Homeopati nedir? : Tavşanın suyunun suyu

12 HAZİRAN 2012 TARAFINDAN İSİL_ARİCAN  170 YORUM

Tavşanın suyunun suyu: Homeopati

Diyelim ki uykusuzluk çekiyorsunuz….Bir adet kahve çekirdeği alın, iyice havanda ezip toz haline getirin. Sonra bu tozu – evet tek bir kahve çekirdeğinin tozunu- yanınıza alarak bir deniz kenarına ya da büyükçe bir göle gidin. Yaşadığınız yere göre Ege kıyısı, Boğaz, Akdeniz veya Van gölü veya herhangi bir deniz olabilir. Ezdiğiniz bir adet kahve çekirdeği tozunu  tercihan dalgalı bir günde suya boca edin. Suyla iyice karışması için biraz bekleyin….Artık denizden bir çorba kaşığı su içip, hızlıca yatağınıza gidebilir ve bu güçlü (!) karışımın etkisiyle mışıl mışıl uyuyabilirsiniz.Bu yazdıklarım size tuhaf gelmiş olabilir, ama homeopatiye inanan ve onun etkili olduğunu düşünen pekçok insana garip gelmiyor. Homeopati, son yıllarda doğallık akımları ve alternatif tıbba olan ilginin artması ile gün geçtikçe daha popüler olmaya başladı. Yakın zamana kadar Türkiye’de pek bilinmezken, son birkaç aydır çeşitli radyo ve televizyon programları, haber siteleri ve bloglarda Homeopati ile ilgilenen, Homeopatik tedavi uyguladığını iddia eden kişiler ardarda boy göstermeye başladılar. Bu kişilerin yaptıkları açıklamaların ve verdikleri demeçlerin ortak bir yanı var: Hepsi, modern tıbbın nasıl bazı hastalıklar konusunda karşısında çaresiz olduğundan ve homeopatinin nasıl mucizevi bir şekilde iyileştirilemeyen hastalıklara karşı etkili olduğundan bahsediyorlar. Çoğu, homeopatik ilaçların hiçbir yan etkisinin olmadığının altını çiziyor.  Ama hemen hiçbiri Homeopati’nin gerçekte ne olduğunu anlatmıyor.  Homeopati ile uğraşanlar, genelde homeopatinin ana prensiplerini anlatmamayı tercih ettiği için , çevremdeki insanlara, arkadaş ve akrabalarıma “Homeopati nedir?” diye sorduğumda sıklıkla iki cevap alıyorum:

1. Homeopati bitkilerle yapılan doğal bir tedavi yöntemidir.2. Homeopati Akupunktur ya da Ayurveda  benzeri antik bilgeliğe dayalı bir tıbbi yaklaşımdır.

İşin tuhafı, insanların Homeopati hakkında bildiklerini sandıkları bu iki kavram da yanlış. Homeopati ne bir bitkisel tedavi yöntemi, ne de tarihçesi antik çağlara dayalı. Aksine, 1700’lü yılların sonlarında Almanya’da yaşamış Samuel Hahneman isimli bir doktorun bulduğu, üç temel prensip çerçevesinde gelişmiş bir alternatif tıp akımı.

Gelin, homeopati’nin bu üç temel ilkesine biraz yakından bakalım.

Homeopati’nin Temel İlkeleri

1- “Benzer benzeri iyileştirir.”Homeopati’nin en temel ilkesi benzer benzeri iyileştirir ilkesi: Homeopatik bakış açısına göre, bir belirti, ancak aynı belirtiyi ortaya çıkaran bir madde ile tedavi edilebilir.Modern tıp, bir hastalık karşısında hastalığıa neden olan etmeni bulup, onu ortadan kaldırmaya çalışır. Oysa homeopati hastalıklara bir belirtiler bütünü olarak bakar ve tedavi için önerdiği maddeler bu belirtileri ortadan kaldırmaya yöneliktir.

Bir örnek ile açıklamaya çalışalım: Örneğin sıtma hastalığında, modern tıbbın hedefi sıtmaya neden olan ve alyuvar hücrelerimize yerleşerek onları tahrip eden Plasmodium falciparumisimli paraziti ortadan kaldırmaktır. Bu nedenle sıtma olan kişiye, bu parazitleri öldüren kinin içeren maddeler verilir. Plasmodium parazitleri öldüğünde, bu parazitlerin kan hücrelerimizi parçalaması sonucu ortaya çıkan üşüme, titreme ve ateş gibi belirtiler de ortadan kalkar.Oysa Homeopati, sıtmaya üşüme, titreme ve terlemeden oluşan bir durum olarak bakar. Tedavi yaklaşımı, üşüme, titreme ve ateş belirtilerini ortadan kaldırmaktır. Bu nedenle hastaya sağlıklıyken alındığında bu yan etkileri gösteren bir maddeden yapılmış homeopatik ilaç tavsiye edilir.

Homeopatlar, inandıkları bu benzerlik ilkesi gereği, tedavi sırasında karşılaştıkları hastalığa benzer semptomlar oluşturacak maddeleri ilaç olarak kullanırlar.  Örneğin uykusuzluğun tedavisi kahve iken, kaşıntı tedavisinde ısırgan otu özütü kullanımı önerilir. Yine bu nedenle benzer belirtiler gösteren ancak ortaya çıkış nedeni birbirinden çok ama çok farklı olan hastalıklarda aynı homeopatik ilaçlar kullanılabilir. Örneğin hem cildin bazı mantar hastalıkları hem de bazı karaciğer problemleri kaşıntıya neden olurlar. Modern tıp, ilkinde mantarı ortadan kaldırmaya, ikincide karaciğer fonksiyonlarını düzeltmeye çalışırken, homeopati ile uğraşan bir kişi, her iki hastaya da muhtemelen sülfür veya ısırgan otu’nda yapılmış bir homeopatik çözelti reçete edecektir.Benzerlik ilkesi gereği, sadece bitkisel maddeler değil, bitkilerin yanısıra mineraller, kimyasal bileşenler, hayvanlardan ve insanlardan elde edilen süt, kan, dışkı, idrar,  tırnak, yara kabukları, irin gibi maddeler homeopatik ilaç bileşeni olarak kullanılabilirler. Örneğin sıtmaya karşı koruyucu olduğu iddia edilen bir homeopatik çözeltinin içinde Afrika’daki sivrisineklerin ürediği bir gölden gelmiş ezilmiş çürümüş bitkiler kullanılmaktadır.

Arsenicum album. Arsenik kullanarak yapılan bir homeopatik ilaç. ( Wikipedia)

Bu bileşenler, genelde hastaların tarafından içerikleri anlaşılamayacak şekilde latince isimleri ile anılır ve bu şekilde pazarlanırlar.

Birkaç örneğe bakalım:

HOMEPATİK İSİM İÇERİK KULLANIM ALANI

Anthracinum suum Şarbon hastalığına yakalanmış koyun dalağı  Çıbanlar, siviceler

Arsenicum album ArsenikGrip, ishal, besin

zehirlenmesi

Atropa belladona Güzelavrat otu Yüksek ateş, başağrısı,

deliryum

Malaria nosodeSivrisinek üreyen durgun suda yetişen

çürümüş bitkiler Sıtma (koruyucu)

Castor equi At ayağındaki körelmiş başparmak kemiğiEpilepsi, siğil, meme başı

çatlağı

Mercurius vivus CıvaFrengi, diş problemleri, ter

kokusu

Plutonium nitricum Plutonyum Radyasyon zehirlenmesi

Bu liste uzayıp gidiyor. İsterseniz internette biraz arama yaparak birbirinden tuhaf tedavi edici olduğu iddia edilen maddelere ulaşabilirsiniz.

Benim bulduğum en tuhaf ve de en gülünç ilaç ise İngiliz ünlü bir Homeopat tarafından geliştirilen Naufrigium helvetia, yani gemi batığı. Hayır sandığınız gibi bir bitki adı değil bu,gerçek bir gemi batığından alınmış bir parça tahta kıymıkla hazırlanan homeopatik çözelti. Sizce ne işe yarıyor olabilir? Evet, doğru tahmin ettiniz, bu bir deniz tutması ilacı!

Üslü sayıların nasıl katlanarak arttığını daha iyi anlayabilmek için bu resim bize yardımcı olabilir. En alttaki en büyük

siyah kare, en üstteki bir piksel büyüklüğündeki en küçük kırmızı karenin 105 katıdır. 106büyüklüğündeki bir kare,

ortalama bir bilgisayar ekranı büyüklüğündedir. 1015olduğunda 1 kilometrekare, 1020 iken ise Dünya’nın yüzey alanı kadar

büyük olacaktır. 1028değerine geldiğimizde karenin büyüklüğü Dünya’nın yörüngesi kadar olacaktır. 14C’lük homeopatik

çözeltideki aktif maddenin suya oranı, en üstteki küçük karenin dünyanın yörüngesi büyüklüğündeki bir kareye olan

oranına eşittir.

2- “Seyreltme.”Homeopati’nin ikinci ilkesi seyreltmedir. Bir önceki prensipte gördüğümüz maddelerin pekçoğu (cıva, plutonyum, güzelavrat otu, arsenik) seyreltilmedikleri takdirde hastanın ölmesine neden olacak denli zehirli maddeler. Bunu Homeopati’nin kurucusu Hahneman da biliyordu, bu nedenle homeopatide kullanılanmaddelerin seyreltildikçe daha etkin olacağını düşünüyordu. Bu, homeopati’yi bitkisel tedavilerden ayıran çok önemli bir başka özellik.Peki homeopatik çözeltilerdeki aktif maddeler ne kadar seyreltiliyor?Homeopatik çözelti yapmak için, önce ana tentür denen sıvıyı elde etmeye ihtiyaç var. Ana tentür, ilaç yapımında kullanılan homeopatik maddenin su veya alkolde çözülmesi ile hazırlanıyor. Çözülmeyen maddeler, havanda toz haline getirilip su veya alkol ile karıştırılıyorlar. Daha sonra ana tentür, 9 ölçü suyla karıştırılıyor ( 9 ölçü su, bir ölçü ana tentür). Elde edilen ve 1X denen bu çözeltideki aktif madde oranı 1/10, yani 10−1.    1X’lik çözeltinin bir ölçüsü, tekrar 9 ölçü suyla karıştırıldığında bu defa 2X gücünde çözelti hazırlanmış oluyor.   2X’lik ( 1/100’lük, ya da 10−2 lik) çözeltiye aynı zamanda 1C de deniyor. (Anımsayalım; X= Roma rakamı ile 10, C= Roma rakamı ile 100)Bu işlem tekrar tekrar yapıldığında 3C, 4C, 5C diye artan seyreklikte çözeltiler hazırlamak mümkün. Hazırlanan çözelti, daha sonra ya sıvı olarak, ya da şeker tabletlerine damlatılmak suretiyle hap halinde satılıyor.

Piyasada yaygın olarak satılan homeopatik ilaçlar genelde 30C gücündeler. 30C ne demek peki?Mertebe olarak anlayabilmek için küçük bir tablo faydalı olabilir.

HOMEOPATİK DERİŞİM NOT

DOZ

1C ( 2X)

1/100=

10−2 Çözeltideki 100 molekülden biri etkin madde.

4C 

1/100.000.000=

10−8 Çözeltideki 1 milyon molekülden biri etkin madde.

6C

1/1.000.000.000.000=

10−12  Çözeltideki bir trilyon molekülden biri etkin madde.

12C

1/1.000.000.000.000.000.000.000.000

=10−24

Avagadro eşiği: Bir mol çözeltide, tek bir molekül etkin madde bulunma ihtimali %60 civarında. Sodyum

klorür (homeopatik adıyla Natrum muriaticum ya da bildiğimiz adıyla softa tuzu) ile hazırlanan 12C çözelti, 0.77 gr sofra tuzunu, Atlantik Okyanusu

kadar büyük bir su kütlesiyle karşıtırmakla eştir. Atlantik Okyanusunun ve bağlantılı denizlerin

hacmi  3.55×108 km3 (3.55×1020 L)’dir.

24C

1/1.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000

=10−48

30C

1/1.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.

000.000.000=

10−60

Hahneman tarafında pek çok ilaçta tavsiye edilen derişim. Hastanın başlangıçta kullanılan etkin

maddeden tek bir molekül alabilmesi için 1041 tablet (dünyanın kütlesinin milyar katı) ya da 1034 litre sıvı

çözelti (Dünyanın hacminin 10 milyar katı) tüketmesi gerekli.

40C

1/1.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000.

000.000.000.000.000.000.

=10−80

1080 = Gözlenebilen evrendeki hesaplanan toplam atom sayısıdır. Bu derişimde, tüm evrende etkin maddenin tek bir molekülünün kalması beklenir.

200C 10−400

Popüler homeopatik grip ilacı Oscillococcinum‘un derişimi.

Gördüğünüz gibi Hahneman’ın önerdiği 30C’lik seyretilere ulaştığımızda, hastanın önerilen ilaçtaki etkin maddenin bir molekülünü alabilmesi için 1041 tablet (dünyanın kütlesinin milyar katı) ya da 1034 litre sıvı çözelti  (Dünyanın hacminin 10 milyar katı) tüketmesi gerekli.Hahneman’ı bu düşüncesi yaşadığı dönem itibariyle çok tuhaf değildi, zira o yıllar maddenin yapıtaşlarına ait kimya ve fizik bilgisinden yoksun olduğumuz dönemlerdi. Ama artık bugün, Homeopatinin seyreltme prensibinin  yaşadığımız dünya ile uyumlu olmadığını ve fizik ve kimya biliminin temel ilkeleriye çeliştiğini biliyoruz.

30C derişimindeki çözeltinin şeker tabletlerine damlatılmasıyla hazırlanan homeopatik tabletler.

Kesin olarak söyleyebiliriz ki 30C’lik bir homeopatik çözelti sudan başka birşey değildir ve içinde aktif hiçbir madde yoktur. Daha az seyreltilmiş çözeltilerde de aktif madde o kadar küçük miktardadır ki, biyolojik veya kimyasal olarak herhangi bir etki göstermesi beklenemez.3- “Çalkalama.”Seyreltme prensibinde gördüşümüz kadarıyla homeopatik çözeltiler aslında su veya tablet halinde satılmaları halinde şekerden başka birşey değil. Peki, homeopati ile uğraşanlar hastalarına bildiğimiz su ve şeker verir ve karşılığında yüzlerce lira alırken, bu maddelerin etkin ve tedavi edici olduğunu nasıl iddia edebiliyorlar?Bu iddianın altında Homeopatinin 3. ve son prensibi olan Çalkalama prensibi yatıyor.Hahneman da uydurduğu ilaçların derişiminin çok çok düşük olduğunun farkındaydı. Bu nedenle, çözeltiyi hazırlarken her bir adımda test tübünü iyice çalkalamak gerektiğini ileri sürdü.  İddiasına göre karışım seyreltilirken ne kadar çok çalkalanırsa, o kadar etkin hale geliyordu.

Günümüzde, homeopatlar çalkalama sırasında etkin madde moleküllerinin su molekülleri ile temas ettiğini, ve bunun ilacın etkinliğini artırmaya yeterli olduğunusöylüyorlar. Bu iddiaya göre, nihai üründe etkin madde olmaması önemli değil.  Zira yeterince çalkanan su molekülleri, daha önce içlerinde bulunan etkin madde moleküllerini hatırlıyorlarmış (!).  Göya, hafızası olan bu su molekülleri, vücuda girdikten hatırladıklarını sonra bağışıklık sistemine aktarıyor ve vücudun kendini iyileştirme sürecini başlatıyormuş! 

Homeopatik Seyreltme. Seyreltme işlemi 30C mertebesine vardığında, tek bir molekül aktif madde içebilmek için

Dünyanın hacminin 10 milyar katı sıvı çözelti tüketmek gerekli.

İleri bölümlerde homeopati’nin  gerçekten etkin olup olmadığını inceleyeceğiz. İnsanların nasıl olup da homeopatik ilaçlardan fayda gördüklerine inandıklarını anlatacağız. Onun için burada bu iddianın ne kadar doğru olduğunun detayına girmiyoruz.  Ama kısaca belirtmekte yarar var. Homeopati yanlılarının bu iddialarına rağmen, moleküllerin herhangi bir hafızası olduğunu gösteren hiç bir kanıt yok. Benzer iddialarda bulunan ve su moleküllerinin hafızası olduğunu iddia eden Masaru Emoto’nun nasıl bir şarlatan olduğunu  ise daha önce Yalansavar’da yazmıştık.Kaldı ki, eğer su moleküllerinin böyle bir hafızası olmuş olsa, o homeopatik çözeltinin içine girene kadar geçtikleri kanalizasyon sistemlerini, artıma havuzlarını, içinde belki de sanayi atıkları veya balık pislikleri de yüzen deniz ve göllerdeki karşılaştıkları diğer molekülleri de anımsamaları gerekmez mi?? Bu sorunun cavabını şimdilik size bırakıyorum.

Bir sonraki bölümde bu kadar tuhaf ve bildiğimiz fizik ve kimya kurallarının tamamına aykırı iddiaları olan Homeopati’nin nasıl bir ortamda ortaya çıktığını anlatacağız. Belki bu hikayede, elle tutulur pek bir yanı olmayan bu iddianın neden ve nasıl destekçi topladığının yanıtını bulabiliriz.

Kaynaklar:

Edzard Ernst; Singh, Simon (2008), Trick or Treatment: The Undeniable Facts about Alternative Medicine, New York: W. W. Norton, ISBN 0-393-06661-4

Ernst, E. (2002), “A systematic review of systematic reviews of homeopathy“, British Journal of Clinical Pharmacology 54 (6): 577–82,

Hahnemann, Samuel; Hering, Constantine; Matlack, Charles F.; North American Academy of the Homoeopathic Healing Art (1836). Organon of homoeopathic medicine

Jones K, “Homepathic Materia medica: remedy information”

Barrett S (28 December 2004), “Homeopathy: the ultimate fake”, Quackwatch,  Questions and answers about homeopathy, National Institute of Health, 2012 Jha A (14 July 2006), “Homeopaths ‘endangering lives’ by offering malaria remedies”, The

Guardian The Lancet (2005), “The end of homoeopathy”, The Lancet 366 (9487): 690, DOI:10.1016/S0140-

6736(05)67149-8 Holmes OW (1842), Homœopathy, and its kindred delusions; two lectures delivered before the

Boston society for the diffusion of useful knowledge, Boston: William D. Ticknor, OCLC 166600876

Dunning, Brian. “Homeopathy : Pure Water or Pure Nonsense? ” Skeptoid Podcast.Skeptoid Media, Inc., 22 Mar 2007. Web. 11 Jun 2012.

1023: Homepathy , There’s nothing in it. Natural History Museum.  Homepathic Database . Dr. Seror, Robert. The Materia Medica of Nosodes . RationalWiki: Homeopathy Wikipedia: List of Homeopathic Preperations