Lng chit c nh ngha chnh thc l s khc x kp trong mt cht trong sut, phn t c trt t, biu hin bi s tn ti ca s chnh lch chit sut ph thuc vo nh hng

Lng chit c nh ngha chnh thc l s khc x kp trong mt cht trong sut, phn t c trt t, biu hin bi s tn ti ca s chnh lch chit sut ph thuc vo nh hng. Nhiu cht rn trong sut c tnh ng hng quang hc, ngha l chit sut bng nhau theo mi hng trong ton b mng tinh th. V d cho cht rn ng hng l thy tinh, mui n (NaCl, nh minh ha trong hnh 1(a) ), nhiu polyme, v nhiu loi hp cht a dng c hu c v v c.

Cu trc mng tinh th n gin nht l hnh lp phng, nh minh ha bi m hnh phn t natri clorit trong hnh 1(a), mt s sp xp trong tt c cc ion natri v clo b tr c trt t vi khong cch u nhau dc theo ba trc vung gc. Mi ion clo c bao quang bi (v lin kt tnh in vi) su ion natri ring l v ngc li i vi ion natri. Cu trc mng trong hnh 1(b) biu din khong vt canxit (canxi cacbonat) gm mt mng ba chiu hi phc tp, nhng c trt t cao, ca cc ion canxi v cacbonat. Canxit c cu trc mng tinh th khng ng hng, n tng tc vi nh sng theo kiu hon ton khc vi cc tinh th ng hng. Polyme minh ha trong hnh 1(c) l v nh hnh v khng c bt c cu trc tinh th tun hon no c th nhn ra c. Cc polyme thng c mt s mc trt t tinh th v c th hoc khng th trong sut v mt quang hc.

Cc tinh th c phn loi l ng hng hoc d hng ty thuc vo hnh trng quang ca chng v cc trc tinh th ca chng c tng ng vi nhau hay khng. Tt c cc tinh th ng hng u c cc trc tng ng tng tc vi nh sng theo kiu ging nhau, bt chp s nh hng tinh th so vi sng nh sng ti. nh sng i vo tinh th ng hng b khc x mc gc khng i v truyn qua tinh th mt vn tc m khng b phn cc do tng tc vi cc thnh phn in ca mng tinh th.

Thut ng d hng dng ch c im phn b khng gian khng u, mang li nhng gi tr khc nhau c th thu c khi vt c kho st t mt vi hng bn trong cng cht . Nhng tnh cht quan st thy thng ph thuc vo php kho st nht nh c s dng v thng thay i ty thuc vo hin tng quan st da trn cc s kin quang hc, m hc, nhit hc, t hc hay l in hc. Mt khc, nh ni phn trn, tnh ng hng vn gi c s i xng, bt chp n hng o c, vi mi loi kho st s cho kt qu bo co ging nhau.

Cc tinh th d hng, nh thch anh, canxit, tuamalin, c cc trc tinh th khc bit v tng tc vi nh sng bng mt c ch ph thuc vo s nh hng ca mng tinh th so vi gc nh sng ti. Khi nh sng i vo trc quang ca tinh th d hng, n x s theo kiu tng t nh tng tc vi tinh th ng hng, v truyn qua vi mt vn tc. Tuy nhin, khi nh sng i vo trc khng tng ng, n b khc x thnh hai tia, mi tia b phn cc vi hng dao ng nh hng vung gc (trc giao) vi nhau v truyn i vn tc khc nhau. Hin tng ny c gi l s khc x kp hoc lng chit v c biu hin mt mc ln hoc nh trong mi tinh th d hng.

Bc x in t truyn qua khng gian vi dao ng vect in trng v t trng theo kiu sin vung gc vi nhau v vung gc vi phng truyn sng. V nh sng kh kin gm c thnh phn in v t, nn vn tc nh sng truyn qua cht mt phn ph thuc vo dn in ca cht. Sng nh sng truyn qua mt tinh th trong sut phi tng tc vi cc in trng a phng trong hnh trnh ca chng. Tc tng i m tn hiu in truyn qua cht thay i theo loi tn hiu v tng tc ca n vi cu trc in t, v c xc nh bng mt thuc tnh gi l hng s in mi ca cht. Quan h vect gii hn tng tc gia mt sng nh sng v tinh th m qua n truyn qua b chi phi bi s nh hng vn c ca cc vect in mng tinh th v hng ca vect thnh phn in ca sng. Do , vic xem xt k lng cc tnh cht in ca cht d hng l c s tm hiu cch thc sng nh sng tng tc vi cht khi n truyn qua.

Hin tng khc x kp c c s l cc nh lut in t hc, ln u tin c xut bi nh ton hc ngi Anh James Clerk Maxwell vo nhng nm 1860. Lot phng trnh phc tp ca ng chng t rng vn tc nh sng qua mt cht bng vitc nh sngtrong chn khng (c) chia cho cn bc hai ca tch s ca hng s in mi () v t thm () ca mi trng. Ni chung, cc cht sinh khi c t thm rt gn vi 1,0. Hng s in mi ca mt cht, do , lin h vi chit sut ca n qua phng trnh n gin sau

= n2trong e l hng s in mi, v n l chit sut o c ca mi trng. Phng trnh ny thu c cho nhng tn s nht nh ca nh sng v b qua s tn sc ca nh sng a sc khi n truyn qua cht. Cc tinh th d hng gm cc nh hng mng nguyn t v phn t phc tp c tnh cht in bin thin ph thuc vo hng m chng c kho st. Kt qu l chit sut cng bin thin theo hng khi nh sng truyn qua mt tinh th d hng, lm tng vn tc v qu o theo nhng hng nht nh.

C l mt trong nhng bng chng gy n tng su sc nht ca s khc x kp l hin tng xy ra vi tinh th canxi cacbonat (canxit), nh minh ha trong hnh 2. Khi canxit d tch to ra hai nh khi t n trn vt, v ri nhn vi nh sng phn x truyn qua tinh th. Mt trong hai nh xut hin di dng bnh thng nh mong i khi quan st mt vt qua thy tinh trong hoc mt tinh th ng hng, cn nh kia th hi b dch ch, do bn cht ca nh sng khc x kp. Khi tinh th d hng khc x nh sng, chng tch tia sng ti thnh hai thnh phn i theo nhng ng khc nhau trong hnh trnh ca chng qua tinh th v l ra di dng cc tia tch xa nhau. Hnh trng bt thng ny, nh ni trn, l do s sp xp ca cc nguyn t trong mng tinh th. V trt t hnh hc chnh xc ca cc nguyn t khng i xng so vi trc tinh th, nn cc tia sng truyn qua tinh th c th chu nhng chit sut khc nhau, ty thuc vo hng truyn.

Mt trong hai tia truyn qua tinh th d hng tun theo nh lut khc x bnh thng, v truyn vi cng vn tc trong mi hng qua tinh th. Tia sng ny c gi l tia thng. Cn tia kia truyn vi vn tc ph thuc vo hng truyn trong tinh th, v c gi l tia bt thng. V vy, mi tia sng i vo tinh th b tch thnh mt tia thng v mt tia bt thng l ra khi u bn kia ca tinh th di dng cc tia phn cc thng c vect in trng ca chng dao ng trong nhng mt phng vung gc vi nhau.

Nhng hin tng ny c minh trong cc hnh t 2 n 4. Tinh th canxit biu din trong hnh 3(b) t trn mt k t A hoa trn t giy trng chng t mt nh kp nhn qua tinh th. Nu nh tinh th quay chm chm xung quanh k t, mt trong hai nh ca k t s vn c nh, cn nh kia tin ng trong qu o trong 360 xung quanh nh th nht. nh hng ca mt phng dao ng vect in cho c tia thng (O) v tia bt thng (E) c ch r bng cc on c mi tn hai u trong hnh 3(b). Ch l cc trc ny vung gc vi nhau. Trc quang ca tinh th, hp mt gc bng nhau (103o) vi c ba mt tinh th gn vi nhau ti gc, cng c ch r phn pha di ca tinh th. Mc lng chit trong canxit qu r rt nn nh ca k t A hnh thnh bi tia thng v tia bt thng hon ton tch ri nhau. Mc lng chit cao ny khng quan st thy trong cc cht d hng khc cn li.

Cc bn phn cc lng sc trong sut c th c s dng xc nh hng vect in cho c tia bt thng v tia thng trong tinh th canxit, nh minh ha trong hnh 3(a) v hnh 3(c). Khi bn phn cc c nh hng sao cho tt c sng nh sng c vect in nh hng theo phng ngang truyn qua (hnh 3(a)), cn sng c vect in thng ng th b hp th, v ngc li (hnh 3(c)). Trong tinh th canxit biu din trn hnh 3, tia bt thng c gc dao ng vect in thng ng, chng b hp th khi bn phn cc nh hng theo phng ngang (hnh 3(a)). Trong trng hp ny, ch c nh sng t tia thng truyn qua c bn phn cc v nh tng ng ca n ca k t A l nh duy nht quan st c. Tri li, khi xoay bn phn cc sao cho hng truyn dao ng nh thng ng (hnh 3(c)), th tia thng b chn li v nh ca k t A to ra bi tia bt thng l nh duy nht nhn thy.

Trong hnh 3, cc tia sng ti gy ra tia thng v tia bt thng i vo tinh th theo hng chch gc so vi trc quang, v l nguyn nhn gy ra k t lng chit nhn thy. Tuy nhin, hnh x ca tinh th d hng s khc i, nu nh nh sng ti i vo tinh th theo hng hoc song song hoc vung gc vi trc quang, nh minh ha trong hnh 4. Khi mt tia ti i vo tinh th vung gc vi trc quang, n b tch thnh tia thng v tia bt thng nh m t trn, nhng thay v i theo ng khc nhau, qu o ca chng li trng nhau. Mc d tia thng v tia bt thng l ra khi tinh th cng mt ni, nhng chng biu hin chiu di quang trnh khc nhau v ri b lch pha tng i so vi nhau (hnh 4(b)). Hai trng hp va m t c minh ha trong hnh 4(a), i vi trng hp cho gc (xem hnh 2 v hnh 3), v hnh 4(b) cho tnh hung trong nh sng ti vung gc vi trc quang ca tinh th lng chit.

Trong trng hp tia sng ti chm ti tinh th theo hng song song vi trc quang (hnh 4(c)), chng hnh x nh tia thng v khng b tch thnh tng thnh phn bi tinh th lng chit d hng. Canxit v nhng tinh th d hng khc hot ng nh th chng l cht ng hng (nh thy tinh) di nhng tnh hung nh th ny. Chiu di quang trnh ca cc tia sng l ra khi tinh th l nh nhau, nn khng c s lch pha tng i.

Mc d ngi ta thng s dng hon i cc thut ng khc x kp v lng chit ch kh nng ca mt tinh th d hng lm phn tch nh sng ti thnh tia thng v tia bt thng, nhng nhng hin tng ny tht ra l ch nhng biu hin khc nhau ca cng mt qu trnh. S phn chia tht s nh sng ti thnh hai phn nhn thy, mi phn b khc x mt gc khc nhau, l qu trnh khc x kp. Ngc li, lng chit l ch ngun gc vt l ca s phn tch, l tn ti mt s dao ng chit sut nhy vi hng trong cht c trt t v mt hnh hc. S chnh lch chit sut, hay lng chit, gia tia thng v tia bt thng truyn qua mt tinh th d hng l i lng c th o c, v c th biu din di dng gi tr tuyt i bi phng trnh sau:

lng chit (B) = | ne no|

trong nev notng ng l chit sut m tia bt thng v tia thng chu. Phng trnh ny ng cho bt k phn no hoc mnh v no ca mt tinh th d hng, vi ngoi l l trng hp sng nh sng truyn dc theo trc quang ca tinh th. V gi tr chit sut i vi mi thnh phn c th bin thin, nn gi tr tuyt i ca lch ny c th xc nh tng lng lng chit, nhng du lng chit s c gi tr m hoc dng. Vic xc nh du lng chit bng phng php phn tch c s dng phn cc cht d hng thnh loi, gi l cht lng chit dng hoc cht lng chit m. lng chit ca vt khng phi l mt gi tr c nh, m n s thay i theo s nh hng ca tinh th tng i so vi gc ti ca nh sng.

Hiu quang trnh l mt khi nim quang c in lin quan ti lng chit, v c hai c nh ngha bng s lch pha tng i gia tia thng v tia bt thng khi chng l khi mt cht d hng. Ni chung, hiu quang trnh c tnh bng cch nhn chiu dy vt vi chit sut, nhng ch khi mi trng l ng nht v khng cha s lch hay gradient chit sut ng k. i lng ny, cng nh gi tr lng chit, thng c biu din bng nanomt v tng ln khi chiu dy vt tng ln. i vi mt h c hai gi tr chit sut (n1v n2), th hiu quang trnh (D) c xc nh bng phng trnh

Hiu quang trnh () = (n1 n2) t (chiu dy)

xt mi quan h pha v s chnh lch vn tc gia tia thng v tia bt thng sau khi chng truyn qua mt tinh th lng chit, th thng ngi ta phi xc nh i lng gi l tr tng i. Nh ni phn trn, hai tia sng nh hng sao cho chng dao ng vung gc vi nhau. Mi tia s i ti mt mi trng in (chit sut) hi khc khi n i vo tinh th v iu ny s nh hng ti vn tc m tia sng truyn qua tinh th. V s chnh lch chit sut, mt tia s truyn qua tinh th tc chm hn tia kia. Ni cch khc, vn tc ca tia chm hn s b tr so vi tia nhanh hn. Gi tr tr ny ( tr tng i) c th xc nh nh lng bng phng trnh sau:

tr () = chiu dy (t) x lng chit (B)

hoc = t | ne no|

Trong l tr nh lng ca cht, t l chiu dy ca tinh th lng chit v B l lng chit o c, nh nh ngha phn trn. Cc nhn t gp phn vo gi tr ca tr l ln ca s chnh lch chit sut trong mi trng nhn thy bi tia thng v tia bt thng, v chiu dy ca vt. R rng l chiu dy hoc chnh lch chit sut cng ln th mc tr gia cc sng cng ln. Nhng quan st ban u thc hin trn khong vt canxit cho thy tinh th canxit dy hn gy ra s chnh lch ln hn trong vic tch cc nh nhn thy qua tinh th, nh hin tng minh ha trong hnh 3. Quan st ny ph hp vi phng trnh trn, cho thy tr tng ln theo chiu dy tinh th.

Hnh trng ca tia sng thng trong tinh th lng chit c th m t dng mt u sng cu trn c s nguyn l Huygens v sng pht ra t mt ngun sng im trong mi trng ng cht (nh minh ha trong hnh 5). S truyn cc sng ny qua tinh th ng hng xy ra tc khng i v chit sut m cc sng chu l ng u theo mi hng (hnh 5(a)). Tri li, u sng m rng ca cc sng bt thng, chng chm ti s dao ng chit sut nh mt hm theo hng (xem hnh 5(b)), c th m t bng mt mt elipsoid trn xoay.

Gii hn trn v di ca vn tc sng bt thng c xc nh bi trc di v trc ngn ca elipsoid (hnh 5(c)). u sng t ti vn tc cao nht ca n khi truyn theo hng song song vi trc di ca elipsoid, trc ny cng thng c gi l trc nhanh. Mt khc, u sng chm nht xut hin khi sng truyn dc theo trc ngn ca elipsoid. Trc ny c gi l trc chm. Gia hai thi cc ny, cc u sng truyn theo hng khc chu mt gradient chit sut, ty thuc vo s nh hng, v truyn vi vn tc c gi tr trung gian.

Cc cht tinh th trong sut thng c phn lm hai loi nh r bi s trc quang c mt trong mng phn t. Tinh th mt trc c mt trc quang v gm h hng ng nht ca cc cht lng chit ph bin, nh canxit, thch anh, v cc cu trc tng hp hoc sinh hc c trt t. Loi ch yu kia l tinh th hai trc, chng l nhng cht lng chit c hai trc quang c lp. Cc u sng thng v bt thng trong tinh th mt trc trng nhau ti trc chm hoc trc nhanh ca elipsoid ty thuc vo s phn b chit sut bn trong tinh th (minh ha trong hnh 6). Hiu quang trnh hoc tr tng i gia cc tia ny c xc nh bi s tr ca mt sng pha sau sng kia trong mt u sng nm dc theo hng truyn.

Trong trng hp m cc u sng thng v bt thng trng nhau ti trc di hoc trc chnh ca elipsoid, th chit sut m sng bt thng chu ln hn so vi sng thng (hnh 6(b)). Tnh hung ny c gi l lng chit dng. Tuy nhin, nu cc u sng thng v bt thng chng ln ti trc chnh ca elipsoid (hnh 6(a)), th xy ra tnh hung ngc li. Trong thc t, chit sut m qua sng thng truyn vt qu chit sut ca sng bt thng, v cht c gi l lng chit m. Biu elipsoid lin h s nh hng v ln tng i ca chit sut trong tinh th c gi l elipsoid chit sut, v nh minh ha trong hnh 5 v 6.

Tr li vi tinh th canxit biu din trong hnh 2, tinh th c minh ha c trc quang nm ti gc trn bn tri. Khi i vo tinh th, sng nh sng thng b khc x m khng b lch khi gc ti bnh thng nh th n truyn qua mt mi trng ng hng. Cn sng bt thng b lch sang bn tri v truyn i vi vect in trng vung gc vi vect in trng ca sng thng. V canxit l tinh th lng chit m, nn sng thng l sng chm v sng bt thng l sng nhanh.

Cc tinh th lng chit trong knh hin vi quang hc phn cc

Nh cp phn trn, nh sng b khc x kp qua tinh th d hng b phn cc c hng dao ng vect in trng ca sng thng v sng bt thng nh hng vung gc vi nhau. Hnh trng ca cc tinh th d hng di s chiu sng phn cc trc giao trong knh hin vi quang hc by gi c th xc nh c. Hnh 7 minh ha mt tinh th lng chit (d hng) t gia hai bn phn cc c hng dao ng vung gc vi nhau (v nm theo hng ch bi mi tn hng ti k hiu bn phn cc v bn phn tch).

nh sng trng khng phn cc t n ri i vo bn phn cc bn tri v b phn cc thng v nh hng theo hng ch bi mi tn (st bn k hiu bn phn cc) v c biu din ty tin bng mt sng nh sng sin mu . Sau , nh sng phn cc i vo tinh th d hng (gn trn bn soi hin vi), n b khc x v chia tch thnh hai thnh phn tch bit dao ng song song vi trc tinh th v vung gc vi nhau. Sng nh sng phn cc sau truyn qua bn phn tch (c hng phn cc c ch bi mi tn k bn k hiu bn phn tch), ch cho php nhng thnh phn sng nh sng song song vi trc truyn bn phn tch i qua. tr tng i ca tia ny so vi tia kia c biu th bng mt phng trnh (chiu dy nhn vi hiu chit sut) lin quan ti s dao ng tc gia tia thng v tia bt thng b khc x bi tinh th d hng.

kim tra cht ch hn xem cc tinh th lng chit, d hng tng tc vi nh sng phn cc trong knh hin vi quang hc nh th no, s phi xt n tnh cht ca tng tinh th mt. Cht l tinh th lng chit, gi s c hnh bn cnh, c mt trc quang nh hng theo phng song song vi trc di ca tinh th. S ri sng trong hnh 8 biu din tinh th nh n s xut hin trong th knh ca knh hin vi di s ri sng phn cc trc giao khi n quay xung quanh trc quang knh hin vi. Trong mi khung ca hnh 8, trc ca bn phn cc knh hin vi c ch r bi k t in hoa P v nh hng ng-Ty (nm ngang). Trc ca bn phn tch knh hin vi c ch bng k t A nh hng Bc-Nam (thng ng). Cc trc ny vung gc vi nhau v gy ra vng ti hon ton khi quan st qua th knh khng c mu vt no trn bn soi hin vi.

Hnh 8(a) minh ha tinh th d hng hnh 4 cnh, lng chit tnh trng nh hng trong trc (quang) di ca tinh th nm song song vi trc truyn ca bn phn tch. Trong trng hp ny, nh sng truyn qua bn phn tch, v ri qua tinh th, dao ng trong mt phng song song vi hng ca bn phn tch. V khng c nh sng no ti trn tinh th b khc x thnh sng thng v sng bt thng phn k, nn sng nh sng ng hng truyn qua tinh th khng to ra c dao ng vect in trong hng chnh xc truyn qua bn phn tch v mang li hiu ng giao thoa (xem mi tn nm ngang trong hnh 8(a) v phn di y). Kt qu l tinh th rt ti, hu nh khng nhn thy c trn nn mu en. i vi nhiu kt qu ri sng, tinh th m t trong hnh 8(a) khng tt hon ton (nh khi n nm gia cc bn phn cc trc giao) m truyn qua mt phn nh nh sng , cho php ngi c lu n v tr ca tinh th.

Cc nh hin vi hc kinh in thng gi s nh hng ny l v tr dp tt i vi tinh th, n ng vai tr quan trng lm mt im tham chiu xc nh chit sut ca cht d hng bng knh hin vi phn cc. Bng cch g b bn phn tch trong knh hin vi phn cc trc gao, th mt hng cho php ca dao ng sng truyn qua bn phn cc tng tc vi ch mt thnh phn in trong tinh th lng chit. K thut cho php s chia tch ca mt chit sut cho php o. Sau , chit sut cn li ca cht lng chit c th o bng cch quay bn phn cc i 90 .

Tnh hung rt khc i trong hnh 8(b), trong trc (quang) di ca tinh th by gi nm mt gc xin (a) so vi trc truyn ca bn phn cc, mt tnh hung xy ra qua s quay bn soi knh hin vi. Trong trng hp ny, mt phn nh sng i ti trn tinh th t bn phn cc c truyn ln bn phn tch. nhn c c tnh nh lng ca lng nh sng truyn qua bn phn tch, mt php phn tch vect n gin c th c p dng gii quyt vn ny. Bc th nht l xc nh nhng ng gp t bn phn cc cho o v e (xem hnh 8(b), cc k hiu i din cho tia thng (o) v tia bt thng (e), chng c ni ti trong phn trc). Chiu cc vect xung trc ca bn phn cc, v gi s mt gi tr 1 ty cho c o v e, chng t l vi cng tht s ca tia thng v tia bt thng. Nhng ng gp t bn phn cc cho o v e c minh ha bng cc mi tn mu en c k hiu x v y trn trc bn phn cc (P) trong hnh 8(b). Nhng chiu di ny sau c o ln cc vect o v e (minh ha bng cc mi tn mu biu din cc vect), sau cng li to nn vect tng hp r. Chiu vect tng ln trc bn phn tch (A) to ra gi tr tuyt i R. Gi tr ca R trn trc bn phn tch t l vi lng nh sng truyn qua bn phn tch. Kt qu cho thy mt phn nh sng t bn phn cc truyn qua bn phn tch v tinh th lng chit biu hin mt s mc sng ngi.

sng cc i i vi cht lng chit quan st thy khi trc (quang) di ca tinh th nh hng hp gc 45 so vi c bn phn cc v bn phn tch, nh minh ha trong hnh 8(c). Chiu vect o v e xung trc bn phn cc (P) xc nh nhng ng gp t bn phn cc cho nhng vect ny. Khi nhng hnh chiu ny c o ln vect, vect tng c th xc nh bng cch hon chnh mt tam gic n trc ca bn phn tch (A). K thut va m t s ch hot ng i vi s nh hng ca bt k tinh th no so vi trc bn phn cc v bn phn tch, v o v e lun lun vung gc vi nhau, ch c s chnh lch v nh hng ca o v e so vi trc tinh th m thi.

Khi cc tia thng v bt thng l ra khi tinh th lng chit, chng vn dao ng vung gc vi nhau. Tuy nhin, cc thnh phn ca nhng sng ny truyn qua bn phn tch ang dao ng trong cng mt mt phng (nh minh ha trong hnh 8). V sng ny tr so vi sng kia, nn giao thoa (tng cng hoc trit tiu) xy ra gia cc sng khi chng truyn qua bn phn tch. Kt qu chung cuc l mt s cht lng chit c c mt ph mu sc khi quan st trong nh sng trng qua cc bn phn cc trc giao.

Phn tch nh lng mu sc giao thoa quan st thy vt lng chit thng c thc hin bng cch tham kho biu Michel-Levy ging nh biu minh ha trong hnh 9. Nh r rng t biu ny, cc mu phn cc c hnh dung trong knh hin vi v ghi ln phim hoc chp k thut s c th tng quan vi tr thc t, chiu dy, v lng chit ca vt. Biu tng i d s dng vi cc vt lng chit nu hai trong s ba bin yu cu c bit. Khi vt c t gia cc bn phn cc trc giao trong knh hin vi v quay n v tr c sng cc i bng bt k mt trong s nhiu a tr a dng, th mu sc hnh dung c trong th knh c th cho bit trc tr tm s chnh lch bc sng gia cc sng thng v bt thng truyn qua vt. Bng cch o chit sut ca vt d hng v tnh chnh lch (lng chit) ca chng, th mu sc giao thoa c th c xc nh t cc gi tr lng chit dc theo phn trn ca biu . Bng cch ngoi suy cc ng xin gc tr li trc tung, th c th c tnh c chiu dy ca vt.

Phn pha di ca biu Michel-Levy (trc x) nh du cc bc tr theo bi ca gn 550 nanomt. Khu vc gia 0 v 550nm c gi l bc 1 ca mu sc phn cc, v mu ti xut hin trong vng 550nm thng c gi l mu bc 1. Cc mu nm gia 550 v 1000nm c gi l cc mu bc 2, v c th tip tc trong biu . Mu en ti ni bt u ca biu gi l mu en bc 0. Nhiu biu Michel-Levy in trong cc sch gio khoa v cc mu bc cao ln ti bc 5 hoc bc 6.

Khu vc nhy cm nht ca biu l mu bc 1 (550nm), v ch mt s thay i nh trong tr lm cho mu sc lch t ngt ln vng bc sng lc lam hoc xung mu vng. Nhiu nh ch to knh hin vi khai thc s nhy ny bng cch cung cp mt a tr ton sng hoc b phn b mu bc 1 vi knh hin vi phn cc ca h h tr cc nhkhoa hctrong vic xc nh cc tnh cht ca cht lng chit.

Phn loi s lng chit

Mc d lng chit l mt tnh cht c hu ca nhiu tinh th d hng, nh canxit v thch anh, nhng n cng c th pht sinh t nhng nhn t khc, nh trt t cu trc, ng sut vt l, s bin dng, s chy qua mt ng dn gii hn, v sc cng. Lng chit bn cht l thut ng dng m t cc cht xut hin t nhin c s khng i xng v chit sut ph thuc theo hng. Nhng cht ny bao gm nhiu tinh th d hng t nhin v tng hp, cc khong vt, v cc ha cht.

Lng chit cu trc l thut ng dng ch nhiu cht d hng, gm cc b phn phn t v m sinh hc nh nhim sc th, si c, cc vi ng, tinh th lng ADN, v nhng cu trc protein c th nh si tc. Khng ging nh nhiu dng lng chit khc, lng chit cu trc thng nhy vi gradient chit sut trong mi trng xung quanh. Ngoi ra, nhiu cht tng hp cng biu hin s lng chit cu trc, gm cc loi si, polyme chui di, cht do v composite.

Lng chit ng sut v sc cng xy ra do cc lc bn ngoi v/hoc s bin dng tc dng ln cht khng lng chit t nhin. V d l cc mng v si b ko cng, thy tinh bin dng v thu knh plastic, v cc lp polyme b ko cng. Cui cng, lng chit dng chy c th xy ra do s xp hng ca cht nh polyme khng i xng tr nn c trt t trong s c mt ca dng cht lng. Cc phn t hnh que v dng a, v cc c cu phn t v m nh phn t nng ADN v cht ty ra, thng c dng nh nhng ng c vin cho nghin cu s lng chit dng chy.

Tm li, lng chit l mt hin tng biu hin bi s khng i xng ca cc tnh cht c th l v bn cht quang hc, in hc, c hc, m hc, hoc t hc. Nhiu cht biu hin mc lng chit khc nhau, nhng iu hp dn nht i vi vi cc nh hin vi quang hc l nhng vt trong sut v sn sng quan st c bng nh sng phn cc.

Tc gi: Douglas B.Morphy, Kenneth R.Spring, Thomas J.Fellers, Michael Davidson