HISTORIA POWSZECHNA POWTÓRZENIE

HISTORIA POWSZECHNA POWTÓRZENIE

Średniowiecze

ŚREDNIOWIECZE 476-1453

Wczesne średniowiecze: V – XI wiek; Rozkwit średniowiecza – XI – XIII wiek;

Schyłek średniowiecza – XIV – XV w

• 476 rok – upadek cesarstwa zachodniorzymskiego – koniec starożytności i początek średniowiecza

• Istnieje Cesarstwo Wschodnie – Konstantynopol (Bizancjum)



druga połowa VI wieku - absolutna władza cesarza Justyniana I Wielkiego – (kodyfikacja prawa, przyłączenie do cesarstwa Italii, cz. Hiszpanii i Afryki północnej)- styl bizantyjski: przepych, skomplikowany ceremoniał dworski, połączenie motywów greckich, rzymskich, wschodnich i arabskich, ikony, freski, mozaiki; zabytki: Kościół Hagia Sophia (Mądrości Bożej)

- 1054 rok – schizma wschodnia: rozłam w Kościele i powstanie wyznania prawosławnego spowodowane:

- nieuznawaniem przez patriarchów zwierzchności papieża;

- różnicami w obrzędach i kwestiach teologicznych;

• - 1453 – zdobycie Konstantynopola przez Turków i koniec cesarstwa Bizantyjskiego

VII wiek – Powstanie imperium arabskiegood Indii do M. Śródziemnego, płn. Afryka i cz. Płw. Iberyjskiego

Państwo Franków

• 732 r. – bitwa pod Poitiers – Karol Młot pokonuje Arabów i odzyskuje płd. Francję i Hiszpanię

• 756 rok – na terenach odebranych Longobardom Pepin Krótki tworzy Państwo Kościelne i oddaje je papieżowi

Państwo Franków

• 800 rok – Koronacja cesarska Karola Wielkiego

• ujednolicenie miar i wag; - reforma szkolnictwa

• szkoły kościelne uczące siedmiu sztuk wyzwolonych,

• pismo – minuskuła karolińska; • renesans karoliński – ożywienie

kultury i nauki, powrót do wzorców antycznych

Państwo Franków- Akwizgran

Państwo Franków

• -843 rok – traktat w Verdun:

• podział państwa Karola Wielkiego między wnuków:

• Lotar – Królestwo Italii • Karol Łysy - Królestwo

Francji; • Ludwik Niemiec –

Pierwsza Rzesza Niemiecka

Pierwsza Rzesza Niemiecka• 962 rok – koronacja

cesarska Ottona I • Otton III – koncepcja

uniwersalistyczna – zjednoczenie chrześcijańskiej Europy pod rządami cesarza

• kolejni cesarze: podbój Europy Wschodniej (Polska, Węgry) i rywalizacja z papiestwem – XI – XII wiek

Walka cesarza z papieżem o inwestyturę

• spór Grzegorza VII z Henrykiem IV o inwestyturę duchownych

• Pójść do Canossy – ukorzyć się• -1122 – konkordat w Wormacji – wyłączne

prawo papieża do inwestytury (obsadzania urzędów kościelnych)

• skutek: usamodzielnienie się władzy duchownej od świeckiej

Wyprawy krzyżowe -krucjaty

• 1095 rok - synod w Clermont - apel papieża Urbana II do chrześcijan o odebranie Ziemi Świętej (Jerozolimy) Turkom

• możliwość wzbogacenia się, zbawienia (wojna z niewiernymi)

• 7 krucjat – XI – XII wiek• 1096 rok – pierwsza krucjata

Krucjaty

Skutki krucjat: • powstanie zakonów

rycerskich (joannici, templariusze, krzyżacy);

• utrata znaczenia przez Bizancjum,

• rozwój handlu ze Wschodem (Lewant), napływ wschodnich obyczajów i techniki do Europy

Mongołowie - tatarzy

• XII/XIII wiek – zjednoczenie plemion przez Temudżyna (Czyngis – chan)

• imperium od Oceanu Spokojnego po Morze Czarne

Mongołowie - tatarzy

• 1223 – rozbicie armii ruskiej przez Mongołów nad Kałką;

• 1241 – atak na Węgry i Polskę - Legnica

Państwo Wielkomorawskie

• IX wiek – działalność misjonarzy bizantyjskich Cyryla i Metodego (Msze w języku słowiańskim, alfabet – głagolica i cyrylica)

• Chrzest Moraw

Węgrzy

• najazdy Węgrów znad Dunaju na Europę:

• 955 rok – klęska Węgrów na Lechowym Polu w bitwie z wojskiem Ottona I

• osiedlenie się Węgrów na Nizinie Panońskiej i utworzenie Królestwa

• 1001 r. - Stefan Wielki – chrzest i koronacja królewska

Potęga i kryzys papiestwa

• XIII wiek – szczyt potęgi – papież Innocenty III uzyskuje decydujący wpływ na wybór cesarza

• XIV wiek – król Francji Filip Piękny uzależnia od siebie papieży i zmusza ich do przeniesienia siedziby z Rzymu do Awinionu (70 lat „niewoli awiniońskiej papieży)

• spory w Kościele, jednoczesne rządy kilku papieży naraz

• 1414 – 1418 – sobór w Konstancji – próba zażegnania kryzysu i wybór jednego papieża

Epidemia dżumy

połowa XIV wieku –początek zarazy: - śmierć 1/3 ludności

Europy,- zastój w handlu,

prześladowania Żydów jako winnych śmierci Jezusa „dance macabre” w sztuce

Wojna stuletnia

• 1337 – 1453 – wojna stuletnia między Anglią a Francją (dążenia angielskiego króla Edwarda III do korony francuskiej)

• obrona Orleanu (Joanna D’arc)

• utrata znaczenia przez Anglię

Husytyzm

• krytyka Kościoła – Jan Hus (Czechy) – hasła przetłumaczenia Biblii na język czeski i komunii dla wiernych pod dwiema postaciami – spalenie Husa na stosie (rozwój husytyzmu)

Kultura średniowiecza

• Kultura uniwersalna – wspólna dla całej Europy Elementy wspólne

1. Hasło: memento mori – pamiętaj o śmierci; teocentryzm – Bóg i życie wieczne duszy w centrum zainteresowań2. Dominująca rola chrześcijaństwa - papież i cesarz zwierzchnikami Europy3. Łacina


Style architektoniczne:• romański (X – XIII wiek)

małe, wąskie okna, kamienne niskie budowle, absydy, sklepienia kolebkowe, potem krzyżowe, na planie koła – rotundy - lub krzyża; charakter obronny); (Tower w Londynie)

Kultura średniowiecza• Style architektoniczne:gotycki (XIII – XV wiek) – strzeliste, ceglane budowle, przypory i filary, sklepienia gwiaździste i krzyżowo - żebrowe, duże okna z witrażami, rozety, ostre łuki, na planie krzyża z nawą główną i bocznymi – podkreślanie potęgi Boga) (Katedra Notre Dame w Paryżu)


Dzieła sztuki najczęściej anonimowe, na chwałę Boga: Piety Madonny

Kultura średniowiecza• miniatury (ilustracje ksiąg ze

scenami biblijnymi);

• inicjały – ozdobne pierwsze litery rozdziałów,

• książki przepisywane ręcznie przez mnichów,


• Nauka podporządkowana religii:• Scholastyka – filozofia szkolna

(Tomasz Akwinu) – każde twierdzenie naukowe trzeba udowodnić w oparciu o Biblię lub dzieła teologiczne albo antycznych myślicieli (Platon, Arystoteles); szkoły przyklasztorne;


System kształcenia na uniwersytetach (Bolonia, Paryż) siedem sztuk wyzwolonych:• Trivium: gramatyka (łacina) dialektyka

(logiczne myślenie); retoryka (przemawianie);

• Quadrivium – muzyka, arytmetyka, geometria, astronomia

• bakałarz –potem wydział prawa, medycyny lub teologii – doktor


Wzorce osobowe:• rycerz (Cyd, Roland, Lancelot – posłuszny

władcy, walczący za wiarę i ojczyznę, opiekun słabszych)


Wzorce osobowe:• asceta (Szymon Słupnik, św. Aleksy – żyjący

w umartwieniu, modlący się i poszczący, pokutujący)


Wzorce osobowe:• władca (Karol Wielki, król Artur, Ryszard Lwie

Serce – chrześcijanin, odważny, troszczący się o poddanych)


Zakony: • VI wiek – benedyktyni –

zasada „módl się i pracuj” – ora et labora (benedyktyńska praca – żmudna i wytrwała – przepisywanie ksiąg)

• XII – cystersi – ubóstwo, milczenie w czasie pracy; ziołolecznictwo


XIII wiek – zakony żebracze:

• franciszkanie (św. Franciszek z Asyżu – życie w zgodzie z naturą, ubóstwo;

• dominikanie (św. Dominik Guzman – inkwizycja: zwalczanie ruchów heretyckich)


System feudalny zależności między seniorem (daje ziemie, zapewnia opiekę) a wasalem (posłuszny seniorowi, wspiera go zbrojnie i radą) (feudum – ziemia, lenno; inwestytura – symbol nadawanego lenna)


• Stany społeczne – grupy ludzi o podobnych prawach i obowiązkach:

• duchowni, • rycerze, • mieszczanie, • chłopi


• System uprawy roli w średniowieczu TRÓJPOLÓWKA


Miastalokowane na prawie lubeckim: zamiast rynku długa ulica targowa


Miasta lokowane na prawie

magdeburskim: prostokątny rynek,

ulice pod kątem prostym


• Organizacja władzy w mieście: • wójt (władza zwierzchnia); • rada miejska (przedstawiciele patrycjatu); • ława miejska (sąd)

Podział stanu mieszczańskiego na:

patrycjat (najbogatsi, zasiadają we władzach miasta);

Podział stanu mieszczańskiego na: • pospólstwo ( kupcy, rzemieślnicy zrzeszeni w

cechach)

Podział stanu mieszczańskiego na: • plebs (najubożsi, służba, żebracy, pracownicy

najemni, margines)

• Monarchia patrymonialna – władca jest właścicielem państwa i przekazuje je dziedzicznie

• Monarchia stanowa – władca opiera swą władzę na stanach społecznych, które mu służą za ziemię i przywileje

Documents

HISTORIA POWSZECHNA POWTÓRZENIE