Zespół nabytego niedoboru odporności jest chorobą spowodowaną przewlekłym zakażeniem wirusem HIV i polega na znacznym zmniejszeniu liczby limfocytów CD4 i upośledzeniu czynności układu immunologicznego oraz występowaniem zakażeń i nowotworów oportunistycznych (tzw. chorób wskaźnikowych).

Pod koniec 2005 r. na świecie zakażonych wirusem HIV było powyżej 39 mln ludzi. Rocznie przybywa 5 mln nowych przypadków, a z powodu AIDS rocznie umiera około 3 mln osób.

HIV – retrowirus (rodzina Retroviridae) Wyróżniamy 2 typy wirusa:

HIV-1 występuje najczęściej, jest spotykany na całym świecie

HIV-2 występuje w zachodniej Afryce, w Europie i USA wykryto pojedyncze przypadki.

Wirus HIV jest wrażliwy na czynniki fizykochemiczne - w warunkach suchych po kilku godzinach traci 99% aktywności; przy wysokim stężeniu może być zakaźny do 3 dni.

Wrażliwy na pH < 6 i >10 – inaktywowany po 10 min.

70% alkohol, woda utleniona, związki jodu gwałtownie inaktywują HIV.

Drogi szerzenia się zakażeń HIV: seksualna krwiopochodna wertykalna poprzez sztuczne zapłodnienie poprzez transplantacje

Przenoszenie HIV jest związane z odpowiednio wysokim stężeniem wirusa, dlatego chociaż HIV jest obecny w płynach ustrojowych, wydzielinach i wydalinach zakażonego jego nośnikami są: krew, nasienie, wydzielina z pochwy i macicy oraz mleko kobiece.

Każdy płyn ustrojowy może stać się nośnikiem HIV, jeśli zawiera zakażoną krew.

Czynny partner przenosi zakażenie na biernego z większym prawdopodobieństwem niż odwrotnie

Mężczyzna zaraża kobietę 8 x częściej (większa ilość wirusa w nasieniu)

Badania serologiczne Testy przesiewowe – metody

immunoenzymatyczne (ELISA lub EIA) Testy potwierdzenia – metody

elektroforetyczne, najczęściej Western blot

Badania wirusologiczne Wykrywanie RNA HIV, DNA HIV

Kategoria kliniczna A ostra choroba retrowirusowa przetrwała uogólniona limfadenopatia okres bezobjawowy zakażenia HIVKategoria kliniczna B faza objawowa (nie A i nie C)Kategoria kliniczna C pełnoobjawowy AIDS

Ostra choroba retrowirusowa gorączka uogólnione powiększenie w. chłonnych zapalenie gardła osutka plamisto – grudkowa bóle stawowo – mięśniowe biegunka ból głowy powiększenie wątroby i śledziony owrzodzenia błony śluzowej jamy ustnej zmniejszenie masy ciała kandydoza jamy ustnej

PGL (przetrwała uogólniona limfadenopatia)

uczucie przewlekłego zmęczenia powiększenie węzłów chłonnych o

średnicy > 1 cm w > 2 okolicach, poza pachwinami, utrzymujące się > 3 miesiące (kryterium diagnostyczne)

powiększenie śledziony

Faza objawowa ( B)

półpasiec obejmujący > 1 dermatom lub ponowne wystąpienie półpaśca (choroba patognomoniczna dla tej kategorii)

angiomatoza bakteryjna leukoplakia włochata dysplazja nabłonka szyjki macicy oraz ca.in situ kandydoza gardła lub pochwy i sromu gorączka > 1 miesiąca przewlekła biegunka >1 miesiąca małopłytkowość listerioza

Pełnoobjawowy AIDS ( C ) – choroby wskaźnikowe

Zakażenia oportunistyczne bakteryjne, powtarzające się zapalenia płuc –

przynajmniej 2 zachorowania w ciągu 12 miesięcy (anty – HIV+)

salmonelloza – nawracająca bakteriemia ( anty – HIV+)

gruźlica płuc lub pozapłucna mykobakteriozy (prątki nietypowe) kandydoza przełyku, oskrzeli, tchawicy lub płuc zapalenie płuc wywołane przez Pneumocystis

jiroveci

histoplazmoza pozapłucna (anty – HIV+) kokcydioidomykoza pozapłucna ( anty – HIV+) kryptokokoza pozapłucna izosporoza ( anty – HIV+) kryptosporydioza zapalenia HSV – przewlekłe owrzodzenia, zapalenia

płuc, przełyku cytomegalia ( poza wątrobą, śledzioną, w.

chłonnymi) toksoplazmoza narządu wewnętrznego wieloogniskowa leukoencefalopatia

nowotwory wskazujące na AIDS mięsak Kaposiego u mężczyzny < 60 rż. ; >60 rż.

( anty - HIV+) chłoniaki (Burkitta, pierwotny mózgu,

immunoblastyczny) inwazyjny rak szyjki macicy (anty – HIV+)

zespoły chorobowe wskazujące na AIDS encefalopatia ( anty – HIV+) zespół wyniszczenia ( anty – HIV+)

Gruźlica Na gruźlicę choruje co trzeci zakażony HIV na

świecie. U większości zakażonych gruźlica jest wynikiem reaktywacji zakażenia. Wśród chorych na AIDS występuje gruźlica płuc i opłucnej, u pozostałych obserwuje się postać pozapłucną lub prosówkę. Choroba może dotyczyć każdego narządu. Scisły związek gruźlicy i AIDS powoduje że zaleca się przeprowadzanie rutynowych testów w kierunku zakażenia HIV wśród chorych na gruźlicę oraz wykonywanie odczynu tuberkulinowego u wszystkich zakażonych HIV.

Pneumocystoza PCP pozostaje nadal jedną z najczęstszych

manifestacji klinicznych AIDS i najczęstszym zakażeniem grzybiczym układu oddechowego u zakażonych HIV. Przebieg jest często bezgorączkowy. Klasyczna triada objawów (suchy, napadowy kaszel, duszność wysiłkowa, stany podgorączkowe). Chorobie często towarzyszy spadek masy ciała i grzybica jamy ustnej. Niewydolność oddechowa często pojawia się nagle. Obraz RTG płuc w 30% jest prawidłowy.

Kandydoza Jest najczęstszą grzybicą wśród zakażonych

HIV oraz czułym wskaźnikiem upośledzenia odporności. Zmiany najczęściej dotyczą jamy ustnej, gardła i przełyku oraz pochwy. Niekiedy może być mylona z leukoplakią włochatą. Zajęciu jamy ustnej towarzyszą zaburzenia smaku i czasami pieczenie języka. Objawem zapalenia przełyku jest dysfagia, bóle zamostkowe oraz nudności. Grzybica pochwy powoduje pieczenie i świąd, zaczerwienienie sromu i ból podczas oddawania moczu.

Kryptokokoza Rezerwuarem są ptaki, a zakażenie

następuje w wyniku inhalacji. Jest grzybicą wtórną. Zmiany lokalizują się początkowo w płucach, a następnie drogą krwiopochodną w CUN. U chorych z AIDS 80% zakażeń przebiega pod postacią zapalenia mózgu. Objawy narastają w czasie kilku dni. Dominują bóle głowy, gorączka, zaburzenia świadomości. Dość często występują niedowłady, afazja, zaburzenia wzroku oraz porażenia nerwów czaszkowych,

Toksoplazmoza Występuje u 20 – 40% zakażonych HIV.

Najczęstszą postacią kliniczną jest neurotoksoplazmoza. Toksoplazmoza mózgu nie ma typowych objawów. Najczęściej należą do nich osłabienie mięśniowe, zaburzenia psychiczne do śpiączki włącznie oraz objawy ogniskowe ze strony CUN. Mają one najczęściej postać niedowładów, porażeń, afazji i zaburzeń czucia. Nierzadko występują zaburzenia psychiczne z objawami wytwórczymi.

Kryptosporydioza› To zakażenie jelitowe przenoszone drogą

fekalno – oralną. Kryptosporydia stanowią jedną z najczęstszych przyczyn biegunek na świecie. U zakażonych HIV może stanowić stan zagrożenia życia z powodu dużej utraty płynów i elektrolitów. Występują bolesne parcia na stolec, nudności i wymioty, nierzadko dochodzi do zajęcia dróg żółciowych. Rozpoznanie potwierdza wykrycie pasożytów w kale.

Zakażenie CMV Zakażenie to jest rozpoznawane u 40% chorych na AIDS. Występuje głównie pod postacią zapalenia siatkówki i naczyniówki oraz zapaleniem ciała szklistego. Objawem zapalenia siatkówki są zaburzenia widzenia pod postacią jednostronnego ograniczenia pola widzenia, obniżonej ostrości wzroku oraz mroczków przed oczami, którym mogą towarzyszyć stany podgorączkowe oraz spadek masy ciała. W zaawansowanych przypadkach choroba zaczyna się nagle ślepotą jednego oka.

LeczenieAnalogi nukleozydowe i nukleotydowe:

Zydowudyna, lamiwudyna, abakawir, tenofowir

Nienukleozydowe inhibitory odwrotnejtranskryptazy: Newirapina, efawirenz

Inhibitory proteazy: Idynawir, rytonawir, lopinawir

Inhibitory fuzji

Działania niepożądane leków› zespół lipodystrofii› kwasica mleczanowa› oporność na insulinę› dyslipidemia› działanie hepatotoksyczne