1

H I C SVNT

DRACONES

εξερευνώντας το φύλοκαι το χώρο στο Ζάππειο

βογιατζάκηδήµητρα

H I C SVNT

DRACONES

Confíteor Deo omnipoténti et vobis, fratres,quia peccávi nimis cogitatióne, verbo, ópere et omissióne:mea culpa, mea culpa, mea máxima culpa.

οδοιπορικό

προλεγόµενα

ο κήπος κάγκελα παντού

µετατοπίσεις και ασάφειες από το υπνοδωµάτιο στο δρόµο oderint dum metuant

hic svnt dracones το µεγάλο µοντέλο των µικρών παρεκκλίσεων

σηµειώσεις

πηγές

δέντρα

γραµµή σκοτάδι

φόβος

σκοτάδι

χάος

σκοτάδι

σκοτάδι

φώς

πλατεία

αυτοι

αυτοί

κόσµος

κάγκελα

κάγκελα

κάγκελα

δρόµος

το Ζάππειο

αυτοίσκοτάδι

φόβος

σκοτάδι

χώµα

αυτοί

φόβος

φόβος

η Βουλή

ο Εθνικός

οδοιπορικό Περπατώ γρήγορα. Πιο γρήγορα. Σχεδόν τρέχω, µα η φτέρνα µου ακόµα ακουµπά τη τσιµεντένια πλάκα. Νιώθω την αδρή υφή της να τρίβεται στη σόλα του παπουτσιού µου. Κόκκινη πλάκα, µια γραµµή, να περπατήσουν πάνω της οι φύλακες του Aγνώστου, του πιο γνωστού ανώνυµου. Περπατώ στο σύνορο του Κήπου: φράχτης µε δύο µέρη. Πέτρινος στη βάση του, ως τον ώµο µου περίπου, ώµος γυναικείος, χαµηλός και αδύναµος‧ βάση πλατιά και στιβαρή. Πάνω στην γκρι πέτρα - µε τα σκαλισµένα µοτίβα της - ορθώνεται το κάγκελο. Δεν το λες κάγκελο, είναι τεράστιο. Το κάγκελο χοπ! το πηδάς, αυτό εδώ είναι τόσο ψηλό που πρέπει να σηκώσω το κεφάλι µου να το κοιτάξω και η διάµετρος του το κάνει ακλόνητο. Δεν είναι όµως τίποτε περισσότερο από µια αραιή επανάληψη ενός στοιχείου, που αφήνει κενά, τόσο µικρά ώστε να µην περνά ανθρώπου σώµα, τόσο µεγάλα ώστε να βλέπεις από πίσω το σκοτάδι.

Το σκοτάδι. Δεν το βλέπεις πρώτα, το νιώθεις.

Περπατώ γρήγορα, γρήγορα. Μαζί µε τον αέρα στον οποίο επιτίθεται µε φυσική ταχύτητα το σώµα µου, µια κρύα - δροσερή θα έλεγε κανείς - για το καλοκαιρινό αυτό βράδυ, πνοή, βγαίνει από το κάγκελο του κήπου και ακουµπά το µέτωπο µου. Με γεµίζει ρίγος. Κοιτώ το µαύρο κενό. Aνάµεσα στα φύλλα που εξέχουν δεν φτάνει ίχνος από το φως του δρόµου. Ακούω το ρυθµικό ήχο από τα παπούτσια µου και νοµίζω πως κάτι παρεµβάλλεται σε αυτό το ρυθµό. Ένα ηχητικό παράσιτο, δεν ταιριάζει, µε αναταράσσει. Κοιτώ λοξά το φράχτη, δεν τολµώ πια να γυρίσω το κεφάλι µου, νοµίζω πως κάποιος είναι εκεί και µε παρακολουθεί µέσα από το σκοτάδι. Φοβάµαι.

Περπατώ όσο πιο γρήγορα µπορώ, ο φράχτης σταµατά ανά διαστήµατα για να γυρίσει το κάγκελο και να γίνει πόρτα. Πόρτα µεγάλη, όπως στα σπίτια των παραµυθιών. Πόρτα κλειδωµένη µε βαριά αλυσίδα. Είναι βράδυ, ο κήπος κλείνει µε τη δύση του ηλίου. Γιατί άραγε; Μέχρι να σκεφτώ, έχω φτάσει στην επόµενη πόρτα. Κλειδωµένη κι αυτή, µα φαίνεται σαν να µην άνοιξε ποτέ‧ ξερά φύλλα µηνών µπλέκονται στα κάγκελα. Στρίβω στο φως. Πλατεία, φώτα και το κτίριο της απόλυτης αρχής. Περνώ τους φύλακες του νόµου, λοξοκοιτάζω τα όπλα τους. Δεν θέλω να τους ρίξω ούτε ένα βλέµµα παραπάνω. Δεν τους φοβάµαι, τους αποστρέφοµαι. Από τη µια µεριά αυτοί, από την άλλη πολύχρωµα πανό. Περπατώ στο ενδιάµεσο. Τα φώτα σβήνουν‧ πλατεία, δρόµος, κήπος.

Περπατώ γρήγορα‧ η περίφραξη σταµατά, ο κήπος συνεχίζει, το µόνο που µε χωρίζει από το σκοτάδι είναι ένα χαµηλό κάγκελο, από αυτά που πηδάς εύκολα. Σταµατώ.

Εδώ είναι το Ζάππειο.

9

10

προλεγόµενα ο κήπος του Ζαππείου σίγουρα δεν είναι ο κήπος των θαυµάτων. Έχει όµως χαραχτεί στις µνήµες των Αθηναίων -και όχι µόνο- σαν τόπος αναψυχής και εκτόνωσης. Λειτουργώντας ως σύνολο µε τον γειτονικό Εθνικό [πρώην βασιλικό] κήπο, η φλούδα πρασίνου που εισχωρεί στην Αµαλίας και τη Βασιλέως Κωνσταντίνου, φιλοξενεί πλήθος χρήσεων και χρηστών. Ανάµεσα στους άλλους χρήστες, κάτω από τη σκιά του νεοκλασικού µεγαλείου, και τη σιωπή µιας κληρονοµούµενης σεµνοτυφίας, συχνάζουν κατά τις νυχτερινές ώρες, εδώ και δεκαετίες, οµοφυλόφιλοι κάθε ηλικίας και κοινωνικής διαστρωµάτωσης.

Στην εργασία αυτή δεν επιχειρείται τόσο µια εθνογραφικού τύπου σκιαγράφηση της δραστηριότητας τους στο Ζάππειο, όσο η δηµιουργία ενός πεδίου µέσα στο οποίο µπορεί να βρει γόνιµο έδαφος ένας πολυεπίπεδος λόγος πάνω στο δηµόσιο σεξ, τις αρχιτεκτονικές [ποιότητες - πρακτικές] που το ευνοούν ή το απωθούν και το σύστηµα του φόβου που καλύπτει αυτήν την ιδιαίτερη οικειοποίηση του δηµόσιου χώρου.

Στην έξοδο µας στο δηµόσιο, από το σκοτεινό “εγώ” στο εξωτικό “άλλο”, συνηθίζουµε να αποτυπώνουµε τα χωρικά και κοινωνικά δεδοµένα µε γενικεύσεις, αποµακρυσµένες εντυπώσεις και ευχολογίες, αποβάλλοντας ή περιγράφοντας ακροθιγώς τα θεωρούµενα ως “κακώς κείµενα”. Σε κάθε περίπτωση, είτε από φόβο να δούµε την πραγµατικότητα, είτε αγνοώντας την, προκύπτουν στερεότυποι συλλογισµοί που οδηγούν σε εξίσου στερεότυπες προτάσεις οι οποίες απαξιώνονται στην εφαρµογή τους. Δίνοντας χώρο στο λόγο µας σε αυτό που συµβαίνει στη σκιά, κάνουµε ένα πρώτο βήµα για να επαναπροσδιορίσουµε τους κανόνες φιλοξενίας και τις δυναµικές του δηµόσιου χώρου. Εν τέλει “του λέµε την αλήθεια του αποκρυπτογραφώντας αυτό που µας λέει για αυτή, µας λέει τη δική µας αλήθεια ελευθερώνοντας αυτό που της ξεγλιστρά1.”

11

12

13

ο κήπος

14

.“Αυτό ακριβώς είναι η ιστορία µας [...]: θέση, το υποσύνολο κήπος‧ αντίθεση, το συµπλήρωµα‧ σύνθεση, ο κήπος και ο παρακείµενος περίβολος.1”

Ο κήπος είναι ένα ενδιάµεσο, µια κυψέλη πρασίνου σε αστικά περιβάλλοντα σχεδιασµένη από ανθρώπινο χέρι ώστε να µιµείται τη φύση‧ ένας τεχνητά φυσικός κόσµος που αποκτά τη δική του ζωή, τα δικά του µονοπάτια, τους δικούς του -σύγχρονους - µύθους. Μέσα σε αυτό το ενδιάµεσο πόλης - φύσης, σχεδιασµού - ελευθερίας, µπλέκεται το φως και η σκιά, η γαλήνη και ο φόβος, η ζωή και τα µαρµάρινα αγάλµατα. Ο κήπος, ακριβώς λόγω της ιδιαίτερης διχασµένης φύσης του, εγείρει φιλοσοφικά ερωτήµατα, τα οποία όµως δεν προκύπτουν από φανταστικά πρόσωπα αλλά από µια πραγµατικότητα που τρέχει πλάι µας, µας επηρεάζει και µας αφορά.

Η κηποτεχνία πραγµατεύεται µια ευρεία ποικιλία θεµάτων, από τα οποία θα κρατήσουµε εδώ ένα: τη διαπραγµάτευση των ορίων των κήπων, ζήτηµα το οποίο δεν έχει κυρίαρχα αισθητική διάσταση αλλά χωρική, µε την έννοια του µεγέθους και της εσωτερικής τάξης. Για την αισθητική και το µέγεθος µπορούµε να βρούµε πλήθος αναφορών, ιδιαίτερους σχεδιασµούς φραχτών, τυπολογίες οπτικών παραµορφώσεων, φυγών και άλλα πολλά, ο χειρισµός των οποίων αναδεικνύει τις ικανότητες του σχεδιαστή2. Η τελευταία όµως παράµετρος, αυτή της χάραξης των ορίων ως επιβολή µιας τάξης που αποσκοπεί στη φύλαξη του κήπου, είναι ένα ζήτηµα το οποίο, παρότι τείνουµε να µην το θεωρούµε απόλυτα σχεδιαστικό, επηρεάζει -ίσως- σε µεγαλύτερο βαθµό το συνολικό χαρακτήρα του κήπου, από οποιαδήποτε άλλη γραµµή χαράσσεται εντός του.

Μπορούµε σε αυτό το σηµείο να επισκεφθούµε το Ζάππειο και τον Εθνικό Κήπο, προκειµένου να κατανοήσουµε καλύτερα πως είναι δυνατόν φράχτες και κάγκελα να επηρεάζουν τόσο τη χωρική µας αντίληψη. Το προτέρηµα αυτής της επίσκεψης είναι πως δεν χρειάζεται να πάµε µακριά, να συγκρίνουµε µεταξύ τους ανόµοιες περιοχές, κουλτούρες και ιστορίες, καθώς οι δύο κήποι τοποθετούνται δίπλα δίπλα, καταδικασµένοι να βρίσκονται µόνιµα δεµένοι µεταξύ τους, ενώ ταυτόχρονα αποκλείουν ο ένας τον άλλον. Περιδιαβαίνοντας περιµετρικά των δύο κήπων, µπορούµε ήδη µε µια πρώτη µατιά, δίχως να γνωρίζουµε κάτι περισσότερο για τη δηµιουργία τους, να κάνουµε µερικές πολύ απλές, αλλά χρήσιµες, παρατηρήσεις.

15

κάγκελα παντού

Ο Εθνικός Κήπος1 περιφράσσεται µε ισχυρό όριο, έναν τοίχο που φτάνει περίπου ως τον ώµο µιας φοιτήτριας, πάνω στον οποίο ορθώνονται γεροδεµένα και ψηλά µεταλλικά κάγκελα, τοποθετηµένα αραιά, τόσο που να αφήνουν το βλέµµα αλλά όχι το σώµα να περάσει. Οι επτά είσοδοι του, µεγάλες µεταλλικές πόρτες από το ίδιο στιβαρό κάγκελο, βρίσκονται στην πλειονότητα τους σφραγισµένες µε λουκέτα και πολλά ξερά φύλλα να καλύπτουν την πέτρινη ποδιά τους, απόδειξη πως έχει καιρό να τις διαβεί κάποιος. Όσες δεν είναι σφραγισµένες, είναι ανοικτές µόνο µέχρι το ηλιοβασίλεµα, ύστερα, κλείνουν κι αυτές και νέα µεγάλα λουκέτα προστίθενται στη φορεσιά του Κήπου. Δίπλα ακριβώς, το Ζάππειο2 ενώ διατηρεί τη στοίχιση του Εθνικού, πετάει από την όψη του τον τοίχο και τα ψηλά κάγκελα και υιοθετεί µια χαµηλή, διακριτική περίφραξη από λεπτό µεταλλικό πλέγµα, που συµπληρώνεται σε ορισµένα σηµεία από αραιή σπείρα, ύψους περίπου µιας παλάµης, προορισµένης να ορίζει το νωπό χώµα από το µονοπάτι. Καθώς δεν υπάρχουν φρουροί, πόρτες και λουκέτα, ο κήπος του Ζαππείου είναι ανοικτός όλη µέρα και όλη νύχτα3.

Θα µπορούσαµε να πούµε πως οι φράχτες των δύο κήπων και τα αντίστοιχα καθεστώτα φύλαξης, διαµορφώνουν δύο τύπους φιλοξενίας4. Από τη µια µεριά, ο ψηλός τοίχος και οι επιβλητικές καγκελόπορτες, σε συνδυασµό µε το ωράριο λειτουργίας, καθιστούν σαφές ότι ο Εθνικός Κήπος είναι ένα ιδρυµατικό δηµόσιο αγαθό, µε κυρίαρχη την ταυτότητα του οικοδεσπότη, που επιβάλλει κανόνες και όρια στον φιλοξενούµενο. Από την άλλη, η απουσία αποκλειστικών ορίων επιτρέπει στον οποιονδήποτε να µπει στο Ζάππειο, να το οικειοποιηθεί, δίχως ερωτήµατα. Τα κάγκελα, αυτά τα ψυχρά όρια, µας µιλούν για διαφορετικές ζωές, τί συµβαίνει όµως στην πραγµατικότητα; Θα πρέπει να ακούσουµε προσεκτικά τι έχουν να µας πουν οι δύο κήποι, ώστε να διαπιστώσουµε αν οι υποθέσεις µας είναι ακριβείς και αν όντως ανταποκρίνονται στα δύο είδη φιλοξενίας.

Ας ξεκινήσουµε και πάλι από τον Εθνικό Κήπο, ο οποίος δεν ήταν ανέκαθεν τόσο εθνικός. Στο λαό έχει αποδοθεί εδώ και µόλις µερικές δεκαετίες, αφού µέχρι πρότινος επρόκειτο για την αυλή της βασίλισσας. Καθώς ο χρήστης άλλαξε χωρίς να ακολουθήσει αντίστοιχη µεταβολή στη µορφή του κήπου, το χάσµα της λειτουργικότητας άνοιξε, µε αποτέλεσµα σήµερα να είναι ένα µεγάλο, για τα µέτρα της Αθήνας, εργοστάσιο παραγωγής οξυγόνου αλλά λιγοστής συχνότητας επισκεπτών. Η αρχιτεκτονική αντανακλά το λόγο. Οι διαδροµές εντός του κήπου προκαλούν ψευδαίσθηση σε ό,τι αφορά το πραγµατικό του µέγεθος και αποπροσανατολίζουν διαρκώς τον αρχάριο περιπατητή, µε αποτέλεσµα να µην µπορεί κανείς να τον διασχίσει εύκολα και γρήγορα. Αν αυτό ήταν ένα χαρούµενο παιχνίδισµα για την Αυλή, σήµερα τον καθιστά σχετικά αφιλόξενο για τον περαστικό και αποτρέπει µια πρώτη τυχαία γνωριµία µαζί του. Ακόµη, η βοτανολογική αξία της χλωρίδας του, τον µετατρέπει σε κήπο-µπιµπελό και απαγορεύει την πιο “βάρβαρη” οικειοποίηση του. κάτι που υπαγορεύεται τόσο από τη σήµανση, όσο και από τους φύλακες του κήπου. Το βράδυ ο κήπος σφραγίζεται και κάθε δραστηριότητα παύει5.

16

Δίπλα ακριβώς, το Ζάππειο αποτελεί έναν υπερτοπικό προορισµό που φιλοξενεί ανάλογα µε τις ώρες της µέρας πολύ διαφορετικές, έως και συγκρουόµενες χρήσεις. Ο ενδιαφέρων σχεδιασµός του κήπου, συνδυασµός χαράξεων γαλλικού και αγγλικού τύπου που περικλείουν ισορροπηµένους πυρήνες από υψηλή φύτευση, όχι µόνο δρα υποβοηθητικά αλλά υπαγορεύει το διαχωρισµό και την ποικιλία των χρήσεων. Τα φωτεινά και ανοικτά σηµεία τονίζουν τη µνηµειακότητα του χώρου και αναδεικνύουν ένα από τα λίγα πράσινα σκηνικά καθηµερινής Αθηναϊκής ζωής. Αντίστοιχα, στα σκοτεινά σηµεία, η υψηλή φύτευση και η απόσταση από τους δρόµους δηµόσιας κίνησης δίνουν µια ψευδαίσθηση ιδιωτικότητας, αποµακρύνουν τα τυχαία βλέµµατα και προσκαλούν απόκρυφες εκτονώσεις. Ενώ, λοιπόν, στους εποπτεύσιµους άξονες που ενώνουν την κεντρική αυλή του Μεγάρου µε την Λεωφόρο Βασιλίσσης Όλγας, την Βασιλέως Κωνσταντίνου και την Αµαλίας, φιλοξενούνται χρήσεις δηµόσιου χαρακτήρα, όπως οι θεµατικοί εορτασµοί Χριστουγέννων και Απόκρεω, στις νησίδες πρασίνου, που ευνοούν την περιπλάνηση, βρίσκουν τις νυχτερινές ώρες πρόσκαιρο κατάλυµα αρκετοί άστεγοι6, µετανάστες και τοξικοµανείς. Ανάµεσα τους περιδιαβαίνουν µικροκλέφτες, βαποράκια και οµοφυλόφιλοι - κατά κανόνα άνδρες - και παρενδυτικοί που συνευρίσκονται -“ψωνίζονται”- πίσω από τις σκιές των δέντρων7. Λίγο παραπέρα, η Αίγλη λειτουργεί µε φρουρούς, φωταψίες και ακριβά αυτοκίνητα που καταλαµβάνουν τη νύχτα τις κεντρικές οδούς του κήπου. Η καρδιά του κήπου καταλήγει να αποκτά µια µεταβατική ποιότητα ανάµεσα στο θέαµα και το απόλυτα ιδιωτικό, αφού συνδυάζει την έκφραση µύχιων ενεργειών σε έναν κοµβικό δηµόσιο τόπο.

Η παραπάνω συνύπαρξη όµως δεν συµβαίνει χωρίς αντίτιµο. Στον κήπο του Ζαππείου ανάµεσα στους άλλους χρήστες κυκλοφορούν αστυνοµικοί µε ή χωρίς πολιτικά ρούχα, οι οποίοι περιοδικά εκτοπίζουν, όχι πάντα ανώδυνα, όσους κρίνουν πως παραβαίνουν το νόµο, παραβλέποντας ή και υποθάλποντας αρκετές φορές, σύµφωνα µε καταγγελίες8, εκφράσεις φυλετικής βίας. Ασυλία όµως παρέχεται και σε κάποιους από τους αστέγους9 που έχουν προχωρήσει σε αυτοσχέδιες κατασκευές µόνιµου τύπου, αφού ο οργανισµός που διαχειρίζεται το χώρο [σύλλογος φίλων Ζαππείου] έχει προβεί σε ιδιαίτερη συµφωνία µαζί τους. Τους προσφέρεται η δυνατότητα της αυτοστέγασης στο πάρκο και σε αντάλλαγµα αυτοί προσφέρουν κηπευτική εργασία.

Ο κήπος όντας ανοικτός, προσελκύει ανθρώπους που ενώ γνωρίζουν την ύπαρξη των κανόνων του δικαίου της πόλης, εγκαθίστανται εµπρόθετα εντός του και τον οικειοποιούνται, φτάνοντας στο σηµείο όχι µόνο να επιδίδονται στις πλέον ιδιωτικές των δραστηριοτήτων τους, πίσω από τη σκιά των δέντρων, αλλά και να “χτίζουν” καταφύγια, αυτοκατασκευές προστασίας. Ο Νόµος της πόλης εµφανίζεται συχνά πυκνά να τους επιβληθεί, καθιστώντας την παρουσία τους εκεί εφήµερη, αναγκάζοντας τους να εφευρίσκουν διαρκώς µεθόδους προσάρτησης, µετατρέποντας τους σε παράσιτα10.

17

Συνοψίζοντας, ο κήπος του Ζαππείου είναι ένας τόπος εγγεγραµµένος στο σύστηµα δικαίου µιας πόλης και ως τέτοιος ορίζεται από κάποιους κανόνες που ξεπερνούν τα όρια του χαµηλού κάγκελου. Ταυτόχρονα όµως απαντά και στο όραµα ενός ανοικτού, δηµόσιου αγαθού που καλεί τον οποιονδήποτε να τον οικειοποιηθεί, να γίνει ιδιοκτήτης του, φιλοξενών στη θέση του φιλοξενώντος. Κάναµε ένα λάθος λοιπόν στην υπόθεση µας το οποίο βρίσκεται ακριβώς εδώ: θεωρήσαµε το Ζάππειο σαν µια υπαρκτή εφαρµογή της απροϋπόθετου φιλοξενίας, στηριζόµενοι στο πλήθος των αντιφατικών χρήσεων που φαίνεται να προσελκύει, ενώ στην πραγµατικότητα τα όρια υπάρχουν και, ακόµη κι αν είναι ανεπαίσθητα, αναιρούν ένα µέρος αυτής της θεώρησης.

Καθώς τα κάγκελα παλινδροµούν ανάµεσα στην ορατή και νοητή τους φύση, το Ζάππειο αποκλίνοντας, εσωκλείει και τις δύο µορφές της φιλοξενίας, τη µια ονειρικά και την άλλη υπαρκτά. Αυτή όµως η ανεπαίσθητη παρέκκλιση από την φαντασίωση στην πραγµατικότητα, το διαρκές περίσσευµα ανάµεσα στη θεωρία και την πράξη, είναι ένας τρίτος όρος που αλλοιώνει το αποτέλεσµα, είναι το πραγµατικό παράσιτο που από το µηδέν ορίζει και γεννά χώρο, ακολουθώντας µονόδροµες διαδικασίες που κρύβονται βαθιά στις πιο µύχιες σκέψεις µας. Στις επόµενες σελίδες θα προσπαθήσουµε να εισβάλλουµε µε τη σειρά µας στο σκοτάδι, στο µαύρο κουτί µέσα στο οποίο διαδοχικές µετατοπίσεις και ασάφειες, άλλοτε χωρικές και άλλοτε θεωρητικές, διαµορφώνουν το υπόβαθρο των διεκδικήσεων του δηµοσίου χώρου.

18

µετατοπίσεις και ασάφειες

20

*“Ένας χώρος γεµάτος βρόχους όπου αυτό που αντιστρέφεται από το υπέρ στο κατά [...] δεν είναι µόνο το ηθικό δίδαγµα ή η αξία αλήθειας αλλά καθετί που σαγηνεύει το σώµα ή του φέρνει αποστροφή” 1.

Στον κήπο του Ζαππείου το σκοτάδι, το αιώνιο σύµβολο του ύποπτου, µπλέκεται µε τις µύχιες δραστηριότητες των “αποίκων” του, δηµιουργώντας ένα πλέγµα φόβων που κυριαρχούν στην πράσινη κυψέλη και εκτοπίζουν τους περαστικούς. Η αρχή που υφαίνει τη δοµή αυτών των φόβων είναι η απειλή της σωµατικής και ψυχικής ακεραιότητας του ατόµου. Το ρίζωµα του κοινωνικού φόβου στον συνδυασµό του εγκλήµατος µε την τρέλα, εντοπίζεται από τον Michel Foucault2 στα πρώτα βήµατα του σύγχρονου ποινικού συστήµατος, όταν επιχειρήθηκε συστηµατικά η ταυτοποίηση των δύο φαινοµένων πάνω στο ασύλληπτο της παραβατικότητας. Προοδευτικά, µέσα από τις υποθέσεις που οδηγούνταν στις δικαστικές αίθουσες και την έντονη παρέµβαση της νεοσύστατης ψυχιατρικής επιστήµης, δόθηκε πρόσωπο στην ασαφή εγκληµατική φύση. Η πρώτη µετατόπιση που συναντάµε είναι λοιπόν, αυτή του σηµείου αναφοράς του εγκλήµατος, από την πράξη στη συµπεριφορά του ατόµου, γεγονός που έδωσε χώρο στην παραγωγή µιας ολόκληρης λογοθέτησης πάνω στην κατηγορία των µη-κανονικών συµπεριφορών και προσωπικοτήτων.

Στα σκοτάδια του δάσους, του κήπου, της πόλης, σαν άλλοι λύκοι, καιροφυλακτούν στο συλλογικό συνειδητό, τις ειδήσεις του τύπου, τις συµβουλές και τις εσωτερικευµένες προσταγές, οι κάτοικοι του οίκου των µη-κανονικών, αυτής της αναρίθµητης οικογένειας που ανέλυσε εξαντλητικά ο Foucault στις µελέτες του, και η οποία εξακτινώνεται στις κατηγορίες του τέρατος, του ασυµµόρφωτου και του αυνανιζόµενου3. Αυτό το θεωρητικό µοντέλο της µη-κανονικής φύσης το οποίο ο Foucault εντοπίζει να δηµιουργείται και να στήνεται µεθοδικά πάνω στις ενέργειες του συστήµατος πολιτικής, ποινικής και ψυχιατρικής εξουσίας των περασµένων αιώνων, έρχεται να επιβεβαιωθεί και να επικυρωθεί πάνω στα σώµατα που διασχίζουν σήµερα το βράδυ τα σκοτάδια του Ζαππείου.

Από τις παρυφές του Εθνικού ως την απόµερη πλαγιά που εκτείνεται πλάι στον Ιερό Ναό της Αγίας Φωτεινής, µια από τις µεγαλύτερες εκτάσεις πρασίνου της Αθήνας κυριαρχείται από τον φόβο της εγκληµατικότητας και της ανωµαλίας, φόβος ο οποίος αποτρέπει τον περαστικό και δηµιουργεί µυθολογίες για την χρήση του αστικού πρασίνου. Οι παράσιτοι κάτοικοι του Ζαππείου δεν εκτοπίζουν τον περαστικό λόγω της ασχήµιας, της υποκειµενικής αντίληψης της βροµιάς, αλλά κυριότερα λόγω του καθολικού στοιχείου αυτού του φόβου, ο οποίος διαπερνά κάθε αισθητηριακό φίλτρο και καθίσταται ικανότερος από οποιοδήποτε άλλο ερέθισµα να διαφυλάξει όρια και ιδιοκτησίες.

21

από το υπνοδωµάτιο στο δρόµο

Με το φόβο να φυλάει τα όρια του χώρου και να δηµιουργεί πολλαπλά σκηνικά περιβάλλοντα ησυχίας, συσκότισης, µοναχικότητας και ιδιωτικότητας, οι άστεγοι βρίσκουν τόπο να κοιµηθούν και οι εραστές της υπαίθρου χώρο να συνευρεθούν. Το υπνοδωµάτιο, η καρδιά του οίκου, το πλέον ιδιωτικό όριο το οποίο ταυτίζεται και υπάρχει µέσα από τις τελετουργικές διαδικασίες του ύπνου και της σεξουαλικής συνεύρεσης, διαλύεται και η ουσία του µεταφέρεται στην ύπαιθρο, στην καρδιά της πόλης, δίπλα σε δηµόσιους και πολύβουους οδικούς άξονες, µέσα σε ένα ανοικτό σε όλους πάρκο.

Αυτή η δεύτερη, χωρικού τύπου, µετατόπιση, ελέγχεται σε δύο άξονες. Ο πρώτος άξονας αφορά την εσωτερική ανάγκη η οποία σπρώχνει το σώµα να εισβάλλει και να αποικίσει1 τον επικίνδυνο κήπο, να αποκλίνει από την κανονικότητα. Η απόκλιση αυτού του είδους προηγείται από κάποιου είδους αποκλεισµό. Τόσο οι άστεγοι, όσο και οι εραστές της υπαίθρου έχουν αποκλειστεί τρόπον τινά από τις εσωτερικότητες στις οποίες αναφέρονται, από τους τόπους στους οποίους µπορούν να ικανοποιήσουν τις ανάγκες τους. Και αν για τους άστεγους η διαπίστωση φαντάζει αρκετά συνεπής, υπάρχει στο συλλογικό συνειδητό ένα κενό σύνδεσης της ανάγκης και της απώθησης µε την πρακτική του δηµόσιου οµοφυλόφιλου σεξ.

Λόγω της καταστολής την οποία έχει υποστεί η οµοφυλόφιλη δραστηριότητα- καταστολή την οποία µπορούµε να αναγνώσουµε είτε ως εργαλείο είτε ως παράπλευρο σύµπτωµα της εξουσίας, κατά τον Foucault2, χωρίς να αλλάξει η πορεία του συλλογισµού µας - όλες οι διαδικασίες οι οποίες σχετίζονται µε το οµοφυλόφιλο σεξ έχουν ακολουθήσει πολύπλοκες, δύσβατες και περιπλεγµένες πορείες. Εξετάζοντας πολλαπλές πηγές3 που αφορούν την πορεία του οµοφυλόφιλου κινήµατος αλλά και τη ζωή επί µέρους ατόµων, µπορούµε να αποκτήσουµε µια πολύ καλή εικόνα για τις δυσκολίες που είχε στην µεταπολεµική Αθήνα ένας οµοφυλόφιλος τόσο να εντοπίσει ερωτικούς συντρόφους, όσο - και κυριότερο, να σταθεί και να υπάρξει σε ένα αυστηρά οµοφοβικό κοινωνικό δίκτυο, που τον απέρριπτε από την οικογένεια, την εργασία και τον οποιονδήποτε µη-οµοφυλόφιλο κοινωνικό περίγυρο.

Ο κήπος του Ζαππείου, λόγω των αρχιτεκτονικών ποιοτήτων και του ιδιαίτερου καθεστώτος λειτουργίας του, µαζί µε άλλα τοπόσηµα στο κέντρο της Αθήνας, όπως η δαιδαλώδης περιοχή της Πλάκας, τα δηµόσια υπόγεια ουρητήρια και µεµονωµένα κέντρα διασκέδασης, αποτέλεσαν δηµοφιλή προορισµό για τους οµοφυλόφιλους οι οποίοι αναζητούσαν ερωτικούς συντρόφους, φίλους, ελευθερία έκφρασης και πολύ συχνά εισόδηµα µέσα στους κόλπους του αγοραίου έρωτα. Ακόµη όµως και σε αυτούς τους χώρους οι στάσεις τους δεν ήταν µόνιµες. Η πολιτεία κυνήγησε συστηµατικά και µε διάφορους υπόγειους συσχετισµούς την οµοφυλοφιλία, εντείνοντας την δηµόσια κινητικότητα αυτής της οµάδας.

22

Ο κήπος του Ζαππείου παρόλα αυτά αποτέλεσε µια διαχρονική σχισµή στην κανονικότητα της αστικής συνθήκης µέσα στην οποία η οµοφυλόφιλη δραστηριότητα µπόρεσε να αποσυµπιεστεί και να υπάρξει. Η ανάγκη µετέτρεψε την ιδιάζουσα χρήση του χώρου σε παράδοση, η οποία διατηρείται, όπως αναφέραµε και παραπάνω, ως τις µέρες µας. Το Ζάππειο έχει απενοχοποιηθεί, καθιερωθεί και κατοχυρωθεί στην συλλογική συνείδηση της οµοφυλόφιλης υπο-κουλτούρας4 ως τόπος σεξουαλικής συνεύρεσης κατά τις νυχτερινές ώρες.

Η θεώρηση του υπαίθριου σεξ εν µέρει ως παράπλευρη παραχώρηση µιας µακρόχρονης διαδικασίας καταστολής της οµοφυλοφιλίας και όχι κυρίαρχα ως µια ηθεληµένα επιδεικτική, ριψοκίνδυνη και κοινωνικά επικίνδυνη συµπεριφορά, σε αυτό το σηµείο ίσως να παραπαίει στη συνείδηση του αναγνώστη. Προχωρώντας όµως στο δεύτερο άξονα πάνω στον οποίο έρχεται να ελεγχθεί η µετατόπιση από το υπνοδωµάτιο στο πάρκο, εκείνον που αφορά στις εξωτερικές δυνάµεις που ενεργούν, όχι µόνο στην ώθηση από το “µέσα” του σπιτιού στο “έξω” του δηµοσίου αλλά και στην αξιολόγηση και επανασύνθεση της µη-κανονικότητας σε κλειστές, ελεγχόµενες και κατά κύριο λόγο επικερδείς κυψέλες, ίσως καταφέρουµε να διασαφηνίσουµε καλύτερα τον παραπάνω συλλογισµό5.

Αν ξεκινήσουµε από την περίφηµη “υπόθεση της καταστολής” κατά Foucault6, θα βρούµε ένα ολόκληρο σύστηµα που εγκαθιδρύθηκε σε αδρές γραµµές κατά τη βικτοριανή εποχή στην Ευρώπη και εξοστράκισε κάθε µη - κανονική σεξουαλικότητα από τα άδυτα του οίκου, σε αναµορφωτήρια, άσυλα, φυλακές ή τον αχανή και “έκλυτο” δηµόσιo χώρο. Το αναπαραγωγικό ζευγάρι του πατρογονικού υπνοδωµατίου απαλλάχθηκε σταδιακά από την εντατική κριτική του θρησκευτικού και δικαστικού ελέγχου µέσα από µια παράπλευρη µετατόπιση νοµικού τύπου, δίνοντας τη θέση του σε ένα θεαµατικό κατηγορητήριο των κάθε είδους σεξουαλικών “διαστροφών”, οι οποίες προσδιορίζονταν µε τον ίδιο ρυθµό που ποινικοποιούνταν‧ δηλαδή, ταχύτατα.

Παρά λοιπόν, την εντατική λογοκρισία της σεξουαλικότητας, παρατηρήθηκε το φαινόµενο να πολλαπλασιάζονται οι λόγοι στην καρδιά της ιατρικής, της ποιµαντορίας και της δικονοµίας που να την αφορούν. Η λογοθέτηση του σεξ υπέστη δηλαδή µια ταξινόµηση, κανονικοποίηση και µετάθεση που αποτέλεσε το υπόβαθρο για τον αντίστοιχο επιµερισµό και ώθηση της αθέµιτης αλλά αµετανόητα υπαρκτής, µη-κανονικής σεξουαλικότητας προς ασφαλώς προσδιορισµένους χώρους όπως το πορνείο η φυλακή και η κλινική. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο Foucault “Η πόρνη, ο πελάτης και ο προαγωγός, ο ψυχίατρος και η υστερική του [...] φαίνεται ότι κατάφεραν λαθραία να περάσει η ηδονή που δεν λέγεται στην τάξη των πραγµάτων που λογαριάζονται [...] σε λαθραίους, οριοθετηµένους και κωδικευµένους τύπους λόγου.”7

23

Παρατηρούµε λοιπόν πως, παράλληλα µε την περιορισµένη κίνηση του σεξ από το µέσα του δωµατίου στο έξω του δηµοσίου, υπάρχει µια ευρύτερη θεωρητική αναδιάρθρωση, η οποία λειτουργεί σαν υπόβαθρο των κανόνων του κοινωνικού παιχνιδιού. Τόσο ο λόγος για το σεξ όσο και η ίδια η σεξουαλική πράξη εσωτερικεύονται ταξινοµούνται και τακτοποιούνται σε επιµέρους κυψέλες στις οποίες τα πράγµατα είναι ελέγξιµα και λειτουργικά. Οι παραπάνω παρατηρήσεις του Foucault µπορούν να γενικευθούν µε τις απαραίτητες επιφυλάξεις που απαιτεί η διαφορά στην ιστορική-κοινωνική και πολιτική συνθήκη στον Ελλαδικό χώρο. Σε κάθε περίπτωση όµως, η ταξινόµηση και κατονοµασία της αθέµιτης σεξουαλικότητας σε εξαντλητικό βαθµό που αποσκοπούν στον έλεγχο της, ουσιαστικά αποτελούν ενδείξεις µιας αποικιοκρατίας, θα λέγαµε, της παραδοσιακής εξουσίας στο εξωτικό πεδίο των αντι-παραγωγικών σεξουαλικών διαστροφών.

Η σεξουαλική έκφραση στο δηµόσιο χώρο των οµοφυλόφιλων, προκειµένου να συνεχίσει να αποτελεί αντίδραση στην καταστολή, ακροβατεί, αποφεύγοντας την εσώκλειστη απόλαυση των κερδοφόρων κλουβιών του σεξ [ξενοδοχεία, πορνεία, κλειστά κλαµπ της εκάστοτε οµοφυλόφιλης υποκουλτούρας, σάουνες κτλ.] αλλά και την ύπουλη κανονικοποίηση του πυρήνα της δικής της “εναλλακτικής” διαδικασίας, η οποία µεταµορφώνει σε νόρµα, κανόνα, mainstream πανηγύρι έως και application στα social media8, τον εντοπισµό ερωτικού συντρόφου “έξω” από τα στεγανά όρια που ορίζουν τον ασφαλή χώρο δράσης ενός, κατά τα φαινόµενα, απενοχοποιηµένου γκέτο. Από την άλλη, δεν πρέπει να ξεχνάµε πως το υπαίθριο σεξ έχει να αντιµετωπίσει τα αποµεινάρια της ίδιας της καταστολής που εν µέρει το γέννησε, τα οποία στηρίζονται στον καθρεφτισµό της τρέλας και του εγκλήµατος, στο φόβο, που κρύβεται επίµονα στα σκοτάδια όχι µόνο του πάρκου αλλά και της λογικής.

oderint dum metuant

“Η κάθαρση, λοιπόν, η καθοσίωση ενός δεδοµένου χώρου, ενός templuum, ενός κήπου, ξεκινά µε την ολοκληρωτική, τη ριζική αποβολή όλων των ειδών. [...] Χαράζει µια κλειστή γραµµή: στο εσωτερικό το ιερό, στο εξωτερικό το βέβηλο, στο εσωτερικό ο ναός, στο εξωτερικό ο σκοτεινός χώρος όπου πλανάται το κακό. Στο εσωτερικό η πόλη, περιτριγυρισµένη από τείχη, στο εξωτερικό η εξοχή.”1

Οι εραστές της υπαίθρου και µαζί µε αυτούς όλοι όσοι εντάσσονται µε τον έναν ή τον άλλον τρόπο στα σκοτάδια του περιθωρίου - οι αλήτες, οι “λωλοί”, οι ασκόπως περιπλανώµενοι και οι άστεγοι, στέλνουν µηνύµατα τα οποία αν κοιτάξουµε προσεκτικά, κρύβουν ένα αίτηµα φιλοξενίας στην πόλη. Το θετικό δίκαιο απαντά στο αίτηµα αυτό καθαρίζοντας.

24

Τα όργανα του Νόµου της πόλης διώχνουν κατά διαστήµατα τους “περιθωριακούς”, τους εκτοπίζουν, εξαφανίζουν τα σηµάδια της ιδιότυπης κατοίκησης τους όπως τα συνεργεία του Δήµου καθαρίζουν τα πεζοδρόµια από τις ακαθαρσίες των σκύλων και τους τοίχους από τα γκράφιτι. Η εµµονή µε την καθαριότητα όµως, τόσο στην περίπτωση που εφαρµόζεται όσο και όταν ανακύπτει σαν διαρκές και αχόρταγο αίτηµα των πολιτών και των φορέων απέναντι στην όποια ολιγωρία των θεσµικών οργάνων, κρύβει πολύ δυσµενέστερα µηνύµατα από τη διατήρηση µιας βιώσιµης υγιεινής. Αυτού του είδους η καθαριότητα και η ευνοµία που τη συνοδεύει, χρησιµοποιούνται ως προστασία απέναντι στο φόβο που προκαλεί το περιθώριο.

Η σύνδεση της κοινωνικής τάξης και ασφάλειας µε τον τοµέα της υγιεινής είναι µια φαινοµενικά ασαφής σχέση, η οποία όµως έχει θεµελιωθεί και ριζώσει στην κοινωνική συνείδηση στηριζόµενη σε ένα πλήθος θεωρίες και στερεότυπα αλλά κυρίως σε πρακτικές πολιτικής τακτικής. Ένα µόνον από τα πλέον γνωστά αλλά και αντιπροσωπευτικά δείγµατα αυτής της θεώρησης στην υγιεινή των πόλεων είναι η “Θεωρία του Σπασµένου Παραθύρου”2, σύµφωνα µε την οποία όταν ένα παράθυρο σπάσει, θα πρέπει να αντικαθίσταται αµέσως, καθώς η εικόνα της εγκατάλειψης µπορεί να προσελκύσει παραβατική συµπεριφορά. Στα πλαίσια αυτής τη θεωρίας, οτιδήποτε θεωρείται ως διαταραχή της κανονικότητας, “όπως τα γκράφιτι και τα σκουπίδια” [sic] µπορούν να ενθαρρύνουν άλλες σοβαρότερες παραβάσεις, όπως η ληστεία. Η καθαριότητα αυτού του είδους είναι µια διαδικασία η οποία επιβάλλει ένα σύστηµα κανονικότητας στο δηµόσιο χώρο, διαχωρίζοντας τις ταυτότητες, µε βάση ένα κυριαρχικό σύστηµα αξιών.

Η διαδικασία αυτή, µόνο άγνωστη δεν είναι άγνωστη στον ελλαδικό χώρο. Ο Δ. Φιλιππίδης διηγείται πως το 1919 “το υποχρεωτικό άσπρισµα µε ασβέστη, σύµφωνα µε διαταγή της αστυνοµίας, θα συντελούσε και στην προστασία από µολυσµατικές νόσους”3, πεποίθηση η οποία αναπαράχθηκε στις αρχές της δεκαετίας του ’80 µε το περίφηµο νόµο “περί λοιµωδών νοσηµάτων” ο οποίος στερούσε το δικαίωµα των παρενδυτικών στο χώρο, αλλά και των νοµίµως ή µη εργαζόµενων στην πορνεία, ντύνοντας τους µε το φόβο της µετάδοσης επικίνδυνων και απειλητικών ασθενειών. Αξίζει να σηµειώσουµε εδώ, πως ο νόµος αυτός ουσιαστικά πυροδότησε την έκρηξη της οµοφυλόφιλης κοινότητας η οποία συσπειρώθηκε και οργανώθηκε -όχι µόνο χρονικά αλλά και συµβολικά κατά τη γνώµη µου- γύρω από την εξέγερση των διεµφυλικών ατόµων4. Ακόµα και στις µέρες µας όµως, ο χώρος της πορνείας ταυτίζεται συστηµατικά µε χαρακτηρισµούς “υγειονοµικής βόµβας”, κάτι που εντάσσεται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο στρατηγικής αντιµετώπισης της µεταναστευτικής πολιτικής και της διαχείρισης της κοινωνικής γνώµης. Τα παραπάνω αποτελούν µερικά µόνο δείγµατα σύνδεσης της υγιεινής µε την ασφάλεια του δηµόσιου χώρου, και ειδικά µε τη σύνδεση υγιεινής-ασφάλειας-σεξουαλικότητας. Έχει ενδιαφέρον να παρατηρήσουµε πως οι τακτικές επαναλαµβάνονται απαράλλαχτες στο ρου του χρόνου στηριζόµενες σε κοινωνικά στερεότυπα.

25

Σε ένα εξαιρετικό κείµενο, στο οποίο κατά κύριο λόγο στοχοποιούνται ευθαρσώς στερεότυπα τέτοιου τύπου και ξεκαθαρίζονται πολλαπλές αντιφάσεις πάνω στο θέµα της νοικοκυροσύνης, η Αλεξάνδρα Μπακαλάκη ανάµεσα σε άλλα σηµειώνει : “Αποµακρύνοντας τακτικά την επιφανειακή βρωµιά, τη σκόνη και τη λάσπη που έρχονται απ' έξω, οι γυναίκες κρατούν το σπίτι σε µια σχέση συµβολικής αντίθεσης µε το «έξω» - και τους εαυτούς τους µακριά από δραστηριότητες που χαρακτηρίζουν τις γυναίκες του «δρόµου». Όπως το σπίτι, έτσι και το ανθρώπινο σώµα περικλείεται από όρια.”5

Σε αυτό το απόσπασµα µπορούµε να διακρίνουµε ξεκάθαρα την πολυδιάστατη σύνδεση ανάµεσα στην καθαριότητα, τη σεξουαλικότητα και την αντίθεση του «µέσα», µε το «έξω». Καθώς το εγώ ταυτίζεται µε την ιδιοκτησία, κάθε προσβολή αυτής της ιδιοκτησίας, θεωρείται σαν προσβολή στο ίδιο µας το σώµα, στην ίδια µας την ταυτότητα. Το µόνο που µπορούµε να κάνουµε για να τη διατηρούµε ακέραια είναι να εργαζόµαστε ακατάπαυστα, εκτοπίζοντας τα ξένα στοιχεία, κρατώντας το χώρο καθαρό, απρόσβλητο από άλλες ταυτότητες. Ενώ όµως τα σηµάδια της σεξουαλικής πράξης δείχνουν να συνδέουν έστω επικινδύνως το α-οικο, ανόσιο, άστεγο σεξ «έξω» µε την υγιεινή, η σύνδεση της σεξουαλικότητας και του κοινωνικού κινδύνου διαµέσου αυτής της υγιεινής παραµένει σκιώδης.

Αναζητώντας τη σύνδεση των δύο µπορούµε να ανατρέξουµε για ακόµη µια φορά στις αναλύσεις του Foucault και ιδιαίτερα στην ιατροδικαστική πραγµατογνωµοσύνη της ψυχιατρικής, η οποία αγωνίστηκε στις δικαστικές αίθουσες προκειµένου να µετατραπεί από παρακλάδι της “υγιεινολογίας” σε αυτόνοµη επιστήµη6, επιφορτισµένη να προβλέπει και να διασώζει την κοινωνία από τον κίνδυνο της τρέλας και της διαστροφής. Η ψυχιατρική, κατά τον Foucault, παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο στις εξελίξεις στοιχειοθέτησης κατηγοριών ηθικού και κοινωνικού κινδύνου, µέσω ενός γκροτέσκου παιδογονεικού λόγου, που παρείχε εχέγγυα επιστηµοσύνης σε δικαστικές αποφάσεις, οι οποίες συνέδεαν το ιατρικό µε το ποινικό αντικείµενο. Με αυτόν τον τρόπο σταδιακά αµφότεροι οι θεσµοί προστασίας του κοινωνικού συνόλου -ψυχιατρική και δικονοµία- µετετράπησαν σε ένα προστατευτικό συνεχές αφού απέκτησαν κοινό αντικείµενο προσοχής, πάνω στον τύπο του µη-κανονικού. Απαραίτητη προϋπόθεση, να εµπεδωθεί από το κοινωνικό σώµα η επικινδυνότητα του και να του δοθεί πρόσωπο.

Κάπως έτσι τα διεµφυλικά “τέρατα”, οι “ασυµµόρφωτοι” οµοφυλόφιλοι, και οι “διαταραγµένοι” αυνανιζόµενοι τοποθετούµενοι στο απόµερο σκοτάδι του πάρκου, επέχουν θέση κλίσης από τον ηθικό κανόνα, παρανοµούν στις συνειδήσεις του προστατευτικού συνεχούς και επαναπροσδιορίζονται ως οι ιδανικοί αυτουργοί της τερατωδίας του πάρκου.

26

Ολοκληρώνοντας όµως την εξέταση των δύο αξόνων που οδήγησαν στην καίρια µετατόπιση από το υπνοδωµάτιο στο δρόµο, παρατηρούµε πως ο χαρακτήρας τους παραδόξως είναι µονόδροµα ανταλλακτικός. Ίσως όχι τόσο παράτολµα, θα µπορούσαµε να υποστηρίξουµε πως η συνειδησιακή ερήµωση του πάρκου αποτελεί µια διαδικασία που εξυπηρετεί αµφότερες τις δυνάµεις που το διεκδικούν, τόσο τους φερόµενους ως ξενιστές, όσο και τους στοχοποιούµενους ως παράσιτα. Οι µεν, συντηρώντας τα σκοτάδια δηµιουργούν χώρους ελεγχόµενης αποσυµπίεσης των ετεροτήτων µακριά από τον συντηρούµενο κοινωνικό “σκανδαλισµό”, θυσιάζοντας στην κοινωνική συνείδηση τη -φερόµενη ως - αµέλεια τους να “ρίξουν” φως στις σκοτεινές γωνίες. Οι δε, απολαµβάνουν την κυριαρχία του χώρου, αφήνοντας φαινοµενικά αναίτια, ά-λογα, αυτοκαταστροφικά, το σώµα τους να µετατραπεί σε προβολή των κοινωνικών φόβων.

Το συνδετικό στοιχείο που κλειδώνει τη συνέχεια των διαδικασιών παραµένει ο φόβος. Ο φόβος ο οποίος καταστρατηγεί τη λογική, φυλάει και σκληραίνει τα όρια των χώρων, δηµιουργεί ασθενείς, ενόχους και υπόπτους. Φόβος ο οποίος, ακόµα και στην εποχή του googlearth συντηρεί terra incognita.

27

hic sunt dracones

⊛“Θέλω να κάνω την πόλη µια µοναδική κατοικία [µιαν οίκηση] γκρεµίζοντας όλους τους τοίχους, για να µπορείς να πηγαίνεις από το ένα σπίτι στο άλλο”1

Οι σχέσεις γειτνίασης σήµερα αφορούν πολλαπλά δίπολα που διαχωρίζονται από µια συνοριακή γραµµή. Το πλέον κοινότυπο εξ' αυτών, το διαρκές παιχνίδι του δηµόσιου και του ιδιωτικού χώρου, έχει περάσει σε µιαν άλλη διάσταση, µέσα στην οποία το άντρο της τοπικής ιδιωτικότητας διαχέεται στον αχανή υπερτοπικό κυβερνοχώρο. Χαριτολογώντας επί του θέµατος ο S. Degoutin διηγείται πως το ίντερνετ έχει γεµίσει µε εικόνες από “γάτες και πορνό”2, σύµβολα αµφότερα του οικιακού αδύτου. Αυτή όµως η κίνηση είναι αµφίρροπη, αφού το ιδιωτικό επηρεάζεται από το προβαλλόµενο κοινό, µε αποτέλεσµα το αντίτιµο όλων όσων εκλαµβάνουµε ως µύχια να έχει πληρωθεί σε ένα πολυκατάστηµα3.

Ταυτόχρονα µε την εσώκλειστη ιδιωτικότητα που αποζητά το δηµόσιο βλέµµα όµως, επηρεάζεται ευρύτερα η σχέση του ανθρώπου µε το δηµόσιο, ως πολιτικό, χώρο. Όπως αναφέρει και ο P. Pellegrino στο έργο του “Το νόηµα του χώρου”, “αυτό επιτυγχάνεται µέσω της πειθαρχίας και της διαµόρφωσης ενός τεχνητού χώρου, ο οποίος επιβάλλεται στον κόσµο σαν ένα δίκτυο καταληπτότητας µε αποτέλεσµα τα άτοµα να αναγνωρίζουν τους εαυτούς τους µέσα από µια κανονικότητα”. Τα παραπάνω, δηµιουργούν µια νέα συνθήκη κατά την οποία αυτό που διακυβεύεται πλέον δεν είναι η εξαφάνιση του δηµόσιου, κάτω από την ιδιωτικοποίηση, την επιτήρηση, την κανονικοποίηση, αλλά η εξαφάνιση της ιδιωτικής βούλησης η οποία υπόκειται στις παραπάνω τάσεις.

Καθώς η κυριολεκτική απαίτηση για µια καθαρή πόλη έχει περάσει στα χέρια των “υπεύθυνων πολιτών” και οι κανονιστικές προεκτάσεις της βρίσκουν την πραγµατογνωµοσύνη τους µέσα από τις κλίµακες της αρχιτεκτονικής, τους υγιεινολόγους της εποχής µας, η ειρηνική κοινοκτηµοσύνη που οραµατίστηκαν οι γυναίκες στις Εκκλησιαζουσες του Αριστοφάνη βιώνεται σήµερα σε µια κακέκτυπη αντίστροφη πραγµατικότητα. Οι τοίχοι όχι µόνο δεν έπεσαν αλλά υψώθηκαν, ο τόπος κατακερµατίζεται. Ταυτόχρονα, η ταυτότητα διαλύεται µέσα σε ένα συνονθύλευµα από οµογενοποιηµένες κανονικότητες, οι οποίες λειτουργούν µε µηνύµατα της τάξης των κοπράνων. Η τοπική εξουσία, η κυριότητα του χώρου προκύπτει µέσω ταύτισης στο εσωτερικό και αποβολής στη µεθόριο4. Βρόµισµα και καθάρισµα. Η διαδικασία αυτή συµβαίνει ακατάπαυστα και τα στάδια της αλληλοεπικαλύπτονται δηµιουργώντας διαρκείς µάχες ιδιοκτησίας, επανακαθορισµούς ορίων, πολέµους επί συνόρων, γραψίµατα και σβησίµατα στο χώρο.

31

το µεγάλο µοντέλο των µικρών παρεκκλίσεων

Μέσα σε αυτά τα πολύπλοκα, µηδενιστικά κατά µια έννοια για τον τρία-χώρο δεδοµένα, το ερώτηµα που ανακύπτει είναι αν έχει πλέον νόηµα να ασχολούµαστε µε τα σκοτάδια ενός πάρκου και την ξεθωριασµένη αύρα επανάστασης που εµφανίζουν τα αλισβερίσια των οµοφυλόφιλων εντός του. Η απάντηση ίσως είναι ναι και όχι. Ίσως όντως δεν έχει νόηµα µέσα από το Ζάππειο να διεκδικείται η ισότητα των οµοφυλόφιλων δικαιωµάτων - άλλωστε στη χωρική τους έκφραση έχουν από καιρό περάσει στην επικράτεια της πλ. Κλαυθµώνος- και ίσως έχει ακόµη λιγότερο νόηµα να εξετάζοµε την ασφάλεια του πολίτη στα σκοτάδια των πάρκων.

Παρουσιάζει όµως ενδιαφέρον στο τέλος µιας περιπλάνησης εντός του κήπου µια παράµετρος η οποία αφορά το ερέθισµα για την είσοδο σε αυτό. Μια παράµετρος η οποία πολλαπλασιάζεται και γεννάται σαν ασθένεια στα σπλάχνα του φόβου, ελίσσεται ταχύτατα ανάµεσα στις συνοριακές γραµµές και διαπερνά τις εξελίξεις της τεχνολογίας. Είναι η παράµετρος της “ενοχικής” απόλαυσης. Αυτής της µονόδροµης διαδικασίας που αχνοφαίνεται πίσω από την έξαψη του σεξ. Κρύβεται ενώ συνοµολογείται. Διασκεδάζει τους κανόνες, παραβαίνοντας τους. Καταρρίπτει τους φόβους, εξυψώνοντας το άτοµο.

Ο κήπος του Ζαππείου αυτό το “τερατώδες” όπως το περιγράψαµε πάρκο, το µεγάλο µοντέλο όλων των µικρών παρεκκλίσεων1 της µικρο-κοινωνίας µας, συγκροτεί έναν φαντασιακό ετεροτοπικό προορισµό µέσα στον οποίον αυτός που εισέρχεται, παρεκκλίνει της πολιτισµένης πορείας του προκειµένου να επανέλθει σε ζωώδεις καταστάσεις, επιδιδόµενος σε εγωιστικές αντι-παραγωγικές δραστηριότητες που δεν έχουν να προσφέρουν τίποτε στο κοινωνικό σύνολο, παρά µόνο στην καρναβαλική, διονυσιακή απόλαυση. Ο µονόδροµος χαρακτήρας της απόλαυσης αυτής έχει εισβάλλει και αφοµοιωθεί στη γλώσσα του σεξ τόσο, ώστε το πλέον αρχέγονο ανταποδοτικό µοντέλο, αυτό της άσκοπης σεξουαλικής πράξης, να µεταφράζεται σε παρασιτία του κοινωνικού συνόλου, σε εγωιστική απαίτηση, σε διαστροφή, η οποία προκειµένου να υπάρξει οφείλει να βρει µια νέα ανταπόδοση πέραν της αυτοαναφορικής της απόλαυσης - στο “επικερδές ψιθύρισµα” του ψυχαναλυτή, το εµπόριο των ηδονών, την λυτρωτική οµολογία των παραβάσεων και την αυτοτιµωρία.

Σπάζοντας τα δεσµά του κοινωνικού συµβολαίου, αντιστρέφοντας την ενοχική οµολογία και συν-οµολογώντας την πίστη σε µια κοινωνική παρασιτία, ο διεστραµµένος, τερατώδης παραβάτης επανέρχεται στην ουσία του αριστοφάνειου πνεύµατος, στην bas materiel του Rabelais, στη ρίζα της ανθρωποζωικής του φύσης επιτιθέµενος πλέον ως ίσος προς ίσο µε τη φαυλότητα των monstra φόβων τους οποίους οφείλουµε να προσδιορίσουµε για µία τελευταία φορά.

32

Στο “άκρο των ασυνήθιστων ηδονών2” στο όριο του λόγου αλλά και του χώρου, η βουβαµάρα γύρω από το σεξ µεταφράζεται σε όρους θανάτου: “το θάνατο του ατόµου, των γενεών, του είδους3”. Αυτός ο φόβος, ο µεγαλύτερος δράκος που κάθεται πάνω στην πλάτη του κάθε ανθρώπου, είτε αυνανίζεται, είτε σοδοµίζεται, είτε αναπαράγει πειθήνια το είδος του µε τις ευχές του κλήρου,

“...παίρνει πάντα σάρκα και οστά στα πράγµατα που πιστεύει κανείς ότι τον απειλούν και τούτα προέρχονται κυρίως από το άγνωστο. Εξ ου και η ξενοφοβία ή η οµοφοβία, εξ ου και ο φόβος των ναρκοµανών ή των κλεφτών. Ο φόβος του «άλλου». Έτσι πλάθονται οι κοινωνικοί εχθροί, όπως άλλοτε ένα τέρας κατοικούσε έξω από την πόλη [Σφίγγα] ή οι άνθρωποι δηµιουργούσαν µύθους και αντάλλαζαν φανταστικές ιστορίες για τέρατα. Ήταν και είναι ακόµη ο φόβος του «άλλου». Και όµως. Αυτό που φοβάται κανείς, κάνει λες και το γνωρίζει πολύ καλά, παρά το γεγονός ότι αναφέρεται στο άγνωστο. Είναι γιατί, ενώ η εικόνα εκείνου που φοβάται προέρχεται από το άγνωστο, αυτό που τελικά φοβάται προέρχεται από τον ίδιο.”4

33

34

σηµειώσεις

παράρτηµα Α’ : σχετικά µε τον Εθνικό Κήπο

Η έκταση του είναι 15,5 εκτάρια. Η δηµιουργία του και διαµόρφωσή του αποτέλεσε όραµα της πρώτης βασίλισσας της Ελλάδας, της Αµαλίας, η οποία ονειρεύτηκε έναν κήπο ανάλογο εκείνων των ευρωπαϊκών ανακτόρων και έφερε ειδικούς [από τη Βαυαρία και τη Γαλλία] προκειµένου να ασχοληθούν τόσο µε το σχεδιασµό του και τη δηµιουργία του όσο και µε τη µετέπειτα συντήρησή του. Ο Κήπος είναι «γραφικού ρυθµού», προσαρµοσµένου στις ελληνικές συνθήκες και συµπληρωµένου µε λιγοστά στοιχεία «κλασικού ρυθµού». Έχει ως πρότυπο τους αγγλικούς κήπους του Μονάχου. Όλοι οι δροµίσκοι του [συνολικά 7,5 χιλιόµετρα] είναι ελικοειδείς, που οδηγούν πάντα σε κάτι διαφορετικό: ένα παρτέρι, µια οµάδα θάµνων, µια λίµνη, έναν πετρόκηπο. Καλύπτουν έκταση 22 στρεµµάτων, ενώ είναι στρωµένοι απλώς µε χαλίκι, ώστε να δένουν όσο το δυνατόν περισσότερο µε το περιβάλλον.

Ο βασιλικός κήπος οριοθετήθηκε το 1836 από τον Φρειδερίκο Γκαίρτνερ (Friedrich von Gaertner), τον αρχιτέκτονα που κλήθηκε να χτίσει τα ανάκτορα του βασιλιά, σε µια έκταση 500 περίπου στρεµµάτων. Επειδή η έκταση αυτή απέκλειε τον δρόµο Αθήνας- Αµαρουσίου- Κηφισιάς, το σχέδιο αυτό αναθεωρήθηκε το 1839 από τον Χοχ (Hoch), διευθύνοντα µηχανικό της οικοδοµής των ανακτόρων. Τα 158 φυτεµένα στρέµµατα του κήπου διαµορφώθηκαν σταδιακά υπό την επίβλεψη Γερµανών και Γάλλων ειδικών από το 1839 µέχρι το 1886, περίοδο στην οποία εγκαταστάθηκε στον Κήπο και η βασιλική φρουρά. Τις πρώτες φυτευτικές εργασίες οργάνωσε και επέβλεψε ο Γάλλος κηποτέχνης Λουί Μπαρώ (Louis Bareau) το 1840, όπου φυτεύτηκαν 15.000 καλλωπιστικά φυτά που µεταφέρθηκαν από τη Γένοβα, καθώς επίσης και µε αυτοφυή είδη. Με αυτά τα φυτά καλύφθηκαν 30 στρέµµατα κήπου, από τη µεσηµβρινή πλευρά της Βουλής ως το Ζάππειο, σε σχέδια του αρχιτέκτονα Χοχ. Ήταν η πρώτη φορά που φυτευόταν πάρκο στη νεότερη Ελλάδα και όλοι ενδιαφέρονταν.

Το 1854 η βασική φύτευση έχει ολοκληρωθεί από τον Γάλλο Αρχιτέκτονα κήπων Λουί Μπαρώ, αλλά κανείς εκτός από τους βασιλείς και τους εκλεκτούς καλεσµένους τους δεν µπορούσε να απολαύσει το νέο απόκτηµα των Aθηνών. Η είσοδος στο κοινό δεν επιτρεπόταν παρά ελάχιστες µέρες το χρόνο, όταν έλειπαν οι βασιλείς από τα ανάκτορα.

Το 1917 µετά την παραίτηση του βασιλέα Κωνσταντίνου, η βασιλική οικογένεια εγκαταλείπει την Ελλάδα. Ο Κήπος παύει, εκ των πραγµάτων, να είναι Βασιλικός. Και έτσι θα εννοείται και µετά την επιστροφή της βασιλικής οικογένειας. Τα ανάκτορα έχουν µετατραπεί σε νοσοκοµείο, εκτός από τα πρώην βασιλικά διαµερίσµατα όπου εγκαθίσταται για µικρό χρονικό διάστηµα (1920- 22) η βασιλοµήτωρ Όλγα.

Το 1923 χαρακτηρίστηκε «κρατικός δηµόσιος κήπος» και τέσσερα χρόνια αργότερα, κατά την περίοδο της αβασίλευτης δηµοκρατίας, δηµιουργείται µε νόµο η Επιτροπή Δηµοσίων Κήπων και Δεντροστοιχιών και ο Κήπος µετονοµάζεται από «Βασιλικό» σε «Εθνικό Κήπο». Έκτοτε µένει ανοιχτός στο κοινό από την ανατολή µέχρι τη δύση του ηλίου.

πληροφορίες από τον ιστότοπο: http://www.attiko-prasino.gr

35

παράρτηµα Β’ : σχετικά µε τον κήπο του Ζαππείου

Ο Κήπος του Ζαππείου περικλείεται από τους δρόµους: Ηρώδου Αττικού - Βασ. Κων/νου - Βασ. Όλγας - Βασ. Αµαλίας, καθώς και από τον Εθνικό Κήπο και καταλαµβάνει αναλυτικά έκταση :

- Μαλακές επιφάνειες πρασίνου, 83 στρεµµάτων περίπου.- Σκληρές επιφάνειες 41 στρεµµάτων περίπου.- Αίθρια και εσωτερικές αυλές 2,4 στρεµµάτων περίπου.

Η πρώτη δεντροφύτευση του κήπου έγινε το 1857. Ο Θ. Χάνσεν, µελετώντας τις αλλαγές των σχεδίων του Μεγάρου, σχεδίασε και την κάτοψη του κήπου. Κατά τον Κώστα Η. Μπίρη το σχέδιο χαράχθηκε από τον Γάλλο Αρχιτέκτονα Ντεζιρέ Ματτόν µε κάποιες αλλαγές. Ο Κήπος του Ζαππείου αρχικά ακολούθησε τα αυστηρά γαλλικά γεωµετρικά πρότυπα και αργότερα συµπληρώθηκε µε ελεύθερες χαράξεις αγγλικού τύπου. Η φύτευση έγινε από τον Αθηναίο Γεωπόνο Αντώνιο Σµίτ, γιο του Βαυαρού αρχικηπουρού του Βασιλικού Κήπου Φρειδερίκου Σµίτ. Επιθυµία του Ευαγγέλη Ζάππα ήταν να αναδείξει το ειδυλλιακό και ιστορικό τοπίο της παριλίσσιας περιοχής. Μια άλλη επιθυµία του η οποία αποτυπώνεται µε ακρίβεια στη διαθήκη του ήταν το λείψανο της κεφαλής του, «εγκλεισµένον εντός αργυράς θήκης εν σχήµατι ναΐσκου», να εντοιχιστεί στον αριστερό τοίχo του κυκλικού σχήµατος Περιστυλίου του Μεγάρου την ηµέρα των εγκαινίων του [1888]. Μια αναµνηστική πλάκα αποµένει για να θυµίζει τον χώρο όπου βρίσκεται έως σήµερα η κεφαλή του Ευαγγέλη Ζάππα.

πληροφορίες από τον ιστότοπο: http://www.zappeion.gr

προλεγόµενα

1. M. Foucault, Ιστορία της Σεξουαλικότητας Ι. η Βούληση για Γνώση, µετφ. Τ. Μπέτζελος, εκδ. Πλέθρον, Αθήνα, 2011, σ.86

ο κήπος

1. Μ.Serres, Tο Παράσιτο, µετφ. Ν. Ηλιάδης, επιµ. Δ. Καββαθάς, εκδ.Σµίλη, Αθήνα, 2009, σ. 197

2. Ενδεικτικά βλέπε Α. Καφαντάρης, Φαντασιακοί Κήποι, υπ.καθ. Κ. Μωραϊτης διάλεξη, 9ο εξ., Αθήνα 2010 όπως και Π. Μάρσελος, Αρχές της Αρχιτεκτονικής των Κήπων, εκδ. Άγνωστος, 1972

κάγκελα παντού

1. βλ. Παράρτηµα Α’

2. βλ. Παράρτηµα Β’

36

3. Αναφορικά µε τη διαχρονική χρήση - παράδοση - του Ζαππείου το βράδυ βρίσκουµε στο Δ. Φιλιππίδη , Εφήµερη και Αιώνια Αθήνα, ο.π.:

“Αδιάφορον αν κλείνουν όλα τα κέντρα και τα απόκεντρα από την δευτέραν πρωινήν. Μένει ολάνοιχτον το µέγα ύπαιθρον, το οποίο, φωτιζόµενον µε το µαλακό φώς της σελήνης δεν φέρει τον ύπνον και εις τα πλέον κουρασµένα βλέφαρα. Εις το Ζάππειον αυτάς τας φωτεινάς νύχτας περπατούν έως το πρωί τόσοι περιπατηταί, όσοι όχι την ηµέραν εις την οδόν Σταδίου” από το : «Ο Ανωφελής», Αθηναϊκη, 2.6.1919

4. Αναφορά στο Dufourmantelle / J. Derrida, Περί Φιλοξενίας, µετφ. Β. Μπιτσώρης εκδ. Εκκρεµές, Αθήνα 2006

5. Άλλωστε: “Ο,τι και να συµβαίνει, η νύχτα παραδοσιακά θεωρείται ύποπτη ζώνη χρόνου που πρέπει να ελέγχεται ή να περιορίζεται.” Δ. Φιλιππίδης, Εφήµερη και Αιώνια Αθήνα, εκδ. Πολιτιστικό Ίδρυµα Οµίλου Πειραιώς, Αθήνα, 2009

6. http://www.tanea.gr/ellada/article/?aid=4580679 αλλά και Δ. Φιλιππίδης, Εφήµερη και Αιώνια Αθήνα, ο.π., σ. 68

7. πολυάριθµες αναφορές, ενδεικτικά:

Περπατώ εις το δάσος...όταν ο λύκος δεν είναι εδώ! http://www.lifo.gr/mag/columns/2689 και

3G: Greek Gay Guide - Cruising Sites Attika : h t t p : / / w w w . g r e e k g a y g u i d e . e u / i n d e x . p h p ?option=com_mtree&task=listcats&cat_id=121&Itemid=7

8. επίσης πολυάριθµες αναφορές, ενδεικτικά:

ΘΕΜΑ: Ξύλο στο Ζάππειο ! Όταν η οµοφοβία γίνεται πραξη:http://www.10percent.gr/interactive/forum/Οµοφοβία/275-Ξύλο-στο-Ζάππειο-!-Όταν-η-οµοφοβία-γίνεται-πραξη.html

Ζάππειο - Τραυµατική εµπειρία:h t t p : / / f o r u m . g a y w o r l d . g r / i n d e x . p h p ?PHPSESSID=6f545a803e0723a28fb7b2a7e6b09c2a&topic=131.0

Cruisinghttp://www.ypovrixio.gr/article.php?issues_no=44&contents_id=695

9. πληροφορία από τον τύπο που επιβεβαιώνεται από προσωπική περιήγηση και συζήτηση µε τους ίδιους:

http://archive.enet.gr/online/online_text/c=112,dt=30.12.2008,id=24055692

10. Εδώ η λέξη “παράσιτα” δεν χρησιµοποιείται µε επιφυλάξεις αλλά βασιζεται στην εξαντλητική φιλοσοφική θεώρηση του παρασιτισµού όπως αποτυπώνεται στο Μ. Serres, Το Παράσιτο, µετφ. Ν. Ηλιάδης, επιµ. Δ. Καββαθάς, εκδ.Σµίλη, Αθήνα, 2009

37

µετατοπίσεις και ασάφειες 1. Μ.Serres, ο.π.

2. Μ. Foucault, Οι µη Κανονικοί, Παραδόσεις στο Κολέγιο της Γαλλίας, 1974-1975, µετφ. Σ. Σιαµανδούρας, εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα, 2010

3. Μ. Foucault, ο.π.

από το υπνοδωµάτιο στο δρόµο

1. “Parasites intrude and inhabit” A.Benjamin Parasitism in Artchitecure στο “Εφήµερες Κατασκευές για την Πόλη της Αθηνας”, εκδ. Hellenic Cultural Heritage, Αθήνα, 2002

2. Μ. Foucault, Ιστορία της Σεξουαλικότητας Ι. η Βούληση για Γνώση, µετφ. Τ. Μπέτζελος, εκδ. Πλέθρον, Αθήνα, 2011

3. Εξετάζοντας βιογραφίες, όπως η ιστορία της τρανσέξουαλ Μπέττυ, όπως αποτυπώνεται στην εξαιρετική αυτοβιογραφία της : Ε. Βακαλίδου, Μπέττυ - Καπετάνιος της Ψυχής µου, επιµ. Γ. Βαλλιανάτος, εκδ. Τυπωθήτω - Γιώργος Δάρδανος, Αθήνα 2007, λογοτεχνικά κείµενα µε βιογραφικά στοιχεία, χρονογραφίες, αλλά και το πλούσιο αρχείο που προκύπτει από την δράση του Α.Κ.Ο.Ε. και την πορεία του περιοδικού ΑΜΦΙ, από το Λ. Θεωδορακόπουλος, «Αµφί» και Απελευθέρωση, εκδ. Πολύχρωµος Πλανήτης, Αθήνα, 2005

4. Πολύ γενικά, σχετικά µε την έννοια της υποκουλτούρας βλέπε εδώ: http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A5%CF%80%CE%BF%CE%BA%CE%BF%CF%85%CE%BB%CF%84%CE%BF%CF%8D%CF%81%CE%B1

5. Θα περιοριστούµε για λόγους συνοχής στον τοµέα της σεξουαλικότητας αφήνοντας κατά µέρος τις οικονοµικές-πολιτικές-κοινωνικές συνθήκες που δρουν πάνω στην κατηγορία των αστέγων

6. Μ. Foucault, Ιστορία της Σεξουαλικότητας Ι, ό.π.

7. Μ. Foucault, ο.π. σ.13

8. Για του λόγου το αληθές : http://gayrightsgreece.blogspot.gr/2009/04/iphone.html

oderint dum metuant *σηµείωση πάνω στον τίτλο της ενότητας:

oderint dum metuant σηµαίνει “ας µισούν αρκεί να φοβούνται” φράση η οποία αποδίδεται στον Ρωµαίο αυτοκράτορα Καλιγούλα, κύριο εκπρόσωπο των φαύλων - υµπικών αυτοκρατόρων [monstra] της Ρώµης.

38

1. Μ.Serres, ο.π.

2. “The theory states that monitoring and maintaining urban environments in a well-ordered condition may stop further vandalism as well as an escalation into more serious crime.”

“One example of disorder, like graffiti or littering, can indeed encourage another, like stealing...”

Theory of Broken Windows / πηγή: Wikipedia

3. Δ. Φιλιππίδης, Εφήµερη και Αιώνια Αθήνα, ο.π., αναφορά στο 1919 / ο ανωφελής φ. 59

4. Περισσότερες πληροφορίες στο Λ. Θεωδορακόπουλος, «Αµφί» και Απελευθέρωση, ο.π.

5. εισαγωγή στο “Καθαριότητα, καλλωπισµός και ο γυναικείος προορισµός. Αντιλήψεις για τη φροντίδα του γυναικείου σώµατος στη νεότερη Ελλάδα” Αλ. Μπακαλάκη, περιοδικό Αρχαιολογία, τ.31,Ιούνιος 1989

6. Μ. Foucault, Οι µη Κανονικοί, ο.π.

hic svnt dracones

1. Εκκλησιάζουσαι 673-674

2. S. Degoutin “Of Cats and Porn” από το Semantique Parallele - Glossaire Prospectif d’Architecture, projet du master de: M. Bousquet, M. Deloince, C. Robert, K. Sourivong , Association Archibooké, ed. ENSA Versailles, 2010

3. M. Serres, ο.π. σ.279

4. “όλα αυτά ορίζουν ένα πλέγµα [...] όπου κάθε κατανεµηµένο κέντρο παράγει τη δική του τοπική εξουσία µέσω ταύτισης στο εσωτερικό, µέσω αποβολής στη µεθόριο” Μ. Serres ο.π.σ.284

το µεγάλο µοντέλο των µικρών παρεκκλίσεων

1-3. Μ. Foucault, Ιστορία της Σεξουαλικότητας Ι, ό.π.

4. Θ.Κιάος - Η Πόλη-Τέρας και οι Φοβισµένοι Άνθρωποι, Περιοδικό Κοντέινερ, #18

39

πηγές

Ελληνική Βιβλιογραφία:

Ε. Βακαλίδου, Μπέττυ - Καπετάνιος της Ψυχής µου επιµ. Γ. Βαλλιανάτος εκδ. Τυπωθήτω - Γιώργος Δάρδανος, Αθήνα 2007

Λ. Θεωδορακόπουλος, «Αµφί» και Απελευθέρωση εκδ. Πολύχρωµος Πλανήτης, Αθήνα, 2005

Π. Μάρσελος, Αρχές της Αρχιτεκτονικής των Κήπων, εκδ. Άγνωστος, 1972 *από προσωπικό αρχείο της οικ. Τριανταφυλλίδη

Γ. Παλαµιώτης, Από το Πάρκο στο Κενό εκδ. Πολύχρωµος Πλανήτης, Αθήνα, 2008

Ν. Σιδέρης, Αρχιτεκτονική και Ψυχανάλυση : Φαντασίωση και Κατασκευή εκδ. Futura, Αθήνα, 2006

Π. Τουρνικιώτης, Η Αρχιτεκτονική στη Σύγχρονη Εποχή εκδ. Futura, Αθήνα, 2006

Δ. Φιλιππίδης, Εφήµερη και Αιώνια Αθήνα, εκδ. Πολιτιστικό Ιδρυµα Οµίλου Πειραιώς, Αθήνα, 2009

Ξενόγλωσση Βιβλιογραφία:

R. Barthes, Μυθολογίες - Μάθηµα µετφ. Καίτη Χατζηδήµου, Ιουλιέττα Ράλλη εκδ. Κέδρος, Αθήνα, 1979

A. Benjamin, Parasitism in Artchitecure στο “Εφήµερες Κατασκευές για την Πόλη της Αθηνας” σ. 55-61, συντ. : M. Θεοδώρου εκδ. Hellenic Cultural Heritage, Αθήνα, 2002

M. Cacciari, Το Αρχιπέλαγος, µετφ. Ν. Κυριαζόπουλος εκδ. Τραυλός, Αθήνα, 1999

A. Dufourmantelle / J. Derrida, Περί Φιλοξενίας, µετφ. Β. Μπιτσώρης εκδ. Εκκρεµές, Αθήνα 2006

40

J. Eugenides, Middlesex µετφ. Α. Παπασταύρου εκδ, Libro, Αθήνα, 2003

S. Freud , το Ανοίκειο, µετφ. Έµη Βαϊκούση, επίµετρο: Κ. Δοξιάδης εκδ. Πλέθρον, Αθήνα, 2009

M. Foucault, Οι µη Κανονικοί, Παραδόσεις στο Κολέγιο της Γαλλίας, 1974-1975 µετφ. Σ. Σιαµανδούρας εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα, 2010

M. Foucault, Ιστορία της Σεξουαλικότητας Ι. η Βούληση για Γνώση µετφ. Τ. Μπέτζελος εκδ. Πλέθρον, Αθήνα, 2011

M. Heidegger, Κτίζειν - Κατοικείν - Σκέπτεσθαι , εισ. - µετφ. Γ. Ξηροπαΐδης εκδ. Πλέθρον, Αθήνα, 2008

Ch. Norberg-Schulz, Genius Loci - Το Πνεύµα του Τόπου µετφ. Μ. Φραγκόπουλος εκδ. Πανεπιστηµιακές Εκδόσεις ΕΜΠ, Αθήνα, 2009

Μ. Serres, Το Παράσιτο, µετφ. Ν. Ηλιάδης, επιµ. Δ. Καββαθάς εκδ.Σµίλη, Αθήνα, 2009

Συλλογές Κειµένων:

από τη συλλογή κειµένων για το µάθηµα “Ανθρωπολογία του φύλου” τµήµα Κοινωνικής Ανθρωπολογίαςεπιµ. Α. Αθανασίου:

Αλ. Μπακαλάκη, “Καθαριότητα, καλλωπισµός και ο γυναικείος προορισµός. Αντιλήψεις για τη φροντίδα του γυναικείου σώµατος στη νεότερη Ελλάδα” περιοδικό Αρχαιολογία, τ.31, Ιούνιος 1989

Kατάλογος Σπουδαστικών Εργασιών 2009/2010 της ENSA Versailles:Annuel étudiant 2009/2010 de ENSA Versailles Semantique Parallele - Glossaire Prospectif d’Architectureprojet du master de: M. Bousquet, M. Deloince, C. Robert, K. Sourivong Association Archibooké ed. ENSA Versailles, 2010

41

Διαλέξεις - Εργασίες Σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών ΕΜΠ:

Δ. Βογιατζάκη, Lovebox - η Αρχιτεκτονική του Απρόοπτου υπ.καθ. Π. Τουρνικιώτης Ιστορία και Θεωρία, 6ο Εξ., Αθήνα, 2010

Δ. Βογιατζάκη, παρ.arch.sites υπ.καθ. Π. Τουρνικιώτης διάλεξη, 9ο Εξ., Αθήνα, 2012

Α. Καφαντάρης, Φαντασιακοί Κήποι υπ.καθ. Κ. Μωραϊτης διάλεξη, 9ο εξ., Αθήνα 2010

Περιοδικά - Αφιερώµατα:

Περιοδικό Κοντέινερ, Φεβρουάριος 2011 - Gentrification, http://www.konteiner.gr/magazine/599

Περιοδικό Κοντέινερ, #18 Θ.Κιάος - Η Πόλη-Τέρας και οι Φοβισµένοι Άνθρωποι

ΑΜΦΙ, τεύχος #1, “Περιθωριολογία” 1η εκδ. 1978, Α. Κ. Ο. Ε. επαν.σε 200 αντίτυπα, εκδ. Πολύχρωµος Πλανήτης, Αθήνα, 2008

Wikipedia / Βικιπαιδεία όπου αναφέρεται

Sites / Forums / Blogs όπου αναφέρονται

[τελευταία επίσκεψη στις ιστοσελίδες: 10 Ιουλίου 2012]

42

HIC SVNT DRACONES

εργασία για το µάθηµα του 8ου εξαµήνου Φύλο και Χώροςσχολή αρχιτεκτόνων µηχανικών εµπ

φοιτήτρια: Βογιατζάκη Δήµητραεπιβλέπουσες: Κ. Βαϊου, Ε. Μίχα

µε την πολύτιµη βοήθεια της Α. Αθανασίουτην ευχαριστώ θερµά

ακ. έτος: 2011-2012