Hikmet Kivilcimli - Diyalektik Materyalizm Nedir Ne Degildir

7/29/2019 Hikmet Kivilcimli - Diyalektik Materyalizm Nedir Ne Degildir

1/201

Yaynlar

Diyalektik

MateryalizmNedir

Ne deildir

Dr. HikmetKvlcml


2/201

Diyalektik Materyalizm

Nedir

Ne deildir

Dijital Yaynlar

ndir - Oku - Okut - oalt - Dat

Bu kitap ilk defa: 1974 ylnda Tarih ve DevrimYaynlarnda yaynlanmtr.

Bu kitap KXz sitesinin dijital yayndr.Kar amac olmadan, okumak ve okutmak iin, indirmek, dijital olarak

basmak ve datmak serbesttir.

Alntlarda kaynak gsterilmesi dilenir.

Yaynlar

Dr. Hikmet Kvlcml


3/201

NDEKLER

Yay nevinin Notu 3

Giri 9

MESELENNKONULUU 111- Sosyal Varlk 11

2- nsan Dncesi 13

BRNC KTAP

DYALEKTK MATERYALZM NEDR?

Diyalektik Nedir? 17

A) Diyalektiin Douu 19

I- Genel Tanmlama 19

II- ki eit Diyalektik 20

III- dealist Diyalektik 23

B) Materyalist Diyalektik (Gerek Sre) 27

I- Maddeci Olmak 27

II- Zaman inde Geliim 28

III- Marksist Maddeci Olmak Nedir? (Realite: Gereklik) 29

C) Ayrntlaryla Maddeci Diyalektik Nedir? 33

I- Geliim Sreci 34

II- eliki lerin Birlikte Gidii 37

III- Nicelikten Nitelie Atlama: Anlay (drak) Kanunu 43

D) Btnlyle Diyalektik Sre 49

I- Evrim-Devrim 49

II- nkr n nkr Anlay 50


4/201

rnekler 53

a) Cansz Doadan rnekler: 53

b) Canl Organizmadan rnekler. 54

c) nsan Topluluundan rnekler. 55

d) nsan Dncesi 59

KNC KTAP

DYALEKTK MATERYALZM NASIL KULLANILIR

Marifet kullanmakta 63

Szde Diyalektik-Gerek Diyalektik 67

Aklama ve Deitirme 71

nsancl ve Snfl 73

Teori-Pratik-Taraf 75

A) Aydnlatma: Teori (Diyalektiin Realiste Kullanl) 77

Dnceye Gvensizlik mi? 77

nsan: Toplumcul ve Tarihcil Bir Yaratk 78

Dnce de Objektif Bir Olaydr. 79

Nesnecil ve Somut Yorum 80

I- Objektif Yorum

(Mekn inde Ayn Niteliin Kanlmaz eliki artlar) 82Klsik Sosyal Objekt iflik 85

II- Somut Aydnlatma

(Zaman inde Nitelik Deimeler i ve Sraylar ) 89

B) Deitirme: Pratik (Diyalektiin dealiste Kullanlmas) 101

I- Gerein Kriteryumu (Dnceyi le Birletirmek) 104II- Pratiin Kriteryumu (in Manivelsn Sezmek) 138

NC KTAPDYALEKTK MATERYALZM NE DELDR?

Diyalektik Ne Deildir? 153A) Felsefede Ayrt 157

I- Genel Tanm 164II- Karlatrma 170III- Diyalektik Materyalizme Gre Gerek 175

B) Bilimde Ayrt 187I- Sosyolojilerde Ayrt 187II-Pol itikadaAyr t 199


5/201

Giri

Trkiye ok partililie giriyor. Fikir partileri kurulacak. Parti fikirleriarpacak. Namk Kemal'den beri zenilir durur: Fikirlerin arpma-sndan hakikat imei akp milleti aydnlatmaldr. Fikir arpmasdemek, her eyden nce ztlarn karlamas demektir. Bu, doannen byk gerekliidir. Ztlarn karlamasnn kendisine uygun birmant olur. Mantk, Orta a'da skolstik idi. Kapitalizm andametafizik oldu. Sosyalizm anda mantk diyalektiktir. Diyalektik me-tot Kadim Yunan Medeniyeti'nin ilk Hilozoist [Hilozoizm (Yun. Hyle,madde ve zoe, yaam): Maddeyi ve doay organizma gibi canl kabuleden felsefe anlay.] filozoflarndan beri bilinir. Varln ve dn-cenin ztlar zemberei ile ileyii bilinir. Bizim Osmanl medresesinde

diyalektie Cedel denir. Nedense cedellemeye pek iyi anlam verme-miiz. Demokraside dnce cedellemesi olmadka, siyasi eitimgeliemez. O geliime yarar umuduyla bu incelemeyi yaynlyoruz.(1950)


6/201

MESELENN KONULUU

Diyalektik gr genel olarak bir EVRENE BAKI, Marks'n deyi-miyle "Weltanschaung "dur. zellikle bir TOPLUMA BAKI'tr. Onuniin, Modern Diyalektik: Evren lsnde gelikin bir sosyal doktrinintuttuu yol, yani metot ve mantktr. Toplumun maddi manevi tmkurulu, ileyi ve gidiinde Diyalektik bak genel ve zel grl birdoktrin yaratt. Ona Tarihcil Maddecilik denildi. Doktrini kuranlar: KarlMarks, Friedrich Engels'tir. Gelitirenler: V. . U. Lenin, J. . Stalin veMao Tse Tung'dur.

Toplum deyince iki ey akla gelir:1- Sosyal Varlk;2- nsan Dncesi...

1- Sosyal Varlk:

Sosyal varlk objektif (nesnecil) bir eydir. Yani, dncemiz d-nda akan, dncemize uymakszn olan Toplum ilikileri ile Toplumeyleridir...

Tarihte grlen btn olaylar, yaadmz btn iliki ve artlar,yaptmz btn faaliyetler ve eserler Sosyal Varla girer.

Sosyal Varlk balca iki byk gruba ayrlrsa daha iyi kavranlr:a) Madde temeli,b) styap.

a) Maddecil Temel:nsanlarn retim, datm, leim, tketim (istihsal, tevzi, taksim,istihlak) gibi elle tutulur madde ilikilerini iine alr. Bunlara toptanEkonomi varl denir. Ekonomi ilikilerinin kanunlarn arayan bilimeEKONOM POLTK denir.

Tarihcil Maddeciliin de bir Ekonomi Politii vardr. Bu konu ze-rine Marks'n hayatta iken kard ilk iilere yaplm Konferanslar("Gndeliki ve Sermaye", "cret, Fiyat, Kr" gibi), Proudhon'akar verilmi cevap ("Felsefenin Sefaleti") dnda, ilk kan "Eko-

nomi Politiin Eletirisi zerine", son kan "Kapital" ant eseri("Kapital" 3 cilttir; son ikisini Engels karmtr), ondan sonraki ya-


7/201

zlar: "Art Deer zerine Teoriler" ile "Kapitalizm-ncesi Eko-nomi Biimlerinin Temelleri" vardr. Engels'in: "ngiltere'de iSnfnn Durumu", "Anti-Dhring"in 2. cildi, Lenin'in: "Rusya'daKapitalizmin Geliimi", "Emperyalizm, Kapitalizmin Son Kona-

"... Stalin'in: "Kyn Kolektifletirilmesi", "ki Bilano", "kiDnya", "nsan En Deerli Sermaye" eserleri diyalektik EkonomiPolitiin en bellibal kitaplardr-.

Ekonomi Politik ayr bir kitapta incelenecektir. Bu yaznn zel ko-nusu deildir. Ancak, gerektike Ekonomi Politikten genel olarak szedilecektir.

b) styap:Toplumu bir yapya benzetirsek, o yapnn madde temeli ekonomik

ilikiler, st katlar manevi (anlamcl) ilikilerdir. nsanlarn Ekonomitemeli zerinde giritikleri: Snf, Hukuk, Siyaset, Ahlk, Bilim, G-zel sanatlar, Felsefe, Din vb. ilikilerine hep birden SPERSTRKTR:STYAPI ad verilir.

"Sosyoloji" denilen bilimin metafizik metotlu okullar oktur. Bun-lar Toplumun yalnz styap ilikileriyle urarlar. lerinden birisi:Formalist Sosyoloji okulu ve zellikle Durkheimclk, Ekonomi ili-kilerine de el atmak ister. Maksad, elle tutulur Ekonomi ilikileriniSosyoloji iinde kstlamaktr. Demek Metafizik Sosyolojiler, Ekonomi

ilikilerini ya hi azlarna almazlar yahut Toplum dna aforoz etmekiin kullanrlar.

Diyalektik bak, btn Metafizik Sosyolojilerle taban tabana ztolmak zere, Toplumun temelini styapsndan ayrmaz. Bir yandahem Ekonomi, hem styap ilikilerini btn olarak ayn nemde vehep birden ele alr. te yanda bu ilikiler gerekte naslsalar ylece[grlr, gsterilir] yani Ekonomi ilikilerini styap ilikilerine temelsayar.

yle ise, Diyalektik konusu, zellikle bir Ekonomi Politik bilimi ol-mamakla birlikte, Ekonomi Politiin bulduu genel Ekonomi kanun-larn nemli birer Toplum kanunu olarak ele alr ve bunlar temelkanunlar sayar.

Toplumun styapsna bal olan btn; Snf, Hukuk, Politika, Ah-lk vb. ilikilerini incelerken, tek balarna tutmaz. Her styap iliki-sini, teki styap ilikileriyle ve Ekonomi ilikileriyle ayn zamandakarlkl etki ve tepki yaparlarken gznnde tutar.

Diyalektik Metodu, genel olarak Sosyal Varln gerek maddecil

Ekonomi ilikilerini, gerek styap ilikilerini gden btn kanunlargzden geirir.


8/201

2- nsan Dncesi:nsann kendisi (vcudu ve kafas) sosyal bir varlktr. Bu varlk

yaarken, gerek Ekonomi temeli, gerek styap zerine birok izle-nimler edinir. Bunlara duygular, dnceler denilir. Diyalektik daha

ok dncelerle urar.nsan, Toplum lsnde edindii dncelerle, fikir ve kanlarlaevrene bakar. Yani dnce insana kii olarak douundan gelmi giz-li bir g deildir. Toplumdan gelmi bir kalitedir [niteliktir]. Fikirlergkten inmemitir. Toplum olmasa, dnce olmazd. Nitekim, hibirhayvan dnemez. nk, Toplum yarat deildir.

yle ise, insann dncesi, ister istemez iinden kt Toplumundamgasn tar. nsann u veya bu fikri tamas; iinde yaad Top-luma gre yle veya byledir. Dnce sosyal evreye ve artlara uy-

gun olur. Bu yzden insann yalnz Toplum zerine olan izlenimleri sos-yal bir damga tamakla kalmaz. Doa zerine edindii fikirler de isteristemez baland Toplumun takt gzlklerle grlr. te btn oDoa ve Toplum zerine edinilmi sosyal izlenimlerin Duygu dndakalan topuna birden DNCE denir.

Sosyal Varlk; yani insanlar, ekonomi aralar ve insan ilikileri,Dncemizin dnda ve Dncemize uymayarak varolduklar iin,onlara OBJEKTF (nesnecil) varlklar diyoruz. Dnce ise, tam tersineSBJEKTF (kimesnecil) [znel] saylr. (Osmanlca'da objektife: Afaki,

sbjektife: Enfsi adlar verilmitir.) Dnce sbjektiftir, nk Fikir-ler insan dnda, kimesnenin [znenin] tesinde bulunan Varlktan,yalnz insann kafasnda yank uyandran bir sra izler ve izlenimlerdir.

nsann kafasndaki izlenimler mutlak ve her zaman ayn biimialmazlar. nsan, iinde yaad Toplumun artlarna ve Toplum iindetuttuu duruma ve savunduu kara gre, kafasna arpan izlenim-lere biim ve anlam verir. Yani, insann kafas, beyni, ne bir fotorafmakinesidir, ne de bir gzdr. nsan, Doada ve Toplumda her grd-n olduu gibi almaz. Daha dorusu her eyi olduu gibi grmez

yahut kavramaz. Ancak grebildii gibi kavrar. Yani, grmek istediigibi, daha dorusu kendisine gsterildii gibi kavrar. te btn buzellikler Dncenin sbjektif olmasn gerektirir.

Dncemiz niin sbjektiftir?nk insann her abas gibi Dncesi de sosyal durumundan ve

tutumundan kar. nsan, Toplumdan ald olanaklar ve msaadelerlsnde grr, duyar, sezer, kavrar. nsann grmesi, kii gz ileolmaktan ok, Toplumun ona verdii dnce yordam ve dzeyi ilebelli olur. nsan evreni Sosyal gz ile grr.

Bir babann ocuunu kesmesi bugn en byk cinayettir. slm-lktan nceki Araplkta kutsal bir ibadet, bir tapn treni idi. Tek insa-


9/201

nn gz fotoraf iin grnen ey, bugn de, slmlktan nce de aynolaydr: Baba ocuunu keser. Ne var ki, grlen ocuun kesilmesi,Sosyal gzmz demek olan Dncemiz iin ayn olamyor. indebulunduumuz Topluma gre, ayn olaya, ya cinayet yahut ibadet ad-

n veriyoruz.Denilecek ki, insan dncesi Sosyal olaylar nnde bylesine sb-jektiftir. Ancak, Doa olaylar karsnda insanolu daha ok tarafszdeildir. nsan, Doay bile, Toplumdaki durumuna, Toplumun genelkarakterine gre kavrar. Doada ta tatr, aa aatr... Gelgelelim,ilk insan ta, aac kendi atas grmtr ve saymtr. Daha genikavramlar Doa grlerini bsbtn sbjektifletirir. rnein, Toplumiinde ztlklar kaynap insanlar birbirlerine dtkleri zaman: Varlmadde olarak grmez, Maddeci felsefeyi dama atar, yerine dealist

(fikirci) felsefeyi oturtur. Egemen kavram, evrende Varln zn fikirve anlamda bulur. O zaman artk ne ta tatr, ne aa aatr. Dalartalar "Ruh" kesilir.

Ayn Toplum iinde ilerleme ve geliim yanl insanlar Maddeci olur-lar. 18. Yzylda Kapitalist snf, 19. Yzylda i Snf, Varl srfmadde saymtr. Tersine, Toplum gidiinin ilerisinde tehlike gren in-sanlar; ilerlemeye ve geliime yan bakarlar. Btn dnya gericileri vetutucular Ruhulua inanrlar. 19. Yzyla dek Maddeci olan Avrupaegemen snflar, 20. Yzylda; spritizma masalarnda ruh arrlar,

Hint Fakirlerinden medet umarlar, Bergson (Henri Bergson: 1859-1941 yllar arasnda yaam idealist, sezgici Fransz dnr.) tipimodern Derviliklere zenirler.

Rnesans anda geliim ve ilerleyii karna uygun bulan bur-juvalar n szcs Galile; Dnyann dndn grebildi. Zamanntutucu din ve dnya derebeylerini temsil eden Engizisyon papazlar;Dnya dnyor szn geri almas iin Galile'yi atete yakmaya kal-ktlar. Motorsuz ua Avrupallar yeni kefettiler. Trkiye'de, takmakanatla Galata Kulesi'nden skdar'a uan yahut barut fiekleriyle

fze yapp Sarayburnu'ndan Boazii'ne uan kiiler, ortadan kald-rld. arlk Rusyas'nda tepkili fzenin bilimsel projelerini izen gen,ar Aleksandr'a suikasttan asld.

rnekleri her gn evremizde rastladklarmzla sonsuz kertedeuzatabiliriz. Dncemiz sbjektiftir, derken onu anlyoruz: Dncekiicil bir olay deildir, Toplumun kafamzda yaratp ilettii bir me-kanizmadr. Onun iin, baka baka Toplum biimlerinde yaayanlar,ayn olay zerine ayr fikirler edindiler. Ayn Toplumda birbiriyle ztdurumda geinen insanlar, ayn olaylar zerine zt kanlara varrlar.

yle ise, "Ben KEND dncemle hakikati bulurum" sanmak yan-ltr, kuruntudur. Kiinin "kendi dncesi" salam ayakkab deildir.


10/201

Toplum iinde yzyllarca ilenip gelitirilmi olan dnce yordam-larndan birini semek gerektir. Her ey gibi Dncenin de bir bilimivardr. Herhangi konu zerine doru dnebilmek iin, doru bir D-nce bilimi, yani doru bir Mantk bulmak ve kullanmak arttr. ylebir Bilim ve Mantk da vardr-.

Toplumun genel gidi kanunlarn inceleyen bilime SOSYOLOJdiyoruz. Dncenin genel gidi kanunlarn inceleyen bilime LOJK(MANTIK) ad verilir. Bugne dek bilinen balca drt eit Mantk ta-nyoruz:

1- PRELOJK (n-Mantk yahut Mantk-ncesi):Tarih ncesindeki ilkel insann mantdr. O manta gre, insanla

teki canl cansz varlklar arasnda ayrt yaplmaz. Kii ile iinde eri-dii Toplum arasnda ayrt yaplmaz vb...

2- SKOLSTK MANTIK (Medrese Mant):Ortaadaki Derebeyi kafasnn ileyiidir. Ortaa toplumu ondan

nceki batm Medeniyet toplumundan geri olduu iin, o Medeniyet-ten kalma kitaplar Ortaa insan iin bilginin son kertesidir ve eskikitaplardaki formller dnda ne dnce, ne bilim olamaz.

3- BMCL MANTIK (Metafizik ve Formel Lojik):

Modern adaki egemen burjuva kafasnn ileyiidir. Karakteristi-ini ileriki karlatrmalarda greceiz.4- DYALEKTK MADDECLK (Maddecil Cedel):Modern adaki ilerici proleter anlaynn mantdr-.Diyalektik Maddecilik zerine alfabetik de olsa tm ve ak bir fikir

edinmek iin u soruya karlk arayacaz:1- Diyalektik Nedir?2- Diyalektik Nasl Kullanlr?3- Diyalektik Ne Deildir?


11/201

BRNC KTAP:

DYALEKTK MATERYALZM NEDR?

DYALEKTK NEDR?

Diyalektik, Antik Grek andan beri felsefenin konusu olmutur.Onun iin, nce Diyalektiin genel anlam ve douu zerine birkaaklama yapmalyz.


12/201

A) DYALEKTN DOUU

Diyalektiin modern bilim olarak douu zerine konumadan

nce, Diyalektiin genel bir deyimini yapmak, sonra ilkel anlamlar

zerinde durmak doru olur.

I- GENEL TANIMLAMA

Engels'e gre Diyalektik:"Gerek d dnyann ve gerekse insan dncesinin genel hareket

kanunlarn bildiren bilimdir.(F. Engels, Ludwig Feuerbach ve Klsik

Alman Felsefesinin Sonu, (Marks-Engels, Werke, C. 21. s. 293))

Bu tarife gre nce Diyalektik bir kanunlar bilimidir. Bu kanunlar

da iki alanda geerler. Bir alan d dnyadr, tekisi i dnyamz say-

lan dncedir. Bylece, bir yanda dnce, br yanda varlk diye iki

karlkl OLAY nmze kyor. Dnce ile varln ilikileri Felsefenin

teden beri tartlan temel konularndandr. Diyalektik her iki alann

iinde yryen en genel hareket kanunlarn bildirir.

Daha "Hareket Kanunu" derken bile, Diyalektie gre kmltsz,

hareketsiz hibir ey bulunmad anlalr-. Dncemiz de vcudu-

muz gibi, toplum gibi, doa ve evren gibi boyuna ilerleyip deiir. Var-

lk ve dnce alanlarnn kendilerine zel birer kmlday yordamlar

vardr. Kafamzn kmlts Psikoloji kanunlar ile, vcudumuzun kml-

ts Fizyoloji kanunlar ile olur. Toplumun hareket kanunlar baka,

doann hareket kanunlar bakadr. Cansz doay FZK kanunlar

gder. Canl varlklar FZYOLOJK kanunlar gder. Toplumu SOSYALkanunlar gder. Dncemizi LOJK (Mantk) kanunlar gder.

Ancak, btn bu kanunlar hepsi bir noktaya gelir dayanrlar: Hare-

ket-Kmlt... Diyalektik deyince ilk aklmza gelen ey, zel grn,

yani Engels'in deyimiyle "meydana k biimi"ne olursa olsun, hare-

kettir. Hibir ey yerinde durmaz. Her olayn zn yaratan bu genel

hareket kanunlar Diyalektik bilimi ile kavranr-.

Diyalektii hareket kertesinde basitletirdik. Ancak, Diyalektik ze-

rine edinilen kanlar bir tek ve homojen gre dayanmaz. Tarihte Di-

yalektik birok biimlere girerek bugnk durumuna ulat.


13/201

Dncenin, ortada duran binbir eit olaylar iinden yalnz hare-keti semek ve o soyut konu ile uramak alkanl Medeniyet ilebirlikte balad. nk insanlar iinde gnlk geim kaygs olmaks-zn kafalarn genel ve soyut eylerle uratracak bo zaman, ancakMedeniyet anda bulundu. Medeniyet ile birlikte insan dncesininbir kuakta elde ettii kazanlar sonraki kuaklara salamca aktara-bilen Yaz kefedildi.

Ne var ki, Medeniyet ile birlikte sosyal ztlklar att. "Hakikatler"atallat. Bir olay veya dnce tm insanla gre deil, toplumiindeki u veya bu kme insanlara gre doru yahut yanl saylma-ya baland. nsanlar arasndaki yaant ve geim ikilikleri dnceaynasna da arpt. Her kme insan, olaylar kendi aynasnda (yani,durumuna ve karna gre) "Hakikat" sayd. Bu yzden zt snflar, ztfelsefeler gibi, zt mantklar da, hatta zt diyalektikler de dodu.

II- K ET DYALEKTKEngels diyor ki:"nsanlar diyalektiin ne olduunu renmeden ok daha uzun

sre nce diyalektik olarak dndler; tpk, nesir terimini bilmedennce nesir olarak konutuklar gibi..."(F. Engels, Anti-Dhring, C. I,s. 221-222 (Marks-Engels, Werke, C. 20, s. 133))

Diyalektik dnce ilkin sa'nn doumundan 5-6 yzyl nceleri

Grek toplumunda belirdi. Bizim Efes'li mflis asilzade Heraklit: "Herey akar" (Panta rei) szyle Diyalektik dnceyi Ege kylarnda bi-imletirdi.

Yunan toplumu geliip ilerledike; yaay gibi anlay da dorulu-una ilerledi. Sonralar Grek Kenti iinde Medeniyet duralarken, Snfdvleri ykc biimlere girdi. O yzden d evreni aratran insanngz kendi iine dnd. Felsefe de o dn yanklad. Sokrates "Kendinibil" szn parolalatrd. nsan toplumu gibi dncenin de doadankopmas, kendi iine kapanmas, Hareketten kalmas ve durgunlamas

balad. Diyalektik gr ya bsbtn unutuldu yahut Sofizm klndabo ve biimcil srnak gevezelie, adam kandrma demagojisine kard.

Dnce tarihinde, bir mantk metodu olarak Diyalektiin yenidenciddiye alnmas 19. Yzyla kadar bekledi. 19. Yzylda Avrupa'nn enbyk Felsefe hareketi Almanya'da grld. O zamanki Almanya'nnsosyal snf ilikileri bu zellie sebep oldu. Alman felsefesi o sebepleDiyalektik metodu tekeline ald.

Almanya'nn ileri retici gleri, sanayi geliimini ve Alman ortasnfn diriltmiti. Alman burjuvazisi bu diriliin szcs olarak De-

rebeylik engellerini kaldrmak eiliminde idi. Ancak, bu ii becerecekyeterlikte deildi. ngiltere kapitalistleri Derebeylii dize getirmek iin


14/201

EKONOM gcne dayand. Fransz burjuvalar ayn i iin SOSYAL ih-tilli baaracak olgunlukta idi. Alman kapitalistleri ne ekonomice, nedevrimcilik bakmndan o gte deildi.

O yzden, yani ne ekonomik ve ne de sosyal bir keskin davrangsteremeyen Alman kapitalistleri adna aydn szcler ii FELSEFE'yevurdular. ktidar isteyen kapitalistlerin Derebeylie kar ak dileklerive sesleri kamyordu. Onun iin her babayiidin iinden kamaya-ca adal Felsefe szltlar ile yetindiler. Kapitalizm unu istiyor, di-yemiyorlard. Dolambal yoldan, "akl" bunu sylyor, "Mantk" unayetiyor, gibilerden, ortaya dokunakl laf tekerliyorlard.

19. Yzyl ncesi Fransa'da ve ngiltere'de burjuva ihtillleri kop-madan nce, buna benzer (Almanlardakini andrr) nl filozoflar ye-timiti. Devrimcil davranlar balaynca, arpack kumrusu gibi Bilimst Felsefe dncelerine yer kalmad. Klsik Alman Felsefesi, gerekngiltere'de, gerek Fransa'da eski hzn yitirmi olan btn Felsefedncelerini zletirerek devleti. Onun iin 19. Yzyln klsik felse-fe lkesi Almanya oldu.

18. Yzyl sonunda Kant (1724-1804) geni akl felsefesi yolunuat. 19. Yzyl banda Hegel (1770-1831) akl felsefesini son kerte-ye dek bilimletirdi.

Hegel yzyllardan beri kllenmi bulunan Diyalektik probleminiald. Topluca ok geni bilgisinin her alanna ayr ayr uygulad. Yalnz

o, Diyalektii tersine, yani dealiste (srf fikir iinde ve fikirden ibaretbir ey imi gibi) koydu.

Fransz ve ngiliz kapitalist devrimlerinden ncesi, Filozoflar Ma-teryalist (her ey maddeden kar deyici) idiler. Bu onlarn sapnakadar devrimci olularndan ileri geldi. Daha dorusu, o filozoflarnszclk ettikleri Fransz ve ngiliz burjuvalar az ok ileri bir i ya-pacak kertede devrimci idiler. Alman Klsik Felsefesi dealist kald.nk bir trl devrimci deildi. Daha dorusu, szclk ettii Almaniveren snf psrkt, devrimi gze alamyordu.

Ne var ki, Bat dnyas yayndan ve zembereinden boanm birgeliim iinde idi. O dnyann kltr ve dncesi de ylesine olgun-lamt. Klsik Alman Felsefesi hi deilse dealist sapklndan bircanllk gsterebilmek iin, Diyalektii diriltti. Hegel'in

"En byk becerisi, yksek dnce biimi olarak Diyalektie dn-mesi oldu." (F. Engels, Anti-Dhring, C. I, s. 7 (Marks-Engels, Wer-ke, C. 20, s. 19))

Devrime kyamayan Alman burjuva aydn, hi deilse dn-cede hareketli olan Diyalektii ciddiye ald. Hegel, zamannn btn

dncesini etkiledi. st yahut alt, tutucu yahut devrimci veya re-formcu btn sosyal snf ve zmrelerin eilimleri Hegel'den geti;


15/201

Hegel felsefesinde her eilim kendisine bir mantk dayana arad.Hegel diyalektiinin kvrakl her toplum kmesine bir mavi boncukverebiliyordu. Hegel felsefesinin yaps buna pek elverili idi.

Her filozof gibi Hegel'in de bir Sistemi ve bir de Metodu vard.Hegel'in sistemi: DEALST, yani tutucu idi. Hegel'in metodu: DYALEK-TK, yani kendisine gre, hi deilse fikir alannda devrimci idi.

Bu ikilik Hegel'den nce Kant felsefesinde de aa yukar grld.Kant, "Temiz Akln Eletirisi" eserinde Materyalist, yani devrimciidi. "Pratik Akln Eletirisi" eserinde dealist, yani tutucu (muha-fazakr) idi. Bu ikiye blnme zamane alameti idi. O an Almantoplumunda birbirine zt olduklar halde yapk kardeler gibi bir trlyarlp kopuamayan iki sosyal snf vard. Bunlar aka hesaplamayve arpmay gze alamayan, uzlac ve kalle Alman derebeylii(Prusya Yunkerlii) ile Alman Burjuvazisi idi. Felsefeleri de o i ztltemsil ediyordu.

Nitekim, daha henz Hegel saken, Hegelciler iki ble ayrldlar:1- Hegel'in Sisteminden yana olan tutucular, SA HEGELC oldular.2- Diyalektik Metottan yana geenler, SOL HEGELC adn aldlar.Sa Hegelciler: Hegel sisteminin "Mutlak Fikir"ine tutundular. Bu

Fikir'in toplumdaki somut karl "MUTLAKIYET", "STBDAT", "MUT-LAK KRAL" idi. Derebeyi iktidarndan yana olan Alman aydnlar Fikirve gericilik szcleri idiler.

Sol Hegelciler: Diyalektiin istedii gibi bir hareketten yana idiler.Diyalektik, kmldama ve deime felsefesi ve mant olduu iin,Solcular Hegel'in Diyalektiine sarldlar.

Ancak, [Sol] Hegelciler hep bir tr deillerdi. Bu da Alman toplumu-nun o adaki yapsndan ileri geliyordu. Almanya'da btn alt snflarve tabakalar sosyal bir hareket ve deiiklik istiyorlard. Ne var ki,sosyal bir hareket, sosyal bir snfn ncl ile olurdu. Almanya'dabeklenen deiikliin bana hangi snf geecekti? Derebeylie karolan alt tabakalar iinde burjuvalar (kapitalistler ve kodaman aydn-lar), kkburjuvalar (alan kyller, kk esnaf ve aydnlar), pro-leterler (iiler) vard. Kapitalist snf Devrim ncln ele almak vetoplumu kendisine yarar ynde yrtmek gcn gsteremiyordu. iSnf bamsz politika dileklerinde bulunarak iktidar mevkiine kmakertesinde geliememiti. Kkburjuvazi: her zamanki gibi, iki camiarasnda bnamazd. i Snf ile iveren snf arasnda sallanp duru-yordu. Bu sosyal kalabaln topu adna Sol Hegelciler tremilerdi.Onun iin, Sol Hegelciler iinde, tuttuu sosyal snfa ve zmreye grebaka baka eilimli her telden alan kiiler bulunuyordu.

Hegel'den sonra ok gemedi. Sol Hegelciler konutuklar ayr dil-lere gre paralandlar. Balca iki byk gruplar belirdi. Solcularn


16/201

hepsi Diyalektik (yani deiiklik) yanls idiler. Burjuvalarla kkbur-juvalar Devr imle ba edemeyeceklerin i sezdik leri iin, tam deiikl i-e, yani tam Diyalektie gelemiyorlard. Devrimi gze alamyorlard.Ya antda Reform (slahat) ve dncede kuru "Elet iri" yapmaklaavunuyorlard.

Bu eletiri szc Hegel'den nce Kant'n yadigr idi. Kant'nfelsefesine Almanca'da "KRTSZM" (Eletiricilik) deniyordu. Sol He-gelcilerden asalak olan blk, dnce ve yazlarnda "Kritiin Kriti-i" yahut "Eletirici Eletiri" yaptklarna inandlar. Kritik ettikleri ise,aka ne burjuvazi, ne de hatta Derebeylikti. Onlar Almanya'daki"YIIN" (Kitle), yani halk kalabalndan tedirgin idiler. "YIIN" dur-gun, yerinden kmldamaz kt bir eydi. Tpk bizim kimi aydnlarmzgibi, "YIIN", kann dkerek o efendileri bir an nce saltanata kavu-turmad iin eletirilmeliydi.

Sol Hegelciler, ilkin btnyle bilinli olmamakla birlikte, DEVRMCfikre, yani tam Diyalektie eilgin idiler. Bunlara daha sonra Materya-list Diyalektik yanls denildi. Bylece, ayn Diyalektik bayra altndayola kan Sol Hegelciler dahi arabuk iki zt kampa blndler:

1- dealist (Kuruntucu) Diyalektik gdenler:Hegel'in Diyalektiini hi deitirmeksizin, olduu gibi, yani btn

deiiklikler Fikir'le olur ve Fikir'den gelir diyen idealist, mistik bii-miyle kabullendiler. Bunlar bizim birok Solcular gibi, genliklerindeve bir klh kapncaya dek, hor grdkleri "YIIN"a dudak bkmekle,tiksinti gstermeye altlar. Sonra, her biri bir maaa geince, tut-tuklar yerleri, "YIIN" sayesinde deil, burjuvazi sayesinde kazan-dklarn anladlar ve lafta, kuruntuda kalan "Eletiri"lerini rafa kaldr-dlar. Burjuva saflarna getiler. Orada profesrlk, byk dnrlk,nl yazarlk yaptlar.

2- Materyalist Diyalektik Gdenler:Bunlarn belli balcas Marks ile Engels oldu. Bu iki dnrden

Engels, ok daha erken i Snf iine girdi. Marks kylnn dv-

lerine katld. Bylece, idealist Hegelcilerin burjuva eletirilerine karktlar. "YIIN" dman idealist Sol Hegelcileri "Kutsal Aile" adylaalaya aldlar. Onlarn "Eletiricil Eletiri" yavelerine kar "EletiriciEletirinin Eletirilii" (Tenkidin Tenkidinin Tenkidi) kitabyla kar-lk verip hepsini bozdular.

III- DEALST DYALEKTKHegel, Felsefe alannda ei az bulunur bir dncdr. ok geni

ansiklopedik bilgisi vard. O bilgi ile kurduu Diyalektik gr ayr bir

kitapta yeterince incelenecektir. Burada ancak popler biimde anadeyimlerini anacaz.


17/201

Hegel'in Diyalektii, her eyin kmldadn, yrdn ve dei-tiini grr. Ancak, bu hareket Ruh'un ve Fikir'in kmltsdr. Hegel'egre, dnyann dnmesi ve deimesi, bizim ruhumuzun da vuruu,eski deyimle: Fikir'in Madde dnyasnda bir "Tecelli: Darlay" yap-masndan ileri gelir. Dncemiz dnda ne Madde vardr, ne Dnya...Bize madde gibi grnen Dnyann esas, "Cevher"i, z: Dnce veFikir'dir. nsann kafasndaki dnceler d evrenden gelmez. Tersine,d dnya Fikir'in alp salmasdr.

Hegel'e kar Dnyann dndn, hem de insandan nce dn-dn hatrlatabilirsiniz. Geri Galile'ye gelinceye dein, insan d-ncesi Dnyay kmldamaz bilirdi. Dnyann hareket ettiini ren-memiz iin bir Galile'nin atete yanmay gze almas gerekmiti. Yani,meer Dnya dnermi de bizim haberimiz yokmu, kafamzda ylebir fikir hi domam... Dnya, Hegel'in Fikir'ini almadan dnermi...Sonra, bizim dncemiz Dnyann dndn kavram vb...

Ne var ki, Hegel, byle itirazlara deer vermez. Ona gre dn-cemizden nce var olan Dnya, madde dnyas deildir. Mutlak birFikir'dir. Mutlak Fikir nce srf temiz fikirdi. ine bir zerre bile Maddebulamamt. Sonra, o saf Fikir kendini gstermek iin, u bildiimizkinat biiminde "tecelli" etti. Tanr nasl zaman ve mekndan mnez-zeh ise, yarn ahrette kullarna kar yzndeki nikab [peeyi] indire-rek "tecelli" edecekse, Fikir de tpk yle vaktiyle hi maddesiz iken,sonra maddecil varlk halinde [kendini] darlad.

Fikir nce Doa klna girdi. Sonra canl organizmalar (bitkiler,hayvanlar) biiminde geliti. nsana gelince kendini buldu. Yenidendnceleti.

Hegel'in "FKR" diye anlatt ey, dinlerin Tanr veya Allah de-dikleridir. Medrese bilimleri dururken, Hegel'in felsefesine ihtiya varmdr? Hegel, "Belirli bir geliim konana varm olan Mutlak Fikir'inyanks"sayd Varla daha anlalr ve retici bir k tutmaz.

Ne var ki, o Sistem masal altnda Hegel'in Metodu gizlidir. He-

gel Diyalektiine gre hareket l bir gidi deildir. Hareket ztlarnyaratdr. Hegel, Fikir'den km sayd tm Varlkta bu ztlklargrnce, yepyeni bir ey bulmu oldu. Btn kusur bu ztlklarn bi-linmez glere balanmasndan ileri geliyordu. Bu glere Fikir adntakmak yetmiyordu. Fikir nerede idi? Neden sonra Madde biimindetecelli etmeye kalkt?.. gibi sorular Hegel'de karlksz kald. Onuniin, Hegel Diyalektii aka anlalamad. dealist ve Mistik bir bul-macaya dnd.

Hegel Diyalektiinin anlalmasna engel olan bir neden de, geliim

gidii iinde Zaman kabul etmemesi idi. Fikir: Doa, bitki, hayvan,insan ve en sonra gene Fikir biimlerini alrken, Zaman yoktur. Hegel


18/201

iin Mutlak Fikir mekn iinde drlm bir top kumatr. Bu kumakendi kendine, i ztlklaryla alp gzkr. Kimi olur eya biimindetecelli eder, sonra dner eyler halinden kp Fikir olur. Bu olularve dnler Zaman iinde gemez. Fikir kendi iinde Zamansz birolutur. Bylece btn Varln her alannda gze arpan gerek Ta-rih, Hegel iin olamaz. Hegel'in olaylar, Tarih dnda dnen bir rezilember (fasit daire) biimini alr.

yz bilinmeyen bir Fikir, nedeni anlalmayan ztlklarla, Zamanve Tarih dnda biimden biime atlar. Bu grn ile dealist Diya-lektik ispatlayamad kuruntulara balanr. Bu kuruntular derli toplubir SSTEM olabilirler. Ancak, bu sistem bir Bilim deil, Felsefe saylr.nk Bilim her eyden nce ispat ister.


19/201

B) MATERYALST DYALEKTK(GEREK SRE)

Marks-Engels, Hegel'in rencileri idiler. Hegel, Diyalektiini Fikirzerine oturttuu iin, ona ba aa duran Diyalektik dediler. Bu Di-yalektii tersine evirip, ayaklar stne getirdiler. Doay Fikir'in birtecellisi sayacaklarna, Fikir'i Doann bir paras, Dncemizi Varl-

n bir tecellisi saydlar. Hareketi Maddenin z olarak grdler.Diyalektii terslikten, esrardan, mistiklikten, felsefe kuruntularn-

dan kurtarmak, onu Madde iinde, Toplum iinde kullanmak olacakt.Bu ise btn Dnyay ve Toplumu hareket eder grmek ve deitir-mek anlamna geliyordu. O yllarda byle bir anlam yalnz i Snfbenimseyebildi. Onun iin, asl "Diyalektik Bilimi"arabuk i Snf-nn dnya gr oldu. Onu Hegel'in ve bakalarnn idealist diyalek-tiklerinden ayrmak iin, "Maddecil Diyalektik" ad ile anmak gerekti.Biz bu kitapta tek bana "Diyalektik" szcn kullandk m, onun

"Maddecil Diyalektik" olduunu bileceiz. Marksizmin felsefesi, dahadorusu metodu: Diyalektik Maddeciliktir.

Diyalektik Maddeciliin idealist diyalektikten fark nedir?Hegel'in iki eksii vard:1- Maddeyi inkr eder;2- Zaman iinde geliimi reddederdi...Gerek diyalektiin Hegelci diyalektikten balca bu iki noktada

fark nemlidir.

I- MADDEC OLMAKGrdmz gibi, Hegel'de prensip, yani her eyin ba FKR'dir.

Hegel diyalektii: Evrende en ilkin FKR vard, diye sze balar. Btngrdmz eyler ve olaylar hep o Mutlak Fikir'in kendi kendine geli-irken alp salarak ald birer biimdir. Maddeci Diyalektie gre:

"Reel (gerek) eyler belirli bir geliim konanda bulunan MutlakFikir'in aynada grn deildir; tersine, insann fikirleri eylerin ay-nada imie grndr."(Marks-Engels, Werke, C. 21, s. 293)

Yani, dmzda dnen bir Dnya bulunduu iin kafamzn iinde"Dnya dner" fikri domutur. Kafamzdaki her dncenin sebebi:


20/201

Kafamz dnda bulunan Doada veya Toplumda yahut kendi orga-nizmamzdadr.

Kafamzn kendisi ve grd dnce ii Doann belirli bir geli-im konanda ortaya kmtr-. Dncemizin kanunlar ile Doa ka-nunlarnn en son incelemede diyalektik olular bundan ileri gelir.

Dncenin olmad yerde Varlk vardr ve diyalektiktir. Varln ol-mad yerde ne diyalektik, ne metafizik hibir dnce bulunmam-tr. Varlktan bamsz bir Fikir tasavvuru filozof hayalinin rndr.

II- ZAMAN NDE GELMBugn yeryz kresinin ka yz milyon yl nce gneten kop-

tuunu, ne kadar zamanda ne gibi biim deiikliklerine uradn,dnyada insann hangi yllar belirdiini Bilim retiyor. Meknn veVarln geirdii her deiiklik ancak belirli bir Zaman iinde oluyor.Bunu ispatlamaya kalkmak bile gln saylyor.

Ne var ki, Bilimin son bulular bize o ispat da getiriyor. Bugnzamansz mekn olamayacan evren lsnde denemelerle Bilimkefediyor. Einstein teorisi mekn zamann bir paras durumuna ge-tirmitir. Einstein mekn drt boyutlu sayar.

imdiye dek Mekn denilen ey, en, boy, ykseklik gibi boyut-tu. Einstein, bir cismin hareket srasnda gsterdii abuklua grebyyp kleceini hesaplad. O cismin bir saniyede hz ne denliabuksa, kitlesinin o denli azaldn belirtti.

Gereklik bu olunca, geliimi zamann dnda saymak meknn dadna atmak olur. nk, zamansz mekn olamaz. Geliimi srf mekniinde saymak bile, zaman iinde saymakla mmkndr. Hegel geliim-den zaman karp atmakla, mekn baltalam gibidir.

Materyalist Diyalektie gre zaman dnda geliim anlalmaz bireydir. Einstein'dan yarm yzyl nce Marksizm yle demiti:

"Her varln temelli biimleri zaman ve mekndr. Zaman dndabir varlk, mekn dnda bir varlk kadar byk bir "samalama" (ab-

srdite) olur."(F. Engels, Anti-Dhring, C. I, s. 61 (Marks- Engels,Werke, C. 20, s. 48))

Gerek zaman, gerekse mekn "kavramlar": gerekliin yanklardr.Buraya dek sylediklerimizden u sonuca varyoruz. Diyalektii ve

Maddecilii zellikle iki eyden iyice ayrmalyz:1) Burjuva diyalektiinden yani sisteme kaym Hegelci idealist

diyalektikten;2) Burjuva maddeciliinden yani 18. Yzyldan beri gelien kaba

ve mekanist maddecilikten...

Diyalektik Maddecilik, Hegel'in idealist diyalektiinden MADDEColmakla ayrlr; kaba mekanik maddecilikten DYALEKTK olmakla


21/201

ayrlr. Marksizm, Hegel'e kar "Gerekten Maddeci"dir; btn tekimateryalizmlere kar "Gerekten Diyalektik"tir.

yle ise, Marksizm'in gerek Maddecilik, gerek dealizm grle-rinden balca fark: 1) Materyalist, 2) Diyalektik... olmasdr. Bu ikideyim zerinde Marksizm'in ne dnd bilinmedike, Marksizmzerine doru drst fikir edinilemez.

Materyalizm ve Diyalektik terimleri zerinde biraz durmalyz.

III- MARKSST MADDEC OLMAK NEDR?(REALTE: GEREKLK)

nsan dncesi iin evrende iki ey ayrt edilir: 1) MADDE yahutd varlk; 2) RUH yahut insan dncesi ve i varlmz... Maddeile Ruh yahut i varlmzla d varlk arasndaki ilikiyi kuran kprDUYU (Sensation)'tur.

dnyamz zerine bakasndan bir ey renmeye kendimizimuhta saymayz. nk iimizde geenleri baka herkesten iyi bildi-imize inanrz. D dnya zerine edindiimiz izlenimleri duyularmzlaaldmzda, ister Materyalist, ister dealist olalm, hepimiz sz birliietmi durumdayz. Ancak duyularmz doru sylyor mu? Bize ben-liimizden (dnce ve ruhumuzdan) ayr olarak dmzdaki dnyayhaber veren duyularmza inanmal myz?

Byle bir soru, "Kendi kendimize inanmal myz?" sorusuna benzer.

nk duyularmz da kendi benliimizden birer paradrlar. Kafamz-da geen her dnceyi bildiimize inandktan sonra, duyularmzdankukulanmaya ne hakkmz vardr? zellikle duyularmz, dnceleri-miz gibi, soyut ve pltonik kafa yapmzn icatlar da deillerdir. Somut,elle tutulur, gzle grlr nesneleri bize duyururlar. Duyularmzn bizialdatp aldatmadn, grp iittiklerimizin birer illzyon (yanl duyu)yahut halsinasyon (yalan duyu) olup olmadklarn tehis ettirmekiin bir akl doktoruna gidip kendimizi muayene ettirmemiz gerekirmi? Duyumuzun bildirdii eye elimizi uzatr, aldanp aldanmadmz

yoklayveririz. Gzmz mangalda ate bulunduu hissini mi veriyor?Bunda yanlp yanlmadmz derin felsefelere dalmakla kestiremeyiz.Parmamz mangala yaklatrrz, dorusunu anlarz.

Ne var ki, insanln milyonlarca yldan beri gsterdii bu kestirmedavran, filozoflar ve hele idealist filozoflar iin hi de yeterli sayl-maz. Bu mesele evresinde btn Felsefe doktrinleri balca nlkampa ayrlrlar:

1- MATERYALSTlere gre: Duyularmz dmzda gerekten varolan dnyay yanstrlar.

2- DEALSTlere gre: Duyularmz iimizdeki dnyay d gerek-lik biiminde dmza yanstrlar.


22/201

3- AGNOSTK'lere gre: Duyularmz dorudan doruya vardrlar,ama ieriyi mi darya, yoksa dary m ieriye yanstrlar? Bileme-yiz. Hele duyularmz tesinde gerek bir nesnenin var olup olmad-n bize duyularmz ispat edemez.

"Materyalist iin (donne effective: fiilen, gerekten verili) olan ey,suretleri (imajlar) duyularmzdan ibaret olan d dnyadr. dealist iingerekten verili olan ey duyutur. D dnyaya gelince, o bir "Duyu-lar kompleksi" (duyular yuma) olarak bildirilir. Agnostik (Bilinmezci)iin duyu gene "dolaysz bilinir olan ey" (donne immediate: dolayszveri)dir, ama agnostik bundan tesine gidemez. Ne d dnya gerek-liinin maddeci kavranlna, ne d dnyay bizim tasavvurlarmz gibigren idealist teoriye doru gidemez."(Lenin, Materyalizm ve Am-piriyokritisizm, s. 85 (Collected Works, C. 14, s. 111-112)

"Materyalist iin doa ruhtan nce gelir, idealist iin i bunun bs-btn zdddr. Engels, Hume ile Kant'n rencilerini bu iki grnarasna yerletirerek, onlara agnostik (Bilinmezci) adn verir. nk ogibileri kinat tanmann yahut hi deilse esaslca bilmenin olaanlnreddederler."(Lenin, age., s. 13 (Collected Works, C. 14, s. 32-33))

Biz burada gerek dealizmin (Fikirciliin ve Ruhuluun), gerekagnostisizmin (bilinmezciliin) ve benzerlerinin ne srdkleri sistemuydurmalarn sayp dkmeyeceiz. Maksadmz gerek Materyalizminteki grlerden ayrmn vermektir. Materyalizm, insan duyularndankukulananlar tmarhane hekimine gnderir. nk hayal grd-n sananlar, demagog deilseler, deli olmaldrlar. Materyalizme gredncemiz dnda gerekten var olan madde dnyas duyularmzlayanstlr. O madde dnyas benliimiz dnda bulunduu iin objektifbir hakikattir. nk d dnyann, tek kii dncesi iin olduu gibi,btn insan dnceleri iin de ruhumuzdan nce geldiini her gnkbilim bulular ispatlar.

"Materyalist olmak iin duyu organlarmzn bize bildirdiini ob-jektif hakikat olarak kabul etmek gerekir."(Lenin, age., s. 105 (Col-

lected Works, C. 14, s. 133))Ancak, Materyalizm genel ad altnda; bir i Snfnn materyalizmiolan Diyalektik Maddecilik vardr, bir de iveren snfnn Mekanik Mad-decilii vardr. Mekanik burjuva maddecilii metafizik kalmtr. Meka-nik Maddecilik, hareketi ve deimeyi doada ve toplumda gerei gibigznnde tutamaz. O yzden hayat olaylarn mekanik kanunlarla vetoplumu da hayat kanunlar ile aklamaya kalkr. Burjuva maddeciliiiin varlk mutlak ve soyut bir cevherdir.

Diyalektik Maddecilie gre, mutlak varlk izafi varlklarn toplam-

dr. Madde denilen ey dncemiz dnda vardr. Diyalektik Madde-cilie gre:


23/201

"Kabul edilmesi felsefecil materyalizmi tanmlayan maddenin biri-cik 'kalite'si [nitelii]; Objektif bir gereklik olmak, bilincimiz dndamevcut bulunmaktr." (Lenin, age., s. 225 (Collected Works, C. 14,s. 260-261))

Demek, Diyalektik Materyalizm iin Madde denilen ey yalnz veancak "Objektif gereklik"tir. Maddecilik objektif realiteyi kabul et-mektir. Bu iki szck (Objektif Realite) ne demektir?

OBJE (NESNE): Dnce dnda olup, dnlen ey, duyulan eydemektir. OBJEKTF: Obje ile ilikili demektir. (Objektife: Nesnecil de-nilebilir.)

REEL (GEREK): nsann duygu ve dncelerine bal olmaksznsahiden var olan ey demektir. Bu adan insan duygular ve dn-celeri gibi, ruh olaylar da gerek saylr. REALTE: Reel olan ey, sa-hiden var olmak demektir. (Trke'si: Gereklik olur.)

Objektif Realite (NESNECL GEREKLK): Dncemiz dndanesne olarak bulunan varln gerekliidir.

Demek MADDECLK, dncemiz dnda gerekten var olan eyiinkr etmemektir. Bu anlamda Maddecilii ksaca tarif edersek, ylediyebiliriz:

HAKK MADDECLK: "Gerek dnyaya (Doaya ve Tarihe) her-hangi bir idealist kuruntu tamadan bakmak'hr. (F. Engels, LudwigFeuerbach ve Klsik Alman Felsefesinin Sonu (Marks-Engels, Werke,C. 21, s. 292))

Kinata "idealist kuruntu tamadan", yani Materyalist bir gzlebakmak deyince iki nokta hatra gelir:

1- OLAY UYDURMAMAK: "Olaylara smayan idealiste (kuru fi-kirci) uydurmasyonlar"(F. Engels, age) icat etmemek, olmaz eylereolur dememek;

2- LK UYDURMAMAK: "Olaylar uydurma ilikiler iinde deil,kendi ilikileri iinde incelemek" (F. Engels, age), olaylar ve eylerarasnda bulunmayan ballklar varm gibi gstermemek...

Tek szle, Maddecilik OLANI OLDUU GB GRMEK'tir. "Materya-lizm bundan baka hibir anlama gelmez." (F. Engels, age)Mekanist burjuva maddecileri Varln z olarak deimez, dal-

maz CEVHER halinde bir "madde" yahut "kuvvet" kabul etmekle iebalarlar. O Cevher uzun yzyllar boyu atom adn alr. Ondan sonraartk Madde denildi mi, mahiyeti [z, asl] hep metafizik kalan buatom veya kerpi gibi st ste gelen atomlar gznne gelir. Bu ker-pi-atomlar yan yana getirerek cisimler kurarlar. Cisimler de atomlar-dan kurulduu iin gene metafizik karakterlerle ykl olur. O zaman

idealistlerin "Fikir" dedikleri eyle, kaba materyalistlerin "madde" de-dikleri ey, esrarengiz, mutlak bir kavram durumuna sokulur.


24/201

Gnn birinde denemeler ve bulular, dalmak nedir bilmez sa-ylan atomun iinde Elektron, Proton, Ntron, Pozitron, Mezon vebenzeri adl bambaka elemanlar yakalar. Bu elemanlar yldzlarnsistemletii evren biiminde kuvvetlerdir. Bylece kaba materyaliz-min Madde ve Kuvvet diye ikiye bld objektif varlk, bir tek eyhalinde belirir. Yaplan telsiz, radyo ve benzeri keifler, insan beynininmekanizmas ile dnceyi bir Madde ve Kuvvet ilikisi olarak aklar.Bylece ortada dokunulmaz ve deimez Cevher fikri sner. Madde ileRuh ayrm kalkar. Materyalizm adna bir tek ey kalr: Olan olduugibi grmek...

Maddenin i yaps zerine yaplan son keiflerden sonra Mater-yalizm evresinde bir bilgin aknl kt. Oysa bu Keifler ve dahanice benzerleri: "Bilgi (yahut: Psiik: Ruhul) ile Fizik (Bedencil) dn-ya arasndaki ilikiler"den hibir ey deitirmedi.

"nk maddenin biricik kalitesi [nitelii] (ki bunu kabul etmekfelsefe maddeciliini kabul etmektir): Objektif bir realite (nesnecil birgereklik) olmak, bilincimiz dnda var olmaktr."(Lenin, Materyalizmve Ampiriyokritisizm, s. 225 (Collected Works, C. 14, s. 260-261))

imdiye dek hibir bulu, Maddenin Dncemiz dnda bulundu-unu rtmedi. Tersine, her keif, Maddenin objektif gerekliini biryol daha ispatlad.

Mekaniste materyalizm, insan bilgisinin ilkel geliim anda ile-

ri bir hipotez idi. 19. Yzyldan sonra, sa'dan 500 yl nceki Yunanfilozoflarnn yaptklar forml gz kapal tekrarlamak, Maddeciliikk drmek, Materyalizm dmanlarna ak vermek olur. Songnlere dek btn dincil ve lik dealistler, byk bir ciddiyet perdesialtnda, Materyalizmin hep o kaba, ilkel ve mekanik biimini ele alprselerler. Bu bakmdan, Diyalektik olmayan Maddecilik artk kendikendini inkr etmi saylr.

Diyalektik Maddeciliin btn Metafizik Materyalizmlere stnluradadr: O, daha elektron kefedilmeden nce maddeyi ve madde-

nin en "paralanmaz: atom" denilen zerresini dahi canl bir organiz-ma gibi hareketli, deiir, yaar ve lr bilmi ve yle bildirmitir. Ozamandan beri Doa bilimlerinin her alanda boyuna ispatladklar eyde bu olmutur.

Maddecilik gerek OLAYCILIK sayld m, artk Diyalektikten ayrla-maz. nk maddenin geliimi ve hareketi ile kendisi ayr ayr eylerolmaktan kmtr:

"Hareket, maddenin var olu yordamdr. Hi bir yerde ve hibirzaman hareketsiz madde olmad ve olamaz... Hareketsiz madde, tpk

maddesiz hareket kadar kavranlmaz bir eydir." (F. Engels, Anti-Dhring, C. I, s. 74-75 (Marks-Engels, Werke, C. 20, s.55))


25/201

C) AYRINTILARIYLA MADDEC DYALEKTK NEDR?

Btn klsik felsefelerin, formel mantklarn, metafizik bilim vemetotlarn balca yanldklar yan, tek szle tm burjuva dn-nn GENEL rezaleti gelir iki noktada toplanr:

1- Ya hareket ve deime grlmez; l kalplar, biimcil (FORMEL)ve mutlak bir sra tanmlamalarla bilgi dnyas kaskat edilir.

2- Yahut hareket ve deime grlr; o zaman da hareketin sebe-bi gene harekette bulunur. Bu, ilkel ve nasl balad bilinmeyen birkuruntu kmlt olur. Hareketi baka lkrdlarla tekrar etmeye akla-ma deil, TOTOLOJ ad verilir.

Gerek formel kmltszlk, gerek totolojik kmlt ayn yanl kktenkar: Gereklii GD (Prose, sre) halinde grmemekten kar.

Maddeci Diyalektik "GEREKLK" ise, gerei zetleyen biricikkavram PROSE (eski deyimle: Vetire, yenisi: Sre veya Gidi)'dir.

Sre nedir? Gerek varln, gerekse dncenin geirdii kmltl

deiikliktir. Evreni sre olarak kavramak: Btn olanlar, gerekliiu iki durumda grmektir:

a) nce kmltl GELM duymak;b) Sonra o kmltl geliimin elikilerden (ztlklardan) doduunu

SEZMEK...Her eyi sre olarak grmek, elikilerin arpmasndan do-

mu kmlt ve geliim olarak grmek anlamna gelir. Bu basit hakikatikavramayan bilginler, Metafizik Felsefelere zenerek, Fizik tesinde"PRENSP"ler ararlar. Bir sra mutlak "KUVVET"ler yahut "CEVHER"ler

bulurlar."Metafizik kimyac, henz kimya srecini bilfiil izlemeyi bilmedi-

inden, teorisini kimyacl "LG GC" (Srodstvo) denilen eyle sen-tezletirir. Metafizik biyolog (Canllar bilgini) "HAYAT" ve "YAAMAGC" gibi bir ey zerine yorumlarda bulunur. Metafizik psikolog(Ruhul bilgin) zellikle ruh srecini ortaya karmakszn, 'RUH' de-nilen ey zerine yarglamalar yapar. Oysa, rnein Psikolojinin iler-leyii, ruhun ne olduu zerine kurulmu genel teorileri ve felsefeinaatn ykmak iin, zellikle ruh sreci zerinde durup, u veya buruhul sreci karakterlendiren faktrlerin incelenmesini Bilim alanna


26/201

geirmeyi bilmelidir."(Lenin, Halkn Dostlar Kimlerdir?, 1894, C.I(Collected Works, C. 1, s.144))

Ruhun mutlak bir cevher olmayp boyuna gelitiini ve bu geliiminelikilerle ykl bulunduunu kavramadka yaplacak soyut ruh yo-rumlar insana neyi retir? Btn teki "Hayat", "Kimyacl ilgi", "Ca-zibe" gibi soyut kavramlar, sreci gzden kardklar lde, tehlikeliolurlar. Byk bilginlerin azlarnda "MUTLAK HAKKAT" gibi grneno terimler, insan deneme ve dncesinin zrt olduu zamanlardaproblemi basitletirmek iin icat edilmilerdir.

Sre iinde balca iki karakter grdk:a) Geliim,b) eliki...yle ise sreci daha duruca kavramak iin bu iki szckle ne de-

nilmek istendii zerinde duralm. Diyalektik srete karakteri ara-yabiliriz:

1- Sre her eyden nce bir geliim olduuna gre, geliimin neolduunu, nasl olduunu bilmeliyiz. Demek ilk kavrayacamz ey:GELM KANUNU'dur.

2- Geliim neden olur? elikiler yznden... Demek ikinci kavra-yacamz ey bu: "ZITLIKLARIN BERABERL KANUNU'dur.

3- Geliim, ztlklarn beraberlii kanununa gre nasl olur? Nicelik-ten (kantiteden: kemiyetten) nitelie (kaliteye: keyfiyete) atlay ileolur. Demek nc olarak kavrayacamz ey: "NCELKTEN NTE-LE ATLAYI KANUNU'dur.

I- GELM SRECModern kapitalist toplumunda, bir arada yaayan elikili Snflar

(veren-i) gibi, iki elikili Felsefe sistemi (dealizm-Materyalizm)ve o sistemlere ve snflara karlk den gene iki balca elikiliMantk vardr:

1) Metafizik okullarn ve doktrinlerin FORMEL MANTIK' (Biimcil

Lojik),2) Marksist doktrinin DYALEKTK MANTIK'...Formel Mantk varln yalnz bir anlk fotorafn yahut kalbn alr.

O kalb eylerin ve olaylarn mutlak, ebedi, deimez biimi sayar. Obiimi herhangi bir tanmlama ile kafasnda formlletirdi miydi, artkolay TMYLE anladna ve o anlaya uygun olarak ilelebet davra-nabileceine inanr.

"Okullarn tekelinde kalan (ve bir sra dzeltmelerle okulun alt s-nflarndan teye gememesi gereken) Formel Mantk, pek allm

yahut ok kere gze batc eye doru ynelerek, bir sra formel ta-nmlamalar elde edip onlarla yetinir." (Lenin, Bir Yol Daha Meslek


27/201

Teekklleri zerine, 1920, C.18, s. 60 (Collected Works, C. 14, s.260-261))

Bylece Formel Mantk, Olay hem durgun, hem eksik, yani stn-kr grm olur. Hep: "EN TAM", "EN MKEMMEL", "Ezeli" ve "Ebedi"ardndan koup insan kafasn asl doru olan gereklikten ve doayolundan karr, yapma kuruntulara kap aar.

Biimcil Mantn (Formel Lojiin) hi mi faydas yoktur? Vardr.Kimi ocuklar iin kabataslak ve basit tanmlamalar yaplmasna ya-rar. Tpk klid geometrisinin bugn ortaya kan yanllarna ramenyzyllar boyu Geometri bilgimize temel oluu byledir. Dz izgi ne-dir? klid geometrisine gre yeryznde bulunan iki nokta arasnaizilmi en ksa yoldur.

imdi klid'ce gsterilen izgiye bakalm. Bu izgi gerekte dz

olabilir mi? Olamaz. nk dnyamz portakal biimli bir yuvarlaktr.Portakaln stndeki iki nokta arasn en ksa izgi ile birletirirsek,ortaya kan yol izgisi dz deil, eri bir izgidir. Ancak yeryz y-lesine byk bir yuvarlaktr ve biz ylesine kz ki, gerekte yu-varlan stne izdiimiz her izgi eri iken, bize dz imi gibi gelirve yaptmz bu yanl kolay kolay skemeyiz. yle ise klidcil dzizgi teorisi, Einstein'n gsterdii gibi, herkese kabul edilen bir g-rne aldanmaktr.

Biimcil Mantk da tpk yle bir grne aldanmak yaratr. Prob-

lemleri kabaca pekitirip sadeletirmek istedik mi, o kadarck aldan-may byk tehlike saymayabiliriz. Basit bilgili ocuklara "mutlak an-lam tamamak artyla" klid bilgimizi bir hazrlk balangc olmakzere okutabiliriz.

nsanln sosyal bilin bakmndan henz ocukluk an atlata-mad zamanlarda Biimcil Mantk kanlmaz bir ileri adm oldu. n-san bilgisinin kt olduu 18. Yzyla dek Formel Mantk bir eit bilgiderleme, olay "Biriktirme" (Engels) aygt idi. Bugn de insann kiiolarak bilgisiz bulunduu ocukluk anda, "Okulun aa snflarn-

da" (Lenin) kimi ilkel bilgileri kabataslak retmek iin yle kalp fikir-ler ve fotoraf tanmlamalar bir kerteye dek gerekli olabilir.

Ne var ki, 200 yldr biriken bilgi kalplar dalar gibi yld. iniinden kmak iin kanlmaz "Snflamalar" (Engels) yapld. "B-RK BLM" yava yava "SINIFLAYI BLM" (Engels) durumunagirdi. eitli kalplar ve fotoraflar yan yana getirilince grld ki ayneyin ETL ANLARDA ve baka baka YANLARINDAN alnm klie-leri ve ona gre yaplm tanmlar ayr sonular verir. O ey zerine,vaktiyle bir yanndan alnm tek veya birka mkemmel fotorafla,

doru drst fikir edinilemez. Her eyi durgun veya birka kalp kli-esiyle deil, btn deiiklikleriyle grrsek o eyi esaslca kavram


28/201

oluruz. Onun iin her eyin kmldayp deierek geirdii GELMGD'ni btnyle ve adm adm izlemeliyiz.

Hegel'in, "Hukuk Felsefesinin Temel izileri" kitabnn Giri ks-mnda srarla belirttii gibi, eylerin ve olaylarn tarifi ile yetinmekstnkr kalmak ve aldanmak olur. Gereklii kanlmaz (zarur) ge-liimi iinde gzden geirirsek, ancak o zaman salam bir dnce vekavram sahibi oluruz. Onun iin DYALEKTK MANTIK her eyden nceolan bitenleri yle tmden ve her yanl bir GELM iinde grmektir.

Meseleyi daha iyi anlamak iin kaba bir benzeti yapabiliriz. FormelMantk, Varln ve Hayatn tek ve dank FOTORAFLARI ise, Diya-lektik Mantk Varln ve Hayatn hareketli, canl FLM'dir. Sinema ke-fedildikten sonra yaay tek tek fotoraflarla anlamaya kalkmak nedenli eksikse, tpk yle, Diyalektik Mantk varken Formel Mantkla igrmek en az o kertede bir eksiklik ve gerilik olur.

Formel Mantn birinci kusuru olaylar KIMILDARKEN (Hareket ha-linde) grememesidir. Oysa Doada ve Hayatta ve Toplumda her eydurmaz dinlenmez bir kmlt, hareket ve deiim geirir. Dnyamznuzayda bir ate bulutu iken, imdiki kat kvamna gelmesi, Maddeadyla cansz veya durgun saydmz Varln deimez bir nesne ol-madn, durmakszn hem biim ve hem de z deitirdiini gsterir.

Bitki ve hayvan trlerinin de boyuna evrim geirmeleri, toplumunlkel Komunadan (Vahet ve Barbarlk'tan) bugne dek biimden bi-ime girmesi; canl organizmalar gibi toplum yapsnn da, cansz var-lklarn da evrende genel olan kmlt ve deiim gidiine uyduunubelli eder. Varln o sonsuz geliimi kafamzn aynasna arpar, beyni-mizde uyanan duygu, sezgi ve dncelerimiz, herkesin pek iyi bildiigibi, durmakszn imek aklaryla arpp oynar ve her gn yenideiiklikler getirerek ilerler.

En ilgisiz insan olarak yle evremize bir gz atalm. Durgun vedeimez grnen Doa, gz karartc bir geliim ve deiim cokun-luu iinde yzer. Karmzdaki da bize hep ayn gelir. Dikkatle baktk

m, dan her saat, her dakika baka bir renk kompozisyonu olduunuressam olmadan da kavrarz. Hassas llerimiz olsa her yl ayn da-n arlk ve biimce deitiini lebiliriz.

nmzdeki aa kn l parmaklar gibi kupkuru dall idi. Bahar-da anszn tomurcukland, ieklendi. Yazn iekler dklp meyvelererdi ve taland. Gz gelince, aacn yemyeil yapraklar nce sararpkzard, sonra teker teker, yel esince birden bire dklmeye balad.Ka girdik mi, aacn dallar gene kupkuru l parmaklarna dner.Ama o geen ylki aacn parmaklar nerede?

rneklerimizi her gnk olaylar iinde sonsuzlua dek oaltabi-liriz.


29/201

Bugnk bilgi dzeyimize geldikten sonra, gereklii sre olarakgrmemek iin insann ancak toplumcul bakmdan kr olmas gerekir.Ve baka hibir hayvanda bulunmayan yle bir toplumcul krlk in-sanda vardr. Ona snfsz toplumda "SOSYAL KRLK", snfl toplum-da "SINIF KRL" diyebiliriz. Gz bakar, her eyi grdn sanr.Grdnden bir ey anlamas ise, en uzun ve en etin gelimeleribekler. Ve Hegel'in, mantnda birinci konak sayd "KONSTATIEREN"(Kaydetme), yani Duyu basamandan yukar kamaz. O duyu iseinsan her zaman aldatabilir. Yeryznn bin yllar boyu dz bir tepsiolduu, gnein dnya evresinde dnd byle sanlmt.

Onun iin btn Varlk, Doa, Organizma ve Toplum olaylarndaher eyin boyuna kmldayp deitiini hi unutmamak DiyalektikMantn birinci kavray prensibidir. Bu diyalektik gidi veya srenasl geliir? Daha dorusu, gerek Varlk, gerekse Dnce neden hidurmakszn geliim sreci iinde kmldar?

II- ELKLERN BRLKTE GDKmltl deiim: Srecin dardan grndr. Kmldamay ve

deimeyi gerektiren etki, Varln znde kyametler koparr. Bununnedeni hangi kaynaktan gelir?

Biimcil Mantn bu soruya verecei karlk tam bir totolojidir.Formel Manta gre Varlk kmltl olduu iin kmldar. Formel Man-tk olaylarn yalnz bir anlk durularn fotorafa ald iin, hareketinemsemez. Ona gre kmldama ve deime, eylerin bana arasratesadfle gelen kaza ve belya benzer. Hareket byle ireti bir takntsayld myd, artk deiimin i zembereini, asl nedenini aratrma-ya yer kalr m?

Dorusunu ararsak, Biimcil Mantk kurulduu gnden beri hareketiAklamakla uraacana, bir eit NKR etmeye abalar. Hareketsizlikfelsefesini dnceye dayatmak ister. Aristo'dan kalma Formel Mantninsan dncesine dayatt temelli kanun udur:

1- EVET, "EVET"TR: Evet, Hayr'la bir olamaz.2- HAYIR, "HAYIR"DIR: Hayr, Evet'le bir olamaz.3- BR NC IK OLAMAZ: Bir ey ya Evet yahut Hayr'dr, ikisi

birden olamaz.Bu prensibe hep birden "ELMEZLK KANUNU" denilir. "Evet"

ile "Hayr" birbiriyle elikindirler. elikinler bir araya gelemezler.Gelirlerse birbirlerini yok ederler ve ortada hibir ey kalmaz. Onuniin, eliki "SAMA" (abes) saylr, yani hitir.

Antika Yunan toplumunun knt anda ortaya kan kilcil

(Septik) Felsefe kurucularndan Zenon'un "Sofizm" (Safsata) denilendnceleri hep o Formel Mantn gereklie tpatp uydurulmasn-


30/201

dan, daha dorusu gerekliin Biimcil Manta kardrlmasndan -karlmtr. Zenon, Formel Mantn elimezlik Kanunu'na dayanarak,Hareketi toptan inkr ederdi.

Derdi ki: Havaya atlm bir ok falan saniyede nerede bulunur? Filnyerde mi? yle ise, yani ok hareket ediyorsa, biz daha "Ok filn yerde-dir" derken, ok o filn yerden km, femekn yere gemitir bile. De-mek ok bir anda hem filn yerde bulunur, hem de bulunmaz. Ok falananda filn yerde hem vardr, hem yoktur. Mantka (Formel Mantnkafamza dayatt kanunlar gerei) bir eyin hem var, hem yok olmasise "SAMA"dr. yle ise ok var m? Vardr. nk oku elle tutup gzlegryoruz. Ok harekete geerse yok saylmaldr. Oysa okun var olduuortadadr. O zaman, oku yok edemediimize gre, Hareketi yok etmekgerekir. Ok varsa, Hareket yoktur, Hareket varsa Ok yoktur.

te Zenon'un nl "SAFSATA"s bylece daha o zamandan BiimcilMant kendi silh ile vurmu gibidir. Zenon, Formel Mantn b-tn kanunlarna ve adaletine uygun olarak, hareket olayn bir rpdaidam ediveriyordu.

Dogmatik filozoflar istedikleri kadar Zenon'u Sofistlik yapmakla su-lasnlar. Kendileri Biimcil mant kullandklar srece bir yol Zenon'u"MANTIK"la susturamazlar. Tersine, Zenon onlarn topunu birden ko-mik bir silhla mat eder ve dogmatik filozoflar Hareket olay dn-da birok Varlk deiikliklerini metafizik mantklaryla inkr ederken,Zenon'dan daha az gln birer Safsatac olmaktan kurtulamazlar.

Zenon'lar Sofizmleriyle birlikte yere ykacak tek g DiyalektikMantn gerekliidir. Diyalektie gre eliki ne samadr, ne hitir.Tamamyla hep ve gerektir. Mademki her ey kmldayp deimekte-dir, yleyse btn kmltlar ve deiiklikler elikilerden doarlar. e-liki sama yahut kr bir tesadf deil; genel ve yaratc bir kanundur.eliki, geliimin ve dolaysyla da Varln z i gcdr.

Formel Mantn temelli kanununa kar gelmek zere, DYA-LEKTK MANTIK'n temelli dnce kanununu vermek istersek,

yle diyebiliriz:1-Evet (yani: TEZ) "Hayr"sz (yani: "ANTTEZ"siz) olmaz.2-Hayr (yani: ANTTEZ) "Evet"siz (yani: "TEZ"siz) olmaz.3-"Evet"ten (yani: "TEZ"den) ve "Hayr"dan (yani: "ANTTEZ"den)

bambaka "bir ncs"olur. Tez ve antitez'in atmas ile meydanagelen bu "nc"ye "SENTEZ" denir.

Tez ile antitez bir araya gelince geri arparak birbirlerini yok eder-ler. Ama bu bouna bir yok edi deildir. Tezin antitezle arpmas biryoklua ve bolua varsa; buna eliki deil, Sama denirdi. Zt bir Te-

zin karsndaki antitezi inkr edii ve bu inkrn da yeniden inkr ediliiyepyeni bir varla ular. O varla Sentez denir.


31/201

Sentez: Tez ile antitezin bir toplam yahut zeti deildir. Her iki-sinden bambaka bir eydir. Pozitif elektrik tezi ile negatif elektrikantitezi bir araya gelince doan elektrik akm, sama veya hi olmakyle dursun, bugnk Medeniyetimizin temelidir. Doa denilen tez,

organizma denilen antitez ile arpr, o zaman bitkiler ve hayvanlarilkel biimlerden gittike daha yksek biimlere doru geliirler. Heryeni tr bir yeni sentez olur.

Her gnk hayatta kadn tezi ile erkek antitezi iki zt cinsin ilikisiyolundan ocuk sentezine varr. Doa tezi ile toplum antitezi arasnda-ki atmalar toplum biimlerini yaratr-. Snfl toplumda eliik snflararasnda geen arpmalar nce birikerek, sonra yeni konaklara dorudevrimler yapar. Vahet'ten Barbarlk'a, Barbarlk'tan Medeniyet'e, son-ra Klelik'ten Derebeylik'e, Derebeylik'ten Kapitalizm'e, Kapitalizm'den

Sosyalizm'e geilir durur.Demek doada, elektrikte, bitkide, hayvanda, insanda ve toplumda

btn geliimler srf elikilerin bir araya gelmesinden domutur. teher olayda Tez ile antitezin kar karya bulunmas prensibine "eli-kilerin Bir Aradal Kanunu" diyebiliriz. (elikilerin birlii: "Edins-tvo", hemzamanll: "Savpadennye", birlikte etkenlii: "Ravnodeist-viye", ayn zamanda tesiri: "tojedeistviye", vb. adlar da verilebilir.)

elikilerin birarada oluu kanunu bir Sentez ortaya kard m, oSentez de olduu gibi kalmaz; arabuk ikiye blnr. O blnten

doan Tez ile antitez arasnda yeniden eliki balar ve baka bir Sen-teze doru gidilir. Onun iin:

"Birin ikiye blnmesi ve paralar arasndaki elikinin kavranlma-s diyalektiin z (eer esas, zel ve egemen karakteri deilse, esas"cevherlerinden biri) olur..." (Lenin, Diyalektik zerine Problemler,Marksizm Bayra Altnda, No. 5-6, Mays-Haziran 1925, s. 14-15 (Col-lected Works, C. 38, s. 359))

Bu anlatlanlar ilk bakta, hele kuru szle ne srld zaman, in-sana sama gibi grnebilir. Gerekte her gn gzlerimiz nnde akanbinbir olay bize bunu ispatlar ve bu gidi ancak gerek olaylarn iindegzetilip izlenmek yoluyla doru kavranlabilir. Yoksa akldan uydurul-makla deil. Ancak uydurma elikiler sama olur.

Varln en basit biimi olan elektrik rneini gznne getirelim.Cam sapl bir maden topuzu zerine + (pozitif) bir elektrik yk ala-lm. Bu topuzu, zerinde hi elektrik yk bulunmayan ikinci bir topu-za yaklatralm. kinci topuz zerinde hemen bir elektriklilik dodu-unu grrz. Yeni doan elektrii inceleyelim. kinci topuzun birinci

topuza doru bakan yznde - (negatif) elektrik, br yznde +(pozitif) elektrik buluruz. kinci topuz zerindeki elektrik yk hi


32/201

yoktan nasl domutur? Birinci topuzda bulunan + (pozitif) elektriinetkisiyle... Buna "Etkicil Elektrik" denir.

Etkicil elektrik olaynda bir (yani birinci topuzdaki + elektrik) iki-ye blnd ve ikinci topuzda kendisine eit ama zt bir elektrik yk

yaratt. Demek bir'in iki eliik paraya ayrlmas yaktrma bir szdeildir. Doann en deimez olaan gerekliidir.eliki lerin beraberl ii btn canl gerekliklerin ta kendisidir. Bir

yerde eliki yoksa, kmlt da yoktur. Dolaysyla varlk ve yaayda bulunmaz. eliki Formel Mantn zannettii gibi sama deildir.Asl sama olan ey, elikisiz bir olay dnebilmektir. Bunu varlnhangi alanna baksak binbir tecellisiyle grrz.

Allm manta gre dz ile eri birbirinin zttdr ve bir ey hemdz, hem eri olamaz.

"Dz olan eri olamaz, eri olan dz olamaz. Bununla birlikte, di-feransiyel hesap, -salam akln zerine drecei protestolara bak-makszn- kimi artlar iinde, dz ile eriyi ayn imiler gibi koyar ve oyoldan ylesine sonular elde eder ki, eri ile dzn ayn olaca gibibir 'samala' isyan eden salam akl byle bir sonucu gerekletire-mez."(F. Engels, M. E. Dhring Bilimi Altst Ediyor, Anti-Dhring, C.I, 1931 Paris, s. 181 (Marks-Engels, Werke, C. 20, s. 111-113))

"phe yok eyleri her birisi kendi bana ayrlm, biri tekisi ileyan yana durur, dinlenir, cansz iken gzlersek, onlarda hibir eliki

ile karlamayz. Orada kimi ortak, kimi baka baka, hatta aralarn-da eliik olan baz zellikler bulabiliriz. O zaman bu elikiler bakabaka nesneler stne letirilmi olduklarndan, o nesnelerde bireliki de bulunmaz. Bu gzlem tabannn snrlar iinde, allm,metafizik dn yordam ile iin iinden pek iyi karz. Ancak bizeyleri hareketleri srasnda, deiileri, yaaylar, birbirlerini kar-lkl olarak etkileyileri srasnda gzledik miydi, i bambakalar.Orada anszn elikiler iine girmi bulunuruz. Hareketin kendisi bilebir ztlktr; hatta basit bir mekanik yer deitiri bile, ancak u artlaolur: Bir cisim bir tek ve ayn zamanda hem bir yerde, hem ayn za-manda baka bir yerde bulunur, bir tek ve ayn yerde hem bulunur,hem de bulunmaz. Aslnda hareket denilen ey de tam bu elikininayn zamanda hem konulmas, hem zlp kaldrlmas demektir...

"Metafizike dnen anlay, dinlenme fikrinden hareket fikrinebir trl geemez, nk yukarda sylenen eliki onun yolunu tkar.Ona gre bir hareket bir eliki olduu iin anlar olmaktan kar ve odnce hareketin anlalmazln ne srmekle, elinde olmayarak bu

ztln, elikinin varln kendisi de kabul etmi bulunur; gene kabuletmi olur ki, eylerde ve olaylarn kendilerinde, hem de ayrca etken


33/201

g olan bir ztlk objektif olarak vardr." (F. Engels, age., s. 181-182(Marks-Engels, Werke, C. 20, s. 111-113))

"mdi, basit bir mekanik yer deitirmenin iinde byle bir ztlk var-sa, daha yksek biimli madde hareketinde, hele organik yaant ve ev-rimi iinde haydi haydi ztlklarn bulunaca bsbtn dorudur. Yukar-da grdk: Hayat, her eyden nce bir varln her an hem ayn, hem debaka ey oluudur. Demek hayat da bir ztlktr... Boyuna konulan veeriyen bir ztlktr; ve ztlk ortadan kalkar kalkmaz, hayat durur, lmaraya girer. Gene yle, Dnce alannda da nasl ztlklardan yakamzkurtaramadmz grdk: nsann ierisindeki snrsz bilgi kabiliyeti ileo bilginin gerekte darsndan snrl olan ve snrlca bilgili bulunan in-sanlarda var oluu arasnda bir ztlk vardr, bu ztlk kuaklarn art ardagelii iinde erir; bu art arda geli, hi deilse bizim iin, pratik bakm-dan sonsuzdur. Onun iin ztlk sonsuz ilerleyi iinde erir." (F. Engels,age., s. 183 (Marks-Engels, Werke, C. 20, s. 111-113))

Yksek Matematik bir yana:"Alak Matematik bilim de karnca gibi ztlklar kaynatrr. rne-

in, bir 'a' kkn (rasin'in) bir 'a' ss (puisans') olmas bir ztlktr.Bununla birlikte al/2 = Va'dr. - (eksi) bir bykln bir eyin karesiolmas ztlktr. Ne var ki her - (eksi) byklk, kendi kendisiyle ar-

plrsa, bir + (art) kare verir. Demek V-l (kare kk eksi bir) yalnzbir ztlk olmakla kalmaz, hatta sama bir ztlk, hakik bir anlamszlkda olur. Bununla birlikte birok durumda V-l doru matematik i-lemlerinin gerekli sonucudur; dahas var, yksei olsun, ala olsun,matematiklerde V-l ile ilem yapmak yasak edilseydi, matematik nehale gelirdi?

Matematiklerin kendileri deiken byklkler zerine ilem yap-mak suretiyle diyalektik alanna girerler; ve ilgin bir eydir, diyalek-tiki bir filozof olan Dekart (Descartes) o ilerilii kendi alanna sok-mutur. Deimez byklkler matematiine kyasla deiir byk-lkler matematii ne ise, en sonunda metafizik dnceye kyasla

diyalektik dnce odur.Durum byle iken bile, matematikilerin byk ounluu, diya-lektiin meruluunu yalnz matematik alannda tanrlar ve ilerindenbir hayli sayda olanlar, ilem yapmak zere diyalektik yolla eldeedilmi metotlar kullanrlar da, ardndan gene eski metafizik tarzdailem yapmaktan kendilerini alamazlar."(F. Engels, age., s. 184-185(Marks-Engels, Werke, C. 20, s. 111-113)

"Matematikte + (art) ve - (eksi), diferansiyel ve entegral, meka-nikte etki ve tepki, fizikte pozitif ve negatif elektrik, kimyada atomla-

rn birleimi ve dalm, toplumbilimlerinde snf atmalar (doa vetoplum atmalar gerekliin ta kendisidir) ztlklarn aynl, birbi-


34/201

rini reddeden elikiler, kartlk eilimleri, doann (bu arada ruhunve toplumun) btn srelerinde grlr. Dnyadaki btn sreleri'kendi hareketleri' iinde, kendiliinden geliimleri iinde, canl yaa-ylar iinde kavramak o sreleri bir ztlklarn birlii olarak kavra-mak demektir. Geliim ztlklarn 'mcadele'sidir." (Lenin, Diyalektikzerine Problemler (Collected Works, C. 38, s. 359-360)

Kinatta ztlklar olmasa kmlt ve geliim de olmayacak dn-cesi, her gnk olaylarda her ciddi bilim gzeticisinin ispatlamaktanyorulmad en genel hakikattir.

Elektrik akm en saf ve en yksek hareket biimi olarak pozitif elek-trikle negatif elektriin bir yerde ayn zamanda bulunularndan kar,dedik. Elektrik akmn kesmek iin pozitif ile negatif arasndaki bakoparmak yeter. Dnce dediimiz olay da, beyin avadanl iindesinir hcresi ampulleri, sinir teli rezistanslar ve sinir ular arasndakikarlkl kapasiteler btn ile olan elektrik olaydr.

Binlerce yl maddenin en son parac olan atomu blnmez, da-lmaz saydk. Bugn rendik: Her maddenin atomu iinde pozitif"Protonlar" ile negatif "Elektronlar" gibi elektrik yklerinden yaplmgne sistemi gibi yldrml bir elektrik kasrgas akar. imik [kimya-sal] ilgi veya itki (alka veya dafia [itici kuvvet]), yani baz cisimlerinbirbirlerini ekmeleri veya itmeleri; atomlarn iinde merkezden ev-reye giden yrngeler zerinde kmldayan elektrik yklerinin, yanielektronlarn saylarna ve durumlarna baldr.

Hayatn cevheri Protoplazmadr. Protoplazma bir albmindir. Btnkolloidal cisimler gibi, albminin de kendine gre belirli bir mr vehayat vardr. Bu hayat, kolloidal cisimler iinde atomlardan bykzerreler halinde birbirlerini itip eken ayn elektrik ykl Misel'lerdenileri gelir. Bu Misel'ler, evrelerinde ayn cinsten elektrik ykleri bulu-nan cisimciklerdir. Hcre zar dediimiz canlnn evresiyle olan snr,Hcre iindeki ve dndaki yonlarn ztlna dayanr-.

Organik gsterilerin en yksei saylan Ruh olaylar (sosyal kk-

ten gelmi etkiler olarak) beyin mekanizmasnn elektrik sistemi ilellebiliyor. Grme duyumuzu ele alalm. Hep bildiimiz gibi, gznRetina tabakas (gren ksm) zerinde dardan gelmi hayaller, tpkfotoraf camnda olduu gibi, tersine teekkl eder. Ona ramen biz(hi deilse idealist filozof olmayanlarmz) eyleri tersine grmeyiz.Neden? Formel Mantk ile ileyen Fizyoloji henz bu soruya karlkvermiyor. Ancak Nronlar bir eit elektrik akm olan sinir akmnbirbirlerine etkicil elektrik biiminde uzaktan geirirler. Gz retinasn-dan beyin merkezine geerken, hayal, etkicil (par induction) elektrikolayna gre bir daha tersine dner ve insan gzdeki tersine hayaligerekteki dz biimiyle grr.


35/201

Btn varlk olaylar elektriin eitli gereklemeleridir. 19. Yz-ylda Maddeye kart gibi Kuvvet adyla konulan; s, k, renk, ses vebenzeri btn fizik olaylar, bugn elektrikle elde edilebiliyorlar. Elek-triin kendisi Diyalektiin sonsuz tez ve antitez, sonra sentez gidiinitemsil eder.

Elektrik akm, pozitif ve negatifin arpmasndan doduu gibi,Hayat da sindirim ve kar-sindirim (Anabolizma ve Katabolizma) sre-ciyle yrr. Yaamak, dardan madde edinip darya madde atmaklazetlenir. Canllarn remesi de byle ztlklarn bir arada bulunuu ileolur. Bir canl tek hcrenin oalmas balca arta baldr:

1) Dllenme,2) Ortam deitirme,3) Alk ve Yaralanmak...Demek hcrenin baka bir hcre ile veya baka bir ortamla yahut

alk ve yara gibi gereklerle arpmas kanlmaz gerekliktir. Buarpma sonunda tek hcre le de bilir, oala da bilir. Demek ha-yatn aslnda, lmekle dirilmek bir arada yrr. O yzden oalmaklmle dirim aras bir olaydr.

Snfl toplumun snflar sava ile, snfsz toplumun doa ile biimdeitirmesi gibi, Dncemiz de zt fikirlerin arpp boyuna yenisentezlere varmasyla iler.

III- NCELKTEN NTELE ATLAMA:ANLAYI (DRAK) KANUNUNerede bir sre, yani hareket ve deime yapan geliim grrsek,

orada her eyden nce birlikte bulunan ztlklar arayacaz. Ancak birsre iinde kmldayan ztlklar kavrarsak, sre zerine doru d-rst fikir edinebiliriz. Onun iin ztlklarn beraberlii Formel Mantnzannettii gibi, gelge bir TESADF yahut Plekhanof gibi oportnist-lerin anlattklar gibi bir "RNEKLER TOPLAMI" deildir. Ztlklarn bir-lii, biricik birlik olan "ANLAYI KANUNU"dur (Lenin). Tm varlnve dncenin en genel olu kanunudur. Byk olaylar ancak onunladoru anlayabiliriz.

Formel Mantk gerekliin bir parasn yahut ufak olaycklar ya-hut yzeyde geen biimleri pekitirmeye yarar. Fotoraf da yerindekullanlr. Ancak by, derini, z her yanndan tmyle kavramakiin, yzeydeki biimlerden i ze (ekilden muhtevaya [ierie]), k-k paradan byk btne (cz'den kll'e) eriebilmek iin elimizdebulunan biricik ara Diyalektik Mantk, yani Diyalektik Maddeciliktir.

Formel Mantk kolaymza gider. nk allm tanmlamalardan

teye geemez. Ancak bu yzden grne aldanabilir. Btn bilimlergelitike, Formel Mantk da evrene bir hareket ve deimenin, bir ge-


36/201


37/201

b) Diyalektik Materyalizme Gre Geliim Nasl Olur?Diyalektie gre geliimin nedeni ztlklarn birlikte arpmasna

balanr. Formel Mantn oalma ve yalnkat byme yahut tekrar-lanma sand ey, gerek geliimin ancak en yzeyde kalan stnk-r bir kaba grndr. Formel Manta gre oalan eyin kalitesi(nitelii) deimez; kantitesi (nicelii, miktar) yahut says artar.

Oysa geliim her eyden nce bir nitelik deiiklii getirir."Normal bir atmosfer basnc altnda su 0C sya dt m kat-

lar, 100C'de akc halden gaz haline geer."(F. Engels, Anti Dh-ring, s. 192 (Marks-Engels, Werke, C. 20, s. 117-120))

Yani nitelii akc olan su 0C'ye kadar akcln souyarak korur,ama o dereceye gelir gelmez, artk hi beklemeksizin birden bire ak-clktan kp buz kesilir. te bu bir nicelikten (suyun iindeki snnderece azalndan) sonra anszn baka bir nitelie, katla atlama-sdr-. Bu u olmas da gene yledir. Demek ztlklarn atmas uzunsre biriki yaptktan sonra anszn bir atlamayla baka nitelie geer.Gerek deiiklik byle iki basamakl geliimle olur.

Btn olaylar bize bunu ispatlar."Eer kimyada olduu gibi, bir karbon atomuna (C), bir hidrojen

atomuna (H), bir oksijen atomuna (O) dersek ve karbon atomlarnnsaysna (n) dersek"(F. Engels, age., (Marks-Engels, Werke, C. 20, s.117-120)), normal Parafin: CnH2n+2 olur. Buna 1 tane (O) katarsak:CnH2n+2O formlyle ilkel alkoller elde edilir.

Ya asitlerinden sirke asidi C2H4O2 formlldr. 170 C'de erir,1180 C'de kaynar. Buna 1C, 2H katlnca, Propiyonik asit olur. 170C'de erir, 1400 C'de kaynar. Sirke asidine 2C, 4H katlrsa, Butirikasit olur. 1620 C'de kaynar... vb... "Burada btn bir seri cisimlergryoruz, hepsi de srf ilerine katlan elemanlarn saysyla (nice-liiyle) baka baka nitelikler kazanmlardr." (F. Engels, age., s.194-195 (Marks-Engels, Werke, C. 20, s. 117-120))

Napolyon yle der:

"ki Memluk, mutlak surette Fransz'a stnd; yz Memlukile yz Fransz ayn deerde idiler; olaan olarak yz Fransz yz Memluk'a stn geliyordu; bin Fransz her zaman bin be yzMemluk'u alaa ediyordu." (F. Engels, age., Marks-Engels, Werke,C. 20, s. 117-120))

Napolyon'un Msr savalarnda yapt bu gzlem bizi artmaz,toplum olaylarnda da ayn diyalektik, nicelikten nitelie atlay kanu-nu egemendir.

Canl varlklarda grlen btn duyular madde titreimlerinin or-

ganizmada yaratt etkilerdir. nsan iin en canl nitelik farklar Grmeve Renk duyusudur. Baka duyularmzn: Koku'nun, Dokunma'nn,


38/201

itme'nin snr keskinlikleri az ok birbirine karabilir. Renk duyusun-da hemen btn insanlar ayn eyi kavramakta armazlar. MeerkiEdison hastal gibi renkleri tersine eviren bir krlk olmasn...

Renk farklar nedir? Fizikte en basit biimiyle titreim denilen ola-yn dalga uzunluu farklardr-. Balca trl n vardr. Bunlarnbirbirlerinden ayrllar, titreirken izdikleri dalga uzunluklarna gredeiir. rnein, Rntgen n (10-9-10-7) cm'dir. Elektrik dalgalar(10-1-10-6) cm uzunluundadrlar.

nsan gznn grebildii dalga uzunluklar (10-5-10-2) cm'dir.Bu dalgalarn duyu zerinde brakt izlere IIK deniyor. Ik dalgasiin l birimi 1 mm'nin 1/1000x1000'idir. Buna Milimikron (mp): Birmilimetrenin binde birinin binde biri, ad verilir.

Yamur iseleme gnlerinde gkyznde izilen Ebemkua'nnbtn renk farklar, titreim dalgasnn (mp) uzunluuna gre yledeiir:

Rengin ki RenkRengin Ad Milimikronu Arasndaki FarkMor 410 -Yeil 480 70 milimikronMavi 520 40 milimikronSar 570 50 milimikron

Portakal rengi 630 60 milimikronKrmz 675 45 milimikron

Dalga uzunluu 410 milimikronun altna den bir titreimin ren-gini gremeyiz. Orada renksizlik balar.

Btn bu kesin ve mutlak renk farklar grdmz gibi nitelikfarklardr. Ama biz bunlarn sayca belli nicelikte: 40, 45, 50, 60, 70milimikron sayda rakamlarn deitirdik mi, bu nicelik deiiklii he-men baka bir nitelik yaratr. Daha fazla nicelik birikimine yer kalmaz;

ardndan nitelik deiikliine atlanr. Mavi renge 40 milimikron uzunlukkatlr katlmaz, mavilik nitelii kalkar, yerine yeillik nitelii geer.

Yumurtadan civciv, Formel Manta kalsa, yumurta iinde gzlegrlmeyecek kadar bir tavuk minyatrnden kar. Bugn mikroskopsayesinde byle bir minyatr iddias ocuklar bile gldrr. nk,yumurta iindeki canl hcre, mikroskop sayesinde tavuk kadar by-tlebilir. Ama tavuk msveddesi grlemez.

Tek bana yumurta hcresi civcivin yetimesi iin yetmez. Yu-murta hcresini horozun tohumlamas gerekir. Bylece iki zt cins

hcrenin birbirine girmesi, civciv yetimesi iin ilk ztlarn bir arayagelmesiyle olur.


39/201

Ztlar birletirmi yumurtann geliimi nasl olur? nce hcre iki-ye, sonra drde, vb. paralanarak oalr. Bu ilk oal, ayn hc-re tiplerinin sayca, nicelike artmas ve birikmesi olur. Sonra eitlibasamaklara ayrlm nitelik deiiklikleriyle, hep birbirine benzeyenhcrelerden civciv organlar teekkl eder.

Btn anlatlan doa, organizma ve toplum olaylar diyalektik ge-liim iinde her deiikliin uzunca nicelik birikiminden sonra nitelikatlayna gemek demek olduunu ispatlar.


40/201

D) BTNLYLE DYALEKTK SRE

Buraya dek Varln (Doann ve Toplumun) her geliiminde di-yalektik gidi, sre (prose) bulunduunu belirttik. Bu belirtiimizderetici ve alfabetik davranmak zoruyla, daha ok diyalektik gidiinelemanlarn ayr ayr ve teker teker ele aldk.

Kendiliinden anlalaca gibi, geliim ve diyalektik sre bir tek

BTNDR. Geliim gidiinin hibir eleman tekilerinden ayrca vetek bana kmldayamaz. Btn diyalektik elemanlar (Hegel'in de-yimiyle: MOMENTLER) birbirleriyle karlkl etki-tepki halinde ilikilibulunurlar. Btn canllklaryla bir arada ileyerek yaarlar.

Diyalektik geliim srecinin btnln verebilmek iin burayadek sylediklerimizi toptan ele almalyz. Bunun iin nce iki genelkavramn zerinde durmalyz:

1- Evrim ve Devrim anlay,2- nkrn nkr anlay...

Bu iki anlay belirdikten sonra, her ikisinin birden ayn anlam na-sl perinlediklerini, varln her alannda: Doada, Toplumda, Tarihte,Dncede vb. grlen ak RNEKLER ile aklamalyz.

I- EVRM-DEVRMDiyalektik geliim srasnda u basamaklara rastlanr:

Birinci basamak: Ztlklarn Birlii arttr.Tez ve Antitez bir araya gelmelidir. Tavuk yumurtas ile horoz to-

humu bulumaldr. Bu olmadka, geliim iin gerekli ilk NEDEN, yaniasl motor gc, iletici zemberek ortada yok demektir.

kinci basamak: Say Birikimi arttr.Yani Tez ile Antitezin bir araya gelmesi yetmez. Bir araya gelen

ztlarn, arpan canll ile geliimi salamasna elverili ARTLARIbulmalar gerekir. Yumurta tohumlandktan sonra srekli 400 C syagirmelidir. O zaman hcrelerin ikier ikier oalarak, dut meyvesin-deki tanecikler gibi bir araya geldikleri grlr. Buna MORULA (Dut-uk) ad verilir.


41/201

nc basamak: Nitelik Sray arttr.Bir an gelir ki, nicelike, yani sayca deiiklik daha fazla oa-

lamaz. Yumurta hcreleri Dutuk halinde byrken, anszn Morulahcreleri yeni bir dzene girerler. Aralarndaki mesafe bir barsak iigibi boalp uzar. Hcrelerin kendileri de bakalarlar. Bylece mey-dana gelen yeni biime GASTRULA (Midecik) ad verilir. Morula'ya nis-petle Gastrula bambaka bir niteliktir.

Yumurta iinde ksa zamanda grlen bu deiiklikler, Doa iindeilk tek hcrenin yz binlerce ylda geirmi olduu geliimlerin zeti-dir. Yumurta kabuu iinde byle saysz yz binlerce yl temsil edenynla biim ve nitelik deiiklikleri olur. En sonra bildiimiz civcivbtn organlaryla meydana gelir.

Ne var ki civciv gene yumurta iindedir. Dardan bakanlar iin or-tada henz grnr yumurtadan baka bir ey yoktur. Civcivin ortayakmas iin bir srama daha gerekir. Yumurtann kabuu delinmeli,civciv dar frlamaldr. Kabuk delinmezse, iindeki yavru lebilir.

Gryoruz, yeni bir geliim mutlaka nicelikten nitelie atlay iletamamlanr. Kantite [Nicelik] ve say oalna TEKML (Evolusyon:Evrim) denir. Nicelikten yeni bir Kaliteye [Nitelie] atlaya NKILP(Devrim: Revolusyon) ad verilir. Evrim bir sre baarlmadka devri-me varlamaz. Ama evrimin ardndan devrim gelmezse, btn geliimboa gider. Kabuunu yarp kamayan civciv clk olur, lr.

II- NKRIN NKRI ANLAYIIDiyalektik geliim srecini toptan zetlersek, onun gze arpan

momenti vard:1- TEZ,2- ANTTEZ,3- SENTEZ...Bu momentsiz hibir geliim olamaz. Bu moment arasndaki

iliki nasl gerekleir?

Basite ve tereyadan kl ekerce, birisinden tekisine gei bi-iminde sre olmaz. yle basit ve tedrici gei momentleri, ancakFormel Mantk iin, daha dorusu Formel mantn anlay hayalha-nesinde vardr...

Formel Mantk niin byle bir eilimde kurulmutur?nk, kapitalist snf kendi devrimini baardktan sonra, artk

devrim istememektedir. Devrimi toptan inkr edebilmek iin, Varlktayle bir deiikliin bulunduunu inkr etmekten baka i ve yrne-cek baka kestirme yol yoktur.

Ne var ki Varlk, Doa, Toplum ve Dnce hibir zaman tek birsosyal snfn keyfine ve isteine uymamtr ve uyamaz.


42/201

veren snf bile geliimin gerek gidi diyalektiini rtbas eder-ken, bir davranta bulunmaktan kendini alamaz: Diyalektii NKReder. Demek burjuvazi bile, kendi dncesine ramen, davranrkenbavurmaktan kendisini alamad NKR ile davranr. Diyalektik sre-cin btn zembereklerindeki ileyie damgasn vuran da bu kesinlii-dir. Hibir ey tekini inkr etmeksizin geliemez.

Gereklik, Tez ile Antitezin ilikilerinde hep karlkl ztlamalar vedolaysyla da birbirini inkrlar gidiini gsterir. Tezin karsna Anti-tez kar kmaz; Teze kar elebice ikiyzl okamalarda bulunmaz.Onu dpedz temelinden NKR eder.

Sonra sra Senteze gelir. Gelir gelmez; Tezin bana gelen inkr-dan, Antitez dahi yakasn kurtaramaz. Bu yol Sentez, Antitezi inkreder. Antitez NKRI m temsil ediyor? yle ise, Sentez o NKRINNKRI olur.

Ve btn Varln diyalektik gidii deyince, o gidiin en byk biri-cikliini temsil eden kanun NKRIN NKRI KANUNU olur:

"yle ise inkrn inkr nedir? Doann, Tarihin ve Dncenin ola-anst genel olan ve srf bu yzden de en byk yaygnlk ve nemtayan bir geliim kanunudur; grm olduumuz gibi, hayvanlar vebitkiler dnyasnda, jeolojide, matematikte, tarihte, felsefede uygu-lann bulduunu grdmz bir kanundur.

uras kendiliinden besbellidir: rnein bir arpa tanesinin imlen-

mesinden meyveyi tayan bitkinin lmne dek geirdii kendine zg(spesial) evrim sreci zerine, bu bir nkrn nkrdr demekle yetin-diim srece (zaman), hibir ey sylememi olurum. nk, ntegralhesap da keza bir nkrn nkr olduuna gre, aksini ne srersem,yle bir manaszl ne srme dnerim (srm olmam icabeder):bir arpa sapnn Biyolojik sreci bir ntegral hesaptr yahut ve hatta,daha ileri giderek, Sosyalizmdir, deyip kveririm. Oysa, Metafiziki-lerin boyuna Diyalektie kar savurduklar sulama da budur. Btno sreler nkrn nkrdrlar dediim vakit, onlarn hepsini u biricikevrim kanununa yklemi (hamletmi: je les subsume) olurum ve buyoldan da, her srecin kendine zg olan zelliklerini ihmal etmi bu-lunurum. Oysa Diyalektik doann, insan toplumunun ve dnceninevrim hareketinin genel kanunlarndan baka bir ey deildir.

Bununla birlikte, yle bir itiraz yrtlebilir: nkr diye bildiimizey doru bir inkr deil: bir arpay trsem, bir bcei inersem,(a) art bykln bir kalemde zersem ve bunun gibi eyler ya-

parsam, ben o eyleri inkr ederim. Yahut: 'Gl bir gldr' szn;'Gl bir gl deildir' demekle pekl inkr etmi olurum; bu sefer o

inkr da tekrar inkr ederek; 'Bununla beraber gl bir gldr' der-sem, i nereye varr?


43/201

Bu itirazlar, dorusu Metafizikilerin Diyalektie kar ne srdk-leri belli bal argmanlardr. Ve o trl darkafalca dnmeye laykargmanlardr. Diyalektikte nkr etmek sadece Hayr demek deildirveyahut bir eyin var olmadn bildirmek deildir yahut da bir eyiyle veya byle yok etmek deildir. Daha nce Spinoza yle demi-ti: "Omnis determinatio est negatio": yani her snrlandrma veya be-lirlendirme ayn zamanda bir inkrdr. Ondan baka, nkrn zel trburada hem genel karakteriyle, hem srecin kendine zg mahiyetiyle[zyle, aslyla] belirlenmitir. Ben yalnz inkr etmemeliyim, belkiinkr yeniden kaldrmalym (aufheben) da demek, ben birinci inkrylesine kurmalym ki ikincisi mmkn kalsn veya olaan olsun. Bunasl olur? Her zel durumda kendine zg doasna gre olur. Benarpa tanesini trm, bceklerin stne basarm: Birinci eylemi

pekl yapmmdr, ama ikincisini imknsz klmmdr. Demek, her

eit eyin inkrndan bir geliim kmas iin, kendine zg bir inkredilii vardr; her tasavvur veya kavram eidi iin de i tpk yledir:infinitesimal hesapta, eski kkler araclyla art puisanslar tekil et-mek iin baka trl inkr yaplr (edilir) ve baka her ey gibi bununda renilmesi lzmdr. Srf arpa sap ile infinitesimal hesap nkrnnkr kuralna uyar diye bilmek insan, ne baarlca arpa ekmeye, neDiferansiyel (Tefazul) ve ntegral (Tamam) hesap yapmaya elveriliklmaz; nitekim ben, tellerin boylarna gre ses kar diyen kanunubilir bilmez, hemen keman almay renmi olmam.

uras besbelli ki: (a)y bir yazp bir silmek yahut gln gl ol-duunu, sonra gl olmadn art arda sylemek gibi ocuka dav-ranlar nkrn nkr saymak, ylesine sama sapan ilere kendinivermek sersemliinden baka hibir kapya kmaz. Bununla birlikte,biz nkrn nkrn baarmaya giritik miydi, Metafizikiler (yapla-cak en iyi eyin nerede ise) yle sersemlikler yapmann pek yerindeolduuna bizi bile inandrmak isterlerdi."(F. Engels, age., s. 219-221(Marks-Engels, Werke, C. 20, s. 131-132))


44/201

RNEKLER

a) Cansz Doadan rnekler:Yeryznn bugne dek geirdii geliime Formel Mantkla ba-

karsak, durgunluktan baka bir ey gremeyiz. Mademki Evet, Ha-yr olamaz, yleyse Dnyann bugnk biimi dnk biiminin ayn-dr. Olsa olsa krenin kabuu biraz daha kalnlam, yani "oalp

bym"tr.Oysa yeryznn gerek tarihi bunun tam tersini gsterir. Kremi-

zin kabuu imdiki biimini alncaya dek binbir altstlk geirmitir.Bugn bizim da tepesi olarak grdmz en byk ykseklikler,bir zamanlar yeryznn en byk derinlikler gsteren deniz dipleriidi. Himalaya Dalar'nn ykseklii ile Umman Denizinin derinlii busreci ispatlar. Ve bugn yeryznde grdmz kara kt'alar, tek-tonik batp kmalarla, bugnk son biimine gelmek iin eski biim-lerini inkr etmilerdir.

Engels der ki:"Btn jeoloji bir sra inkr edilmi inkrlardr, yklm eski for-

masyonlarn ardndan yeni konulmu formasyonlarn geliidir. lkin,akc ynn soumasndan donmu bulunan ilkel yer kabuu, sularnetkisiyle, meteoroloji etkisiyle ve atmosferin imik [kimyasal] terkibi[bileimi] yznden krlr ve bylece parampara olan ynlar denizdiplerinde tabaka tabaka sralanrlar. Bu ilkel jismanlarn dibinden suyzeyinin stne kan yer yer kabarp kalkmalar, o blmleri yeni-den yamurun, mevsimle deien scan, atmosferdeki oksijenin ve

karbon asidinin etkilerine brakr. Bu ayn etkiler kaya ynlar stnetesir ederler. Bu kaya ynlar yer kabuunun iinden gelirken arkaarkaya duran tabakalar geerler, erirler ve sonra yeniden sourlar.Milyonlarca yzyllar boyu hi durmakszn yeni yeni tabakalar biim-lenir, bunlardan birou tekrar yklarak daha sonraki yeni tabakalariin materyal hizmetini grrler. Ama btn bunlarn sonucu olum-ludur: Bir yer teekkl eder, bu yerde mekanik granlasyon (tane-leme) halinde en eitli kimya elemanlar birbirine karr, bu hal encivcivli ve en deiik bitkilerin yetimesine elverili olur."(F. Engels,

age., (Marks-Engels, Werke; C. 20, s. 127))


45/201

b) Canl Organizmadan rnekler iin nce Bitkilere, sonra Hay-vanlara bakalm.

1- Bitkilerden rnekler:"Bir arpa tanesini ele alalm. Milyarlarca benzer taneler ezilirler,

kaynatlrlar, mayalandrlr ve en sonunda tketilirler. Ama byle birarpa tanesi kendisi iin normal olan artlara rastlarsa, elverili birtopraa derse, scan ve nemin etkisi altnda, kendine zg birbiim deiikliine urar, imlenir; tane olarak tane yok olur, inkredilir; tanenin yerine iinden doan bitki geerek, tanenin inkr olur.

Ama bu bitkinin normal hayat nedir? Byr, ieklenir, dllenir veen sonunda yeniden arpa taneleri retir; o yeni taneler olgunlarolgunlamaz, sap lr; sap da kendi yanndan inkr edilmi olur. Buinkrn inkrndan kan sonu udur: Elimize yeniden balangtaki

arpa tanesi gemitir. Ne var ki bu tane on kat, yirmi kat, otuz kat o-almtr. Hububat denilen taneler ok yavalkla deiirler. Onun iinbugnk arpa yzyl ncekinin hemen hemen ayndr. Ona karlk,deimesi kolay olan bir ss bitkisini, rnein bir kasmpaty yahutorkideyi ele alalm: Bitkiden alnm yumruyu bahvanlk sanatnn

prensiplerine gre ileme uratalm, bylece elimize yalnz daha okyumru gemi olmaz, bir de en gzel iekleri retecek nitelii dzel-tilmi yumrular da elde etmi bulunuruz ve bu srecin her yenilenii,her yeni inkrn inkr o sreci mkemmelletirecektir." (F. Engels,

age., s. 209-210 (Marks-Engels, Werke, C. 20))

2- Hayvanlardan rnekler:Yumurtadan nasl civciv ktn biliyoruz. Ayn eyler insan iin de

tekrarlanabilir. Formel Manta gre ana karnnda ocuun geliimipek basit bir bymedir. Vaktiyle insan tohumu iinde mikroskoplagrlebilecek bir insancn bulunduu sanlrd. Bu mantkla mikros-kop altnda yumurta yahut meni (sperm) iine gizlenmi insan yavru-sunun ka gz merak edilip aranabilirdi.

Gerekte insan tohumu da, tavuunki gibi, nce basit ve zt ikihcrenin ortalarndan blnp birbirlerine hcum etmesi ile doar. Buhcumla birleen ztlarn hcresi ikier ikier blnerek oalr-. Hay-vanlar silsilesinin doada milyonlarca yl geirdii binbir deiiklikleriok ksa basamaklarla atlaya atlaya insan klna dek gelir. Kadnlaerkein birlemesi ztlarn beraberlii idi. Spermle yumurtann arp-mas gene ztlarn bir araya gelmesi ile oldu. Ana karnnda ocuungelimesi ayn diyalektik evrim konaklarndan geer.

Dokuz ay on gn sonra evrim bitmitir. Anszn sanclar balar vekanl, yrtnmal bir rpnla ocuk ana rahminden arabuk dnyaya


46/201

gelir. Bu geli diyalektik geliimin sonulanmas, meyvelenmesi, yaninicelikten nitelie atlamasdr. ocuk rahim iindeki nitelikten dardnyann bambaka insan niteliine girer.

Dnyaya gelen ocuun daha sonraki geliim konaklar da hepyle zaman zaman nemli nitelik deiikliklerine urayarak devrimleryapar. Grnte ocuk srf byyor gibi gelir. Gerekte ocuun i-yapsna baklrsa, orada sonsuz bir savan zaman zaman altstlkleryaratt grlr. ocuk byk insan rneinden ufaltlm bir minya-tr

Documents

Hikmet Kivilcimli - Diyalektik Materyalizm Nedir Ne Degildir