1. САНХҮҮ ЭДИЙН ЗАСГИЙН ДЭЭД СУРГУУЛЬ

2. Экономикс, Эконометриксийн тэнхим

3.4. Өмнөд Африкийн Бүгд Найрамдах Улс

5.Хөгжлийн эдийн засаг6.

7. БЭЗ 4-р курсын оюутан Т.Алтанзул8. 10/16/2009

9.

10.Улаанбаатар хот

11.2009 он

12. Агуулга:

13. Оршил

14. Товч танилцуулга

a. Газар нутаг, газар зүйн байрлал, болон түүний онцлог

b. Хүн ам, албан ёсны хэл, мөнгөний нэгж

c. Макро эдийн засгийн үндсэн үзүүлэлтүүдийн мэдээлэл

d. Улс төрийн зохион байгуулалт

15. Хүний хөгжлөөрөө НҮБ-ийн ангиллаар хэдэж байгааг тодорхой бичих бөгөөд хүний

хөгжлийн индексийг тодорхойлогч үзүүлэлтүүдийн тусламжтайгаар сонгож авсан улс

орныхоо хүний хөгжлийн индексийн тооцсон болно. Мөн хүний хөгжлийн индексийг

тодорхойлогч үзүүлэлтүүд болох нэг хүнд ноогдох бодит ДНБ-ий индекс, дундаж

наслалтын индекс, боловсролын индексийн онолын болон практик утгыг тайлбарлалаа.

16. Төрийн хэмжээ

a. Төсвийн нийт зардал ба орлогын динамик

b. Засгийн газрын зардлын динамик

17. Орлого хуваарилалт ба Жинийн индекс...

18. Хүн амын ядуурал

a. Ядуурлын түвшин

b. Амьжиргааны баталгаажих орлогын түвшин

c. Ядуучуудын байршил

19. Эдийн засгийн салбаруудын нийт үйлдвэрлэлд эзлэх хувийн жин

a. Эдийн засгийн салбарын бүтэц

b. Эдийн засагт голлох салбарууд

c. Эдийн засгийн салбарын өрсөлдөөний түвшин

20. Гадаад худалдааны өнөөгийн хөгжил

a. Нийт экспорт, импорт болон гадаад худалдааны алдагдлын динамик

b. Экспорт болон импортын бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний ерөнхий бүтэц

c. Гадаад худалдаанд түншлэгч улс орнууд

d. Гадаад худалдааны саад хоригууд

e. Олон улсын худалдааны ямар нэгэн байгууллагын гишүүн

21. Гадаад өрийн өнөөгийн нөхцөл байдал

a. Өрийн нийт хэмжээний динамик

b. Өр төлөлтийн талаарх өнөөгийн байдал

c. Өрийн бүтэц /улсууд, олон улсын санхүүгийн байгууллагууд/

22. Гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт

a. ГШХО-ын хэмжээний динамик

b. ГШХО-ыг хийдэг гол улс орнууд

c. ГШХО-ын чиглэж буй гол салбарууд

d. ГШХО-ыг дэмжих бодлогууд

23. Санхүүгийн зах зээлийн өнөөгийн байдал

a. Гадаад валютын нөөцийн хэмжээний динамик

b. Мөнгөний нийлүүлэлтийн хэмжээний динамик

c. Мөнгөний нийлүүлэлтийн агрегатын бүтэц

d. Төрийн мөнгөний бодлогын сүүлийн үеийн тойм

24. Хүн ам зүйн хүчин зүйл

a. Нийт хүн амын тооны динамик

b. Хүн амын нас болон үндэстний бүтэц

c. Нийслэлийн хүн амын тооны динамик

25. Хотжилт ба хүн амын шилжилт хөдөлгөөн

a. Хот ба хөдөөгийн хөгжлийн ялгаатай байдал

b. Хүн амын шилжилт, хөдөлгөөн явагдаж байгаа эсэх

26. Байгалийн нөөц, түүний ашиглалт

a. Нөхөн сэргээгдэх ба сэргээгдэхгүй нөөцийн бүтэц, хэмжээ

b. Байгалийн нөөц дэх хөрөнгө оруулалтын хэмжээний динамик

27. Боловсролын салбарын өнөөгийн хөгжил

a. Ерөнхий боловсролын сургуульд хамрагдалтын түвшин

b. Дээд болон мэргэжлийн боловсролтой хүмүүсийн тооны динамик

c. Төрөөс боловсролын салбарт зарцуулж буй зардлын хэмжээний динамик

28. Эрүүл мэндийн салбарын өнөөгийн хөгжил

a. 1000 хүнд ноогдох эхийн эндэгдэл

b. Нэг хүнд ноогдох эмчийн тоо

c. Хүн амын наслалтын түвшин

d. Төрөөс эрүүл мэндийн салбарт зарцуулж буй зардлын динамик

29. Татварын систем

a. Татварын тогтолцоо, түүний бүтэц

b. Хүн амын орлогын татварын хувь хэмжээ

c. Аж ахуй нэгжийн орлогын татварын хувь хэмжээ

30. Улс төрийн системийн бүтэц, түүний зохион байгуулалт

a. Оршил

b. Хөгжил гэдэг нь харьцангуй ойлголт бөгөөд улс орон бүр өөрийн улсын

хөгжлийг нэмэгдүүлэхийг хичээдэг билээ. Энэ ч утгаараа хөгжил нь аль

ч нийгмийн хувьд дараах 3 зорилгод чиглэдэг.

31. Зайлшгүй хэрэгцээтэй бүтээгдэхүүний хуваарилалтыг сайжруулах, хүртэх боломжийг

нэмэгдүүлэх

32. Амжиргааны түвшинг нэмэгдүүлэх

33. Эдийн засаг болоод нийгмийн сонголт цар хүрээг нэмэгдүүлнэ.

34. Эдгээр хөгжлийн зорилтуудыг хэрхэн хэрэгжүүлж улс орондоо хөгжлийн ямар

үр дүнд хүрч байгаа вэ? гэдэг улс бүрийн хувьд харилцан адилгүй юм.

35. Тэр дундаа эдийн засгийн өсөлт бол орхигдуулж болшгүй хүн бүрийн

сонирхлыг татаж байдаг асуудал юм. Эдийн засагчдын эдийн засгийн өсөлтийг

чухалчилдаг шалтгаан нь нийгмийн гишүүдийн сайн сайхан амьдралын суурь

нөхцлийг нь бүрдүүлж өгдөгт оршдог хэмээн үздэг билээ.

a. Хүнийн хөгжлийн өсөлтөөрөө ч тэр амжиргааны түвшин ядуурал зэрэг

үзүүлэлтүүдээрээ доогуур түвшинд байдаг Африк тивийн улс болох

Өмнөд Африкийн Бүгд Найрамдах Улсын хөгжлийн үзүүлэлтийн талаар

авч үзэн энэхүү бие даалтаа хийж байгаа болно. Өмнөд Африкийн Бүгд

Найрамдах Улс нь байгалийн нөөц баялаг сайтай улс бөгөөд гагцхүү

төдийлөн энэхүү нөөцөө оновчтой ашиглаж чадсан уу? гэдэг дээр манай

улс туршлага судлах хэрэгтэй гэж үзсэний үүднээс энэхүү улсыг сонгон

авч судлах нь сонирхолтой санагдсан билээ. Тус улс хүн амын тоогоороо

дэлхийд 24 дүгээрт бичигддэг хэдий ч хүн амын өсөлтийн хувь нь

сүүлийн жилүүдэд хэт удаашралтай байгаа бөгөөд ХДХВ-с шалтгаалан

нас баралтаараа дэлхийд тэргүүлж байна. Энэ нь тус улсын хүн

нийгмийн хөгжилд болоод эдийн засгийн өсөлтийн үзүүлэлтүүдэд

сөргөөр нөлөөлж байгаа нь гарцаагүй юм. Ийм сонирхол татсан Өмнөд

Африкийн Бүгд Найрамдах Улсын талаар хийх гэж буй судалгааны

ажлаа аль болох олон талын мэдээ мэдээллийг хамруулан чанартай хийж,

гүйцэтгэх болно гэж бодож байна. Багшаа...

36.Товч танилцуулга

a. Газар нутаг, газар зүйн байрлал, болон түүний онцлог

b. Хүн ам, албан ёсны хэл, мөнгөний нэгж

c. Макро эдийн засгийн үндсэн үзүүлэлтүүдийн мэдээлэл

d. Улс төрийн зохион байгуулалт

37.Газар нутаг, газар зүйн байрлал, болон түүний онцлог

a. ӨАБНУ нь Африк тивийн хамгийн өмнөд хэсэгт оршдог бөгөөд Атлантийн

далайн өмнөд хэсэг болоод Энэтхэгийн далайтай 2500 километр газар нутгаар

хиллэдэг билээ. Газар нутгийн хэмжээгээр дэлхийд 25-р байранд ордог бөгөөд

1,219,912 км2 нутаг дэвсгэртэй байна. Улсын нийслэл нь Pretoria юм. Хамгийн

өндөр цэг нь 3408 метрийн өндөрт оршдог Drakensberg уул юм. ӨАБНУ нь

Атлантын болон Энэтхэгийн далайгаар гурван талаараа хүрээлүүлэн оршдог нь

уур амьсгалын таатай нөхцлийг бүрдүүлж өгдөг төдийгүй экваторын шугамын

дагуу дэлхийн бөмбөрцгийн өмнөд хагаст оршдог байна. Намиб, Мозамбик

зэрэг далайн зөөлөн уур амьсгалтай орнуудтай хил залгаа оршдог нь мөн уур

амьсгалд нь нөлөөлдөг.

b. ӨАБНУ нь өргөн цэлгэр,

тэгш тал газар нутагтай

байдаг бөгөөд Намибын

цөлтэй хойд хэсгээрээ

хиллэдэг Karoo гэх энэ

хэсэгт хүн ам сийрэг

суурьшсан байдаг. Харин

зүүн хил орчмын нутгаар

усан хангамж сайтай

бөгөөд энэ хэсэг нутгаар

халуун орны, зөөлөн уур амьсгалтай байдаг. Энэ улсад өвлийн улирал халуун

бас чийглэг байдаг бол зундаа хэт халсанаас хуурай уур амьсгалтай байдаг.

Энэхүү бүс нутагт виног маш ихээр үйлдвэрлэдэг байна. Мөн энэхүү бүс нутагт

жилдээ цөөнгүй удаа хүчтэй хар салхи шуурга дэгддэг бөгөөд үүний зарим нь

маш аюултай байдаг ба энэ нь олон олон усан онгоцны сүйрэх шалтгаан болж,

далайчдад хор хохирол учруулж байдаг. Энэхүү газар нь Garden Route гэх

нэрээрээ алдаршсан байдаг.

38.Хүн ам, албан ёсны хэл, мөнгөний нэгж

i. Өмнөд Африкийн Бүгд Найрамдах Улс нь 49,052,489 хүн амтай бөгөөд

үүнээс хар арьстай Африк 79%, цагаан 9.6%, өнгөт 8.9%, Энэтхэг/Ази

гаралтай 2.5% байна. Хүн амын тоогоороо дэлхийд 24-рт бичигддэг.

Харамсалтай нь тус улсад Хүний дархлал хомсдлын вирусаас

шалтгаалсан үхэл ихээхэн байдаг бөгөөд дөнгөж эхээсээ төрсөн нялх

хүүхдүүд хүртэл энэхүү өвчнөөс болж хорвоог орхиж байна. Энэ нь тус

улсын хүн амын өсөлтийн хувь бага байгаа шалтгааныг тайлбарладаг

байна.

ii. Насны бүтцийн хувьд авч үзвэл :

39. 0-14 насныхан: 28.9% (эрэгтэй 7,093,328/эмэгтэй 7,061,579)

40. 15-64 насныхан: 65.8% (эрэгтэй 16,275,424/эмэгтэй 15,984,181)

41. 65-с дээш насныхан: 5.4% (эрэгтэй 1,075,117/эмэгтэй 1,562,860) (2009 .)

i. Насны медиан:

42. Нийт хүн амын 50% нь 24.4 хүртэлх настай

43. Эрэгтэйчүүдийн 50% нь 24.1 хүртэлх настай

44. Эмэгтэйчүүдийн 50% нь 24.8 хүртэлх настай (2009 байдлаар.)

45. Хүн амын өсөлт дундажаар 0.281% байгаа ба ӨАБНУ хүн амын өсөлтөөрөө

173-д жагсаж байна. 1000 хүн тутамд 19.93 төрөлт ногдож байна. Энэхүү

үзүүлэлтээрээ дэлхийд 99 дүгээр байранд, нас баралтын хувь 1000 хүн тутамд

16.99 хүн нас барж байгаа бөгөөд дэлхийд 12т бичигдэж байна. Цэвэр

шилжилтийн хувь 1000 хүн тутамд -0.13 байгаа нь дэлхийд 95дугаарт бичигдэж

байна. /Энэхүү коэффициент хасах гарч байгаа нь ӨАБНУ-аас Зимбабви болон

Боцвана улсууд уруу шилжилт хөдөлгөөн их байсан гэсэн үг юм./

1. Хотжилт:

46. Хотын хүн ам : Нийт хүн амын 61% нь хотод оршин суудаг./2008/

47. Хотжилтын хувь : 1,4%

1. Хүйсийн харьцаа:

b. Шинээр төрөгсдийн дотор: 1.02 эрэгтэй/ эмэгтэйc. 15-аас доош насныхан: 1 эрэгтэй/эмэгтэй

d. Насныхан: 1.02эрэгтэй/эмэгтэй

e. 65 болон түүнээс дээш насныхан: 0.69 эрэгтэй/эмэгтэй

f. Нийт хүн амын хүйсийн харьцаа: 0.99эрэгтэй/эмэгтэй/2009 оны байдлаар/

1. Нялхсын эндэгдлийн хувь:

g. Нийт эндэгдэл: 1000 төрөлт тутамд 44.42 энддэг

h. Энэ үзүүлэлтээрээ дэлхийд 59т бичигддэг

i. Эрэгтэй: 1000 төрөлт тутамд 48.66 энддэг

j. Эмэгтэй: 1000 төрөлт тутамд 40.1 энддэг

1. Дундаж наслалт :

k. Нийт хүн амын дундаж наслалт: 48.98

l. Энэ үзүүлэлтээрээ дэлхийд 209т ордог

m. Эрэгтэйчүүдийн дундаж наслалт: 49.81

n. Эмэгтэйчүүдийн дундаж наслалт: 48.13 /2009 оны байдлаар/

1. Үржих чадварын хувь:

o. Нэг эмэгтэйд 2.38 хүүхэд /2009/

p. Энэ үзүүлэлтээрээ дэлхийд 105

1. Насанд хүрэгчдийн дунд ХДХВ-ын тархалтын хувь:

q. 2007 оны байдлаар 18.1 %

r. Энэ үзүүлэлтээрээ дэлхийд 4 дүгээрт бичигддэг

48.Одоогоор тус улсад ХДХВ-тай хүн 5.7 сая амьдарч байгаа ба энэ үзүүлэлтээрээ

дэлхийд 2 дугаарт бичигддэг. ХДХВ-аас болж 350000 хүн нас барсан ба энэ нь

дэлхийд нэгдүгээрт орж байгаа юм.

1. Тус улсад тархаад байгаа голлох халдварт өвчнүүд:

49. Аюулын зэрэг : дунд

50. Хоол хүнс болоод усны дутагдлаас үүсдэг өвчин: Бактерийн суулгалт, элэгний А

бактери болон гэдэсний хийжиг, хумхаа өвчин

51.Уснаас үүдэлтэй өвчин: schistosomiasis (2009)

1. Шашин:

ii. Zion Christian 11.1%, Pentecostal/Charismatic 8.2%, Catholic 7.1%,

Methodist 6.8%, Dutch Reformed 6.7%, Anglican 3.8%, Muslim 1.5%, other

Christian 36%, other 2.3%, unspecified 1.4%, none 15.1% (2001 census)

1. Бичиг үсэг тайлагдалт:

52. 15 болон түүнээс дээш насныханы 86.4 % нь уншиж бичиж чаддаг.

53. Эрэгтэйчүүдийн : 87% нь бичиг үсэг тайлагдсан

54. Эмэгтэйчүүдийн : 85.7%нь бичиг үсэг тайлагдсан.

55. Ерөнхий болоод гуравдагч боловсрол эзэмших хугацаа 13 жил

56. Боловсролын салбарын хөрөнгө оруулалт нийт ДНБ-ын 5.4 % -ийг эзэлдэг.

a. ӨАБНУ нь албан ёсны 11 хэлтэй бөгөөд эдгээрт Pedi, Sotho, Tswana,

Swazi, Venda, Tsonga, Afrikaans, English, Ndebele, Xhosa and Zulu хэлүүд

багтдаг. Харин хоёр дахь хэлээр Bolivia болон India хэлүүд ордог.

Эдгээр хэлүүдийн хэрэглээ нь ойролцоо байдаг бөгөөд 2001 оны

57. Үндэсний тооллогоор хамгийн

ихээр хэрэглэгдэж буй гурван

хэлийг шалгаруулахад нийт

хүн амын 23.8% нь Zulu, 17.6%

нь Xhosa мөн 13.3% нь

Afrikaans хэлээр ярьдаг гэсэн

судалгаа гарсан байна. /Зурагт хэлний

ангилалыг бүс нутгаар харууллаа./

2001 онд Өмнөд Африкт Англи

хэлний хэрэглээ худалдаа болон шинжлэх

ухаан зэрэг салбар дахь хүмүүст

хэрэглэгддэг байсан ба нийт хүн амын

8.2% -ийг эзэлж байсан ба энэ нь 1996

оныхтой харьцуулахад буурсан үзүүлэлт

юм.

a. Мөнгөний нэгж: RAND

“Plural Rand”

1. Afrikaans Northern Sotho Southern Sotho

2. Swati Tsonga

3. 4. Tswana Venda Xhosa Zulu

5.

Африкийн Бүгд Найрамдах Улс

i. Coins 5c, 10c, 20c, 50c, R1, R2, R5

ii. Banknotes R10, R20, R50, R100, R200

iii. Central bank South African Reserve Bank

iv. Website www.reservebank.co.za

58.Зоос

59. Coins of the South African rand

60. Зоосон мөнгийг анх 1961 онд ½, 1, 2½, 5, 10, 20, 50 цент нэртэйгээр

танилцуулагдсан байна. 1965 онд 2 болон 2½-центүүд дахин шинээр гарч ирсэн

байна. Харин 2002 оны инфляцаас шалтгаалан 1 болон 2тын зоосон центүүд

гүйлгээнээс гарсан байна. 2005 оноос шинэ мөнгөн дэвсгэртүүд гарч эхэлсэн ба

эдгээр шинэ тэмдэгтүүдийн нууцлал нь мөн шинэчлэгдсэн байна.

61.Мөнгөн тэмдэгт

62. Анхны мөнгөн тэмдэгтүүдийн цуврал 1961 онд 1, 2, 10 болон 20 рандын

хэмжээгээр гүйлгээнд гарч ирсэн байна. Анх гарч ирэхдээ өнгө загвар,

хэмжээний хувьд фаундтай төстэй байсан байна. Харин 1978 онд дараагийн

цувралаар 2, 5, 10, 20 болон 50 рандын дэвсгэртүүдийг танилцуулсан байна.

Үүний гол давуу талууд нь загвар хийцийн хувьд урьдынхаасаас илүү

сайжирсанд байгаа юм. 2,10,50тын рандууд анх хэвлэгдэхдээ африк хэл дээр

гарч байсан бол 5 болон 20тын рандууд англи хэл дээр хэвлэгдсэн байна. 1990 –

д онд мөнгөн дэвсгэртүүд дахин шинэчлэгдсэн бөгөөд ингэхдээ зэрлэг таван

амьтаны зураг бүхий дэвсгэртүүд хэвлэгдсэн байна. 1994 онд 100, 200 тын ранд

мөнгөн дэвсгэртүүд хэвлэгдсэн бай

63. Макро эдийн засгийн үндсэн үзүүлэлтүүдийн мэдээлэл:

64. Нэгдсэн үндэстний байгууллагын ангиллаар Өмнөд Африкийн Бүгд Найрамдах улс нь

санхүү, хууль эрх зүй, харилцаа холбоо, эрчим хүч болон тээврийн салбар, валют

арилжааны хувьд сайн хөгжиж

байгаа дэлхийн топ 20 улсад

багтаж байгаа ,орчин үеийн дэд

бүтэц сайтай, дундаж орлоготой

улс юм хэмээн тодорхойлсон

байна. 2007 онд ДНБ-ээрээ /РРР/

дэлхийд 25 дугаарт орсон байна.

Өндөр хөгжилтэй бүс нутгуудад Cape Town, Port Elizabeth, Durban, болон

Pretoria/Johannesburg/ газрууд багтдаг бөгөөд эдгээр эдийн засгийн томоохон бүс

нутгуудад засгийн газраас ядуурлыг бууруулахаар авч хэрэгжүүлж буй арга хэрэгслүүд

бусад бүс нутагтай харьцуулахад илүү байдаг.

65. 1995-2003 онуудад ажилгүйдлын түвшин өндөр байсан бөгөөд мөн энэ үед

албан ажилчдын тоо буурч, албан бус ажилчдын тоо нэмэгдэж байгаа нь санаа

зовоосон асуудал болж байсан ба энэ нь орлогын тэгш бус байдлаас шатгаалж байгаа

ба Бразилтай төстэй байгаа юм. ӨАБНУ-ын өрхийн дундаж орлого 1995-2000 онуудад

мэдэгдэхүйц буурч байсан байна. Тус улсын стастикийн хорооны мэдээлж байгаагаар

1995 онд цагаан арьстай гэр бүлийн дундаж орлогоос хар арьстай өрхийн орлого 4

дахин бага байсан бол 2000 онд энэхүү харьцаа 6 дахин болж нэмэгдсэн хэмээн

мэдээллэжээ.

66. Хүн амын өсөлтийн динамикаас/2000-

2008/ харахад ӨАБНУ-ын хүн ам

аажмаар өсч байгаа нь харагдаж байна.

Хүн амын тоогоороо дэлхийд 24 –т

бичигддэг энэ улсын хүн амын өсөлт

ийнхүү удаашралтай байгаа нь тус

улсад Хүний дархлал хомсдын вирус-

ДОХ өвчний тархалт маш их байдгаас

шалтгаалдаш байна. Энэ өвчнөөр нас

барагсдын тоогоороо дэлхийд тэргүүдэг

ба энэ өвчнөөр өвчилсөн 5.7 сая хүн байна.

67. ДНБ-ын өсөлтийн динамикийг 2000-

2007 онуудын өгөгдлөөр авч үзэхэд

2003 оноос эхлэн аажмаар өсч байгаа

нь харагдаж байна. ДНБ (purchasing

power parity): $491 тэрбум (2008

est.) ба ДНБ-ээрээ дэлхийд 26-рт

ордог байна. ДНБ-ийн бодит

өсөлтийн хувь нь 3.1% ба дэлхийд

124-рт орж байна. Нэг хүнд ногдох ДНБ $10,100 (2008 est.), GDP (official

exchange rate): $277.2 тэрбум (2008 est.)

68. ДНБ-ыг бүтцийн хувьд авч үзвэл :

69. Хөдөө аж ахуй: 3.3%

70. Аж үйлдвэрлэл: 33.7%

71. Үйлчилгээ: 63% (2008 est.)

a. Ажиллах хүч:

72. 17.79 сая эдийн засгийн идэвхитэй хүн ам (2008 est.)

73. Дэлхийд энэхүү үүзүүлэлтээр: 33

a. Ажиллах хүч - ажил мэргэжилээр :

74. Хөдөө Аж Ахуй : 9%

75. Аж үйлдвэрлэл: 26%

76. Үйлчилгээ : 65% (2007 est.)

a. Ажилгүйдлын түвшин:

77. 22.9% (2008 est.)

78. Дэлхийд энэхүү үзүүлэлтээрээ: 171

a. Ядуурлын шугамаас доогуур орлоготой хүн ам:

79. 50% (2000 est.)

a. Household income or consumption by percentage share :

80. lowest 10%: 1.3%

81. highest 10%: 44.7% (2000)

a. Орлого хуваарилалт - Gini индекс: 65 (2005), энэхүү үзүүлэлтээрээ

дэлхийд 2 дугаарт бичигдэж байна. 1994 онд Жинийн индекс 59.3 тай

байсанаас харвал тус улсад орлого хуваарилалт улам бүр дордож байгааг

харуулж байна.

b. Хөрөнгө оруулалт : (gross fixed) : ДНБ-ын 23.2% тай тэнцэж байгаа ба

дэлхийд энэхүү үзүүлэлтээрээ 66т орж байна.

82. Төсвийн нийт орлого : $77.43 тэрбум, төсвийн нийт зардал : $79.9 тэрбум (2008

est.), улсын өр нь ДНБ-ын 31.6% байгаа нь дэлхийд 71 дүгээрт бичигдэж байна.

a. Инфляцийн түвшин

( хэрэглэгчийн үнээр ) : 11.3%

(2008 est.) дэлхийд

инфляцийн түвшингээрээ

162т орж байна. /2000-2008 оны

динамик/

b. Төв банкны бууруулсан хүү

2008 оны 12 сарын 31-ний байдлаар 11.5 % байлаа. Энэ нь дэлхийд 32 т

бичигдэж байна. Арилжааны банкны зээлийн хүү ойролцоогоор 13.17% -

тай байна. Нөөц мөнгө $43.99 тэрбум доллар бөгөөд дэлхийд 22 дугаарт

ордог. Харин бараг мөнгөний нөөц $124.4 тэрбум доллар, дэлхийд 20д

орж байна.

83. ХАА-н бүтээгдэхүүнүүд: үр тариа, улаан буудай, чихрийн нишинги, жимс,

хүнсний ногоо, үхрийн мах, тахиа, хонины мах, ноос, сүү сүүн бүтээгдэхүүн

зэргийг үйлдвэрлэдэг бол Аж үйлдвэрийн бүтээгдэхүүнүүд нь уул уурхайн

салбарт/цагаан алт, алт, хромын үйлдвэрлэлээр дэлхийд хамгийн томд

тооцогддог/, суудлын автомашины угсралт, төмөр боловсруулалтын аж

үйлдвэрийн бүтээгдэхүүн, машины тоноглол, нэхмэлийн үйлдвэр, хар

төмөрлөгийн болоод болдын үйлдвэрлэл, химийн үйлдвэрлэл, бордооны

үйлдвэрлэл, хүнсний бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл, усан тээврийн арилжаа гэх

мэт олон талт үйлдвэрлэлийг хөгжүүлж байна. Үйлдвэрлэлийн бүтээгдэхүүний

өсөлтийн хувь 1 % байна. Цахилгаан хэрэгслийн бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл

240.3 billion kWh (2007 est.) ба дэлхийд 16-д орж байна. Харин цахилгаан

хэрэгслийн хэрэглээ 215.1 billion kWh (2007 est.) байна. Цахилгаан хэрэгслийн

импорт 14.16 billion kWh (2008 est.), импорт 10.57 billion kWh (2008 est.) байна.

Харин газрын тосны олборлолт 195,000 bbl/day (2008 est.) байгаа үүгээрээ

дэлхийд 41т орж байна. Газрын тосны хэрэглээ 583,000 bbl/day (2008 est.),

экспорт 128,500 bbl/day (2007 est.), импорт 490,500 bbl/day (2007 est.) байна.

Байгалийн хийн үйлдвэрлэлээр 3.25 тэрбум (2008 est.), хэрэглээ нь 6.45 тэрбум

(2008 est.) байна.

a. Төлбөрийн тэнцэл : $-20.98 тэрбум (2008 est.) энэ нь дэлхийд 177д орж

байна. Экспорт нийт дүнгээрээ $86.12 тэрбум доллар (2008 est.), гол

экспортолдог бараа бүтээгдэхүүнүүд нь алт, алмаз, цагаан алт болон

бусад уул уурхайн ашигт малтмалууд, машины тоног төхөөрөмж зэрэг

болно. Экспортын гол түншүүд нь АНУ 11.1%, Япон 9.8%, Англи 9.6%,

Хятад 8.7%, Герман 6.8%, Недерланд 4.1% (2008).

84. Импортын нийт хэмжээ $90.57 тэрбум доллар (2008 est.), энэ үзүүлэлтээрээ

дэлхийд 36-рт ордог ба импортын гол нэрийн бүтээгдэхүүнүүд нь машины

тоног төхөөрөмж, химийн үйлдвэр, шатахууны бүтээгдэхүүн, шинжлэх ухааны

хэрэгслүүд, хоол хүнсний үйлдвэрлэлийн бүтээгдэхүүн байдаг бөгөөд

Импортлогч гол түншүүд орнууд нь Герман 10.8%, Хятад 10.3%, АНУ 7%,

Ангол 6.8%, Саудын Араб 5.7%, Япон 4.9%, Англи 4.8%, Иран 4.4% (2008)

a. Гадаадын валют солилцоонд нөөцөлсөн алтны хэмжээ: $34.07 billion (31

December 2008 est.) энэ нь дэлхийн нийт улсуудаас 36-рт орж байна.

Дотоод өрийн хэмжээ 71.81 тэрбум доллар, дотоод дахь гадаадын шууд

хөрөнгө оруулалтын нөөц $120 тэрбум доллар, гадаад дахь гадаадын

шууд хөрөнгө оруулалт $63.57 тэрбум доллар (31 December 2008 est.)

байна. Доллартай харьцах рандын ханш 7.9576 (2008 est.), 7.05 (2007),

6.7649 (2006), 6.3593 (2005), 6.4597 (2004) байна. Эндээс харахад

сүүлийн жилүүдэд тус улсад долларын ханш чангарч, рандын ханш

суларч байна.

85.Улс төрийн зохион байгуулалт

86. Улсын нэр : Албан ёсны нэр Өмнөд Африкийн Бүгд Найрамдах Улс

87. Товчилсон нэр : RSA

88. Засгийн газрын хэлбэр: Бүгд Найрамдах

89. Улсын нийслэл: Pretoria (administrative capital), note: Cape Town (legislative capital);

Bloemfontein (judicial capital)

90. Газрын зургийн координат: 25 42 S, 28 13 E

91. Цагийн бүсийн ялгаа: UTC+2 (7 hours ahead of Washington, DC during Standard Time)

92. Засаг захиргааны хуваарилалт: 9 мужтай, Eastern Cape, Free State, Gauteng, KwaZulu-

Natal, Limpopo, Mpumalanga, Northern Cape, North-West, Western Cape

93. 1910 оны 6 сарын 10 –аас Английн колони улс болсон ба (Union of South Africa formed

from four British colonies: Cape Colony, Natal, Transvaal, and Orange Free State); 1961

оны 5 сарын 31нд Бүгд найрамдах болсоноо тунхагласан бол (republic declared) 1994

оны 4 сарын 27 нд (majority rule) болсон байна.

94. Үндэсний баяр: 1994.4.27 нд эрх чөлөөний баяр тэмдэглэдэг.

95. Үндсэн хууль: Анхны үндсэн хуулиа 1996-10-4 нд баталсан бөгөөд 10-10 нд

ерөнийлөгч MANDELA гарын үсгээ зурсан байдаг. Харин хууль 1997 оны 2 сарын 4

ний өдрөөс хэрэгжсэн гэдэг.

96. Эрх зүйн систем: Ром-Германы болоод Английн нийтийн эрх зүйд суурилдаг.

Албадлагын ICJ шүүх эрхийг хүлээн зөвшөөрдөггүй.

97. Сонгуулийн санал өгөх эрхтэй нас 18 наснаас дээш

98. Гүйцэтгэх засаглалын салбар: Төрийн тэргүүн: Ерөнхийлөгч Jacob ZUMA (since 9

May 2009); дэд ерөнхийлөгч Kgalema MOTLANTHE (since 11 May 2009)/ төрийн

тэргүүн болон дэд ерөнхийлөгч нарын аль аль нь Засгийн газраа удирддаг./

99. Зөвлөл : Зөвлөлийг ерөнхийлөгч урьдчилан тогоосон байдаг.

100. Сонгууль : Үндэсний Ассемблейгээр ерөнхийлөгчийг 5 жил тутамд нэг удаа

сонгодог. (2 удаа сонгогдох эрхтэй); Сүүлийн сонгууль 2009 оны 5 сарын 6 нд болсон

(дараагийнх нь 2014 онд)

101. Хууль тогтоох салбар :

102. Парламент нь муж бүрийн Үндэсний Зөвлөлөөс бүрддэг бөгөөд 9 муж тус

бүрээс 10 гишүүн бүхий хууль тогтоох байгууллага 5 жилийн хугацаатайгаар

сонгогддог. Эдгээр хууль тогтоох байгууллагууд нь бүсийн ашиг сонирхолыг

хамгаалах , ёс заншил, үндэстэнээ төлөөлөн суудаг байна. Мөн Үндэсний Ассамблей

нь 400 суудалтай бөгөөд гишүүд нь 5 жилийн хугацаатайгаар сонгогддог.

103. Шүүхийн салбар:

104. Constitutional Court; Supreme Court of Appeals; High Courts; Magistrate Courts

105. Улс төрийн нам болон удирдагчид :

106. African Christian Democratic Party or ACDP [Kenneth MESHOE]

107. African National Congress or ANC [Jacob ZUMA]

108. Congress of the People or COPE [Mosiuoa LEKOTA];

109. Democratic Alliance or DA [Helen ZILLE];

110. Freedom Front Plus or FF+ [Pieter MULDER];

111. Independent Democrats or ID [Patricia DE LILLE];

112. Inkatha Freedom Party or IFP [Mangosuthu BUTHELEZI];

113. Pan-Africanist Congress or PAC [Motsoko PHEKO];

114. United Christian Democratic Party or UCDP [Lucas MANGOPE];

115. United Democratic Movement or UDM [Bantu HOLOMISA]

116. Улс төрийн шахалтын бүлгүүд, түүний удирдагчид:

117. Congress of South African Trade Unions or COSATU [Zwelinzima VAVI, general

secretary];

118. South African Communist Party or SACP [Blade NZIMANDE, general secretary];

119. South African National Civics Organization or SANCO [Mlungisi HLONGWANE, national

president]

120. Олон улсын байгууллагууд дахь оролцоо:

121. ACP, AfDB, AU, BIS, C, FAO, G-20, G-24, G-77, IAEA, IBRD, ICAO, ICC, ICCt,

ICRM, IDA, IFAD, IFC, IFRCS, IHO, ILO, IMF, IMO, IMSO, Interpol, IOC, IOM, IPU,

ISO, ITSO, ITU, ITUC, MIGA, MONUC, NAM, NSG, OPCW, PCA, SACU, SADC, UN,

UNAMID, UNCTAD, UNESCO, UNHCR, UNIDO, UNITAR, UNWTO, UPU, WCL,

WCO, WFTU, WHO, WIPO, WMO, WTO, ZC

122. НҮБ-аас жил бүр уламжлал болгон гаргадаг хүний хөгжлийн тайлан цувралд дэлхийн

улсуудыг ХҮНИЙ хөгжлөөр нь тодорхой индексийг тооцож эрэмбэлэдэг.

123. Хүний Хөгжлийн индекс нь 0-1 хооронд утгаа авах бөгөөд дараах 3 арифметик

дунджаар тодорхойлогддог.

124. Дундаж наслалт

125. Боловсролын индекс

126. Нэг хүнд ноогдох бодит ДНБ индекс

127. Нийгмийн сайн сайхан байдлыг илүү өргөн хүрээнд тодорхойлсон. Хүний

хөгжлийн илтгэл 1990 оноос хойш (ХХИ) жил бүр хэвлэгдэж байна. ХХИ нь хүний

хөгжлийн гурван үзүүлэлтийн нийлмэл хэмжигдэхүүн юм: удаан, эрүүл амьдрах

(дундаж наслалтаар хэмжигдэнэ), боловсролтой байх (насанд хүрэгчдийн бичиг үсэгт

тайлагдалт ба боловсролд хамрагдалт), амьжиргааны баталгаажих түвшин (PPP аргаар

тооцсон орлого). Гэхдээ уг индекс хүний хөгжлийн дэлгэрэнгүй хэмжигдэхүүнийг

төлөөлөхгүй. Учир нь тухайлбал ХХИ хүйсийн болон орлогын тэгш бус байдал,

хүний эрх, улс төрийн эрх чөлөө зэрэг чухал ойлголтуудыг агуулдаггүй. Харин ХХИ

нь хүний дэвшил буюу орлого ба сайн сайхан байдлын хоорондох нэгдмэл холбоог

үзүүлэхийг зорьдог.

128.

129.

130. 2. Хүний Хөгжлийн индекс

a. Нэгдсэн үндэсний байгууллагаас эрхлэн гаргадаг “Хүний хөгжлийн

илтгэл 2007-2008”-д дундаж хүний хөгжилтэй орны тоонд (129) Өмнөд

Африкийн Бүгд Найрамдах улс багтаж байна. Хүний хөгжил гэдэг нь

ХХИ-ээс илүү өргөн хүрээтэй ойлголт билээ. ХХИ-нь хөгжлийн урт

хугацааны хандлагыг олон улсын түвшинд харьцуулахуйц байдлаар

үнэлэх нэгэн чухал шалгуур мөн. Энэхүү индекс нь тодорхой байх,

харьцуулах боломжийг бүрдүүлэх зорилгоор хүний хөгжлийн цөөн

үзүүлэлтийг үндэслэн бусад харьцуулах боломжгүй үзүүлэлтийг

тооцоолдоггүйгээрээ онцлогтой. Хүний хөгжлийн индексийг тооцохдоо

гурван үндсэн үзүүлэлт ашигладаг. Үүнд:

131. Төрөлтөөс тооцсон дундаж наслалт нь урт удаан, энх тунх амьдрахыг

илэрхийлнэ.

132. Боловсролын байдлыг насанд хүрэгчдийн бичиг үсэг тайлагдалтын хувь

(хувийн жингийн 2/3) болон бага, дунд, дээд боловсролд хамрагдалтын түвшин

(хувийн жингийн 1/3)-ээр илэрхийлнэ.

133. Зохистой амьжиргаанд шаардагдах нөөцийг нэг хүнд ноогдох бодит ДНБ

(PPP америк доллар)-ээр орлуулан илэрхийлнэ.

134. Хүний хөгжлийн индексийг дээр дурьдсан боловсрол эрүүл мэнд болон

орлогын индексийн энгийн арифметик дунджаар тооцдог. ХХИ-нь хүний

хөгжлийг хэмжихэд ашиглах нэг чухал үзүүлэлт боловч хүмүүсийн сайн сайхан

амьдралын талаар дүгнэлт гаргахын тулд нийгэм, эдийн засгийн үйл явцад дүн

шинжилгээ хийсэн тоо баримтаар түүнийг баяжуулах шаардлагатай болно.

135. ХХИ-ийг тооцохын өмнө дээрх үзүүлэлт бүрд харгалзах индексийн утгыг

олно. Дундаж наслалт, боловсрол, ДНБ-ий индексийг тооцохдоо үзүүлэлт тус

бүрийн хувьд хамгийн дээд болон доод утгуудыг дараах байдлаар сонгоно.

136. Төрөлтөөс тооцсон дундаж наслалт- \25 жил, 85 жил\

137. Насанд хүрэгчдийн (15- ба түүнээс дээш) бичиг үсэг тайлагдалт, бүх

шатны боловсролд хамрагдалтын түвшин- \0 хувь, 100 хувь\

138. Нэг хүнд ноогдох ДНБ (РРР ам. доллар)- \$100, $40000\

139. Дундаж наслалтын индекс нь тухайн улсын хүн амын төрөлтөөс тооцсон

дундаж наслалтын хүрсэн түвшинг хэмждэг.

140. Боловсролын индекс нь насанд хүрэгчдийн бичиг үсэг тайлагдалт болон

бага, дунд, дээд боловсролд хамрагдалтын хүрсэн түвшинг хэмждэг.

141. ДНБ-ий индексийг тооцохдоо нэг хүнд ноогдох бодит ДНБ-ийг

ашигладаг. Орлого нь эрүүл энх, урт удаан амьдрал, мэдлэг зэргээр

хэмжигдэхгүй хүний хөгжлийн бусад үзүүлэлтүүдийг орлоно.

142. Хүний хөгжлийн зохистой өндөр түвшин нь хязгааргүй их орлого

шаардахгүй гэж үздэг ба орлогын логарифмыг тооцоонд ашигладаг.

143.

144. 1

980

145. 1

985

146. 1

990

147. 2

000

148.

151. Боловсро

лын индекс

152. 0,

692

153. 0,

723

154. 0,

750

155. 0,

820

156.

159. ДНБ-ын

индекс

160. 0,

753

161. 0,

743

162. 0,

737

163. 0,

730

164.

167. Наслалты 168. 0, 169. 0, 170. 0, 171. 0, 172.

н индекс 530 575 606 513

175. ХХИ-

иын индекс

176. 0,

658

177. 0,

680

178. 0,

698

179. 0,

688

180.

a. Өмнөд Африкийн Бүгд Найрамдах улсын хувьд эдгээр үзүүлэлтийг

үндэслэн тус

улсын 2009 оны

хүний хөгжлийн

индексийг тооцье.

b. Бичиг үсэг

тайлагдалт : 86.4

c. Сургуульд

хамрагдалт: 76,8

d. Дундаж наслалт:

48,98

e. Нэг хүнд ногдох ДНБ: 10100$

183. Эхлээд хүний хөгжлийн дэд индексүүдийг тооцье.

184. Боловсролын индекс =

185. Дундаж наслалтын индекс =

186. ДНБ-ын индекс = .77

187. Харин одоо хүний хөгжлийн индексийг тооцвол:

188. ХХИ =

189. 2009 оны Хүний хөгжлийн индексийг тооцож үзэхэд сүүлийн жилүүдэд

тус улсын хүний хөгжлийн индекс буурсан үзүүлэлттэй байгаа нь харагдаж

байна. ДНБ-ын индекс болоод, Боловсолын индекс сүүлийн 20 гаруй жил

харьцангуй тогтмол байхад ХХИ буурч буй шалтгааныг дэд индекс болох

дундаж наслалтын индексд тооцогдох үзүүлэлт дундаж наслалт сүүлийн

жилүүдэд эрс буурч байгаагаар тайлбарлаж болно. Учир нь тус улс ХДХВ-н

вирусын тархалт болон нас баралтаараа дэлхийд тэргүүлж байгаатай холбоотой

гэж үзэж болох юм.

190. 3. Төрийн хэмжээ

191. а. Төсвийн нийт зардал ба орлогын динамик

192. Тус улсын сангийн яам 2009 оны төсвийг бэлдэхийн өмнө дараах хэд

хэдэн үндсэн зарчимуудад тулгуурлан хийгддэг бөгөөд тэдгээрийг дурдвал:

193. Ядуусыг хамгаалах

194. Ажил эрхлэлтийн өсөлтийг дэмжих, сурах, хөгжих боломжуудийг

дэмжих

195. Эдийн засгийн багтаамжийг сайжруулах, хөрөнгө оруулалтыг дэмжих

196. Эдгээр зүйлийг хийснээрээ бид өнөөдрийн тогтвортой хөгжилийг бий

болгож маргааш ямар ч саадгүйгээр хөгжих болно. Хэмээн үздэг байна.

197. Төсвийн орлого дараах бүтэцтэй байдаг ба үүнд:

198. Татварын орлого (Хувь хүний орлогын албан татвар, корпораци, компани

болон жижиг бизнес эрхлэгчдээс авах татвар)

199. Бүтээгдэхүүн үйлчилгээнээс авах дотоодын татвар (НӨАТ, болон бусад

бүтээгдэхүүн үйлчилгээнд ногдуулж буй татвар)

200. Олон улсын худалдаа болон тээвэр зуучлалаас олох татвар

201. Бусад татварын орлого

202. Засгийн газрын орлого (Шилжүүлгийн орлого, ногдол ашиг, газрын

түрээсийн орлого г.м)

203. Төсвийн зарлагын бүтэц:

204. Засгийн газар ба түүний харъяа газруудын зардал (ерөнхийлөгч,

парламент, гадаад болон дотоод хэрэг явдуудтай холбоотой зардал, нийтийн

ажилчдын зардал... )

205. Санхүү удирдлагын зардал (Үндэсний баялагын хороо, Статистикийн

хороо,ЗГ ын харилцаа холбооны газар...)

206.

206. Нийгмийн үйлчилгээ (Соёл урлаг, боловсрол, эрүүл мэнд, ажил эрхлэлт,

нийгмийн хөгжил, спорт...)

207. Хууль зүй гэмт хэрэгтэй холбоотой зардал (Батлан хамгаалах, хууль эрх

зүйн салбар, хяналт хамгаалал...)

208. Эдийн засгийн үйлчилгээ дэд бүтэц (ХАА, аялал жуулчлал,уул уурхай,

орон нутгийн удирдлага, шинжлэх ухаан технологи, худалдаа аж үйлдвэр, )

209. Улсын өрийн зээлийн хүүний төлбөр

210. Ерөнхийлөгч, түүний тамгын газрын цалингийн зардал

211. Парламентийн гишүүдийн цалингийн зардал

212. Хууль зүй болон хэвлэл мэдээллийн цалингийн зардал

213.

Улсы

н

тө

сө

в

214.

2005

215.

2006

216.

2007

217.

2008

218.

2009

219.

2010

220.

2011

221.

Нийт

ор

ло

222.

4117

4

8

223.

4811

9

7

224.

5597

7

4

225.

6111

2

4

226.

6429

9

0

227.

7090

7

4

228.

78122

5,

9

го

229.

ДНБ-

д

эз

лэ

х

ху

вь

230.

26

231.

26,6

232.

27,1

233.

26,5

234.

26

235.

26,4

236.

26,5

237.

Нийт

за

рд

ал

238.

4166

8

4

239.

4701

9

3

240.

5414

9

9

241.

6339

0

7

242.

7385

6

3

243.

7923

5

4

244.

84897

0,

8

245.

ДНБ-

д

эз

лэ

х

ху

вь

246.

26,3

247.

26

248.

26,2

249.

27,5

250.

29,9

251.

29,5

252.

28,7

253.

Төсви

йн

тэ

нц

эл

254.

-

4

9

3

6,

1

255.

1100

4,

5

256.

1827

5

257.

-

2

2

7

8

3

258.

-

9

5

5

7

3

259.

-

8

3

2

8

0

260.

-

67

74

4,

9

261.

ДНБ-

д

эз

262.

0,3

263.

0,6

264.

0,9

265.

1

266.

3,9

267.

3,1

268.

2,3

лэ

х

ху

вь

269. Тус улсын төсвийн орлого зарлагын сүүлийн жилүүдийн динамикийг авч

үзэхэд дээрх дүр зураг харагдаж байна. 2005 онд төсвийн тэнцэл сөрөг утгатай

гарсан нь тус улсад 2004 онд нүүрэлсэн эдийн засгийн хямралтай холбоотой бол

2006, 2007 онуудад дэлхийн зах зээл дээр нефтийн үнэ өссөнөөр тус улсын

төсвийн орлого нэмэгдэж, төсвийн тэнцэл эерэг утгатай гарсан байна. Харин

2008 оноос нүүрлэж эхэлсэн дэлхийн эдийн засгийн хямрал тус улсад маш

хүчтэй нөлөөлж, төсвийн тэнцэл хасах утгатай төдийгүй маш их хэмжээний

алдагдалтай гарч эхэлсэн байна.

270. Б. Засгийн газрын зардлын динамик: (ДНБ-д эзлэх хувиар)

271. Тус улсын засгийн газрын

орлого 2008 оны байдлаар $77.43

тэрбум доллар, зардал $79.9

тэрбум доллар байна. Сүүлийн

жилүүдэд гадаадын өр тусламжаа

нилээдгүйг төлж барагдуулсан ба

энэ нь тус улсын засгийн газрын

зардлыг ихээр нэмэгдүүлж,

төсвийн тэнцэл сөрөг утгатай гарах болсон шалтгааныг тайлбарлаж байна. Мөн

засгийн газрын зардал нэмэгдсэнээр ДНБ-д эзлэх хувь нэмэгдэж байна.

272. В. Бусад...ӨАБНУ-ын конвергенци /Rossouw/

273. Шалг

уур

274. 200

8

275. 201

2

276. 201

5

277. 201

8

278. Инфл

яци

279. нэг

оронтой 280. 5% 281. 5% 282. 3%

283. Төсв

ийн

алдагдал

284. ДН

Б-ын 5 %-

иас бага

285. ДН

Б-ын 1%-

3%

286. ДН

Б-ын 1%-

3%

287. ДН

Б-ын 1%-

3%

288. ЗГ-

ын өр

289. ДН

Б-ын

60%иас

бага

290. ДН

Б-ын

60%иас

бага

291. ДН

Б-ын

60%иас

бага

292. ДН

Б-ын

60%иас

бага

293. Гадаа

д нөөц

294. 3

сарын

импортыг

хангах

295. 6

сарын

импортыг

хангах

296. 6

сарын

импортыг

хангах

297. 6

сарын

импортыг

хангах

298. Төв

банкнаас

ЗГ-т өгсөн

зээл

299. жил

ийн

татварын

орлогын

10%-иас

бага

300. жил

ийн

татварын

орлогын

10%-иас

бага

301. жил

ийн

татварын

орлогын

5%-иас

бага

302. жил

ийн

татварын

орлогын

5%-иас

бага

303. Эдийн засагч Rossouw-ын судалсанаар Африк тивийн хөгжиж буй улсууд

тэр дундаа Өмнөд Африкийн Бүгд Найрамдах улсын конвергенцийн

зорилтуудыг дээрх байдлаар тодорхойлсон байна.

304. 4. Орлого хуваарилалт ба Жинийн индекс

305. Бид тэгш бус байдал гэдгийн цаана орлогын тэгш бус хуваарилалтыг

ойлгодог билээ. Иймээс орлого хуваарилалтыг хэрхэн хэмжих асуудлыг авч

үзэх ба дараах 2 хандлагаар авч үздэг. Нэгдүгээрт хэмжээний орлого

хуваарилалт , хоёрдугаарт фунционал орлого хуваарилалт гэсэн аргуудаар

тооцдог.

a. Жинийн индекс

306. Тухайн улсын орлогын тэгш бус байдлын түвшинг тооцохдоо диагональ

болон Лоренцийн муруйн хоорондох талбайг квадратын хагас талбайд

харьцуулж Жинийн коэффициентийг тооцдог.

307. Жинийн коэффициент нь орлого хуваарилалт, өмч хуваарилалтын тэгш

бус байдлыг харуулдаг хэмжигдэхүүн юм. Жинийн коэффициент нь 0-1 ийн

хоорондох тоон утгаар илэрхийлэгддэг.

308. Хүртвэр нь Лоренцийн муруй ба тэгш хуваарилалтын шулуун хоорондын

талбай байна.

309. Хуваарь нь тэгш хуваарилалтын шулуунаас доошхи талбай байна.

310. Иймээс Жинийн коэффициент бага байх тусмаа орлого болон өмчийн

хуваарилалт илүү тэгш байгааг, харин өндөр байх тусмаа хуваарилалт тэгш бус

байгааг харуулна. 0-утга төгс хуваарилалтыг 1-гэсэн утга нь (нэг л хүн бүх

орлогыг эзэмшиж бусад нь тэг орлоготой байна) тэгш бус хуваарилалтын

харуулна.

a. Жинийн коэффициент нь аливаа хүн сөрөг орлого өмчтэй байх ёсгүй гэж

шаарддаг.

311. Жинийн индекс (0.5-0.7) бол харьцангуй тэгш бус, (0.2-0.35) бол

харьцангуй тэгш хуваарилагдана гэж үздэг. Жинийн индекс 2005 оны байдлаар

0,65 тай байгаагаас харахад харьцангуй тэгш бус хуваарилалттай байгааг

харуулж байна.

312. Gini coefficient арьсны

бүлгээр хэсгээр:

i.

1

313.

314. 1996

315.

316. 2001

317. African 318. 0

.62

319. 0

.66

320. 0

.72

321. White 322. 0 323. 0 324. 0

.46 .50 .60

325. Coloured 326. 0

.52

327. 0

.56

328. 0

.64

329. Asian 330. 0

.49

331. 0

.52

332. 0

.60

333. Total 334. 0

.68

335. 0

.69

336. 0

.77

337. 5. Хүн амын ядуурал

338. Ядуурлын түвшин

339. Амжиргааны баталгаажих орлогын

түвшин

340. Ядуучуудын байршил

341. Дэлхийн улс орнуудын ДНБ-ын судалгаанаас үзэхэд өдөрт 1$ ба түүнээс

бага өртгөөр амьдарч буй 1,2 тэрбум хүн байгаа бол, 2$ тэрбум доллараас бага

өртгөөр амьдарч буй хүн 2,8 тэрбум хүн байна. Энэ нь дэлхийн нийт хүн амын

бараг тэн хагастай тэнцэж байна. Ядуурлын түвшинг тус улсад 21,9 % тай

байна. Харин ядуурлын байршлын хувьд ядуурал бүс нутгаар дараах байдалтай

байна.

342. Яду

урал

/Мужаар/

343. Я

дуу

хүний

тоо

(саяар)

344. Х

үн амд

эзлэх

хувь

345. Я

дуурл

ын

гүнзги

йрэлт

(R

тэрбум

)

346. Г

үнзгий

рэлтд

эзлэх

хувь

347. East

ern Cape

348. 4

.6

349. 7

2%

350. 1

4.8

351. 1

8.2%

352. Fre

e State

353. 1

.8

354. 6

8%

355. 5

.9

356. 7

.2%

357. Gau

teng

358. 3

.7

359. 4

2%

360. 1

2.1

361. 1

4.9%

362. Kw

aZulu-

Natal

363. 5

.7

364. 6

1%

365. 1

8.3

366. 2

2.5%

367. Lim

popo

368. 4

.1

369. 7

7%

370. 1

1.5

371. 1

4.1%

372. Mp

umalanga

373. 1

.8

374. 5

7%

375. 7

.1

376. 8

.7%

377. Nor

th West

378. 1

.9

379. 5

2%

380. 6

.1

381. 7

.5%

382. Nor

thern Cape

383. 0

.5

384. 6

1%

385. 1

.5

386. 1

.8%

387. We

stern Cape

388. 1

.4

389. 3

2%

390. 4

.1

391. 5

.0%

392. Sou

th Africa

393. 2

5.7

394. 5

7%

395. 8

1.3

396. 1

00.0%

397. Ядуурлын гүнзгийрэлтээр хамгийн их муж бол 18 тэрбум ранд буюу KwaZulu-

Natal байна. Харин үүний дараагаар Eastern Cape, . Энэ нь магадгүй хүн амын

хурдацтай өсөлт нь эдийн засгийн өсөлтөөсөө давсантай холбоотой байж болох

талтай юм. Мөн эдийн засгийн өсөлтийн үр ашгийг ядуу өрхүүд хүртэж

чадахгүй байгаагаас ядуурлын гүнзгийрэлт их хэмжээгээр нэмэгдэж байна. 1996

онд ядуурлын гүнзгийрэлт ДНБ-ын 6,7% -ийг эзэлж байсан бо 2001 онд 8,1 %

болж нэмэгдсэн байна.

398. Нийт ядуурлын г¿íçãèéðýëòèéã õýìæèõäýý ÿäóó ºðõ¿¿äèéí îðëîãî áîëîí

ÿäóóðëûí øóãàìûí çºð¿¿ãýýð òîäîðõîéëäîã. ªºðººð õýëáýë íèéò ÿäóóðëûí ã¿íçãèéðýëò íü

ÿäóóðëûí øóãàìààñ äîîø áàéãàà íèéò ÿäóó ºðõ¿¿äèéã ÿäóóðëûí øóãàìàíä õ¿ðãýõýä õýð

èõ ìºí㺠õýðýãòýéã õàðóóëäàã.

399. Ядуусын ам бүлийн тоогоос хамаарсан орлого:

400.

Ам

б

ү

л

и

й

н

т

о

о

401.

1

402.

2

403.

3

404.

4

405.

5

406.

6

407.

7

408.

8+

409.

200

1

410.

587

411.

773

412.

102

8

413.

129

0

414.

154

1

415.

180

6

416.

205

4

417.

250

3

418. 6. Ýäèéí çàñãèéí ñàëáàðóóäûí íèéò ¿éëäâýðëýä ýçëýõ õóâèéí æèí

419. Ýäèéí çàñãèéí ñàëáàðûí á¿òýö

420. Ýäèéí çàñãèéí ãîëëîõ ñàëáàðóóä

421. Ýäèéí çàñãèéí ñàëáàðûí ºðñºë人íèé ò¿âøèí

422. Эдийн засгийн салбарын бүтэц ерөнхийдөө дараах байдалтай байна.

423. պ人 Àæ Àõóéí ñàëáàð : 3.3%

424. Àæ ¿éëâýðèéí ñàëáàð: 33.7%

425. ¯éë÷èëãýýíèé ñàëáàð : 63% (2008 est.)

426. Харин дэлгэрэнгүйгээр авч үзвэл :

427. Үйлдвэрлэл

428. ӨАБНУ нь үйлдвэрлэлийн салбараа хөгжүүлэхэд сүүлийн жилүүдэд

нилээд анхаарч байгаа бөгөөд үүгээрээ глобаль эдийн засагт өрсөлдөх чадвараа

хөгжүүлж байна. Үйлдвэрлэлийн салбар нь тухайн улсын хөгжилд ихээхэн

үүрэгтэй байна. 2008 оны байдлаар тус салбар ДНБ-ын 16,2%ийг бүрдүүлж

өгсөнөөрөө улсдаа 2дугаарт тооцогдох салбар болж байгаа юм. Энэ салбарт гол

төлөв Хөдөө аж ахуйн үйлдвэрлэл, Метал үйлдвэрлэл, Хувцас үйлдвэрлэл,

Химийн үйлдвэрлэл, Мэдээлэл технологи зэрэг үйлдвэрлэлүүд багтаж байна.

429. Уул уурхай

430. Дэлхийн зах зээл дээрх үндэстэн дамнасан уул уурхайн компанудын

дийлэнх нь ӨАБНУ-ынх бөгөөд энэ салбар тус улсын 2008 оны ДНБ-ын 5,6%-

ийг бүрдүүлсэн байна. Тус улс нь дэлхийн алт болон цагаан алтны хамгийн том

үйлдвэрлэгч бөгөөд металь болон нүүрсний олборлолтоороо дэлхийд тэргүүлж

байна. Тус улс алмазын үйлдвэрлэлээрээ дэлхийд 4 дүгээрт орохуйц нөөцтөй

бөгөөд жил бүр Botswana, Canada Russia зэрэг улсуудын дараагаар ордог

байна.Өмнөд Африк алт , цагаан алт, манган зэрэг ашигт малтмалаараа дэлхийд

хамгийн их нөөцтэйд тооцогддог ба дэлхийн нийт алтны 10%-ийг дангаараа

олборлодог байна. Мөн олборлогдоогүй алтны нөөцөөрөө дэлхийд тэргүүлж

байна.

431. Хөдөө Аж ахуй

432. ХАА салбарын ДНБ-д эзлэх хувь сүүлийн 40 гаруй жилийн турш

буурсаар байна. 1960 оны байдлаар тус улсын ДНБ-ын 9,1%-ийг эзэлж байсан

бол 2008 оны байдлаар авч үзэхэд 2,3% болтлоо буурсан байна. Энэхүү бууралт

нь Өмнөд Африкийн Бүгд найрамдах улсын эдийн засаг хоёрдогч болон

гуравдагч салбараа хөгжүүлэх цаг болсон гэдэг дохиог өгж байна.

433. Харилцаа холбоо

434. Харилцаа холбооны тус салбар нь ДНБ-ын 10%-ийг бүрдүүлж байгаа

бөгөөд тус улсад энэ салбар нилээд хурдацтайгаар өсч байна. 2007 онд тус

салбар 126 тэрбум рандын орлогыг бүрдүүлсэн байна. Өмнөд Африкийн Бүгд

Найрамдах улс нь одоогийн байдлаар 4,6-5,4 сая интернэт хэрэглэгчидтэй

бөгөөд World Wide Worx-ын таамаглаж байгаагаар энэ тоо 2013 он гэхэд даруй

9 саяд хүрэх төлөвтэй байна.

435. Аялал жуулчлал

436. Орчин үед тус улсын эдийн засгийн томоохон салбарын нэг нь аялал

жуулчлалын салбар болоод байна. Энэ салбар тус улсын үйлдвэрлэлийн

өсөлтийг ихээр нэмэгдүүлж байгаа бөгөөд байгаль соёлын олон нөөцийг үнэ

цэнэтэй болгож байна. ДНБ-ын 7 орчим хувийг тус салбарын ажилчдын нэмүү

өртөг бий болгож байна. Мөн 2006 оны байдлаар нийт жуулчдын 8,5сая

жуулчид тус улсад зочилсон байна.

437. Бөөний болон жижиглэнгийн худалдаа

438. Статистикийн хорооноос сар бүр жижиглэнгийн худалдааны талаар

судалгаа гаргадаг бөгөөд энэ нь гол төлөв хоол хүнс, пиво, хувцас, гутал, арьс

ширэн бүтээгдэхүүн, гэрийн тавилга, тоног төхөөрөмж, зураг урлал зэрэг

бүтээгдэхүүнүүд дээр хийгддэг байна. Судалгаагаар томмохон борлуулагчид,

бусад жижиглэнгийн худалдаачидын хувцас, гутал, арьсан эдлэл зэрэг нь

жижиглжнгийн худалдааны дийлэнх хэсгийг эзэлж байгаа нь харагдсан байна.

439. Санхүү бизнесийн үйлчилгээ

440. Санхүү болон бизнесийн үйлчилгээний салбар нь 2006 онд тус улсын

ДНБ-ын нэмүү өртгийн 22%-ийг дангаараа бүрдүүлсэн байна. Энэ,хүү салбар нь

гол төлөв арилжаа, банкны бичил үйлчилгээ , Моргэжийн зээл, даатгал, хөрөнгө

оруулалт гэсэн хэсгүүдээс бүрдэж байна. Тус улсын банкны салбарын өрсөлдөх

чадвар нэмэгдэж интернэт банк, автомат мөнгөний үйлчилгээ ATM зэргийг

ихээр хөгжүүлж байна.

441. Тус улсын эдийн засгийн салбарын өрсөлдөөний түвшний динамикийг

ДНБ-д эзэлж буй рандын хэмжээгээр харуулбал дараах байдалтай байна.

442. million

RAND

443. 2

000

444. 2

001

445. 2

002

446. 2

003

447.

004

451. ХАА452. 2

7 450

453. 3

2 588

454. 4

4 180

455. 4

0 891

456.

9 432

460. Уул

уурхай

461. 6

3 391

462. 7

7 214

463. 9

2 114

464. 8

4 256

465.

9 290

469. Үйлдвэ

рлэл

470. 1

59 106

471. 1

76 906

472. 2

09 604

473. 2

21 652

474.

37 100

478. Цахилг 479. 2 480. 2 481. 2 482. 2 483.

аан уур ус 2 789 3 022 6 048 8 315 9 645

487. Барилга488. 2

1 114

489. 2

2 415

490. 2

4 119

491. 2

6 947

492.

9 838

496. Бөөний

болон

жижиглэнгийн

худалдаа,

зочид буудал,

ресторан

497. 1

22 707

498. 1

30 392

499. 1

43 093

500. 1

57 729

501.

75 738

505. Санхүү

даатгал

506. 1

56 252

507. 1

77 531

508. 2

04 667

509. 2

29 007

510.

60 232

514. Тээвэр

харилцаа

холбоо

515. 8

0 871

516. 8

9 510

517. 1

00 034

518. 1

10 438

519.

22 240

523. Олон

нийтийн

харилцаа ба

батлан

хамгаалах

524. 1

33 158

525. 1

42 325

526. 1

57 312

527. 1

74 548

528.

90 440

532. Бусад

үйлчилгээ

533. 5

1 382

534. 5

6 313

535. 6

2 630

536. 6

9 895

537.

6 998

541. 7. Гадаад худалдааны өнөөгийн хөгжил

542. Нийт экспорт болон импорт гадаад худалдааны алдагдлын динамик

543. Экспорт болон импортын бүтээгдэхүүний ерөнхий бүтэц

544. Гадаад худалдааны түншлэгч орнууд

545. Олон улсын худалдааны ямар нэгэн байгууллагын гишүүн эсэх

546. Тус улсын хувьд сүүлийн жилүүдэд төлбөрийн тэнцэл сөрөг утгатай байх

болосон ба энэ нь импортын бүтээгдэхүүний эрэлт маш их, харин экспортын

хэмжээ сул байгаатай холботой юм. Худалдааны алдагдал 2007 оны 4 дүгээр

улиралд 26,7 тэрбум ранд байсан бол 2008 оны эхний хагас гэхэд 61,4 тэрбум

болтлоо нэмэгдэж энэ нь ДНБ-ийн 2,8 хувьтай тэнцэж байна. Энэхүү

алдагдалыг 2008 онд дэлхийн зах зээл дээр нүүрс, цагаан алт, алтны эрэлт

буурсантай холбон тайлбарлаж болох юм. 2007 оны сүүлийн хагаст Лондонгийн

зах зээл дээр алтны үнэ 789$ байсан бол 2008 оны эхний хагаст 927$ цаашлаад

1000$ болж өссөн байна. Мөн энэ үед алттай харьцах долларын ханш суларсан.

Мөн 2007, 2008 онуудад зээлийн хүүгийн төлбөрийн шилжүүлэгийн харьцаа 40

хувь байсанаа орлого болон төлбөрийн шилжүүлгийн харьцаа 34 хувь болсон

байна.

547.

548. Тус улсын экспорт импортын гол нэрийн барааны төрлиг харуулбал

дараах байдалтай байна.

549. Экспорт

сая $ 

550. 2

000

551. 2

001

552. 2

002

553. 2

003

554.

558. Коксжсо

н нүүрс

559. 1

254

560. 1

690

561. 1

767

562. 1

716

563.

567. Автомаш

ины хөдөлгүүр

1500-3000 cc

568. 9

68

569. 1

297

570. 1

368

571. 1

612

572.

576. Газын

шүүлтүүр

577. 6

99

578. 1

063

579. 9

17

580. 1

151

581.

төхөөрөмж

585. Цагаан

алт

586. ..

.

587. 1

272

588. ..

.

589. 1

383

590.

594. Нунтаг

цагаан алт

595. ..

.

596. 6

09

597. ..

.

598. 1

171

599.

603. Импорт

сая $

604. 2

000

605. 2

001

606. 2

002

607. 2

003

608.

612. Цөмийн

цахилгааны эд

ангиуд

613. 4

203

614. 4

099

615. 4

315

616. 5

999

617.

621. Нефьт622. 3

826

623. 3

769

624. 3

269

625. 4

105

626.

630. электрон

тоног

төхөөрөмж

631. 3

410

632. 2

947

633. 2

988

634. 3

484

635.

639. автомаш

ин төмөрзамын

эд ангиуд

640. 1

515

641. 1

610

642. 1

792

643. 2

572

644.

648. Commodi

ties not specified

according to kind

649. 2

316

650. 2

155

651. 2

351

652. 3

242

653.

657.

658. Гадаад худалдааны түншлэгч орнуудыг сүүлийн жилүүдийн

худалдаагаар харуулбал:

659. гол

түншүүд

сая $

660. 2

000

661. 2

001

662. 2

002

663. 2

003

664.

004

667. Гер

ман

668. 3

523,8

669. 3

768,2

670. 4

076,2

671. 5

128,4

672.

751,1

675. АН

У

676. 3

187,0

677. 3

045,9

678. 3

084,0

679. 3

425,6

680.

112,4

683. Хят

ад

684. 9

95,9

685. 1

064,4

686. 1

358,9

687. 2

218,8

688.

574,9

691. Яп

он

692. 2

131,2

693. 1

721,7

694. 1

818,6

695. 2

433,9

696.

257,0

699. Ан 700. 2 701. 2 702. 2 703. 3 704.

гли 251,0 143,9 372,0 000,7 256,7

707. Олон улсын байгууллагад гишүүнээр элссэн байдал:

708. ACP, AfDB, AU, BIS, C, FAO, G-20, G-24, G-77, IAEA, IBRD, ICAO, ICC,

ICCt, ICRM, IDA, IFAD, IFC, IFRCS, IHO, ILO, IMF, IMO, IMSO, Interpol, IOC,

IOM, IPU, ISO, ITSO, ITU, ITUC, MIGA, MONUC, NAM, NSG, OPCW, PCA,

SACU, SADC, UN, UNAMID, UNCTAD, UNESCO, UNHCR, UNIDO, UNITAR,

UNWTO, UPU, WCL, WCO, WFTU, WHO, WIPO, WMO, WTO, ZC

709. 8. Гадаад өрийн өнөөгийн нөхцөл байдал:

710. Өрийн нийт хэмжээний динамик

711.

712. 2

000

713. 2

001

714. 2

002

715. 2

003

716.

004

721. Гадаа

дын нийт өр

722. 3

7 012

723. 3

1 061

724. 3

4 002

725. 3

9 309

726.

5 014

731. Privat

e

732. 3

1 939

733. 2

6 053

734. 2

8 983

735. 3

4 279

736.

9 974

741. Public742. 5

073

743. 5

008

744. 5

019

745. 5

030

746.

040

751.

752. Өр төлөлтийн талаарх өнөөгийн нөхцөл байдал

753. Өр төлөлтийн талаарх өнөөгийн нөхцөл байдлын хувьд авч үзвэл өрийн

нийт динамикаас харахад 2005 оноос гадаадын өр маш хурдацтайгаар нэмэгдэж

байгаа нь харагдаж байна. Тус улсын эдийн засаг 2004 онд унасанаас үүдэн

гадаадын зээл тусламжийг ихээхэн хэмжээгээр авсан нь өнөө Засгийн газрыг

өрийн дарамтанд оруулж байж болох талтай юм.

754. Өрийн бүтэц /улсууд олон улсын санхүүгийн байгууллагаар/

755.

Гол

тө

лө

в

ху

да

лд

аа

хи

йд

эг

ул

су

уд

$

756.

2000

757.

2001

758.

2002

759.

2003

760.

2004

761.

2005

762.

2006

763.

Герма

н

764.

3

5

2

3,

8

765.

3

7

6

8,

2

766.

4

0

7

6,

2

767.

5

1

2

8,

4

768.

6

7

5

1,

1

769.

7

7

1

6,

1

770.

8

5

8

4,

5

771.

АНУ

772.

3

1

773.

3

0

774.

3

0

775.

3

4

776.

4

1

777.

4

3

778.

5

2

8

7,

0

4

5,

9

8

4,

0

2

5,

6

1

2,

4

4

7,

7

1

6,

1

779.

Хятад

780.

995,9

781.

1

0

6

4,

4

782.

1

3

5

8,

9

783.

2

2

1

8,

8

784.

3

5

7

4,

9

785.

4

9

4

5,

6

786.

6

8

7

9,

5

787.

Япон

788.

2

1

3

1,

2

789.

1

7

2

1,

7

790.

1

8

1

8,

6

791.

2

4

3

3,

9

792.

3

2

5

7,

0

793.

3

7

1

5,

9

794.

4

4

5

8,

1

795.

Англи

796.

2

2

5

1,

0

797.

2

1

4

3,

9

798.

2

3

7

2,

0

799.

3

0

0

0,

7

800.

3

2

5

6,

7

801.

3

0

3

6,

7

802.

3

3

9

6,

5

803. 9. Гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт

804. Гадаадын шууд хөрөнгө оруулалтын динамик

805. Энэхүү

үзүүлэлтийг 1970-2008

онуудын өгөгдлийг

ашиглан графикаар

харуулахад дараах хэлбэртэй байна. Дотогшоо орж ирсэн гадаадын шууд

хөрөнгө оруулалт: сая $-оор.

806. Дараах хэсэгт 1990-2003 онуудад тус улсын гадагш ба дотогш чиглэсэн

гадаадын шууд хөрөнгө оруулалтын динамикийг харвал:

807. он

808. 19

90

809. 1

991

810. 1

992

811. 1

993

812.

94

815. дот

огш

ГШХО

816. -

203

817. 6

85

818. 1

0

819. 3

3

820.

48

823. гад

агш

ГШХО 824. 71

825. 5

74

826. 5

524

827. 9

74

828.

88

831. он

832. 19

97

833. 1

998

834. 1

999

835. 2

000

836.

01

839. дот

огш

ГШХО

840. 17

587

841. 3

104

842. 9

184

843. 6

158

844.

404

847. гад

агш

ГШХО

848. 10

831

849. 9

841

850. 9

659

851. 1

878

852.

27359

855. Дээрх графикаас харахад 1996 оноос өмнө тус улсруу чиглэсэн хөрөнгө

оруулалт гадагш хийгдэж буй хөрөнгө оруулалтаас бага байдаг байсан бол 1997

оноос эхлэн дотогш чиглэсэн хөрөнгө оруулалт илүү хийгдэх болсон нь тус

улсын уул уурхайн нөөц баялаг болон, гайхамшигт байгалийн үзэсгэлэнт

газрууд зэргээрээ гайхагдах болсон нь гадны хөрөнгө оруулагчдыг татах

болосонтой холбоотой юм.

856. Гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт хийдэг гол улсууд

857.

858. Гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт хийгдэж буй гол салбарууд

859. Африкийн хөгжлийн банкны мэдээллээс харахд тус улсад хийгдэж буй

хөрөнгө оруулалтууд нь ихэвчлэн Аялал жуулчлал, Хүнс ундаа, уул уурхай,

Химийн болон эмийн үйлдвэрлэл, харилцаа холбоо, санхүүгийн үйлчилгээ,

нефть эрчим хүч, хөдөө аж ахуй, цахилгаан хэрэгсэл, хөнгөн үйлдвэр, арьс

ширэн эдлэлийн үйлдвэрлэлийн салбарт хийгдэж байна.

860. Гадаадын шууд хөрөнгө оруулалтыг дэмжих бодлогууд

861. Зах зээл дээр өрсөлдөөн бий болсоноор бүтээгдэхүүн үйлчилгээ

чанарждаг жамтай. Энэ ч үүднээс Засгийн газраас эдийн засгийн бүхийл салбар

дахь хөрөнгө оруулалтуудыг дэмжиж ажилладаг. Дараах 3 үндсэн чиглэлээр

хөрөнгө оруулалтыг дэмжих бодлого явуулдаг.

862. Сангийн бодлогын хөшүүрэг

i. Татварын хувь хэмжээг бууруулах

ii. Taтварын хөнгөлөлт

iii. Засгийн газраас татаас өгөх

iv. Импортын татвараас чөлөөлөх

v. Татвар үл ногдох орлогын бууралтыг түргэсгэх

vi. Хөрөнгө оруулалт болон дахин хөрөнгө оруулалтад хөнгөлөлт

үзүүлэх

vii. Үндэсний татварын нийт орлогод татвараа төлсөн бол нийт

орлогыг татвараас хөнгөлөх

viii. Нийгмийн хамгааллын шимтгэлийг суутгах

863. Санхүүгийн хөшүүрэг

i. Тэтгэмж

ii. Зээл болон зээлийн батлан даалт гаргах

864. Дүрэм журмын хөшүүрэг

i. Ажилчдын эрх, үүргийг зөөлрүүлэх

ii. Ажиллах орчны стандартыг сайжруулах хөнгөлөх

iii. Оюуны эрхийг хамгаалах

865. 10. Санхүүгийн зах зээлийн өнөөгийн байдал

866. 2008 оны 11 сарын байдлаар тус улсын төв банкны бууруулсан хүү 11,5

хувьтай, арилжааны банкны жилийн дундаж зээлийн хүү 13,7 хувьтай байна.

Мөнгөний нөөц $43.99 billion, бараг мөнгөний нөөц $124.4 billion байна.

867. Гадаад валютын нөөцийн хэмжээний динамик

868.

869. Дээрх динамикаас харахад 2000 оноос эхлэн ӨАБНУ-ын гадаад валютын

нөөцийн хэмжээ тасралтгүй өссөөр байгаа нь харагдаж байна. Энэ нь дэлхийн

зах зээл дээр тус улсын экспортолдог бүтээгдэхүүнүүд болох алт нефьт зэрэг

бүтээгдэхүүнүүдийн үнэ өсөж байгаагаар тайлбарлаж болох юм.

870. Мөнгөний нийлүүлэлтийн хэмжээний динамик /тэрбум ранд/

871.

872. Мөнгөний нийлүүлэлтийн агрегатын бүтэц

873.

874. Төрийн мөнгөний бодлогын сүүлийн үеийн тойм

875. Дэлхийн эдийн засгийн хаямралын нөлөө тус улсын дотоодын эдийн

засагт сөрөг нөлөө үзүүлсээр байна. Гарцийн өсөлт жил ирэх бүр буурч,

өрхийн хэрэглээний зардал жил ирэх тусам өссөөр байна. Инфляцийн ерөний

трендийг аваад үзвэл ерөнхийдөө буурах хандлагатай байгаа боловч гадаад

болон дотоодын эдийн засгийн байдал , үйлчилгээний үнийн инфляци зэрэг

нь хязгаарлалт болж байна.

876. Дэлхийн санхүүгийн хямралаас үүдэн Өмнөд Африкийн Бүгд

Найрамдах улс мөнгөний бодлогоо түүнд уяялдуулан явуулах шаардлага

тулгарч байна. 2009 оны 4 сард дахин худалдан авалтын түвшин 350 болтолоо

буурсан байна. Зүй нь бол дахин худалдан авалтын түвшин 2006-2008 онуудынх

шиг 500 байх нь тохиромжтой. Хамгийн сүүлийн байдлаар 2009 оны 11 сарын

байдлаар инфляци 6,1 хувьтай байна.

877. 11. Хүн ам зүйн хүчин зүйл

878.

879. 12. Хотжилт ба хүн амын шилжих хөдөлгөөн

880. Хот ба хөдөөгийн хөгжлийн ялгаатай байдал

881. Тус улсын нийт хүн амын 61,6 хувь нь хотод амьдарч байгаа бөгөөд

динамикаас харахад өдөр ирэх бүр хотжилт нэмэгдсээр байна. Хөдөө аж ахуйн

салбар болоод бусад жижиг үйлдвэрлэлүүд хөдөө төвлөрдөг бол, хотод

томоохон үйлдвэрлэлийн салбарууд үйл ажиллагаагаа явуулдаг. Удирдлагын ,

хуулийн , шүүхийн рх мэдлийг хэрэгжүүлэгч байгууллагууд оршдог 3 томоохон

хоттой. 9 мужад хуваагддаг.

882.

883. Хүн амын шилжилт, хөдөлгөөн явагдаж байгаа эсэх

884. 19-р зууны дунд үеэс эхлэн ӨАБНУ-ын ашигт малтмалын нөөц баялаг дэлхий

нийтэд мэдэгдэх болсон тэр үеэс тус улсын хөрш залгаа оршдог улсуудаас энэхүү

салбат ажиллах хүчний шилжилт маш ихээр явагдах болсон. /Алтны үйлдвэрлэлд

шилжин ирсэн хөдлмөр/

885.

886. 13. Байгалийн нөөц, түүний ангилалт

887. Нөхөн сэргээгдэх ба сэргээгдэхгүй нөөцийн бүтэц, хэмжээ

888.

889. Нүүрсний олборлолт болон хэрэглээний динамикийг харуулсан

графикийг дээр харууллаа. Хэрэглээний болоод үйлдвэрлэлийн өсөлт жил ирэх

бүр нэмэгдсээр байгааг харж болохоор байна. Тус улс нүүрсний олборлолтоороо

дэлхийд тэргүүлж байна.

890.

891. Боловсруулаагүй газрын тос болон хуурай газын үйлдвэрлэл ба хэрэглээ

дээрх графикт үзүүлснээр байгаа болно. Зургаас харахад тус улсад эдгээр

бүтээгдэхүүний хэрэглээ их, түүхий эдийн нөөц байгаа ч тус улс

боловсруулалтын тал дээр асуудалтай байгаа нь харагдаж байна.

892.

893. Байгалийн хий, цөмийн эрчим хүчний үйлдвэрлэл болон хэрэглээ жил

ирэх бүр өсөн нэмэгдэж байна. Харин сүүлийн жилүүдэд цөмийн эрчим хүчний

хэрэглээ буурч байна.

894. Байгалийн нөөц дэх хөрөнгө оруулалт

895. Тус улс байгалийн нөөц тэр дундаа алт, цагаан алт, алмаз, нүүрс,хром,

төмөр, манган, никель, фосфат, уран, зэс, ванади, давс, байгалийн хий зэрэг

байгалийн нөөцүүд элбэг нөөцүүдээрээ дэлхийд тэргүүлдэг, төдийгүй тус улсад

уул уурхайн салбарт хийгдэх хөрөнгө оруулалт нэмэгдэж энэ чиглэлэлийн

үйлдвэрлэлээр дэлхийд тэргүүлж байна.

896. 14. Боловсролын салбарын өнөөгийн хөгжил

897. Ерөнхий боловсролын сургуульд хамрагдалтын түвшин

898.

899. Хүний хөгжлийн индексийн дэд индекс болох боловсролын индексд

тооцогдох үзүүлэлт бол сургуульд хамрагдалтын түвшин билээ. Тус улсын

сургуульд хамрагдалтын түвшин жил бүр тогтвортой өссөөр байгаа нь

динамикаас харагдаж байна. Харин нэг багшид ногдох сурагчийн тоо 2007 оны

байдлаар өмнөх онуудаас буурсан үзүүлэлттэй гарсан нь тус улсад багшлах

ажиллах хүч нэмэгдэж байгааг харуулж байна.

900. Төрөөс боловсролын салбарт зарцуулж буй зардал 2001 оноос хойш

буурсаар байна. Сүүлийн жилүүдэд төсвийн орлого зарлага ихээр нэмэгдэж

байгаа нь төсөвт эзлэх боловсролын салбарын зардал бурсан мэт харагдаж байж

болох юм.

901. Төрөөс боловсролын салбарт зарцуулж буй зардлын динамик

902.

903. 15. Эрүүл мэндийн салбарын өнөөгийн хөгжил

904. 1000 хүнд ногдох

эхийн эндэгдэл

905. Тус улсад мянган

хүнд ногдох эхийн эндэгдэл

харьцангуйгаар нэмэгдэж

байгаа нь өнөө л ХДХВ-тэй

холбон тайлбарлаж блох

юм.

906. Нэг эмчид ногдох хүний тоо

907. Тус улсад нэг 10000

хүнд 329 /2007/сувилагч

байна. 2000 оноос хойш

энэхүү үзүүлэлт харьцангуй

тогтвортой байна. Энэ нь

эмч эмнэлгийн ажилтнуудын тооны сөлт ба хүн амын өсөлтийн харьцаа

ойролцоогоор өссөн байна.

908. Хүн амын наслалтын

динамик

a. Сүүлийн жилүүдэд

дундаж наслалт эрс буурч

байгааг харж болохоор

байна. Энэ нь тус улсад

ХДХВ-аар халдварласан

хүний тоо маш их

байдгаас шалтгаалж

байгаа мөн орлого хуваарилалт жинийн индекс сүүлийн жилүүдэд эрс

нэмэгдэж байгаагаас тус тус шалтгаалж байна.

909. Төрөөс эрүүл мэндийн салбарт зарцуулж буй зардлын динамик

910.

911. Тус улсын Засгийн газраас хүн амын дунд тархаж буй өвчин эмгэг, хүн

амын усны дутагдлаас үүдэн гарах өвчин ихээр гарч буйтай холбогдуулан

нийгмийн эрүүл мэндийн салбарт зарцуулах зардлаа нэмэгдүүлж байна. Тус

улсын хувьд хүн мын дундаж наслалт огцом буурч буйтай холбоотойгоор эрүүл

мэндийн салбартаа анхаарахаас аргагүй байдалд хүргэж байна.

912. 16. Татварын систем

913. Татварын тогтолцоо, түүний бүтэц

914. Тус нь 2 шатат татварын

тогтолцоотой бөгөөд улсын

нийт татварын орлогыг

Хувь хүний орлогын албан

татвар 43%, Компани аж

ахуйн нэгжүүдийн орлогын

албан татвар 11,2%, Онцгой

албан татвар 12,5%, НӨАТ

24,6%, уул уурхайн

салбараас орж ирэх татвар 1 хувийг тус тус эзэлж байна

915. Хүн амын орлогын татварын эзлэх хувь хэмжээ

916. 1999-2000 онд Хувь хүний орлогын албан татвар нь 19 хувь байжээ.

a. 33000 дээш рандын орлоготой хүмүүс 19%

b. 50000 дээш орлоготой бол 30 %

c. 120000 дээш орлоготой бол 45%

d. Харин 17000 доош орлогтой бол 15,32 %

917. Гэсэн ангилалаар хувь хүний орлогын албан татвараа төлдөг байна.

Доогуур орлогтой нийт 5,8 сая хүн энэхүү татварын багцийн 23 хувийг

бүрдүүлдэг бол хамгийн их орлоготой хүмүүсийн 20 хувь нь нийт татварын

орлоын 74,3 увийг бүрдүүлдэг байна.

918. Аж ахуй нэгжийн албан татвар

919. Аж ахуй нэгжийн албан татвар 1999 оноос 35аас 30 хувьтай басйан

бөгөөд хувьцааны ногдол ашгийн татвар 12,5 хувьтай байсан.

920. НӨАТ

921. Тус улсын энэхүү татвар нь Шинэ Зеландынхтаас загвар болгон авсан

бөгөөд бүтээгдэхүүн үйлчилгээнд 14%, хоол хүнснийхт 19 %, экспортын

бүтээгдэхүүнд 10 %-ийн , харин хэрэглээний хамгийн гол бүтээгдэхүүнүүд

болох мах, будаа, сүү, өндөг, хүнсний ногоо, жимс зэрэгт тэг татвартай байдаг.

922. Дүгнэлт

a. Хөгжлийн эдийн засаг хичээлийн хүрээнд Хүний хөгжлийн индексээрээ

дундаас доод ангилалд багтдаг Өмнөд Африкийн Бүгд Найрамдах улсын

талаар бичил эмпирик судалгааг хийлээ. Энэхүү ангийн ажлыг хийж

гүйцэтгэх явцад тодорхой хэмжээний чадварыг өөртөө бий болгож

чадлаа. Юу гэвэл Олон улсын мэдээлийг багтаасан томоохон сайтуудын

талаар ойлголттой олж, мөн олон мэдээлэл дундаас хэрхэн гол ойлголтыг

шүүж авах талаарх чадвараа нэмэгдүүлсэн гэж бодож байна.

b. Өмнөд Арикийн Бүгд Найрамдах Улсын нь ДНБ-ийн/491billion$/ хувьд,

нэг хүнд ногдох БДНБ 10100$ байгаа нь бусад буурай хөгжилтэй

орнуудтай харьцуулахад их бөгөөд энэ үзүүлэлтээрээ дэлхийд 25дугаарт

бичигддэг улс юм. Судалгааны ажлын явцад ажиглахад тус улс нь эдийн

засгийн үзүүлэлтээрээ сайн боловч хүний хөгжлийн үзүүлэлтүүд тэр

дундаа эрүүл мэндийн тал дээр бэрхшээлтэй болох нь анзаарагдаж

байсан. Учир юу гэвэл дэлхий дахинд 21р зууны тахал гэж нэрлэгдэх

болсон Хүний дархлал хомсдлын вирус /ДОХ/-оор өвчлөгсдийн

тоогоороо дэлхийд тэргүүлэгч улсуудын нэг бөгөөд энэ өвчнөөс болж

нас барсан хүнийхээ тоогоор толгой цохиж байна. Тус улсын ДНБ-г

бүрдүүлэгч гол салбарууд нь ХАА, Аж үлдвэр, Үйлчилгээний салбарууд

байна. Ажилгүйдлын түвшин 2008 оны сүүлийн байдлаар авч үзвэл 22,6

хувьтай байна. Нийт хүн амын 50 хувь нь ядуурлын шугамаас доогуур

орлогтой байгаа ба Жинийн индекс 0,65 байгаа нь орлогын харьцангуй

жигд бус хуваарилалттай байгааг харуулж байна. Инфляцийн түвшин

11,3 хувьтай байгаа ба 2012 он гэхэд нэг оронтой тоонд барина гэсэн

зорилтыг тавьж ажиллаж байна. Төлбөрийн тэнцлийн алдагдал сүүлийн

жилүүдэд их хэмжээгээр нэмэгдэж байгаа ба энэ нь олон улсын

байгууллага, улсуудаас авсан зээлийн эргэн төлөлт ихээр хийгдэж

байгаатай холбоотой гэж үздэг байна. Тус улсад ажилгүйдлийн түвшин

22,9 хувьтай байгаа ба нийт ажилгүйчүүдийн 42,9 хувь нь эмэгтэй харин

32,7 хувь нь залуучууд байдаг гэсэн статистик байна. Олон улсын

худалдаанд уул уурхайн ашигт малтмалын бүтээгдэхүүнээр төрөлжин

оролцдог бөгөөд тус улсын олон улсын худалдааны гол түншүүд нь

Англи, Хятад, АНУ, Герман, Япон, Ангол, Саудын Араб зэрэг улсууд

юм.

c. Тус улсад 2009 онд Дэлхийн миссийн тэмцээн явагдаж байгаа бөгөөд

мөн 2010 онд Дэлхийн хөл бөмбөгийн аварга шалгаруулах тэмцээн

болно. Энэхүү дэлхийн хэмжээний тэмцээн уралдааныг зохион явуулж

байгаатай холбогдуулан улсынхаа хөгжил цэцэглэлтэд ихээхэн анхаарч

ажиллаж байна.

923. Ашигласан материал:

924. www.statssa.gov

925. www.Southafrica.infk.com

926. www.economywatch.com

927. www.worldbank.org

928. www.undp.org

929. www.africadevelopmentbank.com

930. www.info.gov.za

931. www.unctad.org

932. www.treasury.gov.za

933. www.bloomberg.com

934. www.nationsenclopedia.com

935. www.infrastructureafrica.com

936. www.state.gov

937. www.indexmundi.com

938. уwww.sadc.int

939. www.tips.org.za

940. www.sars.go.za

941. www.mbendi.com

942. www.migration.com

Багшийн лекц.