Srorqtt Tijdschrift van de Historische Kring Baerne

,ê

In dit numrner o.a.:* Beeldende kunst in Baamx Blik op de Brinkstraat 30e jaargang nr. I - maarr 2006

Van Berkum Makelaars

,Ê

Historische Kring BaernePostbus 3263740 AH Eaarntel. (035) 54303//e-mail:hist.kringbaerne@zonnet.nlInternet:www.home.zonnet.nl/hist.kringbaerne

Ereledenl.M. v.d. Brink-van WijkvlietH. Bronkhorstmr C.C.l\,4. Collard tVoorzitterI SteinUytenbosch 223743lD Baa.nïel. (O35) 5420725

Algemeen Se(etarisJ. Veldhuysen-HogenaarNieuwstraat l93743 BK Baa.ntel. (03s) s430479

Penningmeesterc.B. Roskamp-NiienhuisSpoorstraat 73743 EC Baa.ntel. (035) 5423483

Overige bestuursledenj. van Eerkumtel. (035) 5415949

H. Haastel. (035) 5414218

Werkgroep OudheidkamerJ.P v.d. Belttel. (06) 22454867

Werkgroep Oude BegraaÍplaatsJ. KruidenieíSmutslaan 2A3743 CC Baatntel. (035) 5417860

Werkgroep ArcheologieJ.W.A.A. van der LaanDe Schoener 123742 HD Baa"ntel. (03s) 54'l1656

Werkgroep BaerneT. EiemansSophialaan 133743 CT Baarntel. (035) 5422951e-mail: biemtade@hotmail.com

LedenadministratieN. Kuiit-SmitVan Wassenaerlaan 163742 AH Baatntel. (03s) 5418065e-mail: ekuiit@zonnet.nl

Redactie BaerneT. EiemansF.l. BooyH. Bronkhorstl.C. Kruidenier

Eindredactie en lay-outC. BrouwerA. Twigt

Bezoekadres en bezoektijdenOudheidkamerHooÍdstraat I Baarn. lngang via debibliotheek, lift naar jeugdbiblio-

theek. Op woensdagen van 14.00tot 16.00 uur en op zaterdagenvan 1 l.00 tot 13.00 uur. Voorinformatie of een afspraak kuntu tiidens openingsuren bellenmet (035) 5430377 of een e-mailsturen:hist.kaingbaeme@zonnet.nl

ContributiePer adrês: minimaal€ 14,- per jaar

Verzendkosten buiten BaarnBij betaling van de contributiea.u.b. uw vÍijwillige biidrage in deverzendkosten overmaken,

Postbankrek.nr.: 41.92.1 33Losse verkoop Eoerre: € 2,50Verkriigbaar bii N. Kuijlsmit,Boekhandel Den Boe., Laanstraat 69,

Baarn en de \r'WlANWB, BÍinkstmat12, Baarn

Niets uit deze uitgaw mag wo.den vepeelvoudigd en/oÍ openbaa.gêmaakt door middelvan d.ulí lotokopie, micrclilm oí op welkewijze ook, zonder vooraÍgaande schrirtelijketoestemming van de redactie.Het tijdschrilt Bdeme komt mede tot3tanddoor D.ukkerij BakkeÍ Baarn

pag.

2laap Kruidenier 3

Gerard Brouwer llFrits Booy 20

29

tIN HOUD

Van de redactieEen kleuterschool voor Nieuw Amsterdam (deel 1)Honderd iaar beeldende kunst in Baarn (deel 1)Blik op de Brinkstraat (deel 4)Verenigingsnieuws

voorziide omslag: plaggenhut in Nielw'weerdinge. ongeveer 1930. (co . auteu.)

Baeme, maan 2006

VAN DE REDACTIE

De vereniging hield de jaadijkse en ookdit jaar druk bezochte nieuwjaarsreceptieop 6 januari jl. in de Oudheidkamer. Een

kleine fotoimpressie ervan ziet u achterindit blad.Veel succes had Wm Hazeu (en dus ookonze kring) vorige maand met zijn lezingover graficus Maurits C. Escher. De zaal inDe Speeldoos zat mudvol. Zo vol zelfs datde voorzitter even vreesde dat de brand-weer de zaal zou moeten ontruimen. Hetwas een interessante lezing, waarin Hazeuniet alleen zijn gehoor de hele avond wist'vast te houden', maar ook min oÍ meerterloops terugkwam op zijn vierde enlaatste biografie. Namelijk die over SimonVestdij( een levensbeschrijving die nogalwat opwinding veroorzaakte.

Deze Boernewordl- in de eerste plaats

- gevuld door een artikel van JaapKruidenier. ln ruim 5000 woorden be-schrijft hij de ervaringen van een aantalBaarnsch lycersten met de bevolking vande gemeente Nieuw-Amsterdam, in hetnajaaÍ van 1930. Uit de verslagen van deleerlingen, knap geschreven maar volgensde auteur soms ook met een 'flinke dosispuberale humor', blijkt hun visie op deomstandigheden toen in deze gemeente.Welke ervaringen de lycelsten opdedenen waarom leest u in dit deel 1 van zijnbijdrage.Frits Booy vervolgt zijn beschrijving vande Brinkstraat met deel 4. Het is een waar-devolle reeks, omdat zo de nauwkeurigonderzochte geschiedenis van de tweede

Baerne, maart 2006

winkelstraat van Baarn - geïllustreerd metbijzondere foto's - is opgetekend.Deel 1 van een overzicht van de Baarnse

beeldende kunst in de afgelopen eeuw

- samengesteld door Gerard Brouwer - is

het derde artikel in dit nummer. In ko-mende Eoerne3 wordt dit verhaal vervolgd.

Twee interessante artikelen trokken onzeaandacht in de laatstontvangen leespor-tefeuille (nb: voor ieder lid liggen dezetijdschriften van zusterverenigingentijdens openingsuren ter inzage in deOudheidkamer).In de eerste plaats het artikel van lanAlbert Bakker getiteld 'De Steen en hetRechthuis van Lage Vuursche', opgeno-men in het tijdschriftf ussen Vecht en Eem

van december 2005.Íen tweede het artikel van EgbeÍt van

Uken getiteld 'De beurtschipper en detolgaarder' in het decembernummer vanhet tijdschrift van de Historische KringEemnes. Zijn verhaal beschrijft een conÍlictover tolgelden te Eembrugge, dat in 1903werd beslecht bij de Hoge Raad (beideartikelen zouden trouwens best in Boerne

gepast hebben...).

Noteert u o.u.b. olvost:

Algemene Ledenvergaderingop 23 maart a.s. in De Speeldoos,Rembrandtlaan 35. Aanvang 20.00 uur,zaal open om 19.30 uur.

-2-

EEN KLEUTERSCHOOL VOOR NIEUW-AMSTERDAM (deel 1)

ê

zeker tien jaar geleden kreeg ik hetkerstnummer van Anirnq de school-krant van Het Baarnsch Lyceum, van19 december 1 930 onder ogen waarindrie redactieleden verslag deden vanhun reis naar Nieuw-Amsterdam. Zewaren daar samen met een aantal me-deleerlingen en twee leerkrachten aan-wezig geweest bij de opening van eengedeeltelijk door Het Baarnsch Lyceumgeschonken kleuterschool op vrijdag 28november 1 930.Hoewel deze verslagen knap en meteen flinke dosis puberale humor van dietijd geschreven zijn, zoals u verder indit artikel zult merken, worden ze ookgekenmerkt door een grote mate vanarrogantie. De gegoede leerlingen uitBaarn van '1930 spreken over de toenarme Drentse plattelandsbevolking,zoals sommigen van ons dit nu doenover mensen uit de Derde Wereld.Omdat deze verslagen indertijd mijnbelangstelling hadden gewekt, lagen zeal jaren in een la te wachten op naderonderzoek.Zou het gebouw nog bestaan, hoe zaghet eruit en hoe was deze kleuterschooltot stand gekomen? Zouden er inNieuw-Amsterdam na zoveel jaar nogmensen te vinden zijn die er iets vanwisten of misschien zelfs op die schoolhadden gezeten?Deze vragen waren onmogelijk tijdenseen eendaags bezoek aan Nieuw-Amsterdam te beantwoorden. Hiervoorwas een langere onderzoeksperiode

noodzakelijk. Tijdens een veertiendaag-se vakantie in de omgeving van Emmenin oktober jl. was ik daarvoor eindelijkin de gelegenheid.Allereerst bracht ik een bezoek aanhet gemeentearchief van Emmen. In

de jaargang van de Emmer Couront utl1930 vond ik weliswaar een verslagvan de opening van de school, maareen foto of nadere gegevens ontbra-ken helaas. Ook een eerste bezoek aanNieuw-Amsterdam leverde niets op.In mijn wanhoop sprak ik lukraak eenaantal oude inwoners van deze plaatsop straat aan in de hoop iets over hetschooltje te weten te komen.De geïnterviewden waren allen zeervriendelijk en vooral spraakzaam, maareníg licht in de duisternis konden zemij niet verschaffen Bij mijn tweedebezoek aan het gemeentearchief vanEmmen ontdekte ik een exemplaarvan De Aole rwellng (Nieuwsbrie'Dorpsarchief Nieuw-Amsterdam/Veenoord). De redacteur van dit bladmet wie ik contact zocht, de heer WEvenhuis, bleek tot mijn vreugde overalle gegevens en zelÍs over een zeldza-me foto van de opening te beschikken.Hij was ook zo vriendelijk me rond teleiden en mij de plek te wijzen waar dein 1960 helaas afgebroken school hadgestaan.

Armoede in het veenDe exploitatie van de uitgebreidehoogveengebieden in het Zuidoosten

t

Buerne, maan 2006

van Drenthe kwam pas aan het eindvan de negentiende eeuw op gang. Devervening bood velen werkgelegen-heid en van heinde en verre stroom-den de werkzoekenden toe. Niet alleenvoor de turfwinning, maar ook voorhet graven van kanalen en de ontgin-ning van de ontstane dalgronden,nadat de turf was afgegraven, warenveel arbeidskrachten nodig. De lonenechter waren laag en de arbeidsom-standigheden slecht. In de tijd van hetturfgraven, dat maar van eind maarttot eind iuni duurde. werden de arbei-ders per dagwerk betaald. Zii maaktendaarom lange werkdagen van vaak'smorgens 4.00 tot 's middags 1 8.00uur. Het droogmaken van de turf werdoedaan door vrouwen en kinderen.De natte turvenwerden daarbijin Iange rijenop het veld tedrogen gelegd.Het loon tiidensde graaftijd be-droeg omstreeks1900 voor man-nen ongeveer 2tot 3 gulden envoor vrouwen65 tot 80 centper dag. Na degraafperiodemoest men an-der werk ziente vinden envaak was dit nietvoorhanden.

Baeme, maart 2006

Tijdens de Eerste Wereldoorlog werdde vraag naar turf tijdelijk groter we-gens gebrek aan andere brandstof engingen de lonen iets omhoog. Dit trokweer nieuwe werkzoekenden aan. Nadie oorlog ging men over op anderebrandstoffen zoals steenkool met eenhogere caloriewaarde.De gevolgen waren desastreus. Er ont-stond een enorme werkeloosheid. Ditging tevens gepaard met een grootgebrek aan goedkope huisvesting, zo-dat velen zich genoodzaakt zagen hunintrek te nemen in een zelfgebouwdeplaggenhut of keet op een turfarmeplaats in het veld.

Ploggenhut in Níeuw-Weerdinge. Ongeveer

| 930 (co . outeu)

n

ó

Zo'n hut was meestal niet meer daneen gat in de grond met een aantal op-gestapelde veenblokken als wal en eendak gemaakt van sparrenstammetjes enheideplaggen.Langzaam drong deze ellende ook inhet westen door en begonnen diversekranten erover te berichten, zoals DeStondaord van 1 februari 1 926:'Ja, de nood in Zuidoost Drenthe is

groot. Honderden mensen wonen daarin krotten van plaggen, wat hout, bord-papier, soms hier en daar een stuk zeil-doek of asfaltpapier. Krotten die verrevan waterdicht ziin en waarin het bin-nen biina even hard regent als buiten.Krotten aan de binnenzijde met kran-tenpapier beplakt, de spleten en kierenmet kranten en lorren opgevuld, waarde wind nu doorheen blaast, omdatde regen het pakkingsmateriaal heeftbedorven.'

ln deze keten woonden meestal grotegezinnen met veel kleine kinderen.De hygiënische omstandigheden warenulterst slecht, zodat allerlei ziektes voor-kwamen.Celd voor medische hulp ontbrak enbij ziekte of overlijden van vader ofmoeder was de ramp helemaal niet teoverzien. De kindersterfte was groot, alwas het geboorteciifer echter altijd nogg rorer.

Commissie voor Opbouw vanDrentheDoor de ontstane publiciteit begon-nen allerlei liefdad ig h eids instellingen

voor het arme Drenthe geld in tezamelen. Er werden voor dit doeloveral in het land bazaars, fancyfairsen lezingen georganiseerd. Om dezegelden zo goed mogelilk te beherenwerd een commissie opgericht onderde naam 'Commissie voor Opbouwvan Drenthe'.Een van de bestuursleden van dezecommissie was mr. l. Cramer (1), delatere commissaris van de koningin inDrenthe. Deze commissie verstrekteook subsidies voor de oprichting vankleuterscholen. ln 1900 was de leer-plichtwet in werking getreden, waar-door kinderen na hun zesde jaar ver-plicht werden naar school te gaan. Ophet eerste gezicht een goede maatre-gel, maar voor de meeste gezinnenin het veen betekende het een wareramp. De oudere kinderen kondennu niet langer op de kleintjes passen,waardoor de moeder noodgedwon-gen thuis moest blijven en het gezinverstoken bleef van haar broodnodigeinkomsten.De behoeÍte aan kleuterscholen voorde drie- tot vijfjarigen was dan ookbijzonder groot. ln de Emmer Courontvan 9 september 'l 930 vond ik de vol-gende advertentie:'Bezoekt den Bazaí van Volksonderwijsten bate van de kleuterscholen bij C.Kruimink te Veenoord, op vrijdag 1 2en 13 september a.s. Verschillendeattractíes, bv.: Schiettent, Sjoelen,Dansen enz. (Eerste prijs fiets, tweedeprijs servies enz.).'ln november 1928 werd op voorstel

ê

Brerne, mailÍ 2006

Brug over de Verlengde Hoogeveense Vaart in Veenoord. We kijken richting Níeuw-Amsterdom. lnhotel Kruimínk qan de overkant werd op | 2 en | 3 september 1930 een bazaar gehouden ten bqte

von de kleuteschool. Verblijfplqots van Vincent von Gogh in oktober | 883. Nu Van Cogh Huis

(col l. gem eenteo rch i ef Emme n)

van de heer H. Lunsing (2), school-hoofd aan de Openbare LagereSchool in Nieuw-Amsterdam, een 'be-waarschool' opgericht en een school-bestuur gekozen met als voorzitter deheer D. Vossebelt (3). De school starttemet 42 leerlingen in een leegstaandklaslokaal van de O.L.S. Omdat ditlokaal al spoedig niet meer beschik-baar was door de invoering van hetzevende leerjaar, werd de noodzaakvoor de bouw van een nieuwe kleu-terschool steeds groter. Op een aantalmiddelbare scholen werd over hetDrentse opbouwwerk een lezing ge-

Baerne, maan 2006 - 6 -

houden en vervolgens werd op dezescholen een actie georganiseerd tenbate van de in de Drentse venen tebouwen neutraal bijzondere kleuter-scholen. ln 1929 waren het de leer-lingen van "t Kopie'in Bloemendaal,Het Baarnsch Lyceum in Baarn en deMiddelbare Meisiesschool in Zeist,die oo deze wiize het werk steunden.Met geld van de leerlingen van "tKopje' in Bloemendaal werd in Barger-Erfscheidenveen de kleuterschool "tKIeine Kopje' gesticht.Mevrouw J. Beeke, oud-leerlinge vanHet Baarnsch Lyceum, kan zich nog

o

è

het volgende herinneren:'ln de crisisjaren na de EersteWereldoorlog was Drenthe eenachtergebleven gebied. lk herin nerme dat mijn moeder me meenamnaar een lezing in een zaaltje (aan deSchooldwarsstraat of aan de Eemstraatdat weet ik niet precies meer). Daarwerden'lantaarnplaatjes' vertoond vande zeer armelijke toesLanden waarinde mensen daar leefden. lk herinnerme dat het een soort plaggenhuttenwaren die we te zien kregen.Later toen ik op Het Baarnsch Lyceumwas, brachten de leerlingen geld biielkaar (hoe dat precies ging en hoe-veel het eindbedrag was, weet ik nietmeer) om in Drenthe een kleuter-schooltje te laten bouwen.'

De kleuterschoolBij het ontwerpen van de school werdernaar gestreefd het type van deOpenluchtschool te benaderen en hetgeheel zo vriendelijk en vrolijk mo-geliik te doen zijn. Het door OpbouwDrenthe ontworpen plan kostte pereenklassige school ongeveer 4000 gul-den.De grond werd van de gemeente ge-huurd. Er werd door Opbouw Drentheeen subsidie van ongeveer 2300 gul-den verstrekt. De leerlingen van HetBaarnsch Lyceum droegen door mid-del van hun actie circa 2200 guldenbij. De school kwam te staan aan deoostkant van de Openbare LagereSchool tegenover de Dikkewijk aande Verlengde Hoogeveense YaarÍ Z.Z.

Op vrijdag 28 november 1 930 werdde school onder grote belangstelling,waaronder een deputatie van HetBaarnsch Lyceum, geopend. De EmmerCourant van 2 december 1930 gaf hetvolgende verslag van deze opening:'Vrijdag werd hieÍ de neutrale kleu-terschool offlcieel geopend. Nadateen fotograaf zijn werk had gedaan,nam het gezelschap het gebouwtjein oogenschouw. Het geheel is opge-trokken in roode waalsteen en gedektmet asbestcement leien en werd ont-worpen door den heer H. Salomons(4). Het timmer- en metselwerk werduitgevoerd door den heer H. jager (5),terwijl aannemers van het schilderwerken lood- en zinkwerk resp. waren deheer E. Madhuizen (ó) en de heer J.W.Menkveld (7). Het geheel maakt eennetten indruk.De voorzitter der vereeniging, de heerD. Vossebelt, heette de aanwezigenwelkom en memoreerde de voorge-schiedenis, waarbij hil dank bracht aanallen, die hun steun hebben verleend.Vervolgens sprak Mr. J. Cramer, diewees op den grooten steun, welkede vereeniging mocht ondervin-den van het Baarnsch Lyceum en demedewerking van dokter In 't Veld (8).

De heer Eskes (9), leeraar aan hetBaarnsch Lyceum, sprak hartelijkewoorden tot allen, in 't bijzonder totzijn aanwezige leerlingen, die geza-menlijk Drenthe's Zuid-Oosthoek in oo-genschouw hadden genomen. Er is, al-dus spreker, een band gelegd tusschen

-7- Baerne, maart 2006

Baarn en Nieuw-Amsterdam. Deze bandwerd treffend tot uitdrukking gebrachttoen een der leerlingen van het Lyceum,de heer De Jonge ('10), de gedachtenvan zijn medescholieren op aangenamewijze vertolkte en Nieuw-Amsterdamvroeg de eer van het Baarnsch Lyceumhoog te helpen houden. Dokter In'tVeld bracht in herinnering het werk vandokter Lodewijks (.1 1). Vervolgens spra-ken nog de heer Lodewijks, mevrouwKroeze (12), mejuffrouw Mulder (1 3) ende heer Lunsing. De heer Vossebelt slootde bijeenkomst, na zijn dank te hebbenbetuigd voor de betoonde belangstel-ling en medewerking. Telegrammen

met gelukwenschen kwamen binnenvan de Vereeniging van Oud Drenthente Amsterdam en mejuÍfrouw De Haan(14), inspectrice voor de kleuterscholenin Zuid-Oost Drenthe.'

De school was geschilderd in de kleurenvan Het Baarnsch Lyceum: groen, gouden purper.Croen als symbool van de verwachtingaan het begin van het leven, goud alssymbool van een edel karakter en purperals symbool van vorstelijk gedrag. In degang hing het ingelijste embleem vanhet lyceum, een sleutelbloem als sym-bool van de jeugd.

T

ó

Brug over de Verlengde Hoogeveense Vaart ín Nieuw-Amsterdam. ln | 930 wos de brug op dezeplqats nog niet sqnwezig. Oktober 2005 (foto outeur)

i.$\\r

Baeme, maaÍ 2006 -8-

De randspreuk van het embleemluidde: 'Het pad der rechtvaardigenis als de morgenglans' (tekst uit deBijbel, Spreuken lV vers 18). Al ditfraais was indertiid bedacht door detoenmalige rector van de school,dr. J.A. Vor der Hake, maar of dekleuters hier enig benul van hebbengehad, valt te betwijfelen.

;. 'De school bestond uit een gangmet daarin kleuter w.c.'s en eenpomp (met water dat smaakte naarpetroleum). Het lokaal met serrestond er achter. In het lokaal zatende veertig kleuters, oudsten, mid-delsten en jongsten, in de rijen bijelkaar. Er werd klassikaal met dedrie groepen geweÍkt: de oudstendeden allemaal hetzelfde evenalsde middelsten en de jongsten. Alshet werk gedaan was ging menspelen. Er werd buiten gespeeld bijgoed weer, met alleen een zandbakals speelmateriaal. Bij slecht weerwerd er in de serre gespeeld, maardie ruimte was eigenlijk veel teklein voor veertig kinderen. In de serrespeelden ze soms met de jas aan omdater geen kachel stond. In de klas stondeen turfkachel. De turfbak werd gevulddoor kinderen van de zesde klas. Omde kachel stond een scherm, zodat dekinderen zich niet konden branden. Dekinderen hadden allemaal oantoffelsaan, die werden opgeborgen in kastendie aan de kant in de klas stonden.Daarin lagen ook de leien. De kleutersmoesten van 9-12 naar school en vanhalf 2 tot half 4. De kinderen die te ver

Plqttegrond van Nieuw-Amsterdam en omge-víng (tekening door quteu)

weg woonden mochten in een klaslo-kaal van de lagere school ernaast blij-ven eten. De kleuters moesten ook opwoensdagmiddag naar school, omdatde moeders moesten werken.'Aldus de kleuterleidster, mevrouwHoving, die in 1938 begon met eensalaris van 1ó gulden per maand meteen klas van 40 kinderen.

+Ll'

/1'

,*l .,'1

i .\\

-9 - Baerne, maan 2006

Verslagen van de reisln de A.N.l.M.O. van 19 december1930 doen achtereenvolgens de re-dactieleden Died van Dorp, LiesbethHavelaar en Jo Veth verslag van hun be-levenissen tijdens de reis naar Drenthe.

'Hoe mal het was en hoe ver.Hier moet ik beschrijven de periode, vanonze tocht naar Drenl.he, waarin wij aanheftige "doorelkaarschuddingen" blootstonden. (Feitelijk is dit de heele tijd hetgeval geweest.)Toen alle Baarenaars bij "de stasie" ver-zameld waren, werd als voorzorgsmaa-tregel den heer Eskes een chocoladetrompetje aangeboden om zijn kuddebinnen zijn bereik te houden. Een

bezwaar was evenwel dat dit instru-ment van eetbaar materiaal gemaaktwas, zoodat enkele jonge mannen hetschrikbarende ding zonder veel moeitein hun magen borgen. In de wacht-kamer van het Amersfoortsche stationvond de eerste fourageering plaats,want we hadden daar een zeetje vanongeveer een half uur tijds door te wor-stelen.Hier vonden ons de laatste leden vanonze expeditie. In een overvolle nieuwederdeklas wagon moesten we eenplaatsje opsnorren, en sommigen vanons kwamen dan ook heel fraai te land.

Jo Veth (15) vond een open zitplaatstusschen twee boertjes, die zich metelkaar in een zonderling dialect onder-hielden. De klanken hiervan deden bijmijnheer Eskes zeker jeugdherinneran-gen opleven, want hij begon met een

Baeme, maart 2006

zeer fier gezicht ook enkele woordenop die manier uit te brengen.Een ander persoon, die op ons lawaaivergast werd, was een handelsreiziger,in goud en zilver. Ach ja, waarom niet,de moderne tijd kenmerkt zich tochdoor dwaasheden. De man bleek ookÍotograaf te zijn. Verder had hij een ar-tistiek uiterlijk, dat zijn zonderlingheidvoltooide. Een alleenreizende juffrouwwerd wijselijk door ons een andereplaats aangêwezen. In een minimumvan tijd was de grond bezaaid metsnippers, die eens samen enkele "LordListers" en "Lachen" gevormd hadden,maar die we kiesheidshalve van hetmeisje, dat ze gekocht had, afgepakthadden. (Voor menschen, die zichdeze verontreinigingen zouden willenaantrekken zij opgemerkt, dat we laterde vuilheden naar buiten loosden.)Liesbeth (16) betichtte ons, met behulpvan een gedrukt spiekpapiertje, dat integenstelling met de Lord Listers nietverscheurd mocht worden, van demeest gezochte kwalen van onze geest,terwijl ze hierbij dacht karakter te lezen,of iets dergelijks, maar haar succeslag meer in het feit dat de dingen, dieze verkondigde finaal ongegrond, endaarom komisch waren.'

laap Kruidenier

(De cíjfers ochter de nomen verwijzennoor een foto in deel 2 ín Boerne von juni2006)

n

{'

-10-

HONDERD IAAR BEELDENDE KUNST lN BAARN (deel 1)

È

Dit verhaal gaat over beeldende kunstin ons dorp, tussen 1900 en 2000. Overkunstschilders en beeldhouwers, kunstin de openbare ruimte, galerie Cesar enArtof und, tentoonstellingen in dorps-huis De Furs en de Speeldoos. Overde Culturele Raad en aankopen doorde gemeente van onder andere eenverkocht schilderij. Kon BaaÍn zich bijlange na niet meten met kunstenaars-dorpen als Bergen, Domburg of Laren

fly'y'im Hazeu typeerde in M.C. Escher Een

biogro[íe Bad.n als 'het aan kunstzinnig-heid zo arme dorp'en jaap de Ruig pro-beerde in de tweede helft van de vorigeeeuw onder meer met ziin IndividueelCreatieÍ Centrum het klimaat voor debeeldende kunst in Baarn te stimuleren;want, zei hij: 'Dat klimaat is niet zo bestin Baarn') l, er gebeurde hier in detlvintigste eeuw heus genoeg op hetgebied van beeldende kunst. Ook al wa-ren die gebeurtenis:en landelijk gezienmeestal niet van veel betekenis, voorBaarn waren dat wel degeliik culturelehoogtepunten. Zoals de kunstmarkten,kunstkijkroutes (die in de 21-ste eeuwde open atelier-routes werden) en deplaatsing in '1998 van de 'Concentrischeschillen'op de rotonde van de A1 bijNijhof.

Collectie BoendermakerAan het begin van de vorige eeuwwoonde en werkte hieÍ fotograafAdriaan Boer. Boer werd onder meerbekend door zijn kunstzinnige foto's

van Baarn en portretten van dorps-genoten, die hij tussen 1897 en 1912maakte en die een goed beeld gavenvan het dorp omstreeks de eeuwwisse-ling. 2Begin 1925 werd in Het BaarnschLyceum een tentoonstelling ge-houden van schilderijen en aquarel-len van Pieternella Cornelia ('Nelly')Coedewaagen en 'van aardewerk enpijpen van de van ouds bekende fabriekvan Coedewaagen te Couda.' NellyCoedewaagen schilderde, aquarel-leerde, etste en lithografeerde. Zij schil-derde onder meer veel stadsgezichtenvan haar geboorteplaats Gouda.Craficus Maurits Cornelis Escher(Leeuwarden 1898-Hilversum 1 922)exposeerde in mei 1930 - eveneens inhet lyceum - litho's en houtsneden vanlandschappen in de Abruzzen. Plus eenaantal 'prenten'van de zes scheppings-dagen, houtsneden op japans papier,die hij in portefeuille voor honderd gul-den aanbood (afzonderlijk kostte eenprent twintig gulden!). 3'De houtsneden van M.C. Escher,

welke nu in het Lyceum tentoongesteldzijn, getuigen, evenals zijn litho's, vanveel kunde en artistieken zin', schreefde Boornsche Couront op 1 5 mei 1 930.Schilderijen uit de collectieBoendermaker, een bekende verza-meling van werk van schilders uit deBergense school, werden in septembervan dat jaar aan het lyceum in bruik-reen gegeven.

-1t Buerne, rnuurt 2006

De Bergense school werd ook wel deBoendermaker-school genoemd, om-dat verzamelaar Boendermaker, dieschilderijen bij tientallen tegelijk kocht,een collectie oobouwde van meer dan2500 werken van Bergense schilders.'De heer E. Boendermaker Czn., bek-end kunstbeschermer en verzamelaar teBeÍgen (N.H.), met wiens belangwek-kende collecties van moderne kunstmen sedert jaren in het StedelijkMuseum te

de Zwitserse expressionist PhilippBauknecht toonde in november vandat jaar een aantal door hem gemaakteaquarellen en houtsneden, drie jaaí nahet overlijden van haar man. Zij hadhet werk uit Davos meegebracht naarBaarn.'Ze betrekt een villa in BaaÍn enzet de schilderijen op zolder.

Baarnsche Courant van 2 april | 936koll. DBB) o

Amsterdam kenniskon nemen, heeftde niet genoeg tewaarderen gedachtegehad ook aan hetBaarnsch Lyceum een40-tal oorspronkelijkewerken van bekendehedendaagscheNederlandsche schil-ders voor eenige ia-ren in bruikleen af testaan, met het doelze in de klaslokalente doen ophangen',aldus de BoornscheCourant op l l sep-tember 1930.

ln oktober 1936waren er in HetBaarnsch Lyceumetsen en litho's vanMarius Bauer te zien.Ada Bauknecht-van Blommestein,de weduwe van

Baerne, maart 2006

IIOTEL ,,CENTRAL'', BRINK t7, BAARN

BELANGRIJKEOPENBARE VERKOOPINGop VRIJDAG 3 APRIL 193ó, 's avords 7.30 uur,zt|l io v.ilióg gebracLt wordea ce! schit!e.e.d. collêctie

OUDE EN Iï1ODERNE

SGHILDERIJE]I ETIAOUARELLEil

w.o, werken van; Attz, Allebé, Bosboom, Constable,Groenewegen, GabriëI, de Haas, Luny, Op den HoÍ,Roelofs, Ronner, Weissenbruch, Klinleuberg, v, d,Sande Bakhuyzen, Verschuur, eaz.

KIJKDAGEN; Doodctdag 2 April,Vrída! 3 April,

Dc Dcurselrdcrs: BRINK

van 1l-9 uurvan l0-5 unr

EN VLIETSTRÀ

- 12 -

r

Ada is onbekend met de kunstwereldin Nederland, maar probeert, overigenszonder veel succes, in 1936 met een klei-ne tentoonstelling in Het Baarns Lyceumhet werk van Philipp onder de aandachtte brengen', schreef kunsthistorica CioiaSmid in de monografie Philípp BouknechtExpressionist in Dovos 1884-1933, p.45. Het met veel foto's geillustreerdeboek (uitgeverij Thoth in Bussum) ver-scheen eind 2002 ter gelegenheid vande tentoonstelling van schilderijen enhoutsneden van Philipp Bauknecht inhet Chabot Museum in Rotterdam. Veelvan de tentoonstellingen in het lyceum,in de iaren dertig en begin jaren veertig,werden door de lyceum-tekenleraar Van\Mnkoop georganiseerd. Dat gold bij-voorbeeld voor de tentoonstelling vanwerk uit de verzameling Boendermaker,

maar ook voor die van werktukken vanlyceisten. Of hii in de school ook zijn ei-gen werk tentoonstelde, heb ik niet kun-nen nagaan. 4

Schoonevelt BÍichnerBehalve de bovengenoemde en andereexposities, die biina steeds bestondenuit werk van kunstenaars van buitenBaarn (zoals in 1936 landschap-pen en stillevens van l. van den Elst,houtsneden van B. Essers en begin1 940 gelegenheidsgrafiek van H.G.J.Schelling), gebeurde er vóór 1945 inBaarn weinig op het gebied van schil-der- en tekenkunst.

Boarnsche Courant von 23 opril | 936(co . DBB)

CHR, ORANJE VEREENIGING

ttentoonstellínÉVÀN WERKEN VÀN

EN GOOISCHE MEESTERSIN DE AIJLA VAN

, HET BAARIISr,YcEIlÀl

VAN 30 APRIL T. 11.8(ZONDAG 3 }IEI GESLOTEN)

GEOPEND VÀN I1-I, 3-6 EN E-IO UURENTREE50 CENT

H.M. DE KONINGIN

MEI ,A.S.

-13- Baerne, maart 2006

Dslrsg 6, BáaÍn

/laiae ,,Iar,ruf^at" o,^utr BÍ aaÈdscbt voor .ls

TENTOONgTEI.LINGrêl.kg g€houdon Íordtí60 I tot tg Febtusri'Fê€Éte1iik6 operl.bgDolaarilsg I Febr.9.50

L64té te rêrheB oi i ?ard s; larsói 11€, Cotê alj Àrur

Behalve schilderijen vankoningin Wilhelmina enbeide Baarnse schilderswas er werk te zien vanGooise meesters, als CoBreman, Toon de Jonghen Vreedenburg. Volgenshet plaatselijke nieuws-blad namen nàg meerBaarnse kunstenaars deel <taan oe exposrlre/ maar erstond in het artikel niet biiwetKe.

van dên bêh€ldsÉSc:r11d6r - Dgel alhouÍer

**xrffHï'irs

Yri qntró.

Baqrnsche Couront von | 1 januari l940(co . DBB)

In de eerste helft van de twintigsteeeuw woonden en werkten in Baarneen bescheiden aantal beeldend kun-stenaars, zoals docent tekenen aan HetBaarnsch Lyceum J.W. van Winkoop enkunstschilder Jan Willem SchooneveltBLichner. Werk van hen was in mei1 936 te zien op de tentoonstelling (inde aula van Het Baarnsch Lyceum) vanschilderijen van koningin Wilhelmina.HeI verhaal gaat dat toen koninginWilhelmina door Van Winkoop werdbenaderd om haar werk tentoon testellen en zij merkte dat hij niet aan detentoonsLelling deelnam, de koninginzei: 'Maar meneer Van Winkoop, danzult u uw werk ook moeten tonen'.Waarop Van Winkoop de koninginantwoordde: 'Majesteit, dat doe ikniet.' Koningin Wilhelmina reageerdemet de opmerking: 'Dan krijgt u milnwerk ook niet.' Van Winkoop zwichtte.

Baeme, maart 2006

Een bijzondere gebeurtenis voor Baarnwas het bezoek van de koningin aan detentoonstelling. De Boorn sche Cou ra ntberichtte op woensdag 7 mei 1936over haar bezoek het volgende:' Des Maandagmorgens bood het dorpal een vrolijke aanblik van de vlaggenwelke waren uitgestoken en van deschooljeugd die met Oranje getooidnog een uurtje hun dagelijks verblijfgingen opzoeken om daarna gezamen-lijk naar het Lyceum te trekken om onzeVorstin hulde te brengen.'t Was op de wegen rondom helLyceum een drukte van belang met die 4\-honderden schoolkinderen, waarvan demeesLen van vlaggen waren voorzienen van de grote massa volwassenen!Het merendeel heeft de Koningin bijHaar aankomst aan het Lyceum, waareen ere-wacht door de padvinders(sters) en OÍanje-garde was gevormd,evenwel goed kunnen zien.H.M. de Koningin, die slechts in hetgezelschap was van een hofdame

- 14 -

f

Smit & DelenN N

Eemnesserweg 12, postbus 97,3740 AB BaarnTelefoon: (035) 541 33 21, telefax (035) 541 81 53

E-mail: notariss en@smit. dele n. knb. nl

P-gp-r*!k:thtgr4I%Ínpersoonlijke instelbare matras- unieke eigenschappen

rn een matras

Bed- en linnenspecia alzaaL.

Laanstraat 91BAARN

Tel. (03s)5413s21veerkamo@xs4all,nl

F,'tvertegen-woordigd

BW)-&,Nespunwtdjt)tW

íAanenop uà[ken,,,,,

- 15 - Baerne, maan 2006

Uw oude of nieuwe huis meesterlijk geschilderd?

SCHILDERSBEDRIJF

a.d*on4íCANTONLAAN 'I . 3742 CH BMRNTEL. (035) 542 28 93 - FAX (035) 543 02 58

Voor Baarn en omstteken van oudsher bekend

M I

rtCL

T ilMTpgrketv.o.f.Zandvoortweg 153

37{l BC Bqom

Telefoon 035 602 36 5,fFox035 602 38 06

f

Baeme, maart 2006 -16-

c ApornpEr JurrusSinds 18{16

M.A.Smulders - de Jong en WP.J. Go emans, apoth€kers

UW GENEESMIDDELONZE ZORG

Laanstraat 26,3743 BG BaarnTelefoon (035) 5412432 Fax (035) 542 102 |

E-mail apotheekjulius@ezorg.nl

www.apotheekjulius.nl

1>

1>

l-lxr;l,titt, i- li;\l rll( )l rt:

Voor deskundig advies

Voor grote matenNachtgoed en Dusters

Reuma ondergoed

Uw maat met de juiste cup A t/m H

Voor kleine maten

Voor hele grote maten

Badpakken en Bikini'sHeren ondergoed

En uij proberen het bijna onmogelijke mogelik te maken

Laanstraat 71a,3743 BC Baarn, Tel. 035 642 00 73

- 17 - Baerne, nruart 1006

juurelieÍ |

von ooorrnBrlnkshaai 14 16 3741 AN BáarnTe.:035 5413107 Fax.035-5416963jí A vi€r g€n€raties lang I eld€ voor i vêk

^:

,D I c K

AssuRANflE- FN HYP)THEEK ADVIES B.v

PRINSHet adres voor al uw verzekeringen

Brinkstraat 38

3741 AN BaarnTelefoon 035-5411359

Fax 035-5410063E-mail: dick_prins.ass.hyp.advies@hetnet.nl

Ook het adres voor hypotheekadvies

Baeme, maart 2006 - 18 -

T

en een kamerheer, werd ontvangendoor de heren lhr. J.A. de Jonge vanZwijnsbergen, intendant van het PaleisSoestdijk; Jhr. Dr. C.C.J. van Reenen,burgemeester onzer gemeente; Dr.

J.A. Vor der Hake, rector van hetLyceum en de bestuursleden der Chr.Oranjevereniging, de heren F. Wijnja,Dr P.V. Astro en P.R. Everaars. Door hetdochtertie van den heer Wijnja - Aukie

- werd aan H.M. bloemen aangebo-den.

H.M. begaÍ zich allereerst naar deRectors kamer, waar zij zich met deheren van de ontvangst-commissieonderhield om zich vervolgens naarde aula te begeven ter bezichtigingvan de daar geêxposeerde schilderijen.Hier liet H.M. zich ook de overige be-stuursleden der Chr. Oranjeverenigingdoor den Intendant van het Paleis, Jhr.de Jonge van Zwijnsbergen, voorstel-len, en werd Haar door'n dochtertjevan den heer Veenendaal een catalo-gus aangeDooen.Op de tentoonstelling werd H.M.rondgeleid door den heer Wijnja, voor-zitter van de Chr. Oranje-vereniging envoorzitter van het daaruit voortgeko-men tentoonstellingscomité.H.M. kocht ti,dens dit bezoek tweewerkstukken aan n.l. een pastel vanonzen plaatsgenoot SchooneveldB0chner, voorstellende een koperenketel met fles, en een schilderstuk ,,Degedoemde binnenzee" van Toon de

Jong uit Laren.'[...] 5Gerard Brouwer

Noten:1 . Zie de Cooi- en Eemlander van 27 luli1968;2. Zie M.C. Escher Een biogrofíe, doorWim Hazeu, Meulenhoff Amsterdam,1998, p. 126;3. Jaap Kruidenier wiidde in 1 984 inBoerne een artikel aan Adriaan Boer enhij deed dit vier jaar later in hetzelfdetijdschrift nogmaals en uitgebreider. Ditter gelegenheid van een tentoonstellingvan foto's van Boer in het koetshuis vanCroeneveld in april 1988, georgana-seerd door de Historische Kring Baerne;4. Van Winkoop, aan wie in het ge-denkboek A/s de Morgenglons, dat in2004 verscheen ter gelegenheid vanhet 85-iarig bestaan van Het BaarnschLyceum, een hooÍdstuk gewijd werd,ontwierp in de eerste aula van deschool de koperen lampen. Hij maaktetalloze decors bij toneelvoorstellingen.Het door hem van rector Vor der Hakegeschilderde portret werd de rector biidiens aÍscheid in '1948 aangeboden;5. Ondanks diverse e-mails, zowel aanhet Koninklijk Huisarchief in Den Haagals aan het museum Het Loo, luktehet mij helaas niet gegevens van deaankoop door koningin Wilhelmina eneen aÍbeelding van dit schilderij vanSchoonevelt BUchner van het museumin Apeldoorn te krijgen.

(deel 2 verschijnt ín 'Boerne'van juní2006)

-19- Baerne, maart 2006

DEBRINKSTRATEROfficieet Orgaan der Vereeniging .De Brhkstraat"

BLIK OP DE BRINKSTRAAT (deel 4)

Aíb.]. Kop von De Brinkslroter, le joorgong, nr. 4, juli 1929 (co . HKB)4

In de rechterhelft van het dubbelewoonhuis, nr.21 (nu nr. 31), ves-tigde zich in 1 925 groenteman T.A.Steenstra. De erker werd verbouwd totwinkel, het prieeltje gesloopt en erach-ter werd een pakhuis gebouwd. Hij ver-kocht naast groente en fruit ook vijgen,noten, conseryen, haring en rolmops.ln de serre aan de zijkant vestigde hijeen pindabranderij en hij was de eerstemet een aardappelkrabmachine, dieaangesloten was op het riool. Bij zwaarregenweer kwam het roze schuim er-van uit de putten van de straat. Beideproductiewijzen zorgden voor zeerdoordringende luchtjes.

Steenstra redigeerde het blad DeErínkstrater van de Vereeniging ,,DeBrinkstraat" (afb. 1). De artikelenerin gaan over de geschiedenis eneigentijdse gebeurtenissen betref -fende de Brinkstraat. De schrijverservan waren (bijna) anoniem: T.4.5.( =ïA. Steenstra), J.K. (= banketbak-ker Jac. Kieft?) en 'Een vriend der

Baerne, maart 2006 - 20 -

Handeldrijvende en IndustriêeleMiddenstanders' (=?). Ook meesterPluim schreef erin, natuurlilk over deoudste periode uit de geschiedenis vande Brinkstraat.

Veertig jaar heeft de familie Steenstra ergewoond. ln 1 944 stond er een bordvoor de winkel met het cynische op-schrift:'Hier is van alles behalve aardap-pelen en groente' (afb. 2).Aan allerlei namen in de adreslijstenkunnen we zien, dat Steenstra kamersverhuurde.Achtereenvolgens woonden bij hemin: weduwe W.C.A. van der Schouw(1 925), wed. A. Timmer-Rippens (ca.1 939), P Zonneveld, onderwijzer vande Koningin Wilhelminaschool (1 934),C. Halm, wed. W.C. Lommen-Timmeren mej. J.G. Verdam (1948), wed.C. Oeljee-Monnier (1 952) en J. Piek(1956). In 1968 woonden er Tebbenhofen J. Hagelen (?). Het was een echtdoorgangshuis. Op 3l a was in 1 987een winkel 'Art Deco Jugendstil' van

4

Afb. 2. Winkelvan groentemqn Steenstrc met reclomebord ervoor (1944) (co , HKB)

1È

Everdien Rosenboom. Op 31b zat in1985 een moderne salon voor huidver-zorging van Joyce Thonhàuser. Sinds1987 vinden we er 'het Capiton vande Brink. Totaalstofíeerders', een win-kel voor meubelstoffering van H.C.A.Kinderdijk. Deze heeft een wapenbordboven zijn deur met het speelse op-schrift'Woninklijke Stof leverancier'!

Naast dit dubbelpand werd in 1904een dubbele villa (twee onder één kap)met ieder een driezijdige erker ge-bouwd: de nrs 23 en 25 (nu: 33 en 35).Op de gevelsteen staat:'Eerste SteenGelegd door M.J.A. van Ruitenbeek

23 april1904.' (Afb. 2a). (Welke VanRuitenbeek is niet duideliik. Aan deKerkstraat was larenlang een groente-zaak van Van Ruitenbeek.)

AÍb. 2a. De eerste steen ín de gevel von de

dubbele villo (foto redactie. Januori 2006)

-21 Baerne, maart 2006

4

Afb. 3. Dubbelpond met links slogerii Blokker; Iinks zoon Piet Blokker, midden slager Jocob Blokker

en rechts een personeelslid (= lonus Blankensteín?); rechts zien we boek- en kunsthondel 'Arti'(co,1908) (co . HKB)

In de linkerhelft is in 1904 J. Blokkerals slager begonnen. 'Jb. Blokker,Vleeschh., Varkenssl. en fijne vleeschw.,Brinkstr. 100c', staat er in 1915 in hettelefoonboek (aÍb. 3). In ca. 1910 ver-huisde hij naar de overkant, naar nr.28 (nu: nr. 40), omdat hij dat toen konkopen van manufacturen- en kleding-winkelier j.C. van der Veen. die eennieuw pand (toen nr. 18) had latenbouwen. Blokker prees o.a. bevrorenvlees per advertentie aan:'Het is als

Baeme, maart 2006 - 22 -

versch!' Hii had een weiland met eenschuur met koeien en later schapen aande Achterweg. Deze liep van het oudetolhuis aan de Eemstraat met een flauwebocht naar links (nu o.a. Frans Halslaan)langs de weilanden naar het verlengdevan de Weteringstraat. Hij ging er meteen ezelwagen heen. Daarna was er het'Goedkoopste adres van Calanteriën enHuishoudelijke Artikelen: garen, band,sajetten, parapluies, wandelstokken' vanAnton Lensink.

4

T

KEPtt KEPEI wat ziê iii êpaltid subliem uit . rJ.JAnPEllD dÀl sptêêkt voot,zich zeJf vvant

Afb. 4, Een sprekende qdvertentíe van de

stomerij van Boogaard (co. 1929)

In deel 2 schreef ik dat op nr. 13 (toen9a) stomerij 'Quick & Good' van D.Boogaard was gevestigd, want ik vondin de adressenlijsten uit 1934 op 9a:Boogaard. In 1939 is 9a gewijzigd in'I 3. Daar woonde D. Boogaard en ooknog in 1948. Maar uit een advertentievan 'Quick and Cood' ('Opgericht I /Maart 1928') (afb. 4) uit 1929 blijkt,dat het adres dan is: Brinkstraat 23 (nu:33)! En in 1930 vinden we op nr. 23D. Boogaard en de wed. F. Boersma-Broeken. Het blijkt me nu dat de sto-merij tussen 1930 en 1 934 van 23 naaÍ9a (later 13) is verhuisd.

Want in 1 934 vinden we niemand oonr. 23. ln 1939 is 23 nr. 33 geworden,weer niemand. Het was bliikbaar eendoorgangspand. Er zaten (na elkaar)een pianoleraar, een japonnenzaak,een tiidschriftenwinkel en een winkel intweedehands meubels. ln 'l 948 woon-den op 33 J.L. de Vries en wed. C.J. vanVeldhuysen-Dritscher. De Vries had ereen zaak in radlo's en versterkers,'DeMeteoor'. Daarna vinden we er in 1952ook A. van Keulen en D. Zuiderbaanen in 1956 De Vries, Van Leeuwen enZuiderbaan. Vanaf 1961 zit er stomerij1A van C. van Asselt, de oudste 'war-me'wasserij in Baarn met een eigenophaal- en bezorgdienst. Sinds 1989 is

deze zaak van D. van den Hoek.

Op nr. 25 (nu: 35) zat in het begin vande 20e eeuw pianohandel Siiberden,een man met een hangsnor. Hij wascollectant van de Pauluskerk. Me;.Sijberden (zijn zuster?) gaf piano- enorgelles. Ook was er in die jaren eenboek- en kunsthandel 'Arti', tevens cou-ranten- en advertentiebureau van lanvan Noort (?) (afb. 3). In 1915 werkteen woonde er C. Hilhorst, 'Dames- enheerentailleur, Brinkstr. 102a' (volgenshet telefoonboek), een lange knappeman met een flinke haardos en eensnor met opgedÍaaide punten. Hij waseen eersteklas vakman, die maatkledingvoor /Hoog Baarn'vervaardigde, en al-tijd keurig gekleed ging. Hij was lid vande schietvereniging (op het landgoedvan baron Van Heerdt) en reed op eenfiets waaraan soms een iachtoeweer

t

-23- Baerne, maart 2006

Afb. 5. Het pand van de dames Wegerif in hetbegín von de vorige eeuw (coll. H. Wegerif)

was bevestigd! Hij had een kleine, be-weeglijke vrouw, T. Hilhorst-Majoor,die voor iedereen hartelijk en gul was.ln I 948 woonden zijn weduwe enhaar zonen Wout, ook kleermaker, enHerman, sigarenwinkelier, er Bij henwas M. Rijnders als kleermaakster indienst. De kleermakerij was eerst opzolder, later op de eerste verdieping.Beneden waren de winkel en de paska-mer.In 1956 treffen we er alleen nog zoonWout aan, getrouwd met een zustervan melkhandelaar Jan Schouten. In de

iaren zestig woonde er het gezin van

Baerne, maart 2006

Wout met zijn broer Herman, die langetijd een sigarenzaak aan de overkant opnr.42 dreef. Daarna was er snuisterijen-zaak 'Makke' van Marijke Bodar. Sinds2001 is er'Oakdale antiques'van Ë.J.

Brinkman gevestigd, een atelier en win-kel van antiek glas-in-lood verlichting,gebrandschilderde ramen e.d.Daarnaast, op nr.27 (nu: 37), was ooiteen winkel waar boeken, prentbrief- ,+,kaarten en religieuze artikelen werdenverkocht door de boekhandelaren Burc(later door Kaas; de laatste was ook aan-spreker. Deze winkel verhuisde naar deLaanstraat en er kwam een kruideniers-winkel van de zusters Coba, Geurtjeen Mien Wegerif (afb.5). Zij waren dedochters van bakker D.F. Wegerif uit deHoofdstraat. In I906 trok deze zich te-rug uit de zaak en ging in een boerde-rijtje aan het Melkpad wonen. Hij kochttoen voor zijn dochters het pand nr.

27, waaí zij een kruidenierszaak begon-nen en erboven gingen wonen. Ceurtjestond in de winkel en maalde de kof-fie aan het ene wiel en de klant aanhet andere, want het was zwaar werk.Ze kon heel handig met een pollepelvoor een dubbeltje stroop in een door ,q\de klant meegebracht kopje mikken.Mien bezorgde boodschappen met eenmandfiets en Coba deed de huishou-ding. Later kwam Johanna erbij, die totdan bij deftige mensen had gediend.Er woonden ln 1930 ook M.F.Th.M.C.

Janssen en J. Dekker. In ca. 1939 woon-den de dames WegeriÍ er alleen en in1948 samen met kruidenier J. Pols.

Later gingen ze elders wonen. Pols liet

-24-

(.

het pand moderniseren, ook de voor-gevel, en zat er tot 1970. ln 1971 namDingeman Ernest de zaak over; hij bleeÍer tot in 1995. Hij was in dat jaar 50jaar kruidenier, een record! Zijn zaakwas de eerste supermarkt in ons dorpen verkocht naast de 'dagelijkse' levens-middelen ook allerlei reformartikelen endelicatessen. Hii bezorgde per bakfietsmet (ook als eerste) luchtbanden. Vanaf1995 bevat het pand na een grondigeverbouwing Schoonheidsinstituut SilviaEising.

ln de villa op de hoek, nr. 29 (nu: 39),woonde in ca. 1900 lhr. Panhuis. In1 906 opende de firma Walraven, wijn-kopers sinds 1823, hier haar centralevestiging. Th.J. Walraven verkocht wijnen sigaren. Het was echter geen ge-wone winkel waar men in en uit konlopen, maar een proefsalon. Walravenontving zijn cliëntèle (overwegend def-tige heren) in een ruime kamer waareen keur van dure wijnen en sigarenwas uitgestald. Men kon er onder hetgenot van een sigaar wijn proeven enzijn keuze doen. De bestellingen wer-den daarna thuisbezorgd. Ook bezochtWalraven zijn clièntele per koets, ge-kleed in jacquet. In 1932 associeerde hijzich met de heer C.D. Sax en onder denaam Walraven & sax ontwikkelde defirma zich voorspoedig. In I 938 nam zeeen reeds lang gevestigde wijnkoperijin Hilversum over, waarnaar ze toenverhuisde.ln ca. 1939 woonde mei. ,.J.A.Walraven op nr. 39. In I948 woonden

er de dames C.J. en C. Th. Peters en J.

Wiersma-van Loghem. In 1952 zatener C. \Mersma en P.M. van der Kruyf. In1956 zien we ook mej. C.H. Mooii, dieeen kunstnijverheidszaak'ln Den Uyl'dreef, overgenomen van mevr. Van deVegte (?), en lampenkappen en gordij-nen maakte en verkocht. ln I968 wasG.l. Schmidt de eigenaar; hij woondeer met de familie Van der Kruf en mei.Mooii. Later is Schmidt ook verhuisd.Hij had een drogisterij en verfwinkelin de Kerkstraat, precies tegenoverde ingang van de Brinkstraat. Laterverhuisde deze zaak naar de Dalweg,waar ze lange tijd werd geleid door zijnzoon, 'Schmidtie' in de volksmond. Ca.1 969 trok mej. Mooij in de voormaligebakkerszaak van Van Dam aan de over-kant. In .1969

verhuisde de wed. Vander Kruijf. ln 1971 is er de schoonheids-salon van Hans van Schaick. De ioto-grafen Huub de Jonge en J. (?) van denBerg hebben er eind jaren tachtig geze-ten. Sinds 1997 zít er links 'HaarstudioViavia'van C.E.C. Epskamp en rechtssinds 1996 'Peggy Sew [sew=Ëngelsvoor 'naaien'], verkoop van tweede-hands kleding en theaterkledingver-huur' van de eerder vermelde damesPater en Croenier.

We keren nu terug naar de Brink omlangs de 'even' kant te gaan wandelen.Op de hoek van de Brink en deBrinkstraat, waar nu de Hema is, wasin de 17e en 18e eeuw het 'Reghthuis'gevestigd. In de Franse tijd werd dezerechtbank opgeheven.

l.

-25- Baerne, maart 2006

Het huis werd in 1 795 ge-kocht door Van de Ceeren tot logement ingerichtmet (in de voormalige ker-kers) wijnkelders eronder.Voor de kelderramen zatennog de tralles van die ker-kers. Er was een zijdeur inde Brinkstraat en een terrasaan de Brink. In 1880 kochtH. Velaars het hotel, dat nu'Hótel Velaars' ging heten.Pal achter het hotel was eenboerderij. De koestal ervan,die aan de keuken van hethotel grensde, werd in ca.1885 aÍgebroken. In 1886kwam er een schouwburg-zaal (Schouwburg,,Central")voor in de plaats, die via eeningang aan de Brinkstraat waste bereiken. Daarin vondenbijna alle lokale uitvoeringenplaats: concerten, toneelstuk-ken (van de toneelvereniging'De Vriendenkring'), gym-nastiekuitvoeringen (door'Excelsior'), poppenkastvoor-stellingen, dansles, volkszange.d. De bekende dirigentJacob Hamel leidde daar hetBaarns Mannenkoor en de harmonie'Crescendo' concerteerde er onder lei-ding van dirigent J.H. van Dapperen. In1920 werd het oratorium Der Messiasvan C.F. Hándel uitgevoerd (afb. ó).Daarachter, dus aan het begin van deBrinkstraat, was een grote ruimte metaan het eind stallen, koetshuizen en een

Baeme, maart 2006 - 26 -

MAATSCHAPPU TOT BEV. DER TOONKUNSTÀFDBEal!.lC iÀÀRN

DIRECTEUR DE HEER C. W. S. VAN DER FLIER

UITVOERINGop zateÍdag 6 Maart 1920, des avonds Íe 7 t/e ttepÍecies in de groote zaal van het Hot€l ,,Ceítral"

..DER MESSIAS'' ..Oratorium van G. F. Hànoer

SOLISTEN,

Mejuffrouw Di. Moorlag, Sopraan. . AmsterdamMêiuffrolw Meta Reidel, Àlt . ArnsterdamDe Heer Jac, van Kempen, T-enor. BloemendaalDe Heer Jac. Caro I );.ct.l Utrecht

ORCHEST

Piano: Meiufifrouw Io van der Veen Baarn

Do..lrl<.r Do ...rr .! Í,d.! nn d. 4..ÉxÀ. rí.L.trrs l.tt r ítr{an d.i.,di. &?.!d.È .íd€li.e.! v6r àu r..-o! @t.ne o, r.rt@! '.! àur dlrlodrl.. ró.r1.. Í.r l|r!r. [.!drrh!lrs

NiGt-LcdG! bcbbc. to.gatg tegcn b.taliit v.r f2l0 p.. 9c.!oo!Tor Èt. b.lóE.! y.n h.r lldd,t-trr - t.rrlírÉ}. coírl!..i. 1ó-.n .!k..

l.tftllt .or d.! ltÈ. SToKtn, p.onlótí" D.l,.e

Pr....r 1..... h..!rolc. *o.d...rJ!! J.! á.r ui.vo..no l! h.t tlór.l "C..r..Iv" dó Eore.lr lo .o. .t.r o lt (..t Fr Frb... D. l.d!. ..r.Íd..ltrs 4..r. dr.o lhrb{ vó.tr l.d.í v.r r.d.r! !Í.t..1 ig.r

D€ g.!GDl. r€r€titi. op Vriidáq 5 Moarr des ávoód! t. 7 ruttt to€gaÍk.lilk voor d€ lcde' d.Í Maat6chappij op ve.too' vandiploEà. VooÍ rlêlled.n ieg€í GtrféÊ ván f0.50 pcr D..sooo

Têl.rbo.tlc! zoltcn op d.Í avotrd dÊr sitroc.i.s vc'ftriisb..r 'llí ^.ÀD. vl.ee.l t. llr [.. Eror'ío ".n d. PÈnr tM N sír

Afb. 6. Píogrammaboekje betreÍfende de uítvoe-

ring van'Der Messios' van C.F. Hdndelin de

grote zaol von hotel 'Centrol' op 6 maoft 1920

smederii vanwege het onderhoud vankoetsen en hoefijzers. Het hotelterreinliep helemaal tot aan de schoenwinkelvan H. van Sitter, op nr. 6 (nu nr. 18).

Ca. .1900 werd l.l. Veerman eigenaar

van het hotel. Hij liet er een verdiepingopzetten. De stalhouderij van Veermanhad wel 20 à 30 paarden. rijtuigen enarrensleden. De stalbazen Rein Keizeren Jan VerhoeÍ hadden bij zonnig weeren met sneeuw handenvol werk. Ookwerden er vele riituigen met koetsierverhuurd (voor f 1,50 per uur), vooralals koningin-moeder Emma gasten ophaar tuinfeest op paleis Soestdiik haduitgenodigd. Er kwamen families diezomers appartementen huurden voordrie maanden. ln de eetzaal zaten somswel honderd mensen te dineren. zodater veel personeel nodig was: twaalfkelners onder leiding van buffetcheÍstam. Daarnaast werkten er timmer-man Limper die ook toneelknecht was,

schilder Mooii en Jan Meeuwessen.Rond 1915 werd het Hótel Central,dat in 1929 heel chic adverteerde met'Centrale Verwarming en Carage'.

In 1923 brandde de schouwburgzaalop een nacht helemaal af, wat eengroot verlies voor de plaatselijke vereni-gingen betekende (afb. 7). De avondvoor de brand was er nog een samen-komst van 'De Vriendenkring' geweest,waarbij een draaiorgel op het toneelwas verschenen. Ook dat ging in devlammen oo. Pas in 1928 werden deoverblijfselen van de zaal afgebroken.Later kon men voor voorstellingen enconcerten terecht in'Musis Sacrum'. Er

kwamen andere hoteleigenaars maareen succes werd het niet meer.

Ah. 7 . Het nouussm von de afgebrande rchouwburgzool von hotel 'Centrof in 1 923 (co . N. Kuijt-Smit)

-27 - Baerne, maaÍ 2006

ln 1930 was H.N.A.M. Verbeekeigenaar, in I 934 vinden we W.t.

Jasper en W. Limbach. ln 1 938kocht J.C. Voskuyl het gebouwen maakte er een warenhuis vooÍde 'gewone man' van, onder denaam 'Warenhuis 1 001 ' (=1 001

artikelen). In 1956 kwam zijnzoon F. Voskuyl in de zaak. Dezeverkocht artikelen van de Hema,zodat men de zaak'een halveHema' noemde. In 1 961 werdhet pand verbouwd en werd C.Rottier bedrijfsleider (tot in 1 991).ln 1980 werd Herman van Reeneneigenaar. Het pand werd in 1981gesloopt en er kwam in 1983 eenmoderne behuizing, ontwoÍpendoor architectenbureau Wentin(voor in de plaats. In oktober 2005kwam er weer een nieuwe eige-naa r.

ln 1930 vermeldt het adresboekop nrs 2 en 4 Stal en Koetshuis.Een van deze gebouwen is pas

in 2001 afgebroken (afb. 8).Het stond in de achtertuin vanjuwelierszaak Van Doorm in deoost-west richting en kwam uitop de binnenplaats, die tussenhet Nutsgebouw en de OpenbareBibliotheek ligt.

Frits Booy

a

a -' - :a-'''

,Í1

Afb 8. Het loatste voorbeeld von de bijgebou-

wen, behorende bii hotel 'Centrol' met op de

ochtergrond het Nutsgebouw qqn de Burg,

Penstroat (2001) (coll. Von Doorm)

Baeme, maart 2006 -28-

VERENIGINGSNIEUWS

Programma 2006

.- 23 maartAlgemene ledenvergadering in deSpeeldoos, aanvang 20.00 uur.

- 6 aprillezing door W. Berkelaar - werkzaam bijhet lnternationaal Instituut voor sociale

Geschiedenis in Amsterdam - met als

onderwerp'Geallieerde oorlogsmisda-den'.

Alle lezingen vinden Plaats in de

Speeldoos, Rembrandtlaan 35. Aanvang

20.00 uur, zaal oPen om 19.30 uur.

Leden per adres twee kaarten gratis,

nietieden € 3,50 per Persoon.

Joke Veldhuysen legt de oonwezigen op de

receptie digítoal vast (foto redactíe)

-29- Baeme, maart 2006

Onder en boven gasten en leden op de nieuwjqarsreceptie (foto's redoctie)

Baeme, maart 2006 -30-

l.

Van het bestuur

U wilt iemand feliclteren of bedanken?Cadeau-tip: geef een jaargang van hettif dschrift Baerne van de HistorischeKring Baerne(kan ook nog van eerdere jaren)

Liggen uw nummers van Boerne ergensverspreid? Weet u niet of de jaargan-gen compleet in uw bezit ziin? Wilt ueen artikel, dat u zich herinnert nogeens lezen, maar weet u niet meer inwelke Boerne dat stond? Wilt u nagaan,of er over een bepaald onderwerp weleens in Boerne is gepubliceerd? In onzeOudheidkamer ontvangen de gast-vrouw of gastheer u graag! (Zie vooropeningstijden het colofon op bladzijde 1).

Een dringende oproep:Lege plaatsen in bestuur en werkgroe-pen moeten worden opgevuld. Vandaaroe vraag:wie van onze leden is in de gelegen-heid en is bereid om op vrijwillige basiswerkzaamheden voor haar of zijn reke-ning te nemen?Onze vereniging wordt steeds groteren dat betekent dat de werkzaamhedentoenemen.De werkzaamheden variëren van 4 xper jaar een aanlal Boerne's rondbren-gen, archiveren, rondleiden, computer-werkzaamheden, interviews af nemen,een bestuursfunctie vervullen hetgeenbetekent plm. 10x per jaar vergaderenen event. de vereniging vertegenwoor-d igen.

Voor meer informatie en opgave bent u

van harte welkom in de Oudheidkamerop woensdagmiddag of zaterdagmor-gen. Zie voor adres en tijden bladzijde'1. (Of na telefonische afspraak met eenvan de bestuursleden).

Boerne's te koopIn de Oudheidkamer ziin oude exem-plaren van Boerne le koop tegen ge-reduceerde prijs. Nummers v.a. 1 980voor € 0,75 per stuk, complete jaar-gangen van Boerne voot € 2,50.

Inleverdatum kopiljuninummer 2006: 16 april.

Correcties en aanvullingenIn deel 3 van'Blik op de Brinkstraat'(zie Boerne van december 2005) is hetonderschrift bij afbeelding 1 onjuist.Het moet zijn: 'Links op de foto de wínkelvan A.C. de Heus (met een houten of gip-sen paord achter het raam) in co. 1900'.Eveneens in deel 3 van 'Blik op deBrinkstraat': de heer W. Pater werd niet102, maar 101 jaar en woonde niet totzijn dood in de Brinkstraat.

Gevelstenen en hekkenIn verband met een toekomstig artikelof rubriek heeft de redactie foto's ge-maakt van bijzondere hekken, eerstes[enen en andere gevelstenen (bijv.naamstenen) in Baarn.Zij wil die gaarne aanvullen met in-formatie over beide onderwerpen en

1-

Baerne, maan 2006

vraagt daarom aan lezers van dit bladalle informatie die zij bezitten over hunbijzondere gevelstenen en tuinhekken.

Wie weet het?

Deze foto is gemaakt rond I953 en toontde meisjes en jongens van de Amalia kleu-terschool. In het midden zit'juf WilmaOoitink (voorzover bekend). Meer weten

Alle gegevens zijn welkom (zie vooradres blz. 1).Bij voorbaat onze dank!

4r

we niet. Craag vernemen we van lezersde namen van de kinderen en of de naamvan de'juf' correct is. Hartelijk dank bijvoorbaat voor uw reactie(s).

Baeme, maart 2006 -32-

ls dit genoeg om eerder te

stoppen met werken?Natuurlijk hoopt u dat u straks genoeg pensioen heeft om leuke dinqen te doen.

Maar wat als dat niet zo is? Gelukkig kan de Rabobank ow huidige en toekomstige

financiële situatie precies voor u uitrekenen. Maak vandaag

nog een vrijblijvende afspraak met uw adviseuÍ. Dan zorgen

wij ervoor dat uw financièle situatle ook straks goed

geÍegeld is.

Graris na een pensioengesprek:

opberg map voor het overzicht

f'/eer informàtie opiwwwÍabobànk.nl

{=s

Rabobank

À

ABOEKHANDEL DEN BOER

Laanstraat 67 -69 - 37 43 BC Baarn - Telefoon 035 - 542 68 5lwww.denboer.nl

Gespecialiseerdin literatuur,

kunst- en kinderboeken

10Hist.Kr. Baerne tav ArchiefPostbus 3263740 AH BAARN

Sinds 1886