33
1 /fli6«o ljkb\ hf]lvd sfo{of]hgf -@)!^–@)#)_ k"j{tof/L, k|ltsfo{ / k'gnf{e sfo{;d"x /fli6«o ljkb\ hf]lvd gLlt b"/b[li6 (vision): æa[xt\ k"j{tof/Lsf] dfWodaf6 k|efjsf/L k|ltsfo{ / zL3| k'gnf{eÆ . Wo]o (mission): ljkb\ hf]lvd Go"gLs/0fsf] a[xt\ k"j{tof/Laf6 k|efjsf/L k|ltsfo{ / zL3| k'gnf{e . nIo (goal): k"j{tof/L, k|ltsfo{ / k'gnf{esf r/0fx¿sf] k|efjsf/L Joj:yfkgaf6 ljkb\ hf]lvd Go"gLs/0f ub}{ hgwg / ef}lts k"jf{wf/x¿sf] ljkb\hGo Iflt Go"gLs/0f ug]{ . p2]Zo (objective) / gLlt (policy) p2]Zo gLlt != ljkb\ hf]lvdsf] klxrfg, dfkg, cfjlws ljZn]if0f / ljkb\k|ltsf] hgr]tgf clej[l4 u/L ljkb\ hf]lvdsf] a'emfO Jofks agfpg' . !=! ljkb\ hf]lvdsf] ;doa4 klxrfg / dfkg ug'{ . !=@ ljkb\ hf]lvdsf] cfjlws / lgoldt d"Nof+sg, ljZn]if0f / ltgsf] Jofks ;fj{hlgsLs/0f ug'{ . !=# ljkb\ hf]lvd / ;+s6f;Ggtfsf ;DaGwdf lzIff, ;"rgf / ;r]tgfsf] clea[l4 ug'{ . !=$ ljkb\ hf]lvdsf] a'emfO k|a4{g ug{ Ifdtf clea[l4, ;xsfo{ / ;fe]mbf/Lsf] k|a4{g ug'{ . @= sfg"gL, gLltut / ;+:yfut sfo{ ;+/rgfx¿sf] lgdf{0f jf kl/dfh{g u/L ljkb\ hf]lvd ;'zf;gsf] k|Tofe"lt ug'{ . @=! sfg"gL / gLltut sfo{;+/rgfx¿sf] th'{df jf ;do;fk]If kl/dfh{g u/L hf]lvd zf;gsf] k|Tofe"lt lbg' . @=@ ljkb\ hf]lvd Joj:yfkg;DaGwL ;+:yfut ;+/rgfx¿sf] ;do;fk]If lgdf{0f / kl/dfh{g ug'{ . @=# If]qut gLlt, sfg"g / sfo{;+/rgfdf ljkb\ hf]lvd Joj:yfkgsf] d"nk|jfxLs/0f ug'{ . @=$ ljkb\ hf]lvd ;'zf;gsf nflu Ifdtf clea[l4,

hf]lvd sfo{of]hgf -@)!^ @)#) kj{tof/L, k|ltsfo{ / k'gnf{e ...drrportal.gov.np/uploads/document/1117.pdf ·

  • Upload
    lenhu

  • View
    213

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

1

/fli6«o ljkb\ hf]lvd sfo{of]hgf -@)!^–@)#)_

k"j{tof/L, k|ltsfo{ / k'gnf{e sfo{;d"x

/fli6«o ljkb\ hf]lvd gLlt

b"/b[li6 (vision): æa[xt\ k"j{tof/Lsf] dfWodaf6 k|efjsf/L k|ltsfo{ / zL3| k'gnf{eÆ .

Wo]o (mission): ljkb\ hf]lvd Go"gLs/0fsf] a[xt\ k"j{tof/Laf6 k|efjsf/L k|ltsfo{ / zL3|

k'gnf{e .

nIo (goal): k"j{tof/L, k|ltsfo{ / k'gnf{esf r/0fx¿sf] k|efjsf/L Joj:yfkgaf6 ljkb\

hf]lvd Go"gLs/0f ub}{ hgwg / ef}lts k"jf{wf/x¿sf] ljkb\hGo Iflt

Go"gLs/0f ug]{ .

p2]Zo (objective) / gLlt (policy)

p2]Zo gLlt

!= ljkb\ hf]lvdsf] klxrfg, dfkg,

cfjlws ljZn]if0f / ljkb\k|ltsf]

hgr]tgf clej[l4 u/L ljkb\

hf]lvdsf] a'emfO Jofks agfpg' .

!=! ljkb\ hf]lvdsf] ;doa4 klxrfg / dfkg ug'{

.

!=@ ljkb\ hf]lvdsf] cfjlws / lgoldt d"Nof+sg,

ljZn]if0f / ltgsf] Jofks ;fj{hlgsLs/0f ug'{

.

!=# ljkb\ hf]lvd / ;+s6f;Ggtfsf ;DaGwdf

lzIff, ;"rgf / ;r]tgfsf] clea[l4 ug'{ .

!=$ ljkb\ hf]lvdsf] a'emfO k|a4{g ug{ Ifdtf

clea[l4, ;xsfo{ / ;fe]mbf/Lsf] k|a4{g ug'{ .

@= sfg"gL, gLltut / ;+:yfut sfo{

;+/rgfx¿sf] lgdf{0f jf kl/dfh{g

u/L ljkb\ hf]lvd ;'zf;gsf]

k|Tofe"lt ug'{ .

@=! sfg"gL / gLltut sfo{;+/rgfx¿sf] th'{df jf

;do;fk]If kl/dfh{g u/L hf]lvd zf;gsf]

k|Tofe"lt lbg' .

@=@ ljkb\ hf]lvd Joj:yfkg;DaGwL ;+:yfut

;+/rgfx¿sf] ;do;fk]If lgdf{0f / kl/dfh{g

ug'{ .

@=# If]qut gLlt, sfg"g / sfo{;+/rgfdf ljkb\

hf]lvd Joj:yfkgsf] d"nk|jfxLs/0f ug'{ .

@=$ ljkb\ hf]lvd ;'zf;gsf nflu Ifdtf clea[l4,

2

;xsfo{ / ;fe]mbf/L] ljsf; ug'{ .

#= ljkb\ hf]lvd Go"gLs/0f /

pTyfgzLntfsf] k|a4{g ug{ ljsf;df

ljkb\ hf]lvd Joj:yfkgsf]

d"nk|jfxLs/0f u/L hf]lvd

x:tfGt/0fsf] k|a4{g ub}{ nufgL

a9fpg' .

#=! /fli6«o ljsf;sf gLlt / sfo{qmdx¿df ljkb\

hf]lvd lgwf{/0fsf] d"nk|jfxLs/0f ug'{ .

#=@ ljkb\ hf]lvdaf6 df}h'bf ;DklQ -lghL jf

;fj{hlgs_ / hLljsf]kfh{gsf ;fwg /

pkfox¿sf] ;+/If0f ug'{ .

#=# hf]lvd x:tfGt/0f / ;fdflhs ;'/Iff

;~hfnsf] k|a4{gdf nufgL a9fO{

pTyfgzLntfsf] k|Tofe"lt ug'{.

#=$ cf ktsfnLg ;dodf cTofjZos ;]jf /

;+/rgfx¿sf] lg/Gt/tfsf] k|Tofe"lt ug'{ .

$= cfktsfnLg ;dodf r':t k|ltsfo{sf

nflu k|efjsf/L k"j{tof/L ub}{ æemg}

/fd|f] lgdf{0fÆsf] k|Tofe"lt ug'{ .

$=! gLltut sfo{–;+/rgfx¿sf] ;'b[9Ls/0f /

cBfjwLs/0f u/L k|efjsf/L k|ltsfo{sf]

k|Tofe"lt ug'{ .

$=@ Ifdtf clea[l4 / sfo{ ;+oGqx¿sf] tof/L ub}{

k|ltsfo{ Ifdtfsf] clea[l4 ug'{ .

$=# ljkb\hGo cfktsfnLg cjlwkZrft æemg}

/fd|f] lgdf{0fÆ sf nflu k"j{tof/L ub}{ zL3|

k'gnf{e ;'lglZrt ug'{ .

3

/fli6«o ljkb\ hf]lvd sfo{of]hgf

kl/ro

g]kfndf ljkb\ hf]lvdsf] lj:tf/ tLj| ultdf e}/x]sf] 5 . dfgjLo / ef}lts ;DklQsf] a9\bf]

hf]lvd ;Dd"vtf / ;lGgs6tfn] dfq xf]Og, k|sf]ksf gofF gofF :j?kn] klg hf]lvdsf] dfqf /

tx al9/x]sf] s'/fsf] k'li6 ub{5 . g]kfnsf &% dWo] %( lhNnf, # eGbf a9L lsl;dsf k|sf]kaf6

k|efljt b]lvPsf 5g\ -ADPC 2010, tflnsf #=!)_ eg] !# lhNnf $ j6f hf]lvdaf6 u|:t 5g\ .

afFsL # lhNnfdf % j6f;Dd k|sf]ksf] k|efj b]lvPsf] 5 .

Ps bh{geGbf a9L lsl;dsf k|sf]ksf lgoldt 36gfdWo] k|efjsf b[li6n] af9L, e"sDk, klx/f],

cfunfuL / dxfdf/L c;/sf b[li6n] a9L vt/gfs b]lvPsf 5g\ . ljkb\ hf]lvdsf] tLj| lj:tf/,

dfgj / ef}lts, cfly{s >f]t / ;DklQsf] a9\bf] hf]lvd ;Dd'vtfn] ljkb\ k|ltsfo{sf nflu tof/

/xg xfdL ;a}nfO{ 3R3RofO/x]sf] 5 .

ljutsf ljkb\ 36gf, ltgn] NofPsf] Iflt / ltgsf] Joj:yfkgaf6 k|fKt cg'ej / l;sfOn] klg

k|efjsf/L k"j{tof/Laf6} ljkb\ hf]lvdnfO{ Go"gLs/0f ug{;lsg] / k|ltsfo{sf] k|efjsfl/tfn]

;DefJo dfgjLo / cfly{s–ef}lts IfltnfO{ 36fpg ;lsG5 eGg]klg b]vfPsf] 5 .

;Defljt ljkb\sf] k"jf{g'dfg ug]{ afgL To;sf nflu gLltut / ;+:yfut sfo{;+/rgfx?sf] th'{df

/ lg/Gt/ kl/dfh{g / >f]tx?sf] hf]xf] u/L k"j{cEof; / tflndaf6 lg/Gt/ Ifdtf clej[l4n]

ljkb\;Fu h'Wg] Ifdtf, ljkb\sf c;/x?sf] ;xgzLntf / ljkb\kZrftsf] pTyfgzLntf ;an x'b}

hfg]klg :ki6 5 .

ljutsf ljkb\ 36gfn] s] klg l;4 u/]sf 5g\ eg] k'gnf{e, k'gM:yfkgf / k'glg{df{0fsf sfo{ ljkb\

rqmsf lx;fan] ljkb\kZrft ul/g] ePklg k|efjsf/L k"j{tof/Ln] ;Defljt dfgjLo / ef}lts

IfltnfO{ w]/} xb;Dd Go"gLs/0f ug{ ;lsG5 . ljkb\kl5sf] k'glg{df{0fdf æemg /fd|f]Æ lgdf{0f ug]{

cj;/ klg x'g;S5 eGg] s'/fnfO{ k|fyldstfdf /fVb} o; v08df xfnsf] l:ylt, gLltut

sfo{qmlds k|fyldstfsf sfo{x?, ck]lIft cjlw / ;Defljt lhDd]jf/Lsf] cfsng / klxrfg

ul/Psf] 5 .

gLltut ;dLIff

ljkb\ Joj:yfkg;Fu ;Dj4 P]g, /fli6«o /0fgLlt, lgodfjnL / sfo{;+/rgfx?sf] ;dli6n] g]kfndf

ljkb\ hf]lvd Joj:yfkgsf sfdnfO{ lgb]{lzt ug]{u/]sf 5g\ .

b}jL k|sf]k -p2f/_ P]g, @)#( n] ljkb\ hf]lvd Joj:yfkgsf] d'Vo lhDd]jf/L ;/sf/nfO{ g}

;'lDkPsf] 5 . lgsfout lhDd]jf/Lsf] ljefhg :ki6 gu/] klg pQm P]gn] ljkb\sf 36gfx?sf]

Joj:yfkgsf] ;+of]hg ug{ s]Gb| b]lv If]q, lhNnf x'b} ;d'bfo tx;Dd b}jL k|sf]k ;ldltx?sf]

k|fjwfg /fv]sf] 5 . ;dGjosf/L ;+/rgfx? k|foM ljkb\kl5sf] ;dodf ;lqmo x'g] ePsfn]

4

Aoaxf/df u[x dGqfno d'Vo ;/sf/L lgsfosf] ?kdf ;lqmo /xg] u/]sf] 5 . ljkb\

Joj:yfkgnfO{ /fxt / p2f/sf] ;Lldt cy{df lng' / k"j{ tof/Lsf] dxTjnfO{ cfTd;ft ug{

g;Sg' of] P]gsf] d'Vo sdhf]/L dflgPsf] 5 .

ljkb\ hf]lvd Joj:yfkg /fli6«o /0fgLlt @)^^ n] ljkb\ hf]lvd Joj:yfkg vf]h, p2f/ / /fxtdf

dfq ;Lldt gx'g] s'/fnfO{ hf]8 lbFb} k|ltsfo{sf cnfjf k"j{ tof/L / Ifdtf clej[l4nfO{ klg hf]8

lbPsf] 5 . ljkb\ hf]lvd Joj:yfkgsf nflu xØ'uf] sfo{of]hgfnfO{ cfTd;ft ub}{ o; /0fgLltn]

gofF ;+:yfut ;+/rgfnfO{ k|:tfj u/]sf] 5 . h;sf] sfof{Gjog clxn];Dd x'g;s]sf] 5}g . pQm

/0fgLlt g]kfnsf] ;Gbe{df cfkm}+df Pp6f dxTjk'0f{ b:tfj]h x'bfx'Fb} klg kl/jlt{t /fli6«o kl/j]z,

d'n'ssf] ;+3Los/0f / hnjfo' kl/jt{ghGo hf]lvd Joj:yfkgnfO{ ;d]6\g g;Sg' o;sf] d'Vo

sdhf]/L dflgPsf] 5 .

/fli6«o ljkb\ k|ltsfo{ sfo{9fFrf, @)&) n] ljkb\ k"j{tof/L / ljkb\kl5sf] vf]h p2f/ / /fxt

sfdnfO{ Jojl:yt t'Nofpg, lhDd]jf/Lsf] :ki6 ljefhg ug{ / ;dGjonfO{ k|efjsf/L agfpg

:ki6 Joj:yf u/]sf] 5 . o; cGtu{t k|ltsfo{sf nflu cGt/f{li6«o ;xof]usf] clkn ug]{ k|lqmof /

To;sf] lhDd]jf/L, To;sf nflu Wofg lbg' kg]{ kIf, cGt/f{li6«o ;xfotfsf] ;dGjosf s'/fx?nfO{

klg pQm sfo{ 9fFrfn] Jojl:yt u/]sf] 5 . cfktsfnLg ;dodf lgsfout ;dGjosf nflu

ljifo If]qut ;d"xsf] k|fjwfg, ljkb\ ;"rgf ;+sng / k|efjsf] ;+oGq / To;sf] kl/rfngsf]

kIfdf klg pQm sfo{9fFrfn] :ki6 Joj:yf u/]sf] 5 . ljkb\ kl5sf ljleGg ;do cjlwsf]

k|fyldstfo'Qm sfdsf] klxrfg ub}{ pQm sfo{9fFrfn] hLjg arfpg ;lsg] ljkb\kl5sf] klxnf]

æ;'gf}nf] @$ 306fÆdf ug'{kg]{ sfdsf] klxrfg / lhDd]jf/Lsf] ljefhg klg u/]sf] 5 . t/ @)&@

;fnsf] e"sDkkl5sf] /fxt sfo{df klg ;"rgf / ;dGjog a9L sdhf]/ b]vfk/]sf] / ;+3Lotf

cGtu{t lhDd]jf/Lsf] k'gMljefhg ug'{kg]{ ePsfn] o;df kl/dfh{g cfjZos b]lvPsf] 5 .

ljkb\ k"j{tof/L tyf k|ltsfo{ of]hgf th'{df dfu{bz{g, @)^& n] lhNnf tyf If]qLo txdf ljkb\

k"j{tof/L tyf k|ltsfo{ of]hgf th'{df k|s[ofdf ;+nUg ;a} ;/sf/L clwsf/Lx?, /]8qm;

cleofgsf ;b:ox?, /fli6«o cGt{/fli6«o u}/;/sf/L ;+:yfx? / /fi6;«+3Lo lgsfox?nfO{ cfjZos

lbzfjf]w u/]sf] 5 . of] dfu{bz{g lhNnf b}jL k|sf]k p4f/ ;ldltsf nflu jflif{s ?kdf kj"{tof/L

tyf k|ltsfo{ of]hgfnfO{ cBfjlws ug]{ sfo{df ;|f]t;fdu|L xf] . o;sf] pknlAwsf ?kdf x/]s

lhNnf tyf If]qdf ljkb\ k"j{tof/L tyf k|ltsfo{ of]hgf th'{df x'g]5 . of] dfu{bz{gnfO{ @ efudf

ljefhg ul/Psf] 5 – ljkb\ k"j{tof/L of]hgf / ljkb\sf] k|s[ltdf cfwfl/t k|ltsfo{ of]hgf .

dfu{bz{gsf] klxnf] efudf k"j{tof/L of]hgf th'{df ug'{eGbf cufl8 ul/g'kg]{ k|f/lDes sfo{x?

pNn]v ul/Psf] 5 . h:t} ;/f]sf/jfnf lgsfosf] klxrfg, ljutsf ljkb\sf 36gf;DaGwL pknAw

;"rgfx?, k|sf]k tyf hf]lvd gSzf+sg, ljifout If]qsf] klxrfg, ;+nUg lgsfosf] sfd, st{Ao

tyf e"ldsf, ;|f]t gSzf+sg, ;Dks{ ;"rL tof/L, /fxt ;fdu|Lsf] cf+sng, k|fyldstf k|fKt

k"j{tof/Lsf sfo{ / sdL sdhf]/Lsf] klxrfg cflb . dfu{bz{gsf] bf];f|] efudf ;+efljt ljkb\sf]

k|s[ltdf cfwfl/t k|ltsfo{ of]hgf lgdf{0f ug]{ sfo{ljlwsf af/]df k|sfz kfl/Psf] 5 . of]

5

sfo{ljlwdf d"ntM k|d'v ljkb\sf] cj:yfdf k|efjsf/L k|ltsfo{sf nflu ul/g'kg]{ Go"gtd

k"j{tof/Lsf af/]df pNn]v u/LPsf] 5 . k|To]s ljifout If]qn] cf—cfˆgf] ljifo;+u ;DjlGwt

ljkb\sf] k|s[ltdf cfwfl/t k|ltsfo{ of]hgf th'{df ug'{kb{5 . ljkb\sf] k|s[ltdf cfwfl/t k|ltsfo{

of]hgf th'{df k|s[of lhNnf cfsl:ds of]hgf th'{df k|s[of;+u ldNbf]h'Nbf] 5 .

o;sf cnfjf k"j{tof/L, k|ltsfo{ / k'gnf{esf sfdnfO{ lgb]{lzt ug]{ cGo s]xL lgodfjnL jf

lgb]{lzsfx? klg k|of]udf 5g\ . tLdWo] s]xL d'Vo lgDg 5g\ –

§ vf]h tyf p4f/sf nflu /fli6«o /0fgLlts sfo{of]hgf, @)&!

§ k|sf]k kLl8t p4f/ / /fxt;DaGwL dfkb08, @)^$

§ ljkb\ kLl8t k'gjf{; ;+rfng sfo{ljlw, @)&!

§ k|wfgdGqL b}jLk|sf]k p4f/ sf]if ;~rfng lgodfanL, @)^#

§ ljkb\ kZrft\sf] zj Joj:yfkg;DaGwL dfu{bz{g, @)^*

§ k|sf]k kLl8t p4f/ / /fxt;DaGwL dfkb08, @)^$

§ *# j6f v'NnfIf]q sfod ug]{ g]kfn ;/sf/sf] lg0f{o, @)^(

§ ljkb\kLl8t k'gjf{; ;+rfng sfo{ljlw, @)&!

§ af?0foGq ;~rfng tyf Joj:yfkg sfo{ljlw, @)^&

§ hnpTkGg k|sf]k Joj:yfkg gLlt, @)^@

§ /fli6«o tyf cGt/fli6«o u}/;/sf/L ;xof]u kl/rfng lgb{]lzsf, @)&@

6

-!_

ljkb\ hf]lvdsf] a'emfO

ljkb\ hf]lvd / ;+s6fled'vtfsf] ;xL klxrfg ug{;Sg' hf]lvd Go"gLs/0f tkm{sf] klxnf] k|:yfg

ljGb' x'g hfG5 . o:tf] a'emfO{sf] clejl[4n] ljkb\ hf]lvd Go"gLs/0f ;DjGwL lg0f{o k|lqmofnfO{

;xL 9+uaf6 lgb]{lzt t u5{ g}, k|ltsfo{sf] nflu pko'Qm k"j{ tof/LnfO{ klg ;xL lbzflgb]{z ug{

;S5 .

g]kfndf ljkb\hGo ;"rgf k|0ffnLdf u[x dGqfno, df};d tyf hnjfo' ljefu, e"ue{ ljefu

nufotsf ;/sf/L lgsfox? ;lqmo 5g\ . ljkb\hGo wghgsf] Iflt, tYof+ssf] k|df0fLs/0f /

clen]vLs/0fsf] sfddf eg] u[x dGqfno cGtu{t /fli6«o cfktsfnLg sfo{ ;~rfng s]Gb|n]

lhDd]jf/L kfPsf] 5 .

ljkb\ ;DjGwL tYof+s / ;"rgfsf] ;+sng / clen]vLs/0fsf] sfdnfO{ Psflt/ yk Jojl:yt

agfpg afFsL 5 eg] tL ;"rgfsf] lg/Gt/ / cfjlws ljZn]if0f u/L hf]lvd ;"rgfnfO{ hg:t/df

k'¥ofpg w]/} g} k|of:f ug{ afFsL g} 5 .

ljkb\ hf]lvdsf] a'emfO{sf d'Vo kIfx? lgDg jdf]lhd 5g\ –

§ ljkb\ hf]lvdsf] klxrfg / dfkg

§ ljkb\ hf]lvdsf] cfjlws / lgoldt d'Nof+sg, ljZn]if0f / ltgsf] Jofks ;fj{hlgsLs/0f

§ ljkb\ hf]lvd / ;+s6f;Ggsf ;DjGwdf lzIff, ;"rgf / ;r]tgfsf] clej[l4 /

§ Ifdtf clej[l4, ;xsfo{ / ;fem]bf/Lsf] k|j4{g

sfo{;"rL !M ljkb\ hf]lvdsf] klxrfg / dfkg

xfnsf] l:ylt

§ ljkb\ ;DjGwL tYof+s ;+sng d"n?kdf /fxt / Ifltk"lt{;Fu hf]l8g] u/]sfn] lj:t[t

cflwsfl/s / pkef]Qmfd}qL ljkb\ hf]lvd ;"rgf k|0ffnL -DMIS_ sf] ljsf; x'g afFsL /x]sf] .

§ ljkb\sf d'Vo 36gfsf] hf]lvd ljZn]if0f x'g] gu/]sf] .

§ Iflt ljj/0fnfO{ ln+u, pd]/, ckf+utf / ljljwtfsf c? ;"rf+sx?sf] cfwf/df v08Ls/0f

(disaggregation) ug{;Sg] agfpg afFsL /x]sf] .

§ ljkb\ hf]lvdsf] klxrfg / dfkg sfo{nfO{ ;+:yfut ?kdf ;'b[9Ls/0f ug]{ sfd afFsL /x]sf] .

sfo{of]hgf !

sf]8 /0fgLlts lS|mofsnfk ck]lIft kl/0fd ;dofjlw lhDd]jf/L

7

!=!=! /fli6«o ljkb\ ;"rgf Joj:yfkg

k|0ffnL (DIMS_ nfO{ ;+:yfut

u/L pko'Qm ;km\6j]o/sf]

dfWodaf6 ;j{;fw/0fsf]

kx'Frdf Nofpg]

/fli6«o ljkb\ ;"rgf

Joj:yfkg k|0ffnL

(DIMS_ df

;j{;fwf/0fsf] kx'Frdf

Nofpg]

@)*# u[x dGqfno

!=!=@ ljkb\sf d'Vo 36gfsf]

clen]vLs/0f, Iflt ljj/0f /

ltgsf] cfjlws ljZn]if0f u/L

l;sfO{sf a'Fbfx?nfO{ ;a}sf]

kx'Frdf k'¥ofpg] sfdnfO{

Jojl:yt ug{ sfo{ofhgf

agfO{ nfu" ug{}

cfw'lgs hf]lvd

ljZn]if0fsf] ;+:yfut

kl/kf6Lsf] :yfkgf

@)*& u[xdGqfno,

;"rgf tyf ;+rf/

dGqfno

j1fg tyf k|ljlw

dGqfno

!=!=# hf]lvd ;+s6f;Ggtf / Iflt

ljj/0fnfO{ n}+lus, pd]/ut,

ckf+utf / ljljwtfsf c?

;"rs -hfthflt, ef}uf]lns_

;Fu v08Ls[t u/L

(disaggregated_ ljZn]if0fof]Uo

agfpg]

pd]/,ln+u,+ ckf+utf /

ljljwtfsf ljljw

cfofddf v08Ls[t ug{

;lsg] ;"rgf k|0ffnLsf]

:yfkgf

@)*& u[x dGqfno

!=!=$ cfktsfnLg sfo{ ;~rfng

s]Gb|x?sf] -EOCs_ Ifdtf

clej[l4 u/L ljkb\ ;"rgf

;Fsng / clen]vLs/0fnfO{

k|efjsf/L agfO{ ljkb\

;"rgfdf ;j{;fw/0fsf] kx'r

a9fpg]

cfktsfnLg sfo{

;~rfng s]Gb|x?sf]

;"rgf ljZn]if0f / ;"rgf

k|jfxdf r':ttf

@)&* u[x dGqfno

sfo{;"rL @M ljkb\ hf]lvdsf] cfjlws / lgoldt d"Nof+sg, ljZn]if0f / ltgsf] Jofks

;fj{hlgsLs/0f

xfnsf] l:ylt

§ hn tyf df};d lj1fg ljefun] lgoldt?kdf ;+sng ug]{ ;"rgf / To;sf] cfwf/df ul/g]

df};dsf] k"jf{g'dfg Jojl:yt x'g g;s]sf] .

§ df};d k"jf{g'dfg / k"j{ r]tfjgL k|0ffnL aLr j}1flgs tfnd]n ldNg g;s]sf] .

§ hf]lvd d"Nof+sgsf :yfgLo, k/Dk/fut k|rng / j}1flgs k|0ffnLaLr tfnd]n NofO{ kl/k"/s

hf]lvd d'Nof+sg k2lt a;fpg g;lsPsf] .

8

§ hf]lvd ljZn]if0f, k"jf{g'dfg / k"j{ r]tfjgLsf k|of:fx? cfw'lgs k|ljlwo"Qm agfpg / ltgsf]

ax' hf]lvd -multi hazard_ ljZn]if0fsf] cfwf/df PsLs[t k"j{ r]tfjgL k|0ffnLsf] ljsf; ug{

afFsL /x]sf] .

sfo{of]hgf @

sf]8 /0fgLlts lS|mofsnfk ck]lIft kl/0fd ;dofjlw lhDd]jf/L

!=@=! df};d k"j{;"rgf k|0ffnL /

æ;fxgfÆ tYof+s k|0ffnLnfO{

PsLs[t ?kdf hf]lvd

ljZn]if0f, P]ltxfl;s

ljZn]if0f, tTsfn -realtime_

ljZn]if0f / :yfgLs -location

specific_ ljZn]if0f ug{;Sg]

agfpg Ifdtf clej[l4 /

;+:yfut ;xof]u cfbfg—

k|bfgsf] sfo{ofhgf agfO{

nfu" ug{]

PsLs[t k"j{;rgf

k|0ffnLsf] ljsf;

eO{ hf]lvdsf

:yflgs / tTsfn

;"rgf k|jfxdf

r':ttf

@)&* u[x dGqfno,

hn tyf df};d

lj1fg ljefu

vfgL tyf e"ue{

ljefu

!=@=@ df};d k"jf{g'dfgsf] rfn' /

lgoldt sfo{nfO{ PsLs[t k"j{

r]tfjgL k|0ffnL;Fu hf]8\b}

o;df ef}uf]lns ;"rgf

k|0ffnL -GIS_ nufot ljsl;t

cGo k|ljlw;Fu hf]8\g]

PsLs[t k"j{;"rgf

ef}uf]lns ;"rgf

k|0ffnL (GIS) df

hf]l8Psf] x'g]

@)*# u[x dGqfno,

hn tyf df};d

lj1fg ljefu,

vfgL tyf e"ue{

ljefu

!=@=# :yfgLo / k/Dk/fut hf]lvd

k"jf{g'dfg k2ltx?sf] ;j]{If0f

/ cg';Gwfg u/L ltgsf]

clen]v (inventory) tof/ u/L cBfalws ub{] hfg]

:yfgLo /

k/Dk/fut hf]lvd

k"jf{g'dfg k|0ffnLsf]

PsLs[t clen]v

tof/ eO{ o;n]

/fli6«o k"j{;rgf

k|0ffnL nfO{

kl/k"/0f ug{]

@)&* u[x dGqfno,

hn tyf df};d

lj1fg ljefu,

vfgL tyf e"ue{

ljefu,

lqe'jg ljZjljBfno

!=@=$ ax'hf]lvd ljZn]if0fsf]

k2ltnfO{ ;+:yfut agfpg /

PsLs[t k"j{r]tfjgL k|0ffnLsf]

pGgog ug{ cfjZos

k|ljlwut, ;+:yfut /

gLltut Joj:yf ug{ Pp6f

pRr:t/Lo sfo{6f]nL dfkm{t

sfo{ofhgf agfO{ nfu" ug{]

PsLs[t

k"j{r]tfjgL

k|0ffnLsf]

ax'hf]lvd ljZn]if0f

ug{;Sg] u/L

:t/f]Gglt x'g]

@)*# u[x dGqfno,

hn tyf df};d lj1fg

ljefu,

vfgL tyf e"ue{ ljefu,

lqe'jg ljZjljBfno,

g]kfn lj1fg tyf k|ljlw

k|lti7fg

9

sfo{;"rL # M ljkb\, hf]lvd / ;+s6f;Ggtf ;DjGwdf lzIff, ;"rgf / ;r]tgfsf] clej[l4

xfnsf] l:ylt

§ ljkb\, hf]lvd / ;+s6f;Ggtf ;DjGwdf /fli6«o / :yfgLo txdf 1fg lgdf{0f, ;"rgf k|jfx /

;r]tgf clej[l4sf] txut /0fgLlt lgdf{0f ug{ afFsL /x]sf] .

§ ljkb\ hf]lvd Go"gLs/0f;Fu ;Dj4 r]tgf / Ifdtf clej[l4sf nflu tflndsf] cfjZostf

klxrfg x'g g;s]sf], tflnd sfo{qmdx? Jojl:yt / k|efjsf/L x'g g;s]sf / ljkb\ hf]lvd

tflndsf] /fli6«o Ifdtf k/lge{/ /x]sf] .

§ cf}krfl/s lzIff k|0ffnLdf txut -ljBfno, dxfljBfno / ljZjljBfno_ ?kdf ljkb\ hf]lvd

/ k|ltsfo{ Ifdtf clej[l4nfO{ Jojl:yt ug{ afFsL /x]sf] .

§ cfd;~rf/ k|ljlwsf] If]qdf b]zn] km8\sf] df/] klg cfd;+rf/ / k|ljlwut pGgogn] ljkb\

r]tgf clej[l4sf] If]qdf ck]lIft dfqfdf of]ubfg ug{ afFsL /x]sf] .

sfo{of]hgf #

sf]8 /0fgLlts lS|mofsnfk ck]lIft kl/0fd ;dofjlw lhDd]jf/L

!=#=! ljkb\ hf]lvd / ;+s6f;Ggtfsf

af/]df x/]s gful/snfO{

;';"lrt /fVg 1fg lgdf{0f,

;"rgf k|jfx / ;r]tgf

clej[l4sf nflu /fli6«o

;~rf/ /0fgLlt

(communication strategy) sf]

lgdf{0f ug{]

ljkb\ hf]lvd /

;+s6f;Ggtfsf af/]

k|efjsf/L ;"rgf

k|0ffnLsf] ljsf;

eO{ ;j{;fwf/0fn]

;dod} ;"rgf k|fKt

ug{;Sg]

@)&* u[x dGqfno,

lqe'jg ljZjljBfno,

ljkb\ k"j{tof/L

;+hfn,

g]kfn /]8qm;

!=#=@ ljkb\ hf]lvd Go"gLs/0fsf

sfo{nfO{ Jojl:yt, k|efjsf/L

/ lj:t[t agfpg cfjZos

dfgjLo >f]tsf] ljsf; ug{

;+:yfut ?kdf tflnd Ifdtf

clej[l4sf] sfdnfO{ Jojl:yt

ug]{

Tfflnd / Ifdtf

ljsf;sf lj:t[t

sfo{s|dx? ;+:yfut

?kdf lgoldt x'g]

@)&* u[x dGqfno,

g]kfnL ;]gf,

;z:q k|x/L,

g]kfn k|x/L,

lqe'jg ljZjljBfno

!=#=# ljBfnob]lv ljZjljBfno

;Ddsf] kf7\oqmddf ljkb\

hf]lvd / k|ltsfo{;DjGwL

ljleGg kIfdf ljwfut,

;a} txsf

kf7\oqmddf ljkb\

hf]lvd Go"gLs/0fsf

kf7\o;fdu|L

@)&* lzIff dGqfno,

ljZjljBfno cg'bfg

cfof]u

lqe'jg ljZjljBfno,

10

ljifout / cGt/–ljwfut

kf7\oqmd lgdf{0f / cg';Gwfg

k|0ffnLnfO{ ;+:yfut ug{ Pp6f

sfo{of]hgf agfO{ nfu" ug{]

;dfj]Zf ePsf] x'g] sf7df8f}+

ljZjljBfno

!=#=$ cfd;+rf/ / k|ljlwut If]qdf

b]vfk/]sf] ljsf; / lj:tf/ -

d'b|0f, /]l8of], 6]lnlehg,

;fdflhs g]6js{, P;PdP;,

df]jfOn kmf]g_ nfO{ ljkb\

hf]lvd ;r]tgf clej[l4 /

k"j{r]tfjgL k|0ffnL;Fu

Jojl:yt ?kn] hf]8\g

;+:yfut, gLltut /

sfo{qmlds ;fem]bf/Lsf] ljsf;

ug{ Pp6f a[xt cg';Gwfg u/L

sfo{of]hgf tof/ ug{]

ljkb\ hf]lvd

hgr]tgf

cleal[¢df

cfd;~rf/ /

b"/;~rf/sf ;a}

dfWodx?sf]

PsLs[t pkof]u

ePsf] x'g]

@)*# lj1fg tyf k|ljlw

dGqfno,

g]kfn b'/;+rf/

k|flws/0f,

u[x dGqfno,

hn tyf df};d

lj1fg ljefu,

vfgL tyf e"ue{

ljefu,

;"rgf tyf ;+rf/

dGqfno

sfo{;"rL $ M Ifdtf clej[l4, ;xsfo{ / ;fem]bf/Lsf] k|j4{g

xfnsf] l:ylt

§ ljkb\, hf]lvd, k|sf]k / ;+s6f;Ggtfsf] klxrfg, d'Nof+sg / k|ltsfo{sf] k"j{ tof/Lsf nflu

k|fljlws, j}1flgs / ;"rgfut (ICT) If]qsf] ;'b[9Ls/0f / ax'pkof]u ug{ afFsL /x]sf] .

§ lghL If]q -Jofkf/, Joj;fo, a}+s, aLdf, lgdf{0f ;fdfu|L cfk"lt{, pkef]Uo ;fdfu|Lsf] cfk"lt{,

nufgLstf{_ nfO{ ljkb\ kZrftsf] /fxtf cfk"lt{ Joj:yfkgdf cem a9L lhDd]jf/ agfpg' kg]{

. lghL If]q ljkb\ k"j{sf] cj:yfdf /0fgLlts ;fem]bf/ aGg afFsL /x]sf] /

§ ljkb\af6 a9L / bL3{sfnLg ?kdf k|efljt x'g] / a9L ;+s6fled'v ;fdflhs ;d"xx? (dlxnf,

jfnjflnsf, h]i7 gful/s, ckf+u, t]>f] ln+uL cNk;+Vos nufot u/La, blnt, hghflt_ sf]

ljkb\ zf;gsf lg0f{o k|lqmof / sfo{qmdx? af6 lad'v x'g] u/]sf] .

§ ljkb\ Joj:yfkg / ljkb\ hf]lvd Go"gLs/0fdf :yfgLo ;/f]sf/ / k|fyldstfx? k|ltljlDjt

x'g g;s]sf] / hgtfsf] ;xeflutf Go"g x'g] u/]sf] .

sfo{of]hgf $

sf]8 /0fgLlts lS|mofsnfk ck]lIft kl/0fd ;dofjlw lhDd]jf/L

!=$=! ljkb hf]lvd / hnjfo'

kl/jt{ghGo hf]lvd ;Daå

k|ljlw If]qsf]

cfw'lgstd

@)&* lj1fg tyf k|ljlw

dGqfno,

11

k|ljlw, ;"rgf k|ljlw /

j}1flgs ;d'bfonfO{

lg/Gt/ cGt/lqmofdf NofO{

j}1flgs, k|fljlws /

gLltut kf/:kfl/stf /

;fem]bf/Lsf] k|j4{g ug{]

Pp6f sfo{6f]nL agfO{

sfo{of]hgf tof/ ug{]

ljsf;nfO{ j}1flgs

;d'bfosf] lg/Gt/

cGt/lqmofdf NofO{

ljkb hf]lvd ;"rgf

k|jfxdf To;sf]

pRrtd k|of]u x'g]

g]kfn b'/;+rf/ k|flws/0f,

sDKo'6/ P;f]l;P;g ckm

g]kfn,

g]kfn lj1fg tyf k|ljlw

k|1f k|lti7fg,

hn tyf df};d lj1fg

ljefu,

;"rgf tyf ;+rf/ dGqfno

!=$=@ ahf/, Joj;foL /

pBdLx?;Fusf]

ljkb\kZrftsf] ;xsfo{df

c? a9L hjfkmb]lxtf,

;xeflutf / lhDd]jf/Ljf]w

a9fpFg ljkb\ k"j{sf tof/L,

gLlt lgdf{0f / sfo{If]q

lj:tf/df tL If]qsf]

;xeflutf a9fpb}

Aoj;fosf] df}sf

(business opportunity) sf]

cfsFng / k"j{tof/L ug{

cg';Gwfg u/L sfo{of]hgf

agfpg]

lghL If]q k|sf]k

kZrft\sf] l:yltdf

æJoj;fo lj:tf/Æ

sf ;Defjgfx?sf]

of]hgf agfO{

k"j{t}of/Ldf /xg]

@)*# g]kfn pBf]u jfl0fHo

dxf;+3,

g]kfn pBf]u kl/;+3,

pBf]u dGqfno,

u[x dGqfno,

/fli6«o of]hgf cfof]u,

;+3Lo dfldnf tyf :yfgLo

ljsf; dGqfno,

zx/L ljsf; dGqfno

!=$=# ljkbaf6 a9L k|efljt,

pTyfgzLntf sdhf]/

ePsf / hf]lvd

;+s6f;Ggtf a9L ePsf

ljleGg ;fdflhs ;d"xsf]

ljkb\ zf;g, kof{j/0f

sfo{qmd / hnjfo' kl/jt{g

cg's"ngsf sfddf

;xeflutf a9fpFb}

pgLx?sf] ;zlQms/0f /

;fem]bf/Lsf] k|j4{g ug{

;fdflhs ;+:yfx? Dfkm{t

ljkb hf]lvd ;/f]sf/ ;d"x

x? u7g u/L ;+:yfut

ljsf; ug{]

:yfgLo :t/df ljkb\

hf]lvd ;/f]sf/

;d"xx?sf] :yfkgf

eO{ pgLx?sf]

;~hfnLs/0faf6

ljkb\ kLl8t /

hf]lvd ;+s6f;Gg

JolQm, kl/jf/ /

;d'bfosf] ;xeflutf

;'lglZrt x'g]

@)*# g]kfn /]8qm; ;f];fO6L,

;+3Lo dfldnf tyf :yfgLo

ljsf; dGqfno,

u[x dGqfno,

/fli6«o of]hgf cfof]u,

u}/;/sf/L ;+:yf dxf;+3

g]kfn,

jg pkef]Qmf dxf;+3

g]kfn,

vfg]kfgL tyf ;/;kmfO{

pkef]Qmf dxf;+3 g]kfn

g]kfn /]8qm; ;f];fO6L

12

k|f/Dedf of] sfd @)&@ sf]

e'sDkaf6 k|efljt !$

lhNnfaf6 z'? ug{]

!=$=$ ljkb\ hf]lvd Joj:yfkg /

Go"gLs/0fsf sfddf

:yfgLo ;/f]sf/, rf;f] /

;xeflutfsf] k|Tofe"ltsf

nflu ;d'bfodf cfwfl/t

;d"xx?, :yfgLo u}/;/sf/L

;+:yfx? / gful/s

;d"xx?;Fu ;fem]bf/Lsf]

ljsf; ug{ :yfgLo lgsfo

/ u}/;/sf/L ;+:yfsf] nflu

lgb{]lzsf agfO{ nfu" ug{]

:yfgLo lgsfo /

:yfgLo u}/;/sf/L

;+:yfaLrsf]

;fe]mbf/Ldf ljkb\

hf]lvd Joj:yfkgdf

:yfgLo ;/f]sf/sf]

kx'Fr /

d"nk|jfxLs/0f ePsf]

x'g]

@)&* ;+3Lo dfldnf tyf :yfgLo

ljsf; dGqfno,

u[x dGqfno,

zx/L ljsf; dGqfno,

;xsf/L tyf u/LaL

lgjf/0f dGqfno

13

-@_

ljkb\ hf]lvd Joj:yfkgsf nflu hf]lvd zf;gsf] ;'b[9Ls/0f

ljkb\ hf]lvd zf;g k|0ffnLsf] :yfkgf / k|Tofe"lt k|efjsf/L hf]lvd Joj:yfkgsf] nflu csf]{

sf]z]9'+uf dflgG5 . g]kfn ax'k|sf]kLo b]z ePsf sf/0f hf]lvd Joj:yfkg k|0ffnLdf w]/}

lgsfox?sf] ;+nUgtf /xg] u/]sf] 5 . t/ ljkb\ k|efljt ;d'bfo, dlxnf, blnt / ljkGg ;d"xsf]

;xeflutf k|efjsf/L x'g;s]sf] 5}g .

b}jL k|sf]k p2f/ P]g, @)#( n] lgb]{lzt u/] jdf]lhd g]kfndf u[xdGqLsf] dftxt s]Gb|Lo b}jL

k|sf]k p2f/ ;ldltn] d'Vo ?kdf hf]lvd zf;g sfdnfO{ Jojl:yt ul//x]sf] 5 . of] Pp6f

;dGjosf/L lgsfo ePsf] sf/0f hf]lvd ;'zf;gsf] g]t[Tj d'Vo?kdf u[xdGqfnon] g} ug]{ u/]sf]

5 . u[x dGqfnosf k|fyldstfsf c? ljifo w]/} x'g] u/]sf] x'Fbf ljkb\ Joj:yfkgsf sfdnfO{

k|efjsf/L agfpg r'gf}lt 5 . ljkb\ Joj:yfkgsf sfdnfO{ lgb]{lzt ug]{ P]g g} ;do ;fk]If x'g

afFsL /x]sf] / rfn' P]gn] k"j{ tof/L / Go"gLs/0f eGbf p2f/ / /fxtnfO{ a9L hf]8 lbPsfn]

hf]lvd zf;gsf] ;Gt'lnt ljsf; x'g sfg'gL / gLltut ?kdf klg r'gf}ltk"0f{ /x]sf] kfOPsf] 5 .

g]kfnsf] xfnsf] ;Gbe{df hf]lvd zf;gsf] ;'b[9Ls/0fsf] cjwf/0ff cGtu{t d'Vo?kdf lgDg

jdf]lhdsf sfdn] k|fyldstf kfpg] b]lvG5 –M

§ sfg"gL / gLltut sfo{;+/rgfx?sf] th'{df jf ;do;fk]If kl/dfh{g .

§ ;+:yfut ;+/rgfx?sf] ;do;fk]If lgdf{0f / kl/dfh{g .

§ If]qut gLlt, sfg"g / sfo{ ;+/rgfdf ljkb\ hf]lvd Joj:yfkgsf] d"nk|jfxLs/0f .

§ ljkb\ hf]lvd ;'zf;gsf nflu Ifdtf clej[l4, ;xsfo{ / ;fem]bf/L .

§ n}+lus / ;fdflhs ;dfj]zLs/0fsf] k|efjsf/L d"nk|jfxLs/0f .

sfo{;"rL ! M sfg"gL / gLltut sfo{;+/rgfx?sf] th'{df jf ;do;fk]If kl/dfh{g

xfnsf] l:ylt

§ df}h'bf b}jL k|sf]k -p2f/_ P]gn] /fxt / p2f/df dfq a9L Wofg lbPsf] / k|efjsf/L sfo{

ljefhg ug{ g;s]sf] .

§ ljkb\ kZrftsf] vf]h -SAR_ sf] sfdnfO{ g]t[Tj ug]{, Pp6f lhDd]jf/ lgsfosf] Joj:yf

gePsf]n] lhDd]jf/L 5l/Psf] .

§ ljkb\ k"j{sf] tof/L / Go"gLs/0fsf] lhDd]jf/Lsf] g]t[Tj ug]{ Pp6f lhDd]jf/ lgsfosf] Joj:yf

gePsf] .

14

sfo{of]hgf !

sf]8 /0fgLlts lS|mofsnfk ck]lIft kl/0fd ;dofjlw lhDd]jf/L

@=!=! df}h'bf b}jL k|sf]k -p2f/_ P]gnfO{

k|lt:kfkg ug]{ u/L ljkb\ hf]lvd

Joj:yfkgsf ;Dk"0f{ rqmnfO{

;Gt'lnt ?kdf ;d]6\g] ;Dk"0f{tfdf

cfwfl/t, sfo{ljefhg /

;+of]hgsf] :ki6 sfof{b]z ;lxtsf]

gofF ljkb hf]lvd Joj:yfkg P]g

;+;baf6 kfl/t x'g'kg]{

gofF / j}1flgs

vfnsf] ljkb\

hf]lvd Joj:yfkg

P]g Joj:yflksf

;+:fbaf6 kfl/t

eO{ sfof{Gjogdf

cfpg]

@)&$ u[x dGqfno,

Joj:yflksf

@=!=@ ljkb\ kZrftsf] vf]h / p2f/ -

SAR_ sf] g]t[Tj s'g} Pp6f ;'/Iff

lgsfosf] lhDdfdf lbO{ To;nfO{

INSARAG dfkb08 jdf]lhd

;+:yfut Ifdtf / gLltut

Aoa:yf ;lxt sfo{of]hgf agfO{

nfu" ug{]

;'/Iff lgsfosf]

vf]h / p¢f/

(SAR) sf]

sfo{Ifdtf, bIftf /

g]t[Tj ljsf; x'g]

@)&* u[x dGqfno,

;z:q k|x/L jn,

g]kfnL ;]gf,

g]kfn k|x/L

@=!=# :yfgLo :t/df vf]h / p2f/ -

SAR_ sf] Ifdtf clea[lå ug{

k|yd påf/s sf] ;+:yfut ljsf;

ug{ sfo{of]hgf / lgb{]lzsf agfO{

nfu" ug{]

:yfgLo :t/df

æk|yd p4f/sÆ

;~hfnsf] lj:tf/

/ Ifdtf lj:tf/

ePsf] x'g]

@)&* u[x dGqfno,

;z:q k|x/L jn,

g]kfnL ;]gf,

g]kfn k|x/L

@=!=$ ljkb\ k"j{sf] tof/L / Go"gLs/0fsf]

sfdnfO{ k|efjsf/L 9+un] ;+of]hg

/ g]t[Tj ug{ u|dL0f If]q÷u|fdL0f

gu/kflnsf If]qdf / zx/L

gu/kflnsf, dxfgu/kflnsf

If]qdf 5'§f5'§} b'O{ dGqfnonfO{

:ki6 lhDd]jf/L lbg] sfg"gL

Joj:yf ug]{

k|f/Dedf of] sfd @)&@ sf]

e'sDkaf6 k|efljt !$ lhNnfaf6

z"? ug{]

u|fdL0f gu/kflnsf

/ zx/L

gu/kflnsf If]qdf

qmdzM ;+3Lo

dfldnf tyf

:yfgLo ljsf;

dGqfno / zx/L

ljsf; dGqfnon]

ljkb\ k"j{t}of/Lsf

;Dk"0f{ sfo{sf]

;+of]hg / g]t[Tj

u/]sf] x'g]

@)&* u[x dGqfno,

;+3Lo dfldnf tyf

:yfgLo ljsf;

dGqfno,

zx/L ljsf; dGqfno

sfo{;"rL @ M ;+:yfut ;+/rgfx?sf] ;do ;fk]If lgdf{0f / kl/dfh{g

xfnsf] l:ylt

15

§ u[x dGqfnocGtu{t df}h'bf ljkb\ Joj:yfkg dxfzfvfsf] ;Lldt ;+/rgfn] ljkb\ hf]lvdsf]

a9\bf] sfdsf] rfk y]Ug r'gf}ltk"0f{ e}/x]sf] 5 .

§ d'n's ;+3Lo ;+/rgfdf u};s]sf] cj:yfdf ;+ljwfgsf] efjgf cg'?k x'g] u/L ljkb\ hf]lvd

zf;g ;+oGqsf] klg ;+3Lo vfsf agfpg afFsL /x]sf] .

§ ;+ljwfgn] :yfgLo txnfO{ kof{Kt clwsf/ k|Tofof]hg u/]sf] ;Gbe{df ljkb\ hf]lvd zf;g

;+/rgfdf klg :yfgLo txnfO{ a9L lhDd]jf/ agfpb} nfg' kg]{ b]lvPsf] .

sfo{of]hgf @

sf]8 /0fgLlts lS|mofsnfk ck]lIft kl/0fd ;dofjlw lhDd]jf/L

@=@=! /fli6«o txdf Ps 5'§}, >f]t

/ clwsf/;DkGg, /fli6«o

ljkb\ Joj:yfkg

k|flws/0fsf] :yfkgf

Ps clwsf/;DkGg

/fli6«o ljkb\

Joj:yfkg

k|flws/0fsf] :yfkgf

eO{ sfo{k|f/De

ePsf] x'g]

@)&* u[x dGqfno,

dGqLkl/ifb\ tyf

k|wfgdGqLsf] sfof{no,

cy{ dGqfno,

@=@=@ ljkb\ hf]lvd Joj:yfkgsf]

zf;g ;+/rgfnfO{ ;+3Lo

9fFrfdf ?kfGt/0f ug{

;+ljwfgsf] cg';"rL %, ^, &

/ ( sf] k|fjwfg cg'?k

;+3Lo, k|fGtLo / :yfgLo

;fem]bf/L ljsf; ug{

sfo{of]hgf agfO{ nfu" ug]{

ljkb\ hf]lvd

Joj:yfkgdf ;+3Lo,

k|fGtLo / :yfgLo

;/sf/sf] ;fe]mbf/L

ljsf; x'g] .

@)&* u[x dGqfno,

;+3Lo dfldnf tyf

:yfgLo ljsf;

dGqfno,

zx/L ljsf; dGqfno,

/fli6«o of]hgf cfof]u

@=@=# ljkb\ hf]lvd zf;gdf

:yfgLo txsf] ;+:yfut

;+/rgf ljsf; ug{ ;doaå

sfo{of]hgf agfO{ nfu" ug]{

ljkb\ hf]lvd

zf;gdf :yfgLo

txsf] ;+:yfut

;+/rgf /

sfo{Ifdtfsf] ljsf;

x'g]

@)&^ u[x dGqfno,

;+3Lo dfldnf tyf

:yfgLo ljsf;

dGqfno,

zx/L ljsf; dGqfno,

/fli6«o of]hgf cfof]u,

sfo{;"rL # M If]qut gLlt sfg'g / sfo{ ;+/rgfdf ljkb\ hf]lvd Joj:yfkgsf] d"n k|jfxLs/0f

xfnsf] l:ylt

§ rfn' rf}wf}+ of]hgf / o; cl3sf of]hgfn] klg If]qut -sectoral_ ljsf;sf k|fyldstfdf

ljkb hf]lvd Joj:yfkgnfO{ d"n k|jfxLs/0f ug{ g;s]sf] .

16

§ ljkb hf]lvd, jftfj/0f / >f]t Joj:yfkg / hnjfo' kl/jt{ghGo hf]lvd Joj:yfkgsf

sfdx? Psf+sL / ;dfgfGt/ ?kdf sfof{Gjog ul/Fbf sfddf bf]xf]/f]kgf cfPsf] / ;dGjosf]

cefj b]lvPsf] .

§ :yfgLo txsf hf]lvd Joj:yfkg sfo{ljlwx?nfO{ PsLs[t ug{ g;lsPsf] .

sfo{of]hgf #

sf]8 /0fgLlts lS|mofsnfk ck]lIft kl/0fd ;dofjlw lhDd]jf/L

@=#=! cfufdL kGw|f}+ of]hgf /

tTkZrftsf x/]s of]hgfdf

tf]lsPsf k|fyldstfsf

If]qx? (sectoral) df ljkb\

hf]lvd Joj:yfkgnfO{

cleGg c+usf] ?kdf

d"nk|jfxLs/0f ug{

sfo{of]hgf agfpg]

cfufdL cfjlws

ljsf; of]hgfx?df

ljkb\ hf]lvd

Joj:yfkgsf] If]qut

(sectoral)

d"nk|jfxLs/0f x'g]

@)&^ /fli6«o of]hgf cfof]u,

k|fyldstf k|fKt If]qut

dGqfnox?

@=#=@ hf]lvd Joj:yfkgsf ;a}

If]q / dGqfnout

sfo{If]qx?sf] k'g;+/rgf u/L

k|fyldstfsf dGqfnox?df

PsLs[t ljkb\ hf]lvd

Go"gLs/0f PsfOsf] ljsf;

ug]{

tf]lsPsf

dGqfnox¿df ljkb\

hf]lvd Go"gLs/0f

PsfO{sf] :yfkgf

ePsf] x'g]

@)&* /fli6«o of]hgf cfof]u,

dGqLkl/ifb ;lrjfno,

cy{ dGqfno,

;fdfGo k|zf;g

dGqfno

@=#=# :yfgLo txdf k|of]udf

NofOg] hf]lvd Joj:yfkgsf

sfo{ljlw / lgb]{lzsfx? -

LAPA, LDRMP, DDMP_

nfO{ PsLs[t ug]{

:yfgLo txdf ljkb\

hf]lvd Joj:yfkg /

hnjfo' kl/jt{ghGo

hf]lvd Joj:yfkgsf

ljBdfg sfo{ljlw /

lgb]{lzsfx? PsLs[t

ePsf] x'g]

@)&* ;+3Lo dfldnf tyf

:yfgLo ljsf;

dGqfno,

jftfj/0f dGqfno,

u[x dGqfno

sfo{;"rL $ M ljkb\ hf]lvd ;'zf;gsf] nflu Ifdtf clej[l4 ;xsfo{ / ;fem]bf/L

xfnsf] l:ylt

§ d'n'ssf] zf;sLo ;+/rgf ;+3Lotfdf ?kfGt/0f ePsf] cj:yfdf ljkb\ hf]lvd Joj:yfkgsf]

zf;g ;+/rgf xfn;Dd s]Gb|Ls[t g} /x]sf] .

17

§ ;+3Lo, k|GtLo / :yfgLo txdf ljkb\ hf]lvd Joj:yfkgsf] nflu ;+ljwfg / sfg'gn] lbPsf]

jf lbg] Ifdtfsf] ;ldIff / d'Nof+sg x'g afFsL 5 .

§ g]kfn / ef/t aLr af9L, 8'jfg / t6jGw lgdf{0f, tNnf] t6Lo 8'jfg h:tf ;femf ;d:of /x]

klg cGt/;Ldf ;xsfo{ x'g g;s]sf] .

§ ljkb\ k|efljt, hf]lvd ;+s6fled"v hgtfsf] ;+ul7t cfjfh, ljkb\ hf]lvd Joa:yfkgdf

n}+lus / ;fdflhs ;dfj]zLs/0fsf] d"nk|jfxLs/0f x'g afFsL /x]sf] .

sfo{of]hgf $

sf]8 /0fgLlts lS|mofsnfk ck]lIft kl/0fd ;dofjlw lhDd]jf/L

@=$=! zf;sLo txdf s] slt

Ifdtfx? 5g\, s]–s:tf

;Ldfx? 5g\ / s'g s'g If]qdf

;xsfo{ / ;fem]bf/L cfjZos

5 eGg] s'/fsf] olsg ug{

lgDg If]qnfO{ ;d]6]/ Ifdtf

klxrfg ;lxtsf] sfo{of]hgf

tof/ ug{} . k|:tfljt If]qx¿M

§ k|ljlws

§ cfly{s

§ >f]t kl/rfng

§ k|zf;lgs

§ hgzlQm

§ tYof+s ;+sng÷ljZn]if0f

§ cfktsfnLg ;"rgf / ;+rf/

§ 36gf lgoGq0f -incidence

command system- ICS)

ljkb\ hf]lvd

Joj:yfkgsf nflu

k|To]s zf;sLo txsf

;Ldf / Ifdtfsf]

klxrfg eO{ ;xsfo{

/ ;fe]mbf/Ldf

cfwfl/t PsLs[t

sfo{of]hgf sfof{Gjog

cfpg]

@)&* u[x dGqfno,

;+3Lo dfldnf tyf

:yfgLo ljsf;

dGqfno,

zx/L ljsf;

dGqfno

@=$=@ g]kfn ef/t aLr af9L, klx/f],

gbL s6fg / 8'jfgsf ;femf

;d:ofsf] ;femf lg/fs/0fsf

nflu cGt/;Ldf, cGt/b]zLo

;+oGqsf] ljsf; ug]{

g]kfn–ef/taLr

hf]lvd Joj:yfkgsf

;femf ;d:ofsf]

Joj:yfkgsf nflu

cGt/b]zLo ;+oGqsf]

ljsf; x'g]

@)*& k//fi6« dGqfno,

u[x dGqfno,

;+3Lo dfldnf tyf

:yfgLo ljsf;

dGqfno,

zx/L ljsf;

dGqfno

@=$=# ljkb hf]lvd Joj:yfkgsf

:yfgLo txsf sfo{qmd /

gLlt lgdf{0f txdf ljkb\

k|efljt, ;+s6f;Gg If]qsf

hgtfsf] kx'Fr / ;xeflutfsf]

ljkb\ hf]lvd

Joj:yfkgsf :yfgLo

sfo{qmd / gLlt

lgdf{0fdf ljkb\

k|efljt / ;+s6f;Gg

@)*& ;+3Lo dfldnf tyf

:yfgLo ljsf;

dGqfno,

u[x dGqfno,

zx/L ljsf;

18

k|Tofe"lt ug{ sfo{of]hgf /

k|ls|of (SOP) tof/ ug{] If]qsf hgtfsf] kx'Fr

a[l4 eO{ hjfkmb]lxtf

a9\g]

dGqfno,

:yfgLo tx,

g]kfn /]8qm;

;f];fO6L

@=$=$ ljkb\ hf]lvd Joa:yfkgdf

n}+lus / ;fdflhs

;dfj]zLs/0fsf]

d"nk|jfxLs/0fsf nflu

sfo{of]hgf agfO{ nfu" ug]{

ljkb\ hf]lvd

Joj:yfkgdf n}++lus /

;fdflhs

;dfj]zLs/0fsf]

d"nk|jfxLs/0f x'g]

@)*& dlxnf, afnaflnsf

tyf ;dfh sNof0f

dGqfno,

/fli6«o of]hgf

cfof]u,

/fli6«o dlxnf

cfof]u,

/fli6«o blnt

cfof]u,

;+3Lo dfldnf tyf

:yfgLo ljsf;

dGqfno,

u[x dGqfno,

zx/L ljsf;

dGqfno,

19

-#_

ljkb\ hf]lvd Go"gLs/0f / pTyfgzLntfsf] k|j4{gsf nflu nufgL

JolQm, ;d'bfo / d'n'ss} cfly{s, ;fdflhs, :jf:Yo / ;f+:s[lts pTyfgzLntfsf] clej[l4sf

lgldQ ;+/rgfTds / u}/;+/rgfTds pkfox? dfkm{t ljkb\ hf]lvd lgoGq0f / Go"gLs/0fsf nflu

lghL / ;fj{hlgs nufgL dxtjk"0f{ /xL cfPsf] 5 . o:tf] nufgLn] ljkb\ hf]lvd Go"gLs/0f /

pTyfgzLntfsf] k|j4{g dfq xf]Og gjLgtf, pTkfbg j[l4 / /f]huf/Lsf] l;h{gf klg ub{5 . o:tf

pkfox? nfut k|efjzLn t x'G5g\ g} ljkb\kl5sf] l:yltdf zL3| k'gnf{e / k'gM:yfkgfsf b[li6n]

klg dxTjk"0f{ x'G5g\ .

pko'Qm e"–pkof]u gLltsf] th'{df / sfof{Gjog, hf]lvdo'Qm j:tLx?sf] :yfgfGt/0f, ejg

lgdf{0f;+lxtfsf] sfof{Gjog, hf]lvd Go"gLs/0f / pTyfgzLntfsf] k|j4{gsf nflu dxTjk'0f{

dflgG5g\ . ;Dkbfx?sf] ;+/If0f / ;+/rgfut ;Dkbfx?sf] ;jnLs/0f klg ;xL lbzftkm{sf

dxTjk"0f{ kfOnf x'g\ . s[lif If]qdf a9\bf] ;'Vvf u|:ttfsf] k|sf]k ;Djf]wg ul/g' kg]{ csf]{ ljifo xf]

. hf]lvd x:tfGt/0f, ul/jL lgjf/0f, cfo cfh{g / hLljsf]kfh{gsf pkfox?sf] k|j4{g csf]{

dxTjk"0f{ sfdsf] kf6f] xf] . cfkt\sflng / cTofjZos ;]jf, ;'ljwf / ;+/rgfx?sf] ;'/If0fdf

nufgL u/L ;~rf/, ljB't, c:ktfn, ljBfno, bdsn / gful/s k|zf;g h:tf clt cfjZos

;]jfx?nfO{ x/ xfntdf cIf'00f /fVg' klg ;xgzLntf / pTyfgzLntfsf] k|j4{gsf] dxTjk"0f{ kf6f]

xf] . o;sf nflu lghL / ;fj{hlgs nufgLsf] oyf]lrt k|Tofe"lt dxTjk"0f{ x'G5 .

ljkb\ hf]lvd Go"gLs/0f / pTyfgzLntfsf] k|j4{gsf nflu d'Vo kIfx? lgDgjdf]lhd x'g ;S5g\

§ ljsf;df ljkb\ hf]lvd lgwf{/0fsf] d"nk|jfxLs/0f

§ df}h'bf ;DklQ / hLljsf]kfh{gsf pkfox?sf] ;+/If0f

§ hf]lvd x:tfGt/0f / ;fdflhs ;'/Iff ;~hfnsf] k|j4{gdf nufgL /

§ cfktsfnLg ;dodf cTofjZos ;]jf / ;+/rgfx?sf] lg/Gt/tfsf] k|Tofe"lt

sfo{;"rL ! M ljsf;df ljkb\ hf]lvd lgwf{/0fsf] d"nk|jfxLs/0f

xfnsf] l:ylt

§ gLltut k|fyldsLs/0f / cfjlws of]hgfsf] th'{df ubf{ ljkb\ hf]lvd lgwf{/0fnfO{ Pp6f

cfwf/sf] ?kdf u|x0f ug{ afFsL /x]sf] .

§ e"–pkof]u gLlt @)!@ n] hldgsf] jlu{s/0f ubf{ k|sf]k hf]lvd / ;+sf6f;GgtfnfO{ plrt

Wofg lbg g;s]sf] .

20

§ ejg lgdf{0f;+lxtfsf] kl/kfng / ;'kl/j]If0f cem} k|efjsf/L x'g g;s]sf] . e"sDk kl5sf]

k'glg{df{0f sfo{ k"0f{?kdf e"sDk k|lt/f]ws x'g g;s]sf] .

§ k|sf]k hf]lvd / ;+s6f;Gg If]qsf dfgj j:tLx?sf] :yfgfGt/0fsf] sfdn] k|fyldstf kfpg

g;s]sf] .

sfo{of]hgf !

sf]8 /0fgLlts lS|mofsnfk ck]lIft kl/0fd ;dofjlw lhDd]jf/L

#=!=!s cfufdL kGw|f}+ of]hgfsf]

th'{df -vf;u/L u|fdL0f

ljsf;;Fu ;Dj4

k|fyldstfx?sf] lgwf{/0f_

ubf{ ljkb\ hf]lvd

lgwf{/0fnfO{ dxTjk"0f{ cfwf/

agfpg] s'/fsf] k|Tofe"lt ug{

sfo{of]hgf agfO{ nfu" ug]{

cfufdL kGw|f}+ of]hgfsf

u|fdL0f ljsf;sf

sfo{qmddf ljkb\ hf]lvd

Go"gLs/0fsf]

d"nk|jfxLs/0f ePsf]

x'g]

@)&* /fli6«o of]hgf

cfof]u,

k|fyldstf k|fKt

If]qut dGqfnox?

#=!=!v k|fGtLo / :yfgLo txsf

cfufdL of]hgf,

k|fyldsLs/0f / ah]6sf]

ljlgof]hg ubf{ ljkb\ hf]lvd

lgwf{/0f Pp6f dxTjk"0f{

cfwf/ x'g] s'/fsf] ;dod}

k|Tofe"lt ug{ Pp6f lgb{]lzsf

agfO{ To;sf] :yfgLos/0f

ug{}

k|fGtLo / :yfgLo txsf

cfufdL sfo{qmd /

ah]6 ljlgof]hgdf ljkb\

hf]lvd Joj:yfkgsf]

d"nk|jfxLs/0f ePsf]

x'g]

@)&* /fli6«o of]hgf

cfof]u,

lhNnf ;dGjo

;ldltx?,

:yfgLo tx,

cy{ dGqfno,

;+3Lo dfldnf

tyf :yfgLo

ljsf; dGqfno

#=!=@ hldgsf] jlu{s/0f ubf{

k|sf]k hf]lvd /

;+s6f;GgtfnfO{ Pp6f

cfwf/sf] ?kdf u|x0f ub}{ e"–

pkof]u gLlt @)!@ sf]

;+;f]wg ug{] . k|sf]k hf]lvd

/ ;+s6f;Gg e"–If]qsf]

klxrfg u/L To:tf If]qdf

j:tL ljsf;, 7"nf ;+/rgf /

pBf]u vf]Ng k|ltjGw

nufpg]

e"–pkof]u gLlt, @)!@

sf] ;+zf]wg eO{

;+s6f;Gg If]qsf]

klxrfg x'g]

@)&* e"ld;'wf/ tyf

Joj:yf dGqfno,

sfg"g dGqfno

#=!=#s ejg lgdf{0f;+lxtfsf]

k|efjsf/L sfof{Gjogsf

nflu 3/sf] gSzf btf{

ejg lgdf{0f ;+lxtfsf]

k|efjsf/L cg'udg /

sfof{Gjog ePsf] x'g]

@)*# zx/L ljsf;

dGqfno

cy{ dGqfno,

21

k|lqmofnfO{ k"0f{tM

l8lh6nfOH8 u/L k|efjsf/L

;'kl/j]If0f / gl;xt

k|0ffnLnfO{ ;+:yfut ug{

sfo{of]hgf agfO{

gu/kflnsfx?sf] Ifdtf

clej[l4 ug]{

/fli6«o of]hgf

cfof]u,

lhNnf ;dGjo

;ldltx?,

:yfgLo tx,

;+3Lo dfldnf

tyf :yfgLo

ljsf; dGqfno

#=!=#v 7"nf k|sf]kkl5 k'glg{df{0fsf]

sfo{nfO{ e"sDk k|lt/f]ws

agfpg s] s:tf gLltut /

;+:yfut Joj:yf ug{

cfjZos 5 eGg] s'/fsf]

cWoog u/L lzkmfl/; ug{

k|fljlws / ljkb\ hf]lvd

lj1;lxt sf] cGt/–

dGqfnout sfo{6f]nL u7g

u/L k|fKt l;kmfl/z

sfof{GJfog ug{]

7"nf k|sf]kkl5sf]

k'glg{df{0f sfo{ e"sDk

k|lt/f]wL ePsf] x'g]

@)&* ;+3Lo dfldnf

tyf :yfgLo

ljsf; dGqfno,

/fli6«o k'glg{df{0f

cfof]u,

zx/L ljsf;

dGqfno

#=!=$ k|sf]k hf]lvd / ;+s6f;Gg

If]qsf dfgj j:tLx?sf]

;'/lIft If]qdf :yfgfGt/0f

ug]{ sfo{nfO{ ;'lglZrt ug{

/fli6«o k'glg{df{0f cfof]un]

xfn;Dd u/]sf sfo{ljlwnfO{

clen]vdf lnO{ e"ue{ljb\ ,

hn;|f]tljb\ / ;dfhzf:qL

;lxtsf] 6f]nLaf6 :ynut

cg';Gwfg u/fO{ k|fKt

l;kmfl/z cg';f/ sfo{ofhgf

agfO{ sfo{Gjog ug{]

k|sf]k hf]lvd /

;+s6f;Gg If]qsf dfgj

a:tLx?sf] ;'/lIft

If]qdf :yfgfGt/0f ug{

:ki6 sfo{of]hgf /

/0fgLlt tof/ x'g]

@)*# e"ld;'wf/ tyf

Joj:yf dGqfno,

/fli6«o k'glg{df{0f

cfof]u,

:yfgLo txx?,

;+3Lo dfldnf

tyf :yfgLo

ljsf; dGqfno,

sfo{;"rL @ M df}h'bf ;DklQ / hLljsf]kfh{gsf pkfox?sf] ;+/If0f

xfnsf] l:ylt

§ P]ltxfl;s ;Dkbf / ;f+:s[lts w/f]x/x?sf] ;doj4 ;+/If0f x'g g;s]sf]n] o:tf ;Dkbf /

w/f]x/x?sf] Iflos/0f e}/x]sf] / ;;fgf ljkb\af6 klg vl08s/0f / gli6s/0f x'g] u/]sf] .

22

§ hLljsf]kfh{gsf pkfo / zLkx?, pTkfbg sfo{df k|of]u x'g] cf}hf/, ;DklQ / nufgLx? x/]s

ljkb\af6 k|efljt x'g] u/]sf] .

§ u/La, lgd"vf, e"ldxLg, ;LdfGts[t, Hofnf dhb'/Ldf cfl>t JolQm / kl/jf/sf]

hLljsf]kfh{gnfO{ k|To]s k|sf]kn] bL3{sfnLg ?kdf Iflt k'¥ofP/ g]kfndf u/LaL 36\g cj/f]w

l;h{gf u/]sf] .

§ g]kfnsf] ko{6g Joj;fo -vf; u/L kof{–ko{6g, ;fxl;s ko{6g, kbofqf ko{6g, kj{tf/f]x0f_

hnjfo' kl/jt{ghGo k|sf]kx?af6 a9\bf] ?kdf k|efljt e}/x]sf] / o;n] g]kfnsf] ;'/lIft

uGtJosf] 5lj k|efljt ePsf] .

sfo{of]hgf @

sf]8 /0fgLlts lS|mofsnfk ck]lIft kl/0fd ;dofjlw lhDd]jf/L

#=@=! P]ltxfl;s ;Dkbf /

;f+:s[lts w/f]x/x?sf]

;doj4 ;+/If0fsf nflu

ljz]if sfo{of]jgf agfO{ nfu"

ug{]

P]ltxfl;s ;Dkbf /

w/f]x/x¿sf]

;+/If0fsf nflu

cfwf/ of]hgf tof/

eO{ sfo{lbzf :ki6

x'g]

@)&* ;+:s[lt ko{6g tyf

gful/s p8\8og

dGqfno

#=@=@ hLljsf]kfh{gsf cfwf/, zLk,

cf}hf/ / nufgLnfO{ ljkb\sf]

c;/af6 hf]ufpg of]ubfgdf

cfwfl/t aLdf k|0ffnLnfO{

lj:tf/ ug]{

ljkb\ hf]lvdaf6

hLljsf]kfh{gsf

;fwg / ;|f]tdf Iflt

k'Ubfsf] cj:yfdf

hf]lvd x:tfGt/0fsf]

k"j{t}of/l ;+:yfut

ePsf] x'g]

@)*# aLdf ;ldlt,

/fli6«o aLdf ;+:yfg,

cy{ dGqfno,

g]kfn OG:o'/]G; ;+3

#=@=# u/La, e"ldxLg / ;LdfGts[t

3/kl/jf/sf] PsLs[t clen]v

k|0ffnLsf] ljsf; u/L

u/LaLsf] /]vfd'gLsf

3/kl/jf/ ljkb\ k|efljt

ePsf] v08df :jtMjLdf

k|0ffnLleq ;d]l6g]

;Defjgfsf] vf]hLug{ Ps

sfo{of]hgf agfO{ nfu" ug{]

ul/aLsf] /]vfd'lg

/x]sf 3/kl/jf/nfO{

æ:jtMaLdf

k|0ffnLÆdf ;d]6L

hf]lvd x:tfGt/0fsf]

k|Tofe"lt x'g]

@)*# aLdf ;ldlt,

/fli6«o aLdf ;+:yfg,

cy{ dGqfno,

g]kfn OG:o'/]G; ;+3

#=@=$ hnjfo' / df};d kl/jt{g,

lxdtfnsf] hf]lvd, lxdfnL

If]qdf lxpF kUng] qmdsf]

a9f]Q/L, lxdcfFwL nufotsf

hnjfo' kl/jt{ghGo

hf]lvdsf ;a}vfn]

:j?kaf6 ko{6g

If]qnfO{ hf]lvd/xLt

@)&* ;+:s[lt ko{6g tyf

gful/s p8\8og

dGqfno,

g]kfn ko{6g jf]8{,

23

pbLodfg hf]lvdn] ko{6g

If]qsf] 5lj gsf/fTds

e}/x]sf] / To; If]qdf

hgwgsf] a9\bf] IfltnfO{

dWogh/ ub}{ k"j{;"rgf

k|0ffnL, aLdf k|0ffnL, ;"rgf

;Dks{ k|0ffnL / ;fd"lxs

ko{6g k|0ffnLnfO{ ;+:yfut

agfpg Pp6f PsLs[t

sfo{of]hgf agfO{ nfu" ug{]

agfpg PsLs[t

sfo{of]hgf

sfof{Gjogdf cfpg]

g]kfn xf]6n ;+3,

g]kfn kj{tf/f]x0f

;+3,

g]kfn e|d0f tyf

ofqf Joj;foL ;+3 -

NATA_

sfo{;"rL # M ljkb\ hf]lvd x:tGt/0f / ;fdflhs ;'/Iff ;~hfnsf] k|j4{gdf nufgL

xfnsf] cj:yf

§ s[lif If]qdf a9\bf] ;'Vvfu|:ttfsf] sf/0f ;fgf ls;fg / clwofF ls;fg / >lds ls;fgx?sf]

hLljsf]kfh{g ;+s6df kb}{ uPsf] 5 . o;n] vfB c;'/IffnfO{ klg a9fPsf] 5 .

§ k|fs[lts >f]t Joj:yfkg, hnfwf/ Joj:yfkg, e"–:vng lgoGq0f, ;+/lIft If]q Joj:yfkg,

hn pTkGg k|sf]k lgoGq0f / ljBdfg ljkb\ hf]lvd lgjf/0fsf gLltut / sfo{qmlds

;+/rgfx? aLr tfnd]nsf] cefj 5 .

§ ;fdflhs ;'/Iffsf sfo{qmdx? oy]i6 eP klg ef}uf]lns If]qx?df tL sfo{qmdsf] kx'Fr

c;dfg 5 .

§ ljkb\ hf]lvd jLdfsf] k|rng g]kfndf cem} z'? ePsf] 5}g\ . hf]lvd / Ifltk"lt{sf If]qdf

cGoq k|of]udf cfPsf k|0ffnLx? -h:tf]–n3'aLdf, cf/lIft sf]if, hf]lvdsf] ;fd"lxsLs/0f,

hf]lvd / n3'ljQ k|0ffnL_ g]kfndf k|of]udf cfpg g;s]sfn] u/La / ;LdfGts[t kl/jf/ /

;d"xx? a9L hf]lvd ;+s6f;Gg 5g\ .

sfo{of]hgf #

sf]8 /0fgLlts lS|mofsnfk ck]lIft kl/0fd ;dofjlw lhDd]jf/L

#=#=! s[lifdf a9\bf] ;'Vvfu|:ttfsf]

hf]lvd / vfB c;'/Iffsf]

r'gf}ltnfO{ ;Djf]wg ug{ s[lif

aLdf, s[ifs nfe sfo{qmd /

vfB tyf aLp e08f/x?sf]

:yfkgf nfO{ k|efjsf/L agfpg

Ps a[xt\ sfo}of]hgf agfO{

s[lif If]qdf a9\bf]

;'Vvfu|:ttfsf]

hf]lvd Go"gLs/0fsf

nflu PsLs[t

sfo{qmd

sfof{Gjogdf cfpg]

@)&* kz'ljsf; dGqfno,

s[lif ljsf; dGqfno,

cy{ dGqfno,

aLdf ;ldlt,

;xsf/L tyf u/LaL

lgjf/0f dGqfno

24

nfu" ug{}

#=#=@ k|fs[lts ;|f]t Joj:yfkg

;DjGwL 5l/P/ /x]sf sfo{qmd

/ sfo{gLltnfO{ ljkb\ hf]lvdsf

b[li6n] kl/dfh{g ug{] ljkb\

hf]lvd ljb\, jftfj/0fljb\ /

hnjfo'ljb\ ;d]tsf] sfo{6fnL

agfO{ cWoog u/fO{ k|fKt

;'emfj sfof{Gjog ug{]

k|fs[lts ;|f]t

Joj:yfkg;DaGwL

sfo{qmd /

sfo{gLltx¿sf]

ljkb\ hf]lvdsf

b[li6n] ;+zf]wg /

kl/dfh{g ePsf] x'g]

@)&* jg tyf e";+/If0f

dGqfno,

hg;+Vof tyf

jftfj/0f dGqfno,

;+3Lo dfldnf tyf

:yfgLo ljsf;

dGqfno

#=#=# nlIft ju{, nlIft ;d'bfo /

nlIft ef}uf]lns If]qsf]

;fdflhs ;'/Iffsf ljleGg

sfo{qmdx?df kx'Fr /

nfeu|x0fsf] l:yltsf] ;dLIff

u/L o:tf] sfo{qmdn] ljkb\

pTyfgzLntf;Fusf] ;fb[Zotf

s;/L :yflkt ug{ ;S5 eGg]

af/] lj1 x? af6 cWoog

u/fO{ k|fKt ;'emfj sfof{Gjog

ug{]

nlIft ju{, nlIft

;d'bfo / nlIft

ef}uf]lns If]qsf

nflu ljBdfg

;fdflhs ;'/Iffsf

sfo{qmdn] ljkb\

pTyfgzLntfnfO{

k|a4{g ug]{

@)*# dlxnf jfnjflnsf

tyf ;dfh sNof0f

dGqfno,

/fli6«o blnt cfof]u,

dlxnf cfof]u,

lzIff dGqfno

#=#=$ ;j{u|fxL / nlIft ju{ s]Gb|Lt

b'O{ vfn] ljkb\ hf]lvd aLdf

k|0ffnLsf] ;DefJotf /

lbuf]kgsf] cWoog u/L

cfjZos sfo{of]hgf agfO{

o:tf sfo{qmd nfu" ug]{

cfjZostf /

;Defjgfsf]

cfwf/df æljkb\

hf]lvd aLdf

k|0ffnLÆsf] lj:tf/

x'g] .

@)&* aLdf ;ldlt,

/fli6«o aLdf ;+:yfg,

cy{ dGqfno,

g]kfn OG:o'/]G; ;+3

#=#=% ;d'bfodf cfwfl/t, of]ubfgdf

cfwfl/t n3'aLdf, kz' aLdf,

v]tL aLdf, s[ifs cf/lIft

sf]if, hf]lvdsf]

;fd"lxsLs/0fsf] of]hgfx?

ljsf; ug]{ :ki6 sfo{of]hgf

ljsf; u/L cfufdL kGw|f}+

of]hgf dfkm{t\ sfo{Gog ug{]

;d'bfodf cfwfl/t

s[lif;DaGwL aLdf /

hf]lvd

x:tfGt/0fsf

sfo{qmdsf] lj:tf/

x'g]

@)&* ;xsf/L tyf u/LaL

lgjf/0f dGqfno,

cy{ dGqfno,

s[lif ljsf; dGqfno,

kz' ljsf; dGqfno,

aLdf ;ldlt

#=#=^ ljkb\ hf]lvd aLdf, hf]lvd

x:tfGt/0f nufotsf

sfo{qmddf lghL If]qsf]

;xeflutf / nufgLnfO{

cfslif{t ug{ gLltut Joj:yf

ljkb\ hf]lvd jLdf

/ hf]lvd

x:tfGt/0fsf

sfo{qmddf lghL

If]qsf] ;xeflutf

@)&* aLdf ;ldlt,

cy{ dGqfno,

g]kfn pBf]u jfl0fHo

dxf;+3,

g]kfn pBf]u kl/;+3

25

u/L ;fj{hlgs— lghL

;fem]bf/LnfO{ k|j4{g ug{

sfo{of]hgf agfO{ nfu" ug{]

clea[l4 x'g]

sfo{;"rL $M cfktsfnLg ;d:of cTofjZos ;]jf / ;+/rgfx?sf] lg/Gt/tfsf] k|Tofe"lt

xfnsf] l:ylt

§ @)&@ sf] e"sDk / To;cl3sf d'Vo ljkb\sf 36gfx? kZrft\ g]kfndf cfktsflng ;dodf

cTofjZos ;]jfx?sf] k|sfo{ / ;+/rgf cj?4 x'g] u/]sf] 5 .

§ ljBfno ejg / :jf:Yo rf}sL÷pkrf}sLx?sf] ;+/rgfut / k|sfo{ut lg/Gt/tf ljvl08t x'g]

u/]sf] 5 . ljBfno ejgx¿sf] sdhf]/ ef}lts ;+/rgf :ki6 dxz"; ePsf] 5 .

§ c:ktfnx?sf] cfktsflng pkrf/ k2lt, tflnd ;+oGq, :yfg / Joj:yfksLo k"j{ tof/Lsf]

cefjdf cj?4 x'g] u/]sf] 5 .

§ af9L, klx/f], e"sDk, 8'jfg nufotsf ;d:ofn] d'Vo / ;xfos /fhdfu{x? a]nfa]nfdf cj?4

e}/xg] l:ylt 5 .

§ sf7df8f}+l:yt Psdfq cGt/f{li6«o ljdfg:yn cfkm}+df hf]lvdu|:t cj:yfdf 5 . s'g} klg

7"nf] ljkb\sf] l:yltdf xjfO{dfu{sf] lx;fadf g]kfnsf] afFsL ljZjaf6 ;Dks{ g6'6\g] cj:yfsf]

a}slNks tof/L ug{ afFsL 5 .

sfo{of]hgf $

sf]8 /0fgLlts lS|mofsnfk ck]lIft kl/0fd ;dofjlw lhDd]jf/L

#=$=! g]kfnsf] ;Gbe{df

cfktsflng ;dodf

cTofjZos ;]jf / ;+/rgfsf]

;Defljt l:yltsf] :ki6

gLltut kl/efiff / klxrfg

u/L ltgsf] ;+/rgfut /

k|sfo{ut lg/Gt/tfsf]

k|jnLs/0f / ljsNkx?sf]

:ki6 of]hgf ljsf; u/L nfu"

ug{]

7"nf ljkb\kl5sf]

cfktsfnLg

cj:yfdf klg

cTofjZos ;]jf /

;+/rgfx¿ lg/Gt/

;]jfdf /xg]

@)&* u[x dGqfno,

:jf:Yo dGqfno,

lzIff dGqfno,

;+:s[lt ko{6g tyf

gful/s p8\8og

dGqfno,

;"rgf tyf ;+rf/

dGqfno,

vfg]kfgL tyf ;/;kmfO{

dGqfno,

ef}lts lgdf{0f tyf

oftfoft dGqfno

#=$=@ b]zsf] ;Dk"0f{ ljBfnox?nfO{

;a}eGbf dhj't ;+/rgfsf]

?kdf lgdf{0f, k'g lgdf{0f /

ljBfno

ejgx¿sf]

;jnLs/0f /

@)*& lzIff dGqfno,

zx/L ljsf; dGqfno,

;+3Lo dfldnf tyf

26

k|jnLs/0f u/L 7"nf ljkb\sf]

cj:yfdf ;'/lIft

cfktsflng cfjfzLo ;]jf

;d]t k|bfg ug{ ;Sg] u/L

?kfGt/0f ug{ Pp6f

sfo{of]hgfsf] ljsf; u/L

nfu" ug{]

k|jnLs/0f eO{

cfktsfnLg

cj:yfdf tL

ljBfno kl/;/

;'/lIft cfjf;Lo

If]qdf ?kfGt/0f

ug{;lsg] l:ylt

aGg]

:yfgLo ljsf; dGqfno,

:yfgLo tx

#=$=# c:ktfnx?sf] / ;du|

:jf:Yo ;]jfsf] cfktsfnLg

pkrf/ Ifdtf clej[l4 ug{

Pp6f sfo{of]hgfsf] ljsf;

u/L nfu" ug{]

c:ktfn / :jf:Yo

rf}sLx¿af6 k|bfg

ul/g] ;]jf

cfktsfnLg

;dodf klg ;'rf?

/xg] l:ylt aGg]

@)*# :jf:Yo dGqfno,

7"nf / If]qLo

c:ktfnx?,

:yfgLo tx

#=$=$ d'Vo ;xfos / leqL dfu{ /

/fhdfu{x?sf] cfktsflng

/0fgLlts dxTj klxrfg u/L

ltgsf] hf]lvd / ljkb\

;xgzLntfsf] d'Nof+sg u/L

k|jnLs/0f ug]{ . a}slNks

dfu{sf] :ki6 klxrfg,

k|fyldsLs/0f u/L /fhdfu{

lgdf{0f / ;jnLs/0fsf]

sfo{of]hgfsf] ljsf; u/L

nfu" ug{]

j}slNks dfu{ /

/fhdfu{x¿sf]

klxrfg /

k|jnLs/0f eO{

ljkb\sf] cj:yfdf

klg cfjfudg

cj?4 gx'g] l:ylt

aGg]

@)*# ef}lts lgdf{0f tyf

oftfoft dGqfno

#=$=% lgdf{0ffwLg gofF / cGt/f{li6«o

jf If]qLo ljdfg:ynx?sf]

e"sDk k|lt/f]wL lgdf{0f ug]{ .

lqcljnfO{ ;+/rgfTds /

k|sfo{ut lx;fan] Ifdtf

clej[l4 / ;jnLs/0f ug]{

ljdfg:ynx¿ vf;

u/L lqcljsf]

;jnLs/0f eO{

e"sDk k|lt/f]wL

Ifdtf a9\g]

@)*# ;+:s[lt ko{6g tyf

gful/s p8\8og

dGqfno

g]kfnL ;]gf

#=$=^ 7"nf ljkb\sf] cj:yfdf

;'/lIft vfg]kfgL /

zf}rfnosf] lg/Gt/tfsf]

nflu Pp6f sfo{of]hgfsf]

agfO{ nfu" ug{]

7"nf ljkb\kl5sf]

cfktsfnLg

cj:yfdf klg

;'/lIft vfg]kfgL /

j}slNks

zf}rfnosf] ;]jfn]

lg/Gt/tf kfpg]

@)*# Vffg]kflg tyf ;/;kmfO{

dGqfno

ef}lts lgdf{0f tyf

oftfoft dGqfno

27

28

-$_

k|efjsf/L k|ltsfo{ / æemg} /fd|f] lgdf{0fÆsf] nflu ljkb\ k"j{tof/L

ljkb\ k"j{tof/Lsf] sfo{n] d'Vo ¿kdf k|sf]ksf 36gf / ltgsf] c;/sf] k"jf{g'dfg, h'Wg] Ifdtf /

k"j{ nfe;Fu ;Dj4 1fg / IfdtfnfO{ ;d]6\b5 . o;n] ljkb\ hf]lvd Joj:yfkgsf] kl/lwdf /x]/

cfktsflngsf] Joj:yfkg / p2f/ . /fxt b]lv lbuf] k'gnf{esf] l:ylt;Ddsf] qmdj4 ;+qmd0fnfO{

;d]6\b5 . o; cGtu{t d"n?kdf ljkb\ hf]lvdsf] ;xL cf+sng, k"j{;"rgf k|0ffnL, cfsl:ds

of]hgf, cfsl:ds ;fdfu|Lsf] hf]xf] / e08f/0f ;'/lIft lgisfzg / s[lqd k"j{ cEof; kb{5g\ .

k|ltsfo{n] ljkb\sf] l:yltdf jf To;kl5 nuQ} cfktsflng ;]jf / ;xof]usf] sfdnfO{ ;d]6\b5 .

dfgjLo hLjgsf] /Iff / yk ef}lts Iflt x'gaf6 /f]Sg' of] ;dosf] k|fyldstfo'Qm sfo{ xf] .

p2f/, vf]h, /fxt, cfktsflng :jf:Yo ;]jf, c:yfoL cf>o, ;'/lIft kfgL / ;kmfO{ tyf vfgfsf]

Joj:yf o; ;dosf k|fyldstfo'Qm sfo{ x'g\ .

cfksflng r/0f ;lsP kl5 ljkb\ k|efljt ;]jf / ;'ljwfx?df ;'wf/ / ;fdfGoLs/0f, cfo cfh{g

/ hLljsf]kfh{g h:tf k'gnf{esf sfo{x? kb5{g . hgr]tgfsf] Jofks clej[l4, ;jn of]hgf /

;+:yfut ;'b[l9s/0f / ;dGjoåf/f k'gM:yfkgf / k'gM lgdf{0fsf sfd dfkm{t emg\ /fd|f] lgdf{0f

cleofg klg oxL r/0fdf z'? x'g ;S5 .

k|efjsf/L k|ltsfo{ / emg} /fd|f] lgdf{0fsf] nflu ljkb\ k"j{tof/Lsf d'Vo kIfx¿? lgDgjdf]lhd

5g\ –

§ gLltut sfo{ ;+/rgfx?sf] ;'b[9Ls/0f / cBfjlws/0f .

§ Ifdtf clej[l4 / sfo{ ;+oGqx?sf] tof/L .

§ cfktsfnLg ;dodf r':t k|ltsfo{sf nflu k"j{ tof/L

sfo{;"rL ! M gLltut sfo{;+/rgfx?sf] ;'b[9Ls/0f / cBfjwLs/0f

xfnsf] l:ylt

§ /fli6«o ljkb\ k|ltsfo{sf] sfo{9fFrf, @)&) -NDRF_ n] /fli6«o:t/sf] ljkb\ k|ltsfo{sf] Pp6f

9fFrf tof/ u/] klg @)&@ sf] e"sDkkl5sf] /fxt, p2f/ / k'glg{df{0fsf] sfo{df ;dGjosf]

cefj 68\sf/f] b]lvof] .

§ d'n's ;+3Lo 9fFrfdf uO;s]sf] l:yltdf ljkb\ k|ltsfo{sf] sfo{9fFrfn] klg o;nfO{ cfTd;ft\

ug'{ h?/L /x]sf] .

29

§ ljkb\ kZrft\ kgnf{e sfo{9fFrf @)&# sfof{Gjogdf NofOP klg k'gMlgdf{0fsf] ultn] tLj|tf

lng g;s]sf] .

§ 7"nf ljkb\sf 36gfkl5 c:tJo:t aGg] ;]jf ;'ljwfnfO{ oyfl:yltdf k'gM ;+rfngdf Nofpg

If]qut of]hgfsf] cefj /x]sf] .

§ ljkb\sf 36gfkl5 :jtM:km"t{ ?kdf cfpg] hfu?stf, dfgjLo ;xof]usf] efjgf / /fxt

;xof]usf] PsLs[t k|of]u x'g g;sL x/]s k6s cndn, låljwf / cGt/lj/f]w b]vfkg]{ u/]sf] .

sfo{of]hgf !

sf]8 /0fgLlts lS|mofsnfk ck]lIft kl/0fd ;dofjlw lhDd]jf/L

$=!=! @)&@ sf] e"sDk kZrft\

p4f/, vf]h / /fxt

ljt/0fsf] Joj:yfkgdf

b]lvPsf] z'istf /

;dGjosf] cefj tyf d'n's

;+3Lotfdf k|j]z u/]sf]

oyfy{nfO{ dWogh/ ub}{

ljBdfg /fli6«o ljkb\

k|ltsfo{ sfo{ 9fFrf -NDRF_,

@)&) sf] ;dLIff /

kl/dfh{g ug{]

cBfjlws /

Jofjxfl/s gofF

æ/fli6« ljkb\

k|ltsfo{ sfo{9fFrfÆ

tof/ eO{

sfof{Gjogdf cfpg]

@)&* sfg"g Gofo tyf

;+;bLo Joj:yf

dGqfno,

u[x dGqfno,

g]kfn /]8qm; ;f];fO6L

g]kfnL ;]gf

$=!=@ e"sDkkl5sf] k'glg{df{0f

cleofgdf b]lvPsf] gLltut,

;+:yfut, >f]tkl/rfng /

;dGjosf] cefj ;d]tsf

cg'ejsf cfwf/df ljBdfg

æljkb\ kZrftsf] k'gnf{e

sfo{9fFrfÆ -PDRF_ @)&#

sf] ;dLIff / kl/dfh{g ug{]

cBfjlws,

Jofjxfl/s / gofF

æljkb\ kZrftsf\

k'gnf{e sfo{9fFrfÆ

tof/ eO{ k|of]udf

cfpg]

@)&* /fli6«o k'glg{df{0f

k|flws/0f,

zx/L ljsf; dGqfno,

:yfgLo tx

lzIff dGqfno

:jf:Yo dGqfno

;+3Lo dfldnf tyf

:yfgLo ljsf;

dGqfno

$=!=# ljkb\ kZrftsf] If]qut9

(sectoral) sfo{x?sf]

lg/Gt/tfsf] nflu /fli6«o

lgb]{lzsfsf] th'{df

ljkb\ kZrft\sf]

If]qut sfo{x¿sf]

lg/Gt/tfsf nflu

/fli6«o lgb]{lzsf

tof/ eO{ k|of]udf

cfpg]

@)&* u[x dGqfno,

zx/L ljsf; dGqfno,

;+3Lo dfldnf tyf

:yfgLo ljsf;

dGqfno

$=!=$ ljkb\sf 36gf kZrft

36gf:ynd} k'uL /fxt

/fxt ;fdu|Lsf]

ljt/0fsf ;dodf

@)&* u[x dGqfno,

/Iff dGqfno,

30

;fdfu|L k|ToIf ?kdf ljt/0f

ug]{ dfgjLo dgf]efjgfsf]

sb/ ug{, t/ /fxtsf]

ljt/0f / kl/rfngdf

bf]xf]/f]kg cfpg glbg :ki6

lgb]{lzsf -SOP_ th'{df u/L

nfu" ug]{

;dGjo / Psåf/

k|0ffnL k|efjsf/L

?kdf sfod /xg]

g]kfnL ;]gf,

;z:q k|x/L,

g]kfn k|x/L,

g]kfn /]8qm; ;f];fO6L

sfo{;"rL @M Ifdtf clej[l4 / sfo{ ;+/rgfx?sf] tof/L

xfnsf] l:ylt

§ ;/sf/L, u}/;/sf/L, ;fd'bflos / dfgjLo ;xfotf -k/f]ksf/_ h:tf ljleGg kmfF6df /x]/

sfd ug]{ dfgjLo / ;+:yfut Idtf cf+sng, cfjZostfsf] klxrfg / Ifdtf clej[l4sf

nflu lg/Gt/ sfd ug]{, ljZjf;gLo ;+:yfsf] cefj .

§ tLgj6} ;'/Iff lgsfo cfktsflng vf]h tyf p2f/sf] sfo{df ;+nUg x'g] u/]sf] ePklg

sfo{ut?kdf bIf / >f]t ;fwgo'Qm lhDd]jf/L kfPsf] PsLs[t ;'/Iff lgsfosf] ljsf; x'g

afFsL /x]sf] .

§ ;d'bfodf cfwfl/t, tflnd k|fKt k|yd p2f/sx? -first responders_ sf] ;~hfn v8f ug{

g;lsPsf] .

§ cfksfnLg x/ l:yltdf sfd ug{;Sg] cEo:ttfsf] ljsf;sf] lgldQ ;do–;dodf ul//xg'

kg]{ k"jf{Eof;sf sfdx? lg/Gt/ ug{ g;lsPsf] .

§ cfunfuL, 89]nf] h:tf k|sf]kx? lg/Gt/ x'g] u/] klg cunfuL lgoGq0fdf Nofpg tflnd k|fKt

>f]t ;fwgo'Qm ;]jfsf] k|Tofe"lt ug{ g;lsPsf] .

sfo{of]hgf @

sf]8 /0fgLlts lS|mofsnfk ck]lIft kl/0fd ;dofjlw lhDd]jf/L

$=@=! /fli6«o :t/df ljkb\ k|ltsfo{

Ifdtf / lg/Gt/ tflndsf]

cfjZostfnfO{ ;Djf]wg ug{

Ifdtf, >f]t / :ki6

lhDd]jf/L ;lxtsf] Pp6f

/fli6«o ljkb\ Joj:yfkg

tflnd tyf >f]t s]Gb|sf]

cfaZostf ePsf]n]

/fli6«o :t/sf]

Ifdtf ;DkGg

æljkb\ Joj:yfkg

tflnd tyf ;|f]t

s]Gb|Æsf] :yfkgf

eO{ Ifdtf

clej[l4sf

sfdx¿ lgoldt

@)&* sfg"g dGqfno

u[x dGqfno,

/fli6«o of]hgf cfof]u

31

cfaZos gLltut / sfg"gL

Aoj:yf ug{]

/ ;+:yfut x'g]

$=@=@

s

vf]h, p2f/ / /fxtsf]

sfddf bIftf, r':ttf /

k|efjsf/L ;dGjosf] nflu

s'g} Pp6f ;'/Iff lgsfo

nfO{ INSARAG dfkb08

cg'?ksf] PsLs[t vf]h tyf

p2f/ -SAR_ jnsf] ?kdf

?kfGt/0f ug{] gLltut,

sfg"gL / ;+:yfut Aoa:yf

ug{]

/fli6«o ljkb\sf]

38Ldf klg

k|efjsf/L ?kdf

vf]h tyf p4f/

ug{;Sg] Ifdtfjfg

/ PsLs[t ;'/Iff

an tof/ x'g]

@)*# g]kfnL ;]gf,

;z:q k|x/L,

g]kfn k|x/L,

u[x dGqfno,

$=@=@

v

g]kfnL ;]gf / g]kfn

k|x/LnfO{ surge Ifdtfsf]

clej[l4df kl/rfng ug]{

g]kfnL ;]gf /

g]kfn k|x/L surge

Ifdtfsf]

clej[l4df

k|efjsf/L ?kdf

kl/rflnt ePsf]

x'g]

@)*# g]kfnL ;]gf,

g]kfn k|x/L

$=@=# cfktsfnLg ;dodf sfd

ug{;Sg] Idtfsf]

k|Tofe"ltsf nflu k"j{

cEof;sf sfd -mock drills,

evacuation_ nfO{ ;doj4

?kdf ;~rfng ug{]

sfo{of]hgf agfO{ ;+:yfut

lhDj]jf/L tf]Sg]

k"j{cEof;sf

sfdnfO{ ævf]h

tyf p4f/

PsLs[t ;'/Iff

anÆ n] k|efjsf/L

¿kdf

sfof{Gjogdf

NofO{ k"j{of/L

;'b[9 agfpg]

@)*# g]kfnL ;]gf,

;z:q k|x/L,

g]kfn k|x/L,

g]kfn /]8qm; ;f];fO6L

$=@=$ d'n'sdf cfunfuL

lgoGq0fsf] Ifdtf clej[l4

ug]{ Pp6f PsLs[t cUgL

lgoGqs ;d"x v8f u/L

>f]t, ;fwg / tflnd dfkm{t

Ifdtf clej[l4 ug{ :ki6

sfo{b]z ;lxtsf] sfo{of]hgf

agfO{ nfu" ug{]

cfunfuL

lgoGq0fsf nflu

;Ifd / ;|f]t

;fwgo'Qm PsLs[t

æclUg lgoGq0f

;d"xÆ /0fgLlts

?kdf x/bd tof/

cj:yfdf /xg]

@)*& ;+3Lo dfldnf tyf

:yfgLo ljsf;

dGqfno,

:yfgLo tx,

g]kfn jf?0f oGq

32

sfo{;"rL # cfktsfnLg ;dodf r':t k|ltsfo{sf nflu k"j{tof/L

xfnsf] l:ylt

§ ljkb\ hf]lvd, k|sf]k / ;+sf6f;Ggsf] af/]df ;d'bfodf sfd ug]{, ;r]tgf a9fpg], hgtfnfO{

x/bd ;';"lrt /fVg] / klrfng ug{ ;Sg] ;+:yfut ;+/rgfsf] cefj . ;d'bfo txdf ljkb\

hf]lvdnfO{ ;Unf] k|fyldstfdf /fv]/ sfd ug]{ u}/;/sf/L ;+:yfsf] lg/Gt/ cefj .

§ :yfgLo lgsfo u7g x'g] qmd hf/L /x]sfn] To:tf lgsfonfO{ ljkb\ hf]lvd Joj:yfkgnfO{

k|fyldstfdf /fVg pTk|]l/t ug{ ;lsg] ;Defjgf afFsL /x]sf] .

§ 7"nf ljkb\ kZrft ;Djf]wg ul/g' kg]{ ;fdflhs dgf]k/fdz{ / dfgl;s :jf:Yosf] ;]jfdf

cem} Wofg hfg g;s]sf] .

§ ljkb\ kZrftsf] emg} /fd|f] lgdf{0fsf] ;DefjgfnfO{ rl/qfy{ kfg{ k'gM lgdf{0f / k'gM :yfkgf

cjlwsf nflu :t/Lo lgdf{0f ;fdfu|Lsf] cfk"lt{ / lgdf{0f sfo{nfO{ hf]lvd k|lt/f]ws agfpg]

;+:s[ltsf] ljsf; ug{ afFsL /x]sf] .

sfo{of]hgf #

sf]8 /0fgLlts lS|mofsnfk ck]lIft kl/0fd ;dofjlw lhDd]jf/L

$=#=! ljkb\ hf]lvd Go"gLs/0fsf

nflu ;d'bfodf cfwfl/t

s]Gb|x?sf] Ifdtf clej[l4 /

;~hflns/0f ug{

u}/;/sf/L ;+:yf, dlxnf

;xsf/L ;d"x x? /

:yfgLo o'jf Snj x?nfO{

kl/rfng ug{ ;|f]t /

sfof{b]z ;lxtsf] :ki6

sfo{of]hgf agfO{ nfu" ug{]

;d'bfodf cfwfl/t

df}h'bf ;d"xx¿

:yfgLo :t/sf

ljkb\ hf]lvd

Go"gLs/0f ;d"xsf]

?kdf ?kfGtl/t

x'gyfNg]

@)*# ;+3Lo dfldnf tyf

:yfgLo ljsf; dGqfno,

zx/L ljsf; dGqfno,

u[x dGqfno,

/fli6«o of]hgf cfof]u,

/fli6«o k'glg{df{0f

k|flws/0f

u}/;/sf/L ;+:yf dxf;+3

$=#=@ gjul7t :yfgLo lgsfosf]

;+:yfut, gLltut /

sfo{qmlds Ifdtf clej[l4

u/L ltgsf] sfo{ If]qdf

ljkb\ hf]lvd Go"gLs/0fn]

k|fyldstf kfpg] s'/fsf]

k|Tofe"lt ug{ :ki6

sfo{of]hgf ;lxt Ifdtf

clea[låsf] PsLs[t s|fo{s|d

;~rfng ug{]

:yfgLo lgsfosf

sfo{qmd /

k|fyldstfx¿df

ljkb\ hf]lvd

Go"gLs/0fsf]

d"nk|jfxLs/0f

ePsf] x'g]

@)&* ;+3Lo dfldnf tyf

:yfgLo ljsf; dGqfno,

zx/L ljsf; dGqfno,

u[x dGqfno,

/fli6«o of]hgf cfof]u,

/fli6«o k'glg{df{0f

k|flws/0f

33

$=#=# ljkb\ kZrftsf] cjlwdf

cfjZos ;fdflhs

dgf]k/fdz{ / dfgl;s

:jf:Yosf] k|j4{g ug{

tflnd k|fKt / bIf dfgjLo

>f]tsf] ljsf; sfo{of]hgf

tof/ ug{]

ljkb\ / ljkb\

kZrft\sf] l:yltdf

cfjZos ;fdflhs

dgf]k/fdz{sf nflu

tflnd k|fKt hu]8f

dfgjLo ;|f]tsf]

ljsf; ePsf] x'g]

@)*& lqe'jg ljZjljBfno,

dgf]lj1fg s]Gb|Lo

ljefu,

g]kfn /]8qm; ;f];fO6L

u}/;/sf/L ;+:yfx?

$=#=$ e"sDk k|lt/f]ws / hf]lvd

k|lt/f]ws k'glg{df{0fsf nflu

:t/Lo lgdf{0f ;fdfu|Lsf]

lg/Gt/ cfk"lt{nfO{ k|Tofe"t

ug{ lghL If]q;Fu ;xsfo{

ljsf; ug]{ u/L Pp6f :ki6

sfo{of]hgf tof/ u/L

sfof{Gjog ug{]

e"sDk k|lt/f]wL

ef}lts lgdf{0fnfO{

cj;/sf] ?kdf

lnFb} To;nfO{

;3fpg lghL If]q

/ Joj;foL

;d"xx?sf] Ifdtf

clej[l4 eO{

cfjZostfsf]

cfwf/df kl/rflnt

x'g] l:ylt aGGf] .

@)*& ef}lts lgdf{0f tyf

oftfoft dGqfno,

cfk"lt{ dGqfno,

g]kfn pBf]u jfl0fHo

dxf;+3,

g]kfn pBf]u kl/;+3,

6«s 6\of+s/ / oftfoft

Joj;foL dxf;+3

$=#=% lgdf{0fsdL{, 8sdL{, l;sdL{,

7]s]bf/ / cfk"lt{stf{nfO{

tflnd, zLk / r]tgf

dfkm{t emg} /fd|f] lgdf{0fsf

lbzfdf nfUg lg/Gt/

tflnd ;~rfng ug]{ .

e"sDk k|lt/f]wL

lgdf{0fsf nflu

tflnd k|fKt

lgdf{0fsdL{ /

cfk"lt{stf{x¿sf]

;d"x ljsf; x'g]

@)&* >d dGqfno,

zx/L ljsf; dGqfno,

;+3Lo dfldnf tyf

:yfgLo ljsf; dGqfno,

g]kfn lgdf{0f Joj;foL

dxf;+3

$=#=^ hf]lvd k|lt/f]ws lgdf{0f

sfo{sf nflu of]Uo 8sdL{,

l;sdL{, 7]s]bf/sf]

k|df0fLs/0f :yfgLo txn]

ug]{ sfg'gL Joj:yf

ldnfpg Ifdtf clej[l4sf]

sfo{ofhgf agfO{ nfu" ug]{

tflnd k|fKt

lgdf{0fsdL{sf]

zLksf] k|df0fLs/0f

/ ;'kl/j]If0f ug]{

;+:yfut lhDd]jf/L

lng :yfgLo

lgsfo ;Ifd x'g]

@)*# >d dGqfno,

zx/L ljsf; dGqfno,

;+3Lo dfldnf tyf

:yfgLo ljsf; dGqfno,

g]kfn lgdf{0f Joj;foL

dxf;+3