2.1 Fdalijiet ta’ Zmien Medjevali

(a) bliet u fortifikazzjonijiet

(b) irhula mitlufin

(c) kappelli medjevali

(d) fdalijiet ohra

2.2 Il-Hajja tal-Maltin fil-Medjuevu

(a) xoghol

(b) biza’,mard u faqar

(c) edukazzjoni u influwenza religjuza

(d) ir-religjon

2.3.1 Malta that in-Normanni

(a) Vikingi

(b) fil-Migja tan-Normanni

(c) Tmexxija sa zmien l-Aragonizi

2.3.2 It-tmexxija ta’ Malta fi zmien l-Aragonizi

(a) Malta taht l-Aragonizi

(b) Il-Grajja ta Monroi

2.3.3 Il-Migja tal-Ordni u l-Assedju l-kbir

(a) Malta moghtija lill-Kavallieri

(b) ir-reazzjoni tal-Maltin

(c) Preparamenti ghall-Assedju

(d) l-Assedju l-Kbir

2.4.1 Il-Fewdalizmu fl-ewropa

(a) X’inhu l-fewdalizmu?

(b) Kif zviluppat din is-Sistema?

(c) Deskrizzjoni

(d) is-Sidien fewdatarji

(e) Il-qaghda socjali

(f) It-tmien tas-Sistema fewdali

2.4.1 Il-Krucjati

(a) Ghaliex bdew il-kurcjati?

(b) x’gara matul il-krucjati?

(c) Ghaliex fallew?

(d) Ir-rizultat taghhom

2.4.3 Ir-Rinaxximent

(a) Kif beda?

(b) Ghaliex beda fl-Italja?

(c) L-oqsma differenti mir-Rinaxximent

(d) zmien is-sejbiet

(e) skoperti godda u progess iehor

(f) L-effetti principali matul ir-Rinaxximent

2.4.4 Ir-Riforma Protestanta

(a) Ghaliex sehhet ir-riforma?

(b) Il-bidu tar-Riforma

(c) Il-firma tal-Protestantizmu

(d) Ir-Reazjoni kattolika

Il-Vikingi

Il-Vikingi kienu nies horox li jghixu fil-parti ta’ fuq tal-Ewropa maghrufa bhala l-Iskandinavja fejn illum insibu n-Norvegja, id-Danimarka u l-Isvezja. Kienu nies tawwalin b’daqna folta li jbezzghu lil popli li jattakkaw, kellhom armi perikoluzi bhal xwabel,imnanar u tarek. F’rashom kienu jilbsu elmu bil-qrun biex iwerwer lil min jaqa’ taht idejhom. Huma kienu jivjaggaw fuq xwieni twal u irqaq maghrufa bhala “long ships”. Dawn kienu jghaglu hafna biex jasslu malajr lejn id-destinazzjoni taghhom : l-Ingilterra u Franza ta’ Fuq.

Il-Vikingi kienu pagani ghax kienu jghaduraw hafna allat foloz bhal Odin. Dan kien jibghat is sajjetti meta jhabbat il-martell kbir tieghu. Hafna missjunarji kienu jitilghu l-Iskandinavja biex jikkonvertu lil vikingi, izda ma kienx jirnexxilhom.

In-Normanni

Fis-sena 885 W.K (lejn tmiem is-seklu 9) grupp kbir ta’ vikingi, madwar 30,000,nizlu mill-Iskandinavja ghal Franza fil-post li llum huwa maghruf bhala n-Normandija.

Kemm damu fin-Normandija l- l-Vikingi nbidlu hafna. Huma ma baqghux pagani anzi saru Nsara bhal bqija tan-nies tal-post. Il-Vikingi bdew jissejhu Normanni u ittihdu hafna mid drawwiet tal-Franki. In-Normanni kienu gellieda qawwija hafna. Fis-sena 1066 in-Normanni qasmu ghal-Ingiltera u iggieldu kontra l-inglizi fil-battalja ta’ Hastings. L-Ingilterra spicat that in-Normanni u r-re taghhom Willian The Conqueror. (William ir-rebbieh)

Ftit snin wara n-Normanni nizlu jattakkaw lil Sqallija, li dak iz-zmien kienet that l-Gharab u f’xi postijiet taghha kienet taht il-Bizantini. Il-familja Normanna HAUTVILLE irnexxila tirbah lil Sqassija u fl-1091 membru ta’ din il familja, il-Konti Ruggieru gie minn Sqallija u ha f’idejh il-Gzejjer Maltin.

In-Normanni f-Malta

Fl-1091 il-flotta Normanna bdiet riesqa bilmod lejn il-gzejjer maltin. L-gharab li kienu jghixu f’Malta indunaw li ma kellomx forzi bizzejjed biex jirbhu l-Konti Ruggieru. Kien ghalekk li ddecidew li ikecci minghajr ma jiggieldu. Il-Konti Ruggieru beda javvanza lejn l-Indina fejn iltaqgha mall- mexxejj tal-Gharab li kien jissejjah il-Qadi u mieghu ftiehem il-kundizzjonijiet biex l-Gharab ikunu jistghu jghixu fil-paci.Dawn kienu:

(a) Li l-gharab ihallsu it-taxxi lin-Normanni(b) (b) li l-Iskjavi insara jinhelsu u gew moghtija il-

permess jitilqu lil Malta.

Ma nafux b’mod precis jekk kienx hawn Maltin jew kemm kien hawn fil-gzejjer. Minn dak iz-zmien ma atantx ghandna dokumenti.Zgur, li hafna nies li kienu jghixu f’Malta kienu Misilmin. JIdher li f’Malta kien hawn komunita kbira ta’Gharab Misilmin, xi Maltin Misilmin u komunita’ zghira hafna ta Maltin Kistjani.

In-Normanni kienu nies tolleranti jigifieri kienu jaghtu l-permess lin-nies ta’ tahtom biex ikomplu jipprattikaw id-drawwiet u r-religjon taghhom. Meta gew Malta l-Musulmani u l-Lhud setghu ikolmplu jemmnu fir-religjon taghhom. Ien ghalekk li hafna kienu kuntenti that in-Normanni. Fi zmienhom ir-religjon Nisranija regghet bdiet tikber f’ Malta.

Ftit jezistu dokumenti li jitkellmu fuq il-migja tan-Normanni f’Malta. Nafu hafna taghrif mis-segretarju tal-Konti Ruggieru li kien gie mieghu u kiteb fuq x-ghamel il-Konti fil-gzejjer. Dan kien Goffredu Malaterra. Naturalment irridu noqoghdu attenti minn dan is-sors primarju ghaliex Malaterra kien izewwaq il-grajja favor il-Konti. Nafu fi’ zgur li l-Musulmani baqghu jghixu f’Malta ghanki wara li telaq il-Konti Fl-1174 tfajla Musulmana jisimha Maimuna mietet f’Malta u l-qraba taghha ghamlu lapida li fuqha naqxu dak li kien gara. Il-gebla ta’ Maimuna hija sors primarju jigifieri oggett li kien jezisti fi’ zmien li fuqu qeghdin nistudjaw.

In-Normanni kienu juzaw tip ta’ arkata gejja ghal ponta li konna insibuha hafna fid dahliet ta twieqi u tal palazzi fl imdina. Hemmhekk ghandna narawha go bini partikulari li jissejjah Palazzo Falzon jew kif inihu maghruf ahjar id Dar Normanna.