Upload
etta
View
130
Download
6
Embed Size (px)
DESCRIPTION
Het Griekse theater. VWO/TTO4 KCV Voorjaar 2011. De grote Dionysia. Jaarlijks feest in Athene, 5e eeuw v.Chr. Vijfdaags toneelfestival ter ere van Dionysus Eind maart: winter voorbij, stad weer toegankelijk voor bezoekers > ook veel niet-Atheners bij feest - PowerPoint PPT Presentation
Citation preview
Het Griekse theater
VWO/TTO4 KCVVoorjaar 2011
De grote Dionysia
• Jaarlijks feest in Athene, 5e eeuw v.Chr.
• Vijfdaags toneelfestival ter ere van Dionysus
• Eind maart: winter voorbij, stad weer toegankelijk voor bezoekers > ook veel niet-Atheners bij feest
• Wedstrijd (agoon): eerste en tweede prijzen
Dionysustheater in Athene
Ca. 17.000 zitplaatsen en rond 330 v.Chr. gebouwd
Opbouw festival• Nacht ervoor: cultusbeeld van
Dionysus naar theater• Dag 1: optocht en offers aan
Dionysus• 3 dagen met tragedies (treurspelen)• Elke dag 3 tragedies (trilogie) van
één schrijver• Afgesloten door satyrspel > acteurs
verkleed als saters• ‘s Middags nog een komedie• Dag 5: optocht en offers,
bekendmaking winnaars en bekroning met klimop
Organisatie festival
•Voorbereiding in zomer: selectie dichters•Choregen: rijke burgers die productie
financierden > kostuums, salaris zangers, training en levensonderhoud koor (15 man) = vorm van belasting
•Dichter zelf was regisseur > componeerde ook muziek + deed choreografie koor. Aanvankelijk ook vaak acteur
•Staat betaalde acteurs•Jury van 10 mensen uit publiek
Oorsprong tragedie I
• Ontstaan uit choros (koor), zang-dansgroep van jongens/mannen
• Wedstrijden tussen choroi ter ere van Dionysus > eerste prijs: tragos (bok)
• Vandaar naam tragoidia (bokkenzang)
• Solist scheidde zich af van koor > dialoog. Thespis was eerste acteur
• In loop van 5e eeuw meer acteurs: Aeschylus > 2e acteur, Sophocles 3e acteur
Oorsprong tragedie II
•Alleen mannelijke acteurs > ook in vrouwenrollen
•Max. 3 sprekende acteurs op toneel, maar meer personages
•Acteurs speelden meer dan één rol
•Figuranten (κωφα προσωπα)•Maskers voor koor en acteurs•Muziek en dans: koor begeleid
door dubbele fluit (aulos)
Aeschylus
•525-456 v.Chr.•Ca. 90 tragedies
geschreven•7 tragedies bewaard
gebleven, waaronder één trilogie: Oresteia
•Enige van wie tragedies werden herhaald op Dionysia na zijn dood
•Slechts twee acteurs; belangrijke rol koor
Sophocles
•495-406 v.Chr.•123 stukken
geschreven, ook satyrspelen
•24 keer eerste prijs gewonnen
•7 tragedies volledig bewaard
• Introduceerde derde acteur; koor niet echt betrokken bij handeling, maar geeft commentaar
Euripides
•480-406 v.Chr.•92 tragedies
geschreven•18 bewaard gebleven•Slechts 5 keer eerste
prijs gewonnen•Sterk psychologische
inslag, inleving in vrouwen
Aristoteles’ Poetica• Begin 4e eeuw v.Chr.• Bron over ontstaan tragedie (in deel 1); ook over
komedie (deel 2, verloren)• Regels voor goede tragedie > invloed op
toneelschrijvers tot in 17e eeuw: eenheid van plaats, tijd en handeling. Drie eenheden echter niet bij hem terug te vinden
• Wel: één leidende gedachte; niets over plaats; niet langer dan één etmaal > geen regels
• Karakter van personages ondergeschikt aan handeling
• Doel: angst (φοβος) en medelijden (ελεος) opwekken > daardoor “reiniging” (katharsis) van publiek
• Plot moet omslag (peripeteia) bevatten > van geluk naar ongeluk, liefst samen met herkenning of tragische vergissing
Opbouw tragedie I
•Meestal één plaats (mogelijkheden voor decorwisseling beperkt) > meestal voor tempel of paleis
•Gebeurtenissen elders > bodeverhaal•“Actie-scènes” buiten beeld•Tijdsverloop beperkt•Plot één geheel
Opbouw tragedie II•Proloog•Parodos: eerste koorlied•Eerste epeisodion (scène)•Eerste stasimon (eenstemmig koorlied)•Nog drie-vier epeisodia en stasima•Exodos en epiloog (laatste scène en
slotregels koor)
•Bijzondere tekstvormen: bodeverhaal, stichomythie
Opvoeringspraktijk I
• Muziek nauwelijks bekend• Choreografie niet bekend• Kostuums en decors niet
teruggevonden > vaasafbeeldingen en muurschilderingen
Acteurs met maskers van Hercules enDionysus
Vaas met scènes uit de Medea van Euripides. 325 v.Chr.
Opvoeringspraktijk II
• Opvoering in open lucht, overdag
• Weinig effecten met licht of decor > beschilderde panelen
• Moord achter de coulissen > lijk op podium binnengerold (ekkuklèma)
• Geluidseffecten: spiegel/trommel (donder en bliksem), paarden (houten borden), regen (pot bonen)
• Toneelmachines: deus ex machina (hijskraan)
Medea op slangenwagen als deus ex machina,ca. 400 v.Chr.
Opbouw theater
1. Skènè2. Orchestra (in
midden plaats voor altaar)
3. Parodoi of eisodoi4. Tribune
Epidauros
Theaterreconstructies