HOTUBA YA KUAGANGA NA KUVUNJA BUNGE LA KUMI, 2015 - FINAL.doc

8/20/2019 HOTUBA YA KUAGANGA NA KUVUNJA BUNGE LA KUMI, 2015 - FINAL.doc

1/104

1

HOTUBA YA MHESHIMIWA DR. JAKAYA MRISHO

KIKWETE, RAIS WA JAMHURI YA MUUNGANO WA

TANZANIA WAKATI WA KUAGANA NA BUNGE NA

KULIVUNJA BUNGE LA KUMI LA JAMHURI YAMUUNGANO WA TANZANIA, UKUMBI WA BUNGE,

DODOMA TAREHE 9 JULAI, 2015

Mheshimiwa Spika;

Tunayo kila sababu ya kumshukuru Mwenyezi Mungu

mwingi wa rehma kwa kutujalia uzima na kutuwezesha

kuishuhudia siku hii adhimu katika historia ya Bunge letu

na nchi yetu. Hatimaye siku ya kuvunja Bunge la Kumi

imewadia ili kuwezesha hatua husika za mchakato wa

Uchaguzi Mkuu wa mwaka 2015 ziweze kutekelezwa.Nakushukuru sana Mheshimiwa Spika kwa kunipatia

nafasi hii ya kulihutubia Bunge lako tukufu ili niweze

kutimiza wajibu wangu huo wa msingi Kikatiba. Lakini,

shukrani zangu kubwa ni kwa uongozi wako mahiri na

shupavu. Umeliongoza Bunge vizuri. Najua haikuwa kazi

rahisi. Penye wengi pana mengi. Lakini kwa uhodari


2/104

2

mkubwa umeweza kulifikisha jahazi bandarini salama

salmini. Hakika wewe ni nahodha makini na jemedari

hodari, uliyethibitisha uhodari na umakini wako katika

uwanja wa medani. Wewe ndiwe mwanamke wa kwanza

kushika wadhifa huu wa juu kabisa katika mhimili huu wa

kutunga sheria na umeidhihirishia dunia kuwa wanawake

wakipewa nafasi wanaweza.

Mheshimiwa Spika;

Niruhusu pia nitoe shukrani na pongezi zangu za dhati

kwa Waheshimiwa Wabunge kwa kazi kubwa na nzuri

mliyoifanya. Mmetimiza ipasavyo wajibu wao wa Kikatiba

wa Kutunga Sheria na kusimamia Serikali. Nawashukurukwa ushirikiano wenu na msaada wenu. Ni ukweli ulio

wazi kuwa bila ya ninyi Wabunge wetu na Bunge hili,

tusingeweza kupata mafaniko na maendeleo tuliyoyapata.

Mmejijengea, nyinyi wenyewe na Bunge letu heshima kubwa

mbele ya wananchi. Mmeitendea haki demokrasia ya


3/104

3

Tanzania na kuliletea heshima kubwa Bunge letu nchini,

kikanda na kimataifa.

Mheshimiwa Spika;

Tarehe 30 Desemba 2005 nilipozindua Bunge la Tisa

nilielezea mtazamo wangu kuhusu nchi yetu na kutaja

majukumu ya msingi na vipaumbele vya Serikali ya Awamu

ya Nne. Nilisema tutatekeleza wajibu wetu na vipaumbele

hivyo kwa ari mpya, nguvu mpya na kasi mpya. Tarehe 16

Julai, 2010 wakati wa kuvunja Bunge hilo nilielezea

mafanikio tuliyopata na changamoto zilizotukabili katika

kipindi hicho. Tarehe 28 Novemba, 2010 wakati wa kuzindua

Bunge hili la Kumi niliainisha vipaumbele vya Serikali yaChama cha Mapinduzi katika kipindi changu cha pili cha

uongozi wa nchi yetu na kuahidi kuvitekeleza kwa ari zaidi,

nguvu zaidi na kasi zaidi. Kama ilivyo ada, leo tunafikia

mwisho wa uhai wa Bunge la Kumi, naomba kutumia fursa

hii kutoa mrejesho wa utekelezaji wa majukumu ya Serikali

na yale mambo ambayo tuliahidi na kupanga kufanya.


4/104

4

Umoja, Amani na Usalama

Mheshimiwa Spika;

Niliahidi kuwa katika kipindi cha uongozi wangu

nitafanya kila niwezalo kuhakikisha kuwa Tanzania

inaendelea kuwa nchi moja na watu wake wanaendelea

kuwa wamoja, wanaopendana na kushirikiana licha ya

tofauti zao za rangi, dini, makabila, mahali watokako, na

ufuasi wa vyama vya siasa. Pia, kwamba nchi yetu

itaendelea kuwa yenye amani, usalama na utulivu.

Leo tunapoagana, ninyi na mimi, ni mashuhuda kuwa

Tanzania na Watanzania tumebakia kuwa wamoja. Hata

hivyo, katika kipindi hiki kumekuwepo na matukio ya hapana pale madogo na makubwa, yaliyotishia umoja wa nchi

yetu na watu wake. Yapo mambo yaliyopandikizwa kuleta

chuki baina ya Tanzania Bara na Zanzibar, baina ya Wakristo

na Waislamu na baina ya maeneo fulani ya nchi na wengine.

Bahati nzuri, msimamo thabiti wa viongozi wakuu wa

Serikali zetu mbili wakisaidiwa na viongozi wengine pamoja


5/104

5

na ushirikiano na viongozi wa dini na wa jamii na uelewa

wa wananchi, vimeliwezesha taifa letu kushinda

changamoto hizo na matishio yote hayo. Changamoto hizi

zimethibitisha ubora wa mazungumzo. Ni kweli kabisa

kwamba wanaozungumza hawagombani na

wanaozungumza humaliza tofauti zao bila kugombana.

Mheshimiwa Spika;

Niruhusuni, nitumie nafasi hii kuwashukuru kwa mara

nyingine viongozi wakuu wenzangu, Makamu wa Rais, Rais

wa Serikali ya Mapinduzi Zanzibar, Waziri Mkuu, Makamu

wa Kwanza wa Rais Zanzibar, Makamu wa Pili wa Rais

Zanzibar, viongozi wa dini, viongozi wa jamii na wananchiwote kwa ushindi tulioupata katika kudumisha umoja wetu.

Hata hivyo, tahadhari kubwa lazima iendelee kuchukuliwa

kwani watu wenye nia mbaya kwa nchi yetu au na umoja

wetu hawajaisha na hawajafurahi kwamba hawajafaulu.

Huenda wakajaribu tena. Tunachotakiwa kufanya ni

kuendelea kushikamana ili hata wakijaribu tena washindwe.


6/104

6

Muungano Wetu Umeimarika Zaidi

Mheshimiwa Spika;

Nafurahi kwamba namaliza kipindi changu cha

uongozi tukiwa tumeweza kudumisha na kuuimarisha

Muungano wetu adhimu na adimu Barani Afrika.

Mtakumbuka kuwa katika hotuba yangu ya kufungua

Bunge la Tisa nilisisitiza umuhimu wa viongozi wa pande

zetu mbili kukutana mara kwa mara kuzungumzia ustawi

wa Muungano wetu. Nafurahi kwamba jambo hili

limefanyika chini ya uenyekiti wa Makamu wa Rais,

akisaidiwa na Waziri Mkuu kwa upande wa Tanzania Bara

na kwa upande wa Zanzibar, Waziri Kiongozi katika awamuyangu ya kwanza na Makamu wa Pili wa Rais katika

awamu hii.

Mafanikio yaliyopatikana ni makubwa. Masuala

mbalimbali ya zamani na mapya yamezungumzwa,

yameshughulikiwa na kupatiwa ufumbuzi. Kwa mfano,

hadi mwaka 2005 zilikuwa zimebakia kero13za Muungano


7/104

7

zilizoainishwa na Tume ya Shelukindo, hivi sasa zimebaki

kero nne. Tayari ufumbuzi wa kero moja unakamilishwa

kiutawala na tatu zimeshughulikiwa kwa ukamilifu katika

Katiba Inayopendekezwa. Kama kura ya maoni ingekuwa

imefanyika na Katiba hiyo kupitishwa kungekuwa hakuna

kiporo cha kero za Tume ya Shelukindo. Lakini kwa vile

kura ya maoni haijafanyika ndiyo maana tunaendelea

kuzitaja. Hata hivyo, Serikali zetu mbili zimezungumza na

kukubaliana tutafute njia ya kumaliza suala la rasilimali ya

mafuta na gesi. Ndiyo maana katika Muswada wa Petroli

hoja ya Zanzibar kuwa na mamlaka kamili ya kusimamia

uchimbaji wa mafuta na kumiliki mapato yake ilijumuishwa.Natoa shukrani nyingi kwa Bunge lako tukufu kwa

kupitisha Muswada huo. Moja ya kero kubwa katika

Muungano tumeimaliza.

Mpasuko wa Kisiasa Zanzibar


8/104

8

Mheshimiwa Spika;

Mtakumbuka kuwa nilizungumzia kusononeshwa

kwangu na mpasuko wa kisiasa uliokuwepo Zanzibar

wakati ule na kuelezea utayari wangu wa kusaidia

kuuondoa. Kama mjuavyo mazungumzo yalifanyika ndani

ya CCM na CUF na baina ya vyama hivyo na muafaka

ukapatikana. Serikali ya Umoja wa Kitaifa ikaundwa na

mpasuko wa kisiasa ukawa umepatiwa tiba. Matokeo ya

yote hayo ni kuwa mazingira ya kisiasa na kijamii

yamekuwa bora zaidi siku hizi kuliko ilivyokuwa kabla ya

hapo.

Ni matumaini yangu kuwa ndugu zetu wa Zanzibarwatayadumisha mafanikio haya ili waendelee kuishi kwa

amani, upendo na udugu. Natambua kuwepo kwa

changamoto za hapa na pale katika uendeshaji wa Serikali

hiyo. Jambo linalonipa faraja ni kuwa matatizo yenyewe

hayahusu muundo wa Serikali bali yanaletwa na watu

kupishana kauli au kutofautiana katika uendeshaji wa


9/104

9

baadhi ya mambo. Mimi naamini hayo ni mambo

yanayoweza kumalizwa kwa wadau kukaa kitako na

kuzungumza kama ilivyokuwa kabla ya muafaka.

Amani na Usalama

Mheshimiwa Spika;

Nchi yetu iko salama, mipaka iko salama kwa sababu

Jeshi la Ulinzi la Wananchi wa Tanzania limeendelea

kutimiza ipasavyo jukumu lake la kulinda uhuru na mipaka

ya nchi yetu. Katika kipindi hiki tumewekeza sana katika

kuliimarisha Jeshi letu kwa vifaa na zana za kisasa za kivita

na mafunzo. Tumeimarisha Kamandi za Nchi Kavu, Anga na

Majini. Utayari kivita wa jeshi letu ni mzuri tena wa hali ya juu. Weledi na nidhamu ya Wanajeshi wetu ni ya hali ya juu.

Tumeboresha maslahi na makazi ya wanajeshi kwa kujenga

nyumba mpya za kuishi. Utekelezaji wa mpango wa

kuwajengea nyumba10,000unaendelea vizuri. Hadi hivi

sasa nyumba6,064zinaendelea kujengwa nchi nzima na kati

yake nyumba3,096 zimekamilika. Namaliza kipindi changu


10/104

10

cha kuwa Rais na Amiri Jeshi Mkuu wa Majeshi ya Ulinzi na

Usalama kwa kujiamini kwamba “Tupo vizuri”. Pamoja na

hayo kazi ya utekelezaji wa Mpango wa Miaka 15 wa

kuimarisha JWTZ lazima iendelezwe ili kulifikisha Jeshi letu

pale tulipopakusudia.

Mheshimiwa Spika;

Katika miaka 10 hii tumefanya jitihada kubwa ya

kupambana na uhalifu ili kulinda usalama wa maisha na

mali za watu waishio Tanzania. Mtakumbuka kuwa mwaka

2005 na mwanzoni mwa 2006 kulikuwa na matukio mengi ya

ujambazi. Niliahidi wakati wa kampeni na katika hotuba

yangu Bungeni kwamba hatutawaacha majambaziwaendelee kutamba. Hali ile imedhibitiwa. Ingawaje

matukio ya ujambazi hayajaisha, lakini hayako kama

ilivyokuwa wakati ule.

Hali kadhalika, matukio ya uhalifu wa kuwania mali

yamepungua kutoka53,268 mwaka 2005 hadi43,808 mwaka

2014. Natoa pongezi nyingi kwa Jeshi la Polisi kwa kazi


11/104

11

kubwa na nzuri waliyoifanya na wanayoendelea kufanya.

Jambo ambalo bado hatujafanikiwa vya kutosha ni ajali za

barabarani. Lazima tuendelee kuzitafutia muarobaini wake.

Niruhusuni niwatambue na kuwashukuru Inspekta Jenerali

(mstaafu) Omari Mahita, Inspekta Jenerali (mstaafu) Said

Mwema na Inspekta Jenerali Ernest Mangu aliyepo sasa kwa

uongozi wao mzuri.

Mafanikio haya ni matokeo ya uwekezaji wa Serikali

katika utakelezaji wa mpango wa maboresho ya Jeshi la

Polisi uliobuniwa wakati wa uongozi wa Ndugu Saidi

Mwema, IGP mstaafu. Jeshi la Polisi linaendelea

kuwezeshwa kwa zana, vifaa na mafunzo. Taratibuzimekamilika za kulipatia Jeshi hilo magari ya kutosha ili

kuongeza ufanisi.

Pia, tumeendelea kuboresha maslahi na mazingira ya

kuishi Maafisa na Askari. Kwa ajili hiyo tumekarabati

baadhi ya nyumba zilizopo, tumejenga nyumba kadhaa

mpya za ghorofa, za kawaida na mabweni. Mipango


12/104

12

imekamilika ya kuwezesha ujenzi wa nyumba 10,000

ambazo zitapunguza kwa kiasi kikubwa tatizo la uhaba wa

nyumba za kuishi katika Jeshi la Polisi.

Mheshimiwa Spika;

Jeshi letu la Magereza nalo limeendelea kutekeleza

vizuri majukumu yake ya kulinda wafungwa na kurekebisha

tabia zao. Aidha, huduma za malazi, mavazi, chakula na

usafiri kwa wafungwa zimeendelea kuboreshwa.

Changamoto kubwa ni msongamano wa wafungwa

Magerezani. Naamini mipango ya kujenga magereza mapya

na kupanua yaliyopo ikitekelezwa tatizo litaisha. Aidha,

mpango wa maboresho ya Jeshi la Magereza ukikamilika nakutekelezwa, utaboresha mazingira ya kufanyia kazi na

kuishi maafisa na askari, hivyo kupandisha morali wao na

kuongeza ufanisi.

Jeshi la Kujenga Taifa

Mheshimiwa Spika;


13/104

13

Ahadi yangu ya kuanzisha upya utaratibu wa

kuchukua vijana wa mujibu wa Sheria katika Jeshi la

Kujenga Taifa imetimia. Mpaka hivi sasa vijana38,200

wamekwisha hitimu mafunzo hayo wakiwemo

Waheshimiwa Wabunge. Nawapongeza sana Waheshimiwa

Wabunge walioshiriki kwa kuongoza kwa mfano. Imesaidia

sana utaratibu huo kuanza upya bila vipingamizi. Ni

matumaini yangu kuwa Wizara ya Fedha, Wizara ya Ulinzi

na Jeshi la Kujenga Taifa watakaa pamoja kujadili namna ya

kutafuta ufumbuzi kwa changamoto zilizopo. Naamini

zinaweza kumalizwa, vijana wetu wakashiriki mafunzo bila

matatizo yoyote.

Utawala Bora

Mheshimiwa Spika;

Katika kipindi cha miaka kumi hii tumetekeleza

dhamira yetu ya kujenga na kuimarisha utawala bora kwa


14/104

14

sera, sheria, mifumo, taasisi na kwa rasilimali watu.

Tumefanya hivyo katika maeneo yote muhimu yakiwemo

yale yahusuyo haki za binadamu, demokrasia, mapambano

dhidi ya rushwa, maadili ya viongozi, ukusanyaji wa mapato

na nidhamu ya matumizi ya fedha za umma na mgawano

wa madaraka hati ya mihimili.

Bunge la Jamhuri ya Muungano

Mheshimiwa Spika;

Serikali imetimiza ipasavyo wajibu wake kwa mhimili

mkuu wa dola wa Kutunga Sheria. Tulianzisha Mfuko wa

Bunge na kuongeza fedha katika bajeti ya Bunge toka

shilingi bilioni 30.58 mwaka 2005/06 hadishilingi bilioni173.76 mwaka 2015/16. Pia tumeanzisha Mfuko wa Jimbo ili

kuwawezesheni Wabunge kuchangia katika kutatua

changamoto za maendeleo zinazowakabili wananchi wa

majimbo yao. Bunge letu limetekeleza ipasavyo majukumu

yake kupitia Kamati zake za kudumu na pale ilipolazimu

Kamati teule zilizoundwa.


15/104

15

Katika kipindi hiki miswada163 imepitishwa, maswali

ya msingi7,544 na ya nyongeza22,632 yameulizwa na

kujibiwa. Kamati teule 2 ziliundwa. Haya ni mafanikio

makubwa kwa Bunge letu. Bunge hili limefanya kazi kubwa

na kazi ya kutukuka. Michango na ushauri wake umekuwa

chachu ya baadhi ya hatua na mabadiliko ya kisera, kisheria

na kiutendaji yaliyofanywa na Serikali. Kwa kweli mnastahili

pongezi nyingi. Huwezi kutaja mafanikio ya Serikali ya

Awamu ya Nne bila kutambua mchango wa Bunge hili.

Mchakato wa Katiba

Mheshimiwa Spika;

Kama sote tujuavyo, kupitia Sheria iliyotungwa naBunge hili, mwaka 2013 tulianzisha mchakato wa

Mabadiliko ya Katiba kwa lengo la kuipatia nchi yetu Katiba

mpya iliyo bora zaidi kuliko iliyopo sasa. Nafurahi kwamba

mchakato huo ulituwezesha kupata Katiba

Inayopendekezwa ambayo imekidhi matarajio hayo. Narudia

kutoa pongezi za dhati kwa Tume ya Mabadiliko ya Katiba


16/104

16

na Bunge Maalum la Katiba kwa kazi kubwa na nzuri

waliyofanya. Hatua iliyobaki ni Kura ya Maoni ambapo sote

tunasubiri maelekezo ya Tume ya Uchaguzi. Mimi naamini

iwapo itapitishwa, Katiba Inayopendekezwa itaimarisha

zaidi taifa letu.

Vyama vya Siasa

Mheshimiwa Spika;

Katika kipindi hiki tumeshuhudia vyama vya siasa

vikiendelea kuimarika na kujijenga nchini. Idadi ya vyama

vya siasa imeongezeka kutoka18 hadi24. Vyama vya siasa

vimefanya shughuli zake kwa uhuru. Viongozi na

wanachama wao wamefanya mikutano mingi na hatamaandamano kote nchini. Baraza la Vyama vya Siasa na

TCD vimekuwa vyombo muhimu vilivyofanya kazi nzuri ya

kujenga ushirikiano miongoni mwa vyama vya siasa.

Yamekuwa majukwaa muhimu ya mashauriano baina ya

vyama vya siasa kwa masuala mbalimbali. Matatizo na

changamoto nyingi zimeweza kupatiwa ufumbuzi. Ni


17/104

17

matumaini yangu kuwa vyombo hivi viwili vitaendelezwa

na kuimarishwa miaka ijayo.

Huu ni mwaka wa Uchaguzi, na vyama vya siasa ndiyo

wahusika wakuu. Ni matumaini yangu kuwa vyama vya

siasa vitaheshimu na kuzingatia maadili ya uchaguzi. Hii

itasaidia kuwepo kwa utulivu na amani katika mchakato wa

uchaguzi.

Uchaguzi Mkuu

Mheshimiwa Spika;

Habari kubwa hapa nchini sasa ni uchaguzi mkuu.

Tayari Tume ya Uchaguzi ya Taifa (NEC) na ile ya Zanzibar

(ZEC) zimekwisha tangaza tarehe 25 Oktoba, 2015 kuwa nisiku ya kufanyika uchaguzi mkuu. Maandalizi ya uchaguzi

huo yanaendelea vizuri. Tume ya Taifa ya Uchaguzi

inaendelea na zoezi la uandikishaji wa wapiga kura kwa

mfumo mpya wa teknolojia yaBiometric Voters Register (BVR).

Hadi sasa zoezi la uandikishaji limekamilika katika mikoa13

na linaendelea katika mikoa11 na katika mkoa wa Dar es


18/104

18

Salaam na Zanzibar uandikishaji unategemea kuanza mwezi

huu. Kwa taarifa za Tume ya Uchaguzi, tayari wamekwisha

andikisha hadi sasa wapiga kuramilioni 11 kati ya lengo la

kuandikisha wapiga kura kati yamilioni 21hadi 23.

Sisi katika Serikali tutaendelea kutimiza wajibu wetu

wa kuiwezesha Tume kutimiza wajibu wake. Napenda

kuwahakikishia kuwa kila Mtanzania mwenye haki ya

kupiga kura atapata fursa ya kuandikishwa. Shime tuhimize

watu wajitokeze kujiandikisha ili wasikose haki yao hiyo.

Uhuru wa Habari Mheshimiwa Spika;

Mtakubaliana nami kuwa katika kipindi hiki uhuru wa

habari na uhuru wa watu kutoa maoni yao umepanuka sana.

Tanzania kuna magazeti ya kila siku16 na kati ya hayo ya

Serikali ni2(Daily News, Habari Leo). Pia magazeti ya kila

wiki yapo62. Aidha, kuna vituo vya redio115 na vya


19/104

19

televisheni29. Serikali haifanyi uhakiki wa habari kabla ya

kuchapishwa au kuandikwa. Tumeamua hivyo kwa imani

yangu kwamba ustawi wa demokrasia hutegemea sana

uhuru wa vyombo vya habari. Pili, kwa vile tunatambua

manufaa ya vyombo vya habari kuelimisha jamii,

kupambana na maovu na kuhimiza uwajibikaji.

Pamoja na hayo, hatukusita wala kuchelea kuchukua

hatua pale uhuru huo ulipotumiwa vibaya na kutishia

kuvuruga amani, umoja na usalama wa jamii au taifa. Au,

pale ambapo Sheria za nchi zimekiukwa. Huo ni wajibu

wetu wa kikatiba ambao mimi na wenzangu tuliapa

kuutimiza. Mheshimiwa Spika;

Katika kuongeza uwazi na mawasiliano na wananchi

mwaka 2007 tulianzisha tovuti ya wananchi. Tovuti hiyo

imeshapokea hoja117,243 na kati ya hizo zilizohusu Serikali

zilikuwa78,258 na zote zimeshughulikiwa.


20/104

20

Katika kuboresha mfumo wa mawasiliano, Tanzania

imeshahama kutoka mfumo wa analogia na kuingia kwenye

mfumo wa digitali. Hii ni hatua kubwa muhimu kwa

maendeleo ya tasnia ya habari nchini. Jambo ambalo

nasikitika kuwa hatukuweza kulikamilisha ni utungaji wa

Sheria ya Haki ya Upatikanaji wa Habari na Sheria ya

Vyombo vya Habari. Miswada imekamilika na kusomwa

mara ya kwanza hapa Bungeni lakini mchakato wake

haukuweza kufika mwisho. Tunawaachia wenzetu wajao

washughulike nayo katika Bunge la 11.

Vita dhidi ya Rushwa Mheshimiwa Spika;

Vita dhidi ya rushwa ni eneo jingine ambalo tulilivalia

njuga katika Awamu ya Nne. Tumepata mafanikio ya kutia

moyo katika mapambano dhidi ya rushwa ingawaje kazi

bado ni kubwa. Tumefanya mambo matatu. Kwanza,

tumetunga Sheria Na. 11 ya mwaka 2007 ya Kuzuia na


21/104

21

Kupambana na Rushwa ambayo imeongeza nguvu ya

mapambano dhidi ya uovu huu. Idadi ya makosa ya rushwa

iliongezwa kutoka4mpaka24 na wigo wa wakosaji pia, kwa

kuhusisha watu katika sekta binafsi. Mifumo ya upelelezi na

uendeshaji mashitaka nayo imeimarishwa.

Tumeunda chombo kipya TAKUKURU badala ya

TAKURU ambacho kimepewa majukumu ya kuzuia na

kupambana na rushwa badala ya kuzuia peke yake.

TAKUKURU imepewa mamlaka zaidi katika kuongoza

mapambano haya. Taasisi imeendelea kuimarishwa kwa

kuipatia zana na vifaa vya kufanyia kazi pamoja na

rasilimali watu na mahitaji mengine. TumeiwezeshaTAKUKURU kufungua ofisi katika Mikoa na Wilaya zote.

Mheshimiwa Spika;

Maboresho haya yamewezesha idadi ya kesi za tuhuma

za rushwa zinazofikishwa mahakamani kuongezeka kutoka

kesi50mwaka 2005 hadi1,900mwaka 2014. Jumla ya

shilingi bilioni 87.8 ziliokolewa. Watumishi wa Serikali97


22/104

22

wameachishwa kazi kwa tuhuma za rushwa na matumizi

mabaya ya ofisi zao baada ya ushahidi wa kijinai

kukosekana. Kwa upande wa kupambana na rushwa

kwenye shughuli za uchaguzi, tumetunga Sheria ya

Kudhibiti Gharama za Uchaguzi Na. 6 ya mwaka 2010 ili

kutoa majibu ya kilio cha siku nyingi dhidi ya watu

wanaotumia fedha kununua kura.

Mapato na Matumizi ya Fedha na Mali za Serikali

Mheshimiwa Spika;

Nilieleza katika hotuba yangu ya Kuzindua Bunge la

Tisa tarehe 30 Desemba, 2005 kuwa tutatoa kipaumbele cha

juu kwa ukusanyaji wa mapato ya Serikali na nidhamu yamatumizi ya Serikali. Leo miaka kumi baadae ninaona

fahari tumepata mafanikio makubwa. Mapato ya Serikali

yameongezeka kutokashilingi bilioni 177.1 mwaka 2005

kwa mwezi hadi takriban shilingi bilioni 850. Hii

imewezesha bajeti ya Serikali kukua kutokatrilioni 4.13

mwaka 2005/2006 haditrilioni 22.49 mwaka 2015/2016.


23/104

23

Isitoshe imetuwezesha kupunguza misaada na mikopo ya

washirika wa maendeleo kutokaasilimia 42 ya Bajeti ya

Serikali mwaka 2005 hadiasilimia 15 mwaka 2014/2015 na

tumejipa lengo la kushusha zaidi hadiasilimia 8 mwaka

huu wa fedha wa 2015/2016.

Mheshimiwa Spika;

Mafanikio haya yametokana hasa na kazi kubwa

tuliyoifanya ya kuimarisha Mamlaka ya Mapato ambao

wanastahili pongezi zetu nyingi. Bado naamini tunaweza

kufanya vizuri zaidi ya hivi, kama tukiongeza udhibiti kwa

mianya ya kupoteza mapato na kuimarisha zaidi TRA na

mamlaka nyingine za ukusanyaji mapato ya Serikali. Badoukusanyaji wa mapato yasiyokuwa ya kodi katika

Halmashauri za Wilaya na Miji na katika Wizara, Idara

zinazojitegemea na Wakala wa Serikali uko chini ya lengo.

Huku kuendelee kufanyiwa kazi.

Mheshimiwa Spika;


24/104

24

Kwa upande wa nidhamu ya matumizi ya fedha na

mali za Serikali tulielekeza nguvu zetu katika kuimarisha

utaratibu wa manunuzi Serikalini na ukaguzi wa hesabu za

Serikali. Kwa upande wa ununuzi wa bidhaa na huduma,

tumeendelea kuimarisha Sheria na Mamlaka ya Ununuzi wa

Umma ili iweze kuhakikisha kuwa kuna usimamizi thabiti

wa sheria hiyo na kanuni zake. Kama mjuavyo sehemu,

kubwa ya fedha za Serikali hutumiwa katika ununuzi wa

bidhaa na huduma, hivyo kuwepo usimamizi mzuri ni

jambo jema. Ukikosekana, wizi na rushwa hutawala.

Mheshimiwa Spika;

Kwa upande wa ukaguzi wa hesabu za Serikali,

tumechukua hatua za makusudi za kuimarisha Ofisi ya

Mdhibiti na Mkaguzi Mkuu wa Hesabu za Serikali.

Tumetunga Sheria mpya inayoipa nguvu na uhuru zaidi

Ofisi hiyo. Aidha, tumewaongezea bajeti, vitendea kazi na


25/104

25

rasilimali watu. Ofisi8 za Mikoa zimejengwa na2

zinaendelea kujengwa.

Nafurahi kwamba maagizo yangu kwa viongozi na

watendaji katika Serikali Kuu na Serikali za Mitaa kuhusu

Taarifa ya Mdhibiti na Mkaguzi Mkuu wa Hesabu za Serikali

kupewa uzito linazingatiwa. Taarifa hizo sasa zinasomwa,

zinajadiliwa na hatua kuchukuliwa kwa kasoro

zilizoonekana. Kamati ya Bunge ya Hesabu za Serikali

imefanya kazi nzuri. Wezi na wabadhirifu wanaobainika

kuchukuliwa hatua za kisheria mara makosa

yanapogundulika. Kitaifa taarifa hiyo hujadiliwa Bungeni

kwa muda wa kutosha. Mheshimiwa Spika;

Niliamua pia kuanzisha Ofisi ya Mkaguzi Mkuu wa

Ndani wa Serikali na kuwaweka Wakaguzi wa Ndani wote

wa Serikali Kuu na Serikali za Mitaa chini ya Mamlaka yake

na kuwajibika kwake. Ofisi hii imesaidia kuhakikisha sheria

na kanuni za matumizi ya fedha na mali ya umma


26/104

26

zinaheshimiwa. Pia, katika ufuatiliaji na utekelezaji wa

mapendekezo ya CAG. Uimarishaji wa ukaguzi wa ndani na

ule wa CAG umesaidia kuboresha hesabu za Serikali kuwa

nzuri zaidi siku hizi. Hati safi zimeongezeka na hati chafu

zinazidi kupungua Serikalini. Kwa mfano katika

Halmashauri za Wilaya na Miji, hati safi zimeongezeka

kutoka56 mwaka 2006 hadi150 mwaka 2014. Hati zenye

mashaka ni13 na hakuna Hati isiyoridhisha. Kazi ya

kuimarisha ukaguzi na nidhamu ya matumizi lazima

iendelezwe.

Maadili ya Viongozi wa Umma

Mheshimiwa Spika;

Katika miaka 10 hii tumeimarisha mfumo wa

kusimamia maadili ya viongozi. Tumefanya hivyo kwa

kutambua kuwa maadili mema ni sifa ya msingi ya kiongozi

na huiletea heshima Serikali. Tumeendeleza Kamati ya


27/104

27

Maadili na kuunda Baraza la Maadili kwa mujibu wa Sheria

ya Maadili ya Viongozi wa Umma namba 13 ya 1995.

Tumepanua wigo na kwamba sasa mali za viongozi na

familia zao hutolewa taarifa na kiongozi katika Tamko la

Mali la kila mwaka. Hii inasaidia kuondoa uwezekano wa

kiongozi kuficha mali kwa mgongo wa mwenza wake au

mtoto.

Mheshimiwa Spika;

Kamati ya Maadili sasa si tu inapokea fomu na

kuzihifadhi, bali inafanya ukaguzi wa mali za viongozi na

kuzifuatilia. Kikwazo chao ni kupata rasilimali fedha. Hili

litazamwe zaidi. Pale inapoonekana kuna makosa yakimaadili wahusika hufikishwa kwenye Baraza la Maadili.

Sote tumeshuhudia kazi nzuri iliyofanywa na Baraza hilo

wakati wa sakata la Escrow. Bado kazi ya kuimarisha

Kamati ya Maadili kwa rasilimali fedha, vitendea kazi,

majengo ya ofisi na rasilimali watu haina budi kuendelezwa.

Muhimili wa Mahakama


28/104

28

Mheshimiwa Spika;

Katika kipindi cha miaka10 hii tumefanya jitihada

kubwa za kuimarisha mhimili wa Mahakama. Miongoni

mwa mambo mengine, tumefanya mambo muhimu kwa

madhumuni ya kuongeza ufanisi katika utekelezaji wa

jukumu lake la msingi la utoaji haki.

Kwanza, tumetenganisha shughuli za kutoa haki na za

utawala. Tumeunda Ofisi ya Mtendaji Mkuu wa Mahakama

ya kushughulikia mambo ya fedha na utawala. Hivyo basi,

Wasajili wa Mahakama wanabaki na jukumu la kutoa haki.

Mpaka sasa mabadiliko haya yamekuwa ya manufaa

makubwa kwa Mahakama kwani yameboresha utekelezaji

wa majukumu katika Mahakama.Pili, tumeanzisha Mfuko

wa Mahakama ambao unaipa Mahakama uhuru katika

kuendesha shughuli zake. Sambamba na hilo tumeongeza

bajeti ya Mahakama kutokashilingi bilioni 36.6mwaka

2006/07 hadishilingi bilioni 87.6mwaka 2014/15. Jambo


29/104

29

linalohitaji kuboreshwa ni Hazina kutoa fedha kwa wakati ili

shughuli zifanyike kama ilivyopangwa.

Mheshimiwa Spika;

Jambo latatu,ni kwamba tumeongeza idadi ya Majaji

wa Rufani, Majaji wa Mahakama Kuu, Mahakimu Wakazi na

Mahakimu wa Mahakama za Mwanzo. Lengo letu ni

kuongeza nguvukazi ya kusikiliza na kuamua mashauri.

Kwa upande wa Mahakimu wa Mahakama za Mwanzo

wameanza kuteuliwa watu wenye Shahada ya Sheria. Hivi

sasa itawawezesha watu wenye mashauri katika Mahakama

hizo kupata utetezi wa Mawakili. Kati ya mwaka 2005 na

2015 tumeongeza Majaji wa Rufani kutoka 8 mwaka 2005

hadi16, na Majaji wa Mahakama Kuu kutoka37 hadi81

katika kipindi hicho. Hali kadhalika, tumeongeza idadi ya

Majaji wanawake. Katika Mahakama ya Rufani wapo5na

katika Mahakama Kuu wapo32 na kufanya jumla yao kuwa

37. Hivi sasa tunao jumla ya Mahakimu Wakazi1,266 katika

ngazi zote za Mahakama. Kati ya hao534 sawa naasilimia


30/104

30

35 ni wanawake. Idadi ya Majaji na Mahakimu wanawake

hivi sasa ni kubwa kuliko wakati wowote uliopita.

Mheshimiwa Spika;

Kutokana na mipango mizuri iliyowekwa na Jaji Mkuu

Mohamed Chande Othman Mahakama zimepiga hatua

kubwa katika kupunguza mlundikano wa kesi Mahakamani.

Majaji wamejiwekea malengo kwa kila Jaji asikilize na

kuamua mashauri yasiyopungua220 kwa mwaka na kila

Hakimu Mkazi mashauri250 na wale wa Mahakama ya

Mwanzo mashauri260 kwa mwaka. Kwa sababu hiyo,

kuanzia Julai, 2014 hadi kufikia mwezi Machi mwaka 2015

yalifunguliwa mashauri177,586 na Mahakama ilisikiliza na

kuamua mashauri 179,962. Maana yake ni kuwa

zimesikilizwa zote na nyingine zilizobakia miaka ya nyuma.

Bila shaka kwa kasi hii sasa mrundikano wa kesi utabakia

kuwa historia katika kipindi kifupi kijacho. Nawapongeza

sana Majaji na Mahakimu kwa kazi nzuri waifanyayo.

Kwa upande wa ujenzi wa majengo ya Mahakama Kuu,

wamekamilisha ujenzi wa jengo la Mahakama Kuu za


31/104

31

Divisheni ya Kazi pamoja na majengo ya Mahakama Kuu

Mikoa ya Shinyanga na Kagera. Aidha, majengo mawili ya

Mahakama za Wilaya na12 ya Mahakama za Mwanzo nayo

yamekamilika. Hivi sasa, ujenzi unaendelea wa majengo ya

Mahakama Kuu9 za mikoa iliyosalia, Mahakama za Wilaya

9 na za mwanzo25.

Maboresho ya Mfumo wa Utoaji Haki

Mheshimiwa Spika;

Jambo lingine ambalo tumefanya katika nia ya

kuongeza uwajibikaji, ufanisi, na kupunguza malalamiko ya

wananchi na ucheleweshaji wa mashauri ni kutenganisha

kazi ya upelelezi wa makosa ya jinai na uendeshaji wamashtaka hayo Mahakamani. Polisi waliokuwa wanafanya

yote sasa watashughulikia upelelezi na ofisi ya Mkurugenzi

wa Mashtaka ndiyo inayoendesha mashauri. Tayari Ofisi za

Mkurugenzi wa Mashtaka zimekwishafunguliwa katika kila

Mkoa na sasa tunaenda wilayani. Aidha, tumeboresha Ofisi

ya Mwanasheria Mkuu wa Serikali kwa rasilimali watu,


32/104

32

vitendea kazi na fedha ili kuongeza ufanisi katika utendaji

wa ofisi hiyo muhimu sana. Kuna haja ya kuendelea

kuongezea rasilimali fedha na vitendea kazi ili ufanisi

uongezeke zaidi.

Tume ya Haki za Binadamu na Utawala Bora

Mheshimiwa Spika;

Katika kipindi hiki, tumeimarisha Tume ya Haki za

Binadamu na Utawala Bora kwa kuiwezesha kwa nyenzo,

rasilimali fedha na watu. Tume sasa inafanya kazi katika

eneo lote la Jamhuri ya Muungano. Aidha, kutokana na

utumiaji wa mfumo wa elektroniki malalamiko ya wananchi

mengi zaidi yanafikishwa kwenye Tume na mengiyanapatiwa ufumbuzi. Kwa mfano, idadi ya malalamiko

yaliyowasilishwa Tume yameongezeka kutoka9,455mwaka

2006 hadi 25,921 mwaka 2014 na uwezo wa Tume

kushughulikia malalamiko kwa mwaka umeongezeka

kutoka malalamiko3,021 mwaka 2005 hadi malalamiko

18,501 mwaka 2014.


33/104

33

Utendaji Serikalini

Maeneo ya Utawala

Mheshimiwa Spika;

Kwa nia ya kusogeza huduma, mwaka 2010 tulianzisha

mikoa mipya4 ya Geita, Simiyu, Njombe na Katavina

wilaya mpya19. Pia,tulianzisha Halmashauri45, kata 1,432,

vijiji1,949, Mitaa1,379 na vitongoji8,777. Nimeamua

kuanzisha mkoa mpya wa Songwe kutoka mkoa wa Mbeya

na Wilayasita kama ifuatavyo: Tanganyika mkoani Katavi,

Kigamboni na Ubungo mkoani Dar es Salaam, Songwe

mkoani Mbeya, Kibiti mkoani Pwani na Malinyi mkoani

Morogoro. Najua tulikuwa na maombi mengi lakini kwasasa tufanye haya.

Maslahi ya Wafanyakazi

Mheshimiwa Spika;

Serikali ya Awamu ya Nne imelipa umuhimu wa juu

suala la kuboresha maslahi ya watumishi wa Serikali. Karibu

kila mwaka tumekuwa tunaongeza kima cha chini cha


34/104

34

mshahara. Kwa sababu hiyo, kima cha chini cha mshahara

kimeongezeka kutokashilingi 65,000 mwaka 2005 hadi

shilingi 265,000 mwaka wa jana. Mwaka huu tumefikia

shilingi 300,000. Najua bado hakikidhi mahitaji lakini

ukilinganisha na tulikokuwa kipindi hiki tumeongeza sana

mishahara ya wafanyakazi. Vile vile, tumeendelea

kupunguza kodi ya mapato kwa mfululizo kutokaasilimia

18 mwaka 2005 hadiasilimia 11 mwaka huu. Dhamira yetu

ni kutaka kutoa nafuu zaidi kwa wafanyakazi. Vile vile,

tumewapandisha vyeo watumishi 233,876 na kulipa

malimbikizo ya watumishi422,348 ya kiasi chashilingi

bilioni 384.8. Mheshimiwa Spika;

Tumetekeleza sera ya ugatuaji wa madaraka kwa wilaya

jambo ambalo limelazimu kuongeza rasilimali fedha na watu

kwa Halmashauri za Wilaya na Miji. Kwa ajili hiyo ruzuku

kwa Halmashauri zetu imeongezeka kutokashilingi bilioni

780 mwaka 2005/2006 hadishillingi trilioni 4.69 mwaka


35/104

35

2015/2016. Aidha, tumeimarisha utumishi katika

Halmashauri kwa kuajiri watumishi wengi wa kada

mbalimbali.

Usawa wa kijinsia

Mheshimiwa Spika;

Mwaka 2005 niliahidi wakati wa kampeni na wakati wa

kuzindua Bunge la Tisa, kuwa tutaongeza ushiriki wa

wanawake katika shughuli na nyanja mbalimbali za maisha

ya watu wa nchi yetu ikiwemo nafasi za maamuzi. Ninyi na

mimi ni mashahidi kwamba tumetimiza ahadi hiyo. Idadi

ya Wabunge wanawake imeongezeka kutoka62mwaka 2005

hadi127.Hivi sasa hamsini kwa hamsini ni rasmi katikaKatiba Inayopendekezwa. Kwa mara ya kwanza katika

historia ya nchi yetu na Bunge letu tumepata Spika

mwanamke Mheshimiwa Anne Semamba Makinda.

Wanawake wameongezeka katika ngazi zote kuu za

uamuzi. Kwa mfano, tunao Mawaziri wanawake10, Naibu

Mawaziri wanawake5, Majaji wanawake37 na Wakuu wa


36/104

36

Wilaya wanawake wako53. Kwa upande wa Makatibu

Wakuu, Naibu Makatibu Wakuu, Wakuu wa Mikoa,

Wakurugenzi Watendaji n.k. pia wameongezeka. Katika

elimu nako tuna usawa wa kijinsia kwa upande wa idadi ya

wanafunzi wa kike na wa kiume katika shule za msingi na

sekondari. Katika vyuo vya elimu ya juu, idadi ya

wanafunzi wa kike imeongezeka kwa kasi kutoka10,039

mwaka 2005 hadi78,800 mwaka 2014.

Hali ya Uchumi

Mheshimiwa Spika;

Wakati ninaingia madarakani mwaka 2005 niliwaahidi

Watanzania wenzangu kuwa tutafanya kila tuwezalo

kujenga uchumi ulio imara na shirikishi. Hususan, nilisema

nitaendeleza sera za mageuzi ya kiuchumi na kuweka

misingi madhubuti ya kukuza uchumi, kuongeza ajira,

kuongeza Pato la Taifa na kupunguza umaskini. Katika


37/104

37

miaka kumi iliyopita tumeendelea kusimamia kwa kiwango

kizuri sera za uchumi jumla na sera za uchumi katika ngazi

ya chini zinazogusa wananchi wa kawaida.

Jitihada zetu hizo zimezaa matunda ya kutia moyo.

Katika kipindi hiki, Pato la Taifa lilikua kwa wastani wa

takriban asilimia 7. Nchi yetu ni miongoni mwa mataifa10

ya Afrika na20 duniani ambayo uchumi wake unakua kwa

kasi kubwa. Pato ghafi la Taifa limeongezeka zaidi ya mara

tatu kutokashilingi trilioni 14.1 mwaka 2005 hadi kufikia

trilioni 79.4mwaka 2014. Hivyo basi, pato la wastani la

Mtanzania nalo limeongezeka kutoka shilingi 441,030

mwaka 2005 hadishilingi 1,724,416 mwaka 2014. Mheshimiwa Spika;

Mauzo yetu ya nje yameongezeka kutoka Dola za

Marekani bilioni 1.67 mwaka 2005 hadi Dola za Marekani

bilioni 8.76 mwaka 2014 na kutunisha akiba yetu ya fedha

za kigeni na kutuwezesha kuagiza bidhaa na mahitaji ya


38/104

38

nchi kutoka nje kwa kipindi cha miezi 4.1 kama

tulivyopanga. Mfumuko wa bei niasilimia 6.1.

Mheshimiwa Spika;

Kama mjuavyo, mwaka 2000 nchi yetu ilijiwekea Dira

ya Taifa ya Maendeleo ya hadi mwaka 2025. Mwaka 2010

tulitengeneza Mpango wa Muda Mrefu (Long Term

Perspective Plan) wa (2010 – 2025) wa kuongoza utekelezaji

wa Dira kwa miaka 15 iliyobaki. Tuligawa utekelezaji wake

katika Mipango mitatu ya Maendeleo ya Miaka Mitano kila

mmoja. Tuko katika hatua za mwisho za utekelezaji wa

Mpango wa Kwanza, (2011/12 – 2015/16) na kuandaa

mpango wa pili (2016/17 – 2021/22).Mpango wa Matokeo Makubwa Sasa

Mheshimiwa Spika;

Kwa madhumuni ya kuboresha utendaji wa Serikali

nilianzisha Mpango wa Matokeo Makubwa Sasa (BRN).

Huu ni mfumo mpya wa kupanga, kufuatilia na kusimamia

utekelezaji wa malengo na shughuli za Serikali kwa nia ya


39/104

39

kuhakikisha kuwa kilichokusudiwa kinafanyika, tena kwa

wakati. Tuliamua kuanza na sekta sita zaElimu, Nishati,

Kilimo, Uchukuzi, Maji na Mapato ya Serikali. Baadae

sekta ya afya na uboreshaji mazingira ya uwekezaji

ziliongezwa.

Katika kipindi hiki kifupi Mpango umethibitisha kuwa

wenye manufaa. Mambo katika sekta zilizojumuishwa katika

BRN yameanza kwenda vizuri. Changamoto yetu kubwa

imekuwa ni upatikanaji wa fedha zinazohitajika kwa wakati

kutoka Hazina. Kama changamoto hiyo isingekuwepo

mambo yangekuwa mazuri zaidi.

Uboreshaji wa Mazingira ya Biashara na Uwekezaji Mheshimiwa Spika;

Kwa kutambua umuhimu wa uwekezaji katika kukuza

uchumi, kuzalisha ajira, kuongeza mapato na kupunguza

umaskini, Serikali yetu imekuwa inachukua hatua thabiti za

kutengeneza mazingira mazuri ya kuwavutia wawekezaji wa


40/104

40

ndani na nje kuchagua Tanzania kuwa nchi inayofaa

kuwekeza.

Mwaka 2010 tumetengeneza Sera na kutunga Sheria ya

Ubia baina ya Sekta ya Umma na Sekta Binafsi (Public

Private Partnership—PPP). Lengo letu ni kuweka mazingira

mazuri kwa sekta binafsi kuvutika kushirikiana na Serikali

katika shughuli za kiuchumi na maendeleo. Faida kubwa ya

utaratibu huu ni kuipunguzia Serikali mzigo wa kuwekeza

katika baadhi ya shughuli ambazo sekta binafsi inaweza

kubeba sehemu ya gharama. Hii siyo tu inaongeza kasi ya

maendeleo, bali kuiwezesha Serikali kuokoa fedha ambazo

inaweza kuzitumia kwa shughuli nyingine. Juhudi zetu za kuboresha mazingira ya uwekezaji

zinaendelea kuzaa matunda mema. Kati ya 2005 na 2014,

Kituo chetu cha Uwekezaji (TIC) kimesajili miradi7,159

yenye thamani yaDola za Marekani bilioni 154.274. Kati ya

miradi hiyoasilimia 49.38 ni ya wawekezaji wa ndani,

asilimia 23.41 ni wawekezaji wa kutoka nje naasilimia 27.18


41/104

41

ni miradi ya ubia baina ya Watanzania na wawekezaji wa

kigeni. Ajira16,000 zilipatikana. Ukuaji huu wa uwekezaji

umeongeza mapato ya Serikali.

Kwa mujibu wa taarifa ya uwekezaji iliyotolewa na

Shirika la Umoja wa Mataifa la Viwanda na Biashara

Duniani (UNCTAD) ya mwaka 2015, Tanzania inaongoza

Afrika Mashariki kwa kuvutia uwekezaji. IlipataDola za

Marekani bilioni 2.142 sawa naasilimia 31.5 ya uwekezaji

wote katika Jumuiya yetu.

Sekta za Uzalishaji

Sekta ya Kilimo

Mheshimiwa Spika;Kuendeleza kilimo ilikuwa ni moja ya mambo

tuliyoyapa kipaumbele cha juu. Shabaha yetu kuu ni kutaka

kuongeza tija ili uzalishaji uongezeke, wakulima wapate

mavuno mengi, masoko ya uhakika yawepo na bei iwe nzuri

ili mapato yao yaongezeke na umasikini uwapungukie. Vile

vile wao na taifa lijitosheleze kwa chakula.


42/104

42

Kwa ajili hiyo mwaka 2006 tuliasisi Programu ya miaka

7 ya Maendeleo ya Sekta ya Kilimo (Agricultural Sector

Development Programme—ASDP). Katika Programu hiyo,

matatizo yanayofanya tija na uzalishaji katika kilimo kuwa

mdogo yalitambuliwa na kutengenezewa mpango wa

kuyatatua. Serikali pia ilianzisha mikakati, programu na

mipango mingine ya kuongeza msukumo katika kuleta

mageuzi ya kilimo. Miongoni mwa hiyo ni mkakati wa

Kilimo Kwanza, Mpango wa Kuendeleza Kilimo katika

Ukanda wa Kusini mwa Tanzania (SAGCOT), Mpango wa

Uwekezaji katika Sekta ya Kilimo (TAFSIP), Sera ya

Umwagiliaji tuliyoitunga mwaka 2010 na Programu yaMageuzi na Modenaizesheni ya Ushirika.

Mheshimiwa Spika;

Pamoja na hayo, tumeongeza pia bajeti ya sekta ya

kilimo kutokashilingi bilioni 233.3 mwaka 2005/06 hadi

shilingi bilioni 1,084.7 mwaka 2014/15. Kuongezwa kwa

bajeti kumewezesha fedha za ruzuku ya mbolea na


43/104

43

pembejeo kuongezeka kutokashilingi bilioni 7.5mwaka

2005/06 hadishilingi bilioni 299.3 mwaka 2013/14.

Matrekta makubwa na madogo yameongezeka kutoka7,491

mwaka 2005 hadi16,412 mwaka 2014. Kwa sababu hiyo

matumizi ya jembe la mkono yamepungua kutokaasilimia

70 hadiasilimia 62. Tumeongeza maafisa ugani kutoka 3,379

mwaka 2005 hadi7,974 mwaka 2014.

Vituo vya utafiti wa kilimo tumeviongezea rasilimali

fedha, watu na vitendea kazi. Aidha, tumeanza safari ya

kufufua mashamba ya mbegu ya Serikali na kuhusisha sekta

binafsi, Jeshi la Magereza na Jeshi la Kujenga Taifa katika

kuzalisha mbegu. Aidha, tumeimarisha Wakala wa Mbegu(Agricultural Seed Agency – ASA) na kuongeza uzalishaji wa

mbegu bora kutoka tani10,477.17 mwaka 2005 hadi tani

32,340mwaka 2014.

Mheshimiwa Spika;

Juhudi za Serikali kuendeleza kilimo zimezaa matunda

mazuri. Tija katika uzalishaji wa mazao ya biashara na


44/104

44

chakula imeongezeka. Kwa upande wa mazao ya chakula

uzalishaji umeongezeka kutoka tanimilioni 9.66 mwaka

2005 hadi tanimilioni 16.01 mwaka 2014. Ongezeko hili

limeliwezesha taifa letu kujitosheleza kwa chakula kwa

asilimia 125 mwaka 2014 ikilinganishwa naasilimia 95

mwaka 2005. Uzalishaji wa mazao ya asili ya biashara

umeongezeka toka tani427,738 mwaka 2005 hadi tani

569,054mwaka 2014 na uzalishaji wa mbegu za mafuta

umeongezeka karibu ya mara4 toka tani1,389.9 mwaka 2005

hadi tani5,545.6mwaka 2014. Aidha, uzalishaji wa matunda

nao umeongezeka toka tanimilioni 1.2mwaka 2005 hadi

tani milioni 4.4mwaka 2014 na maua toka tani5,862 haditani10,790.

Mheshimiwa Spika;

Upatikanaji wa masoko ya uhakika na bei nzuri kwa

mazao ya wakulima bado ni changamoto. Pia kuna tatizo la

upungufu wa maghala ya kuhifadhi mazao. Jitihada

zinaendelea kupata mkopo au wabia wa kujenga maghala ya


45/104

45

kisasa nchi nzima. Programu ya Mageuzi na

Modenaizesheni ya Ushiriki ilianzishwa ili kutatua tatizo la

masoko. Aidha, tumeanza maandalizi ya kuanzisha soko la

bidhaa (Commodity Market Exchange) kwa nia hiyo hiyo.

Naamini misingi mizuri tuliyoijenga pamoja na kuenea kwa

SACCOS na kuanza kwa Benki ya Kilimo ikiendelezwa itatoa

mchango mkubwa katika kuongeza kasi ya mapinduzi ya

kilimo.

Mifugo

Mheshimiwa Spika;

Kwa upande wa mifugo, dhamira yetu ilikuwa kuanzasafari ya kuleta mageuzi katika sekta hii. Safari hiyo

tumeianza kupitia Programu ya Kuendeleza Sekta ya

Mifugo. Changamoto zinazochangia maendeleo duni ya

sekta hii zimeainishwa na kutengenezewa mkakati wa

utekelezaji. Katika kipindi hiki malambo1,008, majosho

2,364na maabara104za mifugo zimejengwa. Visima virefu


46/104

46

101 vimechimbwa, malambo 370 na majosho 499

yamekarabatiwa katika kipindi hiki cha miaka10.

Ukarabati na ujenzi wa majosho umeongeza idadi

kutoka 2,177 mwaka 2006 hadi3,637 mwaka 2015.

Tumeongeza Maofisa Ugani kutoka2,270 mwaka 2005 hadi

6,041 mwaka 2014. Kuhusu uhamilishaji, tumeongeza vituo

kutoka kituo1 mwaka 2005 hadi vituo8mwaka 2015 na

kuwezesha ng’ombe955,360 kuhamilishwa katika miaka 10

hii.

Mheshimiwa Spika;

Mazingira mazuri ya uwekezaji kwa sekta binafsi

tuliyoyajenga yamewezesha viwanda vya kusindika nyama,maziwa na vyakula vya mifugo kuongezeka. Viwanda vya

kusindika maziwa vimeongezeka kutoka22 mwaka 2005

hadi74 mwaka 2015. Viwanda vya kuzalisha vyakula vya

mifugo vimeongezeka kutoka viwanda6mwaka 2005 hadi

80mwaka 2015 vikiwa na uwezo wa kusindika tanimilioni

1.4za vyakula hivyo kwa mwaka. Aidha viwanda na


47/104

47

machinjio ya kisasa9 vimejengwa katika kipindi hiki.

Usindikaji wa ngozi pia umeongezeka kutoka vipande

790,000mwaka 2005 hadi vipandemilioni 3.78 mwaka 2014.

Hivi sasa kwa mfano, uzalishaji wa malisho ya mifugo (hei)

umefikia marobota957,860 ikilinganishwa na marobota

178,100 mwaka 2005.

Safari yetu ya kuanza kuondoka kwenye uchungaji

kwenda kwenye ufugaji imeanza. Vijiji vingi vimeandaa

mipango ya matumizi bora ya ardhi na hivyo vimetenga

maeneo ya kilimo na ya ufugaji. Tuendelee kuhimiza vijiji

vyetu kutekeleza mipango hiyo ili wafugaji wapate maeneo

ya malisho mbali na mazao ya wakulima. Pia, tuhimizeuhamilishaji kama mlango wa kuingilia kwenye kuboresha

kosafu za mifugo yetu.

Uvuvi

Mheshimiwa Spika;

Wakati nazindua Bunge la Tisa tarehe 30 Desemba 2005

nilisema kuwa Serikali ya Awamu ya Nne itatoa kipaumbele


48/104

48

kwenye kuendeleza sekta ya uvuvi. Katika kutekeleza hayo

tumefanya yafuatayo.Kwanza, nimeunda Wizara mpya ya

Mifugo na Uvuvi.Pili, tulifuta kodi ya zana za uvuvi ili

kuwawezesha wavuvi kupata zana bora na za kisasa kwa bei

nafuu zaidi.Tatu, tumeimarisha vyuo vya uvuvi na hivi sasa

vina uwezo wa kudahili wanafunzi1,215 ikilinganishwa na

wanafunzi 127 mwaka 2005. Hii imetuwezesha kuongeza

wagani wa uvuvi kutoka103 mwaka 2005 hadi540 mwaka

2014.Nne, tumeongeza sana juhudi za kupambana na uvuvi

haramu ili kutunza mazingira, mazalia ya samaki na kuzuia

kuvuliwa au kuuawa kwa samaki wadogo.

Tumeimarisha maabara ya Taifa ya Samaki paleNyegezi kwa vifaa vya kisasa na wataalamu ili iende na

wakati.Tano, tumeongeza msukumo wa kuhimiza ufugaji

wa samaki na kuwezesha mashamba ya samaki kuongezeka

kutoka13, 011 mwaka 2005 hadi20, 325 mwaka 2014.

Uvuvi haramu unapungua. Mapato ya sekta ya uvuvi

yameongezeka kutokashilingi bilioni 351.6 mwaka 2005


49/104

49

hadishilingi trilioni 1.8 mwaka 2013.Bado tuna kazi kubwa

ya kufanya katika sekta hii ili kuongeza tija na mapato ya

wavuvi na taifa.

Utalii

Mheshimiwa Spika;

Kwa upande wa utalii, tumeendelea na jitihada za

kuiendeleza sekta hii muhimu. Tumeongeza kutangaza

vivutio vya utalii vya nchi yetu katika masoko makubwa

duniani. Sekta ya utalii imekua kwa wastani waasilimia 7.1

na imechangiaasilimia 25 ya mapato ya fedha za kigeni.

Idadi ya watalii imeongezeka kutoka watalii612, 754mwaka

2005 hadi watalii1,140,156 mwaka 2014. Idadi ya vitandakatika mahoteli imeongezeka kutoka15,828 hadi21,929.

Mapato pia yameongezeka kutoka Dola za Marekani

milioni 823.05 mwaka 2005 hadiDola za Marekani bilioni 2

mwaka 2014. Ajira za moja kwa moja zimeongezeka kutoka

32,673 hadi686,130 na zisizokuwa za moja kwa moja kutoka


50/104

50

165,883 hadi1,318,109. Haya ni mafanikio makubwa na ya

kujivunia.

Mheshimiwa Spika;

Katika kipindi hiki tumekabiliana na tukio kubwa la

ujangili wa wanyamapori hasa wa ndovu kutokana na

kushamiri kwa biashara ya meno ya ndovu na bei kuwa

kubwa katika nchi za Mashariki ya Mbali. Vuguvugu la

ujangili lilifikia kiwango cha kutishia kumaliza ndovu nchini

na dunia nzima. Tukaamua kuchukua hatua za kuidhibiti

hali hiyo. Tumefanya operesheni tatu kukabiliana na tishio

hili. Yakwanza, iliendeshwa na Idara ya Wanyamapori na

Misitu wakishirikiana na TANAPA na NgorongoroConservation Area. Hii hasa ilihusu kupambana na ujangili

katika hifadhi na mapori ya Kaskazini mwa Tanzania.

Mafanikio makubwa yalipatikana.

Mheshimiwa Spika;

Operesheni yapili ni ile iliyohusisha Jeshi la Polisi

katika hifadhi na sehemu nyingine za Tanzania. Operesheni


51/104

51

Kipepeo kama ilivyoitwa nayo ilipata mafanikio. Na yatatu,

Operesheni Tokomeza iliyohusisha vyombo vyote vya ulinzi

na usalama. Pamoja na changamoto zake operesheni hizi

zimesaidia sana kupunguza kasi ya ujangili nchini. Matokeo

yake katika sensa ya ndovu iliyofanyika mara ya mwisho,

ukiacha Ruaha, hali katika hifadhi na mapori mengine ina

muelekeo mzuri.

Kuundwa kwa Mamlaka ya Wanyamapori (TAWA)

yenye mamlaka makubwa zaidi ya kusimamia sekta ya

wanyamapori nako kutaimarisha uhifadhi na mapambano

ya ujangili. Kwa mipango na program zilizopo Wizarani,

naamini mambo yatakuwa mazuri zaidi muda si mrefu.Viwanda

Mheshimiwa Spika;

Katika miaka kumi hii, sekta ya viwanda imeendelea

kukua kwa kasi nzuri ya kutia moyo. Viwanda vikubwa, vya

kati na vidogo vimeongezeka kutoka11, 544 mwaka 2005

hadi viwanda51,224mwaka 2015. Kati ya mwaka 2005 na


52/104

52

2014 na miradi751 imepewa leseni za kudumu na BRELA ya

kuanzisha viwanda. Mchango wa sekta ya viwanda katika

Pato la Taifa umefikiaasilimia 7.3 mwaka 2014 kutoka

asilimia 6.8mwaka 2005. Mchango wa viwanda kwenye

mauzo ya nje umeongezeka kutokaasilimia 9.3 mwaka 2005

hadiasilimia 23.3 mwaka 2014.

Tunategemea ukuaji mkubwa wa viwanda katika

Mpango wa Pili wa maendeleo wa miaka5 kutokana na

misingi imara tuliyoijenga katika Mpango wa Kwanza.

Ujenzi wa kiwanda cha chuma kule Liganga na makaa ya

mawe cha Mchuchuma, unatarajiwa kuanza mwaka huu na

kiwanda cha kuchakata gesi pale Lindi unatarajiwa kuanza baada ya taratibu za kuwapatia ardhi zitakapokamilika.

Hivi ni viwanda vya msingi na mama ambavyo vitachochea

kasi ya ukuaji wa viwanda nchini na uchumi kwa jumla.

Madini

Mheshimiwa Spika ;


53/104

53

Sekta ya Madini ndiyo ya pili baada ya utalii kwa

kuingiza fedha nyingi za kigeni. Kama nilivyoahidi, tulipitia

upya sera, sheria na mikataba ya madini iliyokuwepo na

kutengeneza sera na sheria mpya. Halikadhalika,

tulianzisha mazungumzo na baadhi ya makampuni ambayo

hatimaye yalizaa marekebisho ya mikataba yao na hivyo

kuboresha maslahi ya taifa.

Kufuatia marekebisho hayo, makampuni husika ya

madini yanalipa kodi ya mapato. Bila ya hivyo huenda

mpaka leo yangekuwa hayajaanza kulipa kodi. Kutumika

kwa Sheria mpya ya Madini, viwango vipya vya mrahaba na

kupunguzwa kwa misamaha ya kodi vimeongeza mapato yaSerikali. Aidha, tuliunda Wakala wa Ukaguzi wa Madini

Tanzania (TMAA) ambao umewezesha kukagua mahesabu

ya migodi kuhusu uwekezaji na mauzo ya madini na

kuwawezesha TRA kutoza kodi stahiki kutoka kwa

makampuni hayo.

Mheshimiwa Spika;


54/104

54

Mabadiliko haya pamoja na kuongezeka kwa uwekezaji

katika sekta hii yamewezesha mchango wa sekta ya madini

katika Pato la Taifa kuongezeka kutokaasilimia 2.9 mwaka

2005 hadi kufikiaasilimia 3.5mwaka 2014. Thamani ya

mauzo ya madini nje ya nchi pia imeongezeka kutokaDola

za Marekani milioni 655.5 mwaka 2005 hadi kufikiaDola za

Marekani bilioni 1.794 mwezi Desemba 2014. Mambo

yangekuwa mazuri zaidi kama bei ya dhahabu isingeshuka

katika kipindi hiki.

Mheshimiwa Spika;

Serikali ilifanya uamuzi wa kulifufua na kuliwezeshaShirika letu la Madini (STAMICO) kuanza tena kazi ya

utafutaji na uchimbaji wa madini kupitia kampuni zake

tanzu. STAMICO kwa kupitia kampuni yake ya

STAMIGOLD imeanza kuzalisha dhahabu na kuuza nje.

Vilevile, tumejiunga na Mpango wa Uwazi wa Uvunaji wa

Maliasili (EITI) ambao umesaidia sana katika kuongeza


55/104

55

uwazi katika biashara ya madini na kusaidia katika

ukusanyaji wa mapato kutoka kwenye makampuni ya

madini.

Katika kipindi hiki, migodi mitatu mipya ilianzishwa

nayo ni Migodi ya dhahabu wa Buzwagi (Shinyanga) na

New Luika (Mbeya) na mgodi wa makaa ya mawe wa Ngaka

(Ruvuma). Aidha, miradi mikubwa mingine 8

imeendelezwa na kufikia hatua ya kuanzisha mgodi

ukiwemo Mradi wa Urani wa Mkuju (Ruvuma), Mradi wa

Chuma Liganga na Mradi wa Makaa ya Mawe wa

Mchuchuma (Njombe). Pia, ajira rasmi kwenye migodi

mikubwa nchini imeongezeka kutoka waajiriwa 3,517mwaka 2005 hadi waajiriwa15,000 mwaka 2014. Hali

kadhalika, makampuni ya madini yameongeza unununzi wa

bidhaa na huduma hapa nchini (local procurement) kutoka

Dola za Marekani milioni 230.41mwaka 2005 hadiDola za

Marekani milioni 536.56 mwaka 2014.

Mheshimiwa Spika;


56/104

56

Katika kipindi hiki pia, tumetengamaeneo 8 kwa ajili

ya wachimbaji wadogowadogo. Maeneo haya yamewezesha

wachimbaji wadogo kuchimba madini bila bughudha.

Aidha, Wizara imenunua mitambo miwili kwa ajili ya

uchorongaji wa miamba kusaidia utafiti wa madini kwa ajili

ya wachimbaji wadogo. Tumeanzisha mfuko wa

kuwakopesha wachimbaji wadogo pale Wizarani ili kutoa

fursa kwa wachimbaji wadogo kupata mikopo ya

kuendeleza shughuli zao.

Nishati

Mheshimiwa Spika;Wakati naanza kazi ya uongozi wa nchi yetu, Tanzania

ilikuwa inakabiliwa na ukame mkubwa uliosababisha

upungufu mkubwa wa chakula. Pia kulikuwa na upungufu

mkubwa wa umeme kwa sababu ya mabwawa ya kuzalisha

umeme kukosa maji ya kutosha. Serikali ililazimika kulisha

watu zaidi ya milioni3,776,000 na kukodisha mitambo ya


57/104

57

kuzalisha umeme. Kwa siku za usoni tuliamua kuchukua

hatua thabiti ya kuongeza uzalishaji wa umeme kwa

kutumia gesi asilia na vyanzo vingine kama vile makaa ya

mawe, mionzi ya jua na upepo.

Ujenzi umekamilika wa bomba la kusafirisha gesi

kutoka Mtwara na Songo Songo litakaloongeza kiasi cha gesi

kuja Dar es Salaam na kuwezesha uzalishaji wamegawati

3000 za umeme. Wakati huo huo kazi ya kujenga vituo vya

kufua umeme inaendelea pale Kinyerezi, Dar es Salaam.

Umeme huo utakidhi mahitaji ya umeme sasa na miaka

kadhaa ijayo.

Mheshimiwa Spika; Katika kipindi hiki tuliunda Wakala wa Umeme Vijijini

(REA) ambao wamefanya kazi kubwa na nzuri ya

kusambaza umeme kwa vijiji5,336 kati ya vijiji12,423 nchini.

Kazi kubwa iliyofanyika vijijini inapochanganywa na ile ya

mijini imeongeza idadi ya Watanzania wanaopata umeme

kutokaasilimia 10 hadiasilimia 40 mwaka 2015. Uamuzi


58/104

58

uliofanywa katika Bajeti ya mwaka huu wa kukusanya fedha

kwa ajili ya umeme vijijini kupitia mafuta ya petroli,

utasaidia sana kuongeza kasi ya kusambaza umeme vijijini.

Gesi Asilia

Mheshimiwa Spika;

Tumepata mafanikio katika utafutaji wa mafuta na gesi

asilia. Kuanzia mwaka 2010 nchi yetu imepata bahati ya

ugunduzi wa kiasi kikubwa cha gesi bahari kuu. Mpaka sasa

zimegundulika futi za ujazotrilioni 47.08.Ukijumlisha na

futi za ujazotrilioni 8 zilizogunduliwa takriban miaka 40

iliyopita kule Songo Songo na Msimbati jumla ya rasilimali

ya gesi asilia nchini ni futi za ujazotrilioni 55.08. Kazi yautafutaji inaendelea na wataalamu wanasema kuwa

Tanzania inaweza kuwa na akiba ya futi za ujazotrilioni 200.

Kiasi cha gesi kilichogunduliwa mpaka sasa ni kikubwa na

kufanya Tanzania kuwa mahala papya pa kuipatia dunia

nishati hii.


59/104

59

Gesi asilia tuliyonayo ikisimamiwa na kutumiwa vizuri

itaiwezesha nchi yetu na watu wake kupata maendeleo

makubwa na kuondokana na umaskini. Ni fursa ya aina

yake ya kuipatia Serikali mapato makubwa na kuiwezesha

kutimiza kwa uhakika majukumu yake na mipango yake.

Lakini, ili hayo yaweze kufanyika hapana budi pawepo

usimamizi mzuri wa hatua zote muhimu za mnyororo wa

thamani: yaani utafutaji, uchimbaji, usafirishaji, uuzaji wa

gesi asilia na matumizi yake nchini kama nishati na mali

ghafi ya viwanda upande mmoja. Upande mwingine

inategemea sana matumizi mazuri ya mapato yatokanayo na

rasilimali hiyo. Mheshimiwa Spika;

Ni kutokana na kutaka kuhakikisha kwamba mambo

yanakuwa hivyo ndiyo maana tumetunga Sera ya Gesi Asilia

na kuwasilisha katika Bunge hili ile Miswada miwili yaani

wa Sheria ya Petroli na ule wa Matumizi ya Mapato ya

Mafuta na Gesi. Nawashukuru Waheshimiwa Wabunge kwa


60/104

60

kuipitisha Miswada hii nami nitaitia saini mara

nitakapoletewa.

Usafirishaji na Uchukuzi

Barabara

Mheshimiwa Spika;

Serikali ya Awamu ya Nne, imetoa kipaumbele cha juu

kwa uendelezaji wa miundombinu ya usafirishaji na

uchukuzi nchini. Hii ni pamoja na barabara, reli, bandari,

usafiri wa majini na usafiri wa angani. Tumeendeleza kazi

ya kuongeza mtandao wa barabara za lami nchini kwa

mafanikio makubwa. Karibu barabara kuu zote nchini na

zile zinazounganisha mikoa zimekamilika kujengwa au kaziya ujenzi inaendelea. Kwa sababu hiyo hivi leo kutokea po

pote nchini kwenda Dar es salaam unafika siku hiyo hiyo,

tofauti na ilivyokuwa zamani watu walichukua zaidi ya siku

moja. Adha ya kupita Kenya na Uganda kwa watu wa

Mikoa ya Ziwa tumeimaliza.


61/104

61

Katika mkakati wetu wa kupanua mtandao wa

barabara za lami nchini, tulitambua barabara za urefu wa

kilomita 11,474 za kujengwa kwa kiwango cha lami. Baadae

tuliongeza barabara nyingine na kufikishakilomita 17,742

katika mpango huo. Utekelezaji wake upo katika hatua

mbalimbali. Tayari ujenzi wakilomita 5,568 kwa upande wa

barabara kuu nakilomita 535kwa barabara za mijini

umekamilika. Ujenzi wa kilomita 3,873 unaendelea.

Upembuzi yakinifu na usanifu umekamilika kwa barabara

za urefu wakilometa 4,965 kinachosubiriwa ni kupatikana

fedha ujenzi uanze. Baadhi ya barabara hizo zimo katika

bajeti ya mwaka huu wa fedha. Barabara za urefu wakilometa 3,336 zinafanyiwa upembuzi yakinifu na usanifu

wa kina.

Mheshimiwa Spika;

Katika kipindi hiki pia, madaraja madogo7,200 na

makubwa12 yamejengwa na mengine16 yapo katika hatua

mbalimbali za ujenzi. Miongoni mwa madaraja makubwa


62/104

62

yaliyokamilika ni daraja la Mto Malagalasi na yanayojengwa

ni daraja la Kigamboni na lile la Mto Kilombero. Madaraja

haya yalikuwa miongoni mwa matano yaliyopangwa

kujengwa katika Mpango wa Kwanza wa Maendeleo wa

Miaka Mitano mara baada ya uhuru. Madaraja mawili yaani

la Kirumi lilijengwa mwaka 1985 na la Rufiji mwaka 2003.

Kwa upande wa vivuko, tumeongeza vipya15 na kufikisha

idadi ya28 kote nchini mwaka 2014.

Mheshimiwa Spika;

Tumeongeza sana fedha katika mfuko wa barabarakutokashilingi bilioni 73.08 mwaka 2005/06 hadishilingi

bilioni 866.63 mwaka 2015/16. Hii itasaidia katika

matengenezo ya barabara za lami tulizojenga na kujenga

nyingine mijini. Hali kadhalika itatumika kuimarisha

barabara za udongo na changarawe wilayani na vijijini

ziweze kupitika wakati wote. Katika kipindi hiki barabara


63/104

63

za changarawe zimeongezeka kutokakilometa 9,424hadi

kilometa 22,089.

Mheshimiwa Spika;

Katika miaka kumi hii idadi ya vyombo vya moto yaani

magari, bajaji na pikipiki imeongezeka kutoka1,696,088

mwaka 2005 hadi3,313,254 hivi sasa. Ongezeko hili

linalotokana na hali ya kiuchumi ya watu wengi kuwa nzuri

limezua tatizo la msongamano wa magari katika miji mingi

nchini. Katika jiji la Dar es Salaam ambako tatizo ni kubwa

zaidi na Serikali imekuwa inachukua hatua mbalimbali

kupunguza ukali wake. Tunapanua ukubwa wa baadhi ya

barabara, kujenga barabara za mzunguko (ring roads) nasasa tunaanza ujenzi wa barabara za juu ya nyingine

(flyovers). Tulianzisha matumizi ya treni katika reli za

TAZARA na TRC kusafirisha abiria. Hivi sasa reli hizo

zinasafirisha abiriamilioni 2,804,269 kwa mwaka ambao

wangehitaji daladala 253 kwa siku. Mpango mkubwa wa


64/104

64

kuendeleza matumizi ya reli, Dar es Salaam umeandaliwa na

tumeanza kuutafutia fedha.

Usafiri wa Reli

Mheshimiwa Spika;

Katika kipindi hiki tumetumia muda mwingi kutafuta

ufumbuzi wa matatizo yanayozikabili reli zetu za TAZARA

na TRC. Kimsingi reli hizo zimekuwa zinakabiliwa na

matatizo ya uchakavu wa miundombinu na uongozi na

uendeshaji usioridhisha. Kwa sababu ya matatizo hayo reli

hizi ambazo kila moja inaweza kusafirisha tanimilioni 5

kwa mwaka zinasafirisha kati yatani 200,000 na300,000tu.

Hivyo basi, mizigo mingi husafirishwa kwa barabara nakutishia uhai wa barabara ambazo tumezijenga kwa

gharama kubwa.

Kwa upande wa reli ya kati, uboreshaji wa reli kati ya

Dar es Salaam na Tabora unakaribia kukamilika na

utaendelea mpaka Kigoma na Mwanza. Wakati huo huo

mchakato wa ujenzi wa reli mpya ya upana wa kimataifa


65/104

65

(standard gauge) unaendelea. Ujenzi unaweza kuanza

mwaka huu kutegemea kukamilika kwa majadiliano na

mabenki yaliyoonyesha utayari wa kutukopesha pesa za

ujenzi.

Mheshimiwa Spika;

Azma yetu ya kufufua reli ya TAZARA nayo

tumeiwekea mkakati. Sisi na Zambia tumekubaliana

kushirikiana kwa karibu katika kutafuta ufumbuzi wa

matatizo yanayoikabili reli yetu hiyo. Bahati nzuri marafiki

zetu wa China nao wamekubali kutusaidia katika mipango

yetu hiyo. Ni matumaini yangu kuwa safari hii tutapata

ufumbuzi wa kudumu kwa matatizo yanayoathiri ufanisi wareli hii yenye umuhimu wa aina yake kwa uhai na ustawi wa

uchumi wa nchi zetu na watu wake.

Bandari

Mheshimiwa Spika;

Tumeboresha na kuimarisha huduma katika bandari ya

Dar es Salaam kwa mafanikio makubwa. Mwaka 2014


66/104

66

bandari yetu ilihudumiatani milioni 14.4 ukilinganisha na

tani milioni 6.7 mwaka 2005. Mwaka huu inaweza kufikia

tanimilioni 18. Siku hizi huduma hutolewa kwasaa 24 na

kasi ya kupakua, kupakia na kutoa mizigo imeongezeka

sana na wizi umepungua sana. Hata wale walioacha

kuitumia bandari yetu wameanza kurudi.

Mheshimiwa Spika;

Kuanza kutumika kwa mfumo wa Single Custom’s

Territoryunaorahisisha upakuaji na upakiaji mizigo ya nchi

za Jumuiya ya Afrika Mashariki kumeongeza zaidi ufanisi.

Tuko katika majadiliano na DRC na Zambia ambao nao

wameonyesha nia ya kuingia katika mfumo huu.Kuongezeka kwa usafirishaji wa mizigo inayopita

nchini kuna faida kwani sekta ya usafirishaji inachangia

zaidi yaasilimia 15 ya pato la taifa. Hali kadhalika, ujenzi

wa gati za 13 na14 katika bandari ya Dar es Salaam

unaotegemewa kuanza mwezi huu utawezesha huduma ya

makasha kuongezeka kutoka makasha600,000 hadi makasha


67/104

67

1,200,000. Mipango ya kuboresha bandari za Mtwara, Tanga

na zile zilizo kwenye Maziwa yetu makuu na ujenzi wa

bandari ya Bagamoyo zitaiwezesha Tanzania kunufaika na

fursa ya jiografia yake.

Usafiri wa Anga

Mheshimiwa Spika;

Katika kipindi hiki tumefanya jitihada kubwa ya

kuwekeza kwenye ukarabati, upanuzi na ujenzi wa viwanja

vya ndege nchini. Tumekarabati Uwanja wa Ndege wa

Kimataifa wa Mwalimu Nyerere ambao umeongeza uwezo

wa kuhudumia kutoka ndege7 hadi30 hivi sasa. Aidha

tunajenga jengo la tatu la abiria kwenye uwanja huo lenyeuwezo wa kuhudumia abiriamilioni 3.5. Ujenzi huo

unategemewa kukamilika mwezi Oktoba mwaka huu.

Kukamilika kwake kutauwezesha uwanja wa Kimataifa wa

Julius Nyerere kuhudumia abiriamilioni 6na ndege nyingi

zikiwemo ndege kubwa za kisasa za Airbus 380.

Mheshimiwa Spika;


68/104

68

Vile vile, tumeufanyia ukarabati na upanuzi Uwanja wa

Kimataifa wa Kilimanjaro ambao ni muhimu sana kwa sekta

ya utalii ya ukanda wa kaskazini. Uwanja mpya wa ndege

wa Songwe kule Mbeya umekamilika na hivi sasa

unatumika. Hali kadhalika, tumeviboresha upya viwanja

vya ndege vya Arusha, Mafia, Mpanda, Kigoma, Tabora,

Mwanza na Bukoba.

Ujenzi, upanuzi na ukarabati huu tulioufanya,

umechangia sana katika ongezeko kubwa la safari za ndege

na abiria nchini. Safari za ndege kuja nchini zimeongezeka

toka safari78 mwaka 2005 zilizokuwa zinatolewa na

kampuni 29 za usafiri wa ndege hadi safari175 zinazotolewana kampuni55mwaka 2014. Aidha, abiria wanaoondoka na

kuwasili katika viwanja vya ndege wameongezeka kutoka

2,172,519 mwaka 2005 hadi abiria4,670,380mwaka 2013.

Siku hizi Watanzania wanaopanda ndege wanaongezeka

kwa kasi kubwa.

Mheshimiwa Spika;


69/104

69

Jambo ambalo hatukuweza kufanikiwa ni lile la

kufufua Shirika letu la Ndege. Tumefanikiwa kulifanya lisife

lakini hatukuweza kulihuisha lirejee hata kwenye ile hali

yake ya zamani. Hata hivyo, fikra na mawazo kuhusu

mkakati wa kulijenga upya shirika hilo yapo. Kwa sasa

Menejimenti imepewa jukumu la kuandaa mpango wa

biashara unaoeleweka na unaokopesheka, kisha Serikali

itaona namna ya kulisaidia shirika.

Utabiri wa Hali ya Hewa

Mheshimiwa Spika;Sambamba na hayo, tumeboresha huduma za utabiri

wa hali ya hewa. Mamlaka ya Hali ya Hewa imepatiwa vifaa

vipya ambavyo vimeongeza ufanisi na usahihi wa utabiri

unaotolewa. Mwezi Februari 2014 Mamlaka hiyo ilipata cheti

cha utoaji wa huduma bora cha ISO na hivyo kuufanya

taarifa zake kutambuliwa kimataifa.


70/104

70

Mawasiliano

Mheshimiwa Spika;

Tumepiga hatua kubwa katika sekta ya teknolojia ya

habari na mawasiliano. Tumejenga Mkongo wa Taifa wa

Mawasiliano wenye urefu wakilometa 7,560 unaounganisha

miji mikuu ya mikoa yote ya Tanzania Bara isipokuwa mkoa

mpya wa Simiyu. Kwa Mikoa ya Unguja na Pemba, ujenzi

wake utakamilika mwezi ujao. Katika Awamu ya Pili, Mkoa

wa Simiyu na wilaya zote nchini zitaunganishwa.

Ujenzi wa mkongo huu umechangia katika kuongeza

ubora na kasi ya mawasiliano, na kushusha gharama za

mawasiliano. Kwa mfano, gharama za kupiga simuzimeshukakutoka shilingi 115 kwa dakika mwaka 2005

hadishilingi 34.92 mwaka 2014 na gharama za intaneti

zimeshuka kutoka wastani washilingi 36,000 kwa Gigabyte

moja mwaka 2005 hadi wastani washilingi 9,000 kwa

Gigabyte moja (GB 1) mwaka 2014. Hii imeshusha pia


71/104

71

gharama za biashara kwa kurahisisha mawasiliano na

malipo kati ya mabenki na kwa njia ya mtandao na simu.

Kwa upande wa laini za simu, zimeongezeka kutoka

lainimilioni 2.96mwaka 2005 hadimilioni 28mwaka 2014.

Watu wanaotumia intaneti wameongezeka tokamilioni 1.6

hadimilioni 9.3mwaka 2014. Kukua kwa mawasilino ya

simu kumewezesha watumiajimilioni 12.3 kupata huduma

ya fedha kupitia simu za mkononi. Kati ya Julai 2013 na

Aprili 2014 jumla ya miamalamilioni 972.6 ilifanyika yenye

thamani yashilingi trilioni 28. Huu ni wastani wa zaidi ya

shilingi trilioni 2 kwa mwezi na kufanya Tanzania

kuongoza duniani kwa huduma hii. Mheshimiwa Spika;

Tulitambua kuwa makampuni binafsi ya simu

hayapendi kuwekeza vijijini ambako biashara si kubwa kama

mijini. Kwa kutambua umuhimu wa huduma ya

mawasiliano kwa maendeleo, Serikali iliamua ibebe mzigo

huo. Kwa sababu hiyo tumeanzisha Mfuko wa Mawasiliano


72/104

72

kwa Wote (UCSAF) ambao utawezesha kata na vijiji vyote

nchini kufikiwa na huduma za mawasiliano. Mfuko huo

umekwisha wezesha jumla ya kata52 na vijiji314kufikiwa

na huduma hizo. Upelekaji wa huduma za mawasiliano

kupitia Mfuko huo zinaendelea kwa kata nyingine163 zenye

vijiji922, ambapo wananchimilioni 1.2 watanufaika.

Mheshimiwa Spika;

Tumechukua hatua ya kuhakikisha kuwa mianya ya

kodi inazibwa na kwamba makampuni yanalipa kodi stahiki

kwa kununua na kufunga mtambo wa Kusimamia

Mawasiliano ya simu nchini. Mtambo huo unaowezesha

Mamlaka ya Mawasiliano (TCRA) kukusanya takwimu halisiza mawasiliano yanayofanywa. Tangu kuanza kutumika kwa

mtambo huo, mwaka jana Serikali imeweza kukusanya

shilingi bilioni 24.6 ambazo vinginevyo zisingepatikana.

Aidha, tumekuwa nchi ya kwanza Afrika ya Mashariki

kuhama kutoka mfumo wa analojia kwenda digitali. Karibu


73/104

73

tutakamilisha kwa mikoa yote. Tunazipokea nchi kadhaa

zinazokuja kujifunza kwetu juu ya uendeshaji wa zoezi hili.

Ardhi na Makazi

Mheshimiwa Spika;

Maisha bora kwa kila Mtanzania ni pamoja na

kuboresha makazi ya watu. Sote tunafahamu kuwa makazi

ni hitajio la msingi la binadamu. Lengo letu la kuboresha

huduma za ardhi, nyumba na makazi limepata mafanikio

makubwa. Tumepeleka huduma za utawala wa ardhi karibu

zaidi na wananchi kwa kuanzisha Kanda nane za kusimamia

upangaji, upimaji na utoaji hatimiliki. Uamuzi huu

umepunguza lile tatizo la watu kuchelewa kupata hatimiliki. Toka 2006 hadi sasa jumla ya hati164,275zimetolewa,

vijiji10,500 vimepimwa na kati yake vijiji10,341 vimepatiwa

hatimiliki.

Mheshimiwa Spika;

Tumetunga Sheria kwa ajili ya kuwezesha upatatikanaji

wa mikopo ya ujenzi na ununuzi wa nyumba. Sheria hizo ni


74/104

74

pamoja na Sheria ya Mikopo ya Nyumba (Mortage Finance)

na Sheria ya Kutambua Milki ya Sehemu ya jengo haswa

kwenye maghorofa (Unit Tittles Act) ya mwaka 2008. Sheria

hizi kwa ujumla wake zimewezesha watu wengi zaidi

kupata mikopo ya kujenga au kukarabati nyumba zao na

kuwawezesha watu kupata umiliki wa sehemu ya jengo.

Mabadiliko hayo pia yamewezesha sekta ya nyumba

kukua kwa kasi kubwa na majengo na nyumba za kisasa

kujengwa katika kipindi cha miaka 10 hii. Dar es Salaam ya

leo na ile ya 2005 ni tofauti kabisa. Shirika la Nyumba la

Taifa, Wakala wa Nyumba za Serikali, Mifuko ya Hifadhi ya

Jamii nayo imefanya uwekezaji mkubwa sana katika ujenziwa nyumba katika kipindi hiki.

Mheshimiwa Spika;

Kwa upande wa watumishi wa serikali kuwa na

nyumba mwaka 2008 tulianzisha Mfuko wa Mkopo kwa

watumishi wa umma ambao hadi sasa umetoa mikopo ya

shilingi bilioni 5.4 kwa watumishi1,169. Pia, tumeanzisha


75/104

75

Kampuni ya Mikopo ya Nyumba kwa ajili ya watumishi wa

umma ambayo tayari imeanza kazi.

Mheshimiwa Spika;

Ninayo furaha kueleza kuwa makazi ya wananchi pia

yameendelea kuwa bora. Takwimu za Sensa ya Watu na

Makazi ya Mwaka 2012, inaonyesha kuwa idadi ya nyumba

zilizoezekwa kwa bati zimeongezeka kutokaasilimia 46

mwaka 2002 hadiasilimia 65 mwaka 2012. Kwa lugha

nyingine nyumba zilizoezekwa makuti na nyasi zimezidi

kupungua. Haya ni mafanikio makubwa ya kutia moyo na

hatua muhimu katika kuboresha maisha ya Watanzania.

Utafiti Mheshimiwa Spika;

Jambo lingine ambalo tumeliwekea msingi mzuri ni

eneo la utafiti. Hili ndilo eneo ambalo ilitalivusha taifa letu

kwenda katika maendeleo makubwa zaidi. Niliamua Serikali

ichukue hatua za makusudi za kufufua shughuli za utafiti

ambazo zilikuwa zinapita katika kipindi kigumu. Niliamua


76/104

76

kuwa Serikali ianze safari ya kutenga fedha za kutosha kwa

ajili ya utafiti. Tulianza nashilingi bilioni 10na kuendelea

kuongeza mwaka hadi mwaka na kufikashilingi bilioni 60

mwaka 2014, katika kipindi cha kujitahidi kufikiaasilimia 1

ya bajeti ya Serikali na hatimayeasilimia 1 ya pato la Taifa

kwa ajili ya shughuli za utafiti.

Mheshimiwa Spika;

Kwa kutumia kiasi hiki kidogo kilichopo wanasayansi

wetu 344 wamepata ufadhili wa masomo ya shahada ya

Uzamili na173 wa shahada ya Uzamivu. Miradi70 ya utafiti

imefadhiliwa, kati ya hiyo22 ni ya kilimo. Fedha hizi pia

zimewezesha Tume ya Taifa ya Sayansi na Teknolojiakuanzisha viatamizi vya teknohama ambavyo vimewezesha

vijana wetu kubuni na kuvumbua teknolojia zenye manufaa

kwa maendeleo ya jamii na taifa. Wamezalisha ajira na

kunufaisha watu wengi. Kampuni ya Max Malipo ni mfano

mmojawapo mzuri wa matokeo mazuri ya viatamizi hivi.

Huduma za Jamii


77/104

77

Elimu

Mheshimiwa Spika;

Katika hotuba yangu ya kuzindua Bunge la Tisa mwaka

2005 nilisema kuwa, “ Hakuna Taifa lililopata maendeleo

bila kuendeleza elimu. Hivyo kuendeleza elimu nchini

itakuwa agenda muhimu ya Serikali ya Awamu ya Nne”.

Tumetimiza ahadi. Katika kipindi chote cha miaka kumi

bajeti ya sekta ya elimu ndiyo iliyokuwa kubwa kuliko za

sekta nyingine zote. Mwaka huu 2015 bajeti ya elimu

imefikiashilingi trilioni 3.4 ikilinganishwa nashilingi

bilioni 669.5 za mwaka 2005.

Mafanikio yaliyopatikana katika sekta ya elimu ndani

ya miaka 10 hii ni ya kutia moyo. Tumeongeza shule za

msingi kutoka14,257 mwaka 2005 hadi16,538 mwaka 2015

na wanafunzi wameongezeka kutoka 7,541,208 hadi

8,202,892. Upanuzi huu umewezeshaasilimia 98 ya watoto

wanostahili kupata elimu ya msingi sasa kuandikishwa.


78/104

78

Kwa kushirikiana na wananchi na sekta binafsi

tumeongeza Shule za Sekondari kutoka Shule1,745 mwaka

2005 hadi Shule4,753mwaka 2015. Idadi ya wanafunzi

imeongezeka kutoka524,325 mwaka 2005 hadi1,804,056

mwaka 2015. Katika kipindi hiki pia vyuo vya Ufundi

vimeongezeka kutoka184mwaka 2005 hadi 744 mwaka 2015

na wanafunzi katika vyuo hivyo wameongezeka kutoka

40,059 hadi145,511 mwaka 2015. Haya ni mafanikio

makubwa sana.

Kwa nia ya kuongeza ubora wa elimu, tumechukua

hatua thabiti za kukabiliana na tatizo la uhaba wa walimu,

vitabu, maabara za sayansi na vifaa vya kujifunzia nakufundishia. Tumepanua mafunzo ya ualimu wa Cheti,

Stashahada na Shahada. Hii imetuwezesha kuongeza idadi

ya walimu wa Shule za Msingi kutoka135,013 mwaka 2005

hadi202,752 mwaka 2015, na walimu wa Shule za Sekondari

kutoka18,754 mwaka 2005 hadi88,908 mwaka 2015. Uhaba

wa walimu wa masomo ya sanaa si tatizo tena, tunao wa


79/104

79

kutosha. Tuna upungufu wa walimu20,141wa masomo wa

sayansi na hisabati. Ninaamini, hata hivyo, kwa programu

za kusomesha walimu wa sayansi vyuoni zilizopo, katika

miaka michache ijayo tatizo hili nalo tutalipatia ufumbuzi.

Kwa mfano, Chuo Kikuu cha Dodoma, mwaka 2014

kimeanza kudahili wanafunzi5,000 wa ualimu wa masomo

ya sayansi.

Mheshimiwa Spika;

Kwa upande wa maabara za sayansi, katika shule za

sekondari za kata tayari maabara5,979 zimejengwa na

nyingine4,410ziko katika hatua mbalimbali za ukamilishaji.

Hivi sasa tunashughulikia upatikanaji na usambazaji wavifaa kwa matumizi ya maabara hizo. Kwa upande wa

vitabu tumeweza kuboresha upatikanaji wake kwa

mwanafunzi wa Shule za Msingi kutoka uwiano wa1:5

mwaka 2005 hadi1:3 mwaka 2015. Katika shule za sekondari

uwiano ni1:2ukilinganisha na 1:8 mwaka 2005.

Mheshimiwa Spika;


80/104

80

Katika kipindi hiki pia tumeshuhudia upanuzi

mkubwa wa elimu ya juu nchini. Idadi ya vyuo vikuu

imeongezeka kutoka vyuo26 mwaka 2005 hadi52 mwaka

2015. Miongoni mwa vyuo hivyo ni Chuo Kikuu cha

Dodoma na cha Nelson Mandela cha Arusha ambavyo

vimejengwa na Serikali ya Awamu ya Nne. Tumeanza

mchakato wa kujenga Chuo Kikuu cha Julius Nyerere cha

Kilimo kule Butiama. Vyuo hivi ni fahari ya nchi yetu kwani

tumevijenga kwa fedha zetu wenyewe bila msaada kutoka

kwa wafadhili. Ongezeko la vyuo vikuu limefanya idadi ya

wanafunzi kuongezeka kutoka wanafunzi40,719 mwaka

2005 hadi218,959mwaka 2014. Idadi ya wanafunziwanaonufaika na mikopo nayo imeongezeka kutoka

wanafunzi16,345 mwaka 2005 hadi wanafunzi99,590

mwaka huu.

Afya

Mheshimiwa Spika;


81/104

81

Tumepata mafanikio ya kutia moyo kwa upande wa

kuboresha na kupanua huduma ya afya nchini. Tuliazimia

kusogeza huduma ya afya karibu na wanapoishi watu kwa

kujenga vituo vya kutoa huduma ya afya vipya na

kuimarisha vilivyopo. Kati ya mwaka 2005 na 2014 vituo vya

kutolea huduma za afya2,175 vimejengwa. Kati yake

hospitali19, vituo vya afya 168 na zahanati1,883

zimejengwa.

Tumeimarisha hospitali ya Taifa ya Muhimbili,

Hospitali za Rufaa za Kanda, Mikoa na Wilaya kwa

kuzipatia vifaa vya tiba na uchunguzi (MRI, CT Scan, X ray,

Ultra Sounds, Maabara n.k). Tumejenga maabara ya Taifa yaAfya ya Jamii ambayo inatumika kama maabara ya

Kimataifa ya Rufaa kwa nchi za SADC. Tumeimarisha

maabara za mikoa kwa majengo na vifaa vya kisasa vya

uchunguzi wa magonjwa. Maabara yetu ya Mbeya sasa ina

uwezo wa kubaini virusi vya Ebola jambo ambalo miezi

michache iliyopita tulikuwa tunapeleka sampuli Nairobi.


82/104

82

Hivi sasa hospitali za wilaya zinaweza kufanya uchunguzi

wa mwenendo wa figo na ini.

Mheshimiwa Spika;

Tumeboresha huduma ya Afya ya Kinywa katika

Hospitali ya Muhimbili kwa kufunga mashine26 za kisasa

za tiba ya meno na maabara ya kisasa ya kutengeneza meno

bandia. Pia tumeimarisha huduma ya afya ya kinywa kwa

kuweka vifaa vya tiba ya meno kwenye Halmashuri91. Hivi

sasa hospitali136, vituo vya afya63 na zahanati3 zinatoa

huduma hiyo nchini.

Tumeanza kupata mafanikio katika dhamira yetu ya

kujenga uwezo wetu wa ndani wa kuchunguza na kutibumaradhi ya figo, moyo, saratani na mishipa ya fahamu

ambayo tumekuwa tunapeleka wagonjwa wengi nje. Kwa

mfano, tangu Taasisi ya Moyo ianze kutoa huduma pale

Muhimbili wagonjwa 71,963 wamepatiwa matibabu

wakiwemo 692 waliofanyiwa upasuaji. Watu hao


83/104

83

wangepelekwa nje taifa lingelipa pesa nyingi. Uwezo wetu

utaongezeka sana hospitali ya Mloganzila itakapokamilika.

Mheshimiwa Spika;

Tumebadilisha utaratibu wa kusambaza dawa kutoka

Bohari ya Dawa. Tumeongeza bajeti ya dawa na vifaa tiba

kutokashilingi bilioni 40.6 mwaka 2005 hadishilingi

bilioni 147 mwaka 2014. Idadi ya watu wanaonufaika na

Mfuko wa Afya ya Jamii na Mfuko wa Bima ya Afya

wameongezeka kutokaasilimia 3 mwaka 2005 hadiasilimia

19 mwaka 2014.

Katika kipindi hiki tumetoa msukumo mkubwa katika

kupambana na maradhi makubwa ya kuambukizayanayosababisha vifo vya watu wengi. Tumeendesha

kampeni ya kupambana na malaria nchi nzima kwa

kubadilisha dawa ya kutibu malaria na kugawa vyandarua

26,371329 kwa watoto chini ya miaka mitano, kwa akina

mama wajawazito na katika kila kaya. Aidha, tumepulizia

dawa ya kuua mbu ndani ya nyumba katika mikoa ya kanda


84/104

84

ya ziwa. Matokeo ya jitihada hizo ni kupungua kwa

maambukizi ya malaria kwaasilimia 51 na vifo kwa

asilimia 71. Baada ya kiwanda cha kuzalisha dawa ya kuua

viluwiluwi vya mbu pale Kibaha kuanza uzalishaji, safari ya

kutokomeza malaria hapa nchini ni ya uhakika.

Mheshimiwa Spika;

Juhudi zetu katika kupambana na ukimwi

zimewezesha kushuka kwa maambukizi ya ukimwi kutoka

asilimia 7.7mwaka2005 hadiasilimia 5.1 mwaka 2012.

Idadi ya watu waliopima virusi vya ukimwi imeongezeka

kutoka365,189 mwaka 2005 hadi25,468,564mwaka 2014.

Aidha, tumewezesha vituo5,244na asilimia 97 ya vituovyote vinavyotoa huduma ya uzazi kutoa huduma ya kuzia

maambukizi ya VVU kutoka kwa mama kwenda kwa mtoto.

Mheshimiwa Spika;

Kati ya mwaka 2005 na 2014 tumeongeza udahili wa

wanafunzi katika vyuo vya afya kutoka3,025 mwaka 2005

hadi11,807 mwaka 2014. Katika kipindi hicho wataalamu wa


85/104

85

afya55,608 wameajiriwa. Aidha, tumeongeza ajira ya kada

mbalimbali za afya. Kwa sababu hiyo idadi ya madaktari

imeongezeka kutoka madaktari1,048 mwaka 2006 hadi

madaktari2,325 mwaka 2014. Halikadhalika, madaktari

wasaidizi wameongezeka kutoka1,223 hadi1,914, wauguzi

kutoka15,961hadi22,942 wataalamu wa Maabara kutoka

1,277 hadi2,378 mwaka 2014. Hivi sasa uwiano wa Daktari

kwa wagonjwa ni 1:6,666ikilinganishwa na 1:35,714 mwaka

2005. Na, uwiano wa Muuguzi kwa wagonjwa umeshuka

kutoka1:2,347 mwaka 2005 hadi1:2,008 mwaka huu.

Mheshimiwa Spika;

Tumeendesha kampeni ya kub

Documents

HOTUBA YA KUAGANGA NA KUVUNJA BUNGE LA KUMI, 2015 - FINAL.doc