1

L LUN HNH THI KINH T - X HI

V CON NG I LN CNXH VIT NAM

I. L lun hnh thi kinh t-x hi v vai tr phng php lun ca l lun .

1. Nhng tin xut pht xy dng l lun HTKT-XH

T nhin, theo ngha rng l ton b th gii vt cht v cng, v tn.

X hi l . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hnh thi

vn ng ny ly con ngi v s tc ng ln nhau gia ngi vi ngi lm nn tng.

Con ngi hin thc l con ngi tn ti gn lin vi cc nhu cu. Nhu cu cng

tn ti v mang tnh khch quan nhng nhu cu tn ti trong mi con ngi l ch quan.

Nhu cu ca con ngi ht sc a dng, trong nhu cu cao nht l nhu cu tn ti.

tha mn nhu cu tn ti ca mnh buc con ngi phi sn xut ra ca ci vt cht, l

c s hnh thnh x hi v BCXH.

Nhu cu c thc, c gii quyt th s tr thnh li ch. Nhu cu l c s

hnh thnh li ch, cn li ch l iu kin lm tha mn nhu cu. Mt khc, li ch cn l

c s hnh thnh nn mc ch. V vy, cn quan tm gii quyt mi quan h nhu cu

li ch mc ch vi tnh cch l chui ng lc pht trin ca con ngi v x hi.

Li ch ch l ng lc khi v ch khi n thng nht gia cc cp li ch: c

nhn, tp th, dn tc, giai cp,

2. Sn xut vt cht c s ca s tn ti v pht trin x hi

Sn xut l hot ng c trng ca con ngi v x hi loi ngi. Sn xut x

hi bao gm: sn xut vt cht, sn xut tinh thn v sn xut ra bn thn con ngi. Ba

qu trnh gn b cht ch vi nhau, tc ng qua li ln nhau, trong sn xut vt

cht c s ca s tn ti v pht trin x hi

Sn xut vt cht l qu trnh con ngi s dng cng c lao ng tc ng vo t

nhin, ci bin cc dng vt cht ca gii t nhin nhm to ra ca ci vt cht tha mn

nhu cu tn ti v pht trin ca con ngi v x hi.

Vai tr ca sn xut vt cht:

Sn xut ra chnh i sng vt cht ca mnh

Sng to ra ton b cc mt ca i sng x hi. Hnh thnh nn cc quan h x

hi v nh nc,php quyn, o c, ngh thut, tn gio,...

Thc y tin b x hi.

3. Bin chng x hi v nhng c im c bn ca n

2

BCXH dng ch nhng mi lin h, tng tc, chuyn ha v vn ng, pht

trin theo quy lut ca cc s vt, hin tng, cc qu trnh trong i sng x hi.

Vi t cch l mt b phn c th ca t nhin, x hi va phi tun theo quy

lut ca t nhin, va phi tun theo nhng quy lut ch vn c i vi x hi. Cng nh

quy lut t nhin, quy lut x hi mang tnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . .

Quy lut x hi thng biu hin ra nh l nhng xu hng, mang tnh xu hng.

Quy lut x hi tn ti v tc ng trong nhng iu kin nht nh. Khi nhng

iu kin khng cn th quy lut cng khng cn tn ti.

nhn thc c quy lut x hi cn phi c phng php khi qut ha v tru

tng ha rt cao.

4. Bin chng ca s vn ng v pht trin ca HTKTXH

Bin chng gia LLSX v QHSX.

Bin chng gia CSHT v KTTT.

Bin chng gia tn ti x hi v YTXH.

S pht trin ca cc HTKTXH l qu trnh lch s t nhin.

u tranh giai cp v cch mng x hi.

Vai tr ca qun chng nhn dn v v nhn lnh t.

II. Bin chng ca lc lng sn xut v quan h sn xut:

1. Khi nim:

Phng thc sn xut: l cch thc con ngi thc hin qu trnh sn xut vt

cht nhng giai on lch s nht nh ca x hi loi ngi.

Phng thc sn xut chnh l s thng nht gia lc lng sn xut mt trnh

nht nh v quan h sn xut tng ng.

Lc lng sn xut: biu hin mi quan h gia con ngi vi t nhin trong qu

trnh sn xut. Lc lng sn xut th hin nng lc thc tin ca con ngi trong qu

trnh sn xut ra ca ci vt cht

3

Lc lng sn xut bao gm ngi lao ng vi t liu sn xut m trc ht l

cng c lao ng. Cc yu t ca lc lng sn xut c quan h vi nhau trong ngi

lao ng l yu t c tnh quyt nh, cng c lao ng ng vai tr quan trng hng u.

Ngy nay khoa hc tr thnh lc lng sn xut trc tip. Nhng thnh tu ca

khoa hc c ng dng nhanh chng, rng ri vo sn xut, c tc ng thc y mnh

m sn xut pht trin.

Quan h sn xut: l mi quan h kinh t gia ngi vi ngi trong qu trnh sn

xut. Quan h sn xut bao gm ba mt:

Quan h s hu i vi t liu sn xut.

Quan h trong t chc v qun l qu trnh sn xut.

Quan h trong phn phi kt qu ca qu trnh sn xut .

Cc mt hp thnh quan h sn xut gn b hu c vi nhau, trong quan h s hu

v t liu sn xut gi vai tr quyt nh.

2. Mi quan h bin chng gia LLSX v QHSX (Quy lut v s ph hp ca

QHSX vi trnh pht trin ca LLSX):

LLSX v QHSX l hai mt ca phng thc sn xut, chng tn ti khng tch

ri nhau, tc ng qua li ln nhau.

Khuynh hng chung ca sn xut vt cht l khng ngng pht trin. S pht

trin xt n cng l bt ngun t s bin i v pht trin ca lc lng sn xut, m

trc ht l cng c lao ng.

S pht trin ca lc lng sn xut c nh du bng trnh ca lc lng

sn xut. Trnh ca lc lng sn xut trong tng giai on lch s th hin trnh

chinh phc t nhin ca con ngi trong giai on lch s . Trnh ca lc lng sn

xut biu hin trnh ca cng c lao ng, trnh , kinh nghim v k nng lao

ng ca con ngi, trnh t chc v phn cng lao ng x hi, trnh ng dng

khoa hc vo sn xut.

Khi mt phng thc sn xut mi ra i, hai mt lc lng sn xut v quan h

sn xut lun thng nht vi nhau, gi l ph hp nhau. S ph hp ca quan h sn xut

vi trnh pht trin ca lc lng sn xut l trng thi m trong quan h sn xut

4

l hnh thc pht trin ca lc lng sn xut, cc mt ca quan h sn xut to iu kin

cho lc lng sn xut pht trin.

S pht trin ca lc lng sn xut n mt trnh nht nh lm cho quan h

sn xut t ch ph hp tr thnh khng ph hp vi s pht trin ca lc lng sn

xut. Khi , quan h sn xut km hm lc lng sn xut pht trin v yu cu khch

quan ca s pht trin lc lng sn xut i hi xa b quan h sn xut c hnh

thnh quan h sn xut mi ph hp vi trnh pht trin mi ca lc lng sn xut.

Quan h sn xut mi ra i thc y lc lng sn xut tip tc pht trin, lm cho

phng thc sn xut c mt i, phng thc sn xut mi ra i.

S d quan h sn xut c th tc ng n lc lng sn xut v quan h sn xut:

quy nh mc ch ca nn sn xut,

nh hng n thi ca con ngi trong lao ng sn xut, n t chc phn

cng lao ng x hi, n pht trin v ng dng khoa hc v cng ngh, ...

Trong x hi c giai cp, mu thun gia lc lng sn xut mi v quan h sn

xut li thi biu hin thnh mu thun giai cp, l tin ca cch mng x hi.

S pht trin ca lc lng sn xut t thp n cao qua cc thi k lch s khc

nhau quyt nh s thay th quan h sn xut c bng quan h sn xut mi, a loi

ngi pht trin t phng thc sn xut ny ln phng thc sn xut khc cao hn:

CXNT, CHNL, XHPK, TBCN, CSCN.

III. Bin chng gia c s h tng v kin trc thng tng:

1. Khi nim:

a. C s h tng l ton b nhng quan h sn xut hp thnh c cu kinh t ca

mt x hi nht nh, bao gm: quan h sn xut thng tr, quan h sn xut tn d ca

x hi c v quan h sn xut mm mng ca x hi tng lai. Trong quan h sn

xut thng tr bao gi cng gi vai tr ch o, quy nh xu hng chung ca i sng

kinh t x hi. Trong x hi c giai cp, c s h tng mang tnh cht giai cp.

b. Khi nim kin trc thng tng dng ch ton b h thng cc hnh thi thc

x hi nh: nhng quan im chnh tr, php quyn, trit hc, o c, tn gio, ngh

5

thut, ... cng vi nhng thit ch chnh tr- x hi tng ng nh: nh nc, ng phi,

gio hi, cc on th x hi, ... c hnh thnh trn c s h tng nht nh.

Mi yu t ca kin trc thng tng c c im v vai tr ring nhng gia

chng c lin h tc ng ln nhau v u phn nh c s h tng . Trong cc yu t ,

nh nc ng vai tr quan trng nht, l b phn c quyn lc mnh m nht ca kin

trc thng tng.

Trong x hi c giai cp, kin trc thng tng mang tnh giai cp. H t tng

ca giai cp thng tr quyt nh tnh cht c bn ca kin trc thng tng.

2. Quan h bin chng gia c s h tng v kin trc thng tng:

Vai tr quyt nh ca c s h tng i vi kin trc thng tng:

C s h tng sinh ra kin trc thng tng, kin trc thng tng l s phn nh

ca c s h tng . Mi c s h tng s hnh thnh nn mt kin trc thng tng tng

ng vi n. Tnh cht ca kin trc thng tng l do tnh cht ca c s h tng quyt

nh. Trong x hi c giai cp, giai cp no thng tr v kinh t th cng chim a v

thng tr v mt chnh tr v i sng tinh thn ca x hi. Quan h sn xut no thng tr

th to ra kin trc thng tng chnh tr tng ng. Mu thun trong lnh vc kinh t

quyt nh tnh cht mu thun trong lnh vc t tng.

C s h tng quyt nh s bin i kin trc thng tng. C s h tng thay

i th sm hay mun kin trc thng tng ca n cng thay i theo. Qu trnh din

ra khng ch trong giai on thay i t hnh thi kinh t-x hi ny sang hnh thi kinh

t-x hi khc, m cn din ra ngay trong bn thn mi hnh thi kinh t-x hi.

S thay i ca c s h tng dn n lm thay i kin trc thng tng din ra

rt phc tp. C nhng yu t ca kin trc thng tng thay i nhanh chng cng vi

s thay i ca c s h tng nh chnh tr, php lut, ... Song c nhng nhn t ring l

ca kin trc thng tng thay i chm nh tn gio, ngh thut, ... hay c giai cp

cm quyn mi duy tr xy dng kin trc thng tng mi, tc l n c quan h k

tha. Trong x hi c giai cp, s thay i phi thng qua u tranh giai cp, thng

qua cch mng x hi.

6

Tc ng tr li ca kin trc thng tng i vi c s h tng :

Vai tr tc ng ca kin trc thng tng i vi c s h tng th hin chc

nng chnh tr- x hi ca kin trc thng tng l bo v, duy tr, cng c v pht trin

c s h tng sinh ra n, u tranh xa b c s h tng v kin trc thng tng c.

Trong x hi c i khng giai cp, kin trc thng tng bo m s thng tr t

tng v chnh tr ca giai cp gi a v thng tr v kinh t.

Cc b phn ca kin trc thng tng u tc ng n c s h tng bng nhiu

hnh thc khc nhau, trong nh nc gi vai tr c bit quan trng, c tc ng ln

v trc tip nht i vi c s h tng .

S tc ng ca kin trc thng tng i vi c s h tng phi thng qua ng

li, chnh sch, h thng php lut, h thng thu, ngh nh, vn bn,

Trong mi hnh thi kinh t x hi, kin trc thng tng cng c bin i nht

nh. S bin i cng ph hp vi c s h tng , vi cc quy lut kinh t khch

quan th s tc ng ca n i vi c s h tng cng c hiu qu, n tr thnh ng

lc mnh m thc y kinh t pht trin. Ngc li, n s km hm pht trin kinh t,

km hm pht trin x hi. Tuy nhin tc ng km hm ch l tm thi, bi v, xt

n cng nhn t kinh t ng vai tr quyt nh i vi kin trc thng tng v sm

hay mun, bng cch ny hay cch khc, kin trc thng tng c s c thay th bng

kin trc thng tng mi tin b thc y kinh t tip tc pht trin.

IV. Phm tr hnh thi kinh t-x hi.

1. Khi nim:

Hnh thi kinh t-x hi l mt phm tr ca ch ngha duy vt lch s, dng

ch x hi trong tng giai on lch s nht nh, vi mt kiu quan h sn xut c trng

cho x hi ph hp vi mt trnh nht nh ca lc lng sn xut v vi mt kin

trc thng tng tng ng c xy dng trn nhng quan h sn xut y.

2. Kt cu ca hnh thi kinh t-x hi.

Cu trc dc.

Hnh thi kinh t-x hi l mt h thng hon chnh, c cu trc phc tp, trong

c cc mt c bn l lc lng sn xut, quan h sn xut v kin trc thng tng.

Mi mt u c vai tr v v tr ring, tc ng qua li ln nhau, thng nht vi nhau.

Lc lng sn xut l nn tng vt cht-k thut ca mi hnh thi kinh t-x hi

Lc lng sn xut pht trin qua cc hnh thi kinh t-x hi ni tip nhau t thp n

cao th hin tnh lin tc trong s pht trin ca x hi.

Quan h sn xut l quan h c bn, ban u v quyt nh tt c mi quan h x

hi khc, mi mt hnh thi kinh t-x hi c mt kiu quan h sn xut c trng, tng

ng vi mt trnh nht nh ca lc lng sn xut. Do quan h sn xut l tiu

chun khch quan phn bit ch x hi ny vi ch x hi khc.

7

Nhng quan h sn xut ca mi x hi c th hp thnh c s h tng , m trn

hnh thnh nn kin trc thng tng ca x hi, m chc nng x hi ca n l bo

v duy tr v pht trin c s h tng sinh ra n, u tranh xa b c s h tng v

kin trc thng tng c.

Cu trc ngang:

- Lnh vc kinh t ca i sng x hi: QHSX gi vai tr c bn, quyt nh tt c

cc quan h x hi khc.

- Lnh vc x hi ca i sng x hi: quan h giai cp, dn tc, gia nh, trong

quan h giai cp gi vai tr quyt nh.

- Lnh vc chnh tr ca i sng x hi: bao gm cc t chc v cc thit ch

quyn lc, h thng lut php, cc chnh sch t tng, quan im chnh tr,

trong nh nc gi vai tr quyt nh.

- Lnh vc tinh thn ca i sng x hi: thc chnh tr, thc php quyn, thc

tn gio, thc o c, thc thm m,..

Lnh vc ng vai tr quyt nh l Lnh vc kinh t. Ty vo tng iu kin lch

s c th m c th c nhn t ny hay nhn t khc khng phi l kinh t li ni bt ln

hng u ng vai tr chi phi. Do trong hot ng nhn thc v thc tin khng

c tuyt i ha bt k lnh vc no m phi tnh n s pht trin ng b, cn i,

tc ng qua li gia cc lnh vc t a ra gii php ph hp.

3. S pht trin ca cc hnh thi kinh t-x hi l mt qu trnh lch s t

nhin:

Lch s pht trin ca nhn loi tri qua nhiu giao on ni tip nhau t thp

n cao, tng ng vi mi giai on l mt hnh thi kinh t-x hi. Hnh thi kinh t-

x hi l mt h thng, trong cc mt khng ngng tc ng qua li ln nhau to

thnh cc quy lut khch quan thuc cc lnh vc kinh t, chnh tr, vn ha, khoa hc,

m trc ht v c bn nht l quy lut v s ph hp ca quan h sn xut vi trnh

pht trin ca lc lng sn xut, quy lut c s h tng quyt nh kin trc thng

tng. Chnh s tc ng ca cc quy lut khch quan m cc hnh thi kinh t-x hi

vn ng, pht trin t thp n cao nh mt qu trnh lch s t nhin, khng ph

thuc vo mun ca con ngi. l cc hnh thi kinh t x hi: nguyn thy, n

l, phong kin, t bn ch ngha, v tng lai nht nh thuc v cng sn ch ngha.

Ngun gc ca mi s vn ng, pht trin ca x hi, ca lch s nhn loi, ca

mi lnh vc kinh t, chnh tr, vn ha, suy n cng u c nguyn nhn trc tip

hay gin tip t s pht trin ca lc lng sn xut. Nhng lc lng sn xut c to

ra bng nng lc thc tin ca con ngi, song khng phi con ngi lm ra theo mun

ch quan. Bn thn nng lc thc tin ca con ngi cng b quy nh bi nhiu iu

kin khch quan nht nh. Ngi ta lm ra lc lng sn xut ca mnh da trn nhng

8

lc lng sn xut t c trong mt hnh thi kinh t-x hi c sn do th h

trc li. Chnh s pht trin ca lc lng sn xut quyt nh, lm thay i quan

h sn xut. n lt mnh, quan h sn xut thay i s lm cho kin trc thng tng

thay i theo, v do m hnh thi kinh t-x hi c c thay th bng hnh thi kinh

t-x hi mi cao hn, tin b hn. Nh vy, xt n cng lc lng sn xut quyt nh

qu trnh vn ng v pht trin ca hnh thi kinh t-x hi nh mt qu trnh lch s

t nhin.

Trong cc quy lut khch quan chi phi s vn ng v pht trin ca cc hnh

thi kinh t-x hi th quy lut v s ph hp ca quan h sn xut vi trnh pht

trin ca lc lng sn xut c vai tr quyt nh nht. N va bo m tnh k tha

trong s pht trin tin ln ca x hi, va biu hin tnh gin on trong s pht trin

ca lch s.

Qu trnh pht trin lch s t nhin c quy nh bi nhng quy lut chung,

phn nh lgc ca lch s th gii. Song, con ng pht trin ca mi dn tc cn b

tc ng ca nhiu yu t nh:

+ tnh cht v trnh do th h trc li;

+ nng lc thc tin ca ngi k tha ;

+ iu kin mi trng a l;

+ s nh hng ln nhau ca cc dn tc (chin tranh, trao i);

+ kin trc thng tng ca mi quc gia;

Chnh v vy, lch s pht trin ca nhn loi khng din ra nh mt ng thng

m v cng phong ph, a dng.

Tm li, qu trnh lch s t nhin ca s pht trin x hi chng nhng din ra

bng con ng pht trin tun t, m cn bao hm c s b qua, trong nhng iu kin

nht nh, mt hoc mt vi hnh thi kinh t-x hi nht nh.

V. Gi tr ca l lun hnh thi kinh t-x hi:

Khng th xut pht t thc, t tng, t ch ch quan ca con ngi gii

thch cc hin tng trong i sng x hi m phi xut pht t thc trng pht trin ca

nn sn xut x hi, c bit trnh pht trin ca phng thc sn xut ca x hi m

ct li l trnh pht trin ca lc lng sn xut hin thc.

Mun nhn thc ng n i sng x hi, phi phn tch mt cc su sc cc mt

ca i sng x hi v cc mi quan h ln nhau gia chng, c bit phi xut pht t

nhng QHSX hin thc v nghin cu cc quy lut vn ng pht trin ca x hi.

Hc thuyt hnh thi kinh t-x hi cng ch ra rng: S pht trin ca nhng hnh

thi kinh t x hi l mt qu trnh lch s t nhin do mun nhn thc ng bn

cht ca i sng x hi phi i su nghin cu quy lut vn ng v pht trin x hi.

9

Vch ra ngun gc, ng lc bn trong ca s pht trin x hi, vch ra c s v

nhng nguyn nhn xut hin v bin i ca cc hin tng x hi.

L c s th gii quan v phng php lun nghin cu cc hin tng x hi,

khc phc quan im duy tm v lch s.

Lm cho x hi hc tr thnh mt khoa hc tht s.

L c s l lun cho vic xc nh ng li cch mng ca cc CS.

L c s l lun ph phn cc quan nim phi mc-xt trong vic phn k s

pht trin x hi.

VI. Nhn thc v CNXH v con ng i ln CNXH Vit Nam

1. D bo ca C. Mc v V.I.Lnin v CNXH.

2. CNXH theo m hnh k hoch ha tp trung v vai tr ca n.

3. Nhng vn ca thi i v vn qu ln CNXH

4. Con ng i ln CNXH Vit Nam

Vic la chn con ng pht trin: Mc d CNXH b khng hong v sp ,

nhng l s sp ca m hnh CNXH tp trung, quan liu, bao cp ch ko phi

CNXH vi tnh cch l 1 x hi cao hn CNTB. V vy, la chn con ng tin ln

CNXH l ph hp vi xu hng ca thi i: c lp dn tc v CNXH khng tch ri

nhau. l quy lut pht trin ca cch mng Vit Nam, l si ch xuyn sut ng

li cch mng ca ng. Kin nh con ng tin ln CNXH l ph hp vi xu hng

ca thi i v iu kin c th ca nc ta.

Qu trnh lch s t nhin ca cc hnh thi kinh t-x hi cho php chng ta c

th tin ln CNXH t mt nc nng nghip lc hu, sn xut nh l ch yu, b qua

giai on pht trin TBCN. Qu trnh lch s t nhin cng nhc nh chng ta ch

c php b ch TBCN vi t cch l mt ch chnh tr nhng khng c php

b qua nhng tin vt cht, nhng c s kinh t ca ch ngha t bn, l lc lng

sn xut: Con ng i ln ca nc ta l s pht trin qu ln CNXH b qua ch

TBCN, tc l b qua vic xc lp v tr thng tr ca quan h sn xut v kin trc

thng tng TBCN, nhng tip thu k tha nhng thnh tu m nhn loi t c

di ch TBCN, c bit v khoa hc v cng ngh pht trin nhanh lc lng sn

xut, xy dng nn kinh t hin i.

K t H ng ton quc ln th VI, ng ta ra ng li i mi ton

din, l mt qu trnh va lm, va hc, va rt kinh nghim. nh hng cho s qu

ln CNXH khng qua ch chnh tr TBCN nc ta l:

CNH, HH l nhim v trong tm ca thi k qu ln CNXH Vit Nam.

c CNXH phi c c s vt cht k thut hin i do cch mng KHKT v cng ngh

mang li. Song, nc ta tin ln CNXH t 1 nn kinh t ph bin l sn xut nh, lao

ng th cng l ch yu nn chng ta phi tin hnh CNH-HH.

10

Pht trin LLSX vi xy dng QHSX ph hp. ng ta ch trng s dng

nhiu hnh thc s hu v TLSX, nhiu thnh phn kinh t, ng thi, thc hin nht

qun v lu di chnh sch pht trin nn kinh t hng ha nhiu thnh phn, vn ng

theo c ch th trng, c s qun l ca Nh nc; tng bc lm cho kinh t quc

doanh, kinh t tp th chim u th v nng sut, cht lng hiu qu v qua gi v tr

chi phi.

Kt hp pht trin kinh t vi pht trin chnh tr v cc mt khc ca i sng

x hi:

Ko ngng i mi h thng chnh tr, nng cao vai tr lnh o v sc chin u

ca ng, xy dng Nh nc php quyn XHCN ca dn, do dn, v dn; nng cao vai

tr ca cc t chc qun chng trong s nghip xy dng v bo v TQ.

Xy dng nn VH tin tin m bn sc dn tc.