36
INTERESUJĄCY TEMAT: PRZEMYSŁ ENERGETYCZNY WALTER: Z PEŁNĄ ENERGIA HIGH MAGAZYN SPECJALISTYCZNY FIRMY WALTER, POŚWIĘCONY OBRÓBCE SKRAWANIEM METALI HIGH PERFORMANCE 01|2012 PERFORMANCE

HIGH PERFORMANCE - Walter: Z PEŁNĄ ENERGIA...nym procesom w wydajnym zakładzie produkcyjnym, przez najle-piej wykwalifikowanych pracowników w branży. Jeśli zaniedbamy któregokolwiek

  • Upload
    others

  • View
    1

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: HIGH PERFORMANCE - Walter: Z PEŁNĄ ENERGIA...nym procesom w wydajnym zakładzie produkcyjnym, przez najle-piej wykwalifikowanych pracowników w branży. Jeśli zaniedbamy któregokolwiek

INTERESUJĄCY TEMAT: PRZEMYSŁ ENERGETYCZNY

WALTER: Z PEŁNĄ ENERGIA

Multan – chłodziwa, które się nie “rozdzielają”.

Dzięki marce Multan Henkel z sukcesem wprowadził na rynek opatentowane chłodziwo bez środków bakteriobójczych. To dzięki swojej unikalnej formule Multan nie wymaga dodatku środków bakteriobójczych.

Unikalna formuła Multan powoduje, że jest on wyjątkowo oszczędny w procesach maszynowych, zapewnia wyższe bezpieczeństwo pracy i przyczynia się do ochrony środowiska.

Bakterie nie mają szans!

Zamów teraz bezpłatne dopełnienie* i przekonaj się o korzyściach stosowania produktów Multan na potrzeby swoich aplikacji.Henkel Polska Sp. z o.o. Adhesive Technologies General Industry, tel (+ 48 22) 56 56 200, [email protected], www.HenkelMultan.com * Z przyjemnością dopełnimy bezpłatnie jedną z Twoich maszyn o pojemności do 2000 litrów.

Korzyści płynące ze stosowania chłodziwa Multan:

Wysoka stabilność na działanie mikroorga- nizmów

Nie ma konieczności stosowania dodatkowych konserwantów

Bardzo dobre zabezpieczenie przed korozją

Wysoki poziom czystości części poddanych obróbce maszynowej

Emulsja drobnodyspersyjna o doskonałych właściwościach spływania

Nie zawiera środków antyadhezyjnych pochodnych formaldehydu

Bezzapachowy

Bakterie muszą pozostać na zewnątrz!

Multan_Ad_Pol_20120613.indd 1 13.06.12 17:12

HIGH MAGAZYN SPECJALISTYCZNY FIRMY WALTER, POŚWIĘCONY OBRÓBCE SKRAWANIEM METALI

HIGH PERFORMANCE 01|2012

PERFORMANCE

Page 2: HIGH PERFORMANCE - Walter: Z PEŁNĄ ENERGIA...nym procesom w wydajnym zakładzie produkcyjnym, przez najle-piej wykwalifikowanych pracowników w branży. Jeśli zaniedbamy któregokolwiek

Wydajniej, szybciej, precyzyjniej – wymagania w stosunku do dostawców przemysłu energetycznego sa coraz bardziej specjalne i obszerne. Nowe technologie wytwarzania energii wymagaja rozwoju nowych materiałów i procesów obróbki. Nasze marki firmowe Walter, Walter Titex i Walter Prototyp sa dla Panstwa narzedziami najwyzszej techniki i rozwiazaniem dla kompletnej obróbki wykonane przez lidera technologii. Wynik jest rewelacyjny: Dostawca narzedzi z jednej reki, ekstremalnie długie okresy wykorzystania, narzedzia specjalne na miare, maksymalna precyzja i wysoka wydajnosc. W ten sposób okreslamy inowacje – w pełni zintegrowana z procesami naszych klientów.

WYDAWCAWalter AG Derendinger Straße 53D-72072 TübingenTel. +49 7071 701 0Faks +49 7071 701 [email protected]

OSOBA ODPOWIEDZIALNA ZA TREŚĆMirko Merlo, Prezes

KIEROWNICTWO PROJEKTUIsabel Hornemann, Kierownik Działu Marketingu i Komunikacji, Walter AG

REDAKCJA NACZELNAStefan Richter, Storymaker GmbH

REDAKCJAStorymaker GmbHDerendinger Straße 50D-72072 TübingenTel. +49 7071 938 72 0Faks +49 7071 938 72 [email protected]

SZATA GRAFICZNAwww.blixen.eu

DRUKWerbedruck GmbH Horst Schreckhase

POCHODZENIE ZDJĘĆfotolia gettyimagesPeder Iblher, Blixenimages.de Richard LäpplePat NehlsMartin SchreyerErich SchwabWalter AG

INFORMACJE ŹRÓDŁOWEWszystkie wymienione produkty są zarejestrowanymi lub niezarejestro-wanymi znakami towarowymi danych firm. Reprodukcja dozwolona jedynie za jednoznacznym, pisemnym zezwoleniem wydawcy. Printed in Germany 625 4558 (07/2012) PL

_ NoTA WydAWcy

HIGH PERFORMANCE 01|2012 WALTER NA ŚWIEcIE

E-mail z...

Waukesha, Wisconsin (USA)

Patrick Nehls Product Manager Walter USA LLC, Waukesha Wisconsin08.05.2012, 5:03 AW: Your questions regarding business in the U.S.

Szanowny Kolego, chętnie odpowiem na Twoje pytania.

Czym różni się branża obróbki skrawaniem w USA od rynków w innych krajach?W USA mamy dwie jednostki miar: bardziej rozpowszechniony system calowy

oraz system metryczny. Musimy więc być »dwujęzyczni« i rozumieć obydwa systemy, w zależności od wymagań Klienta. Ponadto mamy różne normy przemysłowe, w zależno-ści od branży: AISI w przemyśle stalowym i SAE w samochodowym – obydwie różnią się funkcjonalnością i dokładnością detali. Gdy rozmawiamy z Klientami o produktach, musimy porównywać te normy i ustalić nasze stanowisko, aby znaleźć odpowiednie roz-wiązania.

Jakie potrzeby mają Wasi Klienci w USA?Bardzo często brak wykwalifikowanej siły roboczej – mamy zbyt mały dopływ

nowych ludzi do produkcji. Skutkiem tego większa część przemysłu narzędziowego i produkcji form wywędrowała za granicę. Tam można znaleźć wystarczającą ilość nowych pracowników, a koszty produkcji są tańsze. Przeciwdziałamy temu trendowi, dbając o to, aby nasi amerykańscy Klienci pozostali konkurencyjni. Do tego dochodzi jeszcze jak naj-szybsza dostawa. Jeśli Klient musi wymienić jakieś narzędzie, powinno być ono dostar-czone najczęściej w ciągu jednego dnia. To oszczędność pieniędzy, ponieważ produkcja przerywana jest tylko na krótki czas, a Klienci nie muszą utrzymywać własnego magazynu części zamiennych. Nie jesteśmy jednakże jedynym oferentem na tym rynku, dlatego też chcemy być tym najbardziej lubianym. Sądzę, że często tak właśnie jest – ponieważ nie komplikujemy spraw i jesteśmy elastyczni.

Czy możesz nam udzielić kilku porad, jak postępować z amerykańskimi biznesmenami?Nawet w obrębie samych Stanów Zjednoczonych mamy do czynienia z regional-

nymi różnicami kulturowymi. Ich zrozumienie i przestrzeganie przyczynia się znacznie do nawiązania dobrej relacji z Klientem. Ogólnie rzecz biorąc amerykańscy biznesmeni są stosunkowo bardziej na luzie, niż ich koledzy z Europy czy też z Azji.

Ostatnie pytanie: czym wyróżnia się Walter USA?Walter USA to szczególne przedsiębiorstwo: mamy kolegów francusko- i hisz-

pańskojęzycznych w Dziale Obsługi Klienta, aby ułatwić porozumiewanie się z naszymi kanadyjsko-francuskimi czy też meksykańskimi Klientami. Mamy dobrze wykształcony i aktywny zespół. Pod szyldem Walter z małego przedsiębiorstwa rodzinnego rozwinął się ważny gracz w północnoamerykańskim przemyśle przetwórstwa metali.

Kolejna amerykańska osobliwość to drogi zbytu. Firma Walter działa zazwyczaj na innych rynkach na zasadzie zbytu bezpośredniego, tutaj natomiast z reguły sprzedajemy za pośrednictwem dużej sieci handlowej. Musimy więc dbać o to, aby handlowcy wiedzieli na temat naszych produktów tyle samo, co my, i aby rozpoznawali ich wartość dodaną.

Serdeczne pozdrowienia z Waukesha Wisconsin,Patrick Nehls,Product Manager Walter USA, LLC

35

Zdjęcia: fotolia, Patrick Nehls

W pełni zintegrowana innowacyjność

Page 3: HIGH PERFORMANCE - Walter: Z PEŁNĄ ENERGIA...nym procesom w wydajnym zakładzie produkcyjnym, przez najle-piej wykwalifikowanych pracowników w branży. Jeśli zaniedbamy któregokolwiek

HIGH PERFORMANCE 01|2012

DRODZY CZYTELNICY,

jako lider kompetencji w obróbce skrawaniem metali firma Walter zobligowana jest nie tylko do oferowania innowacyjnych produktów oraz najwyższej wydajności. Sądzimy bowiem, że doskonałe narzędzia mogą być wytwarzane tylko dzięki perfekcyj-nym procesom w wydajnym zakładzie produkcyjnym, przez najle-piej wykwalifikowanych pracowników w branży. Jeśli zaniedbamy któregokolwiek z tych czynników, nie osiągniemy celu utrzymania długoterminowo zrównoważonej pozycji lidera kompetencji.

Zrównoważony rozwój to główny temat nowego wydania naszego Magazynu dla Klientów HIGH PERFORMANCE, a także strategia firmy Walter. Musimy dla naszych własnych procesów tworzyć zrównoważone rozwiązania, a dzięki naszym narzędziom i usługom musimy zapewniać Klientom możliwości sprostania z ich strony wyzwaniom wciąż zmieniających się rynków – na przykład dzięki naszym ofertom regeneracji lub też recyklingu.

Dlatego też firma Walter jest od jesieni 2011 roku człon-kiem inicjatywy wspierającej zrównoważony rozwój Blue Com-petence – Niemieckiego Stowarzyszenia Producentów Maszyn i Urządzeń (VDMA). Blue Competence zdefiniowało jasne kry-teria i standardy zrównoważonego rozwoju, które musi spełnić każde przedsiębiorstwo, jakie chce brać udział w tej inicjatywie. Już na starcie z okazji targów branżowych EMO było to łącznie

30 przedsiębiorstw. Celem jest najwyższa przejrzystość i ukierun-kowanie w przypadku tych wszystkich Klientów, którzy podczas wyboru dostawców i procesów świadomie kierują się ideą zrów-noważonego rozwoju. Celem jest również skoordynowany rozwój w gospodarowaniu energią oraz zasobami przy najmniejszym możli-wym poziomie emisji i najwyższej wydajności produkcji.

W tym wydaniu HIGH PERFORMANCE przedstawiamy Pań-stwu kilka przykładów naszego rozumienia zrównoważonego rozwoju: zabieramy Państwa do najnowocześniejszego w Euro-pie zakładu produkcji płytek skrawających, naszego zakładu w Münsingen, gdzie wiele procesów ma już charakter obiegu zamkniętego. Ponadto prezentujemy Państwu nasze kompeten-cje dotyczące rozwiązań w zakresie skrawania dla branży energe-tycznej, która potrzebuje coraz bardziej efektywnych produktów. Nasze marki specjalistyczne Walter, Walter Titex i Walter Pro-totyp stanowią wzorzec również w przypadku wielu zastosowań w sektorze energetycznym. Jeśli chcą Państwo dowiedzieć się, w jaki sposób mogą Państwo podnieść wydajność procesów we własnych zakładach, zachęcamy do skontaktowania się z naszym doradcą.

Interesującej lektury życzy

Zdjęcie: Walter AG

MIR

KO

ME

RLO

Od roku 2012 Prezes W

alter AG

3

EDITORIAL

Page 4: HIGH PERFORMANCE - Walter: Z PEŁNĄ ENERGIA...nym procesom w wydajnym zakładzie produkcyjnym, przez najle-piej wykwalifikowanych pracowników w branży. Jeśli zaniedbamy któregokolwiek

4

DMU P / FD // DMC U / FD Obrabiarki serii duoblock®

Technologia frezo-toczenia: 12 lat doświadczenia, ponad 800 zainstalowanych obrabiarek

24 / 7 Service-Hotline: +48 (0) 62 74 28 285

Całodobowe wsparcie oraz największa

dostępność części zamiennych.

Zalety technologii frezo-toczenia

_ 12 lat doświadczenia

_ Ponad 800 zainstalowanych, obrabiarek z tego 80 %

ze zmieniaczem palet

_ Do 300 % większa produktywność dzięki obróbce

kompletnej

_ Cykle frezarsko-tokarskie DECKEL MAHO, takie jak

ustawione toczenie z osią A, pomiar detali z sondą L

i szlifowanie

_ Konstrukcja duoBLOCK®, z dużą, sześcienną przestrzenią

roboczą dla detali o długości do 1.640 mm i masie 4.000 kg

_ Największa stabilność i dokładność dzięki trzem prowadni-

com w osi X dbają o trwałą sztywność całej drogi przesuwu

_ Chłodzenie wszystkich osi liniowych, osi B, wrzeciona

i stołu frezo-tokarskiego

cooperation sustains innovation

Jeśli Państwa telefon komórkowy wyposażony jest w oprogramowanie QR-Code, macie Państwo bezpośredni dostęp do naszej strony internetowej.

Wszystkie informacje znajdują się na stronie internetowej: www.dmgmoriseiki.com

DMG / MORI SEIKI Polskaul. Fabryczna 7, PL-63-300 PleszewTel.: +48 (0) 62 / 7428 151, Fax: +48 (0) 62 / 7428 114

DMG_MORI_DMU_DMC_FD_duoBLOCK_216x280_pl:Layout 1 22.03.2012 9:29 Uhr Seite 1

Page 5: HIGH PERFORMANCE - Walter: Z PEŁNĄ ENERGIA...nym procesom w wydajnym zakładzie produkcyjnym, przez najle-piej wykwalifikowanych pracowników w branży. Jeśli zaniedbamy któregokolwiek

5

_ KOMPETENCJA 6 KOMPETENCJA W TYM, CO ROBIMY Spojrzenie poza firmę Walter.

_ PRZEDSIĘBIORSTWO 8 ZAMYKANIE OBIEGU Jak powinny wyglądać fabryki w XXI wieku? Możliwa odpowiedź: tak,

jak zakład produkcji płytek skrawających firmy Walter w Münsingen.

12 ZNAJDŹ SWOJE NARZĘDZIE GPS ma związek z nawigacją. Walter GPS to nowy, komputerowy

system wyboru narzędzi, który zastępuje TEC-CCS.

14 NOWOŚCI

_ INTERESUJĄCY 16 »ZWIĘKSZA SIĘ RÓŻNORODNOŚĆ TEMAT TYPÓW TURBIN« Wywiad z prof. Jeschke, Instytut Napędów Strumieniowych i Maszyn

Wirnikowych, Politechnika (RWTH) w Aachen

18 WALTER: Z PEŁNĄ ENERGIĄ Wytwarzanie energii to na całym świecie branża odnotowująca wzrost,

która mimo to odczuwa dużą presję związaną z innowacyjnością. Dla-tego też firma Walter już przed laty stała się dostawcą nowych rozwią-zań dla producentów turbin.

22 CHOINKA: O PERFEKCYJNYM KSZTAŁCIE Szwajcarski producent maszyn energetycznych Alstom wytwarza

wirniki do turbin gazowych i parowych o mocy do 1100 MW. Specjalista z firmy Walter jest stale na miejscu.

_ TECHNOLOGIA 26 POKAŻ ZĘBY Elektrownie wiatrowe pełnią ważną rolę w przypadku „rewolucji ener-

getycznej”, do jakiej dąży się w Niemczech. To tylko jeden z powodów, dla którego firma Walter rozszerza swą ofertę narzędzi do frezowania uzębień.

28 PONAD PRZECIĘTNOŚĆ Pokrywane materiały skrawające, stosowane już od lat siedemdzie-

siątych, doprowadziły do rewolucji w zakresie skrawania metali. Firma Walter dzięki swej technologii Tiger·tec® Silver toczy koło innowacji jeszcze dalej.

30 NARZĘDZIA Z ODCISKIEM PALCA Wraz z ilością możliwych zastosowań w ostatnich dziesięcioleciach

zwiększyła się również skokowo ilość narzędzi do obróbki skrawaniem metali. Walter Tool·ID pomaga zachować rozeznanie w tej mnogości.

32 ODPOWIEDNIA APLIKACJA Walter wyznacza trendy w branży. Za tą przewagą technologiczną stoi dział rozwoju, obsadzony najlepszymi specjalistami.

34 NOWE ZAKLĘCIE NA SZYBKOŚĆ Dzięki systemowi zamówień i produkcji Walter Xpress każdy Klient

może otrzymać szybciej swoje narzędzie specjalne.

_ WALTER 35 E-MAIL Z WISCONSIN (USA) NA ŚWIECIE od Pata Nehlsa, Menedżera Produktu w Walter USA LLC, Waukesha

Wisconsin

SPIS TREŚCI

SPIS TREŚCI

Page 6: HIGH PERFORMANCE - Walter: Z PEŁNĄ ENERGIA...nym procesom w wydajnym zakładzie produkcyjnym, przez najle-piej wykwalifikowanych pracowników w branży. Jeśli zaniedbamy któregokolwiek

HIGH PERFORMANCE 01|2012 KOMPETENCJA

KOMPETENCJA W TYM, CO ROBIMYSPOJRZENIE POZA FIRMĘ WALTER

Zdjęcia: n.n.

Panie Kienzlen, dlaczego Pańska mąka jest tak dobra?Kupujemy wyłącznie zboże najlepszej jakości, bezpośred-

nio od rolników z naszego regionu. Następnie umieszczamy je w naszych silosach, suszymy, wentylujemy i chłodzimy przy tym tylko zimnym powietrzem do temperatury 10 stopni. Dzięki temu pozostają w nim elementy odżywcze, zawarte w ziarnie tłuszcze nie jełczeją, a szkodniki, takie jak mklik mączny czy wołek zbo-żowy, trzymają się od niego z daleka. W silosie następuje więc wyrównanie różnych poziomów wilgotności zboża, co jest istotne dla dalszego przetwarzania. Podczas gdy my suszymy tylko przy użyciu zimnego powietrza, procedura ta byłaby dla wielu młynów przemysłowych zbyt pracochłonna, wtedy stosuje się więc środki chemiczne.

Ponadto chcemy, aby drogi transportu pozostały jak najkrót-sze. W tym celu powołaliśmy do życia projekt partnerski Tü-Korn. W ten sposób zboże, zanim zamieni się w gotowy chleb, pokonuje najwyżej drogę 15 kilometrów.

Co oznacza kompetencja w Państwa działalności?To nie tylko wykształcenie, ale również długoletnie

doświadczenie. Kompetencja musi wzrastać, obojętnie w jakim zawodzie. Gdy wytworzymy nowy rodzaj mąki, mój ojciec używa jej do pieczenia jako pierwszy, aby sprawdzić, do czego się ona nadaje. Najwyższą miarą kompetencji jest zawsze zadowolenie Klienta. To oznacza również, że stale poszukujemy nowych tren-dów, np. w przypadku gotowych mieszanek do pieczenia chleba.

W branży artykułów spożywczych jest to niezwykle ważne, aby pielęgnować tradycje, ponieważ oddziałują one na emo-cje Klientów. Równocześnie zaś konieczne jest otwarcie na nowe technologie i procedury produkcji. Na przykład te stare belki tu w młynie nadają pomieszczeniu nostalgiczny wygląd, na który często

WYWIAD CZTERY PYTANIA DO MARKA KIENZLENA

6

FIRMA WALTER określa samą siebie jako lidera kompetencji w swojej branży. Ambicje te opierają się na wysoko wykwalifikowanych pracownikach, wybitnych produktach, doskonałych procesach oraz efektywnej sieci zakładów produkcyjnych. Ale co oznacza kompetencja w innych branżach? HIGH PERFORMANCE rozmawia z Markiem Kienzlenem młynarzem z Unterjesingen, jednego z przedmieść Tübingen, rodzimego miasta firmy Walter AG.

Zdjęcia: Erich Schwab

Page 7: HIGH PERFORMANCE - Walter: Z PEŁNĄ ENERGIA...nym procesom w wydajnym zakładzie produkcyjnym, przez najle-piej wykwalifikowanych pracowników w branży. Jeśli zaniedbamy któregokolwiek

HIGH PERFORMANCE 01|2012 KOMPETENCJA

zwracają uwagę nasi Klienci. Niekiedy dawne tradycje są również odświeżane: pracujemy aktualnie więcej z zastosowaniem żaren kamiennych, ponieważ do mąki razowej nadają się one lepiej, niż wiele żaren stalowych. Z drugiej strony natomiast staramy się dotrzymać kroku naszym czasom i stosujemy wydajne, wyposa-żone w czujniki młyny, które pracują tylko w nocy, aby wykorzy-stać tańszą nocną taryfę. To powoduje wprawdzie w firmie nieco zamieszania, ale przecież jesteśmy zakładem produkcyjnym, dzia-łającym według kryteriów ekonomicznych, a nie młynem muzeal-nym.

Za młynem znajdują się również kury i świnie, czy to konieczne źródło dodatkowego zarobku?

I tak, i nie. Młynarze o zawsze hodowali również zwierzęta, głównie po to, aby móc spożytkować resztki powstające podczas mielenia. Można to ująć tak, że młyny działają według zasady cyklu, w którym nie ma odpadów. Kontrolujemy więc wszystkie etapy procesu powstawania dobrej mąki. Ponadto pochodzimy ze Szwabii, podobnie jak firma Walter, a tu się wykorzystuje wszystko i inwestuje tylko to, co uda się wypracować w postaci zysku.

Jak odbywa się kształcenie młynarzy? I jak wygląda ich dokształ-canie?

W Niemczech są dwie szkoły młynarskie. Ja sam uczęszcza-łem do tej w Stuttgarcie. Kształcenie trwa trzy lata. Ukończyłem szkołę w roku 1992 po dwóch i pół roku nauki. Byłem wtedy naj-lepszym absolwentem młynarstwa w Niemczech i otrzymałem sty-pendium, dzięki czemu przyswoiłem sobie później również wiedzę z zakresu zarządzania. Dokształcam się cały czas: czytam fachowe czasopisma lub uczestniczę w seminariach Niemieckiego Związku Młynarzy lub też producentów maszyn. Razem ze mną kształ-ciło się 18 młynarzy. Dzisiaj w Stuttgarcie są trzy klasy z około 60 uczniami, gdyż wizerunek zawodu młynarza uległ zmianie. Mły-narze to dzisiaj wysoko wyspecjalizowani technicy przetwórstwa, których wiedza na temat zbóż, kawy i herbaty, pasz dla zwierząt i olejów lub też recyklingu jest bardzo poszukiwana.

Stowarzyszenie Niemieckich Młynów (VDM) zrzesza aktualnie 500 młynów zbożowych z całych Niemiec, w tym małe firmy rzemieślnicze oraz duże młyny przemysłowe. Podczas spotkań fachowcy ze stowarzyszenia poświęcają uwagę tematom związanym z jakością wypieków z róż-nych gatunków zbóż lub też właściwościom ich składników. VDM angażuje się w kształcenie nowych pokoleń oraz stosowanie najnowszych technologii w młynarstwie. Aktualnie w całym kraju funkcjonuje 580 młynów, które dają zatrud-nienie 6000 osób.

www.mein-mehl.de

KOMPETENTNY MŁYNARZMarc Kienzlen, lat 36, przejął w roku 2011 od swojego ojca młyn zbożowy w Unterjesingen. Młyn jest w posiada-niu rodziny od roku 1872, główna część budowli liczy sobie 500 lat. W »skle-piku przy młynie« rodzina Kienzlen sprzedaje oprócz różnego typu mąki

również gotowe mieszanki do piecze-nia, słynną soczewicę Alblinsen, płatki śniadaniowe i inne produkty naturalne. W regionalnym stowarzyszeniu produ-centów rolnych i piekarzy Kienzlen sta-wia na gospodarowanie zrównoważone i najwyższą jakość.

7

Page 8: HIGH PERFORMANCE - Walter: Z PEŁNĄ ENERGIA...nym procesom w wydajnym zakładzie produkcyjnym, przez najle-piej wykwalifikowanych pracowników w branży. Jeśli zaniedbamy któregokolwiek

HIGH PERFORMANCE 01|2012

8

PRZEDSIĘBIORSTWO

LICZY SIĘ, jak zawsze, wnętrze, to ono właśnie ma znacze-nie. Jest tego pewien Helmut Gastel, Kierownik Działu Utrzymania Ruchu w zakładzie firmy Walter w Münsingen. „Jego” zakład uzna-wany jest za najnowocześniejsze w Europie miejsce produkcji płytek skrawających – nawet jeśli goście nie widzą tego na pierwszy rzut oka. Dziesięć z zainwestowanych do tej pory 30 milionów euro firma Walter przeznaczyła na technologie i procesy przyjazne dla śro-dowiska. Oczywiście, w wielu aspektach wymaga tego prawo. Jed-nakże dla firmy Walter dużo ważniejsza jest jeszcze inna kalkulacja: tylko ten, kto korzysta z energii i rezerw w sposób wydajny, będzie mieć również w przyszłości przewagę nad konkurencją. Tylko ten, kto zapewnia w produkcji stabilne procesy, może również zaofero-wać swym Klientom stabilną jakość. »Tylko w ten sposób możemy spełnić nasze ambicje, aby być liderem kompetencji w dziedzi-nie narzędzi do obróbki skrawaniem«, stwierdza Kierownik Działu Utrzymania Ruchu H. Gastel.

Polega to na idei w miarę możliwości zamkniętego obiegu, który sprawia, że produkcja jest wydajna. Od roku 2007 w nowym budynku w Münsingen trwa produkcja, a różne obiegi przenikają przez zakład – niektóre tak, jak układ krążenia lub układ nerwowy. Helmut Gastel jest dumny szczególnie z wyposażenia technicznego budynku: w dwóch centralach grzewczych działają bezstopniowe palniki, które są podłączone do sieci gazowej miasta Münsingen i mają współczynnik sprawności rzędu 95 procent. W połączeniu z mineralną izolacją ścian zewnętrznych oraz dachów hal, jak również z oknami o wysokim współczynniku izolacji zakład Walter zużywa teraz o 15 procent energii grzewczej mniej, natomiast emisja CO2 spadła w porównaniu do starej fabryki o jedną trzecią. Jest to moż-liwe tylko dzięki temu, że systemy odzyskiwania ciepła odbierają

ZAMYKANIE OBIEGUJAK POWINNY WYGLĄDAĆ FABRYKI W XXI WIEKU? MOŻLIWA ODPOWIEDŹ: TAK, JAK ZAKŁAD PRODUKCJI PŁYTEK SKRAWAJĄCYCH FIRMY WALTER W MÜNSINGEN NA JURZE SZWABSKIEJ. Tekst: Erich Schwab

Page 9: HIGH PERFORMANCE - Walter: Z PEŁNĄ ENERGIA...nym procesom w wydajnym zakładzie produkcyjnym, przez najle-piej wykwalifikowanych pracowników w branży. Jeśli zaniedbamy któregokolwiek

HIGH PERFORMANCE 01|2012

9

PRZEDSIĘBIORSTWO

ostatnich lat. A będą jeszcze droższe. Dlatego też już w fazie pla-nowania budowy naszej fabryki analizowaliśmy wszystkie procesy produkcyjne pod względem najwyższego poziomu zrównoważonego rozwoju.«

PO JEST LEPSZE, NIŻ PRZED

Na znajdującej się obok hali farmie gazowej firma Walter przechowuje w dużych zbiornika wszystkie materiały, niezbędne do powlekania: np. argon lub chlorek tytanu oraz dziewięć dodatko-wych substancji. Lecz nie w postaci gazowej, ale płynnej. Jeden kilo-gram płynnego wodoru odpowiada ilości ok. 12 000 litrów w postaci gazowej. W wyniku tego dostawca gazu musi pojawiać się teraz jedynie co trzy tygodnie, a nie jak dotychczas, co dwa dni. Również niezbędny do powlekania płyn zasadowy, za pomocą którego napę-dzane są pompy próżniowe oraz neutralizowane są kwaśne ścieki po procesie pokrywania, poddawany jest wtórnemu przetworzeniu. Spaliny powstające w procesie pokrywania są czyszczone w zasado-wych płuczkach spalin do takiego stopnia czystości, iż mogą być bez zastrzeżeń uwalniane do atmosfery.

Wytłaczane z metalowego proszku, a następnie spiekane płytki skrawające są oczywiście przed pokryciem również szli-fowane. Centralny system dostarczania oleju do chłodzenia dla stosowanych w tym celu maszyn zadowala się przy tym ilościami uzupełnienia o pojemności butelki, ponieważ zużyty olej jest w cało-ści filtrowany. Oczyszczony olej osiąga poza tym wyższą jakość, niż oryginalny, gdyż nie ma potrzeby dodawania do niego środków che-micznych ani wody. >

ciepło ze zużytego powietrza w hali, a następnie ogrzewają nim nowo doprowadzane świeże powietrze. Ponadto energia cieplna, powstająca podczas wytwarzania sprężonego powietrza, dopro-wadzana jest do systemu ogrzewania oraz służy do podgrzewania ciepłej wody. Świeże powietrze wypływa z wylotów powietrza blisko podłogi, a więc tam, gdzie potrzebują go ludzie i maszyny – z pełną regulacją temperatury zarówno w lecie, jak i w zimie. W ciepłej porze roku w firmie Walter stosowane są tak zwane adiabatyczne urządzenia chłodnicze, które zużywają o 40 procent mniej prądu, niż agregaty chłodnicze.

Wszystkie pompy ogrzewania, ciepłej wody oraz instalacje produkcyjne zostały aktualnie zastąpione przez modele o poborze prądu niższym nawet o 35 procent. Własny obieg wody w zakła-dzie wytwarza ze 100 litrów ścieków 50 litrów oczyszczonej, świe-żej wody. Spadający na dachy hali deszcz nie jest odprowadzany do kanału ściekowego, lecz do niecek przechwytujących na południo-wej stronie działki. Tam woda deszczowa może przesiąkać do wód gruntowych lub odparować, i tak zamyka się naturalny obieg wody.

PLANOWANIE OBIEGU MATERIAŁÓW

Zakład firmy Walter w Münsingen konkuruje w produkcji najlepszych płytek skrawających, a nie o nagrodę za najnowo-cześniejszą fabrykę. Jednakże, jak wyjaśnia inżynier zajmujący się pokryciami, Jochen Stadlbauer: »Również w przypadku środ-ków produkcyjnych oraz przepływu materiałów stosujemy myślenie oparte na zasadzie obiegu. Surowce do produkcji płytek skrawają-cych lub ich pokryć, a także energia, podrożały niezwykle w ciągu

Zdjęcia: Erich Schwab, Ilustracje: Blixen

JOCHEN STADLBAUERZapewnia efektywność procesów pokrywania w Münsingen

HELMUT GASTELKieruje Działem Utrzymania Ruchu w najnowocześniejszym zakładzie firmy Walter

Page 10: HIGH PERFORMANCE - Walter: Z PEŁNĄ ENERGIA...nym procesom w wydajnym zakładzie produkcyjnym, przez najle-piej wykwalifikowanych pracowników w branży. Jeśli zaniedbamy któregokolwiek

10

PRZEDSIĘBIORSTWO

GERHARD SCHÜSSLERKieruje w firmie Walter Działem Jakości i Zarządzania Ryzykiem

PIĘĆ ŚRODKÓW ZAPEWNIAJĄCYCH EFEKTYWNE GOSPODAROWANIE ENERGIĄ I ZASOBAMI W FABRYCE PŁYTEK SKRAWAJĄCYCH FIRMY WALTER W MÜNSINGEN:

_ 1 Systemy odzyskiwania ciepła odbierają ciepło ze zużytego powietrza w hali i ogrzewają świeże powietrze

_ 2 Ciepło, powstające podczas wytwarzania sprężonego powietrza, wykorzystywane jest w systemie ogrzewania oraz do podgrzewania ciepłej wody

_ 3 Zastosowanie adiabatycznych urządzeń chłodniczych w lecie obniża zużycie prądu o 40 procent w porównaniu do zwykłych agregatów chłodniczych

_ 4 Stopniowe zastępowanie wszystkich systemów pomp dla zapewnienia nawet o 35 procent niższego zużycia energii

_ 5 Odzyskiwanie metali szlachetnych, z jakich wytworzone są płytki skrawające, z oleju do chłodzenia

HIGH PERFORMANCE 01|2012

Na farmie gazowej przechowy-wanych jest jedenaście różnych rodzajów płynnych gazów – bez nich pokrywanie płytek skrawa-jących byłoby niemożliwe.

Nowoczesne kotły paleniskowe o współczynniku sprawności do 95 procent – serce dwu centrali grzewczych

Page 11: HIGH PERFORMANCE - Walter: Z PEŁNĄ ENERGIA...nym procesom w wydajnym zakładzie produkcyjnym, przez najle-piej wykwalifikowanych pracowników w branży. Jeśli zaniedbamy któregokolwiek

11

PRZEDSIĘBIORSTWO

Pył z procesu szlifowania ma dla firmy Walter swą wartość – przecież zawiera metale szlachetne.

Już od października 2011 roku trwają w firmie Walter prace nad stworzeniem systemu zarządzania energią. Oznacza to, że przedsiębiorstwo zobowiąże się do przestrzegania norm emisji i ochrony środowiska, będzie stale analizować swoje zużycie ener-gii oraz zasobów, wykorzystując przy tym stwierdzony potencjał oszczędności w odniesieniu do budynków i urządzeń. Bez takiego systemu zarządzania energią, zgodnie z żądaniem lokalnych władz Baden-Württemberg, firma Walter musiałaby płacić wzrastający co roku podatek energetyczny. Również i z tego powodu firma Wal-ter przystąpiła do regionalnej sieci, w której łącznie już 18 zakładów przemysłowych (pod kierownictwem dostawcy energii) wymienia się doświadczeniami na temat tego, jak przy mniejszym zużyciu produkować więcej. »Natura funkcjonuje w cyklach, w których nie ma odpadów«, stwierdza Dyrektor ds. Jakości Schüßler, »możemy u niej co nieco jeszcze podpatrzeć. Ponadto wiele zdobytych tutaj doświadczeń przeniesiemy na nasze pozostałe zakłady.« Münsin-gen spełnia więc rolę światowej awangardy – co oznacza, że inwe-stycje się spłaciły. Nowy zakład produkujący płytki skrawające firmy Walter znajduje się ponadto w środku objętego ochroną obszaru biosfery Jury Szwabskiej. _

RECYKLING NAWET U KLIENTA

> Oszczędzanie energii, środków produkcyjnych oraz reduk-cja emisji, to dla każdego przedsiębiorstwa – zwłaszcza na terenie Niemiec – nie tylko tymczasowa potrzeba chwili, ale najprawdopo-dobniej część strategii przedsiębiorstwa w XXI wieku. Dla produ-centa narzędzi, jakim jest firma Walter liczy się ponadto efektywne wykorzystanie cennych materiałów: płytki skrawające składają się z wolframu, różnych węglików oraz kobaltu o ściśle przestrzega-nym składzie. Powstający podczas produkcji pył i odpad z węglików jest w Münsingen odzyskiwany i przetwarzany ponownie w postaci proszku lub szlamu. A to jeszcze nie wszystko. Gerhard Schüßler, Dyrektor ds. Zarządzania Jakością oraz Ryzykiem w firmie Walter stwierdza: »W przyszłości chcemy zapewnić pochodzenie 50 pro-cent stosowanych przez nas surowców z samodzielnie odzyskanych materiałów. Materiały te będziemy skupować od naszych Klientów i poddawać powtórnemu przetworzeniu.« To wymaga inwestycji, ale wzmacnia też lojalność Klienta.

HIGH PERFORMANCE 01|2012

Wiele cykli – wiele pomp: w ten sposób można zaoszczędzić do 35 procent energii.

www.biosphaerengebiet-alb.de

Page 12: HIGH PERFORMANCE - Walter: Z PEŁNĄ ENERGIA...nym procesom w wydajnym zakładzie produkcyjnym, przez najle-piej wykwalifikowanych pracowników w branży. Jeśli zaniedbamy któregokolwiek

HIGH PERFORMANCE 01|2012

12

»JAK znaleźć swoje narzędzie?«, powinno to być możliwe przy użyciu komputera, podobnie jak w przypadku korzystania z systemu nawigacji w samochodzie. Walter GPS nie korzysta jednak

z uspokajającego – bardziej lub mniej – kobiecego głosu. Nowy system wyboru narzędzi Walter GPS powinien zdobyć uznanie dzięki innym funkcjom i informacjom. »Za pomocą nowego sys-temu chcemy zaoferować naszym Klientom zawsze najbardziej

ekonomiczne rozwiązanie narzędziowe«, mówi Jochen Vogel, czło-nek grupy projektującej system, »i to w przypadku wszystkich naszych marek specjalistycznych: Walter Titex i Walter Prototyp lub też dzięki optymalnym narzędziom skrawającym marki Walter. U podstaw procesu wyszukiwania narzędzia zawsze znajduje się kon-kretne zastosowanie u Klienta. Dzięki kilku kliknięciom docieramy więc do odpowiedniego narzędzia i dostarczamy wiele dodatkowych informacji na temat optymalnego zastosowania.«

GPS, JAK WSZYSCY WIEMY, MA ZWIĄZEK Z NAWIGACJĄ. TAK TEŻ JEST W PRZYPADKU FIRMY WALTER, CHOCIAŻ SKRÓT GPS OZNACZA TU GLOBAL PRODUCTIVITY SYSTEM. WALTER GPS TO NOWY, KOMPUTEROWY SYSTEM WYBORU NARZĘDZI, KTÓRY ZASTĘPUJE TEC-CCS. Tekst: Erich Schwab

ZNAJDŹ SWOJE NARZĘDZIE

Zdjęcia: Martin Schreyer

PRZEDSIĘBIORSTWO

Page 13: HIGH PERFORMANCE - Walter: Z PEŁNĄ ENERGIA...nym procesom w wydajnym zakładzie produkcyjnym, przez najle-piej wykwalifikowanych pracowników w branży. Jeśli zaniedbamy któregokolwiek

HIGH PERFORMANCE 01|2012

13

Firma Walter ma w katalogu 49 000 narzędzi do obróbki skrawaniem. Dzięki systemowi Walter GPS producent narzędzi pre-cyzyjnych z Tübingen przedstawia teraz system wyboru narzędzi, należący do następnej generacji. System redukuje systematycznie ilość narzędzi możliwych do zastosowania podczas obróbki. To z kolei oznacza oszczędność czasu, czytelny wybór i redukcję błędów, co sprawdziło się już w ciągu wielu lat. System Walter GPS został stworzony na bazie poprzedniej wersji – TEC-CCS, jednakże oferuje wiele nowych funkcji. »Podczas tworzenia nowego systemu szcze-gólną uwagę poświęciliśmy kwestii łatwego użytkowania«, wyja-śnia ekspert GPS, Jochen Vogel, »ponieważ niezrozumiałe menu użytkownika może doprowadzić do nieprawidłowego wyniku, a to z kolei oznacza nerwy i koszty.« W odróżnieniu od innych, obecnych na rynku, systemów wyboru narzędzi, w przypadku systemu Wal-ter GPS po wyborze materiału nie ma wyboru obróbki, jak np. fre-zowanie lub wiercenie, lecz wybór konkretnego zadania, jakie chce wykonać Klient. Następnie system pyta o geometryczne warunki ramowe. Walter GPS umożliwia przy tym również wprowadzenie tolerancji oraz indywidualnych odstępstw, np. rodzaj podcięć lub otworów poprzecznych.

Walter GPS dostarcza istotnych informacji na temat usta-lonych narzędzi oraz obszarów ich zastosowania, takich jak np. parametry skrawania, obliczenia opłacalności ekonomicznej oraz

PRZEDSIĘBIORSTWO

W odróżnieniu od innych systemów wyboru narzędzi Walter GPS zaczyna zawsze od konkretnego zastosowania. Następnie Klient wybiera obrabiany materiał

Foto: Walter AG

ZA POMOCĄ NOWEGO SYSTEMU WALTER GPS CHCEMY ZAOFERO-WAĆ NASZYM KLIENTOM ZAWSZE NAJBARDZIEJ EKONOMICZNE ROZWIĄZANIE NARZĘDZIOWE. Jochen Vogel,

członek grupy projektującej system, Walter AG

optymalnego chłodzenia. Ponadto system zaleca optymalną stra-tegię obróbki i informuje o kosztach poszczególnych operacji obróbki. W systemie Walter GPS możliwe jest również łączenie kolejnych etapów obróbki. Przykład: podczas wyszukiwania opty-malnego narzędzia w celu wykonania gwintu Klienci mogą również wyświetlić odpowiednie wiertła do otworu pod ten gwint. Można przy tym wyświetlać indywidualne wyniki, takie jak żywotność oraz parametry skrawania. Opcjonalnie można również wprowadzić do systemu używane maszyny oraz ich parametry – system Walter GPS uwzględnia te informacje podczas ustalania odpowiedniego rozwiązania narzędziowego i dopasowuje parametry skrawania do maszyny.

»Nasza pozycja lidera kompetencji w zakresie obróbki skra-waniem opiera się nie tylko na dobrych narzędziach, lecz również na kompleksowym serwisie, w tym również na systemie Walter GPS«, stwierdza dr Peter Müller, menedżer działu R&D wiertar-skich narzędzi monolitycznych w firmie Walter. Zaprezentowana na targach branżowych EMO 2011 pierwsza wersja systemu Wal-ter GPS umożliwia wyszukiwanie narzędzi do wykonywania gwintów wewnętrznych i wiercenia. System jest teraz sukcesywnie rozwijany dalej i uzupełniany o narzędzia do gwintów zewnętrznych, wytacza-nia, frezowania i toczenia. Pierwsza aktualizacja Walter GPS plano-wana jest już wkrótce. _

Page 14: HIGH PERFORMANCE - Walter: Z PEŁNĄ ENERGIA...nym procesom w wydajnym zakładzie produkcyjnym, przez najle-piej wykwalifikowanych pracowników w branży. Jeśli zaniedbamy któregokolwiek

HIGH PERFORMANCE 01|2012

14

PRZEDSIĘBIORSTWO

NEWS

WALTER WKRACZA Z KOLORAMI

Dzięki Walter Color Select pomyłki należą już do przeszłości: kodowanie za pomocą koloru wskazuje Klientowi, do jakiego mate-riału przeznaczone jest narzędzie wiertarskie. Równocześnie zaś kolorowe pokrycia na ostrzach wierteł służą jako wskaźniki zużycia. Color Select zapobiega uszkodzeniom w następstwie zastosowania niewłaściwego narzędzia, zwiększając w ten sposób bezpieczeń-stwo procesu. Wysokiej jakości pokrycia zapewniają ponadto opty-malne właściwości pod względem tarcia. _

www.walter-multiply.com

»REGENERACJA« BEZ PRZESTOJÓW

Dzięki usłudze Walter X-Change 24 firma Walter rozszerza swoją ofertę usług: Klienci mogą zgłosić zużyte narzędzia Walter do ponownego ostrzenia i wypożyczyć narzędzia zastępcze na ten czas. Narzędzia zamienne dostarczane są w ciągu jednego dnia na czas trwania renowacji. Przedsiębiorstwa zajmujące się obróbką skrawaniem nie muszą już utrzymywać własnego zapasu narzędzi, aby w czasie »regeneracji« zapewnić sobie możliwość produkcji. Ekspert zajmujący się usługą Walter X-Change 24 wykorzystuje również czas na odbiór w celu sprawdzenia stanu narzędzi Klienta pod względem kolejnych kandydatów do ponownego ostrzenia. _

WALTER MULTIPLY DLA ROSYJSKIEJ FIRMY AVTODIZEL

Rosyjski producent samochodów Avtodizel ma zamiar w najbliższych latach wytwarzać najnowocześniejsze silniki wysoko-prężne z zastosowaniem narzędzi firmy Walter AG. Walter dostar-cza przy tym nie tylko narzędzia, lecz zapewnia również dzięki swej ofercie serwisowej Walter Multiply stały, wspomagany kompute-rowo monitoring produkcji – a w razie potrzeby również optymali-zację. Pracownicy firmy Walter na miejscu przyczyniają się również w istotnym stopniu do kształcenia i dokształcania kolegów z firmy Avtodizel w rosyjskim Jarosławiu. _

Klient

Zgłoszenie zapotrzebowania narzędzia w Walter Multiply1

Zapakowanie zużytych narzędzi do Czerwonej Skrzynki3

Odbiór skrzynki po uzgodnieniu

4

Ekspresowa dostawa w ciągu 24 godzin narzędzia zamiennego o oryginalnej

jakości Walter Titex

2

24h

_ 1

_ 3

_ 2

_ 5

Page 15: HIGH PERFORMANCE - Walter: Z PEŁNĄ ENERGIA...nym procesom w wydajnym zakładzie produkcyjnym, przez najle-piej wykwalifikowanych pracowników w branży. Jeśli zaniedbamy któregokolwiek

HIGH PERFORMANCE 01|2012

15

PRZEDSIĘBIORSTWO

PROJEKT EDUKACYJNY ENERGY

Projekt edukacyjny 2011 dla uczniów firmy Walter w głów-nej siedzibie w Tübingen oscyluje wokół głównego tematu, jaki stanowią odnawialne źródła energii. W efekcie powstała mała elektrownia wiatrowa, połączona z instalacją fotowoltaiczną, zaopa-trująca w prąd dwie oświetlane kolumny reklamowe przy wejściu do firmy. Uczniowie przedstawili swój projekt w ramach Walter Energy Convention w listopadzie 2011 r. _

NARZĘDZIE TO INSTRUMENT

Jako lider kompetencji w dziedzinie obróbki skrawaniem metali firma Walter zna się również na metalach. Dzięki projektowi »Walter Metal Music« producent narzędzi interpretuje całkowicie na nowo swój stosunek do surowca: profesjonalni muzycy sprawili, że narzędzia i maszyny zabrzmiały, kreując w ten sposób »Walter Metal Sounds«. Pliki dźwiękowe dostępne są w internecie – kom-pozytorzy hobbyści mogą tworzyć z nich własne melodie i rozpo-wszechniać za pośrednictwem Facebooka lub innych platform. Na targach branżowych EMO 2011 odbył się ponadto koncert na żywo na stanowisku firmy Walter. Cały projekt został udokumentowany w postaci filmu wideo. _

SEMINARIA DOTYCZĄCE PODNOSZE-NIA WYDAJNOŚCI PRODUKCJI

Wspólnie z producentem maszyn DMG firma Walter ofe-ruje dalsze kształcenie w zakresie optymalizacji produkcji. Oferta skierowana jest do kierowników technicznych oraz użytkowników i obejmuje ogólne zagadnienia obróbki skrawaniem oraz specjali-styczne tematy fachowe i branżowe. Szkolenia odbywają się zawsze w zakładach DMG. Ważnym elementem są praktyczne prezentacje narzędzi Walter na maszynach DMG. Dzięki tej szkoleniowej współ-pracy Klienci mogą czerpać korzyści z wiedzy dwóch ważnych lide-rów technologicznych w branży obróbki skrawaniem metali. _

INNOWACJE NARZĘDZIOWE Z BLISKA

Firma Walter prezentuje regularnie innowacyjne produkty na mię-dzynarodowych targach narzędzi:

10. DO 15. WRZEŚNIA 2012 | IMTS | CHICAGO USA

International Manufacturing Technology Show to najwięk-sze targi z zakresu technologii produkcji na zachodniej półkuli.

18. DO 22. WRZEŚNIA 2012 | AMB | STUTTGART NIEMCY

Międzynarodowa wystawa branży obróbki metali to wiodące niemieckie targi, które odbywają się co dwa lata w Stuttgarcie. Ilość uczestników w 2010 roku: 1350 wystawców.

www.amb-messe.de

01. DO 06. LISTOPADA 2012 | JIMTOF | TOKIO JAPONIA

Targi Japan International Machine Tool Fair odbywają się od 50 lat i są to najbardziej prestiżowe targi branżowe w Azji.

www.jimtof.org

www.walter-metal-music.com

www.imts.com

T E R M I N Y

http://goo.gl/O1s9k

Page 16: HIGH PERFORMANCE - Walter: Z PEŁNĄ ENERGIA...nym procesom w wydajnym zakładzie produkcyjnym, przez najle-piej wykwalifikowanych pracowników w branży. Jeśli zaniedbamy któregokolwiek

HIGH PERFORMANCE 01|2012 INTERESUJĄCY TEMAT

» ZWIĘKSZA SIĘ RÓŻNORODNOŚĆ TYPÓW TURBIN«

16

PROF. PETER JESCHKEInstytut Napędów Strumie-niowych i Maszyn Wirniko-wych, Politechnika (RWTH) Aachen

Panie profesorze, jakie czynniki mają aktualnie wpływ na producentów turbin gazowych i parowych, a także na elektrownie?

Koszty gazu, węgla i ropy naftowej nie spadną w dłuższej per-spektywie – dlatego też termiczny współczynnik sprawności pełni ważną rolę w związku w opłacalnością ekonomiczną turbin gazowych lub parowych. Do tego dochodzą jeszcze w wielu krajach ustawowe wymogi obniżenia emisji CO2. Współczynniki sprawności sprężarek oraz turbin są już dzisiaj całkiem wysokie, dla sprężarek wynoszą one do 90 procent, a w przypadku turbin zbliżamy się do 95 procent. Ozna-cza to, że w przypadku tzw. maszyn wirnikowych możemy spodziewać się usprawnień w zakresie rzędu wartości dziesiętnych. Dlatego też producenci stawiają coraz bardziej na wielkość, gdyż wielkość oznacza efektywność. Nie bez powodu największe turbiny gazowe mają naj-wyższy współczynnik sprawności, jak np. SGT5-8000H firmy Siemens. Tylko w przypadku dużych maszyn możliwe jest dalsze zwiększanie ciśnień oraz temperatur na wlocie do turbiny, a tym samym rów-nież sprawności termicznej. Do tego celu jednakże producenci turbin potrzebują materiałów o większej odporności na wysoką temperaturę niż dotychczas i muszą ponadto, co stanowi drugie wyzwanie, mieć możliwość ich efektywnej obróbki.

Na całym świecie będzie stale rosnąć udział energii wytwarzanej ze źródeł odnawialnych. Ale jeszcze przez wiele lat moduły słoneczne i elektrownie wiatrowe nie wystarczą, aby zaspokoić głód prądu u rosną-cej wciąż populacji. Czy turbiny to nie przeżytek?

Po pierwsze: w dalszym ciągu będziemy potrzebować konwen-cjonalnych elektrowni z turbinami, a mianowicie do zaspokojenia pod-stawowych potrzeb. Aby mogły one równoważyć wahania dostaw prądu

ze źródeł odnawialnych, muszą umożliwiać elastyczną eksploatację. Oznacza to, że turbiny gazowe i parowe muszą mieć wyższe współczyn-niki sprawności w warunkach obciążenia częściowego, wytrzymywać większe zmiany obciążenia i – jeśli pomyślimy o gazie syntetycznym lub biogazie jako nowych rodzajach paliw – sprostać również zmienia-jącym się właściwościom paliwa. Farmy wiatrowe mogą być w przyszło-ści uzupełniane o wiele małych turbin gazowych, które mogłyby być włączane sukcesywnie wraz ze spadkiem siły wiatru. Taka elektrownia hybrydowa, złożona z turbin wiatrowych i gazowych, może zapewnić ciągłą produkcję prądu, a jej użytkownicy mogą zaoferować Klien-tom wysokie bezpieczeństwo dostaw. Powyższy przykład przemawia za małymi i mało skomplikowanymi turbinami gazowymi i parowymi. »Różnorodność typów« w przypadku turbin będzie więc wzrastać: od dużych i złożonych, po małe i prostsze. Nawet jeśli wzrastać będzie udział prądu wytwarzanego ze źródeł odnawialnych, jeszcze przez długi czas będziemy potrzebować elektrociepłowni z maszynami wirniko-wymi. W końcu również w przypadku energii słonecznej, geotermalnej oraz elektrowni biologicznych wciąż stosowane są turbiny.

Jeśli zapotrzebowanie na turbiny różnej wielkości i w różnych warian-tach będzie się wciąż utrzymywać, to czy producenci będą w dłuższej perspektywie wytwarzać tylko małe serie?

Trend skłaniający do większej różnorodności wariantów będzie prowadzić do wciąż mniejszych wielkości partii produkcyjnych. Producenci, którzy chcą sobie zapewnić konkurencyjność w dłuż-szej perspektywie czasowej, potrzebują zaprojektowanego pod kątem elastyczności parku maszynowego, wraz z niezbędną technologią narzędzi. Wraz ze wzrostem lub przynajmniej pozostającą na stałym

Page 17: HIGH PERFORMANCE - Walter: Z PEŁNĄ ENERGIA...nym procesom w wydajnym zakładzie produkcyjnym, przez najle-piej wykwalifikowanych pracowników w branży. Jeśli zaniedbamy któregokolwiek

HIGH PERFORMANCE 01|2012

17

INTERESUJĄCY TEMAT

W JAKIM KIERUNKU PODĄŻA ROZWÓJ TURBIN GAZOWYCH I PAROWYCH? I JAKIE WYMOGI SĄ W ZWIĄZKU Z TYM STAWIA-NE PRODUCENTOM? WYWIAD Z PROFE-SOREM PETEREM JESCHKE Z INSTYTUTU NAPĘDÓW STRUMIENIOWYCH I MASZYN WIRNIKOWYCH Z REŃSKO-WESTFALSKIEJ POLITECHNIKI (RWTH) W AACHEN. Wywiad: Erich Schwab

poziomie złożonością podzespołów i mniejszymi wielkościami partii coraz większego znaczenia nabierać będą krótkie i precyzyjne pro-cesy ustawcze. Specjaliści nazywają tę cechę first-time-right. Drogie „blisk'i” sprężarek, a także duże stopnie końcowe turbin parowych są już dzisiaj wytwarzane w bardzo małych ilościach sztuk – przy dopuszczalnych ilościach odrzutów rzędu zero procent. Producenci potrzebują więc procesów produkcyjnych z możliwością dostoso-wania, które zapewniają przy tym niezawodność wraz ze wszystkimi cechami, jakie są w tym przypadku oczekiwane, a więc na przykład z zamkniętym i elastycznych łańcuchem CAE-CAD-CAM lub też przy-stosowanym systemem zarządzania jakością.

Wydaje się, że to, co pan opisuje, to najsilniejsza strona gene-ratywnych procesów produkcyjnych. Czy nie są one doskonałe do takich właśnie wymagań: drogie i trudno skrawalne materiały, małe ilości, zero tolerancji błędów?

Teoretycznie tak, w praktyce jednakże jeszcze długo nie. Uwa-żam, że wolność, jaką oferują procesy generatywne, jest zachwycająca. Ale te młode techniki produkcji napotykają jeszcze na znaczne pro-blemy – na przykład pod względem dokładności kształtowej i jakości powierzchni, ale również struktury materiału. Jednakże jako procesy naprawcze są one już dzisiaj bardzo interesujące.

CO TO JEST BLISK?

Blisk to anglojęzyczny skrót od „blade integrated disk”, określenia łączącego słowa „łopatka” i „tarcza”. Blisk w produkcji turbin oznacza tarczę, w przypadku której

tradycyjnie nakładane łopatki oraz tarcza wykonane są z jednego, frezowanego z jednego kawałka, elementu. Zaleta: wyeliminowane zostały podstawy łopatek, co umożliwia zaoszczędzenie na prze-strzeni konstrukcyjnej oraz kosztach produkcji. Mniejszy ciężar i mniejsze obciążenie siłą odśrodkową to cechy umożliwiające bardziej korzystne ukształtowanie turbiny, zwłaszcza w przypadku sprężarek. Produkcja blisk'ów oraz ich naprawa w razie uszkodzenia to jednakże bardzo wymagające zadanie.

GENERATYWNE PROCESY PRODUKCYJNE

Generatywne procesy produkcyjne, zwane także procesami rapid prototyping, służą do szybkiego i taniego wytwarzania modeli oraz prototypów. Produkcja bazuje na szablonie zaprojektowanym za pomocą

oprogramowania do tworzenia projektów i wykorzystuje bezkształtny (ciecz, proszek itp.) lub neutralny pod względem kształtu (taśma, drut) materiał, który jest formowany w procesach chemicznych oraz/lub fizycznych. Pomimo, że jest to proces obróbki plastycznej, nie są do tego potrzebne formy odlewnicze. Procesy generatywne to stereolitografia, selektywne topienie laserowe, selektywne spiekanie laserowe, modelowanie obiektów laminowanych, drukowanie 3D oraz gazowe natryskiwanie na zimno. Efektywność ekonomiczna wzrasta wraz z poziomem złożoności. Stosowane następnie procesy obróbki skrawaniem zapewniają niezbędną dokładność.

Zdjęcia: Martin Schreyer

Page 18: HIGH PERFORMANCE - Walter: Z PEŁNĄ ENERGIA...nym procesom w wydajnym zakładzie produkcyjnym, przez najle-piej wykwalifikowanych pracowników w branży. Jeśli zaniedbamy któregokolwiek

HIGH PERFORMANCE 01|2012

18

INTERESUJĄCY TEMAT

WYTWARZANIE ENERGII TO NA CAŁYM ŚWIECIE BRANŻA ODNOTOWUJĄCA WZROST, KTÓRA MIMO TO ODCZUWA DUŻĄ PRESJĘ ZWIĄZANĄ Z INNOWA-CYJNOŚCIĄ. DLATEGO TEŻ FIRMA WALTER JUŻ PRZED LATY STAŁA SIĘ DOSTAWCĄ NOWYCH ROZWIĄZAŃ DLA PRODUCENTÓW TURBIN. Tekst: Erich Schwab

Z PEŁNĄ ENERGIĄ

Zdjęcie: images.de

Page 19: HIGH PERFORMANCE - Walter: Z PEŁNĄ ENERGIA...nym procesom w wydajnym zakładzie produkcyjnym, przez najle-piej wykwalifikowanych pracowników w branży. Jeśli zaniedbamy któregokolwiek

HIGH PERFORMANCE 01|2012

19

INTERESUJĄCY TEMAT

Dlatego też potrzebne są narzędzia zapewniające bardzo wysokie bezpieczeństwo procesu, a przy tym równie wysoką wydaj-ność. Nie tylko ze względu na elementy obrabiane, przekraczające nierzadko ciężar 100 ton. Aktualnie zmienia się również wiele pod względem technologicznym. Przykładem może być rosnąca popu-larność elektrowni gazowych. Nowe technologie wywołały boom w branży wydobycia gazu. Dzięki temu oraz ze względu na ich względną przyjazność dla środowiska, eksploatacja elektrowni gazowych stała się dla dostawców energii bardziej atrakcyjna. Elektrownie gazowe można ponadto bardziej elastycznie uruchamiać i wyłączać – jest to cecha, która na przykład w Niemczech jest ceniona, zwłaszcza w kontekście zmiany polityki energetycznej, o której zdecydowano po awarii reaktora w Fukushimie. Elektrownie gazowe nadają się również dobrze do wyrównywania szczytowego zużycia energii, którego nie da się nigdy pokryć za pomocą energii wiatrowej i słonecznej. Jednakże turbiny gazowe są bardziej wymagające pod względem technologicz-nym, niż turbiny parowe, ponieważ posiadają dodatkowo komorę spa-lania – podobnie jak w przypadku turbiny samolotowej. Pracują też w warunkach znacznie wyższego ciśnienia i temperatury, niż turbiny parowe, co wpływa na wymogi dotyczące materiałów, potrzebnych do wykonania wirników i obudów. Turbiny nowej konstrukcji działają – ze względu na wzrost współczynnika sprawności – z wykorzystaniem łopatek turbiny o złożonych geometriach, które są w stanie odebrać z paliwa większą ilość energii. »Na tym rynku zdobywamy przewagę dzięki naszym doświadczeniom dostawcy narzędzi dla przemysłu lot-niczego«, uważa Andreas Elenz, »ponieważ tam już od dawna trwała walka o efektywność zużycia oraz stosowano stopy żaroodporne, na przykład na bazie niklu lub kobaltu.« >

Z PEWNOŚCIĄ światowe zapotrzebowanie na energię do końca XXI wieku podwoi się. Osiągnie niewyobrażalną wartość 320 000 miliardów kilowatogodzin, jak sądzi jeden z międzynarodowych koncernów naftowych. Kopalne źródła energii odgrywają aktualnie i w dającej się przewidzieć przyszłości będą odgrywać nadal najważ-niejszą rolę w zaspokajaniu tego wciąż rosnącego głodu energe-tycznego. Jednakże w przypadku ropy, gazu, węgla czy uranu jedna kwestia jest wspólna: ich rezerwy są na wyczerpaniu. A ponieważ droga do fuzji jądrowej, która teoretycznie umożliwiłaby nieograni-czone pozyskiwanie energii z wodoru, jak to się dzieje na Słońcu, wydaje się być wciąż jeszcze daleka, turbiny i generatory muszą być bardziej wydajne. W przeciwnym razie niedobór energetyczny stanie się hamulcem wzrostu i dobrobytu – co być może byłoby do znie-sienia dla świata zachodniego, ale nie dla krajów rozwijających się.

Andreas Elenz odpowiada w firmie Walter za obszar działal-ności, w którym takie scenariusze są dokładnie studiowane. Jako inżynier budowy maszyn sam przez kilka lat produkował turbiny, zanim znalazł się w 2005 roku w firmie Walter w Tübingen. Dzi-siaj Elenz kieruje zespołem dwunastu specjalistów narzędziowych, którzy pracują wyłącznie dla klientów z branży energetycznej. Z własnego doświadczenia wie, czego właśnie tacy klienci oczekują. »Turbiny i generatory są coraz większe, ponieważ między innymi dzięki wielkości można podnieść współczynnik sprawności«, stwier-dza Andreas Elenz. »Dlatego też często zdarza się, że podzespoły do nich są wykonywane całymi miesiącami. Pod względem kosztów jest to również operacja newralgiczna dla producenta, jeśli coś pod-czas obróbki pójdzie nie tak, jak należy.«

_ 2_ 1 WIRNIK TURBINY: Turbiny parowe wciąż tworzą krę-gosłup światowej branży produkcji prądu.

_ 2 BLISKO PRODUKTU: Menedżer branżowy Andre-as Elenz zna produkty swoich Klientów.

_ 1

JAKO KOMPLEKSOWY DOSTAWCA OFERUJEMY POŁĄCZENIE OPTYMALNEGO MATERIAŁU SKRAWAJĄCEGO, KORPUSU NARZĘDZIA O WYSOKIEJ PRECYZJI, KOMPETENTNYCH USŁUG INŻYNIERSKICH I INTENSYWNEGO WSPARCIA KLIENTA.

Zdjęcia: Erich Schwab, Martin Schreyer

Andreas Elenz, menedżer działu energetycznego, Walter AG

Page 20: HIGH PERFORMANCE - Walter: Z PEŁNĄ ENERGIA...nym procesom w wydajnym zakładzie produkcyjnym, przez najle-piej wykwalifikowanych pracowników w branży. Jeśli zaniedbamy któregokolwiek

HIGH PERFORMANCE 01|2012

20

INTERESUJĄCY TEMAT

koncepcji produkcji poszczególnych podzespołów, zarówno w przy-padku obróbki wstępnej, jak też wykańczającej.« Do tego dochodzi jeszcze typowy dla branży aspekt: udział narzędzi specjalnych jest przy zakresie od 30 do 40 procent stosunkowo wysoki, ponieważ również łopatki turbin są często na tyle specyficzne, że produkuje się je jedynie w niewielkiej ilości sztuk.

Firma Walter »potrafi wykonywać« turbiny parowe, gazowe, turbiny do gigantycznych elektrowni wodnych, przekładnie i obu-dowy do instalacji wiatrowych, a nawet narzędzia do wydobywania ropy naftowej. Obrabiane elementy to wirniki, łopatki, korpusy i wały generatorów, łożyska i koła zębate. Najczęściej używane narzędzia to frezy wszelkiego rodzaju, z płytkami skrawającymi lub z węglika spiekanego. Istotne technologie skrawania to ponadto wiercenie, zwłaszcza głębokich otworów, gwintowanie i toczenie. Typowa dla elementów toczonych w przypadku techniki energetycznej jest duża ilość operacji wcinania. Ponieważ skrawane materiały są czę-sto bardzo drogie, w produkcji turbin w zasadzie nie używa się ele-mentów testowych. »Testowanie odbywa się najczęściej na „żywym obiekcie”, czyli gdzieś pomiędzy operacjami skrawania zgrubnego lub tolerancji, w zakresie której nie może dojść do uszkodzenia«, objaśnia Sven Fromhold, technik aplikacji z działu Energy w firmie Walter. Takie »skrawanie testowe« wymaga z jednej strony dużego zaufania zleceniodawcy, z drugiej zaś doświadczenia dostawcy narzędzi – to relacja, jaka wiąże firmę Walter na przykład z produ-centem turbin, firmą Alstom (patrz strona 22). Obydwa przedsię-biorstwa są partnerami od ponad 20 lat.

> Łopatki turbin są często frezowane z jednego elementu. Odpad ze skrawania półproduktu łopatki stanowi przy tym nawet do 85 procent. Widać tu jak na dłoni, że narzędzia oraz sam proces obróbki mają wysoki udział w efektywnej i ekonomicznej produkcji. Dlatego też firma Walter stale pracuje nad rozwiązaniami – a nie tylko nad narzędziami – które mają umożliwiać wyższe prędkości skrawania oraz większy posuw. »Stawiamy na narzędzia pokry-wane i na bazie technologii Tiger-tec otrzymujemy właściwe pro-dukty we właściwym czasie«, mówi Heiner Schelling, Engineering Manager Energy w firmie Walter, »jednakże ważne jest również to, że potrafimy utrzymać niską temperaturę narzędzia.« Elementy obrabiane na bazie niklu mogą przyjąć jedynie 10 do 20 procent ciepła z obróbki lub odtransportować je wraz z wiórami, pozostałe ciepło musi zaabsorbować narzędzie. W przypadku tradycyjnej stali proporcje te są odwrotne. Rozwiązaniem byłoby chłodzenie wewnętrzne, jednakże tylko w pewnych granicach, ponieważ w przeciwnym razie podczas obróbki mógłby wystąpić szok termiczny, w więc mogłyby się pojawić pęknięcia w materiale. W każdym przy-padku narzędzie, proces i maszyna muszą być do siebie optymalnie dobrane oraz dopasowane do elementu obrabianego.

W CENIE SĄ KOMPLEKSOWE KONCEPCJE

Podobnie jak wszędzie, także branża energetyczna bardziej docenia dostawców, którzy oferują całościowe rozwiązania. Andreas Elenz zauważa: »Klienci zlecają nam opracowanie całościowych

Element obrabiany oraz odpowiednie narzędzia: w przypadku wirnika turbiny niezbędna jest najwyższa precyzja, aby wszystko obracało się prawidłowo.

_ 6 FREZ PROFILOWY WALTER DO OBRÓBKI ZGRUBNEJobróbka średnio dokładna i wykańczająca podstaw profili

_1 WALTER CUT CAPTO do rowkowania łopat i rowków pod uszczelnienia

_2 FREZ GARNKOWY WALTERdo obróbki zgrubnej wygiętych rowków łopat

_ 3 FREZ PROFILOWY DO OBRÓBKI WYKAŃCZAJĄCEJ WALTER PROTOTYP Z HSS do obróbki wykańczającej profili rowków

_ 4 FREZ PROFILOWY WALTER do obróbki wykańczającej prostych i wygiętych rowków

_ 7 WALTER TITEX ALPHA® 4 do wiercenia otworów przelotowych

_ 5 FREZ KĄTOWY WALTER XTRA·TEC® F4042do obróbki zgrubnej, średnio dokład-nej i wykańczającej

_2

_3

_5_7

_6

_1

_4

Page 21: HIGH PERFORMANCE - Walter: Z PEŁNĄ ENERGIA...nym procesom w wydajnym zakładzie produkcyjnym, przez najle-piej wykwalifikowanych pracowników w branży. Jeśli zaniedbamy któregokolwiek

HIGH PERFORMANCE 01|2012

21

INTERESUJĄCY TEMAT

WALTER WSPIERA PARTNERSTWO ZE SZKOŁAMI WYŻSZYMI

Obróbka łopat turbin to temat partnerstwa zawiązanego przez firmę Walter z Instytutem Technik Produkcyjnych w Wyższej Szkole Zachodniej Saksonii w Zwickau. Jednym z aspektów tej współpracy był ostatnio test nowych, modułowych frezów ConeFit™ firmy Walter. Ten system narzędziowy

składa się z wymiennych głowic frezarskich z węglika spiekanego, które za pomocą precyzyjnego gwintu stożkowego mogą być nakrę-cane na różne trzpienie. W testach dotyczących obróbki wykańczają-cej łopatek naukowcy i studenci z Zwickau wykazali, że złącze gwin-towane nie powoduje ograniczenia wydajności. Wręcz przeciwnie, dowiedziona wydajność narzędzi ConeFit™ pozwala wnioskować, że mają one dobre właściwości tłumiące w niestabilnych (np. drgania) warunkach obróbki.

Klienci, tacy jak Alstom, Siemens i GE od dawna są już obecni tam, gdzie w przyszłości zapotrzebowanie energetyczne będzie wzrastać najszybciej: na szybko rozwijających się rynkach Brazylii, Chin czy też Indii. Dlatego też również firma Walter musi być obecna na świecie w miejscach obecności swych Klientów, aby móc szybko zaoferować wsparcie techniczne. Opóźnienia podczas produkcji w branży energetycznej wiążą się od razu z karami umow-nymi – inwestycje w elektrownie oraz infrastrukturę są zbyt duże, aby inwestor mógł obie pozwolić na przestoje. »Jako kompleksowy dostawca oferujemy połączenie optymalnego materiału skrawa-jącego, korpusu i narzędzia o wysokiej precyzji, kompetentnych usług inżynierskich i intensywnego wsparcia klienta«, mówi Andreas Elenz.

A wyścig technologiczny o bardziej efektywne pozyskiwanie ener-gii idzie jeszcze dalej: aby sprostać warunkom konkurencji, turbiny wiatrowe muszą na przykład mieć dzisiaj wydajność dziesięciokrot-nie wyższą, niż jeszcze dziesięć lat temu. Ponadto są one insta-lowane coraz dalej na oceanie, dlatego też klienci oczekują jak najmniejszych nakładów na konserwację. Także na przykład tzw. turbina 700-stopniowa, ambitny projekt dziesięciu europejskich dostawców energii, który aktualnie ze względu na wątpliwości tech-nologiczne został wstrzymany, z pewnością nie zniknie z uwagi na zawsze (patrz wywiad na stronie 16). Firma Walter z uwagą śledzi takie projekty – aby nie pozostały tylko projektami. _

ZESPÓŁ ENERGETYCZNY WALTER: Markus Wetli opiekuje się Klienta-mi w Chinach, w Rosji i w Polsce, Domenico Sabino w Europie Zachodniej, w Indiach i na Dale-kim Wschodzie.

http://goo.gl/U4hRA

Page 22: HIGH PERFORMANCE - Walter: Z PEŁNĄ ENERGIA...nym procesom w wydajnym zakładzie produkcyjnym, przez najle-piej wykwalifikowanych pracowników w branży. Jeśli zaniedbamy któregokolwiek

HIGH PERFORMANCE 01|2012

22

INTERESUJĄCY TEMAT

CHOINKA: O PERFEKCYJNYM

KSZTAŁCIE

BIRR w grudniu 2011 r. To, że Markus Eggler trzyma w ręku frez choinkowy , nie ma nic wspólnego ze Świętami Bożego Narodzenia. Nie, frez choinkowy Egglera to jedno z najczęściej używanych przez cały rok narzędzi. Przy użyciu tego frezu w firmie Alstom frezowane są wpusty choinkowe. Wpusty te, których kształt przypomina cho-inkę, służą do mocowania łopatek turbiny. Wirnik turbiny ma często kilkaset takich łopatek, z których największe mają ponad 1,5 m dłu-gości i ważą 80 kg. Gdy taki wirnik zostanie wprowadzony w obroty i przy pełnej mocy osiąga prędkość nawet 3600 obrotów na minutę, ruch obrotowy musi być ekstremalnie precyzyjny – w najbardziej dosłownym znaczeniu tego słowa. Nawet najmniejsze niedokład-ności mogłyby zniszczyć całą turbinę. Byłby to bardzo drogi wypa-dek dla operatora elektrowni, a tym samym również – w przypadku gwarancji – dla firmy Alstom jako producenta turbiny.

Frez choinkowy, który zaprojektował ekspert narzędziowy z firmy Walter Markus Eggler wraz z konstruktorami z zespołu z siedziby głównej firmy Walter w Tübingen, musi być więc bardzo dopracowanym i niezawodnym produktem. I taki właśnie jest, czego Eggler może dowieść: »Ten frez do obróbki wykańczającej zapew-nia dokładność produkcji rzędu ośmiu tysięcznych milimetra. Taka dokładność jest niezbędna, aby możliwe było potem opanowanie ogromnych sił odśrodkowych, jakie oddziałują na łopatki turbiny podczas pracy«. Peter Bühlmann, który w zakładzie firmy Alstom w Birr odpowiada za prace przygotowawcze do produkcji turbin, potwierdza i mówi: »Ten frez firmy Walter, to najwyższe osiągnię-cie«, uśmiechając się do Markusa Egglera, »ale tego też właśnie od niego oczekuję, w końcu pracowaliśmy nad nim i testowaliśmy go bardzo długo.«

W MIEJSCOWOŚCI BIRR W SZWAJCARII PRODUCENT MASZYN ENERGETYCZNYCH ALSTOM WYTWARZA WIRNIKI DO TURBIN PAROWYCH I GAZOWYCH O MOCY DO

1100 MW.SPECJALISTA Z FIRMY WALTER JEST STALE NA MIEJSCU.

Tekst: Erich Schwab

Profil zdradza wszystko: oczywistym staje się, skąd frez choinkowy otrzymał swoją nazwę, kidy zbliżymy go do detalu obrabianego, np. wirnika turbiny.

Page 23: HIGH PERFORMANCE - Walter: Z PEŁNĄ ENERGIA...nym procesom w wydajnym zakładzie produkcyjnym, przez najle-piej wykwalifikowanych pracowników w branży. Jeśli zaniedbamy któregokolwiek

HIGH PERFORMANCE 01|2012

23

INTERESUJĄCY TEMAT

Eggler, pracownik firmy Walter, i Bühlmann, menedżer z firmy Alstom, współpracują ze sobą tak jak ten wpust choinkowy oraz jego druga część na łopatce turbiny, stopka o kształcie cho-inki. Obaj znają się od wielu lat, to widać. Obaj mają do siebie wiele zaufania, gdyż razem wypracowali już wiele strategii obróbki i szu-kali do nich odpowiednich narzędzi. Bühlmann to przy tym klient, a Eggler jego doradca techniczny i dostawca. Bühlmann stawia wymagania, a Eggler przekształca je na koncepcje, które przekazuje dalej do konstruktorów firmy Walter w Tübingen . Najpierw tworzy oficjalne zapytanie ofertowe. Następnie Eggler przedkłada Bühl-mannowi gotową ofertę. Który stwierdza: »Sądzę, że niekiedy dość mocno naciskam na Egglera. Stawiam takie wymagania, z których jego koledzy z firmy Walter w Tübingen nie są zapewne za bardzo zadowoleni. Ale tak właśnie musi być, abyśmy ze swej strony mogli zapewnić najmniejsze możliwe tolerancje wykonania oraz dostar-czyć wyrób najwyższej jakości. Ostatecznie muszę często porówny-wać wiele ofert, a konkurencja firmy Walter przecież także nie śpi.«

Markus Eggler uśmiecha się cicho do siebie, w czym skrywa się wspomnienie wielu dyskusji. Wie jednakże, że wypracował sobie w firmie Alstom dobrą pozycję. Lub dokładniej: biurko. Ponieważ Eggler przez prawie trzy czwarte swego czasu pracy jest w firmie Alstom, od dwunastu lat ma swoje miejsce pracy bezpośrednio w biurze technologów z Alstom w Birr. Ta ścisła współpraca pomiędzy użytkownikiem oraz dostawcą narzędzi według Petera Bühlmanna jest opłacalna: »Cenimy w firmie Walter niezawodność, jakość i kompetencje w zakresie rozwiązań. Tę ostatnią cechę uosabia dla mnie zwłaszcza pan Eggler i dlatego też ważne jest, że prawie zawsze jest tutaj«.

BIRR TO PRZYKŁAD DLA OBYDWU PARTNERÓW

Cztery piąte wszystkich narzędzi, jakie Walter sprzedaje fir-mie Alstom, to narzędzia specjalne. Dlatego też tak ważne są kom-petencje w zakresie rozwiązań, gdyż każde rozwiązanie wymaga wynalezienia. »Producenci turbin na świecie stosują różne mate-riały, a także, spójrzmy tylko na mocowanie łopatek turbiny w for-mie choinki, różne geometrie«, wyjaśnia Markus Eggler, »dlatego też oczywiście musimy zawsze indywidualnie projektować narzędzia do obróbki skrawaniem«. Do tego dochodzi jeszcze wiele możli-wych strategii obróbki oraz fakt, że czas maszynowy w kraju wyso-kich cen, jakim jest Szwajcaria, jest drogi. »Ze strony firmy Walter dbamy o to, aby zakład firmy Alstom był zawsze technologicznym liderem. Jeśli więc na przykład zaoferujemy narzędzie, którym można wykonać dwa etapy obróbki – zamiast, jak do tej pory, jed-nego – sprzedam być może jedno narzędzie mniej, ale w dłuższej perspektywie umacnia to nasze relacje z Klientem«, zapewnia Mar-kus Eggler. »A taka rzecz udaje się przedstawicielowi firmy na miej-scu tylko wtedy, gdy wspiera go cały zespół firmy Walter«, dodaje Peter Bühlmann, wskazując przy tym na Egglera.

W Birr ekspert z firmy Walter już od lat należy niejako do zespołu Alstom. Ta ścisła współpraca powinna stać się przykła-demna całym świecie i być może uda się ją wprowadzić wszędzie tam, gdzie są obecne firmy Alstom oraz Walter. Dr Christopher Antes, inżynier budowy maszyn i kierownik zakładu w Birr jest pewien, że taki model miałby szansę powodzenia: »Wszędzie tam, gdzie odbywa się obróbka skrawaniem, spotykają się również różni ludzie. Pracujemy aktualnie nad tym, aby ujednolicić procesy i >

Znają się i szanują: człowiek z firmy Walter – Markus Eggler (z lewej strony) i Peter Bühlmann z firmy Alstom.

Zdjęcia: Erich Schwab

Page 24: HIGH PERFORMANCE - Walter: Z PEŁNĄ ENERGIA...nym procesom w wydajnym zakładzie produkcyjnym, przez najle-piej wykwalifikowanych pracowników w branży. Jeśli zaniedbamy któregokolwiek

HIGH PERFORMANCE 01|2012

24

INTERESUJĄCY TEMAT

_ 1

>technologie we wszystkich naszych zakładach, aby wszędzie istniała możliwość produkcji z równie wysoką jakością. Jednakże powodzenie tego zawsze zależy od ludzi. Wsparcie, jakie tu w Birr otrzymujemy od firmy Walter, jest dla mnie przykładem«.

DOŚWIADCZENIA Z PRZEMYSŁU LOTNICZEGO

Birr to jeden z jedenastu zakładów firmy Alstom w świato-wej sieci fabryk Rotating Machines tego producenta maszyn dla przemysłu energetycznego. Tutaj powstają głównie wirniki do turbin parowych i gazowych. Najnowszy wzorcowy produkt to dostępna od lipca 2011 roku wersja GT-26, największa turbina gazowa w asortymencie firmy Alstom. W produkcie tym koncern pokłada duże nadzieje, ponieważ turbiny gazowe są teraz na całym świe-cie bardzo popularne. Dlatego też także koledzy z USA, z nowego zakładu Alstom w Chattanooga/Tenessee są często na szkole-niach w Birr, aby zapoznać się ze strategią obróbki. Praca Markusa Egglera towarzyszy więc pracy jego Klienta, firmy Alstom, na całym świecie. Jak wyjaśnia kierownik zakładu, Antes: »Dla mnie inno-wacja powstaje połączenia czterech czynników: tylko wtedy, gdy komponent, maszyna, narzędzie i strategia obróbki są do siebie

DWANAŚCIE LAT DOŚWIADCZENIA W FIRMIE ALSTOM:Markus Eggler jest mile widzianym doradcą na wszystkich stanowiskach produkcji w Birr.

www.alstom.com/power

Page 25: HIGH PERFORMANCE - Walter: Z PEŁNĄ ENERGIA...nym procesom w wydajnym zakładzie produkcyjnym, przez najle-piej wykwalifikowanych pracowników w branży. Jeśli zaniedbamy któregokolwiek

HIGH PERFORMANCE 01|2012

25

INTERESUJĄCY TEMAT

Alstom S.A. to francuski koncern przemysłowy, zatrudnia-jący prawie 95 000 pracowników i osiągający roczne obroty na poziomie 21 miliardów euro (2011). Przedsiębiorstwo jest podzielone na cztery duże działy: Transport, Grid, Thermal i Renewable Power. Alstom prowadzi działalność w ponad 70 krajach na całym świecie. W zakładach w Birr w Szwajcarii od roku 1960 produkowane są turbiny i generatory. Dział Power szwajcarskiego oddziału firmy to światowe centrum badawczo-projektowe turbin gazowych i parowych, w któ-rym produkowane są elektrownie hybrydowe i projektuje się elektrownie wodne.

WSZĘDZIE TAM, GDZIE ODBYWA SIĘ OBRÓBKA SKRAWANIEM, SPOTYKAJĄ SIĘ RÓWNIEŻ RÓŻNI LUDZIE.

Dr Christopher Antes, kierownik zakładu, Alstom S.A. Birr / Szwajcaria

optymalnie dostosowane, możemy otrzymać rezultat o najwyższej produktywności. Tylko tak zoptymalizowany pakiet możemy prze-kazać z czystym sumieniem innym zakładom. A ponieważ koszty narzędzi mają w naszym przypadku duży udział w łącznych kosztach produkcji, firmie Walter przypada kluczowa rola w zakresie optyma-lizacji«.

Rozwój technologiczny w dziedzinie konstrukcji turbin postę-puje bardzo szybko. Kopalnych źródeł energii jest coraz mniej, a wyższe współczynniki sprawności można osiągnąć tylko dzięki wyż-szym temperaturom i ciśnieniom pracy. W związku z tym konieczne jest wprowadzanie nowych materiałów, w przypadku których mamy jeszcze zbyt małą wiedzę na temat obróbki skrawaniem. Mar-kus Eggler wie, że w przypadku takich wyzwań może korzystać z doświadczeń, jakie firma Walter zgromadziła w innych branżach, na przykład w przypadku narzędzi do produkcji układów napędowych w przemyśle lotniczym. »Każdego dnia staję przed nowymi wyzwa-niami, aby produkcja w zakładach Alstom mogła odbywać się pełną parą«, wyjaśnia Eggler, »ale jestem już do tego przyzwyczajony«. Po tych słowach udaje się do działu produkcji łopatek, gdzie aktualnie testowana jest nowa strategia obróbki przy użyciu frezu choinko-wego do stopy. _

Page 26: HIGH PERFORMANCE - Walter: Z PEŁNĄ ENERGIA...nym procesom w wydajnym zakładzie produkcyjnym, przez najle-piej wykwalifikowanych pracowników w branży. Jeśli zaniedbamy któregokolwiek

HIGH PERFORMANCE 01|2012

26

dostarczać szybciej. Ponadto można dzięki nim uzyskać wyższe prędkości skrawania, niż w przypadku narzędzi HSS. Ponadto przy użyciu takich narzędzi można wytwarzać uzębienia szybciej i taniej.

JESZCZE WIĘKSZY POTENCJAŁ MARKI Ze względu na duży potencjał, jaki zapewnia Klientom frezo-wanie uzębień, firma Walter rozszerza swoje działania na tym polu i zapewnia, że jest do tego dobrze przygotowana: »Dzięki naszemu wieloletniemu doświadczeniu we frezowaniu kształ-towym, wysokiemu poziomowi kompetencji w zakresie płytek skrawających oraz naszym materiałom skrawającym Tiger·tec® mamy doskonałą pozycję«, mówi Alexander Koschewski, Product Manager Gear Milling w firmie Walter. W pierwszym kroku posze-rzania kompetencji w zakresie frezowania uzębień firma Walter poświęca uwagę przede wszystkim frezom kształtowym do uzębień. Przy ich użyciu możliwy jest bardzo dobry poziom obróbki kół czoło-wych o uzębieniu skośnym lub prostym, zarówno wewnętrznym, jak i zewnętrznym i niewielkiej ilości zębów.

Po przeprowadzeniu kompleksowej analizy rynku eksperci z firmy Walter zdefiniowali standardową serię dla różnych uzębień frezów kształtowych do uzębień. Podczas ich projektowania zostały również uwzględnione konkretne wymagania Klientów firmy Wal-ter. Walter koncentruje się aktualnie w związku ze swą ofertą fre-zów kształtowych do uzębień na rynku niemieckim oraz chińskim, a szczególnie na przemyśle energii wiatrowej. Alexander Koschew-ski uważa jednakże, że ten potencjał jest jeszcze większy: »Koła zębate występują w wielu produktach. Dzięki wyższej wydajności produkcji i lepszej dostępności możemy zaobserwować zwiększony popyt na frezy kształtowe do uzębień również w przemyśle stalo-wym, cementowym oraz w górnictwie.« _

26

PRAWIE dwa metry średnicy, ponad półtorej tony wagi – koło o uzębieniu wewnętrznym przekładni planetarnej, jakie firma Walter pokazała na targach branżowych we wrześniu 2011 roku w Hanowe-rze, robiło wrażenie nawet samą swoją wielkością. Element ten był obrabiany przy użyciu tzw. frezu kształtowego do uzębień, wyposa-żonego w płytki skrawające. Główny obszar zastosowania dla takich narzędzi to branża elektrowni wiatrowych. Oprócz kół z uzębieniem wewnętrznym oraz zębników do przekładni planetarnych za pomocą frezów kształtowych do uzębień obrabiane są również połączenia obrotowe do obracania gondoli oraz płaty wirników.

LEPSZE NIŻ FREZY HSS Wprawdzie aktualnie branża energii wiatrowej przeżywa okres zastoju, ale na całkiem wysokim poziomie i po okresie znacznego wzrostu w ostatnich latach. Możliwa jest oczekiwana konsolida-cji branży, dlatego też wielu producentów przywiązuje dużą wagę do tego, aby produkcja wszystkich centralnych elementów tur-biny wiatrowej była bardziej efektywna. Często umożliwiają to jedynie specjalnie zaprojektowane narzędzia. Wyższą wydajność produkcji można uzyskać dzięki frezowaniu uzębienia z zastoso-waniem narzędzi z płytkami skrawającymi przede wszystkim pod-czas wytwarzania dużych przekładni. Wtedy możliwe jest obniżenie czasów obróbki oraz kosztów na każdy element w porównaniu do tradycyjnych frezów HSS. Dla Klientów zalety są jeszcze bardziej odczuwalne: płytki skrawające, w przeciwieństwie do frezów peł-nowęglikowych, nie wymagają ponownego ostrzenia i można je

POKAŻ ZĘBYELEKTROWNIE WIATROWE PEŁNIĄ WAŻNĄ ROLĘ W PRZYPADKU REWOLUCJI ENERGETYCZNEJ, DO JAKIEJ DĄŻY SIĘ W NIEM-CZECH. TO TYLKO JEDEN Z POWODÓW, DLA KTÓREGO FIRMA WALTER ROZSZERZA SWĄ OFERTĘ NARZĘDZI DO FREZOWANIA UZĘBIEŃ.

Tekst: Karsten Eiß

WCIĄŻ WZRASTA ZAPOTRZEBOWANIE NA FREZY KSZTAŁTOWE DO UZĘBIEŃ Z PŁYTKAMI SKRAWAJĄCYMI.

Alexander Koschewski, Product Manager Gear Milling, Walter AG

TECHNOLOGIA

Page 27: HIGH PERFORMANCE - Walter: Z PEŁNĄ ENERGIA...nym procesom w wydajnym zakładzie produkcyjnym, przez najle-piej wykwalifikowanych pracowników w branży. Jeśli zaniedbamy któregokolwiek

HIGH PERFORMANCE 01|2012

27

KRÓTKA HISTORIA KOŁA ZĘBATEGO

Asyryjczycy i Egipcjanie byli pierwszymi, którzy używali kół zębatych, wykona-

nych z drewna.Nie miały one jeszcze prawdziwych zębów, jakie znamy dzisiaj, lecz wetknięte kołki i służyły do podnoszenia ciężkich ładunków

lub do napędzania urządzeń nawadnia-jących. Najważniejszym artefaktem, w

którym zastosowano koła zębate w starożyt-ności, jest mechanizm z Antykithiry, najstarszy zachowany analo-gowy komputer na świecie.

Od IX wieku koła zębate stosowane są w Europie, naj-pierw w młynach wodnych, a począwszy od wieku XII również w młynach wiatrowych. Powstanie maszyny parowej w XVIII stuleciu doprowadziło do wzrostu zapotrzebowania na koła zębate, ponieważ przenoszono coraz większe siły. Postępujący proces industrializacji doprowadził do powstania coraz bardziej »precyzyjnych« kół zęba-tych – oraz do produkcji niezbędnych narzędzi, aż po najnowsze frezy kształtowe do uzębień firmy Walter.

Płytki skrawające zapewniają najwyższą precyzję.

Frez do uzębień: Walter opiera się przy tym na kompetencjach zdobytych na frezach kształtowych.

Zdjęcia: Martin Schreyer

TECHNOLOGIA

Page 28: HIGH PERFORMANCE - Walter: Z PEŁNĄ ENERGIA...nym procesom w wydajnym zakładzie produkcyjnym, przez najle-piej wykwalifikowanych pracowników w branży. Jeśli zaniedbamy któregokolwiek

HIGH PERFORMANCE 01|2012

28

GDY firma Walter wprowadziła w roku 2009 na rynek swój nowy materiał skrawający Tiger·tec® Silver, przedsiębiorstwo obiecy-wało niezwykły wzrost wydajności. W zastosowaniu praktycznym okazało się, że wcale nie obiecywano zbyt wiele: prawie wszyscy Klienci z różnych obszarów zastosowania potwierdzali ponadprze-ciętne wydłużenie żywotności, często nawet ponad dwukrotne. Klu-czowe cechy materiału skrawającego Tiger·tec® Silver to wysoka odporność na ścieranie oraz wytrzymałość. Firmie Walter udało się w ten sposób stworzyć płytki skrawające o dwóch zasadni-czo przeciwstawnych właściwościach materiału skrawającego. »Dzięki połączeniu wysokiej odporności na ścieranie przy równo-cześnie wysokiej wytrzymałości udało nam się zbliżyć w przypadku materiału Tiger·tec® Silver do ideału materiału skrawającego «, mówi Jörg Drobniewski, który w firmie Walter kieruje działem pro-jektowania materiałów skrawających. To jedyne w swoim rodzaju połączenie właściwości opiera się przy tym na nowej platformie technologicznej, powstałej z nowego rodzaju pokrycia CVD, zawie-rającego mikrostrukturalny tlenek aluminium oraz z procedury końcowej obróbki mechanicznej. Ukierunkowane rozmieszczenie kryształów tlenku aluminium umożliwia znaczne zmniejszenie uwa-runkowanych temperaturą form zużycia, jak np. zużycie żłobkowe. Za pomocą specjalnej procedury preparowania krawędzi skrawa-jących, tzw. technologii Microedge, możemy ponadto znacznie ograniczyć ścieranie powierzchni przyłożenia oraz odkształcenia plastyczne krawędzi skrawającej.

ZWIĘKSZONE BEZPIECZEŃSTWO PROCESU W PRODUKCJI MASOWEJ

Mechaniczna obróbka końcowa przyczynia się ostatecznie do powstania jedynego w swoim rodzaju stanu naprężeń wewnętrznych, który zapewnia zwiększone bezpieczeństwo procesu, przede wszyst-kim w produkcji masowej. Drastycznie zredukowano w ten sposób

Zdjęcie: Richard LäppleJörg Drobniewski kieruje w firmie Walter działem projektowania materiałów skrawających i już dużo wcześniej stosował w przypadku Tiger·tec® Silver tlenek aluminium.

TECHNOLOGIA

PONADPRZECIĘTNOŚĆ

Page 29: HIGH PERFORMANCE - Walter: Z PEŁNĄ ENERGIA...nym procesom w wydajnym zakładzie produkcyjnym, przez najle-piej wykwalifikowanych pracowników w branży. Jeśli zaniedbamy któregokolwiek

HIGH PERFORMANCE 01|2012

29

pęknięcia, mikrowyłamania i całkowite wyłamywanie płytek skrawa-jących, a każda krawędź skrawająca zapewnia stałą żywotność przy równomiernym zużyciu. Oszlifowane po powleczeniu powierzchnie przylegania zapewniają, dzięki optymalnemu osadzeniu w uchwycie narzędziowym, większą niezawodność obróbki w przypadku skrawa-nia przerywanego. Srebrne powierzchnie przyłożenia służą jako war-stwa wskaźnikowa, ułatwiająca rozpoznawanie zużycia.

WZROST WYDAJNOŚCI PRODUKCJI NAWET O 100 PROCENT

Technologia powlekania Tiger·tec® Silver jest jedyna w swoim rodzaju w przypadku materiałów CVD. W firmie Walter połączono ją ze stwo-rzoną również od podstaw, uniwersalną serią geometrii do obróbki skrawaniem stali. Nowa geometria płytek skrawających do toczenia

stali składa się w pierwszym rzędzie z trzech gatunków materia-łów skrawających: WPP10S (ISO P10), WPP20S (ISO P20) i WPP30S (ISO P30). Każdy z nich ma specyficzne właściwości pod względem odporności na zużycie i wytrzymałości, dzięki czemu nadają się one do różnych zadań obróbki. Cztery nowe geometrie zapewniają łącz-nie duże, uniwersalne zakresy skrawania, dzięki czemu zwiększa się wydajność płytek skrawających. W porównaniu do dotychczasowych geometrii obszar zastosowania czterech nowych, dokładnie pasu-jących geometrii, powiększył się o 20 do 40 procent. Dzięki temu pokrywają one cały obszar zastosowań związanych z obróbką skra-waniem stali. Zalety dla użytkownika są znaczące: dłuższy i stały okres żywotności, wyższe prędkości skrawania, łatwe odprowadzanie wiórów, bardzo dokładna obróbka oraz zwiększone bezpieczeństwo procesu i dostępność maszyn. Po podsumowaniu wyników podczas toczenia stali stwierdzony wzrost wydajności produkcji sięga nawet 100 procent. _

Wytrzymałość

Odporność na zużycie

w w

ysokiej temperaturze

CVD

PVD

Tiger-tec® Silver

Tiger-tec®

PVD-Al2O3

TECHNOLOGIA

Płytki skrawające z pokryciem Tiger·tec® Silver dostępne są w najróżniejszych kształtach i wielkościach.

POKRYWANE MATERIAŁY SKRAWAJĄCE, STOSOWANE JUŻ OD LAT SIEDEM-DZIESIĄTYCH, DOPROWADZIŁY DO REWOLUCJI W ZAKRESIE SKRAWANIA METALI. FIRMA WALTER DZIĘKI SWEJ TECHNOLOGII TIGER·TEC® SILVER TOCZY KOŁO INNOWACJI JESZCZE DALEJ.Tekst: Erich Schwab

KRÓTKA HISTORIA OSTRYCH RZECZY

W toku rewolucji przemysłowej, trwającej od roku 1840 stale węglowe, czyli zwykłe stale niestopowe, jako materiały skrawające dotarły do granic swoich możliwości zasto-sowania. Już w roku 1850 Anglik Robert Muchet wytworzył jako specjalny mate-

riał skrawający stal niskostopową z dodatkiem wolframu, manganu, krzemu i chromu, tworząc w ten sposób alternatywę. 50 lat później swój triumfalny podbój obszaru obróbki metali rozpoczęły stale HSS: już w 1901 roku urządzono w Niemczech pierwsze zawody w tocze-niu, w celu ustalenia najlepszego niemieckiego noża do toczenia. Od roku 1970 węgliki powlekane zapewniają skokowy wzrost prędkości skrawania oraz posuwów – rozwój, który firma Walter kontynuuje dzięki swemu materiałowi Tiger·tec® Silver.

Page 30: HIGH PERFORMANCE - Walter: Z PEŁNĄ ENERGIA...nym procesom w wydajnym zakładzie produkcyjnym, przez najle-piej wykwalifikowanych pracowników w branży. Jeśli zaniedbamy któregokolwiek

HIGH PERFORMANCE 01|2012

30

WRAZ Z ILOŚCIĄ MOŻLIWYCH ZASTOSOWAŃ W OSTATNICH DZIESIĘ-CIOLECIACH ZWIĘKSZYŁA SIĘ RÓWNIEŻ SKOKOWO ILOŚĆ NARZĘDZI DO OBRÓBKI SKRAWANIEM METALI. WALTER TOOL·ID POMAGA ZACHOWAĆ ROZEZNANIE W TEJ MNOGOŚCI.Tekst: Erich Schwab

Zdjęcia: Erich Schwab

NARZĘDZIA Z ODCISKIEM PALCA

TECHNOLOGIA

Wykorzystanie smartfonu iPhone: inżynier projektów Steffen Hedrich (z przodu) i inżynier aplikacji Harry Scherer testują WalterTool·ID.

Page 31: HIGH PERFORMANCE - Walter: Z PEŁNĄ ENERGIA...nym procesom w wydajnym zakładzie produkcyjnym, przez najle-piej wykwalifikowanych pracowników w branży. Jeśli zaniedbamy któregokolwiek

HIGH PERFORMANCE 01|2012

31

CZTERY ARGUMENTY ZA WALTER TOOL·ID

+ Jakość: Klienci wiedzą zawsze, jaki element został wyprodukowany przy użyciu jakich narzędzi – i to całkiem

jednoznacznie. W ten sposób łatwo odkryć słabe punkty w produkcji. Jakość procesów ulega podwyższeniu, etapy robocze można połączyć lepiej przy użyciu komputera.

+ Wykorzystanie narzędzi: czasy żywotności oraz pozostałą żywotność narzędzi można dokładnie odnotować w systemie

zarządzania narzędziami i analizować. Taki sposób postępowania zmniejsza ryzyko złamania lub uszkodzenia narzędzia w następstwie przekroczenia jego czasu żywotności.

+ Logistyka: wymiary ustawień oraz czasy żywotności nie muszą być już zapisywane na papierze lub etykietkach. Informacji

tych nie można więc utracić, nawet w przypadku lekkiego zabrudze-nia lub uszkodzenia kodu DataMatrix. Narzędzie można jednoznacz-nie zidentyfikować również bez opakowania.

+ Więcej informacji: za pośrednictwem Walter Tool·ID Klienci mogą uzyskać również dostęp do zalecanych parametrów skra-

wania, danych geometrii lub wizualizacji 2D i 3D. Narzędzia można zamawiać online za pomocą smartfonu iPhone.

TAK zwani digital natives wchodzą właśnie w życie zawodowe. Ludzie tacy jak Steffen Hedrich, w wieku 27 lat, od niespełna roku inżynier projektów w firmie Walter AG. Z wykształcenia inżynier eko-nomista, należy do tej generacji, która wychowała się z internetem, telefonami komórkowymi i odtwarzaczami MP3, czyli z technologiami cyfrowymi. »Mój pierwszy duży projekt w firmie Walter łączy ze sobą dwa światy, obróbkę skrawaniem metali oraz informację cyfrową. To połączenie przyszłości w naszej branży«, wyjaśnia Hedrich.

Mowa o aplikacji Walter Tool·ID, nowej usłudze marki Walter Multiply, umożliwiającej jednoznaczną identyfikację narzędzia. A oto idea: każde narzędzie firmy Walter otrzymuje przed dostarcze-niem unikalny »odcisk palca«, podoby do numeru seryjnego, zaszy-frowany w postaci możliwego do odczytania maszynowego kodu DataMatrix. Kod ten zapisywany jest w procesie znakowania lase-rowego bezpośrednio na narzędziu i zawiera – w przypadku odpo-wiedniego połączenia z bazami danych – dane katalogowe oraz informacje w rodzaju zaleceń dotyczących parametrów skrawania, dane geometrii lub prezentacje graficzne 2D i 3D. Celem jest efek-tywne zarządzanie narzędziami przez klienta.

Firma Walter dzięki Tool ID robi duży krok w przyszłość. Przedstawiony po raz pierwszy na targach branżowych EMO we wrześniu 2011 roku system identyfikacji to podstawa najwyższej przejrzystości w produkcji, która w przyszłości będzie jeszcze waż-niejsza. »Nasze kody są umieszczone na narzędziu w sposób trwały, a przy tym są tańsze, niż chipy RFID«, stwierdza odpowiedzialny za projekt Steffen Hedrich. Ponieważ koszty Walter Tool·ID są stosun-kowo niewielkie, firma Walter oferuje nową usługę bezpłatnie.

Jak pracują Klienci z Walter Tool·ID? Aby możliwe było odczy-tanie wykonanego laserowo kodu DataMatrix w formacie 3 x 3 mm, niezbędny jest znany z logistyki skaner ręczny. W przypadku narzę-dzi pełnowęglikowych kody te są nawet jeszcze mniejsze, jednakże z reguły nie stanowi to problemu dla skanerów najnowszej genera-cji. Ponadto Walter Tool·ID można nadrukować również na opako-waniach narzędzi. Kody te można również odczytywać za pomocą stworzonych na smartfony aplikacji, jedna z nich to Feeds&Spe-eds, a ponadto App Tool Guide. W obydwu aplikacjach można zna-leźć różnorodne informacje na temat narzędzia – w zależności od tego, co zostało wprowadzone do bazy danych narzędzi. Aktualnie narzędzia firmy Walter z płytkami skrawającymi są już dostarczane z kodem Tool·ID bez dodatkowej opłaty. W przyszłości swój odcisk palca otrzymają narzędzia pełnowęglikowe oraz narzędzia HSS. _

TOOL·ID SPRAWIA, ŻE NARZĘDZIA FIRMY WALTER SĄ LEPSZE

W firmie Walter można również zawsze sprawdzić, kiedy, gdzie i na jakiej maszynie zostało wykonane dane narzędzie. Ponadto system zapewnia lepsze zabezpieczenie przed kradzieżą i podrabianiem. Dział kontroli jakości w firmie Walter korzysta z Tool ID w celu wyszukania usterek w przypadkach reklamacji. Ponadto wykonane laserowo kody DataMatrix ułatwiają renowację narzędzi pełnowęgli-kowych: w systemie jest zapisana informacja, ile razy dane narzędzie było już ostrzone. Firma Walter oferuje ponadto Klientom możliwość umieszczenia kodu DataMatrix również na innych środkach robo-czych, na przykład na kluczach do śrub. Dzięki temu Klienci mogą zarządzać wszystkimi swoimi narzędziami za pomocą Walter Tool·ID.

http://goo.gl/jyEou

STEFFEN HEDRICHłączy obróbkę skrawa-niem metali oraz infor-mację cyfrową.

TECHNOLOGIA

Wykonany laserowo kod DataMatrix ma wielkość 3 x 3 mm.

Page 32: HIGH PERFORMANCE - Walter: Z PEŁNĄ ENERGIA...nym procesom w wydajnym zakładzie produkcyjnym, przez najle-piej wykwalifikowanych pracowników w branży. Jeśli zaniedbamy któregokolwiek

HIGH PERFORMANCE 01|2012

32

TECHNOLOGIA

WALTER WYZNACZA TRENDY W CAŁEJ BRANŻY DZIĘKI DOSKONAŁYM MATERIAŁOM SKRAWAJĄCYM, NA PRZYKŁAD PRODUKTOM TIGER·TEC. ZA TĄ PRZEWAGĄ TECHNO-

LOGICZNĄ STOI DZIAŁ ROZWOJU, OBSADZONY NAJLEPSZYMI SPECJALISTAMI.

Tekst: Erich Schwab

DR INŻ. VEIT SCHIER oraz dr inż. Dirk Stiens podzielili, można powiedzieć, między siebie przyszłość obróbki skrawaniem metali. Obydwaj tworzą wraz ze swoimi zespołami najnowocze-śniejsze pokrycia, jakie są niezbędne w celu zapewnienia dalszego wzrostu parametrów skrawania oraz odporności na zużycie narzę-dzi do obróbki skrawaniem. Aktualnie taki wzrost wydajności mogą zapewnić tylko pokrycia, ponieważ technologiczna wydajność podłoży z węglika spiekanego osiągnęła już prawie granice swych możliwości. Schier bada przy tym procesy pokrywania na zasa-dzie fizycznego osadzania fazy gazowej (PVD), Stiens natomiast koncentruje się na chemicznym osadzaniu fazy gazowej (CVD). Wytworzone w procesie CVD narzędzia Tiger·tec® Silver sprzedają się aktualnie w dużych ilościach sztuk, jednakże w przypadku PVD poziom wzrostu jest wyższy.

Już przed 20 laty zarząd firmy Walter podjął decyzję o inwe-stycji w ukierunkowane rynkowo badania podstawowe i stworzeniu własnego działu projektowania pokryć. Dzisiaj firma Walter to jeden z niewielu producentów posiadających własne działy badawcze, zaj-mujące się obydwiema metodami pokrywania. Obydwie te metody uzupełniają się, mają swoje ograniczenia, swoje słabe i oczywiście mocne strony. Także i z tego powodu zespoły Veita Schiera i Dirka Stiensa walczą o najlepsze wyniki projektowania – gdyż, jak obaj zapewniają, zawsze chodzi o to, aby zbadać granice fizycznych możliwości.

Tylko w ciągu minionych dwóch lat firma Walter zainwesto-wała ponad dwa miliony euro w instalacje techniczne oraz najno-wocześniejsze urządzenia do analizy pokryć. Inside-Out to zasada

ODPOWIEDNIE

_ 1 _ 2

_ 1 ZAWSZE KRYTYCZNYDirk Stiens przygląda się nowym pokryciom PVD.

_ 2 KONTROLUJESpecjalista od pokryć CVD, Veit Schier przed swoim urządzeniem testowym.

POKRYWANIE

Page 33: HIGH PERFORMANCE - Walter: Z PEŁNĄ ENERGIA...nym procesom w wydajnym zakładzie produkcyjnym, przez najle-piej wykwalifikowanych pracowników w branży. Jeśli zaniedbamy któregokolwiek

HIGH PERFORMANCE 01|2012

33

TECHNOLOGIA

działania przedsiębiorstwa z Tübingen: oznacza, że Schier i Stiens nie reagują na oczekiwania rynku. Próbują oni raczej przewidywać trendy, aby firma Walter mogła zaskoczyć rynek nowymi rozwiąza-niami. Jednym z efektów jest platforma technologiczna Tiger·tec, seria materiałów skrawających, które dzisiaj są stosowane w róż-nych produktach. Podstawę materiałów skrawających Tiger·tec sta-nowi powłoka z tlenku aluminium, która jest starannie wykańczana, aby osiągnąć żądane właściwości tarcia oraz w pełni zdefiniowany stan naprężeń wewnętrznych. »Bardzo ważna jest przy tym odpor-ność pokrycia na odkształcenie przy ściskaniu – aby materiał skra-wający nie popękał, gdy krawędź skrawająca zaliczy kilka tysięcy mocnych uderzeń«, mówi Dirk Stiens, z wykształcenia chemik i eks-pert w zakresie CVD. Dopiero obróbka końcowa zapewnia ostatecz-nie niezwykłą wytrzymałość płytek skrawających, produkowanych przez firmę Walter w nowym zakładzie w Münsingen.

17-osobowy dział projektowy firmy Walter ma doskonałe powiązania: z producentami urządzeń, z instytutami i szkołami wyższymi w Berlinie, Karlsruhe i Freiburgu oraz bierze udział we wspólnych projektach badawczych. Firma Walter wspiera prace doktorskie na temat pokryć CVD i PVD, ponieważ wiedza z tego zakresu staje się coraz bardziej złożona i wymagająca. Jednakże wyspecjalizowanej w narzędziach firmie chodzi także o najlepszych następców w tej wąskiej specjalizacji. Szczypta »akademickiej swobody« to tylko jeden z czynników sukcesu podczas tworzenia pokryć – również technicy i pracownicy laboratorium w zespole to osoby o dużej wiedzy, wysokim poziomie wykształcenia i wieloletnim doświadczeniu. Jak już wspominaliśmy, chodzi o granice fizycznych możliwości. »Nasi Klienci pracują z zastosowaniem wciąż nowych materiałów – zwłaszcza w branży energetycznej wciąż wzrasta udział żaroodpornych stopów na bazie niklu i tytanu«, tak Veit Schier opisuje aktualne wymagania, »materiały te są bardzo trudne do obróbki skrawaniem, ale pracujemy nad tym, aby ten stan rzeczy się zmienił«. _

Zespół projektujący pokrycia w firmie Walter pracuje w Tübingen tuż obok działu produkcyjnego – gdy trzeba, również w rytmie pracy zmianowej.

POKRYCIA CVD

Chemiczne osadzanie fazy gazowej (CVD = che-mical vapour deposition) odkrył niemiecki che-mik Robert Wilhelm Bunsen, który pisał o tym już w roku 1852. W procesie CVD gazy doprowadzane są nad rozgrzaną powierzchnię materiału. W reak-cji chemicznej z gazów tych wydzielane są zawarte w nich cząstki stałe, w ten sposób tworzy się

powłoka. Ze względu na wyższą temperaturę procesu (800–1000°C), niż w przypadku metody fizycznej, powstają w ten sposób dość sta-bilne termodynamicznie produkty reakcji. Dlatego też pokrycia CVD mają wiele zalet pod względem odporności na wysokie temperatury.

POKRYCIA PVD

Podczas fizycznego osadzania fazy gazowej (PVD = physical vapour deposition) materiał wyjściowy paruje w próżni. Ten gazowy materiał ulega kon-densacji na powlekanym podłożu i w połączeniu z gazem reakcyjnym tworzy żądany materiał pokry-

cia. Stosowane w przypadku powlekania narzędzi metody parowania, to parowanie łukowe oraz osadzanie rozpylonych atomów/jonów w polu magnetycznym; obydwie są wykorzystywane w stosowanej przez firmę Walter technologii powlekania. Pokrycia PVD osadzane są w niższych temperaturach (< 600°C) i są odporne na odkształcenia przy ściskaniu. Są one stosowane przede wszystkim tam, gdzie wymagana jest wytrzymałość lub gdy powlekane są ostre krawędzie skrawające. Dlatego też oprócz płytek skrawających metodą PVD pokrywane są przede wszystkim narzędzia pełnowęglikowe.

Zdjęcia: Martin Schreyer

Page 34: HIGH PERFORMANCE - Walter: Z PEŁNĄ ENERGIA...nym procesom w wydajnym zakładzie produkcyjnym, przez najle-piej wykwalifikowanych pracowników w branży. Jeśli zaniedbamy któregokolwiek

HIGH PERFORMANCE 01|2012 TECHNOLOGIA

34

NOWE ZAKLĘCIE NA SZYBKOŚĆ

DZIĘKI SYSTEMOWI ZAMÓWIEŃ I PRODUKCJI WALTER XPRESS KAŻDY KLIENT OTRZYMUJE SWE NARZĘDZIE SPECJALNE W CIĄGU MIESIĄCA – A NARZĘDZIA PEŁNOWĘGLIKOWE JUŻ NAWET PO UPŁYWIE POŁOWY TEGO CZASU.Tekst: Erich Schwab

Michael Mai, menedżer ds. metod CAD/CAM w firmie Walter, wyjaśnia, dlaczego wprowadzono system Walter Xpress: »Przeana-lizowaliśmy nasze procesy i zauważyliśmy, że czynności takie jak przygotowanie oferty, zapytania do Klienta, zmiany, ponowne kal-kulacje lub konstruowanie i planowanie produkcji trwały do czterech tygodni: było zbyt wiele ręcznych czynności, zbyt wiele nieprecyzyj-nie zdefiniowanych procedur.« Walter Xpress upraszcza i automa-tyzuje teraz opracowywanie oferty, zlecenia i realizację procesu. Czynności administracyjne przed rozpoczęciem produkcji narzędzia specjalnego można teraz załatwić w ciągu kilku minut.

I tak to właśnie działa: Klienci wspólnie z doradcą technicz-nym z firmy Walter formułują teraz swoje oczekiwania. Parame-try tych oczekiwań są następnie wprowadzane przez pracowników firmy Walter do systemu Walter Xpress, który proponuje wybór typu narzędzia wraz z możliwym pokryciem. System zajmuje się również projektem narzędzia. Umieszczone w systemie reguły oraz wartości doświadczalne stanowią podstawę tego wyboru. Ani sami Klienci, ani też doradcy z firmy Walter nie muszą się zajmować takimi deta-lami, jak ukształtowanie kąta przyłożenia, szlif, rozmieszczenie oraz ilość płytek skrawających lub też przestrzeni na wióry. Dział metod CAD/CAM troszczy się o to, aby system Walter Xpress zawsze zapewniał najnowszy stan wiedzy, wprowadzając najnowsze rozwią-zania do systemu.

Także etapy procesu po dokonaniu wyboru narzędzia są całkowicie zautomatyzowane – tylko wtedy Xpress będzie odpo-wiednio szybki. W ciągu 24 godzin Klienci otrzymują ofertę wraz

z wygenerowanym przez konstruktora modelem 3D oraz wszyst-kimi rysunkami. Surowiec, materiały ścierne, programy NC oraz przyporządkowanie maszyn – to wszystko system Walter Xpress opracowuje wewnętrznie również w pełni automatycznie. Ponadto powiązane z nim są trzy niezależne linie produkcyjne w zakładach firmy Walter w Tübingen, Frankfurcie nad Menem i Zell. Wszystkie trzy są dostosowane do szybkich procesów. Surowiec na narzę-dzia Walter Xpress jest osobno rozdzielany i magazynowany. Nowa generacja szlifierek może w każdym momencie rozładować spię-trzenie zamówień. Pracownicy, obsługujący linie Xpress, muszą umieć obsługiwać wiele maszyn i znać różne procesy. Jeśli szybkość to czarodziejska sprawa, właściwym zaklęciem dla niej jest Walter Xpress. _

http://goo.gl/E9vKl

NARZĘDZIA SPECJALNE: NAJLEPSZA PIĄTKA Z NARZĘDZI WALTER XPRESS

_ 1 Technologia Walter Titex XD (wiertła pełnowęglikowe do 35xD)_ 2 Walter Titex X•treme Plus (wiertła pełnowęglikowe HSC)_ 3 Walter Titex X•treme CI (wiertła pełnowęglikowe do żeliwa)_ 4 Walter Prototyp Protostar© Tough Guys (frezy pełnowęglikowy)_ 5 Walter Boring (wytaczadła)

Zdjęcia: Martin Schreyer

Page 35: HIGH PERFORMANCE - Walter: Z PEŁNĄ ENERGIA...nym procesom w wydajnym zakładzie produkcyjnym, przez najle-piej wykwalifikowanych pracowników w branży. Jeśli zaniedbamy któregokolwiek

Wydajniej, szybciej, precyzyjniej – wymagania w stosunku do dostawców przemysłu energetycznego sa coraz bardziej specjalne i obszerne. Nowe technologie wytwarzania energii wymagaja rozwoju nowych materiałów i procesów obróbki. Nasze marki firmowe Walter, Walter Titex i Walter Prototyp sa dla Panstwa narzedziami najwyzszej techniki i rozwiazaniem dla kompletnej obróbki wykonane przez lidera technologii. Wynik jest rewelacyjny: Dostawca narzedzi z jednej reki, ekstremalnie długie okresy wykorzystania, narzedzia specjalne na miare, maksymalna precyzja i wysoka wydajnosc. W ten sposób okreslamy inowacje – w pełni zintegrowana z procesami naszych klientów.

WYDAWCAWalter AG Derendinger Straße 53D-72072 TübingenTel. +49 7071 701 0Faks +49 7071 701 [email protected]

OSOBA ODPOWIEDZIALNA ZA TREŚĆMirko Merlo, Prezes

KIEROWNICTWO PROJEKTUIsabel Hornemann, Kierownik Działu Marketingu i Komunikacji, Walter AG

REDAKCJA NACZELNAStefan Richter, Storymaker GmbH

REDAKCJAStorymaker GmbHDerendinger Straße 50D-72072 TübingenTel. +49 7071 938 72 0Faks +49 7071 938 72 [email protected]

SZATA GRAFICZNAwww.blixen.eu

DRUKWerbedruck GmbH Horst Schreckhase

POCHODZENIE ZDJĘĆfotolia gettyimagesPeder Iblher, Blixenimages.de Richard LäpplePat NehlsMartin SchreyerErich SchwabWalter AG

INFORMACJE ŹRÓDŁOWEWszystkie wymienione produkty są zarejestrowanymi lub niezarejestro-wanymi znakami towarowymi danych firm. Reprodukcja dozwolona jedynie za jednoznacznym, pisemnym zezwoleniem wydawcy. Printed in Germany 625 4558 (07/2012) PL

_ NoTA WydAWcy

HIGH PERFORMANCE 01|2012 WALTER NA ŚWIEcIE

E-mail z...

Waukesha, Wisconsin (USA)

Patrick Nehls Product Manager Walter USA LLC, Waukesha Wisconsin08.05.2012, 5:03 AW: Your questions regarding business in the U.S.

Szanowny Kolego, chętnie odpowiem na Twoje pytania.

Czym różni się branża obróbki skrawaniem w USA od rynków w innych krajach?W USA mamy dwie jednostki miar: bardziej rozpowszechniony system calowy

oraz system metryczny. Musimy więc być »dwujęzyczni« i rozumieć obydwa systemy, w zależności od wymagań Klienta. Ponadto mamy różne normy przemysłowe, w zależno-ści od branży: AISI w przemyśle stalowym i SAE w samochodowym – obydwie różnią się funkcjonalnością i dokładnością detali. Gdy rozmawiamy z Klientami o produktach, musimy porównywać te normy i ustalić nasze stanowisko, aby znaleźć odpowiednie roz-wiązania.

Jakie potrzeby mają Wasi Klienci w USA?Bardzo często brak wykwalifikowanej siły roboczej – mamy zbyt mały dopływ

nowych ludzi do produkcji. Skutkiem tego większa część przemysłu narzędziowego i produkcji form wywędrowała za granicę. Tam można znaleźć wystarczającą ilość nowych pracowników, a koszty produkcji są tańsze. Przeciwdziałamy temu trendowi, dbając o to, aby nasi amerykańscy Klienci pozostali konkurencyjni. Do tego dochodzi jeszcze jak naj-szybsza dostawa. Jeśli Klient musi wymienić jakieś narzędzie, powinno być ono dostar-czone najczęściej w ciągu jednego dnia. To oszczędność pieniędzy, ponieważ produkcja przerywana jest tylko na krótki czas, a Klienci nie muszą utrzymywać własnego magazynu części zamiennych. Nie jesteśmy jednakże jedynym oferentem na tym rynku, dlatego też chcemy być tym najbardziej lubianym. Sądzę, że często tak właśnie jest – ponieważ nie komplikujemy spraw i jesteśmy elastyczni.

Czy możesz nam udzielić kilku porad, jak postępować z amerykańskimi biznesmenami?Nawet w obrębie samych Stanów Zjednoczonych mamy do czynienia z regional-

nymi różnicami kulturowymi. Ich zrozumienie i przestrzeganie przyczynia się znacznie do nawiązania dobrej relacji z Klientem. Ogólnie rzecz biorąc amerykańscy biznesmeni są stosunkowo bardziej na luzie, niż ich koledzy z Europy czy też z Azji.

Ostatnie pytanie: czym wyróżnia się Walter USA?Walter USA to szczególne przedsiębiorstwo: mamy kolegów francusko- i hisz-

pańskojęzycznych w Dziale Obsługi Klienta, aby ułatwić porozumiewanie się z naszymi kanadyjsko-francuskimi czy też meksykańskimi Klientami. Mamy dobrze wykształcony i aktywny zespół. Pod szyldem Walter z małego przedsiębiorstwa rodzinnego rozwinął się ważny gracz w północnoamerykańskim przemyśle przetwórstwa metali.

Kolejna amerykańska osobliwość to drogi zbytu. Firma Walter działa zazwyczaj na innych rynkach na zasadzie zbytu bezpośredniego, tutaj natomiast z reguły sprzedajemy za pośrednictwem dużej sieci handlowej. Musimy więc dbać o to, aby handlowcy wiedzieli na temat naszych produktów tyle samo, co my, i aby rozpoznawali ich wartość dodaną.

Serdeczne pozdrowienia z Waukesha Wisconsin,Patrick Nehls,Product Manager Walter USA, LLC

35

Zdjęcia: fotolia, Patrick Nehls

W pełni zintegrowana innowacyjność

Page 36: HIGH PERFORMANCE - Walter: Z PEŁNĄ ENERGIA...nym procesom w wydajnym zakładzie produkcyjnym, przez najle-piej wykwalifikowanych pracowników w branży. Jeśli zaniedbamy któregokolwiek

INTERESUJĄCY TEMAT: PRZEMYSŁ ENERGETYCZNY

WALTER: Z PEŁNĄ ENERGIA

Multan – chłodziwa, które się nie “rozdzielają”.

Dzięki marce Multan Henkel z sukcesem wprowadził na rynek opatentowane chłodziwo bez środków bakteriobójczych. To dzięki swojej unikalnej formule Multan nie wymaga dodatku środków bakteriobójczych.

Unikalna formuła Multan powoduje, że jest on wyjątkowo oszczędny w procesach maszynowych, zapewnia wyższe bezpieczeństwo pracy i przyczynia się do ochrony środowiska.

Bakterie nie mają szans!

Zamów teraz bezpłatne dopełnienie* i przekonaj się o korzyściach stosowania produktów Multan na potrzeby swoich aplikacji.Henkel Polska Sp. z o.o. Adhesive Technologies General Industry, tel (+ 48 22) 56 56 200, [email protected], www.HenkelMultan.com * Z przyjemnością dopełnimy bezpłatnie jedną z Twoich maszyn o pojemności do 2000 litrów.

Korzyści płynące ze stosowania chłodziwa Multan:

Wysoka stabilność na działanie mikroorga- nizmów

Nie ma konieczności stosowania dodatkowych konserwantów

Bardzo dobre zabezpieczenie przed korozją

Wysoki poziom czystości części poddanych obróbce maszynowej

Emulsja drobnodyspersyjna o doskonałych właściwościach spływania

Nie zawiera środków antyadhezyjnych pochodnych formaldehydu

Bezzapachowy

Bakterie muszą pozostać na zewnątrz!

Multan_Ad_Pol_20120613.indd 1 13.06.12 17:12

HIGH MAGAZYN SPECJALISTYCZNY FIRMY WALTER, POŚWIĘCONY OBRÓBCE SKRAWANIEM METALI

HIGH PERFORMANCE 01|2012

PERFORMANCE