GESKIEDENIS

»

FranseDie

Die Franse Hugenote het ’n ongeloof-like erfenis van geloof, Christe-like uithouvermoë en opoffering

nagelaat. Hulle bydrae tot die kultuur, geestelike lewe en voorspoed in ons land is eintlik heeltemal buite verhouding met die klein aantal wat hulle aan die suidpunt van Afrika gevestig het.

Afrikaanse voorouersDaar is nog baie Hugenotevanne in ons gemeenskap: Blignaut, De Klerk, De Vil-liers, Du Preez, Du Toit, Fourie, Hugo, Joubert, Le Roux, Malan, Nel, Pienaar,

Een van die meesterstukke van die Hervorming, Die Institu-sie, is deur Calvyn aan koning Francis van Frankryk geskryf om te bewys dat die Protestante Skrifnavolgers was.

Retief, Rossouw, Theron, Viljoen, Visagie en nog baie meer. Die eerste Hugenoot wat op 6 April 1652 in die Kaap geland het, was Maria de la Quellerie, vrou van die eerste goewerneur van die Kaap, Jan van Riebeeck. Maria se oupa was ’n Hugenoot-pastoor.

Dinamiese Christen-bewegingDie Hugenote was Protestante, lede van die Hervormde Kerk in Frankryk. Hulle voorgangers was die Waldensiërs – ’n di-namiese Bybelstudiebeweging wat in die 12de eeu, onder leiding van Peter Waldo,

’n handelaar van Lyon, ontstaan het. Hulle begeerte was om die Skrif in só ’n mate te bestudeer dat hulle Bybelse beginsels op alle lewenster-reine kon toepas. Hierdie arm mense het met vrymoedigheid twee-twee uitgegaan en die Woord in die hele Suid-Frankryk, Noord-Italië en Swit-serland verkondig.

Te midde van swaard en vlamNadat die Bybel in 1229 deur die konsul van Valencië op die lys van verbode boeke geplaas is, het die Roomse pousdom die Waldensiërs wreedaardig vervolg. Duisende is

vermoor. Die oorlewendes het na die suidelike Alpe van Wes-Piedmont gevlug en daar floreer. Ten spyte van die feit dat hulle as heidene verklaar en wreedaardig deur die Inkwisisie en die weermag van die pous vervolg is, het die Waldensiërs meer geword en hulle toewyding aan die Here het toegeneem.

Hervorming in FrankrykToe die geskrifte van dr. Martin Luther Frankryk bereik het, het prof. Jacques Lefevre van Sorbonne Universiteit in Parys die briewe van Paulus verklaar en die ‘Hervormingsdogma van Reg-verdiging slegs deur Genade van God, deur Geloof alleen’, verkondig. William Farel was een van die studente wat toe tot geloof in Christus gekom het.

Vurige EvangelisFarel het een van die mees prominente leiers van die Franse Hervormingsbe-weging geword en het stede vir Chris-tus gewen. Farel se straatprediking is as vurig en kragtig beskryf. Die pous was anti-Christus. Farel is die ‘roede van die priesterdom’ genoem.

Sommige priesters het selfs probeer om hom te vermoor. Nadat een so ’n aanslag op sy lewe on-suksesvol was, het Farel omgeswaai en aan die priester wat die skoot af-gevuur het, gesê: “Ek is nie bang vir jou skote nie!”

Wen stede vir ChristusMet groot evangeliese dryfkrag en debats-vaardigheid het Farel daarin geslaag om die meeste Franssprekendes in Switser-land, onder meer stede soos Neuchatel en Genève, tot die Protestantisme te bekeer. In 1535 het Farel in Genève verklaar: “Ek is gedoop in die Naam van die Vader, die Seun en die Heilige Gees...Ek verkondig Christus: hoe Hy vir ons sonde gesterf en weer uit die Dood tot ons regverdiging opgestaan het. Wie in Hom glo, sal gered word en ongelowiges sal verlore gaan. Ek sal dit aan almal wat wil hoor, verkondig. Ek is gereed om jou te oortuig...!” Teen 21 Mei 1536 het die alge-mene vergadering van inwoners van Genève ten gunste van die Hervorming gestem en die Protes-tantse geloof die amptelike geloof van die stad gemaak.

Uitdaging en verpligtingDit was toe dat die 27-jarige Franse Hervormer, Johannes Calvyn, deur ’n plaaslike oorlog gedwing is om

met ’n ompad deur Genève te reis. Hy het verwag om slegs vir een nag in die stad te wees, maar Farel het egter van die bekende geleerde, wat ‘Die Institusie’ geskryf het, gehoor en blitssnel gegaan om hom vir die ‘saak’ te wen. Calvyn het nie belanggestel nie en hoe meer Farel sy planne verduidelik en die situasie in Genève beskryf het, hoe minder wou Calvyn vir die nag oorbly. Hy het besef indien hy Farel se uitdaging sou aanvaar, sou dit vereis dat hy by konflik en geskille betrokke moes raak. Sy ingesteld-heid was egter dié van ’n geleerde en sy

Die Hugenote het ’n ongelooflike erfenis van geloof, Christelike uithouvermoë

en opoffering nagelaat. Hulle het tot die kultuur, geestelike lewe en voorspoed in ons land bygedra.

Hugenote—deur dr. Peter Hammond

44 JUIG! TYDSKRIF

Johannes Calvyn

Peter Waldo

Calvyn argumenteer met Beza, Fare, Viret en ander hervormers

Jan van Riebeeck se

aankoms in

Tafelbaai

JUIG! TYDSKRIF 45

GESKIEDENIS

maar getroue volgelinge van die Skrif is. Dit is merkwaardig hoe dié brief – ’n teologiese handboek van 1  000 blaaie met 80 hoofstukke – die verdediging van die Protestantse geloof en die Her-vormingsmanifes asook die Katagese handboek en ’n gids vir Christelike Dis-sipelskap geword het.

Gemobiliseer om te evangeliseer’n Hele stroom Hervormingsboeke het die lig gesien en duisende pastore, Evangeliste en sendelinge is aan die Geneefse Akademie opgelei en regoor Europa uitgestuur. In Calvyn se leef-tyd het 2  000 Hervormde Kerke net in Frankryk alleen, ontstaan.

Catharina de MediciToe koning Francis egter in 1547 sterf, het Frankryk onder beheer van sy vrou, Catharina de Medici, gekom. Hierdie

Jesebel en manipulerende ‘Koningin van Konkelary’ het die Franse politiek vir die volgende paar dekades gedomineer. Die heerskappy moes na regte na Antonie de Bourbon, die leier van die Hugenote gegaan het. Catharina de Medici het dit egter vir haarself ingepalm. As ywerige Katoliek was sy vasbeslote om van die ‘aansteeklike siekte, protestantisme,’ ont-slae te raak.

VerraadOp Sondag 1 Maart 1562, was die hertog van Guise, die getuie van ’n massamoord op honderde Protestante in ’n kerk in Vassy. Ten einde oorlog te vermy, moes die troonopvolger, Henri, koning van Navarre en die seun van Antonie de Bourbon, met Catharina se dogter, Marguerite, trou. Hier-die huwelik was veronderstel om vrede tus-sen die Hugenote en Katolieke in Frankryk te bring, maar dit het in ’n valstrik verander omdat Protestantse aristokrasie vir die troue na Parys gestroom het. Catharina het haar tienerseun, koning Charles IX, oortuig om bevel te gee dat dié grootskaalse mas-samoord moes plaasvind.

Die Heilige Bartolomeusnag massamoordOp 24 Augustus 1572, vroegoggend, het Henri van Guise die Katolieke troepe gemobiliseer om die koning se opdrag uit te voer. Net in Parys alleen is daar 5  000 Protestante vermoor. Die dodetal

regoor die land was meer as 30  000. Die Spaanse ambassadeur het aan

Rome terugrapporteer: “Op hierdie oomblik, terwyl ek skryf, word

almal doodgemaak...nie eers die kinders word ontsien nie.

Mag God hierdeur geseën word!” Pous Gregorius

XIII en sy kardinale in Rome was hieroor

Die Franse Hugenoteverheug en het ’n baie plegtige mis as dankseggingsdiens bygewoon. Die pous het opdrag gegee dat ’n spesiale medalje gemunt moes word om die massamoord te gedenk en verskeie fresko’s wat hierdie massamoord uit-beeld, is bestel om die Vatikaan te versier.

Plotselinge verandering en weerstand Die Heilige Bartolomeusnag mas-samoord het die Protestantse denk-wyse totaal verander. Calviniste het verander van aanvaarders van die heilige reg van konings na voorstanders van die skeiding van mag, beperk tot die regering en die oppergesag van die wet. Die Kato-lieke saak, alreeds bevlek deur die bloe- dige Mary se vervolgings in Engeland en die hertog van Alva se slagting in Neder-land, is gekenmerk deur die onmenslik-

ste vervolgings, tirannie en verraad. Die Heilige Bartolomeusnag was die begin van die agt geloofsoorloë in Frankryk.

Voorspoed omgekeerHenri van Guise is op bevel van Henri III, wat self vermoor is, vermoor. Dit het die Protestant, Henri van Navarre, die enigste ernstige aanspraakmaker op die troon in Frankryk gemaak. Omdat die Katolieke meerderheid nie die Protestantse koning van Frankryk kon verduur nie, het Henri homself tot Katoliek verklaar. In 1594 het hy Parys triomfantelik as koning Henri IV binnegery en in 1598 teken hy die Edik van Nantes waarin die Hugenote gods-

Die Hugenote het dwarsdeur die Protestantse wêreld vir hulle heldhaftige lyding, onwrikbare geloof en standvastige moed bekend geword.

diensvryheid beloof word. Die volgende 12 jaar het die Hugenote, en die hele Frankryk, floreer.

Standvastig tydens vervolgingIn 1610 is Henri IV egter vermoor en onder Lodewyk die XIII en sy eerste mi-nister, kardinaal Richelieu het die Pro-

testante toenemend onder druk verkeer. Gedurende dié tyd het die Hugenote bekend geword as ‘Die Kerk van die Wildernis’ omdat dienste in die uiterste geheimhouding, dikwels in woude, gehou moes word. Die Hugenote het dwarsdeur die Protestantse wêreld vir hulle heldhaftige lyding, onwrikbare geloof en standvastige moed bekend geword.

HerroepingIn 1685 het Lodewyk die XIV, die Sonkoning, die Edik van Nantes

tenger liggaam en geaardheid het van sulke aktiwiteite weggedeins. Farel het daarop aangedring dat hy moes help om Genève tot oortuiging te bring deur op te staan en te sê: “Mag God jou studies ver-vloek indien jy nou, wanneer Sy Kerk jou nodig het, weier om hulp te verleen.”

Geroep en gestuurCalvyn was duidelik hierdeur geskok. Farel se donderende stem het vir hom soos God s’n geklink. Hy het onmiddellik toegegee en ingestem om in Genève te werk. Hierdie stad het die middelpunt van die Franse Re-wolusie geword en die drukkers in dié stad het die besigste in die hele Europa geword.

Publiseer vir die HervormingEen van die grootste meesterstukke van die Hervorming, Die Institusie, is deur Johannes Calvyn geskryf en aan koning Francis van Frankryk gerig om aan hom te bewys dat die Protestante nie heidene nie,

“Op hierdie oomblik word almal doodgemaak...nie eens die kinders word ontsien nie. Mag God hierdeur geseën word!”

Catharina de Medici

Catherine de Medici kyk na Protestante wat vermoor is in die nasleep van die Bartholomeusnagmoorde

Francois, hertog van

Guise

Koning Lodewyk XIV

46 JUIG! TYDSKRIF

»

JUIG! TYDSKRIF xx

met die Edik van Fontainebleau vervang. Hierdeur is Protestantse kerkdienste ver-bied, alle kinders moes in die Katolieke godsdiens geskool word en emigrasie is ver-bied. Honderdduisende Franse Hugenote, wat intellektuele, dokters en professionele mense in Frankryk ingesluit het, het na Noord-Amerika, veral New York en Virginia,

Engeland, Duitsland en Holland geëmigreer. Veral in Duitsland is hulle hartlik deur ko- ning Fredrick Wilhelm verwelkom. Honderde wat na Holland verhuis het, het na Kaap die Goeie Hoop geseil waar hulle in en om die toenmalige wildernisgebied, bekend as Olifantshoek, gevestig het.

Die Huis van OranjeLouise de Coligny, die dogter van die

Die Franse Hugenotevermoorde Hugenote-leier, admiraal Gaspard de Coligny, is met prins Willem van Oranje, die leier van die Hollandse Protestantse Weerstandsbeweging teen die Spaanse Katolieke, getroud. Die hu-welik tussen die Hugenoot-aristokrasie en Hollandse vorstehuis het meegebring dat Willem van Oranje III, later koning

van Engeland, die held van die Prote-stantse magte in Noord-Ierland geword het. Selfs vandag nog is oranje die kleur van die Protestante in Noord-Ierland en dit is ook die oorsprong van die naam van een van die grootste riviere in Suid-Afrika. Die Oranje Vrystaat is ook na prins Willem van Oranje vernoem. Die oranje in die ou Suid-Afrikaanse vlag is ook om waardering te wys vir die geweldige rol wat die Hugenote in die geveg om geloof

en vryheid in Holland, België en Suid-Afrika gespeel het.

Die verdediging van die HugenoteDie vervolging van die Protestante in Frankryk het formeel tot ’n einde gekom toe die Edik van Toleransie in 1787 deur koning Lodewyk die XVI geteken is. In Oktober 1985 het president Francois Mitterand van Frankryk, ter viering van die herroeping van die Edik van Nantes, formeel aan die nageslag van alle Huge-note regoor die wêreld verskoning gevra. Die Franse regering het daardie jaar ’n spesiale posseël gedruk wat gelees het: ‘Frankryk is die tuiste van die Hugenote.’

Besoek die Hugenote MuseumIndien jy nog nooit die geleentheid ge-had het om die Hugenote monument en museum in Franschhoek te besoek nie, sal dit beslis vir jou ’n fassinerende en inspirerende ervaring wees. Boekies oor stambome en die nageslag van elke Hugenoot-familie kan ook by die mu-seum gekoop word.

JUIG! beplan om in elke uitgawe hierdie jaar ’n artikel te plaas waarin die erfenis van die Hugenote belig sal word.

DR. PETER HAMMOND is die outeur van The Greatest Century of Reformation. Skakel 021 689 4480 of mission@frontline.org.za of besoek www.ReformationSA.org

Die Franse regering het in 1985 ’n spesiale posseël laat druk waarop gestaan het: ‘Frankryk is die tuiste van die Hugenote.’

GESKIEDENIS

Prins Willem van Oranje en Louise de Coligny

Die Hugenote

monument in Franschhoek

48 JUIG! TYDSKRIF

‘n Aantal Hugenotevanne van Hugenote wat na Suid-Afrika gekom het, het nie behoue gebly nie, dit sluit in: Amiel, Aubanelle, Belusé, De Péronne, De Savoye, Dumont, Mouy, Potier, Prévost, Verdeau. Hier volg ‘n naamlys van manlike Hugenote wat na die Kaap van Goeie Hoop gekom het, waar die van vandag nog in Suid-Afrika aangetref word (dikwels met ‘n spelling wat verskil van die oorspronklike).De Villiers

Du Preez

Fouché

Malan

Viljoen

HUGENOTEVANNE WAT NOG IN SUID-AFRIKA VOORKOM

Nota: In sommige gevalle het meer as een persoon met dieselfde van aan die Kaap van Goeie Hoop gearriveer, afgesien van die stamvader wie se naam hierbo aangegee word. Voorbeelde is die drie broers De Villiers (Pierre, Abraham en Jacques), die twee broers Du Toit (Francois en Guillaume), ens.

Die oorspronklike van word eerste aangedui en alterna-tiewe spelling(s) word tussen (hakies) aangegee.

• François Bastiaans (Bastiaanse);• Jacques Bisseux (Bisseau);• Jean Blignault (Blignaut, Blignout);• Estienne Bruére (Bruwer);• Josue Cellier (Celliers, Cillié, Cilliers,

Sellier);• Louis Cordier (Cortje);• Esaye Engelbertus Costeux (Cau-

cheteux);• Pierre Cronier (Crosnier, Cronjé);• Jean de Bus (de Buys, de Buis);• Nicolas de Lanoy (de la Noy, Lanoy);• J acques Delporte (de la Porte, Del-

port);• Hercule des Prez (des Près, des Pres,

du Pré, du Preez);• Pierre de Villiers;• Jean Prieur du Plessis;• Jean Durand; • François du Toit;• Antoine Faure; • Philippe Foucher (Fouché);• Louis Fourié (Fourie);• André Gauch (Gaucher, Gous, Gouws);• Pierre Grange (la Grange, le Grange);• François Guilliaumé (Gilliomee);• Daniël Hugot (Hugod, Hugo);• Pierre Jacob (Jacobs, Jacobse);• Pierre Joubert;• Jean Jourdan (Jourdanne, Jordaan);• Pierre Labuscaigne (Labuschagne,

Labuscagne, Labuschaigne);• Abraham le Clercq (le Clerc, de Clercq, de Klerk);

• Jean le Long (de Lange); • Louis le Riche;• Jean le Roux; • François le Sueur;• Pierre Lombard (Lombaard);• Jacques Malan; • Gideon Malherbe; • Charles Marais;• Ignace Maré; • Jean Meinard (Mesnard, Minnaar);• André Mellét (Mellett); • Pierre Meyer; • Jacques Mouton;• Jacques Naudé; • Guillaume Néel (Nel); • Daniel Nourtier (Nortier, Nortjé);• Jacques Pinard (Pienaar);• François Retif (Retief ); • Pierre Rousseau (Rossouw, Roussouw,

Russaar, Rossar);• Paul Roux; • David Sénécal (Senechal, Senekal);• Isaac Taillefert (Taillefer); • Estienne Terreblanche (Terreblanque,

Terblanche, Terblans); • Jacques Therond (Theron);• François Villion (Viljoen);• Abraham Vivier

www.hugenoot.org.za

JUIG! TYDSKRIF 49