HermanHugo - dbnl › tekst › hugo001piad01_01 › hugo001piad...*4r Sanctissimo D.nostro Vrbano octavo pontifici maximo. CVIsecūdùmDeum, PIADESIDERIA, nisidesiderioorbis Christiani,Tibi,in-quam,BEATISSI-MEPATER,dedicarem?Certè

Pia desideria

Herman Hugo

bronHerman Hugo, Pia desideria. Hendrick Aertssens, Antwerpen 1624

Zie voor verantwoording: http://www.dbnl.org/tekst/hugo001piad01_01/colofon.htm

© 2007 dbnl

i.s.m.

*3r

Herman Hugo, Pia desideria

*4r

SanctissimoD. nostroVrbanooctavopontificimaximo.

CVI secūdùm Deum,PIA DESIDERIA,nisi desiderio orbisChristiani, Tibi, in-quam, BEATISSI-ME PATER, dedicarem? Certèvidentur Diuinâ huc quâdam de-signatione destinata, quae iamdudum Tibi olim Cardinali, ma-ximo literatorum Patrono, à me


*4v

fuerant tacitâ cogitatione conse-crata.Iam quidem Sacra Tua Ponti-

ficis Majestas tantùm deterrebat,quantum nuper MAPHAE ICARDINALIS BARBER I N Inotissima humanitas inuitabat:ambitiosus tamen hic libellusmeus, omnibus DES I DER I I Ssuis, ampliùs etiam Pontificisquàm Cardinalis patrocinio vin-dicari expetebat.Venit ergo suo sibi argumen-

to, cultuq́ue diffidens, Tuarumverò Virtutum inuitatu audax, nedicam inuerecundus. Vt optaret,Tuus in literas meliores amorimpulit; vt auderet, VRBAN Inomen suasit; vt timeret, sua in-fantia, Tuaq́ue summa eruditio


*5r

fecit, Vrbanitatem, cùm BAR -BER I NVS esses, expertum seprolixissimè indicabat CarolusScribani noster, oblato nuperProdigo suo. Amorem in lite-ratos omnes & publica fama lo-quebatur, & confirmabat testi-monium Tarquinij Gallutij, quiinscriptâ Tibi suarum Oratio-num praefatione narrat: Ita Te so-litum eos excipere, qui Musis hiscemansuetioribus delectantur, vt exte-rorum prope nemo Romam ingredia-tur, qui Te non conueniat, conuen-tumq́ue sic admiretur, vt palàm pro-nunciare non dubitet, vnum Te esse,cui, si facultas daretur, voluntas et-iam esset, fugientes literas à situatque ab interitu vindicandi.Eruditionem denique etiam-


*5v

num testantur politissimorumpoëmatum Tuorum immortaliamonimenta.Etenim VRBANE PON -

T I F EX MAX IME , (quod sineadulationis notâ depraedicant o-mnes)

Seu per audaces noua dithyrambosVerba devoluis, numerisq́ue ferrisLege solutis;

Seu Deum, Regesq́ue -Concinis majore .... plectro;Multa te Coelo leuat aura Cycnum.

Et quid ego, ad aras Tuas, semi-paganus afferam, quae

- Apis MatinaeMore modoq́ue

- operosa paruusCarmina finxi?

Hic metus, ne Marsyae calami-


*6r

tate multarer, ad rudiores aurestrepidantem relegabat, cùm de-nuò blandissimi nominis Tui ve-nit in mentem, plusq́ue ab VR -BANO sperare iussit, quàm Mar-syae licuit ab inurbano Apol-line.Cogitabam praeterea excusa-

ri me quoque temeritatis posse;si venissem, non quasi interpel-laturus sacratissimas Tuae Beatitu-dinis curas, reuocatione studio-rum iam pridem depositorum,sed valedicturus tantùm. Sic e-nim intelligebam, ad sacrumConclaue (cùm in eo degeresPontifex designandus) aduolasseapes (Musis olim sacras) cellasq́uesuas, haud procul fenestrâ Mu-saei Tui construxisse; non alio, vt


*6v

ego quidem auguror portento,quàm quasi valedicerent Phoebosuo; praedicerentq́ue Maiorumtuorum ceras, insigniaq́ue absse expressa, deinceps PontificiaeTiarae velut sacro alueari suppo-nenda.O vaticinium coelesti omine

designatum, euentu certissimoapprobatum! Quamquam nonapibus modò naturâ suâ diui-nantibus, verùm etiam cuiuis velcrassissimo auguri, longè facilli-mum fuerit praesentire, Pontifi-cem Te Maximum futurum, priùsquàm factus esse renunciareris.Certè enim maxima virtutumTuarum decora, eruditionis, re-rumq́ue abs Te gestarum fama,ita orbem peruaserat vniuersum,


*7r

vt priùs Pontifex Maximus, o-mnium esses acclamatione fa-ctus, quàm Purpuratorum Pa-trum sententiis dictus. Nimirum,iam Pontifex eras, sed Oraculotantùm sanctissimi illius Sena-tus designandus. Et ne meritistestimonium deesset, calculisquinquagenis; quaternis praeter-ea reliquis (qui soli desidera-bantur) eligendus, nisi huma-nâ potius quàm Diuinâ conspi-ratione id factum credi potuis-set.Permitte igitur, B EAT I SS I -

ME PATER , vt qualem Teper omnem retro vitam praesti-tisti, qualemq́ue admirati suntplurimi, Omnes aliquando or-be toto noscant, venerenturq́ue.


*7v

Non equidem par Maiestati Tuaepictor sum, sed (quod ModestiaeTuae scio gratius fore) angustâ ta-bellâ Magnitudinem Tuam (vtille olim solo pollice Cyclo-pem) aliquatenus adumbra-bo.

Ignosce nostri laesus obsequio styli,Amoris hoc crimen tui est.

Sacra Hebraïcae linguae adytastudiosus indagator penetrasti. At-tici sermonis peritissimus, mellaloqueris

- Dulcius illoMelle, quod in ceris Atticaponit apis.

Inter Latinos, ita chorum du-cis, vt sanctissimos Pontifices,Damasum, Nazianzenum, O-rientium, Ennodium, Am-


*8r

brosium, Paulinum, Prospe-rum, Sidonium imitatus, ser-monem elegantissimis, ne di-cam prope diuinis, numeris alli-garis.Venio ad honorum gradus, per

quos Tua Te Virtus duxit. An-no aetatis decimo nono Te Six-tus Quintus ad praelaturam e-uexit; nempe iam tum orbisprincipatui maturum, si id aeta-tis Tibi Pontificatum adolescen-tia, vt Augusto Imperium, per-misisset.

Iam tunc canities animi, iam dulce loquendiPondus & ingenium venerat ante diem,

Ingenium coeleste suis velocius annis.


*8v

Protonotarius deinde Apo-stolicus, Abbreuiator Parci maio-ris, Referendarius vtriusque si-gnaturae, Clericus camerae factuses.Anno vigesimo primo, Cle-

mens VIII. maritimum TibiVmbriae oppidum, Fanum For-tunae, pro se gubernandum de-dit; auguratus nimirum quòd for-tunam ipsam deinceps arbitratutuo recturus esses.Et quae, quantaq́ue deindeà Te

munera, domi, forisq́ue (fortunâsemper veluti morigerante) admi-nistrata sunt?Redeunte in Pontificios cen-

sus, Ferrariensi dominatu, instru-mento extincti feudi scribundopraefuisti.


**1r

Beneuentanis finibus regun-dis, vnà cum Alexandro LudoisioCardinal i, (qui Pontifex posteaGregorij XV. nomen accepit) ar-biter datus es.Iudex aestimandae litis de Pe-

rusino lacu, fundisq́ue Vmbriaeconstitutus, Perusiam triginta sexscutorum millibus aeris alieni libe-rasti.A Clemente VIII. Ferrariam

ductus, celebrati abs se matrimo-nij inter Serenissimum Archidu-cem Albertum, duodecim Au-striacorum Imperatorum sangui-nem, & Elisabetham, Claram,Eugeniam Philippi II. Maxi-mi illius Hispaniarum Regis fi-liam, nuptiales tabulas conscri-psisti.


**1v

Fortunatissimorum Sponsa-lium conditiones, inter Catho-licum Hispaniarum Regem Phi-lippum III. & Margaretam Au-striacam eiusdem Pontificis au-thoritate abs te scriptae, lataeq́ue,tam auspicatas fecêre nuptias, vtmeritò Tibi Hispania debeat po-tentissimum suum Regem Phi-lippum IV. Gallia Reginam An-nam Austriacam; Roma Cardi-nalem Ferdinandum; caetera Re-gna spes maximas suorum con-iugiorum.Denique ab eodem Clemen-

te VIII. in Galliam legatus, e-ius verbis Henrico Magno gra-tulatum iuisti, natâ sibi prole Lu-douico XIII. Rege justissimo,quem brachiis sublatum, Pon-


**2r

tificis Maximi nomine, à sacro Ba-ptismatis fonte suscepisti. O prae-claram Pontificatus Tui arrham!Ecquis enim non intelligeretTe Coelo aliquando ferendo suc-cessurum, qui Regium illud Chri-stianissimi Regni sidus Athlan-tis instar manibus sustineres? I-ta nempe naturâ comparatus e-ras, vt ad maxima quaeque ge-renda, perficiendaq́ue natus vide-reris.Igitur in Vmbriâ Commissa-

rium Apostolicum; in GalliâNuncium, Bononiae LegatumPontificium gessisti. Quid am-pliùs?

Ductus per omnes dignitatum formulas,Meritusq́ue plura quàm gerens.


**2v

Primùm Archiepiscopus Na-zarenus, Cardinalis deinde, tumEpiscopus Spoletinus, Praefectussignaturae Iusticiae, ScotorumProtector, Congregationis depropagandâ fide à Gregorio XV.(vt olim à Clemente VIII. Con-gregationis de Principum debitisexigendis) Denique PONT I -F EX MAX IMVS factuses.Liceat igitur nunc, B EA -

T I S S IME PATER , illudquoque aliquousque in Te con-ferre, quod in CHR I S TVMPontificem immortalem Apo-stolus dixit:

Talis enim decebat vt nobis essetPontifex.

Heb. 7.Etenim haec aetas nostra Tali


**3r

Pontifice indigebat; & Tu Talis,aetate nostrâ, solus Pontifex essemerebaris.Adeòq́ue; ne vlli fas esset dubita-

re (quod olim Sanctiss. PontificiFabiano euenisse, accepimus) cùmin Conclaui esses, candidissimaecolumbae ad fenestram tuam ad-uolantis indicio (Diuinitùs hauddubiè) es designatus. Id quod e-go, nemini ambiguum esse pos-se, tum certò mihi persuasi, cùmintellexi, Te iam recens Pontifi-cem omnium admurmuratio-ne dictum, nondum solenniritu è throno salutatum, ge-nibus humi nixis, manibus, o-culisq́ue sublatis, Deum hisverbis publicè compellasse:


**3v

Domini, si haec electio, non est autè gloriâ tuâ, aut è bono Ecclesiae,aut salute meâ, priùs hinc efferarè Conclaui mortuus, quàm vi-uus.

O vocem Vrbano Pontificedignam! vocem aris, templisq́ueomnibus consecrandam! vo-cem, quae quàm dignus Pon-tificatu esses, quo instinctu adeum prouectus, facilè indica-ret.Sic viue diu Ecclesiae Tuae VR -

BANE OPT IME MAX I -ME , cui Princeps iubente coe-lo praefectus es; & cùm hocmeum qualecumque munuscu-lum aspicies, neque Pontifi-cem Te esse, neque eum cuiustanta sit Maiestas, sed VRBA -


**4r

NVM recordare: Caetera Tua,vtpote maxima omnia, plus ni-mio me deterrent; VRBAN Isolius pedes audeo submississimoosculo venerari.

Sanctitatis TuaeSeruus minimusHERMANNVS HVGOSoc. I E SV .


**4v

Lvsvsingentilitiassvae sanctitatisapes.

VR B A N E terris O P T I M E M A X I M EBene ominato nomine P O N T I F E X ,Frustrà repugnas; quando CoeliAuspiciis agitatur vrna.

H O N O R fugacem per sequitur virum;Fugit sequacem: si fugis, occupatVt vmbra, venantesq́ luditNiliacâ Croco dilus algâ.

Quisquis pudendae miles adoreaeTinctam rubenti murice purpuramCretatus ambit, pestilenteVirus atrox bibit ille gemmâ.

Frustrà repugnas; difficilem sequiTe Te prehensat gloria, Te rapit:


**5r

A P E S q́ de Coelo propinantLethifero sine felle mella.

Frustrà repugnas; scilicet obuiâCeruice mortem Prodigus inuocans,Sta pertinax non ferre plexamMellifluis A P I B V S tiaram.

Frustrà repugnas; nunc A P I B V S B O N I SIubente Coelo subjice verticem,Sacriq́ signent B A R B E R I N V MAstragalo meliore fasti.

Fasti auspicatas indigitent A P E S ,Fauosq́ faustos, dicite barbita;Nutrice lactatus CamoenâPindarico bibit ore nectar.

A P V M rigataemunere fasciae,Fauisq́ cunae dulcibus augures,Nomenq́ & omen melle plenumNectaris A M B R O S I O dederunt.

AEtas metalli diuitis aurea,Regnata quondam falcigero seni,Sudare, Portentum! cauatisIlicibus sua mella vidit.

Non vidit auri fulgure splendidasA P E S Hymetti lambere verticem;


**5v

Damnosa quid Midae vetustasVota canit pereuntis auro?

O Roma gemmis Ambrosiam bibeSecura; dulci miscutt vtileAurumq́ melli B A R B E R I N V S ,Delicias opibus maritans.

Aurata nunc sunt saecula! melleaNunc viuit aetas! aurea, mellea,Exundat vbertas, beatoRoma fauos sociat metallo.

MAXIMILIANI HABBEQ VIIS.I.


**6r

Vrbani VIII.Apesin sidera relataecaelestem crateremimplent nectare.

CVr modò caeruleis A P I S emicat aurea campis,Sueta priùs viridi carpere mella thymo?

Aluear vt subijt, quod terna Tiara coronat,Mutat ouans Coelo Dia Melissa solum.

Scis quid agat Superis felicior aduena Regnis?Id quod humi fecit, iam facit illa Polo.

Mel A P I S alma fauis instillat & impluit Astris,Quale dat Enna suis, quale dat Etna rosis,

Quale dat Hybla sacras inuitans ruris alumnas,Quale dat Actaeis hospes Hymettis agris.

Sic olim sitiens liquido sine nectare sidus.Sidereus Crater, iam noua mella bibet.

BALDVINI CABILIAVIS.I.


**6v


**7r

Desideriocollivm aeternorvmChristo Iesvin qvemDesiderant Angeli prospicereamori et desiderio svoVir Desideriorum.

Domine ante te omne desiderium

+o.meum, & gemitus meus à te non.+est absconditus.

Psal. 37.

QVot mihi clàm tacitis mens aestuet anxia votis,Indicio potuit discere nemo meo.

Nemo, nisi arcani qui pectoris intima lustrat,Quem fugit humani nulla latebra sinus.

Ille, meos gemitus, mea scit suspiria solus;Ille, oculis etiam persecatima suis.

Ecquis in alterius sua sensa prosuderit aurem,Sit nisi secreti proditor ipse sui?

Sitamen vlla foret speranda hâc arte medela,Ars desideriis haec foret vna meis.


**7v

Sed neque compressas leuat auris amica querelas,Nec desideriis hâc fit ab arte modus.

Coeperat, heu! natos Rachel vlulare peremptos;Mox, vbi nil flendo profuit, abstinuit.

Scilicet ipse suas facit ignis, editq́ fauillas,Quasq́ pluit, nubes, ipsa resorbet aquas:

Sic melius, proprios quos fudi, combibo fletus,Inq́ suum recidit tutiùs vnda sinum.

Quae mea sint igitur, dum tristè gemo, lamenta,Non nisi nos soli nouimus, ille, & ego.

Quid voueam, tacitis dum compleo littora votis,Non nisi nos soli nouimus, ille, & ego.

Quid clamem, mea dum sese suspiria rumpunt,Non nisi, non nisi nos nouimus, ille, & ego.

O quoties fictas animus gerit histrio partes,Et pugnant animo frons, oculiq́ suo!

Dum gemit & patitur tragicos mens caeca cothurnos,Saepiùs in mimo Roscius ore salit.

Nulla fides lacrymis, lacrymae simulare docentur,Fictaq́ tristitiam risibus, ora tegunt.

Soluor vt in fletus, putat omina tristia vulgus;Soluor vt in risus, omina laeta putat:

Fallitur ah! nostri neque scit mendacia vultus,Cùm laetor, lacrymor; rideo, cùm doleo.

Vix tibi tot, Protheu, quot sunt simulantibus ora,Vota quibus laruam dant, rapiuntq́ suam.

Nemo meos gemitus, suspiria, votaq́ nouit;Nemo, duo nisi nos, & duo sufficimus.


**8r

Liber primvs.Gemitvsanimaepoenitentis.


*1


1

I. [Anima mea desiderauit te in nocte]

Anima mea desiderauit te in nocte.

Isaiae 26.

HEi mihi quā densis nox incubat atra tenebris!Talis erat, Pharios quae tremefecit agros.

Nubila, lurida, squallida, tetrica, terribilis nox;Nocturno in censu perdere digna locum.

Non ego tam tristes Scythico, puto, cardine lunas,Tardat vbi lentas Parrhasis Vrsa rotas:

Nec tot Cimmerio glomerantur in aethere nubes,Vnde suos Phoebus vertere iussus equos:

Nec reor inuisi magis atra cubilia Ditis,Fertur vbi furuâ nox habitare casâ.

Nam licet hîc oculis nullam dent sidera lucem,Non tamen est omni mens viduata die:

Nocte, suam noctem populus videt ille silentûm;Et se, Cimmerij, Sole carere vident:

Arctica cùm senos regnauit Cynthia menses,Dat fratri reduci septima luna vices.

Ast me perpetuis damnaet sors dira tenebris,Nulláque vel minimo sidere flamma micat.

Et neque (quod caecis vnum solet esse leuamen)Ipsa suam noctem mens miseranda videt.

Quin tenebras amat ipsa suas; lucémque perosa,Vertit in obscoenae noctis opaca diem.

Nempe suas animo surata Superbia flammas,Nubilat obscuro lumina caeca peplo.


2

Nec sinit Ambitio nitidum clarescere solem,Fuscat & ingenuas Idalis igne faces.

Heu, quoties subit illius mihi noctis imago,Nox animo toties ingruit atra meo!

Sors oculis nostris melior, quibus ordine certo,Alternas reparant lunáque sólque vices!

Nam quid agat ratio, quid agat studiosa voluntas,Quas habet, vt geminos mens peregrina duces?

Maior, habere oculos, dolor est, vbi non datur vti,Quàm, quibus vtaris, non habuisse oculos.

Qui dolet oppressus lapsis velocius vmbrisLaetior aggreditur manè viator iter.

Sed nimis haec longas tenebris nox prorogat horas,Quae tibi manè negat cedere, Phoebe, diem.

Cùm redit Arctoo Titan vicinior axi,Exultat reducis quisque videre iubar.

Scilicet Aurorae gens vertitur omnis in ortus,Quisque parat primus dicere, Phoebus adest!

Sic ego, saepè oculos tenui sublimis Olympo,Aspiciens, gemino qui iacet orbe, Polum.

Et dixi tam saepè; Nitesce, nitesce meus Sol!Sol mihi tam multos non venerate dies!

Exorere, exorere, & medios saltem exere vultus,Vel scintilla tui sola sat esse potest.

Si quoque vel tanti renuis mihi luminis vsum,Sufficiet vultus expetüsse tuos.


3

Anima mea desiderauit te in nocte.

Isaiae 26.

Aug. Soliloq cap. 31.

ER A T enim tempus quando non cog-noscebam te. Vae tempori illi quandonon cognoscebam te! Vae caecitati illi quan-do non videbam te! Illuminasti me luxmundi, & vidi te.

Serò te cognoui lumen verum, serò tecognoui. Erat autem nubes magna & tene-brosa ante oculos vanitatis meae: ita vt vi-dere non possem solem iustitiae, & lumen ve-ritatis. Inuoluebar in tenebris filius tene-brarum. Tenebras meas amabam, quialumen non cognoscebam. Caecus eram, &caecitatem amabam, & ad tenebras per te-nebras ambulabam. Quis me eduxit? vbieram homo caecus sedens in tenebris & vm-bra mortis? Quis accepit manum meamvt inde me educeret? Quis est ille illumi-nator meus? Non eum quaerebam, & ipsequaesiuit me. Non vocabam eum, & ipse vo-cauit me. Vocasti enim me nomine tuo,intonasti desuper voce grandi in interioremaurem cordis mei; Fiat lux, & facta est lux; &discessit nubes magna, & liquefacta est nu-bes tenebrosa quae operuerat oculos meos;& vidi lucem tuam, & cognoui vocem tuam,& dixi: Verè Domine tu es Deus meusqui eduxisti me de tenebris, & vmbra mortis,


4

& vocasti me in admirabile lumen tuum, &ecce video. Gratias tibi illuminator meus,& conuersus sum, & vidi tenebras in quibusfueram, & abyssum tenebrosam in quâ ia-cueram, & contremui, & expaui, & dixi: Vae,vae tenebris meis in quibus iacui! Vae, vaecaecitati illi quâ videre non poteram lu-men coeli! Vae, vae praeteritae ignorantiaemeae, quando non cognoscebam te Domi-ne! Gratias tibi ago, illuminator & libera-tor meus, quoniam illuminasti me, & cog-noui te. Serò cognoui te veritas antiqua.Serò te cognoui veritas aeterna. Tu eras inlumine, & ego in tenebris, & non cognosce-bam te, quia illuminari non poteram sinete, & non est lux extra te.

Ibid. cap. 33.

Aug. Soliloq cap. 17.

Tu lux Domine; tu lux filiorum lucis,tu dies qui nescis occasum, in quâ ambulantfilij tui sine offensione, & sine quâ omnesqui ambulant, in tenebris sunt, quia te lucemmundi non habent.

D. Gregor, in Iob cap. 21.

Nox quippe est vita pręsens, in quâ quam-diu, per hoc, quod interna conspicimussub incertâ imaginatione, caligamus. Pro-pheta namque ad videndum Dominum,premi se quadam caligine sentiebat, discens:Anima mea desiderauit te in nocte. Ac si apertèdiceret: In hâc obscuritate vitae praesentis,videre te appeto, sed adhuc infirmitatis nu-bilo circumscribor.


5

Aug. in Psal. 76.

Facile enim homini est, quidlibet desi-derare à Domino, & ipsum Dominum nondesiderare.

Bern. in Cāt. serm. 75.

Habet namque mundus iste noctes suas,& non paucas. Quid dico, quia noctes habetmundus, cùm paenè totus ipse sit nox, & to-tus semper versetur in tenebris. Nox est,Iudaica perfidia; nox, ignorantia Pagano-rum; nox, haeretica prauitas; nox, etiam Ca-tholicorum carnalis animalisúe conuersatio.An non nox, vbi non percipiuntur ea quaesunt spiritus Dei? Frustrà per has no-ctes, iustitiae solem & lumen quaeritis veri-tatis, id est sponsum; quia nulla societas luciad tenebras.

Bernar. de Ascens. Domini ser.

Nobis ergo vnde in his tenebris veritas?vnde charitas, in hoc saeculo nequam, inmundo, qui totus positus est in maligno?Putas erit qui intellectum illuminet, qui in-flammet affectum? Erit vtique si conuer-tamurad Christum, vt velamen de cordibusauferatur: hic est enim de quo scriptum est:Habitantibus in regione vmbrae mortis, lux orta esteis.

Gratias illi, qui me quaesiuit fugitiuum,qui me vocando ab interitu reuocauit, quifecit mihi illuminatam noctem. Nox enimest quamdiu ista vita agitur. Quomodo estnox illuminata? Quia Christus descendit innoctem. Accepit Christus carnem de isto


6

saeculo, & illuminauit nobis noctem; perdi-derat enim drachmam mulier illa, accenditlucernam. Sapientia Dei perdiderat drach-mam. Quid est drachma? Numus: in quonumo imago erat ipsius Imperatoris nostri.(Factus est enim homo ad imaginem Dei, &petierat) Et quid facit mulier sapiens? Acce-dit lucernam. Lucerna de luto est, sed habet lu-cem quâ inueniatur drachma. Lucerna ergosapientiae, caro Christi est. De luto facta est,sed verbo suo lucet, & inuenit perditos, &nox illuminatio in deliciis meis. Facta est mihinox in deliciis. Deliciae noctrae Christus.

August in Psal. 138.

Aug. lib. 7. Confessionum cap. 10.

O aeterna veritas, & vera charitas, & charaaeternitas! Tu es Deus meus, tibi suspiro dieac nocte. Et cùm te primùm cognoui, tuassumpsisti me, vt viderem esse, quod vide-rem, & nondum me esse, qui viderem. Et re-uerberasti infirmitatem aspectus mei, radiansin me vehementer, & contremui amore &horrore, & inueni longè me esse à te in re-gione dissimilitudinis.


*2


7

II. [Deus tu scis insipientiam meam]

Deus tu scis insipientiam meam, & delicta mea à te non sunt abs-condita.

Psalm. 68.

SI tibi stultitiae nulla est patientia nostrae,Omnia consilio qui sapiente regis;

Nullus ab offenso veniam sibi numine speret,Nullus enim culpâ, stultitiâq́ vacat.

Haec quoque praecipuas afflat contagio mentes,Et sua stultitiae quemlibet aura rotat.

Quid simulasse iuuat? semel insaniuimus omnes,Quisque, quod infectum saepiùs optet, habet.

Et pater & mater, generis primordia nostri,Maxima stultitiae signa dedêre suae.

Credite posteritas, fatali vendita pomo es;Stultiùs hâc aliquid venditione fuit?

Nec minùs insanus, magni patrimonia censusPerdidit esuriens, munere pultis, Esau.

Et Salomon gemuit lusam vertigine mentem,Quem vagus in furias praecipitauit amor.

Non igitur vatis praesaga oracula fallunt;Maxima stultorum qui fore regna canit:

Cassa nec alterius meritis, puto, vota querelis,Quae simili lacrymans fudit ad astra prece:

O vtinam saperent! vtinam ventura viderent!Ad mala procliuis non ita turba foret.


8

Sic habet. Humanas agitant deliria mentes;Si saperent; terris crimina nulla forent.

Quis (nist desiperent) quosdam dixisse putaret,Nullum qui terris imperet, esse Deum?

Quilibet vt peccet (aliàs peccare timeret)Esse sibi nullum fingit in orbe Deum.

Ipsa igitur nostros auertunt crimina sensus,Nullus & in vitium, sit nisi stultus, abit.

Sed neque se praeceps tenet his dementia claustris,In noua quotidie probra, notasq́ ruit.

Extruimusq́ domos, coeloq́ educimus arces,Ceu data perpetuò terra colenda foret:

Crastinus at vitae iubet, heu! statione moueri;Quis neget insanas nos fabricasse domos?

Conserimus platanos, disponimus ordine lauros,Areolas hortis diuidimusq́ suas:

Quae stolidi serimus, vix tertius aspicit haeres,Ecce operae pretium, quod tuus hortus habet.

Sic, puto, dat senibus puerilis natio risum,Cùm fabricat luteas, paruula turba, casas:

Ludrica sollicitis feruet respublica curis,Hic foenum, hic paleas conuehit, ille trabes;

Aggerit hic grauido plumas & stramina plaustro,Huius erat testâ quaerere munus aquam.

Et sibi tum structae gratantur moenibus vrbis,Magnaq́ se pueri regna locasse putant.

Haec videt, ac ridet quae transit grandior aetas,Vixq́ graues sese virq́, senexq́ tenent.

Haud aliter Superis dant nostra negotia risum,Regnaq́ pro nidis, quae fabricamus, habent.


9

Hoc quoque stultitiae genus est memorabile nostrae,Corpora tam varias nostra subire togas:

Pauca vel hoc studio, peregrinus ad oppida currat,Inueniet vestes per loca quaeque nouas.

Si sedeant vno semel omnes forte theatro,(Quot sua distinctos pompa, colorq́ facit)

Ridiculis videat plenissima pulpita mimis,Rideat & socij pallia quisque sui.

Iam quis non gemmas, quis non sibi congerit aurum?Sudat in hoc hominum conteriturq́ labor.

Quid tamen est aurum, fuluae nisi puluis arenae?Gemmaq́, quàm vitrei gutta gelata maris?

Et petit has tantâ gens stulta cupidine gazas,Seu foret hinc miseris vna petenda salus.

Ecce tibi minimo coelum venale labore,Et coelum hoc pretio, quantula turba petit?

Heu genus insanum! terras praeponitis astris,Ducitis aeternis lucra priora bonis!

Quis pueros (lusu si fors ita turpiter errent)Ludibrio dignos helleboroq́ neget?

Nempe sciunt leuibus quid distent aera lupinis,Vt semel abiectas deseruêre nuces.

Nos mage desipimus, cùm parua crepundia, coelo,Prô pudor! & fatuas pluris habemus opes.

O medici mediam stolidis pertundite venam!Stultitiae queat hic proximus esse furor.

Sed videt haec, magnus qui temperat arbiter orbem,Nostraq́, stultitiae nomine, multa tegit.

Et mea propitius deliria plurima transit,Multaq́ scit coecâ dissimulanda manu.


10

Et qui ius adimat, nouit Praetoris egere,Ne perdam, patrias qui mihi seruet opes.

Ergo adeat sanum mea, fac, tutela patronum,Stultitiae custos esto vel ipse meae.


11

Psalm. 68.

Deus tu scis insipientiam meam, & delictamea à te non sunt abscondita.

Prov. 30.

ST V L T I S S I M V S sum virorum, & sa-pientia hominum non est mecum. Non didicisapientiam, & non noui scientiam sanctorum.

2. ad Cor. II. Prov. 22. Tomo 9. Aug. in spec. peccat. cap. 8.

Vtinam sustineretis modicū quid insipientiae meae!Stultitia [enim] colligata est in corde pueri.[Sed] vis noscere quis sit insipiens, &quis stultus? Respondeo; insipiens estqui se à Paradisi gaudijs peregrinum essenon considerat, & se exulem in hoc exilionon attendit: stultus est, qui licet ista cogno-uerit, liberari tamen à mundi miseriâ pervitae meritum non intendit.

Aug. serm. 8. de Tēp. cap. 5.

Dic ergo te stultum, & sapiens eris. Sed dic,dic, & intus dic, quia sic est vt dicis. Si dicis,noli coram hominibus dicere, & coram Deonon dicere. Prorsus quod ad te ipsum per-tinet, quod ad tua; tenebrosus es. Quid estenim aliud, esse stultum, nisi esse tenebro-sum in corde?

Aug. epist. 119.

Quis est stultus ille qui tamquam lunamutatur, nisi Adam in quo omnes pec-cauerunt?


Basil. homil. in Psal. 37.

Insipientiam quoque [Dauid] stul-tum suum factum nominat, ab insipientiâprocedens. Omne enim peccatum per stul-


12

titiam fit. Qui igitur in peccatis perseue-rant, inq́ue eis consistentes gaudent, & se ob-lectant ac deliciantur, nihilo dissimiles por-cis sunt sese in volutabro luti prouoluenti-bus. Docet autem in quibus fuerit, cùmincideret in peccatum. Quoniam enimtempore aliquo cor meum conturbatum est, &dereliquit me virtus mea, & lumen oculorum meo-rum, & ipsum non est mecum: tempore enim,inquit, peccati; pars animae rationis particepshaud modicam sustinebat perturbationemprauo confusa affectu, & tenebris, ab eo quipeccati fuit impulsor, obducta; adeò vt ininsipientiam inciderit. ideò dicit, putrueruntcicatrices meae à facie insipientiae meae. Conturba-tum itaque cor eius, quoniam in insipientiâfuerat, & à virtute prudentiae exciderat:

Orig in Psal. 37.

Rectè [autē] peccatū insipientiam vocauit,nemo enim sapiens id aliquando cōmittit.

Chrys. homil. 17. in Genes. 14.

Nihil peccato peius; insipientes faciteos, qui antea intellectu, & sapientiâ multâpraeditifuerant.

[Et certè] malitia omnis ex stultitiâ ori-tur; siquidem superbus & iracundus (quo-niam sapientiâ carent) his affectibus absu-mūtur.ideò inquit Propheta: Non est sanitas incarne mea à facie insipiētiae meae: vt omne peccatūè stultitiâ ortum habere demonstret: nam quivirturi studet, qui Deum timet, is sapientissi-mus est. Initium, inquit, sapientiae timor Domini.


13

Quod si ita est; malus, qui Dei timorem nonhabet, sine dubio non est sapiens. Qui hacverâ caret sapientiâ; stultissimus est.

Chrys. homil. 41. in cap. 6. Ioan.

Chrys. hom. 4 in Ioâ.

Nihil enim ab insanientibus differunt, quiterrenas res, & breuì duraturas tam quam insomnis suspicantur. Videntur diuitijs afflue-re, cùm nullis affluant, in delicijs esse, cùmnon sint: neque ante se deceptos intelli-gunt, quàm ab insanià liberentur.

Aug. in Psa. 31.

Delirare tibi videor, cùm haecce loquor;anicularia tibi videntur haec verba. Tu enim(videlicet homo magni consilij, magnaeq́ueprudentiae) excognitas quotidie genera ac-quirendae pecuniae, de negotio, de agricul-tura, fortassis & de eloquio, de iuris consul-tatione, de militiâ; addis, & de foenore. pri-mò hoc à te quaero: scis eum possessurumcui seruas? aut si nondum natus est, scis nas-citurum? seruas filiis; in certum est, an futuris,an possessuris?

Chrys. in Psal. 48.

Sed quid est, dic quaeso, stultius hominequi laborat, & se excruciat, & tantas opescongregat, vt ex eius laboribus alij se volup-tate expleant? Quid est autē; simul insipiens &stultus peribūt? Hic mihi videtur verba facerede impiis, qui toti rebus praesentibus affixisunt, easq́; suspiciūt; de futuris autē nihil phi-losophantur, ea de causa vocans eo sinsipiētes.

Ibid.


Vocauerunt nomina sua in terris suis. Eccealiud genus amentiae; aedificijs, agris, & bal-


14

neis sua nomina inscribere, & putare se ma-gnam consolationem ex eo accipere, & vin-bram pro rei veritate consequi.

Ibid.

Agloriâ suâ exturbant sunt. Quidnam po-test cum hâc conferri stultitiâ, quando eafaciunt de quibus puniuntur; pro quibusignominiâ afficiuntur?

Chrys. homil. 55. ad pop. Antioc

Lignum quidē quod plantasti, manet; do-mus quam aedificas, & ipsa manet; faber au-tem & agricola abducuntur & pereunt. Etcùm haec fiant, tamquam immortales haecomnia comparamus. Igitur audi quid Salo-mon dicat: Acdificaui mihi domos, inquit, plan-taui hortos & viridaria, vineas, natatorias aqua-rum. Sed quid ait post haec omnia? Vanitas va-nitatum, & omnia vanitas. Non simpliciter va-nitas, sed per excellentiam. Et quaeso creda-mus, & res apprehendamus in quibus nonest vanitas: si splendida respicias aedificia, &horum te fallit aspectus, statim in coelum res-pice: à lapidibus & columnis ad illum de-corem oculos reflecte, & videbis quod hęcformicarum sint & culicū opera. cōtemplare spe-ctaculum; ascende ad coelestia, illinc aedifi-ciorum disce splendorem, & hęc nihil esse in-uenies, sed paruulorū ludibria puerorū. verùm nōferunt pueri, vt de re vllâ vtili curam gerant.

Chrys. hom. 4 in 1. ad Corin. cap. 1.

Ita etiam quidam semper volunt lude-re, humiq́ue semper iacent & humi ser-punt ac reptant, & quae humi sunt, nem-


15

pe terrena, affectant. Pueri autem sae-pè, cùm nos loquamur de rebus necessa-riis, corum quae dicuntur, nihil sentiunt,sed semper rident: ita etiam quidam, quan-do de regno loquimur, rident. Pueri rur-sus, quando latronem viderint, & quae suntintus auferentem, non solùm non prohi-bent, sed etiam arrident insidiatori. Sin au-tem calathulum aut sistra abstuleris, aut ali-quid aliud ludicrum, indignantur & aegrèferunt, se dilacerant & solum pulsant. Ita et-iam quidam, videntes diabolum paternaomnia sibi auferentem, rident, ad eumtamquam ad amicum accurrentes: si quis-quam autem aut possessiones, aut diui-tias, aut puerile aliquid abstulerit, se dis-cerpunt. Intelligite insipientes in populo, & stultialiquando sapite. Nolite pueri effici sensibus.

Psa. 93. 1. ad Cor. 14 Chrys. homil. 36. in hunc locum.

Parui enim pueri, parua quidem hianti orestupent & mirantur; rerum verò valde ma-gnarum, non tantâ tenentur admiratione:nolite pueri effici; hoc est, insipientes, vbioportet esse sapientes.

Pueris quidem iis, qui sunt adhuc paulominores, patres praebent eiusmodi: calceos,vestes, aureas quasdam bracteas & armillas.Postquam autem creuerint; illis eis ablatis,dant alia maiora. Ita etiam fecit Deus: nos àparuis illis & puerilibus abducens, ea quaesunt in coelis pollicitus est. Ne haec ergo


16

quae fluunt & praetercurrunt admireris, necsis pusilli & abiecti animi.

Chrys. homil. in Ps. 4.

Augu. Conf. 1. ca. 9.

Sed maiorum nugae negotia vocantur;puerorum autem talia cùm sint, puniuntur àmaioribus.

Ambr. in Psa. 118. Octon. 5.

Beatus vir cui nomen Domini spes eius, & nonrespexit in vanitates & insanias falsas. Qui nonrespicit haec beatus est, qui autem respicit,insanus atque furiosus est. & ideo resipiscatvnusquisque à furore saecularium cupidita-tum, quae ita mentem, animumq́ue pertur-bant, vt compos sui esse nen possit.

Psa. 24.

Delicta iuuentutis meae, & ignorantias measne memineris [Domine.]

Aug. l. 1 de peccat. mer. cap. 35.

Ipsos namque fatuos videmus (quos vul-go moriones vocant) ad cordatorum deli-cias adhiberi, & in mancipiorum aesti-matione, preciosiores esse cordatis. Etsuum paruulum filium, à quo garriente taliapater laetus exspectat, prouocat; sed dū spessubest incrementorum, & ingenij lumen ac-cessurum creditur aetatis accessu, fit vt con-uicia paruulorum, etiam in parentes, nonsolùm iniuriosa non sint, verùm etiam grataatque iucunda, [Quid] quòd in haec etiamconcitentur studio ridendi, & vanitate ma-iorum? nam plerumque illa aetas, iam pa-trem, matremq́ue agnoscens, neutri eorum


audet maledicere, nisi ab altero eorum, autab vtroque, vel permissa vel iussa.


*3


17

III. [Miserere mei Domine]

Miserere mei Domine, quoniam infirmus sum: sana me Domine, quo-niam conturbata sunt ossa mea.

Psalm. 6.

COnquerar; an sileam? iustas dedit ira querelas.Heu sine Poeoniâ sola relinquor ope!

Non ego (verba licet mihi quis iurata dedisset)Sperassem, cordi non magis esse tibi.

Siccine tardus ades, neque nostra pericula tangunt?Quae potuit tantae caussa fuisse morae?

O mea spes! Numen quo non praesentius aegris,Sic potis es nostri non memor esse mali?

Nunc aderant pariter Podalyrius, atque Melampus,Phillyrides Chiron, Poeoniusq́ senex.

Multáque praeterea comitata Machaōne, turba;Quiq́ aliquod medicâ nomen ab arte gerunt:

Tu solus deeras, morborum publica cura,Postq́ tot Hippocrates vltimus ecce venis.

O mea spes! numen quo non praesentius aegris,Sic potis es nostri non memor esse mali?

Omnibus est oris visus color indice linguâ,Omnibus admotâ vena notata manu:

Nil, aiunt, vitale rubet, neque languida certasVena notat, pulsu praemoriente, moras.

Idq́ ego plus ipsis deprendo medentibus aegra,Destituit medicos ars sua, meq́ salus.


18

Quidnam igitur sperem fugientibus orba Magistris,Morbus vbi vincit saeuior artis opem?

Coeca per infectas serpunt contagia venas,Imaq́ subsidit lapsus in ossa dolor;

Et caput & cubiti se sustentare recusant,Tinctáque vix Baccho vena medente redit.

Et iam vix animae superest pars vltima nostrae,Heu paror inferiis proxima pompa meis!

Denique qui morbos cupit omnes discere nostros,Copia quod fieri non sinit, ille cupit.

Hic status, haec rerum facies miseranda mearum est,Nec iuuor vllius, qui medeatur, ope.

Aspice, vix nostram poteris dignoscere formam;Vultus abest vultu, seq́ necipse refert.

Lumina suffossis retrò fugêre cauernis,Magnáque purpureis facta ruina genis,

Ante diem niuei, lapsiq́ èfronte capilliDecrepitam fieri cogitis ante diem.

Nec quisquam hanc ferro potuit compescere noxam,Quin caput & faciem carperet atra lues.

Tetrica quid memorem vigilis fastidia lecti?Quaeq́ manu tangi vulnera cruda timent?

Vulnera, prôh nullis mulcenda Machäonis herbis!Qualia, quae secuit barbarus ensis, hiant:

Vulnera, sed penitas animi populantia fibras,Quae nullus medicâ claudat hiulca manu.

Nempe graues, mea sunt, quas feci, vulnera noxae,Vulnera, trux animae carnificina meae.

Adde, quod intus, opum dirus mihi turgeat hydrops,Lentáque pigritiae repat in ima lues;


19

Tensáque ventosi propè rumpant ilia fastus,Et Veneris tacitus pectora cancer edat.

Haec ego saepè dedi varijs tractanda Magistris,Semper at oblatae cura fefellit opis.

Scilicet ipse suas, hic tentet inaniter artes,Qui raptum Androgeo reddidit arte diem.

Quiq́ potestates succorum norât & vsum,Vna salus aegris spesq́, Epidaure, tuis.

Nec iuuet hic Chiron, operosae viribus herbae,Nec summum medici numen Apollo chori.

Officium tanto cedit minus omne dolori,Non habet hic vllum succus, odorvè, locum.

Quas igitur spectem, vestri nisi Numinis, aras,Funeribus nullis quas Libitana notat?

O mea spes! Numen quo non praesentius vllum!Ecce tuam veneror, mortua paenè, manum.

Sanus Apollineâ non indiget arte vel herbâ,Lege Machäoniae, qui dolet, artis eget.

Mens mihi laesa dolet, plus simplice vulneris ictu;Ne doleat, vires experiare tuas.

Illa ego sum, Solymis quam praedo cruentus arenisStrauit, & immiti diffidit ense latus.

Tu Samarita, mero; Tu vulnera mitis oliuoObline, barbaricâ vulnera facta manu;

Quosq́ Leuita negat, medicos inuerge liquores,Crescet ab infuso rore meroq́ salus.


20

Psal. 6. v. 3.

Miserere mei Domine, quoniam infir-mus sum: sana me Domine, quoniamconturbata sunt ossa mea.

Aug. soliloq cap. 2.

AEGROTVS sum, ad medicū clamo; cae-cus sum, ad lucem propero; mortuussum, ad vitam suspiro. Tu es medicus, tulux, tu vita, I E S V N A Z A R E N E ; misere-re mei fili Dauid; miserere mei fons miseri-cordiae. Audi quid ad te clamet infirmus;Lux quae transis, expecta caecum; praebe eimanum vtad te veniat, & in lumine tuo vi-deat lumen.

Aug. medit. cap. 36.

Imperfecta enim mea plurima vident o-culi tui. Mitte, quaeso manum pietatis tuae inme, & tolle de me, quicquid offendit oculospietatis tuae in me. Coram te Domine estsanitas & infirmitas mea. Illam precor serua,istam sana. Sana me Domine & sanabor; saluumme fac & saluus ero. Tu qui infirma sanas &sanata conseruas. Tu qui nutu tuo restaurasdiruta & collapsa.

Vtinā tibi Domine, aliquae filiae Hierusa-lē nuncient lāguores meos, si qui sunt in mequi commendari tibi digni sunt; nam multisunt in me indigentes curari. O me felicemsi aliquis Centurio coelestis dicat tibi: Do-mine puer meus iacet paralyticus in domo, & malètorquetur! vtinam Domine statim respondeas,


21

Ego veniam, & curabo eum. Dic Domine ver-bo, & sanabor. Verbo enim ades, quia ver-bum es.

Guilb. Abb. ser. 46. in Cāt.

August. soliloq. cap. 20.

Medicinas de terra, propter singulasquasque suas corruptelas creasti. Singulasolatia singulis malis obuiantia praeparasti;quoniam es misericors, & miserator.

August lib. 10. confes. cap. 28.

Hei mihi, Domine, miserere mei. Hei mi-hi, ecce vulnera mea non abscondo. Me-dicus es, aeger sum, misericors es, miser sum.

Idem ibidem cap. 30.

Nunquid non potens est manus tua Deusomnipotens sanare omnes languores animaemeae?

Hiero. in Psal. 102.

Multas infirmitates habet anima nostra.Quot peccata, tot infirmitates.

Aug. ser. 59. de verbis Domini cap. 11.

AEgrotat humanum genus, non morbiscorporis, sed peccatis.

Chrys. homil. 14. in c. 4. Mat.


Non modò enim paralysi dissolui, ve-rùm etiam peccare, languor est, & longè illolanguore deterior, ac tanto vtique, quantoest corpore anima praestantior.


Praesta mihi Domine medicinam vndemea possint curari vulnera: visita me infir-mum, cura me aegrum, sana me languentem,& suscita me mortuum.

Chrys. in c. 4. Matth. homil. 14.

Varios siquidem languores habemus ani-marum, & hi sunt quibus [Christus] princi-paliter vult mederi.Propterea enim illas aegritudines sanat, vtistas scilicet de nostris animabus expellat.


22

Ambr. tract. de 42. māsionibus.

Animae languor peccatum est, vnde dixitPropheta; Sana animam meam, quia peccaui tibi,lāguor animę nostrę superbia est, auaritia est.

Ambr. lib. 4. in cap. 4. Luc.

Etiam in typo mulieris illius, socrus Si-monis & Andreae, variis criminum febribus,caro nostra languebat, & diuersarum cupi-ditatum immodicis aestuabat illecebris. Necminorem febrem amoris esse dixerim quàmcaloris. Itaque illa animum, haec corpus in-flammat; febris enim nostra, auaritia est: fe-bris nostra, libido est, eò quòd ignitae sint cu-piditates: febris nostra, iracundia est: febrelibido flagrantior est, grauiùsque praecipitat& inflammat.

Chrys. in cap. 3. ad Philip. ser. 11. digressione morali.

Vexabat enim nos morbus grauis ac fe-bris vehemens, decumbe bamusq́ue, non inlecto, sed in ipsâmet vitiositate, perinde ac instercore. In improbitate volutabamur, sca-tentes vlceribus, foetorem spirantes, squallidi,incurui, vmbrae potiùs quàm homines.

Aug. serm. 59 de verbis Domini, c. 11.

Quin iacet toto orbe, ab Oriente vsquead Occidentem, grandis aegrotus; sed ad sa-nandum grandem aegrotum descendit om-nipotens medicus. Humiliauit se vsque admortalem carnem, tamquam vsque ad le-ctum aegrotantis.

Chrys. in cap. 3. ad Philip. ser. 11.

Vidit in stercore iacentem, à vermibus ex-


ulceratum, à febri & fame oppressum, nullonon morbi genere laborantem. Nam & fe-bris vexabat [hoc enim est improba cupidi-


23

ras] & inflammationes vrgebant [hoc enimarrogantia] & quaedam insatiabilis famesoccupabat [hoc enim auaritia] & saniesvndiq; [hoc enim scortatio] & coecitas ocu-lorum [hoc enim idololatria] & surditas &stupor [hoc enim erat, lapides & ligna ado-rare, & cum illis colloqui] & multa defor-mitas [hoc enim vitiositas] triste nimirumquiddam & morbus grauissimus. Vidit, ab-surdiùs (quàm insanientes soleant) loquen-tes, & lignum & lapidem Deum vocantes.Vidit in tantâ vitiositate; nec tamen abomi-natus est, non amarior factus, non auersatusest, non odio prosecutus; Dominus enimerat, & opus suum non oderat. Deinde quidfacit? optimi medici more parat pretiosa pharmaca;

Orig. hom. 1. in Leuit. ca. 12. & 13.

Et quia ipse est & verbum Dei, aegris suisnon herbarum succis sed verborum sacra-mentis medicinam conquirit.

Orig. hom. 1. in Ps. 37

Erat namque Archiatros, qui posset cu-rare omnem languorem, & omnem infir-mitatem.

Aug. in Ps. 43.

Nouerat, venâ inspectâ, quid intùs agere-tur in aegroto.

Erat humanarum aegritudinum Paeonius


24

Medicus, & sanctus aegrotae animae incanta-tor. Saluum, inquit, fac seruum tuum Deus meussperantem in te. Miserere mei Domine, quia clamauiad te tot â die. Bonus autem Paedagogus, quiest sapientia (qui verbum Patris, qui fabrica-tus est coelum) vniuersi figmenti curam ge-rit, eiusq́ue corpori & animae medetur: quiest omni ex parte sufficiens medicus, huma-nae naturae seruator: Surge, inquit Paralytico,& sublato, in quo iaces, grabato, vade do-mum; & qui priùs erat infirmus, extemplò sa-nus & firmus euasit. Et mortuo Lazaro dixitegredere; ille verò mortuus, ex sepulcro exijt,qualis erat antequam moreretur, meditatusresurrectionem.

Clem. Alex. lib. 1. Paedag. cap. 2.

Aug. vel quis alius lib. de verâ & falsâ Poen. cap. 5.

Ideò autem tot saluauit febricitantes, totlanguidos, tot claudos, tot caecos & aridos,ne desperet de se peccator: medicum se vo-cat, & non sanis sed malè habentibus op-portunum.

Aug. de doctrinâ Christianâ lib. 1. cap. 14.

Et sicut ille qui medetur vulneri corporis,adhibet quaedam contraria; sicut frigidumcalido, vel adhibet etiam quaedam similia: sicDei sapientia hominem curans, seipsam ex-hibuit ad sanandum; ipsa medicus, ipsa me-dicina. Quia ergo per superbiam homo lap-sus est, humilitatem adhibuit ad sanandum.Serpentis sapientiâ decepti sumus, Dei stul-


25

titiâ liberamur. Iam verò similia, quasi liga-menta membris & vulneribus nostris adhi-bita, illa sunt; quod per feminam decep-tos, per feminam natus; homo, homines;mortalis, mortales; morte, mortuos libe-rauit.

Noziā. orat. 16

Quod si te ergo fortasse animarum no-strarum praedo & tyrannus, vel à Hierusalemin Hiericho descendentem, vel alibi vspiaminermem & imparatum nactus, vsque adeòsauciauit;

Aug. hom. 12.

Clama; Ego dixi, Domine miserere mei, sanaanimam meam, quoniam peccauitibi: sanat teDeus confitere tantum vulnus tuum. Iacessub manibus medici; patienter implora au-xilium, fouet, vrit, secat; aequanimiter tole-ra, tantum noli attendere nisi vt saneris; sa-naberis autem, si oftendas te medico; nonquia ille non videt, si tu te abscondas, sedipsa consessio initium sanitatis est.

Amb. in Psal. 40.

Vulnus, medicum quaerit; Medicus, con-sessionem exigit.

Amb. ad Virgi. lapsam cap. 8.

Conuertere ad me, ait Dominus, numquid re-sina non est in Galaad, aut medicus non est ibi? quarenon ascendit sanitas filiae populi mei? grandi plagaealtâ & prolixâ opus est medicinâ.


26

Aug. serm. 37 de verbis Dom.

Totum enim genus humanum, est illehomo, qui iacebat in viâ semiviuus, à latro-nibus relictus; quem contempsit transiensSacerdos & Leuites; & accessit ad eum cu-randum eiq́ue opitulandum transiens Sa-maritanus, in quo Samaritano, se voluit in-telligi Dominus noster IESVS CHRISTVS.

Amb. de 42. mansion. mansione 9

Ideò vnusquisque nostrûm, cordis & cor-poris genua flectens, oret Dominum no-strum IESVM CHRISTVM (qui sanat omnes in-firmitates nostras) & cum Prophetâ dicat. Sa-na me Domine & sanabor, salua me, & salua-bor. dicat & cum Dauid: Sana me Domine, quo-niam conturbata sunt omnia ossa mea.

Chrys. in Psal. 26.

Omnis enim qui medicum non agno scit,phraeneticus est. Nam quoties phraeneticosvidemus medicis contumeliam facere, resi-stere sanitati, nolle curari, deridere veramcuram?

Ibid.

Currite ad medicum dum potestis; ne,cùm velitis, non possitis.

Aug. in Psal. 102.

Si adhuc quibusdam perturbationibusanima quatitur post remissionem peccato-rum, languor est; sanat &omnes languores tuos.Sanabuntur omnes languores tui, noli ti-mere. Magni sunt, inquies; sed maior est me-


27

dicus. Omnipotenti medico nullus languorinsanabilis occurrit; tantùm tu curari te sine;manus eius ne repellas, nouit quid agat. Nontantùm delecteris cùm fouet, sed etiam to-leres, cùm secat. Tolera medicinalem dolo-rem, futuram cogitans sanitatem: ferto ergomanus eius, ô anima, quae benedicis eum,non obliuiscens omnes retributiones eius,sanat enim omnes languores tuos.

Aug. in Psal. 40

Planè committamus nos medici manui,non enim errat, vt sanum pro putri secet.Nouit quod inspicit, nouit vitium, quia ipsefecit naturam: quid ipse condidit, quid denostrâ cupiditate accessit, discernit. scit se sa-no homini praeceptum dedisse, ne languo-rem incurreret; dixisse in Paradyso, hocmanduca, & hoc noli. Non audiuit sanusmedici praeceptum, vt non caderet; audiatvel aegrotus vt surgat.

Chrys. in cap. 10. Lucae. homil. de Samarit.

Quisquis ergo es, ô Christiane, qui sani-tatem iactas & te vulneratum fuisse dissimu-las, qui integritate gaudes & te aegrotumfuisse non meres, qui te destiturum iacuissenon respicis, sed erectum in Eccleciâ gloria-ris; ama CHRISTVM qui te à praedonibus li-berauit, dilige Dominum qui te prostratumiacentemq́ue erexit. Dilige, inquam, Domi-num, qui te in Ecclesiae stabulum, per semet-


28

ipsum, inuexit; qui rectori stabulario com-mendauit; qui duos denarios, hoc est, legem& Euangelium in eruditionem tuam eroga-ri praecepit. Dilige, inquam, Dominum quitibi dicit: ecce sanus es. Dominus enim caramtuam salutem habet, qui propter te in saecu-lum venit, & te à nefandis latronibus libe-rauit.


*4


29

IV. [Vide humilitatem meam]

Vide humilitatem meam, & laborem meum: & dimitte vniuersadelicta mea.

Psalm. 24.

ASpicis, heu saeuus! nostris neque tangere curis?Aspicis, & credi vis tibi, me quod ames?

Futilis ignaro cantetur fabula vulgo;Sentit amicorum vulnera, quisquis amat.

Aspicis & pateris; neque cura est vlla iuuandi;Verus amor promptam non ita tardat opem.

Aspice, quàm turpi iubear vigilare labori;Aspice, cui tendam colla premenda iugo.

Si foret ingenuâ saltem labor indole dignus,Nec nimis abiectae vilius artis opus.

Multa meos casus magnorum exempla leuarent,Et faceret propriam, sors aliena, leuem.

Saepè Ducum proauos, Regesq́ nouerca coëgitAugustas operi sors adhibere manus:

Protea fraenantem septemplicis ostia Nili,Sic oras miseram, Rex Menelae, stipem.

Dextra Syracosij sceptris assueta TyranniSic ferulas, pueris sceptra verenda, tulit.

Flēda exempla quidē, tamen haud ducenda pudori,(Non etenim miseris sunt sua sata probro)

Ast mea non lacrymis, sed digna pudore ruina est,Quae roto seruiles spontè subacta, molas.


30

Qualis ab infidâ Sampson detonsus amicâ,Circuit indiguas, hoste vidente rotas.

Atque vtinam famulas tantùm damnarer ad artes!Explerem ingenuâ sordida pensa manu:

Turpibus at seruum vitijs addicere pectus,Vilius est quâuis mancipis arte probrum.

Ah pudet! & (duplicis noua quae mihi causa ruboris)Ipsa meum damnans execror author opus.

Vix benè pertaesum est, rursumq́ reuoluitur error,Crescit & attextis nexa catena malis.

Scilicet illa manet plectendas vltio noxas,Admissum sequitur mox noua culpa scelus.

O quàm saepè meo sensi haec ludibria damno!Nec tamen est damni mens reuocata metu.

Nempe trahor vario studia in diuersa duello,Vt ratis ambiguis iam pila facta Notis.

Et trahit hinc (vitij, quae lena comesq́) voluptas;Quiq́ subit vitium, retrahit indè dolor.

Saepiùs illa tamen redit è certamine victrix,Assiduus vitio sit licet ille comes.

Sic habet alternos virtus, vitiumq́ triumphos,Et meus aeterno vertitur orbe, labor.

Tu super haec etiam loris seruilibus instas,Addis & in poenas verbera dura meas;

Poenaq́ cùm culpae sit culpa, secunda peractaeSupplicijs poenas adijcis vsque nouas.

Nempe Ixïonius non est modò fabula terror,Vincta sed aeternae vertor in orbe molae.

Aspicis haec durus, neque nostro tangere fato?Aspice, & in poenas mitior esto meas.


31

Psalm. 24.

Vide humilitatem meam, & laboremmeum: & dimitte vniuersa delictamea.

Mach. 6.

IN quantam tribulationem deueni! in quos flu-ctus tristitiae, in quâ nunc sum; qui iucundus eram& dilectis in potestate meâ! nunc verò reminiscormalorum quae feci.

Beda in Psal. 24.

Vide humilitatem meam, attende deiectio-nem infirmitatis meae.

Greg. cap. 22. in cap. 7. Iob.

Contrarietas culpae facta est homini pon-dus poenae; vt corruptioni suae malè liber ser-uiat, qui benè seruus de incorruptionis liber-tate gaudebat.

Nunc etenim menti cedit caro, nuncq́ vicissimMens carnem sequitur. -

Namq́ bonū cupiens, facit id tamen ipsa quod odit;Seruitium lacrymis persequiturq́ graue.

Naziā. carm. de animae calamitatibus.

Chrys. hom. 9 in epistola 1. ad Cor. tom. 4.

Quamuis [enim] quispiam locuples sit &generosus, est tamen inter abiectos abie-ctissimus, cùm à peccato vincitur, quemad-modum enim si Rex quispiam barbarorumseruus fiat, omnium est miserrimus, sic qui inpeccato viuit. Barbarum namque peccatum


est, animam enim sub Tyrannidem redigit;nihil enim tam praeter rationem est, quàmpeccatū; vnde ait Propheta, Homo cùm in ho-nor esset, non intellexit, comparatus est iumentisinsipientibus.


32

Orig. hom. 16 in cap. 67. Genes.

Sanè si intelligamus spiritualiter, quae sitAEgyptiorum seruitus; agnoscimus, quia ser-uire AEgyptijs, nō aliud est, quàm obnoxiumfieri carnalibus vitijs, in quod vtique vnum-quemque non extrinsecus illata necessitascogit, sed segnities animi & libido ac volu-ptas corporis subegit, cui se animus per con-cordiam subdit. Denique & Saluator de li-bertate & seruitute in Euangelio disserens,ita loquitur. Omnis, inquit, qui peccat seruus estpeccati.

Hom. 8 in cap. 15. Exo.

Sicut ergo AEgyptus (ista terrena prouin-cia) filijs Israël, domus dicitur seruitutis, adcomparationem Iudeae & Ierusalem (quaeeis domus efficitur libertatis) ita ad compa-rationem coelestis Hierusalem (quae vt itadicam; mater est libertatis) totus hic mun-dus, & omnia quae in hoc mundo sunt, do-mus est seruitutis.

Aug. serm. 12. de verbis Domini.

Quid ergo mirum si mundus multa vapu-lat? seruus est, sciens voluntatem Domini sui& faciens digna plagis; non ergo recuset va-pulare multis, quoniam si non vult audirepraeceptorem iniustè, iustè patietur vltorem;vel non murmuret contra castigatorem, cùmvideat se plagis dignum, vt misericordiammereatur.

Prou. 26. v. 3.

Flagellum equo, & camus asino, & virga in dor-so imprudentium.


Ergone bestiae sumus nos? bestiae prorsus.


33

Homo cùm in honore esset, non intellexit, compara-tus est iumentis insipientibus.

Bern. serm. 3. super Qui habitat in adiutorio.

Bern. serm. 5. de Ascens.

Asinini quidam & bestiales motus legemcontrariam habent. Cùm ieiunare cōsentis,vrget gulae illecebra; cùm vigilare proponis,somnolentia premit: quid faciemus huic asino?

Eadem peccatores spiritualiter feremus,quae [Sampson] carnaliter ad nostram eru-ditionem expressa, sustinuit. Ita enim nobis,vt illi hostis illuder, & vertendis molis velutasinos deputabit. Vnde nos Dominus (necollum nostrum, non subditum iugo Chri-sti dignum faciamus afinariâ molâ) admonetper Prophetam: nolite fieri sicut equus & ma-lus, quibus non est intellectus. Homo enim, vtalibi dicit idem Propheta, non intelligens hono-rem suum, comparatur iumentis & similis effici-tur. Quod in Rege Babylonio videmus eui-denter expletum, qui stoliditatis impiae &vecordis superbiae poenam, sensu hominisexutus in belluino hoc corde sustinuit. Ete-nim homo in errore positus & in iustitiâ re-lapsus, iustè vt Sampson sapientiae pariter &gratiae virtute desertus, caecitate punitur &molâ; quia dignus est opere iumentario, qui se-metipsum lumine rationis orbauerit, & in si-militudinem belluarum corporis seruus, ab-iecerit. Considera huiusmodi mortalium vi-tam, & tota tibi species iumenti molentis oc-currat. Vtille pannis oculos corporis, sic iste


34

sordibus vitae suae oculos mētis obsutus, pererrores suorum sensuum, quasi circa ambagesmolarum laboriosâ miser statione versatur,vsui suo vacuus, laboriosus alieno. Stat in viâpeccatorum compeditus vinculis cupidita-tum suarum, & ipse sibi carce est, obsessustenebris erroris sui, & conscientiae squalloreconcretus in semetipso pistrini ergastulum pa-titur, saxum cordis sui pertinacia iniquitatisinduratum quasi molam versat, farinam hosti-bus suis, de corruptâ animae suae fruge, confi-ciens; quia sicut scriptum est: peccator de ani-mâ suâ currit. Ita qui peccatum operatur demolâ vitae suae, hostile triticum molit vt Za-bulum pascat, cui panis est anima, quae sibifames est.

Paulin. epist. 4 ad Seuerum.

Orig. tract. 5. in Matth. cap. 18.

Sunt autem & molarum differentiae, vt sintquaedam earum humanae, aliae asinariae. Ethumana quidem est illa de quâ scriptum est:Duae erunt molentes ad vnam molam; vna assume-tur & altera relinquetur.

Ambr. in c. 17. Lucae.

Discutiamus ergo, quae molant, quid mo-lant, quídue pistrinum sit: & fortasse mun-dus iste pistrinum est, & quod in eo humanicorporis forma referatur, in quo anima no-stra velut quodam carcere includitur, panēsi consulat boni, operatura coelestem. In hocergo pistrino anima obnoxia delictis triti-cum molendo madefactum & graui humo-re corruptum, non potest interiora ab exte-


35

rioribus separare, & ideò relinquitur, quiaeius similago displicuit.

Orig. tract. 5. in Mat. cap. 8.

Asinaria autem mola non irrationabiliterdici potest grauissimum hominis malum,quod semper deorsum trahit.

Greg. lib. 6. mor. c. 26. in cap. 5. Iob.

Nam quid per molam asinariam, nisi actioterrena signatur, quae dum colla mentis perstulta desideria constringit, hanc in laboris cir-cuitum mittit.

Aug. ser. 107 de tēp.

Molendinum enim labor est huius saecu-li;

Aug. in Psal. 36

Et molendinum puto dictum mundumistum, quia rotâ quâdam temporum volui-tur, & amatores suos conterit.

Greg. 7 mor. c. 16. c. 6. Iob.

Testatur Sampson Allophylis captus, quipostquam oculos perdidit, ad molam deputa-tus est; quia nimirum maligni spiritus post-quam tentationum stimulis intus aciemcontemplationis effodiunt, foras in circuitumlaborum mittunt.


Aug. in Ps. 132.

Et quare in molendino? quia in isto mundoversantur: vbi molendinum intelligitur, quiasic vertitur mundus iste, quo modo mola.

In Psal. 99.

Quare in molendino? quia deuincti in sae-culo, circuitu rerum temporalium, tamquammolâ detinentur.

Aug. soliloq. cap. 6.

Et trahebant me post se, in circuitu, de vi-tio in vitium, & de luto in lutum.

Greg. lib. 16. mor. c. 30. in c. 24. Iob

Vnde bene quoque per Psalmistam dici-tur, Deus meus, pone illos vt rotam. vt rota po-


36

nuntur quippe iniqui, quia in circuitu laborismissi, dum ea quae antè sunt negligunt, & eaquae deserenda sunt sequuntur, ex posterio-ribus eleuantur, & in anterioribus cadunt.

Greg. lib. 2. mor. c. 4. in 1. c. Iob.

Hinc est enim quod per Psalmistam dici-tur: in circuitu impij ambulant; quia dum inte-riora non appetunt, in exteriorum labore fa-tigantur.

Bernar. hom. 81 in Cāt.

Miser ego homo! quis me liberabit à ca-lumniâ huius pudendae seruitutis? miser sedliber, liber quia homo, miser quia seruus, &pro seruitute quidem miserabilis, sed pro vo-luntate inexcusabilis. Voluntas enim est quaese, cùm esset libera, seruam fecit peccati, pec-cato assentiendo, quia qui facit peccatum,seruus est peccati.


*5


37

V. [Memento]

Memento, quaeso, quòd sicut lutum feceris me, & in puluerem reducesme.

Iob 10.

CRedideram Superis procul esse obliuia regnis,Resq́ suas memori Numina ferre sinu:

Serpit at hic Superis, video, quoque mentibus error,Aut aliquem simulant Numina cauta dolum.

Tu veles, aut certè cupis immemor esse videri,Qui dubitas proprium quale creâris opus.

Si nescis, referam; si scis, cur fingere pergis?Me Tua de luteâ dextera fecit humo.

Quaeris vbi? toto locus est notissimus orbe,Primus vbi pater est conditus, hortus erat.

Fons vbi de riguis argenteus exilit herbis,Quadruplicíque suas flumine findit aquas.

Scire lubet tempu? minimo post tempore, salsasCum maris aggeribus terra coëgit aquas.

Addo, (quod historiae facit, hâc quoque parte, probandae)Puniceo rubuit Daedala gleba solo.

Hinc tribus es modicam digitis admensus arenam,Primáque massa mei corporis illa fuit.

Nec primis erit his natalibus exitus impar,Nil nisi puluis eram, nil nisi puluis ero.

Sic faber argillam samijs dum repperit agris,AEdificat facili pocula ficta luto.


38

Principiò, terrae segmenta ligonibus vrget,Indè leui madidam flumine mollit humum;

Denique materiem pernix rot a versat in orbem,Amphoráque admotae nascitur arte manus;

Nascitur, at mediâ vix amphora vixerit horâ,Frangitur, inq́ suam fracta recurrit humum.

Haud magè firma meae fundamina condita vitae,Et leuis extremos finiet vmbra dies.Cur igitur, veluti suga non satis incitet annos,Praecipites glomerat mobile tempus equos?

Sponte, meus puluis, nimis heu cito, sponte fatiscit,Et mea, non vllo, vita premente fugit!

Si mihi, seu vitreâ concreuit Olympus ab vndâ,Caelite crystallo membra gelata forent!

Aut quales memorant, coelestia lumina, stellas,Quas suus è liquidis condidit author aquis:

Aut foret Angelicae, sine corpore, portio vitae,Elisiis qualem mentibus esse ferunt!

Sperarem Angelicis aequalia saecula lustris,Coelestesq́ annos, sideriosq́ dies.

Sed data squammigerae magè fortia corpora turmaQuam peperit viridi Doris aquosapatri.

Quin etiam volucres cunis melioribus ortae,Plumea queis nitidae membra dedi stis aquae.

O vtinam rigidis mihi stent adamantibus artus,Aut durent neruos firma metalla meos!

Felices Scythicae fato meliore sorores,Fama quibus fuluo finxit ab aere manus

Cuiq́ fuit solo corpus penetrabile talo,Caetera nam triplex aes tibi corpus erat!


39

Sed quid ago, damnoq́ mei cunabula limi?Aut queror è fragili corpora ficta luto?

Non bene vasa suo facient conuicia fabro,Nec faber ipse suum iure refutat opus.


40

Iob 10.

Memento, quaeso, quòd sicut lutum fece-ris me, & in puluerem reduces me.

Hieremiae 18.

SV R G E , & descende in domum figuli, & ibi au-dies verba mea. Et descendi in domum figuli, &ecce ipse faciebat opus super rotam, & dissipatum estvas, quod ipse faciebat è luto, manibus suis: conuer-susq́ fecit illud vas alterum; sicut placuerat in ocu-lis eius, vt faceret. & factum est verbum Dominiad me dicens: Numquid, sicut figulus iste, non pote-ro vobis facere, domus Israël, ait Dominus? Eccesicut lutum in manu figuli, sic vos, in manu mea.

Volens Propheta, Dei oftendere poten-tiam & hominis fragilitatem, comparatDeum figulo & hominem luto; quod ni-hil potest aduersus Deum, sicut nec lutumaduersus figulum; vnde Rom. 9. dicitur: num-quid potest figmentum ei qui se finxit, dicere, quidme fecisti sic? & Isaiae 45. Vae, qui contradicit fictorisuo, testa de samijs terrae. Numquid dicet lutum fi-gulo suo, Quid facis? & Isaiae 64. Et nunc DominePater noster es tu; nos verò lutum; & fictor nostertu, & opera manuum tuarum omnes nos. igitur indomum figuli descēdere, est considerare fra-gilitatem carnis, suae. Corpora autem no-stra dicuntur vasa, quia continent liquo-rem siue thesaurum pretiosissimum, scilicet


41

spiritum, ad imaginē Dei creatum 2. Rom. 4.Habemus the saurum istum in vasis fictilibus. Deusautem est figulus. Hoc autem vas, rectè dici-tur fieri super rotam; vel propter corporisinstabilitatem; vel quia idem est principium& finis ibidem. secundum illud Genesis 3.De terrâ es, & in terram ibis.

Hugo Card. in hūc locum.

Greg. lib. 10. mor. c. 36. in c. 10. Iob.

Vt lutum ergo homo factus est; quia de li-mo est ad conditionem sumptus. Quod san-ctus vir benè pietati iudicis obijcit, cùm po-stulans dicit: Memento quaeso, quòd sicut lutumfeceris me. Ac si apertè dicat: Infirmitatemcarnis considera, & reatum iniquitatis laxa.Vbi aptè quoque mors eius carnis adiungi-tur, cùm protinus subinfertur: & in pulueremdeduces me. Ac si patenter postulet, dicens:Memento quaeso, quod per carnem à terravenio, & per eius interitum, ad terram ten-do.

Haec autem quae de exteriori homine di-ximus, etiam in interiori quemadmodum pos-sint congruere, libet vt breuiter replicandomontremus. Memento quaeso, quòd sicut lutumfeceris me. Sicut lutum quippè homo nosterinterior existit: quia Sancti Spiritus gratiaterrenae menti infunditur, vt ad intellectumsui conditoris erigatur; humana namquecogitatio, quae peccati sui sterilitate aruit,per vim Sancti Spiritus, quasi irrigata terra,viridescit. Sed saepè, dum perceptis superni


42

doni virtutibus, sine interruptione vtimur,ad priuatam fiduciam, vsu continuae prospe-ritatis eleuamur: vnde fit plerum que, vt idemqui subleuauerat, parumper spiritus deserat,quatenus ipsum sibi hominem ostendat.Quod sanctus vir protinùs exprimit, cùmsubiungit, & in puluerem deduces me.Quia, cùm per subtractionem spiritusmens aliquantulum in tentatione deseritur,quasi ab humore pristino, terra siccatur; vt in-firmitatem suam derelictus sentiat, & sine in-fusione supernae gratiae, quātum homo aruit,agnoscat: qui aptè quoque reduci ad pulue-rem dicitur, quia dimissus sibi, cuiuslibet au-ra tentationis raptatur.

Greg. ibid. cap. 37.

Rupertus lib. 2. c. 20. in Gen.

Hoc ergo (sicut dignum erat) perpen-dentes homines sancti, pulcra plasmata ingloriam & honorem praeparata, hunc ipsumCreatorem, suum plasten; seipsos autem, lu-tum appellauerunt; eleganti confessione, la-crymosâ declamatione: Et nunc Domine, in-quit Isaias, Tu Pater noster es & nos lutum; & fi-ctor noster, & opera manuum nostrarum, omnesnos. Et ad Hieremiam loquitur idem plastesnoster Deus: Nunquid, sicut sigulus iste, non pote-ro vobis facere, domus Israël? ecce sicut lutum in ma-nu figuli, ita vos, in manu mea, domus Israël.Ostenderat enim illi figulum facientemopus suum super rotam: Et dissipatum est, in-quit, vas quod ipse faciebat è luto manibus suis, con-


43

uersusq́ fecit illud, vas alterum, sicut placuerat inoculis eius, vt faceret. Hinc idem qui suprà di-cit Isaias: Vae qui contradicit fictori sui, testa de sa-mijs terrae. Haec & illis similia sciens ille Iuris-peritus coelestis Paulus ait: O homo tu quis esqui respondeas Deo? Nunquid potest figmentum di-cere ei qui se finxit; Quare me fecisti sic? Aut nun-quid non habet potestatem figulus, facere de eodemluto, aliud quidem vas in honorem, aliud verò incontumeliam?

Magnum reuerentiae documentum, ma-gnum & congruum taciturnitatis & conti-nentis linguae instrumentū. Deus plastes no-ster est, nos autem lutum. Monet hoc vehe-menti increpatione Apostolus vas electio-nis, placitumq́ue aeterni figuli opus, monet,inquam, nos, & mittit huc, vt cum Prophe-tâ isto, praesens diuinae potestatis exemplarvideamus. Cùm enim abiectionem fratrumsuorum Israëlitarum congemuisset; Quid er-go, inquit, dicemus? Nunquid iniquitas apud Deum?absit. nimirum vt haec diceret, ipse quoquemente humili; in isto Prophetâ, descende-rat in domum figuli, & viderat quod do-mus Israël lutum esset, aequè vt omne coe-num gentium; & quia non pro debito sedpro solâ gratiâ Deus figulus omnium, sumpsitAbraham, cùm esset lutum Chaldaïcum &ex illo, & ex seminis eius massâ luteâ, fecitquae voluit vasa misericordiae, vasa honoris


44

& gratiae. Quid ampliùs illi debebat, quàmvniuerso luto generis Adae? hoc ille sapiens& humilis, & ideò verè sapiens quia humi-lis, viderat & humiliter sentiebat; quia nonpropter figuli inertiam, sed propter incom-prehensibilem Iustitiam, rebelle lutum inmanu eius dissipatum suerat. Porrò vt adspectandam similitudinem figuli reuerta-mur, dicamus nunc quando figulus ille co-gnouit figmentum nostrum, suscipiendopuluerem nostrum, tunc ipse faciebat opusè luto manibus suis super rotam adhibitisdigitis suis, id est, donis Spiritus sancti, vtperfecta iam in plenitudine temporis vasa,thesauros susciperent misericordiae & ho-noris. Sed ausum est infelix lutum bla-sphemare figuli sui digitos. Quid igitur?Nimirùm figulo iustissimè digitos suos so-ris contrahente, & cum totâ manu ferien-te, dissipatum est vas, dissipatione vali-dâ.

Rupertus lib. 1. in Ieremiā cap. 10.


Num quaeram igitur quis fecit me. TuDomine fecisti me sine quo factum est ni-hil, tu factor mei, ego opus tuum. Gra-tias tibi ago Domine Deus meus, per quemviuo ego, & per quem omnia viuunt, quo-niam fecisti me. Gratias tibi plasmator mei,quia manus tuae fecerunt me & plasmaue-runt me.

Aug. sol ilo. cap. 20.

Nouisti figmentum nostrum figulus no-


45

ster & omnes quasi lutum in manu tuâ.

Aug. lib. 5. de ciu. cap. 3.

Nempe figmentum fragilius, quàm va-sa quae illâ rotatione finguntur.

Rupertus lib. 2. c. 21. in Gen.

Igitur quia sic voluit, & sic sapientia di-ctauit, vnum de quo caeteri propagarentur,formauit hominem de limo terrae.de limo,inquam terrae. Manifestum est hoc, quia se-cundùm corpus, homo terra est. Terra enim,inquit Dominus, es, & in terram ibis.

Aug. in Ps. 102.

Nouit, quid fecerit, quomodo lapsum sit;quomodo reficiendum sit, quomodo adop-tandum sit, quomodo ditandum sit. Eccefacti sumus de limo. Primus homo de terra,terrenus; secundus homo de coelo coele-stis.

Ambr. in Psal. 118.

Nosce tamen te ipsum homo: tuae animaedicitur in Canticis Canticorum. Ni cognoue-ris te formosa in mulieribus. Cognosce te animaquia non de terra, non de luto es, quia in-sufflauit in te Deus animam viuentem. At-tende tibi, vt lex dicit.tibi, id est, Animae tuae:saecularia te & mundana non teneant; ter-restria non morentur; ad illum tota inten-tione festina, ex cuius inspiratione consi-stis.


Cognosce te anima, quia non de terra,non de luto es, quia insufflauit in te Deus, &fecit te in animam viuentem. Opus magnifi-cum est homo, Dei inspiratione formatum.Disce homo, vbi grandis, vbi pretiosus sis,


46

vilem te terra demonstrat, sed gloriosumvirtus facit, fides rarum, imago pretiosum.An quicquam tam pretiosum, quàm imagoDei est?

Ambr. ibid. Oct. 10.


*6


47

VI. [Peccaui]

Peccaui: quid faciam tibi ô custos hominum, quare posuisti me con-trarium tibi?

Iob 7.

ET iuuat & merui: pleno scelus ore fatendum est,Culpa mea est nullo digna patrocinio.

Peccaui; fateor; nec quae malè crimina feci,Vllo fucari posse colore, puto.

Nec mihi dedecoris metus est, neque cura pudoris,Flagitio merui publica probra pati.

Ecce manus vltrò supplex tibi porrigo victas,Quae mihi sit, tantùm, poena luenda, rogo.

Quid tibi vis faciam? quae te mihi, munera, mitē,Quae mihi quae lenem victima reddat, erit?

Vis tua centenis cumulari altaria libis?Aut pia fumosis tura micare focis?

Aut meus ipse tuas mauis, cruor imbuat aras,Hostia criminibus substituenda meis?

Ah, foret illa meae vix par quoque victima noxa?Namq́ meo est omnis crimine poena minor.

Non tamen esse reor tam saeuas Numinis iras,Quae, nisi contentaecaedibus, esse negent.

Saepè tuus parti superatae mucro pepercit,Et conseruato nomen ab hoste tulit.

Non sinit ingenium tantos tibi surgere motus,Quantis pro merito culpa pianda foret.


48

O bonne terrigenûm custos, tutelaq́ mundiTot cui seruatam remq́, caputq́ ferunt.

En tua se mediâ elementia monstrat in irâ,Quaq́ manu gladios, hâc quoq́ tendis opem.

Si paretis (quamuis summo mea causa patroniEloquio, melior nullius esse queat)

Pauca tamen pro me, vel pro te: (quod magis, optem)Ne tua fors etiam sit mala causa, loquar.

Non nego, peccaui; communis at hic fuit error:Cur ego, communi in crimine, sola luam?

Cùm ruerent alij, malè quo suus impetus illosImpulit, inflammas Bacche Venusq́ tuas?

Dextra suum fulmen, quamuis vibrata, remisit,Tensaq́ pro gladio lenis oliua fuit.

Cur mihi perpetuo contra aduersâre duello,Ceu gladiator ego, tuq́ lanista fores?

Non satis est, culpam fassas tibi tendere palmas,Criminibusq́ iram promeruisse tuam?

Quid, quod & egregij dederim tibi muneris ansam,Materies laudis, dum mea culpa, tuae est.

‘Nā nisi peccassem, quid tu concedere posses?‘Clementis nomen, non habiturus eras.


49

Iob 7.

Peccaui: quid faciam tibi ô custos homi-num, quare posuisti me contrariumtibi?

Rupertus in Gen. li. 8. ca. 6.

FAmosa lucta & totius ore Ecclesiae perorbem celebrata, quâ homo cum Deoluctatus est.

Orig. in Psal. 36. homil. 2.

Sicut enim sunt quaedam arma Dei, inquibus esse dicitur lorica Iustitiae & gladiusSpiritus & scutum Fidei; ita etiam sunt armadiaboli quibus indutus homo peccator. Acontrarijs igitur intelligamus contraria, &statuamus duos milites armatos; vnum mi-litem Dei, alterum militem Diaboli. Et siquidem miles Dei habet loricam iustitiae, si-ne dubio miles diaboli contrariam huicgerit iniustitiae loricam. Et si miles Dei ingaleâ coruscat salutis, è contrario peccator(qui est miles diaboli) galeâ perditionis in-dutus est. Ita ergo est gladius quidam Spi-ritus Sancti, in his qui militant Deo; est au-tem & gladius maligni, in his qui militantpeccato, quem gladium nunc euaginare di-cuntur peccatores.

Ambr. in Ps. 36

Quis est gladius peccatoris, nisi contra-rius gladio Spiritus Sancti?

Orig. hom. 2. Ps. 36.

Quomodo autem putandi sunt peccato-res euaginate gladium? dum iam impuden-


50

ter, & absque vllo verecundiae velamentoiniquitates suas perpetrant, nec erubescuntaut reuerentur nectamquam in vagina ne-quitiam suam recondunt & contegunt, sedsuperbo & elato spiritu, velut gladiumquemdam denudant.

Ambr. in c. 17. Apoc.

Cum agno pugnauerunt qui EcclesiamDei persecuti sunt.

Hugo Card. in eundem locum.

Haec pugna coepta est à principio mundiin Cain & Abel.

Iob 15.

Tetendit [impius] aduersus Deum manū suam,& contra omnipotentem roboratus est.

Greg. in hūc locum.

Sunt namq́ue nonnulli, qui etsi quâ ali-quando agere contra Omnipotentis Dei iu-dicium nituntur, ipsâ impossibilitate ex-plendae voluntatis suaefracti, ad semetipsosrespiciunt; atque ad eum, quem contemne-re voluerant, conuertuntur; & qui discede-re longè poterant, si quod vellent implerevaluislent, per hoc aliquando saluantur,quia quod voluerunt implere nequierunt;vnde ad se reducti, cuius sint conditionis,aspiciunt, & plangunt se contraria veritativoluisse.

Aug. li. 22 cōt. Faustū. cap. 70.


Sic Saulum Ecclesiam persequentemDeus de coelo vocauit, prostrauit, tamquampercussit.

Nam qui omnia nostra moderatur, acdispensat Deus, nobis per malitiae viam ince-dentibus occurrit, offendicula obijciens,


51

quae nos à peccato remorentur, & abar-ceant.

Basil. hom. 13. in Ps. 48.

Greg. loco iā citato.

Sed & nonnulli sunt, qui hoc quod per-uersè contra Deum appetunt, iusto Dei iu-dicio implere nequiùs permittuntur, & cùmeos malitia accendit, potentia roborat, tan-to iam semetipsos in errore cognoscere ne-queunt, quanto in rebus affluentibus extrase semper per potentiam trahuntur; de quo-rum intentione dicitur: Tetendit aduersus Deummanum suam, & contra Omnipotentem robora-tus est.

Eccles. 46. Mach. 2. c. 7.

[Sed] contra Deum pugnare non est facile.Tu [igitur anima mea] ne existimes tibi im-punè futurum, quod contra Deum pugnare tentaue-ris.

Chrys. homil. 4. de patientiâ Iob.

Job, cuius rei gratiâ, dimicaret, nesciebat;nesciebat quoniam ei gymnasium palaestraerat proposita; sermomem ad iudicem vertit,animaeq́ue oculum ad alta dirigit, non bla-sphemans sed orans cum lacrymis; Vt quidme posuisti contrarium tibi?

Greg. in c. 7. Iob. l. 8. cap. 22.

Tunc autem sibi contrarium Deus homi-nem posuit, cùm homo Deum peccando de-reliquit. Iustus verò conditor hunc sibi con-trarium posuit, quia inimicum ex elationedeputauit.


Greg. in c. 7. Iob. li. 8. c. 21. & 22.

Et ecce fatetur [Iob] malum, quod fecit,sed bonum, quod Deo in recompensatio-nem debeat offerre, non inuenit; quia ad ab-


52

luendam culpam quaelibet humanae actionisvirtus infirma est, nisi hanc misericordia pa-rentis foueat. Cur [ergo] quasi contrariumtibi hominem despicis, qui certus scio, quiaperire ipsum, quem despicere crederis, nonvis?

Aug. manual. cap. 23.

Peccaui peccatum grande, & multorumsum mihi conscius delictorum; nec sic de-spero, quoniam vbi abundauerunt delicta,supera bundauit & gratia.

Bern. serm. 81. in Cant.

Miser ego homo? quis me liberabit à ca-lumniâ huius pudendae seruitutis? miser sedliber, liber quia similis Deo, miser quia con-trarius Deo. O custos hominum, quare meposuisti contrarium tibi? posuisti, cùm nonprohibuisti: Alioquin ipse me posui, & factussum mihimet grauis. Iustissimè quidem vthostis tuus, sit hostis meus; & qui tibi repug-nat, repugnet & mihi; ego qui tibi, mihi ip-si contrarius sum.


*7


53

VII. [Cur faciem tuam abscondis]

Cur faciem tuam abscondis, & arbitraris me inimicum tuum?

Iob. 13.

ERgo meus, tantae causam tibi praebuit iraeQui condonandus leniter error erat?

Credideram toruos tantùm te fingere vultus,Nec nisi compositis os simulare minis.

Scilicet vt flenti genitrix negat vbera nato,Sed negat, vt lacrymis saepiùs illa petat.

Aut qualis puero fugiens negat oscula nutrix,Oscula; quae toties, dum fugit ille, dedit.

Sic ego te fictos rebar mihi ducere vultus,Vtq́ magis sequerer, fingere velle fugam.

At geritur video, dictores seria bello,Falsa, nec, vt rebar, larua, sed ira fuit.

Auertisq́ oculos, dedignarisq́ videri,Pax veluti numquam concilianda foret.

Et fugis, vt viso fugit eminus hostis ab hoste,Aut quem fulmineo dente lacessit Aper.

Seu timeasq́ oculis visus saxessere nostrisOcculis oppositâ lumina cauta manu.

Quo precor, ah tantam merui pro crimine poenam,Vt velut indignans ora videnda neges?

An quia peccaui, vultu frustraris amantem?Ah vultu! miseris qui solet esse salus.

Aut mea ne magicas iaculentur lumina flammas,Sibilet aut nostro Regulus ore, times?


54

Anteueni tutis Cyrceos visibus orbes,Vibratamq́ oculo pelle nocente necem.

Donec enim verso me dedignabere vultu,Te, dolor, irato viuere, maior erit.

Nullius alterius faciunt mihi lumina bellum,Nullius alterius labra, genaeq́ mouent.

Pulcra tuos possum Tithonia spernere crines,Poena nec est oculis, Phoebe carere tuis.

Possum formosisq́ comis, oculisq́ carere,Nullaq́ me vinctam compede forma tenet.

Attamen absque tuis oculis, mea vita, meum corViuere, non aliter quàm sine corde, queo.

Cense igitur reliquos, quos abdo pectore questus.Sitam dura, oculis, poena, carere tuis?

O quanto! ô quanto mihi grandius hoc tormentū est,Te quod amem mea lux, me tamē haud redames.


55

Iob 13.

Cur faciem tuam abscondis, & arbitrarisme inimicum tuum?

Aug. solilo. cap. 1.

QVare faciem tuam auertis, gaudiummeum per quod gaudeo? vbi es abs-conditus, pulcer, quem desidero? odoremtuum haurio, viuo & gaudeo; te autem nonvideo; vocem tuam audio & reuiuiso; sedcur faciem tuam abscondis? fortè dicis; Nō videbitme homo & viuet. Eia Domine, moriar, vt te vi-deam; videam, vt hîc moriar. Nolo viuere,volo mori; dissolui cupio, & esse cum CHRI-STO; mori desidero vt videam CHRISTVM;viuere renuo, vt viuam cum CHRISTO.

- Lumen persaepè tuenti,Numinis aeterni, nubes densissima, seseProtinùs iniecit mediam, seq́ abdidit ingensFulgor, & ardentem fixit mihi corde dolorem,Vt mihi iam propiùs posito se praepete cursuEripuit, cepitq́ fugam. Cur istud? AmariAn quod à me semper cupiat, cupideq́ requiri?Namque ita moris habent homines quoque. -

Naziā. de virtute humanâ.

Si quis enim offenderit seruulorum,auertere ab eo vultus solemus. Si apud ho-mines hoc graue dicitur, quanto magis a-pud Deum? vides enim quòd faciem suamDeus à Cain muneribus auertit. Ideò Dauidorat vt flagelletur potiùs quàm proijciatur àfacie Dei. Ideò iustus ait: Vultum tuum Domine


56

requiram. grande ergo supplicium, proijci àfacie Dei. Proiectus est Adam de Paradyso;neque immeritò, ipse enim antè se absconde-rat à facie Dei. Exiuit & Cain à facie Dei; quiaputauit Deum esse fallendum, vt crimennegaret. Quomodo proijciat Deus à faciesuâ, audi dicentem: Tollite illum in tenebras ex-teriores.

Ambr. Apolog. pro Dauid.


Igitur quae Anima semel à Deo didicit inintimis suis Dei praesentiâ suspirare, & quae-rere faciem eius semper, talis anima, nescio, anvel ipsam gehennam ad tempus experiri hor-ribiliùs poenaliúsve, ducat, quàm post spiri-tualis studij huius, gustatam semel suauita-tem, exire denuò ad illecebras, vel potiùsmolestias carnis: audi enim hominem ex-pertum quae loquitur: Bonus es, inquit, Domi-ne sperantibus in te, animae quaerentite. audi &alium similem huic: Tibi dixit cor meum; exqui-siuit te facies mea, faciem tuam, Domine, requiram.Ab hoc bono, si quis auertere sanctam illamanimam conaretur, puto, haud secus acce-pisset, quàm si se de Paradyso, & ab ipso in-troitu gloriae, conspiceret deturbari.

Ambr. in Psal. 43.

Est enim [CHRISTVS] fulgor aeternus ani-morum, quem ideò Pater misit in terras, vteius illuminati vultu, aeterna & coelestiasperare possimus, qui antè terrenâ caliginetenebamur inclusi.

Amb. in Psal. 118.

Desiste [ergo anima] hominis habere pec-


57

cata, & videbis faciem meam; qui enim faciem meam videt, debet esse sine peccato.Esto Angelus, hoc est diuini minister impe-rij; obsequere mandatis Domini: cùm fuerisAngelus, videbis faciem Domini. ipse Do-minus IESVS ait: Beati mundo corde, ipsi enimDeum videbunt: aduertis quid à te exigatur vtvideas Deum? Emunda igitur cor tuum.

Ambr. in Psal. 43.

[Sed]auertere à nobis Deum faciem suam,putamus, quando sumus in aliquibus affli-ctionibus constituti.

Bern in Scala.

Ne timeas, ô Sponsa, ne desperes, ne exi-stimes te contemni, si paulisper tibi subtra-hit Sponsus faciem suam. Omnia ista coo-perantur tibi in bonum, & de accessu & re-cessu lucrum acquiris. Tibi venit, tibi & re-cedit; venit ad consolationem, recedit adcautelam.

O bona absconsio, quae efficitur perfe-ctio! Gloria mea, Deus meus, abscondis the-saurum tuum, vt incites cupidum; recondismargaritam, vt augeas quaerentibus amo-rem; differs dare, vt doceas petere; dissimu-las audire petentem, vt facias perseueran-tem. quod planè indicat illa flebilis, quaetuum in sepulcro natum C H R I S T V M , itermortuos, quaerebat viuum, durantibus ad-huc tenebris; quam accenderas vt quaereret,sed quaerenti disparebas vt perseueraret: per-seuerauit sperans, & sperauit perseuerans; &


58

quia in spe perseuerauit, videre te meruit.Beata visio & plena exultatio.

B. Anselmi medit. cap. 5.

Aug. medit. cap 39.

Placare, obsecro, & miserere mei, & nonauertas faciem tuam à me, qui pro me redimen-do non auertisti faciem tuam ab increpantibus &conspuentibus in te.


*8


59

VIII. [Quis dabit capiti meo aquam]

Quis dabit capiti meo aquam, & oculis meis fontem lacrymarum,& plorabo die ac nocte?

Hierem. 9.

QVis mihi det, liquidas caput hoc vertatur in vndas,Totq́ fluat guttis, quod stetit antè, comis?

Fronte patet campus quem flebilis imber inundet,Ripa nec, vt fluctus exspatientur, obest.

O mea, si subitò, duo flumina, lumina fiant!Sat capiet geminas alueus aptus aquas.

Ille meis totus lacrymis non sufficit imber,Perpetuò flentis, qui rigatora senis.

Capta nec Andromache, quâ lumina proluit vndâ,Illa meis lacrymis vnda sat esse potest.

Nec tua, Iesside, lacrymati balnea lecti,Balnea nocturnis humida semper aquis.

Nec quibus es solitus ieiunia pascere, guttae,Nocte, dieq́, tuus quae tibi panis erant:

Illa nec illuuies plorabilium lacrymarumQuam pluit in Domini Magdala moesta pedes:

Nec (tibi, qui geminis inarauerat humida sulcisLumina) fons moestae, Petre perennis aquae.

Sed tua, Nile, velim septemplice flumina riuo,Cùm vagus Isiacos obruis amnis agros.


60

Aut qualis madidum cùm mergit Aquarius annum,Totaq́ in hybernas astra liquantur aquas;

Aut potiùs trepidas qualis ruit imber in vrbes,Omnia cùm pluuio claustra reclusa Ioui.

Culminaq́ & turres & acuta cacumina, cautes,Et nemora & montes, nil nisi pontus erant.

Hos oculis voueam grauidis mihi currere nimbos,Et caput hoc, totus fiat vt Oceanus.

Aut saltem in geminos tabescere lumina riuos,Perpetuóve meaes amne natare genas.

Nec siccari oculos, nisi cùm stupor obstitit illis,Finiat vt lacrymas vltima gutta meas.

Felices nimiùm, vitreae, gens caerula, nymphae,Membra quibus fluido sunt liquefacta vitro!

Vosq́, paludosis mutatae fontibus artus,Quas vetus est quondam fama professa nurus.

Cur mihi non liquidis stillant quoque brachia riuis,Glaucaq́ muscosis fluctuat vnda comis?

Illa ego sum, fontem quae non admittor in vllum,Illa ego sum frustrà quae liquor esse velim.

O vtinam! celerem vertar, nouus Acis, in amnem,Qui, Galataea, tuo flumen amore fuit.

Aut aliquod, fieri iubeat me Biblida, Numen,Quod fieri iussit Biblida, fontis aquam!

Aut, Acheloë, tuâ liceat mihi ludere formâ,Hercule decepto, cùm leue flumen eras!

Non ego tunc, Acheloë, precaria corpora ponam,Taurus, vt exuto fluminis ore, puter.

Et licet obscuri fuerim nisi nominis amnis,Non ego me nomen vile fuisse, querar.


61

Iugis aquae largus tantùm mihi suppetat imber,Caetera, securum nomen honoris erit.

Tum mea inexhaustos deducent lumina riuos.Pindus vt aestiuâ de niue, voluit aquas.

Perq́ fluent lacrymae, veluti vaga flumina, vultum,Flumina lace fluent, flumina nocte fluent.

Nec nisi flere, meis oculis erit vlla voluptas,Donec erunt lacrymis crimina mersa meis.


62

Hierem. 9.

Quis dabit capiti meo aquam, & oculismeis fontem lacrymarum, & plorabodie ac nocte?

Hieron in c. 9. Hierē.

SI totus vertar in fletum, & nequaquamguttae sint lacrymarum, sed abundantiafluminis, non satis dignè fleuero.

Bern. ser. 16. in Cāt.

Quis dabit capiti meo aquam, & oculis meis fon-tem lacrymarum? vt praeueniam fletibus fle-tum & stridorem dentium, & manuum pe-dumq́ue dura vincula; & pondus catenarumprementium, stringentium, vrentium, necconsumentium. Heu me mater mea, vt quidme genuisti filium doloris, filium amaritudi-nis, indignationis & plorationis aeternae!

Ambr. in Psal. 118.

Nescit flere qui flenda committit; & cùmsit ipse lacrymabilis, non habet culpae lacry-mas suae.

Greg. lib. 3. dial c. 34. & l. 6. registri.

Axa suspirans, à patre terram irriguam pe-tit; quia à creatore nostro, cum magno desi-derio, quaerenda est lacrymarum gratia. Hincirriguum superius accipit anima, cùm sesein lacrymis coelestis Regni desiderio, affligit:irriguum verò inferius accipit, cùm infernisupplicia, flendo, pertimescit.


August medit. cap. 36.

Tu quidem Rex gloriae & omnium virtu-tum magister, docuisti nos verbo & exem-plo, gemere ac flere, dicens: Beati qui lugent,quoniam ipsi consolabuntur. Tu fleuisti defun-


63

ctum amicum, & lacrymatus es valdè superperituram ciuitatem. Rogo te, bone IESV, perillas preciosissimas lacrymas tuas, & per om-nes miserationes tuas, da mihi gratiam lacry-marum quam multùm desiderat & appetitanima mea; quia sine dono tuo, non possumhabere eam: sed per Spiritum sanctum tuum,qui duta corda peccatorum mollit, & ad fle-tum compungit; da mihi gratiam lacryma-rum, sicut dedisti Patribus nostris, quorumvestigia debeo imitari, vt plangam me in o-mini vitâ meâ, sicut ipsi se planxerunt nocteac die. Da mihi irriguum superius & irriguūinferius, vt sint mihi lacrymae panes die ac nocte.Da mihi, dulcissime, fontem irriguum fon-temq́ue perspicuum, in quo lauetur assiduèistud iniquitatum holocaustum. Da mihigratiam lacrymarum benedicte & amabilisDeus, praecipuè ex multâ dulcedine amoristui & commemoratione misericordiarumtuarum. Tribue pro bonitate & pietate tuâ,vt iste calix tuus inebrians & praeclarus sa-tiet sitim meam.

Naziā. orat. 3.

Lacrymae siquidem sunt peccati diluuium& mundi piamentum.

Hugo Cardinal. in cap. 9. Hierō.

Et sicut torrens, diuersa obstacula diruit,sic lacryma feruētis desiderij, omnia pecca-ta diluit, omnia tormonta contemnit, & cur-sum suum ad Deum peragit, vsque dum per-ueniat ad aspectum Dei. Ecclesiastici c. 35.


64

v. 16. Vers. 19

Nónne lacrymae viduae ad maxillam descendunt? Amaxillâ enim ascendunt, vsque ad coelum.


Percute Domine, percute, obsecro hancdurissimam mentem meam, piâ & validâ cu-spide dilectionis tuae, & altiùs ad intima pe-netra potenti virtute; & sic de capite meo e duc a-quam immensam, & de oculis meis verum fontemlacrymarum iugiter manantem ex nimio affe-ctu, desiderio visionis pulcritudinis tuae; vtlugeam die ac nocte, nullam in praesentivitâ recipiens consolationem.


Da mihi, quaeso, lacrymas ex toto affectuinternas, quae peccatorū meorū possint sol-uere vincula, & coelesti iucūditate semper re-pleant animam meam. Venit mihi in mētemalterius mulieris deuotio mira, quae te in se-pulcro iacentem, prae amore quaerebat, quaerecedentibus discipulis de sepulcro nonrecedebat, quia sedebat ibi tristis aomaerens.Si ergo ita fleuit, & in fletu perseuerauit mu-lier, quae viuentem cum mortuis quaerebat,quae te manu fidei tangebat; quomodo teplangere & in planctu persistere debet ani-ma, quae te redemptorem suum iam coelopraesidentem, & vbique regnanter cordecredit, ore confitetur? Quomodo ergo ge-mere & flere debet talis anima, quae te totocorde diligit, teq́ue toto desiderio videreconcupiscit?


*9


65

IX. [Dolores inferni circumdederunt me]

Dolores inferni circumdederunt me, praeoccupauerunt me laqueimortis.

Psal. 17.

ERgo iterum Actaeon aliquis noua fabula fiet,Infelix canibus, praeda voranda suis?

En, mihi mens nemorum studijs iuuenilibus arsit,Et perijt studijs mens prope capta suis.

Mens fuit, ancipites venatu pellere curas;Non tamen in syluis, pulcra Diana, tuis.

Sylua mihi rapidis non est latrata molossis,Lustra nec infestâ sollicitata cane.

Nec iuga Taygeti neque Maenala territa cornu,Nec fuluus volucri cuspide stratus aper.

Nec mea Parthenijs circumdata retia syluis,Nec meditata feris callida lina dolos.

Numquam ego vel pedicas, venabula, tela, vel arcus,Vlláve Spartanae Virginis arma tuli.

O vtinam mensista mihi, Dictynna, fuisset!Non ego nunc praedae cingerer arte meae.

Heu quibus imprudens studiis mihi torpuit aetas!Quin potiùs, nemorum crura notata rubis?

Cur quaesita tuis mihi praemia, Bacche, trapetis?Aut agitata tuis praeda, Cupido, iugis?

Non tantùm pharetram neque tantùm tela Cupido,Cauta sed, vt fallas, fila, plagasq́ geris.


66

Pampineos tantùm neque concutis Euie thyrsos,Sunt quoque, quêis capias ebria crura, doli.

Cùm surgit Dalilae Sampson malè tonsus ab vlnis,Vincta Philisthaeo brachia fune tulit.

Cùm iacet ignoto Noe superatus Iaccho,Compede succiduos stringis Iacche pedes.

Ecce, volupta suis iam me quoque cassibus ambit,Quae toties votis praeda petita meis.

Hei mihi, quot circum pedicarum indagine cingor!Seu fera venantûm praepete septa globo.

Scilicet illa fuit spectri feralis imago,Antonio, celsi culmine visa iugi:

Cùm patuêre, oculi collecta sub vnius ictumOmnia, quae mundo didita regna iacent;

Omnia, ceu paruâ tellusq́, polusq́ tabellâ,Pictaq́ stant minimo corporatota vitro:

Omniaq́ haec ingens obsepserat vndique rete,Multaq́ furtiuis stamina sparsa vijs.

Quisque suos laqueos, sensit sua vincula quisque;Hic caput, ille pedes vinctus, & ille manus.

Nempe suâ capitur laqueatus quisque voluptâ,Vt visco stolidae decipiuntur aues.

Ah! sua nexilibus tendit mors vndique tramisRetia, arachnaeo callidiora dolo.

Vtq́ sedet nigro venator araneus antro,Insidians pennis, stridula musca tuis:

Sensit vbi motâ trepidare cubilia, tela,Emicat, & trepidam raptat in antra feram:

Aut qualis viridi latet arbore callidus auceps,Pennipedi meditans vincla dolosa gregi.


67

Linigeros abdit vicino gramine vallos,Spargit & in nitido plurima grana solo.

Et circum inclusas secretâ crate volucres,Quaeq́ canant vinctae compede, ponit aues.

Hae saltu, & cantu; leuis ille for amine buxi;Hae socias; praedam, decipit ille suam.

Venantûm haud aliter scelerum comitata coronaeImplicat insidijs mors sua quemque suis.

Quiq́ super laqueos nisus dare corpora saltu,Heu miser, in stygias praecipitatur aquas!


68

Psal. 17.

Dolores inferni circumdederunt me, prae-occupauerunt laquei mortis.


ECce Domine Deus meus, mundus totusplenus est concupiscentiarum laqueis,quos parauerunt pedibus meis, & quis effu-giet hos laqueos?

Hiere. Thren. 3.

Venatione ceperūt me quasi auē inimici mei gratis.

Ambr. de bono mortis cap. 5.

Auis enim quae descendit ex alto, vel quaein altum se extollere non potest, frequenteraut laqueis capitur, aut visco fallitur, aut qui-buscumque irretitur insidijs: sic quoque &anima nostra. Laqueus, in auro; viscus, in ar-gento; nexus, in praedio; clauus est in amore.Dum aurum petimus, strangulamur; dum ar-gentū quaerimus, in visco eius haeremus; dumpraedium inuadimus, alligamur. Quin etiammulieris decus, dum tentat, astringit.

Bern. serm. 3. super Qui habitat in adiutorio.

Sed qui sunt venatores isti? venatores vti-que pessimi & nequissimi, callidissimi & cru-delissimi. Venatores qui cornu non sonantvt audiantur, sed sagittant in occultis imma-culatum. Ipsi Rectores sunt tenebrarum ha-rum, astutissimi versutiâ & malitiâ diabolicęfraudis; ita vt, sicut est ante venatorē bestia;sic ad eorum comparationē sit quilibet astu-tissimus hominum.


O anima fragilis ad resistendum, facilis adcadendum, difficilis ad surgendum! quali-ter istius aduersarij laqueos euadere poteris,


69

quem tantis subtilitatibus praeditū agnoscis?

Bonau cap. 1. soliloq.

Orig. hom. 2. in Cāt.

Intellige quia in medio laqueorum am-bulas, & subtus machinas transeas imminen-tes. Omnia retibus plena sunt; Diabolus la-queo cuncta compleuit.


Ecce tetendit ante pedes nostros la queosinfinitos, & omnes vias nostras varijs imple-uit decipulis, ad capiendas animas nostras, &quis effugiet? laqueos posuit in diuitijs, la-queos posuit in pauperatate, laqueos tetenditin cibo, in potu, in voluptate, in somno, & invigiliâ; laqueos posuit in verbo, & in opere,& in omni viâ nostrâ.

Abscondita est in terrâ pedica eius, & decipula il-lius super semitam. In terrâ pedica absconditur,cùm culpa sub terrenis commodis occulta-tur; inimicus quippe insidians ostendit hu-manae menti, in terreno lucro, quid appetat,& occultat peccati laqueum, vt eius animamstringat, quatenus videat quid est quid con-cupiscere valeat, & tamen nequaquam vi-deat in quo culpae laqueo pedem ponat. Ettunc ab antiquo hoste super semitam deci-pula ponitur, quando in actione huius mun-di, quam mens appetit, peccati laqueus pa-ratur; quae videlicet non facilè deciperet, sivideri potuisset; sic quippe decipula ponitur,vt dum esca oftenditur, nequaquam ipsa àtranseunte videatur. Saepè ergo proponun-tur animo cum culpâ honores, diuitię, salus,


70

& vita temporalis, quae mens infirma, dumquasi escam videt, & decipulam non videt,per escam quam vidēs appetit, in culpâ con-stringitur, quae non videtur.


Et quemadmodum peruersi quidam &subdoli homines, quorū studium est & pro-positum ex aliorum bonis ditescere, (eam ta-men potentiam non habent, vt apertâ vio-lētiâ vtantur) vias insidiosè obsidere solent;& si locum aliquem circa illas aut conualli-bus profundis interruptum, aut dumorumdensitate obscurum viderint, in illum seseabdunt; & huiusmodi velamento, viatorumcircumquaque conspectum, ne praeuidean-tur, amoliti, ex inopino illos adoriuntur, ne-quisquam eorum laqueos periculosos vide-re priùs queat, quàm in illos incidat: ita & Sa-tan infensus nobis, & antiquus hostis, mun-danarum oblectationum vmbris sese insi-nuās (quae periculosae circa vitae huius viam,latronem occulere solent, & latibula praebe-re insidiatori) indè improuisos nobis perdi-tionis laqueos substernit. Oportet itaquenos animi oculos perpetuò vigiles circum-quaque diducere, & quidquid iucundumapparet, mox suspectum habere, & praeter-currere; nec aliquam illi cogitationem ap-plicare, etiamsi aurum copiosè propositumvideatur, & idoneum quod à volentibus tol-latur, etiamsi quascumque delicias terra


71

proferat, & preciosa tabernacula ostentet:etiamsi choreas, comessationes, ebrietates, &mensas concentuum modulatione iuncundasvideamus; etiamsi offeratur venustas corpo-rum. Sub his namque omnibus ita iucundis,latebras habet communis noster hostis, ex-pectans num per obiectorum spectacula il-lecti, relictâ Regiâ viâ, ad ipsius aliquandoinsidias ipsi vltrò declinemus. Et plurimùmsanè timendum est, ne quo pacto illis incau-tè accurrētes, & oblectationem illam, quamvsurpantibus offerunt, nihil habere periculiputantes, primo statim gustu, dolosè abdi-tum hamum voremus, atque illo postea (no-limus, velimus) ligati, ad terribiles latronislatebras Mortem, scilicet, per huiusmodi ille-cebras, imprudentes trahamur.

Basil. de non adhaerendo rebus saeculatibus.

Ambr. lib. de bono mortis cap. 6.

Attolle [ô homo] animam tuam ne eamilliciat esca laqueorum. Voluptates saeculi,escae quaedam sunt, & (quod peius est) escaemalorum, escae tentationum. Dum volupta-tem quaeris, laqueos incurris. Oculus enimmeretricis laqueus amatoris est; oculus ergomeretricis, est laqueus. Laqueus est etiamsermo meretricis, qui obdulcat ad tempus,fauces tuas, & postea exasperat eas amaritu-dine conscientiae peccatricis. Laqueus estaliena possessio plena amoenitatis. Om-ne iter istius vitae plenum laqueorum est.Vnde iustus dicit: In viâ hâc, quâ ambula-


72

bam, absconderunt laqueos mihi.

Ibid.

Quoties inimicus, cordi nostro conatur in-serere, quo nos reflectat à sanctitatis propo-sito & pijs votis? Quoties corporeos inflam-mat ardores? Quoties occursare facit oculosmeretricios, quibus castum sustentet affectū,vt improuiso amoris spiculo feriat imparatū?Quoties inserit animo tuo verbum iniquū,& cogitationes cordis absconditas? His ani-ma, quae cupit euolare, deponitur. Sed tu ob-luctare quasi bonus miles CHRISTI IESV.

Ibid.

Et quid de extraneis laqueis loquar? hostisnobis laquei sunt cauendi in ipso hoc cor-pore nostro, laquei circumfusi nobis sunt,quos debemus vitare.

Ambr. lib. 4. in c. 4. Lucae.

Honorum gratia, sublimitas potestatum,epularum suauitas, forma meretricis, laqueusest Diaboli.

Ambr. de bono mortis. c. 9.

Ergo nō laqueis nos credamus, & retibusijs quae decipiunt & illudunt; non sequamurillecebrosa & seductoria.

Aug. in Ps. 68.

Sed tantum valet animi praesumptio, vt& coram ipsis muscipula sit, & incidant in


eam; obscurentur oculi eorum ne videant.

Aug. soliloq. c. 16.

Sed tu Domine libera nos de laqueo ve-nantiū, & à verbo aspero, vt cōfiteamur tibi,dicentes: Benedictus Dominas, qui non dedit nos incaptionem dentibus eorum: Anima nostra sicut pas-ser erepta est de laqueo venantium, laqueus contri-tus est, & nos liberati sumus.


*10


73

X. [Non intres in iudicium cum seruo tuo?]

Non intres in iudicium cum seruo tuo?

Psal. 142.

QVod decus est Dominis, ad iura lacessere seruos?Palmaq́ quae serui, iure vadantis Herum?

Et seruilis hero vertit victoria probro,Et reus offensae seruus herilis abit.

Crede mihi, pudor est, mecum tibi texere rixas,Iurgia nec tecum conuenit esse mihi.

Non ego sum, tantae cui sit fiducia pugnae,Non ego materies litibus apta tuis.

Nempe tuis scribi vis bella forensia fastis,Aut mea, fortè, tuam vincere, caussa potest:

Cuius erit felix adeo facundia linguae,Quae sperare sibi tanta tropaea queat?

Iuridici nulla est ita vox exercita rixis,Quo tua debilior caussa, loquente, cadat.

Heu nimis immitem dispensas cognitor vrnam,Nec tuus inflecti se rigor ille sinit!

Sat tua nota quidem gemino clementia mundo;Blandaq́ & in poenas est tibi lenta manus:

Moestaq́ cum statuis, tristi tibi moeror in ore est,Tamq́ rei damno, quàm reus ipse, doles.

Parq́ tibi poena est de crimine sumere poenam,Ac sua de plexo crimine poena reo est.


74

Nec sibi, quam patitur, possit quis demere noxam,Quisque sui quamuis arbiter ipse foret.

Non tamen vt veras habeant haec carmina laudesAusim Iudicij puncta subire tui.

Nam licet in miseros bonus es, veniaeq́ paratus,In sontes etiam, iure, seuerus agis;

Et tibi tam iustâ pendet lanx vtraque librâ,Par sit vt ex aequo gratia, parq́ rigor.

Nec sinis affectus, captiuaq́ pectora duci,Nec subigunt animum lenia verba tuum.

Nec, si caussidici vox incatauerit aures,Facundâ minimum diluat arte nefas.

Perdidit hic cassas facundiâ, Suadaq́ vires,Et silet hoc omnis gratia muta loco,

Nec prece, nec precio; nec fraude, nec arte, nec astuProstitit hoc vmquam vendita caussa foro.

Quis secet intrepidus tam duro Iudice lites,Aut tantùm impauidus pareat ante Deum?

Non ego si saeui vocer inter ouilia Martis,Dura tui metuam septa, Gradiue, fori.

Nec trepidem (licet ipsa Decem citet hasta virorum)Ne mea, centeno iudice, caussa labet.

Nec tua, (caussarum scopulos) insamia, Cassi,Pulpita, si iubeat Praetor, iniqua querar.

Nec Rhadamantaei verear subsellia regni,Scamnaq́ Dyctaei litigiosa Ducis.

Nec, quibus inclusas tenet arbiter AEacus vmbras,Infernis dubitem iura subire plagis.

Quilibet in caput hoc dictet suffragia iudexEt ferat immites quaelibet vrna notas:


75

Caussarum mihi tot lingua est inflata tropaeis,Se putet vt nullo cedere posse foro.

Vnius at timuit solummodo Iudicis vrnam,Iudicis & testis qui vice solus agit.

Qui, semel vt saeuâ sententia lata tabellâ est,Nec prece, nec lacrymis, triste retractat opus.

O durum, ô fatale reis, miserisq́ tribunal,Quo Iudex rigido tam grauis ore sedet!

Dicitur immotis triduoq́ supinus apertis,Hunc oculis Agathon extimuisse diem.

Vtq́ sibi noxae Paulus non conscius esset,Hoc tamen est veritus iudice stare nocens.

Quiq́ sui Salomon doctissimus audijt aeui,Mens pura est, quemquam dicere posse, negat.

Quin sacer hâc etiam trepidus formidine Psaltes;Iudice te, tutus quis reus, inquit, erit?

Quiq́ tot aduersos tulit aequo pectore casus,Vix fore clara satis sydera; Iobus ait.

Si trepidant igitur, tanto censore, columnae.Quo stabunt tabulae, ligna caduca, pede?

Siq́ tremunt pauidae nutante cacumine cedri,Quâ spe parua suam sylua tenebit humum?

Frigidus, heu! refugit mihi toto corpore sanguis,Aspectus quoties haec subit vrna meos.

Non secus ac visâ cumvictima fortè securi,Decepto refugit verbere tunsa caput.

Parce precor, neque ius mihi dic hâc cognitor vrnâSancta Themis caussâ qua cadat ipsa suâ.


76

Psal. 142.

Non intres in iudicium cum seruo tuo.

Aug. in Ps. 142.

NOn litigemus; nolo tecū habere caus-sam, vt ego proponam iustitiam meam,tu conuincas iniquitatem meam. Indignumest tibi, cum seruo tuo intrare in iudicium,nec quidem cum amico tuo. Noli ergo in-trare mecum in iudiciū Domine Deus meus.Quamtumlibet rectus mihi videar, produ-cis tu de thesauro tuo regulam; coaptas mead eam, & prauus inuenior; ne intres in iudiciumcum seruo tuo: misericordiâ indigeo, fugitiuusredeo, pacem quaero.

Iob 14.

Dignum ducis, super huiuscemodi aperire oculostuos, & adducere eum tecum in iudicium?

Ambr. in Psal. 36.

Vocat te: in iudicium venies. Quid respon-surus es ei, qui nisi iterum tibi donet, peristi?ideò S. Dauid iudicium refugit, misericor-diam poscit, dicens: & ne intres in iudicium cumseruo tuo.

Bern. serm. 8. super Beati qui habitant.

Quid enim tam pauendum, quid tam ple-num anxietatis & vehementissimae sollicitu-dinis excogitari potest, quàm iudicandumastare illi tam terrifico tribunali, & incer-tam adhuc expectare sub tam districto Iu-dice sententiam. Horrendum est, ait Aposto-lus, incidere in manus Dei viuentis.


Ipse est autem testis & Iudex, Iudex &


77

testis, quem nulla conscientia peccatrix effu-gere potest. Omnis enim nuda & aperta suntoculis eius.

Ambr. in orationibus.

Chrys. in c. 4. Matth. hom. 14.

Et sicut illi, qui è carceribus educuntur,vnà cum ipsis catenis ad iudicium protra-huntur, sic omnes animae, cùm hincemigra-uerint, varijs peccatorum catenis implicitaead terribile illud ducentur tribunal.

[Et ecce ego] iam iam praesentabor antedistrictum iudicem de operibus meis ratio-nem redditurus. Vae mihi misero cùm vene-rit dies illa Iudicij, & apertifuerint libri, inquibus omnes mei actus & cogitationes Do-mino praesentandae recitabuntur. Tunc de-misso capite prae consusione malae conscien-tiae in iudicio, coram Domino, stabo trepi-dus & anxius, vtpote commemorans scele-rum commissa meorum. Tuncanima inue-niens oculos clausos, & os, aliosq́ue corporissensus, per quos solemus egredi & delectariin his exteriobus, reuertetur ad se, & cadetsub se: & quia amore mundi & carnis volu-ptate, Dei amorē dereliquerat, derelinque-tur à Deo misera in horâ tantae necessitatis,atq; daemonibus tradetur in inferno cruciā-da. [Anima mea]ingenti horrore cōcutitur,& multiplicibus cogitationum aestibus agi-tatur, cùm vrgente solutione carnis, & sub-ductis è medio omnibus, se & illum termi-num considerat, cui appropinquat; & post


78

paululum hoc inuenit quod in perpetuummutari non poterit.

Bern medit. cap. 2.

Greg. lib. 24. mor. cap. 7.

Neque enim tunc immeritò cuiuslibetanima terretur, quando post pusillum hocinuenit quod in aeternum mutare non pos-sit. Consideramus quippe quod viam vitaepraesentis nequaquam sine culpâ transirepotuimus. Consideramus etiam, quia nechoc quidem, sine aliquo reatu nostro est,quod laudabiliter gessimus, si remotâ pie-tate iudicemur. Quis enim nostrûm vitampraecedentium Patrum valeat vel superarevel assequi. Et tamen Dauid dicit, Ne intresin iudicium cum seruo tuo; quia non iustificabiturin conspectu tuo omnis viuens. Paulus cùm dice-ret, Nihil mihi conscius sum; cautè subiunxit: Sednon in hoc iustificatus sum. Ioannes dicit: Si di-xerimus, quia peccatum non habemus, ipsi nossubducimus, & veritas in nobis non est. Iacobusait: In multis offendimus omnes. Quid ergofacient tabulae, si tremunt columnae? autquomodo virgulta immobilia stabunt, sihuius pauoris turbine etiam cedri qua-tiuntur? Solutioni ergo carnis appropin-quans nonnunquam terrore vindictae etiamiusti anima turbatur.

Greg. cap. 23. in 7. c. Iob.

Quantâlibet enim iustitiâ polleant, ne-quaquam sibi ad innocentiam vel electi suf-ficiunt, si in iudicio districtè requirantur: sedhoc tunc ad solatium suae ereptionis inue-


79

niunt, quod nequaquam se posse suffice-re humiliter sciunt. Sub humilitatis ergo te-gmine, à gladio se tantae animaduersionisabscondunt, & quo terrorem venturi Iudi-cis praestolantes continuo timore trepidant,eo indesinenter agitur vt paratiores fiant.


Noli, quaeso, pijfsime Domine, scribereaduersum me amaritudines meas, vt intres iniudicium cum seruo tuo, sed secundùm multitudi-nem miserationum tu arum dele iniquitatem meam.Vae mihi misero, cùm venerit dies Iudicij, &aperti fuerint libri conscientiarum, cùm di-cetur de me: ecce homo & opera eius. quid fa-ciam tunc, Domine Deus meus, cùm coelireuelabunt iniquitatem meam, & aduer-sum me terra consurget? Ecce nihil respon-dere potero, sed demisso capite, prae confu-sione, coram te stabo trepidus & confusus.Heu me miserum, quid dicam! clamabo adte, Domine Deus meus, quare iacens consu-mor? Plange anima mea, sicut vidua supervirum pubertatis suae; vlula misera & plora,quoniam dimisit te sponsus tuus? Miserere,ne desperem, sed te sperando respirem; &si ego commisi vnde me damnare potes, tunon amisisti vnde saluare soles. ne memi-neris dulcissime I E S V , tuae Iustitiae aduer-sus peccatorem tuum, sed este memor be-nignitatis tuae aduersus creaturam tuam;ne memineris ire aduersus reum, sed me-


80

mor esto miserationis tuae aduersus mise-rum, obliuiscere superbum prouocantem& respice miserum inuocantem. Quid enimest I E S V S nisi Saluator.


*11


81

XI. [Non me demergat tempestas aquae]

Non me demergat tempestas aquae, neque absorbeat me profundum.

Psalm. 68.

Onimis instabilis leuis inconstantia Ponti,Qui tot pellicibus carbasa fallis aquis!

Nempe fluis vitreis refluisq́ argenteus vndis,Mentiturq́ tuus dura metalla liquor.

Nonnumquam placidus, tacitae stas more paludis,Nec magis vlla lacu stagna modesta ïacent.

Saepè tibi horrificat vix summum fluctibus aequor,Cùm leuis exiguo stringitur vnda Noto.

Mobilibusq́ salit circum caua ligna choreisSubsiliuntq́ leui vela petulca rate.

Quin sinis aeratis findi freta mollia rostris,Vtq́ tibi canas tonsa flagellet aquas:

Nunc, velut è duro rigeant tibi terga metallo,Tot tereris remis, terra quot ipsa rotis.

Et tua, ne quâ parte, fides suspecta laboret,Marmor a perspicuo pandis aperta sinu:

Quis tam perspicuo fraudem putet esse profundo?Aut vitreo tantos amne latere dolos?

Ecce vbi discinctam iam non tenet anchora puppem,Auraq́ remigio prona secundat iter;

Quàm citò deserto discessit littore pinus,Et iam nulla domus, nulla videtur humus;


82

Improuisa ratem medio circum aequore cingunt,Hippotadae laxis agmina missa cauis.

Non secus ac saeuâ seruus damnatus arenâOpprimitur Libycis praeda voranda feris.

Aut nemorum latebris deprensus fortè viator,Praedonum subitò cingitur orbe latus.

Tum surgit tumidis praesagum fluctibus aequor.Venturoq́ tremit discolor vnda metu:

Mox vbi decertant simul Africus & simul Eurus,Et Notus & Boreas incubuêre salo;

Finditur abruptus varia in diuortia pontus,Distrahit vt fluctus quaeque procella suos.

Et patet horrendo praeceps Neptunus hiatuMersurus pelago circumeunte ratem.

Heu! gemit hic tumido pendens trabs anxia fluctu,Et perit, vndecimâ si prior vnda venit.

Aut haec, aut similis salis est fallacis imago,Tam citò de placido saeua sit vnda mari.

Sed mihi, mentito simulata est fabula ponto,Non ego de vestris, Tethy, qu erebar aquis.

Nec mihi, de rapidis, qui torquent aequora, ventis,Nec mihi, de regnis, AEole, verba tuis.

Nec mihi de leuibus, temerarie Typhy, carinisIre quibus liquidum primus es ausus iter.

A patrio numquam soluit mea littore puppis,Nec vidi virides, Numina salsa, Deos.

Nec ventos didici, neque ventis vela tetendi,Qui facit hanc artem, quam facit, arte luat.

Quem cecini pontus, mea vita, simillima ponto est,Quaeq́ tulit puppis, illa ego, puppis eram.


83

AEolidae magno flantes circum agmine fratres,Sunt animi motus, gens violenta, mei.

His ventis, hâc naue, per haec ego caerula currens,Tot sensi humanis rebus inesse vices.

O fallax nimiùm mendaci vita sereno,Quae nigra de laetis tam citò regna facis?

Nulla deest Venerum tibi copia, nulla leporûm,Omnia blanditijs, laetitijsq́ fluunt.

Plurima iucundae celebrantur festa voluptae,Araq́ tristitiae nulla dicata litat.

Dum furit intus amor, venisq́ agitata libido,Triste nihil, fraudem fraude tegente, patet.

Ast modò, cùm stygio vitiorum erumpere fluctu,Hisq́ animum ventis asseruisse lubet;

Tunc videt, heu! quāto fuerit mens hausta profundo,Quoq́ gemit, scelerum quàm graue sentit onus.

Atque vtinā! vt, liquidis Pelagi qui mergitur vndis,Exerit Oceano terq́, quaterq́ caput;

Sic imo scelerum mersus semel aequore mentem,Submersas superistendat ab amne manus!

Sed velut in tetrum putei qui labitur antrum,Quem simul & putei tracta ruina tegit;

Aut gelidas fracto subijt qui marmore crustas,Nequicquam obstructo flumine tentat iter:

Non aliter, prono scelerum qui vortice raptusVix tulit à superis, vnus & alter, opem.

Aspicis, vt certem pugnantibus, vna, duobus;Bella mouente Noto, bella mouente salo?

Aspicis, vt caput hoc propè mergat & Auster & vnda,Iamq́ necatur as ducere cogar aquas?


84

Aspicis hanc animam gemino succumbere fato?Nec tua sunt velis astra secunda meis?

Aspice nec rabido luctantem desere ponto,Naufraga nec medio lina relinque freto.

Tende manum potiùs miserae, Palinure, natanti,Et mento digitos subde vocate tuos.


85

Psalm. 68.

Non me demergat tempestas aquae, nequeabsorbeat me profundum.


QV A M diu miser iactabor in fluctibusmortalitatis meae, clamans ad te, Domi-ne, & non exaudis? Audi clamantem Do-mine de hoc mari magno, & adduc me ad por-tum felicitatis aeternae. Felices, qui de peri-culo maris huius educti, ad te Deum, portum tu-tissimum peruenire meruerunt! ô verè felices,qui de pelago ad littus, de exilio ad patriam, decarcere ad palatium peruenerūt, optatâ iamquiete beati! Infelices heu nos miseri, quiper maris huius magnifluctus procellosasq́ voragi-nes nauim trahimus ignorantes an ad portumsalutis peruenire valeamus!


Pater misericordiarum, audi eiulatum pu-pilli tui, & portige manum tuam, optimamadiutricem, vt retrahat me de profundis aqua-rum, & de lacu miseriae & de luto faecis, ne pereamvidente misericordiâ oculorum tuorum, as-piciente clementiâ viscerum tuorum, sedeuadam ad te, Dominum Deum meum.

Pelagus enim est longè lateq́ue protensumhaec vita; & quemadmodum in mari vniuersosinus diuersi, alijs atque alijs tempestatibuscommouētur praecipuè: velut AEgaeum ven-tis exasperatur; Thyrrenū vero fretum pro-pter angustias; Charybdis autem quae est Li-byen versus, propter stagna Syrtis & breuia.


86

Pontus magnitudine fluctuum atque impe-tu; Hispanicus Oceanus, quia inuius, caren-tia portuum & locorum ignorantiâ intrica-tus, difficilis nauigantibus est; similiter aliaPelagi pars, alijs de caussis; sic & in vitâ no-strâ fieri videmus.

Chrys. hom. 82. in Matth.

Rupertus li. 5. in c. 8. Apoc.

Nauium quoque nomine vita hominū tran-sitoria designatur: quemadmodum & in Iob:dies mei, inquit, transierunt sicut naues, poma por-tantes.

Greg. lib. 9. mor. c. 24 in cap. 9. Iob.

Et huc, illucq́ue mentis nostrae nauis impelli-tur, quia & Paradysi celsitudinem memini-mus, & importunos tentationum fluctus ex car-ne toleramus.

Ambr. praef. in 4. li. super

Quod autem mare abruptius quàm saecu-lum? tam infidum, tam mobile, tam profun-dum, tam immundorum spirituum flatibusprocellosum?

Euang. Lucae. Chrys. ho. 33.

Quod à diuersis peccatis & varijs tenta-tionibus, velut quibusdam fluctibus aestuat.de quo scriptum legimus: Hoc mare magnum& spatiosum.

Nolite credere, nolite esse securi; licet inmodum stagni fusum aequor arrideat; licet


vix summa iacentis elemēti spiritu terga cris-pentur; magnos hic campus montes habet.Intus inclusum est periculum, intus est ho-stis. In illo aestu, charybdis luxuriae salutemrotat. Ibi ore virgineo, ad perpetranda nau-fragia scylla seu renidens libido blanditur.


87

Hîc barbarum littus, hîc Diabolus pirata,cum socijs portat vincula capiendis.

Hierō. epi. 1. ad Heliod.

Ambr. in orationib.

In hoc magno saeculi huius diluuio, vbicircumflantibus procellis non inuenitur fi-da statio, & locus eminētior vbi pes colum-bae aliquatenus valeat requiescere.

Ambr. Apol. poster. pro Dauid c. 3.

Magnam faciunt tempestatem multitu-dines cupiditatū, quae velut in quodam fre-to corporis nauigantem hinc atque indè per-turbant, vt gubernator sui esse animus nonpossit.

Greg. lib 11 mor. c. 23. in cap. 13. Iob.

Mens quippe humana, quot tentationespatitur, tot flatibus mouetur. Hāc enim ple-rumque ira perturbat; cùm recedit ira, succe-dit inepta laetitia; luxuriae stimulis vrgetur;aestu auaritiae longè lateq́ue ad ambienda,quae terrena sunt, tenditur: aliquando hancsuperbia eleuat, aliquando verò inordinatustimor in infimis deponit.


[Ecce Domine] Iniquitates meae supergressaesunt caput meum, & sicut onus graue grauatae suntsuper me, & nisi tu (cui proprium est misererisemper & parcere) dexteram tuae maiestatissupponas, mergi cogor miserabiliter in pro-fundum.


Psal. 88

Tu dominaris potestati maris, motum autem flu-ctuum eius tu mitigas.

Aug. in Ps. 68.

Magnus est puteus, profun ditas iniquita-tis humanae. Illuc quisque, si ceciderit in al-tum cadet: metuenda ista res est vehemen-


88

ter. Si videris hominem fecisse iniquitatem,mersus est in puteum. Quando autem illi di-xeris iniquitatem ipsius, & dixerit: verè pec-caui, fateor, non super eum clausit puteus ossuum. Cùm autem videris eum dicere: Quidenim mali feci? factus est defensor peccatisui; clausit super eum puteus os suum, quaeruatur non habet.


Spes humani generis, C H R I S T E , Deus deDeo, refugium nostrum & virtus, cuius lumēà lōgè, inter caliginosas nebulas, super marisprocellas, quasi stellae maris radius, oculosnostros irradiat, vt dirigamur ad te, portum.Guberna, Domine, nauim nostram, tuâ dex-terâ, clauo crucis tuae, ne pereamus in flucti-bus, ne nos demergat tēpestas aquae, ne absorbeat nosprofundū; sed vnco crucis retrahe nos ab hocpelago, ad te solamen vnicum nostrum, quēà longè (quasi stellam matutinam, & solemIustitiae) vix lacrymantibus oculis, in littorecoelestis Patriae, nos exspectantem videmus:exaudi nos Deus salutaris noster, spes omnium fi-nium terrae, & in mari longè. In mari turbulen-to versamur; tu in littore stans, aspicis peri-cula nostra: Saluos nos fac, propter nomen tuum.Da nobis, Domine, inter Scyllam & Cha-rybdim ita tendere & tenere medium, vtvtroque periculo euitato, securi peruenia-mus ad portum.


*12


89

XII. [Quis mihi hoc tribuat]

Quis mihi hoc tribuat, vt in inferno protegas me, & abscondas me, do-nec pertran seat furor tuus?

Iob 14.

QVis mihi securis dabit hospita tecta latebris?Tecta, quibus dextrae seruer abigne tuae?

Heu! tuus ante oculos quoties furor ille recursat,Vix ego fida mihi lustra sat vlla reor.

Tunc ego secretas, vmbracula frondea, syluas,Antraq́ soliuagis opto relicta feris.

Tunc ego vel medijs timidum caput abdere terris,Aut maris exesâ condere rupe velim.

Tunc voueam penitâ montis latuisse cauernâ,Bustorum effossos aut subijsse lares.

Aut sinuosa nigri spelaea natasse profundi,Oceani glaucas, scrupea regna, domos:

Aut numquam aspectos Phoebo, Phoebaeq́ penates,Aut habitasse tuos, nox tenebrosa, specus.

Dum quatit astriferos flammatus Iuppiter orbesEt iacit accensâ tela trisulca manu;

Tristia; ne noceant, metuendâ fulmina flammâ,Daphnide, qui metuit, tempora cincta tegit.

Tu rubra cùm torques furibundâ spicula dextrâ,Nulla iuuant folijs laurea serta suis.

Nulla iuuant tacitis latebrosa cubilia syluis.Sylua tuis oculis omnis & vmbrapatet.

Clauserat obscurae densis se frondibus vmbrae,Carpserat arboreas qui malè primus opes;


90

Ast vbi vicino vestigia Numine sensit,Erubuit, luco proditus ipse suo.

Nulla iuuat refugo spelunca immanis hiatu,Hospita montiuagis lustra nec vlla feris.

Mitia quae sensit Medus puer antra leonum,Effera Chaldaeos antra dedêre neci.

Nulla iuuant penitis spelaea reperta latebrisFida nec vmbrarum, senta sepulcra, domus.

Tectus in obscurâ deprêndere, Lothe, cauernâ,Et fratrem è tumulo frater humate vocas,

Quid memorem vt tumidâ Ionas se merserit vndâ,Nec mersum stabili exerit vnda fide?

Hauser at immani Ionam quae bellua ventre,Innocuo Ionam bellua ventre vomit.

Nulla fides vitreo pelagi, nisi vitrea, fundo;Peruia perspicuo quid tegat vnda freto?

Nulla fides clausis, Libitinae longa sepulcris;Produntur tumulis ossa sepulta suis.

Nulla fides tacitis, quas vallant saxa, latebris;Tecta cauerna suo saepè retecta sono est:

Nulla fides nemori, vel opacae frondibus vmbrae,Ambo caduca parifronsq́, nemusq́ fide.

Nec mare, nec tellus, nec lustra, nec antra, nec astra,Tuta nec illa mihi, quae super astra, via.

Tu potes hoc tutis solus caput abdere claustris,Dum tuus abdiderit fulmina stricta furor.


91

Iob 14.

Quis mihi hoc tribuat, vt in inferno pro-tegas me, & abscondas me, donec per-transeat furor tuus?

QVò ibo â spiritu tuo, & quò à sacte tuâ fugiam?Quis est locus receptutus fugitiuumDei? homines qui suscipiunt fugitiuos, quae-runt ab eis, à quo fugerint: & cùm seruuminuenerint alicuius Domini minùs potentis,tum sine vllo timore suscipiunt, dicentes incorde suo, non habet iste talem Dominum,à quo possit inuestigari; cùm autem audie-rint Dominum potētem, aut non suscipiunt,aut cum magno timore suscipiunt, quia ho-mo potens falli non potest. Vbi non est Deus?quis fallit Deum? quem non videt Deus? àquo fugitiuum suum non repetit Deus? quòergo ibit fugitiuus iste à facie Dei? vertit sehuc atque illuc, quasi quaerens locum fugaesuae: si ascendero in Coelum, tu ibies, si descendero ininfernū, ades? Si me extulero, te inuenio repres-sorē; si me abscondero, te inuenio inquisito-rem. Quò ergo iturus sum, vt à facie tuâ fu-giam, id est, iratum te nō sentiam? Hoc con-silium: sic fugiam à facie tuâ, sic fugiam à spi-ritu tuo; ab vltore spiritu, à vindice facie, sicfugiam. Quomodo? si recipiam pennas meas indirectum, & habitauero in extremis maris. Sic pos-sum fugere à facie tuâ. Mirum si in extremis


92

maris non est, qui ne capud inferos de est:

Ps. 138. Aug. in hunc locum.

Hierō. lib. 9. in c. 29. Isaiae.

Vae qui profundi estis corde vt à Domino abscon-datis cōsilium, quorum sunt in tenebris opera, & di-cunt: Quis videt nos & quis nouit nos? Idcircò ar-bitrantur Deum sua nescire consilia, quia intenebris sunt opera eorum, & dicunt, Quis vi-det nos? & quis nouit nos? non recordantes eiusquod ad Deum dicitur: Tenebrae non obscura-buntur à te, & nox sicut dies illuminabitur, & sicuttenebrae eius ita & lux eius.

Ambr. lib. 1. de interpellat. Iob cap. 3.

Considera illū de quo ait in EcclesiasticoSyrah: homo transgrediēs in lecto suo, dicens in ani-mâsuâ: quis me videt? tenebrae circumdant me, & pa-rietes cooperiunt me, quem vereor? hic qui se exi-stimabat ab eo qui omnia videt, non videri,& tenebris putat commissa sua posse celari,vmbram praetendit, sed frustrà latere se cre-dit, cùm oculus Domini lucidior sole, occul-ta omnia deprehendat, tenebrosa illuminet& intimi cordis penetret conscientiam, at-que in alta & profunda descendat. Vanus er-go, qui putat tenebris esse se tutum, cùm lu-cem vitare non possit, quae lucet in tenebris, &tenebrae cam non comprehendunt: quasi fugitiuusitaque & malus mercenarius deprehenditur,& antequam se occultat agnoscitur, quia,Domino omnia antequam erant, cognitasunt, non folùm quae sed etiam quae fu-tura sunt.

Hierō. lib. 9. in c. 29. Isaiae.

Hoc errore decepti Adam & Eua, audien-


93

tes sonitum pedum deambulantis in Para-dyso Dei, absconderunt se sub arbore.

Gre. lib. 33. Moral. c. 3.

Primus [itaque] homo, post culpam, in-ter arbores Paradysi, absconsus inuenitur.

Ambr. lib. 2. de poenit. c. vlt.

Sic habes Adam abscondentem se, vbi Deum cognouit esse praesentem,& quaesi-tum latere voluisse, & vocatum à Domino eâvoce quae latentis morderet affectum, hocest, Adam vbi es? hoc est; cur te abscondis? curlates? cur fugis eum quem videre desidera-bas? Ita grauis culpa est poenitentiae, vt sineiudice, ipsa se puniat, & velare se cupiat, & ta-men apud Deum nuda sit.

Ambr. lib. de Paradyso c. 14.

Quò te [Adam] duxerunt peccata tua, vtfugias Deum tuum, quem antè quaerebas?Timoriste culpam fatetur, latebra praeuari-cationem.

Hieron lib. 9. in cap. 20. Isaiae.

Cain quoque dicens: si eijcis me hodie, àfa-cie tuâ abscondar, simili stultitiâ Deum arbitra-tus est ignorare. Et per Amos de impijs &peccatoribus dicitur: si absconderint se ab oculismeis in profundo maris, ibi mandabo draconi, &mordebit eos.

[Et tu] quò fugis Propheta [Iona?] nonaudisti quod Dauid ait: quoò ibo à spiritu tuo, &


quoò à facie tuâ fugiam? In terram? sed Dominiest terra & plenitudo eius. Ad inferos? & ibivirtus tua non deerit. Ad Coelum? ibi quo-que te esse cognosco. In mare? & eò tenditdextera tua. Cùm nauim fuisset ingressus,


94

turbantur maria, fluctus eleuantur, & pro-fundi Pelagi arena monstratur; & sicut fi-dele mancipium, cù seruum fugâ lap-sum, (nonnullis etiam communi Dominopreciosis ablatis) omni animositate, contraeius retentores insistit, nec antè derelin-quit, nisi eum praesentatuerit Domino; sic &mare, conseruum agnitum, non alieno pa-trocinio, nullius postulato subsidio, sedpropriâ virtute commotum, vt sibi reddere-tur, exposcit.

Chrys. homil. de Iona.

Nam qui putârat per mare euadi DeumEt naui celari, Deo,

Nunc iste & intra belluam mersam mari,Adesse sensit arbitrum.

O digna sancto claustra fugitiuo Dei!Capitur mari quo fugerat;

Altumq́ vastae missus in ventrem ferae,Viuo tenetur carcere.

De naue iactus perit & vndis nauigatExul soli & hospes sali.

Spatiatur antro belluini corporis,Captiuus & liber reus.

Pauli. car. ad Cytherium.

Isaiae 2.

Ingredere in petram, abscondere in fossâ humo, àfacie timoris Domini, & à gloriâ maiestatis eius.

Tomo. 9. Hieron. ep. ad Amic. insciētiâ diuinae legis.

Si [enim] vmbrato repentè Coelo, solisclaritas nostris aspectibus denegetur, & pro-ductis in nostram humilitatem nubibus,pluuiae terris immineant; si commotis, vtassolet, elementis, in rotam sui currus toni-


95

trua concitentur, & hinc, indè fulgurum ia-cula, palpebris terribiliter obiecta corrus-cent, (quamquam & consuetudine illâ con-tingant) pauemus, contremiscimus, & proniad terram, depositâ superbiâ, ceruices sub-mittimus: quid faciemus in illâ die miseri,quando reuoluto Coelo, cum Angelicis vir-tutibus, igneus Dominus totus adueniet?quando cadentibus desuper stellis, sol intenebras, & in sanguinem luna mutabitur?quando montes sicut cera liquescent, quan-do terra ardebit, & arescent flumina, & ma-ria siccabuntur, & contra rerum naturamconsumpto diuinitus humore, ariditatemin aquis ignis operabitur? Quando pecca-tores dicent montibus, Cadite super nos, & col-libus, tegite nos: quando vocabunt hominesmortem, & vocata non veniet; quandodiscrimina vertentur in vota, & quod sem-per oderunt homines, concupiscent?

Aug. in Ps. 30.

Esto mihi [Domine] in Deumprotectorem &in domum refugij. domus refugij, tu mihi esto,Deus protector, domus refugij. Quò fugio?ad quem locum tutus fugio? ad quem mon-tem? ad quam speluncam? ad quae tectaemunita? quam arcem teneam? quibus mu-ris ambiar? quocumque iero, sequor me.Quicquid enim vis, potes fugere, homo, prae-ter conscientiam tuam. Tu mihi eris domusrefugij, ad te confugio, nam à te, quò fu-


96

giam? Quocumque iero, ibi te inueniam; &si irasceris, vltorem te inuenio; si placatus es,adiutorem. Nihil mihi ergo restat, nisi ad tefugere, & non à te. Vt euadas hominemDominum, quicumque seruus es, fugis in ealoca, vbi non est Dominus tuus; vt euadasDeum, fuge ad Dominum; nam non est quòfugias Deum; praestò sunt omnia & nudaOmnipotentis oculis.


*13


97

XIII. [Numquid non paucitas dierum]

Numquid non paucitas dierum, meorum finietur breui? dimitteergo me, vt plangam paululùmdolorem meum.

Iob 10.

SCilicet, in magno cupis hoc me ponere lucro,Addita quod vitae portio parua meae.

Si numerata forent aliquot mihi lustra, vel anni,Muneris hic poterat nomen habere fauor:

Stamina sed breuibus iunxisse fugacia filis;Obsecro, dic, pauci quantula summa, dies?

Nempe ita, qui vitam modò ducere coeperit infans,Dicetur moriens, occubuisse senex.

Sic sua nonnullis descripta est vermibus aetas,Vna quibus breuis est, integra vita, dies.

Sic aliquis numerat celeres sibi flosculus horas,Natali tumulant quem sua fata die.

Floscule mane puer, mediâ vir, floscule, luce;Floscule, sub noctem, Sole cadente, senex.

Sic orerisq́ vno morerisq́, ô floscule, Phoebo;Vno fisq́ puer, virq́, senexq́ die.

Staret adhuc volucrum saltem rota lenta dierum,Hora nec admissis quaelibet iret equis;

Vermiculi canerent; tot plenis viximus horis;Flosculus, & totidem, diceret, herba fui.

Sed tempus rapidis volat irreparabile pennis,Fluminis inq́ modum, lubricus annus abit.


98

Menstruus impulsis rapitur quoque solibus orbis,Et fugiunt, nullo frena tenente, dies.

Denique praecipitis volucris rota vertitur horae,Nec remeare potest, quae semel hora fuit.

Inuidares, tempus; sua seper puncta trucidat.Se pariter fugiens, se pariterq́ sequens.

Qualis teda suo se flammea funerat igne,Ipsa sibi bustum facta sibiq́ rogus.

Sic redit in proprium saeclorum circulus orbem,Flectitur inq́ suas annua meta rotas.

Scilicet haec veterum fuit obuia fabula vatum,Ore pater natos dum vorat ipse suos.

Nempe minus rerum est, quàm temporis, helluo tēpus;Seq́, fluendo parit; seq́, fluendo necat.

Hora diem, mensemq́ dies depascit eundo,Bis-senisq́ senex mensibus annus obit.

Annus obit, mensesq́, diesq́, horaeq́, receduntEt suus in se iterum ten pora gyrus agit.

Ergo meo exiguum spatium concede dolori,Non nisi concesso tempore fata querar.

Non ego supremis tempus mihi risibus oro,Non facit ad risus résve, locúsve meos.

Pro lacrymis spatium, spatium pro planctibus opto,Haec mihi tantillae, quam peto, caussa morae est.

Ite igitur magnis, lacrymae mea flumina, riuis;Ite, ferite truces ora sinumq́, manus.

Ite per os lacrymae, saeuite in pectora palmae;Pars bona, dum statis, temporis, ecce fugit.

Sentio, eunt lacrymae; repetantur, sentio, planctus;Lam fleui & planxi, sistite; iam satis est.


99

Iob 10.

Numquid non paucitas dierum meorumfinietur breui? dimitte ergo me, vtplangam paululùm dolorem meum.

Chrys. ep. ad Theodor. Mon. tom. 5.

QV I D in hoc mundo stabile, quid peren-ne? Audi cuiusdam venerabilis viri vo-cem: tempus, inquit, vitaemeae leuius cursoribusfuit.

Hierō. epist. 21. ad Paulā.

Cùm enim primùm homo peccauit, ae-ternitas mortalitate mutata est, in nongen-tos & ampliùs annos; exinde paulatim re-crudescente peccato, in breue tempus, ho-minum vita contracta est.

Iob 14.

Breuis dies hominis sunt; numerus mensiumcius apud te est: constituisti terminos, qui praeteririnon poterunt.

Quare cautum se ac sollicitum viuereostendit, qui breuitatem praesentis vitaeconsiderans, non eius vsum sed terminumconspicit; vt ex fine colligat nihil esse quodtransiens delectat. Hinc namque per Sa-lomonem dicitur, Si annis multis vixerit ho-mo, & in his omnibus laetatus fuerit, meminissedebet tenebrosi temporis & dierum multorum; qui


100

cùm venerint, vanitatis arguentur praeterita. Igiturcùm culpa animum tentat, mens necesse est,vt breuitatem suae delectationis aspiciat; nead viuacem mortem iniquitas rapiat, cùmconster quòd ad terminum citiùs mortalisvita praecurrat.



Saepè etenim dum praesentis vitae breuitas,quasi diu perseueratura diligitur, ab aeternâspe animus frangitur, & delectatus praesenti-bus, desperationis suae caligine reuerbera-tur.[Sed] sancti viri, quia breuitatem vitae in-desinenter aspiciunt, quasi quotidie morien-tes viuunt, & tantò se solidiùs mansuris prae-parant, quantò & nulla esse transitoria sem-per ex fine pensant. Hinc quippe Psalmista,veloci cursu fugere vitam peccatoris aspi-ciēs;ait: Pusillum adhuc, & non erit peccator. Hinciterum dicit; Homo, sicut foenum, dies eius. HincIsaias ait, Omnis caro foenum, & omnis gloria eius,sicut flos agri.

Attendat quid sit homo; non superbiat:homo tamquam foenum dies eius. Quid superbitfoenum, ad tempus modò florens, post pau-lulum arescens? Quid superbit foenum adtempus vigens, & hoc ad paruum tēpus do-nec sol candescat? Sicut flos agri ita efflorebit.


101

Quàm exiguo tempore transeunt flores? &hoc est pulcrum in herbis. Hoc quod valdepulcrum est, hoc citò cadit. Omnis caro foe-num. Et claritas luminis vt flos foeni: foe-num aruit & flos decidit.

Aug. in Ps. 102.

Iob. 14.

Quasi flos egreditur & conteritur.

In idē cap. 14. Iob. Greg.

Quid enim sunt nati homines in mundo,nisi quidam flores in campo? tendamus ocu-los cordis, in hanc latitudinem mundi prae-sentis; & ecce quasi tot floribus, quot homi-nibus plenus est: vita itaque in carne, flos infoeno est. Homo etenim more floris proce-dit ex occulto, & subitò apparet in publico;qui statim ex publico per mortem retrahiturad occultum. Carnis nos viriditas ostendit,sed ariditas pulueris ab aspectibus retrahit,quasi flos apparuimus, qui non eramus; qua-si flos arescimus, qui temporaliter appareba-mus.

Isidor. Clarius orat. 10. de morte.

[Imoò] quid ab his bestiolis distamus,quas ferunt apud Hypanim fluuium (qui abEuropae parte in pontum influit) nasci, atquevnum diem viuere? sicut ergo ex his ea quaeoctauâ horâ mortua sit, prouectâ esset aetatemortua, quae verò occidente sole, decrepi-ta; eò magis si etiam solstitiali die; sic si lon-gissima aetas, cuius-vis hominis conferatur,cum aeternitate, in multo minore breuita-


102

te, quàm illae bestiolae reperiemur.

- Quid enim, mihi dicito, longumHaec mortalis habet fatoq́ obnoxiâ vita?

Naziā. in praecept. ad Virgines.

Tenes diem istum? si tenuisti, hesternumtenes & hodiernum: sed hesternum in quis,non teneo, quia iam non est, istum autem te-neo in quo sum, & qui mecum est. Itáne? deisto excidit tibi iam quantum à primâ lucetransierit. Nónne iste dies à primâ horâ coe-pit? Da mihi primam horam eius: Da mihi &secundam eius, quia & fortè ipsa transuola-uit. Tertiam, in quis, dabo tibi, fortè enim inipsâ nunc sumus: Certè ergosunt isti dies, &est tertia dies; & si tertiam da bis non diemsed horam dabis. Verumtamen ne hoc qui-dem tibi concedo, si mecum vtcumque istatransilisti, Da mihi vel horam tertiam; ipsammihi da in quâ es. Si enim aliquid eius iampraeterijt: & aliquid eius adhuc restat; necquod praeterijt aliquid mihi potes dare, quiaiam non est; nec quod restat, quia nondumest. Quid mihi de horâ istâ quae nunc peragi-tur dabis? quid de illâ mihi dabis? Cui com-mittam hoc verbum, vt dicam, est. Cùm di-cis ipsum est; certè vna syllaba est, & mo-mentum vnum est, & tres litteras habes inipso ictu. Ad secundam huius verbi litteram


103

non peruenis, nisi prima finita fuerit. Ter-tia non sonabit, nisi & cum ipsa secundatransierit. Quid mihi de hâc vnâ syllabâ da-bis, & tenes dies, qui vnam syllabam non te-nes? momentis transvolantibus cuncta ra-piuntur. Torrens rerum fluit. Isti ergo diesnon sunt, antè abeunt penè quàm ve-niunt, & cùm veniunt, stare non possunt.Iungunt se, sequuntur se, & non se tenent.

Aug. in Ps. 38.

Iob 7.

Parce mihi Domine, nihil enim sunt dies mei.

Greg. lib. 8. mor. c. 20. in Iob.

[Hinc] sancti viri, praesentis vitae dies, ni-hil esse conspiciunt, quia illuminatae men-tis oculos in considerationem aeternitatisfigunt.

Hiero. li. 11. in ca. 40. Isaiae.

Per horarum [namque] momenta cresci-mus atq; decrescimus, nec in eodem mane-mus statu. Ipsum quoq; quod loquimur, di-ctamus & scribimus, de vitae nostrae partepraeteruolat. qui dudum infans, subitò puer;qui puer, repentè iuuenis; & vsque ad sene-ctutem per spatia mutatur incerta; & antè,se senem intelligit, quàm iuuenem non essemiretur.

[Denique] quicquid temporis viuitur, despatio viuendi demitur, & quotidie fit mi-nus, minusq́ue quod restat; vt omninò nihilaliud sit tempus vitae huius, quàm cursus ad


104

mortem, in quo nemo vel paululùm stare,nec aliquando tardiùs ire permittitur, sedomnes vrgētur pari motu, nec diuerso im-pelluntur accessu: neque enim cui vita bre-uior fuit, celeriùs diem duxit, quàm ille cuilongior. Vnde ex quo homo coepit esse inhoc corpore, in morte est. Quid enim aliud,diebus, horis, momentisq́ue singulis agitur,donec ea consummata mors, quę agebatur,impleatur, & incipiat iam tempus post mor-tem, quod cum vita detraheretur, erat inmorte.

Aug. li. 7. de ciuitate Dei, cap. 10.


Benè ita que dicitur, Dimitte me, vt plan-gam paululùm dolorem meum. Quia nisi à rea-tu culpae, quo nos liga uimus, misericorditerdimittemur, perfectè flere nō possumus, hocquod in nobis ipsis, contra nosmetipsos do-lemus: sed tunc veraciter reatus nostri dolorplangitur, cùm tenebrosa illa infernis retribu-tio, intento timore praeuidetur.

Greg. lib. 9. mor. cap. 44. in cap. 10. Iob.

Sed sicut moderata afflictio lacrymas ex-primit, ita immoderata subducit; quâ moe-ror ipse quasi sine moerore fit, qui afflictimentem deuorans, sensum doloris tollit;

Saepè namque peccator iniquitatis suaevinculis ita constringitur, vt pondus qui-dem peccatorum toleret, sed tamen, quia


105

tolerat, ignoret. Saepè autem si cognos-cat, quanto reatu premitur, erumpere in la-crymas conatur, & non potest, vt hunc in semente liberâ, & conuersatione integrâ per-sequatur. Flere ergo dolorem suum non valet, qui& iniquitatis suae reatum considerat, & ta-men prae terrenae occupationis pondere,hunc & gemere nequaquam vacat: flere do-lorem suum non valet, qui primae quidemconsuetudini contraire nititur, sed tamenadhuc succrescentibus desiderijs carnis gra-uatur. Huius doloris praesentia Prophetaementem cruciauerat, cùm dicebat, dolormeus contra me est semper, quoniam iniquitatemmeam ego pronunciabo, & eogitabo pro peccatomeo. Tunc igitur ad plangendum dolorem nosDominus dimittit, cùm & mala nobis, quaefecimus demonstrat, atque adhaec eademflenda quae cognoscimus, adiuuat.

Ibid.

Iudic. 11.

Hoc solùm ergo Domine, praesta, quod depre-cor: Dimitte me, vt duobus mensibus circum-cam montes, & plangam cum sodalibusmeis.

Sexaginta dies plangere nobis demonstratplanctum praesentis vitae, dicente Domino:Beati qui lugent, quoniam ipsi consolabuntur. De-sertum ergo plangimus huius mundi (de-sertum enim dicitur res vbi non manetur)


106

quia ergo hî non permanetur, desertum di-citur. Plangendum est ergo in vitâ istâ ca-ducâ, ruinis plenâ, casibus obuolutâ; vt cùmplangimus, suscipiat Dominus immolatio-nem animae nostrae.

Chrys. hom. de Iephte.


*14


107

XIV. [Vtinam saperent]

Vtinam saperent, & intelligerent, ac nouissima prouiderent!

Deut. 32.

PRô pudor! vsque adeò est homini mens coeca futuri,Vt nisi quae videat, nulla pericla putet?

Scilicet hoc sapere est, tantùm praesentibus angi,Nec procul aspectis consuluisse malis!

Ante tubas, Miles, dicto parat arma duello;Cùm sonuêre tubae, seriùs arma parat:

Nauita, quas captat, praesagus prospicit auras,Anchora veliuolum nec remoratur iter:

Quas veniente metet segetes aestate colonus,Credidit excultis, antè, colonus agris.

Prouida quin etiam metuens formica senectae,Vectat in annonam paucula farra suam.

O quid agis, gens euentus ignara futuri?Tempora, quae venient postuma, nulla times?

Stamina perptuo forsnent adamantina filo,Aut cessant triplices voluere pensacolus?

Falleris; ah! nulli datur has placasse sorores;Vna licet parcat, de tribus, vna secat.

Foedera fors pacto sanxêre perennia clauo,Concordes stabili vitaq́, morsq́, fide?

Falleris, ah! nimiùm tibi pacta fauentia fingis;Foedera, mers numquam, vitaq́ certa colent.


108

Antè, niuem fidis lambent incendia flammisIuraq́ soedifragis sanciet Auster aquis.

Antè, dies nocti; pacem nox antè, dieiSeruet, & infestis accubet agna lupis.

Omnia letifero latè Mors subiugat arcu,Quidquid & hoc Phoebi vescitur igne, rapit.

Nemo venenatae vitavit arundinis ictum,Omnis ab hâc ceruix, cuspide, vulnus habet.

Hîc teneros Matrum necat inter brachia, natos;Aut cunas, tumulum, caede recente facit.

Hîc pueros, alibi configit arundo puellas;Hîc iuuenes, illic funerat illa senes.

Strataq́ iam nullo discrimine, funera miscetMilitis atque Ducis corpora mixta iacent.

Nec micat auratâ tibi Croese cadauer arenâPulcrior aut tuus est, pulcra Rebecca, cinis.

Aspice, quid cineres sit Caesaris inter & Iri?Omnibus en color est vnus, & vnus odor.

Quid iuuat his igitur tantùm confidere rebus,Vita velut nullo limite clausa foret?

Stat sua cuique dies, depleto ferrea fuso,Seriùs aut citiùs quemlibet vrna vocat.

Cogimur huc omnes, huc summus & infimus ordeIbimus, emenso tempore quisque suo.

Ac tum si vacuas animus simul iret in auras,Vt vapor in nebulas extenuandus abit!

Morsq́ foret nostrae quoque meta nouissima vitae,Mors simul amborum corporis atque animi!

Quàm bona mors esset posituris morte dolores,Quos modò vita dedit, quosq́ futura dabit.


109

Quilibet extremam laetus properaret ad horam,Et puto, viuendi vix superesset amor.

Sed dolor, heu! non est mors vltima linea rerumNon necat hic animum qui cremat ossa rogus.

At postquam è terris anima exhalata recessit,Iudicis extemplò sistitur ante pedes.

Ille sedet iustumq́ & inexorabile NumenFlammaq́ sunt oculis flammaq́ fulua caput.

Illa (tremens, metuensq́ oculos attollere Coelo:)Dura catenatâ vincula mente gerit.

Ille sinus animi, fibrasq́ introspicit omnes,Quodq́ latet tacitum nocte fauente nefas.

Illa scelus, conuicta, suum pudibunda fatetur,Nec videt, effugio, quem petat, esse locum.

Ille simul Iudex, testis simul, & simul actor,Comperti statuit criminis esse ream,

Illa memor nullis hancflecti questibus aulam,Heu! frustrà effusis se sepelit lacrymis.

O, quis tunc animae sensus, quae cura relictae,Nullus vbi pro se, iure patronus agit!

Nempe vocat montes & inhospita culmina, cautes,Antraq́ queis trepidum condat operta caput.

O Anima! ô Iudex! ô non placabilis vrna!Quis secum haec meminit, nec citò diriguit?

Sed nondum hoc tanti clauduntur fine dolores;Altera adhuc restant, vitaq́, morsq́ super:

Vita perennanti quae saecula protrahet aeuo,Mors longa extremum non habitura diem.

Ah quibus, ah quantis laniabitur haec tormentis!O quibus, ô quantis affluet illa bonis!


110

Illa, suas pascit Diuino nectare mentes;Haec, miscet liquidâ poculaplena pice.

Illa, Chely Angelicâ vel gutture carmina fundit;Haec, gemit horrendis exululata sonis.

Illa, agit aeternas coelo plaudente, choreas;Haec, salit ad colubros, saeua Megaera, tuos.

Illa, nec aestiuis, gelidis nec aduritur astris;Haec furit immitis igne geluq́ vadi.

Illa, per aetherios agit otia mollia campos;Haec, agit aeterni triste laboris opus.

Illa dolorum expers, mala nulla, nec aspera sentit;Haec, patitur dirum quidquid Auernus habet.

O felix opibus, felix tot vita triumphis!O grauis, ô tantis mors metuenda malis!

Vel tua, vel tua, nos dubio manet alea iactu;Alea, non aliâ proijcienda vice.

Ah subeant vestri geminae sic pectora curae,Vt semel alterius sors obeunda cadet!


111

Deut. 32.

Vtinam saperent, & intelligerent, ac no-uissima prouiderent.

Bonau. opusc. de cōtemptu faeculi.

OG E N S sine consilio & sine pruden-tiâ! Vtinam saperent, & intelligerent, acnouissima prouiderent!Saperent, damnatorum multitudinem;saluandorum paucitatem, & temporaliumrerum vanitatem.Intelligerent, tria; scilicet peccatorum mul-titudinem, bonorum omissionem & tempo-ris amissionem.Prouiderent, tria; scilicet mortis periculum,extremum iudicium & aeternum suppli-cium.

Aug. in Ps. 48.

Sed oculos non vis habere nisi in praesen-tia.

Peruersa quippe anima rebus praesentibusdedita, in terrenis voluptatibus resoluta, ab-scondit sibi mala sequentia, quia praeuiderefutura refugit, quae praesentem laetitiam per-turbant; dumq́ue in praesentis vitae oblecta-tionibus se deserit, quid aliud quàm claussisoculis ad ignem vadit, & indè dicitur pérPaulum: qui gaudent tamquam non gaudētes sint;quia etsi qua est praesentis temporis, ita estagenda laetitia, vt numquam amatitudo se-quentis iudicij recedat à memoriâ; quatenusdum mens pauida extremae vltionis timore


112

transfigitur, quantum nunc praesens laetitia,tantum pòst, ira subsequens temperetur: siextrema mala nostra formidolosè & indesi-nenter aspicimus; iuxta hoc quod per quem-dam sapientem dicitur: In omnibus operibus tuismemorare nouissima tua, & in aeternum non pec-cabis.

D. Gre. hom. 39 in Euang.

Sed quae sunt nouissima tua, quae proui-dere sollicitè debes? summa totius prouidē-tiae est, vtique illa terribilis hora, in quâ, mi-sera anima tua, ex hoc corpusculo corrupti-bilitimens est egressura, in illâ nimis metuē-da extremâ horâ; quis amicorum, quis pa-rentum tuorum veniet cum gladijs & armisauxilium ferre? Non enim erit tunc, qui con-soletur te ex omnibus charis tuis, respicien-tibus etiam ad auxilium & adiutorium ho-minum; sed refugium tuum tantummodoestapud Deum. Reduc ergo fili mi, sedulusin memoriam illum extremum exitus tuidiem, & antequam misera anima tua, de car-cete carnis exeat, prouideat, quò vadat.Quando enim homo fit non homo, hoc estquando aegrescit; aegrotando aegritudo cres-cit; peccator expauescit; cor contremescit;caput obstupescit; sensus euanescit; virtus ex-arescit; vultus pallescit; facies nigrescit; ocu-lus tenebrescit; auris surdescit; nasus putres-cit; lingua fatiscit; os obmutescit; corpus ta-bescit; caro marcescit. Tunc carnis pulcritu-


113

do foetor efficitur, & putredo tunc soluiturin cinerem, & vertitur in vermem.

Post hominem vermis, post vermem foetor & horror:Sic in non hominem vertitur omnis homo.

Speculo peccat. c. 5. Tom. 9. Aug.

Age iam, cùm ad illud vltimum Iudiciumvenerimus, ab eo Iudice iudicandi, qui necfalli occultatione criminum potest, nec adimpunitatem promerendam muneris alicu-ius oblatione corrumpi; cùm coeperint om-nium secreta reuelari, & non solùm actus acverba, sed etiam ipsae cogitationes ostendi;quid faciemus sub tanti Iudicis maiestare?quid excusationis obtendere poterimus? quânos defensionis arte purgabimus? quae no-bis subuentura est poenitentia, quam in hâccarne contēpsimus? quae nos defensura suntopera bona, quae in hâc vitâ non fecimus? adquos Apostolos, aut ad quos alios Sanctosconfugituri sumus, quorum exempla simulac verba despeximus. An fortè aliquos ibifragilitas corporis excusabit? sed excusationieorum reclamabunt omnia sanctorū exem-pla, qui cum fragilitate carnis, in carne vin-centes, quod fecerunt, vtique fieri posse, do-cuerunt. Quid ergo respōsuri sunt, si eis Do-minus dicat; si potuistis, quare non restitistisdesiderijs peccatorum? si non potuistis, qua-re meum, contra peccata; non quaesistis au-xilium? Nonne ad haec obmutescentibus &


114

quid excusationis referant non habentibus,dicet: Ligate eos manibus & pedibus, & mittite intenebras exteriores, vbi erit fletus & stridor den-tium, vbi vermis eorum nō morietur, & ignis eorumnon extinguetur. Haec & his similia libenter au-dire vel legere, iugiter ante oculos mētis ad-ducere; cogitare, quale malū sit, ab illo gau-dio diuinae contemplationis excludi; beatis-simâ Sanctorum omnium societate priuari;fieri patriae coelestis extorrem; mori vitae bea-tae; morti viuere sempiternae; in aeternum ig-nem, cum diabolo & angelis eius expelli, vbisit mors secunda, damnatis exilium, vita sup-plicium; non sentire in illo igne quod illu-minat, sentire quod cruciat; exundantis in-cendij terribiles crepitus pati; barathri fu-mantis amarâ caligine oculos obcaecari; pro-fundo gehennae fluctuantis immergi; eda-cissimis in aeternum dilaniari vermibus, necfiniri: haec & multa similia cogitare, nihil estaliud, quàm vitijs omnibus repudium dare,& omnia blandimenta carnalia refrenare.

Prof per lib. 3. de vitâ contēplat. cap. 12.

Attende ergo, in illâ terribili horâ de quâloquimur, misera peccatoris anima. Quādode mùndo exitura & itura es; aderunt moxministri, maligni illi scilicet diaboli, illa verètartarea monstra velut leones rugientes vtrapiant praedam, tunc horribilia patebuntloca poenarum, chaos & caligo tenebrarum,horrorum miseriae & tribulationis; tremor,


115

timor angustiae & confusionis; dolor hor-rendae visionis; tremor tremendae mansionis;locus stentium, vbi stridor dentium, vbimorsus vermium, vbi clamor dolentium,vbi luctus gementium, vbi est vox claman-tium peccatorum & dicentium; Vae, vae nobisfilijs Euae? quid tunc proderit scientiae iactan-tia, saeculi pompa, mundi vanitas, terrenaedignitatis cupiditas?

Cap. 7. Speculi peccat. tom. 9. Aug.

Bern. lib. medit. c.a.

Dic mihi, vbi tunc amatores mundi, quiante pauca tempora nobiscum erant? ex eisremansit nisi cineres & vermes. Attende di-ligenter, quid sunt, quid fuerunt? hominesfuerunt sicut tu, comederunt & biberunt, ri-serunt, duxerunt in bonis dies suos, & in puncto adinferna descenderunt.

[Imò] molliùs educata corpora grauiùs foetent post mortem.

Pettus Dam. epist. ad Blancam cap. 30.

Aspera non Cyris, non Craesis Parca pepercit,Hisq́ etiam, nuper sub quibus orbis erat.

Te quoque, Alexander, victor grassate per orbem,Perdidit immodici copia sumpta meri.

Inter defunctos, quidnam est discriminis? OssaEt cineres Iri, Tantalidisq́, pares.

Par Constantino famulus meus (hic ego tantùmExcipio tumulum) diues, inopsq́, pares.

Atque hic ista quidem. Ast alio quae condit in aeuo,Vltima lux prauis, quis memorare queat?

Horrida flamma, grauis caligo à luce remotis,Vermis, qui memores criminis esse facit.


116

Non natum esse, tibi melius, scelerate, fuisset,Aut natum, prorsus more perire ferae,

Quàm, mala tot passum in terris, saeuosq́ dolores,Post, grauiora iterum, tempus in omne pati.

Atque vtinam matris me mors rapuisset in aluo!Nam tenebrae nato, mox mihi fletus erat.

Naziā. de externi hominis vilitate.

Aug. solil. cap. 3.

Ergo, ô anima, siue vigiles, sine dormias,semper in auribus tuis illa horribilis tuba re-sonet: Surgite mortui, Venite ad iudicium. O ani-ma numquam excidat à tuâ memoriâ: Ite ma-ledicti in ignem aeternum: Venite benedicti, percipiteRegnum. O quid potest lamentabilius & terri-bilius cogitari quàm Ite? & quid delectabi-lius exprimi, quàm Venite? duae sunt voces,quarum nihil horribilius vnâ, & nihil iucun-dius alterâ poterit audiri.


*15


117

XV. [Defecit in dolore vita mea]

Defecit in dolore vita mea, & anni mei in gemitibus.

Psalm. 30.

HOc erat ergo meis dominans Natalibus astrū,Vt mihi lux faustâ nulla rediret aue!

Quàm leuis optati me temporis aura fefellit;Dum toties repeto; Crastinus albus erit.

Nec tamen albus adhuc mihi crastinus ille reluxit;Quin, qui praeterijt proximus, ater erat.

Credideram alternos vitae succedere casus,Inq́ vices laetis cedere moesta locum.

Vtq́ serenato detergis nubila coelo,Cùm reuehis clarum Cynthie pure diem;

Vtq́ maris reparas fugitiuos, Cynthia, fluctus,Cùm tingis refluo littora sicca salo;

Sic ego venturi non felix temporis augur,Omnia pro votis rebar itura meis.

At mea, quàm dispar, quantoq́ seuerior illis,Quas dat nupta viro, tristitia est lacrymis!

Coniuge defuncto, bis denis mensibus, vxorSola domi queritur, coniugis orba, necem.

Post decimum sinitur lugubria ponere mensem,Et peplum niueâ vertere triste togâ.

Quis mihi transactus semel est sine luctibus annus?Quis vacuus mensis? quis sine nube dies?

Nulla meis lex dat finémve, modúmue, querelis;Nil nisi continuus fit mea vita dolor.


118

Et planctu & lacrymis gemituq́ absumitur omnis,Ipsaq́ pars minima est vita caduca, sui.

Saepè quidem rabidis sunt aequora turbida ventis,Sed breuis est, quoties magna procella furit.

Quas rapiunt syluis brumalia sidera frondes,Compensant viridi tempora verna comâ.

Iuppiter obscuris cùm condidit aethera nimbis,Laetior innubi mox redit ore dies.

Iuncta catenatos nectunt mihifunera luctus,Dempta nec est vllo synthesis atra die.

Moestaq́ nec festo cessauit tibia cornu;Pectus, ebur; pugni, plectra; querela, fides:

Hâc cytharâ, soles; hoc transigo pectine, noctes;His fidibus, vitae tempora fallo meae.

O quoties victo suspiria pectore rupi.Cùm cuperem tacito mergere verba sinu!

O quoties, lux quanta fuit, fuit acta querelis,Lunaq́ quanta fuit, planctibus acta fuit!

Ne gemerem, memini, toties monuistis amici,Multaq́, ne gemerem, credite, facta mihi.

Libera laetitiae suasistis frena remitti,Illicò laetitiae libera frena dedi.

Ast vbi singultum compescere risibus opto,Risibus, heu, gemitus obstrepuêre meis!

Saepè, volens placidas somno traducere noctes,Perpetuò vigiles obruor imbre genas.

Dumq́ diu nimiùm suspensos comprimo fletus,Heu, mare perruptis effluit aggeribus!

Flumina, vos testes; vos, nota cubilia, syluae;Vosq́ cauae valles; conscia vosq́ iuga;


119

Vos testes, quoties suspiria vincere tentans,Victa, reluctanti murmura corde dedi.

Quin etiam audit is permota vlulatibus Echo;Questibus audita est aggemuisse meis.

Tunc ego, tunc illa, alternis dedimus lamenta,Fleuimus inq́ vices, planximus inq́ vices.

Vt Pandioniae sibi dant responsa sorores,Cùm caesum, thalami labe queruntur Itym.

Et sedet hinc Progne ramo miserabile plorans,Et sedet indè suum flens Philomela nefas.

Alteraq́ alterius sequitur suspiria questu,Admissum lacrymans, vtraque crimen auis.

Talis & Alcyone cùm naufraga vela maritiNequicquam scopulis littoribusq́ canit.

Aut viduus, viridi nemoris sedet arbore turtur,Comparis aeterno murmure fata gemens.

Sic mihi fatidicae nerunt quoque stamina Diuae,Vt mihi Sol, nitido sidere, nullus éat.

Vtq́ adimant nullos, lamenta perennia luctus,Aut cesset, caussâ deficiente, dolor.

Sed fuit vt primae, gemitus, vox prima loquelae;Sit gemitus vitae vox quoque summa meae.


120

Psalm. 30.

Defecit in dolore vita mea, & anni meiin gemitibus.

Hierō. in Psal. 30.

QV A M D I V est hîc in praesenti vitâ, habetgemitum & fletum vnusquisque homo.

Aug. li. 21. de ciuit. cap. 14.

Homo nō à risu orditur hanc lucem, quidmalorum ingressus sit nesciens, prophetatquodammodo: solùm, quando natus est, fe-runt risisse Zoroastrem, nei ei boni aliquidmonstruosus ille risus portendit. Prorsusquod scriptum est graue iugum super filios Adamà die exitus de ventre matris eorum vsque in diemsepulturae in matrem omnium.

Aug. ser. 28. de verb Apost.

Vnde interrogemus pueros qui nascun-tur, quare à ploratu incipiant: nascitur & sta-tim plorat, & post nescio quot dies ridet.Quando plorabat nascens, Propheta suae ca-lamitatis erat, lacrymae enim testes sunt mi-seriae.

Hoc homini tantùm firmum est expersq́ senectae,Indè ex quo nascens fletibus ora rigat;

Per lacrymas testans, quas vitae in lumine fundit,Quotnam illum maneant agmina dura mali.

Est Regio (vt quondam Cretaea) ignara ferarum;Est alia, hybernae nescia terra nivis:

At, vacua aduersis quod vitae tempora rebusClauserit, haud quisquam dicere iure potest.

Naziā, carm. de humanatur.


In huius vitae miseriam intrasti lugens, diestuos in dolore & aerumnâ pertransisti; cum


121

luctu & labore hinc exiturus es. Intelligas er-go, in quantum sit ingressus tuus flebilis, pro-gressus tuus debilis, & egressus horribilis.

Author Seculi peccat. Tom. 9. Aug.

Eccl. 2.

Risum reputaui errorem, & gaudio dixi: Quidfrustrà deciperis?

Chrys. ser. de martyribus imitādis.

Domini vox est ad suos dicentis, Vos plora-bitis & plangetis, saeculum autem fgaudebit: Vos tri-stes eritis. Timenda sunt Christianis praesentissaeculi gaudia, & optanda pro deuotionemoestitia.

Chrys. ho. 54.

Laetitiae enim tantum nomen habent,cùm omnia sint in tristitiâ.

2 Cor. 5.

Qui sumus in hoc tabernaculo, ingemiscimusgrauati.

Chrys. hom. in Psal. 115.

An non est meritò ingemiscendum, quòdsumus in regione alienâ, & in Coloniamprocul à patriâ positam amandati?

Hiere. 13.


In abscondito plorabit anima mea: plorans plora-bit & deducet oculus meus lacrymam.

Chrys. tom 5. hom. de virtute.

Asseuerant Turturem castam & amatri-cem comparis esse, ita vt si quando euenerit,eius masculum ab Aquilâ siue Aucupe capi,non se commiscere alteri, sed ipsum cupere,& ipsius praestolari aduentum, & in amoriseius exspectatione pendere. Huius Turturismeminit Scriptura in Cant. Canticorum di-cens: Vox Turturis audita est in terra nostra. Ogemitus de medio cordis amabilis, bonitatispullulans fontes! ô gemitus coelestem spon-sum CHRISTVM ad semetipsum adducens!


122

Hugo de S. Victor. serm. de assumpt. Mar. tom. 2.

Vox turturis, amori canit & dilectioni; &habet singularem dilectionem turtur, cuicanit, vel praesenti gaudium, vel absenti affe-ctum. Igitur vox turturis tota de amore, &non nouit aliud praeter amorem turtur. Etquid sonat vox turturis? quam significationēhabet vox turturis? quid dicit? Vnū est quodsonat vox turturis, & semper illud sonat &resonat, & non fastidit vmquam. Numquamturtur vocem suam variat, numquam canti-cum suum mutat, semperidē canit qui sem-per idem diligit. O vox turturis quàm dul-cis es! & quis dignus erit audire vocem tur-turis? in solitudine canit turtur, & semperturtur solitudinem diligit, quia singularemdilectionem quaerit. Non audietur in plateisvox eius, neque foris clamorem suum pro-feret. Intus resonat, intrinsecus canit & nonpossunt audire turturem, nisi qui intus sunt;qui elongant in solitudine, qui secretum in-habitant.

Donec [autem] homines pro Dei cultu,mercedem tantùm in terrâ, & tātùm terramacceperunt, minimè se cognouerunt pere-grinos; nec more turturis ingemuerunt. itatamdiu non est vox turturis audita in terrânostrâ. Vbi ergo Regni Coelorum promissiofacta est, tunc primùm manifestè sonuit interra vox turturis. Nam dum sancta quaequeiam Anima C H R I S T I praesentiam suspi-


123

raret, Regni dilationem molestè ferret, desi-deratam patriam gemitibus & suspirijs àlongè salutaret, nónne tibi videtur, vice fun-gi gemebundae ac castissimae turturis, quae-cumque anima in terris ita fecisset? Ex tuncergo & deinceps vox turturis audita est interrâ nostrâ. Quid ni moueat mihi crebraslacrymas & gemitus quotidianos CHRISTI ab-sentia? Domine ante te omne desiderium meum, &gemitus meus à te non est abscōditus. Laboraui in ge-mitu meo, tu scis, sed beatus qui dicere potuit;Lauabo per singulas noctes lectum meum, lacrymismeis stratum meum rigabo. Non solùm autemmihi, sed & omnibus, qui diligunt aduen-tum eius, gemitus isti comperti sunt. Hocquippe est quod ipse aiebat. numquid possuntfilij sponji lugere, quamdiu cum illis est sponsus? ve-nient autem dies, cùm auferetur ab eis sponsus, &tunc lugebunt, ac si diceret; & tunc vox turtu-ris audietur. Ita est, IESV bone, venerunt diesilli; nam & ipsa creatura ingemiscit & parturitvsque adhuc, reuelationem filiorum Dei exspectans:non solùm autem illa, sed & nos ipsi intra nos ge-mimus adoptionem filiorum Dei expectantes Redem-ptionem corporis nostri. Ne que vacui gemitus qui-bus è coelo tam misericorditer respondetur.Propter miseriam inopum & gemitum pauperumnunc exurgam dicit Dominus. Fuit & in tempo-re Patrum, vox ista gementium: sed rara, & pe-nes quemque suus gemitus. Vnde & dicebat


124

quis: Secretum meum mihi, secretum meum mihi?At vbi palàm clamatum est, Quae sursum suntquaerite, vbi CHRISTVS est in dexterâ Dei sedensad omnes iam coepit pertinere gemitus ille tur-tureus, & vna omnibus esse gemendi ratio.



125

Liber secvndvs.Desideriaanimae sanctae.


*16


127

XVI. [Concupiuit anima mea desiderate iustificationes tuas]

Concupiuit anima mea desiderate iustificationes tuas.

Psalm. 118.

COElestem, dubitans, terrenumq́ inter Amorē,Haereo, quòd teneant carbasa nostra latus.

Indè vocor, reuocorq́ aliò, modò vellor vtrimque;Nutat vt ancipiti quassa carina salo.

Ambiguum faciunt Amor hic, Amor ille duellum,Impediuntq́ suo sistere vota loco.

Sit satis, ah! tandem mala tot fastidia passae,Et sinar ad portus spem reuosare suos!

O Deus! aut nullo caleat mihi pectus ab igne,Aut solo caleat legis amore tuae!

Non nego; quod lubeat, magna est, optare, voluptas;Et modò posse volo dicere; nolo, modò!

Frena nihil patitur minùs, atque libido vouendi,Nec se lege sinunt libera vota premi.

Vt vagus exultim lorisq́, lupisq́ solutusQuoslibet in pastus currere gaudet equus:

Vt ruit, & laetis lasciua volutat in herbisCorpora, deposito bucula fessa iugo:

Ast vbi mox reuocat consueta ad aratra colonus,Excutit ille lupos, excutit illa iugum.

Scilicet expetitur libertas vna vouendi,Quae satis est, quamuis vtilitate vacet.

Sic Phaëton, patriae ruiturus ab axe quadrigae,Appetis ignotos flectere rector equos.


128

Sic quoque non solitis dum niteris altiùs alisIcare, subiectis labere mersus aquis,

Quàm variâ Superum lassas prece tundimus aures!Caelitibus, puto nos saepè mouere iocum.

Ille vouet nuptam, nuptae vouet ille sepulcrum;Hic sobolem nasci postulat, ille mori:

Ille Patri mortem, Patri rogat ille salutem;Hic fieri iuuenis supplicat, ille senex.

Vix, puto, consentit centum de millibus vnus;Quin aliquis voto dissidet ipse suo.

Denique quid Superos oret, pars maxima nescit,Tam vaga quisque sibi vota, precesq́ facit.

Sic vbi iam grauidas stimulant fastidia Matres,Obscenam satiant fercla pudenda famem:

Scilicet expetitur modò calx, modò creta palato;Ex modò, quae stomacho displicuêre, placent.

Quid desiderijs vltra tot inanibus vror?Quid iaculor nullo votaq́, spesq́ scopo?

Este procul gemitus, procul anxia turba, timores,Sollicitaeq́ preces, votaq́, spesq́ procul.

O Deus, aut nullo caleat mihi pectus ab igne,Aut solo caleat legis amore tuae.


129

Psal. 118.

Concupiuit anima mea desiderare iusti-ficationes tuas!

M I R VM est, quomodo concupiscaturdesiderium; nec sit in nobis, cuiusconcupiscentia iam sit in nobis. Quis ne-sciat in homine esse concupiscentiam, in ho-mine desiderium? cur ergo concupiscitur,vt habeatur, quasi forinsecus inferatur?aut quomodo haberi eius concupiscentia,sine ipso potest, cùm non sit & ipsum quidaliud, quàm concupiscentia? Nam & desi-derare procul dubiò concupiscere est. Quisenim iste mirabilis atque inexplicabilis lan-guor? & tamen est; nam & aegrotus qui fa-stidio laborat concupiscit vtique desidera-re cibum, dum concupiscit non habere fa-stidium. An aliud est concupiscere, aliuddesiderare? non quod non sit concupis-centia desiderium, sed quia non om-nis concupiscentia desiderium est; con-cupiscuntur enim & quae habentur, &quae non habentur: nam concupiscendofruitur homo rebus quas habet; deside-rando autem, absentia concupiscit. Desi-derium ergo, quid est, nisi rerum absen-tium concupiscentia? sed Dei iustificatio-nes absentes esse quomodo possunt? An &


130

quando sciuntur, & non fiunt, absentes ha-bendae sunt? saepè enim quid agendum sit,videmus; nec agimus, quia non delectat vtagamus, & concupimus vt delectet. Prae-uolat intellectus; & tardè sequitur, & ali-quando non sequitur, humanus atque in-firmus affectus. Ideò ergo desiderare con-cupiscebat, quae bona esse cernebat, cupienseorum habere delectationem, quorum po-tuit videre rationem.

Aug. in Ps. 118.

Aug in Ps. 118.

Non dixit [autem] concupiui iudicia;sed, concupiui desiderare: sicut enim vitâviuere, plus est, quàm viuere (viuere nam-que commune etiam huius est vitae; vitâautem viuere, Beatorum est) sic concupis-cere vt desideremus iudicia Dei, plus est,quàm desiderare iudicia; concupiscimusenim desiderare, quasi non sit potestatisnostrae desiderium, sed gratiae Dei. Cùmenim Dominus oblectari nos viderit cupi-ditate desiderij iudiciorum suorum, so-brium auget affectum; cùm autem pecca-mus, non concupiscimus desiderare iudi-cia Dei. Vnde etiam Dominus non otiosèait; Desiderio desider aui hoc pascha manducare vo-biscum; non solùm desiderans, sed etiamgeminato desiderio concupiscens remissio-nem tribuere peccatorum. Concupiscamusergo & nos desiderare iudicia Dei.

Nam sicut dicitur aliquis carnalis Amor.


131

quem & Cupidinem appellauerunt Poë-tae, secundùm quem qui amat, in carne se-minat: ita est & quidam spiritualis Amor,secundùm quem & ille interior homoamans in spiritu seminat.

Orig. prolog. in Cāt.

Aug. in Ps. 36.

[Iam] discerne petitionem cordis tui, àpetitionibus carnis; discerne quantum po-tes. Verbi gratià: coecus est, corpore; rogatvt illuminetur: Petitio haec carnis. Infirma-tur, rogat se saluum fieri; saluus fit moritu-rus; & ista petitio carnis est, & si quae sunt ta-lia. Petitio cordis quae est? sicut petitio car-nis est, velle sibi praeparari oculos, vtique advidendam istam lucem (quae talibus oculisvideri potest) ita petitio cordis, ad illam lu-cem pertinet; Beati mundi-cordes, quoniam ipsiDeum videbunt.

Greg. cap. 15. in c. 11. Iob.

Sed homo, quasi pullum onagri se libe-rum natum putat; nam qui implere cunctaquae desiderat per effrenatam libertatemquaerit, quid aliud, quàm pullo onagri essesimilis concupiscit; vt disciplinae hunc loranon teneant, sed audenter vagus per syluamdesideriorum currat?

Mens quoque nostra rebus mutabili-bus subdita, & à semetipsâ variatur. Namquaerens, quod non habet, anxia percipit;


132

cùmque habere coeperit, taedet hanc perce-pisse, quod quaesiuit. Amat saepè quod de-spexerat, despicit quod amauerat. Diu quae-rit, vt parùm quid de summis inueniat, sedad consueta citiùs relabens, nec parùm in hisquae inuenerit, perseuerat.

Greg. ca. 22. in cap. 7. Iob.

Greg. hom. 36. in Euāg.

Nos enim, nati in huius peregrinationisaerumnâ, huc fastidiosi iam venimus; nesci-mus quid desiderare debeamus.

Aug. de orando Deo. Epist. 121. ad Probā cap. 5.

Ac planè quid oremus, sicut oportet, ne-scimus. Alius vult coniugari; alius coniugioviduatus deinceps continenter eligit vituere;alius nullum concubitum nec in ipsis nu-ptijs experiri:

Aug. Confessio. 6. c. 6.

Et ego inhiabam honoribus, lucris, con-iugio, & tu irridebas.

Certè, qui dicit in oratione, verbi gratia:Domine multiplica diuitias meas; aut, damihi tantas, quantas illi vel illi de disti; authonores meos auge; aut fac me in hoc saecu-lo praepotentem atque clarentem, vel si quidhuiusmodi est; & haec dicit, eorum habensconcupiscentiam, non id attendens, vtexhis, secundùm Deum prosit hominibus,puto eum non inuenire in oratione Do-minicâ, quo possit haec vota coaptare:


133

Quamobrem pudeat saltem petere, quaenon pudet cupere; aut si & hoc pudet, sedcupiditas vincit; quanto meliùs hoc peti-tur, vt etiam ab isto cupiditatis malo liberet,cui dicimus; libera nos à malo.

Aug. de orando Deo c. 12. epi. 121. ad Probā.

Chrys. in Epi. ad Roman. c. 1. hom. 4.

Vides [ergo] auiditate omne malum ex-ortum, cùm ipsum desiderium videlicet, nonsustineat intra proprios terminos consistere?Quidquid enim terminos à Deo statos trans-greditur, id absurdarum ac minimè legitima-rum rerum appetens est. Quemadmodumenim fieri saepè videmus, vt qui ciborum ap-petitionem amiserint, terram ac lapillos co-medant, quiq́ue impotenti siticorrepti fue-rint, ij & coenum quoque nonnum quam adbibendum appetant;

Sic cor meum, cor vanum, vagum & in-stabile dum suo ducitur arbitrio, & diuinocaret consilio, in seipso non potest consiste-re, sed omni mobili mobilius, per infinita di-strahitur, & hac atque illac, per innumera dis-currit; & dum per diuersa requiem quaerit,non inuenit, sed in labore miserum, à requievacuum manet: sibi non concordat, à se dis-sonat, à se resilit, voluntates alternat, consiliamutat, aedificat noua, destruit vetera, de-structa reaedificat, eadem iterum atque ite-rum alio & alio modo mutat & ordinat;


134

quia vult & non vult, numquam in codemstatu permanent.

Bern. cap. 9. medit.

Aug. sol. lo. cap. 12.

Sed allide Domine concupiscentiammeam dulcedine tuâ, quam abscondisti ti-mentibus te, vt concupiscam te concupis-centijs sem piternis; ne vanis allectus & dece-ptus interior gustus ponat amarum dulce &dulce amarum.


*17


135

XVII. [Vtinam dirigantur viae meae ad custodiendas iustificationestuas!]

Vtinam dirigantur viae meae ad custodiendas iustificationes tuas!

Psalm. 118.

QVòferar? ambiguos aperit mihi semita Calles;Semita non vno tramite secta vias.

Illa tenet dextram, partem tenet illa sinistram,Haec tumet in cliuos, vallibus illa cadit:

Haec faciles aditus, aditus habet illa malignos,Explicat illa vias, implicat illa dolos:

Quoq́ vel haec tendat, vel quò se porrigat illa,Exitus implexo fine videre vetat.

Non ita, quae partes via se findebat in ambas,Herculis ambiguum fecit euntis iter,

Nec totidem refluis Meander flectitur vndis,Ipse suis qu amuis obuius erret aquis.

Nec labirynthaei tanta est fallacia tecti.Curua licet varijs torqueat antra vijs.

Heu, grauiora meos cohibent discrimina gressus!En geminâ dubiam parte pericla premunt.

Non ego quae metuam diuortia mille viarum;(Solus Daedaleâ, qui fuit aede labor)

Sed praeter varios curuis ambagibus orbes,Nox etiam coecas celat opaca vias;

Nulláque se presso monstrant vestigia signo,Quâ populus trito calle, notârit iter.

Et licet explorem praetensis obuia palmis,Et vitem obstantes, tubera dura, petras.


136

Vix satis inceptos ausim producere cursus,Sed retinent timidum noxq́, dolusq́, gradum.

Lassus vt ignota cùm fors regione viatorOpprimitur nebulâ praecipitante diem:

Nullaq́ iam toto collucent sidera Coelo,Nec propè sunt vllae, rustica tecta, cafae;

Nullaq́ signato callem not at orbita sulco,Vlla nec humano semita trita pede;

Nec scit, an in syluas, an eat ruiturus in vndas,Longiùs inceptam siparet ire viam,

Tum loca clamosis latè omnia vocibus implet,Pastoris vocitans rure vagantis opem.

Vtq́ vel è stabulis tacitisq́ quis audiat antris,Ingeminat longos, terq́ quaterq́ sonos.

Omnis at in surdas clamor volat irritus auras,Nullaq́ Pastoris verba remissa sonant.

O quis in his tendat mihi stamina fida periclis!Quis Deus, in tantâ, sit mihi nocte Pharus?

Isacidas quondam per inhospita regna vagantes,Insolitas docuit clara columna vias:

Stella comes monuit Nabathaeos lumine reges,Paruq́ Bethlemiae duxit in antra domus.

Quin recreant trepidos, fratrum duo sidera, nautasTu quoq́ mî gemini Castoris ede facem.

Gnosis aberrantem reuocauit Thesea filo,Et fuit Hero tibi nocte, Leandre, Pharus.

Ecce ego sum Theseus, vice tu mihi sis Ariadnes,Herus agasq́ vicem, quando Leander ero.

Aspicis vt multi, vaga turba, per auia currant,Et suus huc, illuc, quemlibet error agat?


137

Hic cadit ignota praeceps Regione viarum,Ille vago caecum tramite versat iter:

Hic celerat cursus, hic passu deside lentat;Saepiùs ille suos fertq́ refertq́ gradus:

Hic diuersus abit; lateri latus ille propinquat;Hic Comitis ductu fallitur, ille suo:

Perpetuos aliquis vestigia flectis in orbes;Alter in obliquas voluitur vsque vias:

Hic ratus ad certam cursu se tendere metam,Decepto repetit limina prima pede:

Denique in errorem facto ruit agmine vulgus,Quodq́ tenere decet, vix tenet vllus iter.

O vtinam, recto tendat mea semita ductu,Nec dolus, infido tramite, fallat iter!

Qualis at excusso fugit irreuocabilis arcu,Dum volat ad certum missa sagitta locum;

Talis in-offenso festinet limite cursus,Quâ tua nempe monent tendere iussa, viâ.

Esto igitur, mea lux, quoties iaculabere, neruus;Quemq́ petis iaculis, sint tua iussa, scopus;

Quaq́ petiturus candentia signa sagittâ es,Illa ego sim digitis lecta sagitta tuis.


138

Psalm. 118.

Vtinam dirigantur viae meae ad custo-diendas iustificationes tuas!

Aug. l. 2. de oper. merit.

HIEREMIAS dicit: Scio Domine, quia nonest in homine via eius; nec viri est vt ambulet& dirigat gressus suos. Hinc & in Psalmis cumquidam dixisset Deo: tu mandasti mandata tuacustodiri nimis, continuò, non de se praesum-psit, sed optauit vt faceret. Vtinam, inquit, di-rigantur viae meae ad custodiendas iustificationestuas!

Miles qui ingredituriter, viandi ordinemnon ipse disponit sibi, nec pro suo arbitrioviam carpit, nec voluntaria captat compen-dia, ne recedat à signis; sed itinerarium abImperatore accipit & custodit illud; prae-scripto incedit ordine, restâque viâ conficititer, vt inueniat commeatum, parata sibi sub-sidia. Hanc legem viandi esse praescriptam,Christo ducente, sanctis commeantibus,recognoscas velim. Profecti sunt enim &Patres nostri de terrâ AEgypti, per longa spa-tia terrarum, quorum statiuae omnes, man-sionesq́ue descripta sunt. Aduertimus ergoquis has ordinauerit mansiones, quomodoambulare oporteret filios Israel. Praeibat e-nim illos, per diem, Deus in columnâ nubis;


139

noctu autē in columnâ ignis, vt viam osten-deret ambulantibus & tenebras dimoueret,lex viarum, columna erat & ignis & nubes.

Ambr. in Psal. 118. Octon. 5.

Bern. serm. 11. sup. Qui habitat in adiutorio.

Multae enim sunt viae & multa genera via-rum; magnum profectò periculum viatori.Quàm facilè in multarum occursu, errabitin viâ suâ, qui viarum discretione caruerit?Scrutemur proinde vias nostras, etiam viasdaemonum, vias quoque Beatorum spiri-tuum, & vias Domini inuestigemus.

Ambr. in Psal. 118. octon. 8.

[Si enim] viam ingressus cùm veneris adcompitum aliquod (& nescias quod iter in-gredi debeas) stas & cogitas ipse tecum, v-trùm primam, aut secūdam, aut tertiam viameligas quam sequaris, nec putas priùs ado-riendum iter quàm animo definiens; quantomagis animo debes ac mente consistere quiad regnum caeleste tendis, & cogitare tecum,quia non omnis via illò du cit, non omnis eòdirigit ad Hierusalem illam quae in caelo est.Sunt viae quae malos exitus mortis habent.Hae sunt viae de quibus legisti: Quia sunt viaequae videntur viro rectae esse, vltima autem eius aspi-ciunt in profundum inferni.

Viae igitur filiorum Adam in necessitate& cupiditate versantur. Ab vtraque siqui-dem ducimur, & ab vtraque trahimur, nisiquod videmur magis vrgeri necessitate, tra-hi cupiditate. Et necessitas quidem speciali-ter corpori tribuenda videtur, nec simplex


140

illa est, sed anfractus habens plurimos plurimaq́;dispendia; nam compēdia pauca admodum,si qua tamen. In his quoque docetur quàmnecesse habeat clamare ad Dominū, non denecessitate, sed de necessitatibus meis erue me.Non modò ab hâc viâ necessitatis, sed ab eâquoque quae cupiditatis est, optabit educi,quisquis non surdâ aure monita Sapiētis ex-ceperit. Quid enim ille ait? à voluntatibus tuisauertere, & item: post concupiscentias tuas non eas.Hae sunt viae videntur hominibus bonae,sed finem non habent, nisi cùm demerguntin profundum.

Bern. serm. 11 super Qui habitat.

Si inuenisti vias hominum, illud quoqueconsidera, ne fortè de his dictum sit: Contritio& infelicitas in vijs eorum: vt sit contritio in ne-cessitate, infelicitas in cupiditate. Videamus& vias Daemonum, videamus & caueamus;videamus, & fugiamus eas; siquidē via illo-rum, Praesumptio & Obstinatio. Quàm per-uerso & euerso sunt corde filij hominum!quicumque sectantur vias Daemonum, in-grediuntur Daemonum vias. Haec enim totaaduersùm nos spiritualium colluctatio ne-quitiarum est, vt nos seducant, vt nos indu-cant in vias suas, vt deducant in eis, perdu-cant ad destinatum finem, qui paratus est eis,Quae verò sunt sanctorum Angelorum viae?Profectò illae, quas vnigenitus enarrauit di-cens: Videbitis Angelos ascendentes & descendentes


141

super filium hominis. Ascensio igitur & descen-sio viae illorum. Ascensio propter se, descen-sio vel potiùs condescensio propter nos. Pu-to & vias Domini vultis audire. Docuit ita-que vias suas, cùm aperuit labia Prophetae vtdiceret: Vniuersae viae Domini misericordia & veri-tas. Ita ad singulos, ita ad omnes cōmunitervenit, in misericordiâ scilicet & veritate. Abhis itineribus incuruati sunt colles mundi; superbi,Daemones, Principes.

Ibid.

Iste ordo est, alij praecedūt, alij sequuntur.Qui praecedunt exēplum se praebent sequen-tibus; numquid neminem sequuntur? Si ne-minem sequuntur, errabunt. Sequuntur ergo& illi aliquem, ipsum CHRISTVM. Et cerni-tis ordinatos gressus per Paulum Apostolumdicētem. Imitatores estote sicut & ego CHRISTI.Iusti attendendo eos qui se in bono praece-dunt, imitando sequuntur. Quomodo se-quuntur? Videbunt iusti & timebunt. Videbunt& timebunt sequi vias malas, cùm videntquosque meliores, iam elegisse vias melio-res; & dicunt in animo suo, quēadmodumsolent dicere viatores, attendentes alios cumpraesumptione ambulantes in viâ, ipsia adhucincerti viae, & quasi fluctuantes quo eant, di-cunt sibi: non frustrà illi hàc eunt, quādo illòeūt, quò nos ire volumus. Et quare cum ma-gnâ fiduciâ hàc eunt, nisi quia illàc ire perni-ciosum est. Videbunt ergo iusti & timebunt.


142

Angustam viam vidēt illàc; hàc vident pau-cos, illàc multos; sed si iustus es, noli numera-re; noli numerare turbas hominum inceden-tes latas vias; noli eos attendere, multi sunt;pauci autem per viam angustam.

Aug. in Psal.

Greg. cap. 17. lib. 7. mor. in cap. 6. Iob.

Reproborum [siquidem] semitae semper in-uolutae sunt, vt prauis concupiscentijs deditiaut bona nulla appetant, aut appetētes infir-mo desiderio ad haec nequaquā mentis liberosgressus tendant. Rectâ enim aut non incipiūt,aut in ipso fracti itinere, adhaec minimè per-tingunt, vnde fit plerumque, vt ad moremsuum, lassati redeant, seseq́ue ab intentioneanimi in carnis voluptatibus sternant, solaquae transeunt, cogitent; nulla quae secumpermaneant, curent.

Aug. in Ps. 139.

Caput circuitus eorum? quid est circuitus ip-sorum? vt circumeant & non stent, in gyrumeant erroris, vbi iter est sine fine: qui enim inlōgum it, aliunde incipit, alicubi finit; qui ingyrum it, nusquam finit. Ipse est labor impio-rum, qui demonstratur in alio Psalmo eui-dentiùs: in circuitu impij ambulant.


Benè ergo de reprobis dicitur: Inuolutae suntsemitae gressuum eorum, quia recta quidem deli-berando appetunt, sed ad consueta sempermala replicātur, & quasi extra se tensi, ad se-metipsos per circuitū redeunt, qui bona qui-dē cupiūt, sed à malis ne quicquā recedunt.

Et quidam cadunt extra viam; vt ille qui


143

numquam fuit de Ecclesia. Quidam caduntà viâ; vnde hoc: Melius est viam iustitiae nō agnos-cere, quàm post agnitam retroire. Quidam cadūtin viam, vnde dicitur, iustus septies cadit in die.

Bonau. in Psal. 30.

Orig. hom. 4. in Psal. 36.

Sed est multa differentia inter casum Iusti& iniusti: Iustus inquit, cùm ceciderit, nō proster-nitur. Iniustus, & qui spem non habet in Deopositam, si ceciderit, prosternitur, & non sur-git, id est, si peccauerit non poeniter, & pecca-tum suum emendare nescit.

Aug. confes. 6. c. 16.

O tortuosas vias! vae animae audaci, quae spe-rauit, si à te recessisset, se aliquid meliùs ha-bituram! Versa & reuersa; in tergum & in la-tera & in ventrem, & dura sunt omnia, & tusolus requies. Et ecces ades, & liberas à mise-rabilibus erroribus, & constituis nos in viâtuâ, & consolaris & dicis; Currite, ego feram, &ego perducam, & ego ibi feram.

Meliùs dirigebantur à Domino gressus eorum,quibus per noctem, ignis columna lucebat,per diem, nubis. Et tu merere factis, votisq́uedeposce, vt gressus tui à Domino dirigātur, ne mo-ueantur pedes tui. Cauendū est quoque ne re-ctam semitam derelinquas, & diuerticula teviarum tortuosarum decipiāt. Ideò dicit: Parateviam Domini, rectas facite semitas eius. Rectas fa-ciamus animorū semitas ne labamur, ne ef-fundantur gressus nostri sicut vxoris Loth,quae post se respexit, & gressus tenere nō po-tuit, sed effusi sunt. Non effundantur sicut


144

AEgyptiorum, quorū gressum, maris fluctuseffudit. Nónne de his pulcrè dixeris, effusisunt gressus eorum, quos benè vixisse poenituit?

Ambr. in Psal. 36.

Ambr. in Psal. 38.

O quidereliquisti semitas rectas, abeundoin vias tenebrarum! ô qui laetamini in malis,& gaudetis in euersione mala, q́uorum semi-tae prauae & flexuosi cursus eorum sicut lubricus& flexuosus author ipsorū, cur odisse coepi-stis viam rectam! Non vos direxit Dominus.


O Domine qui es lux, qui es via, veritas &vita, in quo non sunt tenebrae, error, vanitas,neque mors. Lux sine quâ tenebrae via sinequâ error; veritas, sine quâ vanitas, vita sinequâ mors: Dic verbum, Domine; fiat lux, vtvideam lucem & vitem tenebras: videamviam, & vitem inuium: videam veritatem &vitem vanitatē: videam vitam, & vitem mor-tem. Illuminare, inquā, illuminare huic coeco,qui in tenebris & in vmbrâ mortis sedet, & dirigepedes eius in viam pacis!

Nysse. orat. 4. in Cāt.

[Fac] vt anima [mea] telum sit in manupotentis ad scopum supernum directum,[scio] esse eumdem & sponsum nostrum &sagittarium; [fac] eamdem item animam es-se sponfam & telum, quâ ille tamquam te-lo vtatur, dum eam bonum ad scopum di-rigit.


*18


145

XVIII. [Perfice gressus meos in semitis tuis]

Perfice gressus meos in semitis tuis: vt non moueantur vestigia mea.

Psalm. 16.

ERgo caduca gradum toties mihi tibia fallet,Sternet & in planâ pes vitiosus humo?

Aspice, qui Coelis hominum vestigia spectas,Firmaq́ fac presso stet mea planta solo.

Instruit implumes pennata Ciconia pullos,Et docet aërias praepes inire vias.

Exemplo volucrem sequitur modò filia Matrem,Tutaq́ iam peragit, quod metuebat, iter.

Prouocat expansis sobolem Iouis armiger alis,Et iubet insuetas sollicitare plagas.

Mox praeit, & pleno se iactat in aëra lapsu,Remigio soboles subsequiturq́ patrem.

Dum primùm ignotas tentat puer inscius vndas,Subere vel iunco mobile findit iter:

Mox opis oblitus, flumen sine cortice tranat,Flumen inexperto saepè sed ore bibit:

Saepiùs at doctis vbi plauserit aequora palmis,Ducit in immenso brachia tuta salo.

Aspice, qui Coelis hominum vestigia spectas,Aspice quâ nobis arte leuetur iter:

Sustineor fragili puerilia membra curuli,Quaeq́ vehunt socias ipsa propello rotas.

Nempe tripes baculi sic stipite nititur aetas,Fertq́ senex proprium, quo fuit vsus, equum.


146

Ne tamen ambiguis malè decipiare querelis;De pedibus, moneo, nulla querela meis.

Nec vitio plantae; vitio neque crura laborant;Saxa per & salebras tibia nostra salit.

Non ego pennipedi dubitem certare Camillae,Isse per intactas quaepede, fertur, aquas.

Quod queror, est animi vitium lacrymabile nostri,Qui, quibus incedat, languidus est pedibus.

Heu iacet afflictis, affectibus omnibus aeger!(Hi, quibus incessit, nempe fuêre pedes)

Si quod iter, quamuis breue sit, virtutis eundum est,Mens mihi fit minimae lassa labore viae;

Crura forent fragilis veluti tua, Nile, papyrus,Quaeq́ ruit motâ canna palustris aquâ.

Rarus, at immodicus quandoque resuscitat ardor,Et pede fulmineo stringere cogit iter:

Sed bene vix coeptum, currendi extinguitur ardor;Lampadis vt magno flammula parua Noto.

Ne tamen ignauis videar segnescere plantis,Promoueo tardos pigra subinde gradus.

Ast mea tunc, caueam quisquam vestigia seruet,Ne puter immodicis ebria facta scyphis.

Scilicet in partes ita tibia claudicat ambas,Semipedis claudi pes vt hiulcat iter:

Nunc volo, nunc nolo, nunc aestuo, nunc languesco,Nunc stupet vt rigido mens religata gelu!

Impatiens igitur, coepti sine fruge laboris,Saepe viae medio, lassa retento gradum.

Sed neque, quâ languens statione resistere tento,Instabilem valeo figere firma pedem.


147

Auferor aduerso velut incita puppis ab aestu,Quam neque vis remi nec sua veia iuuant;

Damnàq́ sunt iterum vano redimenda recursu,Irritus aeterno sic redit orbe labor.

Nempe catenati, sic publica corpora, seruiCircumeunt toties, pendula tecta molae;

It mola, perq́ suos rapitur circumvaga gyros,Sed perit his, quicquid conficit illa viae.

Heu quid agam! neque sueta vehi neq́ currere docta,Nec pedibus minimas vtilis ire vias!

Magnum iter est Coelo, magnis huc passibus itur;Quid faciet lentis nostra quadriga rotis?

Tu spatia ingenti perlaberis ardua saltu,Vastaq́ tergemini crura gigantis habes.

Eöum passu, Hesperiumq́ amplectere mundum;Sub femur vt Rhodius vela Colossus agit:

Ast testudineo reptat mihi tibia gressu,Aut chelis referor, Cancer adunce, tuis.

Quid positas igitur sperem contingere metas,Quae metas refugo perdita sector equo?

O Deus, ambiguos trepidantis perfice gressus,Vincat & applausis nostra quadriga rotis!


148

Psalm. 16.

Perfice gressus meos in semitis tuis, vtnon moueantur vestigia mea.

Ps. 118.

IN quo corrigit adolescentior viam suam?

Naziā. de vit. huma.

Saepè etenim egregiâ dum spe subnixus, in altumEfferor, ac mediae virtutis septa volatuTransilio, dirus resupinum montis ad imaPraecipitem fundit Satanas; mihiq́ accidit illud,Quod solet huic, qui littoreâ dum incedit arenâ,Haud certa elusis pedibus vestigia firmat.Erigor ipse iterum, rursusq́ in terga relabor,Infelix magè, quàm prius; incedensq́ laborePerpetuo, trepidumq́ fouens in corde pauoremVix gradior, citus at labens figo oscula terrae.

Ps. 24.

Vias tuas Domine demonstra mihi, & semitastuas edoce me.

Ps. 85.

Deduc me in viâ tuâ.

Ps. 142.

Fac mihi viam in quâ ambulem.

Ambr. de fugâ saeculi, cap. 1.


Nam quis inter tot passiones huius corpo-ris, inter tantas ille cebras huius saeculi, tutumatque intemeratum seruare potest Vestigium?Respexit oculus, & sensum mentis auertit;audiuit auris, & intentionem inflexit; in-halauit odor, & cogitationem impediuit; oslibauit, & crimen retulit; tactus contigit, &ignem adoleuit.

[Quare] qui iter agit ad virtutem, multa


149

sunt quae digredi habet & transire. Ergo &tu, qui ad C H R I S T V M tendis (qui est Deivirtus) digredere luxuriam, scorta, adulte-rium; digredere furta, falsa testimonia; tumdeinde digredere & auaritiam, & omnempecuniae caeterarumq́; malarum rerum con-cupiscentiam; digredere mendacium, digre-dere stultitiam saeculi.

Orig. hom. 4. in Psal. 36.

Chrys. in 3. c. ad Phil.

Bonum crus fac pedi tuo, non enim natu-rae est, sed voluntatis: leuem hanc reddamus,ne celeritati pedum reliquum pondus offi-ciat. Doce pedes esse cautos; pauimentumenim multis locis est lubricum; ac si cadas,multa perdidisti: attamen & si cecideris, sur-ge; licet enim & hoc pacto vincere. Num-quam lubricis rebus te commitas, & noncades: super solidas ac stabiles curre.


In eo namque oftendimus quantâ ad Do-minum cupiditate flagramus, si non solùmad eum per tranquilla & mollia, sed etiamper aspera & dura transimus. Hinc namquePropheta ait. Qui perfecit pedes meos, quasi cerui.Ceruus enim cùm montium iuga conscen-dit, quaeq́ue aspicit aspera, quaeq́ue se obij-ciunt sentibus illigata, dato saltu transgre-ditur, & absque vllo cursus sui obstaculo, insuperioribus eleuatur; ita etiam electorummentes, quaeq́ue sibi in hoc mundo obsi-sistere atque obuiare conspiciunt, contem-plationis saltu transcendunt, & more ceruo-


150

rum, despectis terrenorum sentibus, in su-perna se euehunt.

Aug. in Psal. 38.

Est ascensio, est transilitio, non pedi-bus, non scalis, non pennis; & tamen siinteriorem hominem attendas, & pedibus,& scalis, & pennis. Nam si non pedibus;quomodo dicit homo interior. Non veniatmihi pes superbiae? si non scalis; quid sunt quasvidit Iacob? si non pennis; quis est qui dicit:Quis dabit mihi pennas sicut columbae, & volabo& requiescam? sed in rebus corporalibus, a-liud sunt pedes, aliud scalae, aliud pennae.Intus autem & pedes & scalae, & pennaeaffectus sunt & bonae voluntates.

Bern. serm. 85 in Cant.

Stat [anima] manu verbi leuata velutsuper duos pedes, deuotionem & agnitio-nem. Stat inquam, sed sibi putet dictum,qui se existimat stare, videat ne cadat. Putásnestare per se poterit, quae surgere per se nonpotuit? Cur ergo si stare per se poterat, ora-bat homo de terra, Confirma me, inquiens,in verbis tuis Domine: Denique & probârat.Eius ipsius illa vox fuit: Impulsus, euersus sumvt caderem, & Dominus suscepit me. Quaeris,quis ille impulsor? non est vnus. ImpulsorDiabolus est, impulsor Mundus, impulsorHomo. Quis iste homo sit, quaeris? quisquesui. Noli mirari, vsque adeò homo impul-sor sibi est, & suimet praecipitator, vt nonsit quod ab altero impulsore formides, si ip-


151

se à te proprias contineas manus: manustua, consensus tuus. Cùm igitur tres sintstanti imminentes stratores; horum, Diabo-lus liuore malitiae; Mundus, vento vanita-tis; Homo, semetipsum pondere suae corru-ptionis impellit. Impellit Diabolus, sednon euertit, si quidem tuum tu illi negaue-ris assensum. Est & Mundus impulsor, quiain maligno positus est; impellit omnes, sedsolos euertit amicos suos. Ex quo satis cla-ret, quàm sit Homo praecipuus impulsor sui,qui suo, sine alieno impulsu, cadere potest;alieno, absque suo, cadere non potest. Sedinnixum verbo & indutum virtute ex alto,nulla vis, nulla fraus, nulla iam illecebrapoterit vel stantem deijcere, vel subijceredominantem. Vis non timere impulso-rem? non veniat tibi pes superbiae, & manus im-pellentis non moueat te. ibi ceciderunt, quioperantur iniquitatem, ibi Diabolus & Angelicorruerunt. Denique in veritate non stetit quinon innixus est verbo. & ideò fortassis se-dere voluit, quia stare non valuit; dicebatenim: sedebo in monte testamenti. CeterùmDeo aliter iudicante nec stetit, nec sedit,sed cecidit, dicente Domino, Videbam Satha-nan sicut fulgur de caelo cadentem: ergo quistat, si non vult cadere, non fidat sibi, sednitatur verbo. Cuius manu erigeris, ipsius ne-cesse est virtute tenearis.


152

Aug. tract. de Cāt. nouo cap. 7.

Via nostra, ambulantes quaerit; sedtria sunt hominum genera quae odit: Re-manentem, Retro-redeuntem, Abeuntem:ab his tribus generibus malis, Domino ad-iuuante vindicetur, & defendatur gressusnoster. Iam verò cùm ambulantes sumus,alius tardiùs ambulat, alius celeriùs, am-bo tamen ambulant; excitandi sunt ergoRemanentes; Retro-redeuntes reuocan-di; Errantes in viam ducendi; Tardi ex-hortandi; Celeres imitandi. Qui non pro-ficit, remansit in via; qui fortè à melio-re proposito declinat, ad id quod dete-rius reliquerat, reuersus est retrò; qui si-dem deserit, à viâ errauit. Cum tardis sitnobis & cum celerioribus ratio, cum am-bulantibus tamen. Quis est qui non pro-ficit? qui se putauerit esse sapientem; quidixerit, Sufficit mihi, quod sum: qui nonattenderit eum, qui dicit: quae retrò oblitusin ea quae ante sunt extentus secundùm intentio-nem, sequor ad palmam vocationis Dei inC H R I S T O I E S V . Currentem sedixit, sequentem se dixit, non remansit,non retrospexit: absit vt errauerit, quiaviam ipse docebat, qui & tenebat, & osten-debat.

Paulin. epist. ad Caelant. in fine inter epi. Hier. tom. 1.

Beati sunt qui non de praeteritâ sibi iu-stitiâ blandientes, secundùm Apostolum,per dies singulos in virtute renouantur. Iu-


153

stitia enim Iusti non proderit ei, à quo die,iustus esse desierit. Sanctus ergo securus es-se non debet, quamdiu in huius vitae agoneversatur, sed totum quo tenditur spatium,vitae tuae est, vt peragere possis iustitiam, necde praeteritâ iustitiâ confidens remissior essi-ciaris.

Aug. ser. 15. de verbis Apostol.

Quare semper tibi displiceat quod es, sivis peruenire ad id quod nondum es;nam vbi tibi placuisti, ibi remansisti. Si au-tem dixeris, sufficit; & peristi. semper ad-de, semper ambula, semper profice, noliin viâ remanere, noli retroredire, noli deuia-re. Remanet, qui non proficit; retro-redit, quiad alia reuoluitur vnde iam abcesserat; de-uiat, qui apostatat. Meliùs it claudus in viâ,quàm cursor praeter viam.

Aug. li. 4. de symbo. ad Catechu.

Vt quid claudicatis in duas partes? dixit Eliaspopulo. Si Deus est, ite post illum; si mun-dus est, ite post illum; si Deus eligitur, seruia-tur illi, secundùm ipsius voluntatem; simundus eligitur, vt quid fictum cor quasiDeo accommodatur? quid tibi cum pompisDiaboli, amator C H R I S T I ? ô munde im-munde, teneri vis pergens, quid faceres si re-maneres? quem non desiperes dulcis, si a-marus alimenta mentiris?

Habac. 3.

Deus Dominus fortitudo mea, & ponet pedesmeos quasi ceruorum.

Sperabam aliquando in virtute meâ, quae


154

tamen non erat virtus; & sic volui currere,vbi magis stare credebam, ibi magis cecidi,factusq́ue sum magis retrò, & non antè, &quod credebam consequi, magis elonga-tum est à me.


Ps. 118.

Cogitaui [ergo] vias meas, & conuerti pedesmeos in testimonia tua.

Aug. ser. 15. de ver. Domi.

Adhuc sequor, adhuc proficio, adhuc am-bulo, adhuc in viâ sum, adhuc me extendo,nondum perueni.


*19


155

XIX. [Confige timore tuo carnes meas]

Confige timore tuo carnes meas, à iudiciis enim tuis timui.

Psal. 118.

LIttera prima rudi quondam inculcata iuuentae,Fertur ab antiquis, Numinis esse Timor:

Certaq́ non aliâ Sapientia discitur arteSi quâ fides verbis, Nate Dauide, tuis.

Hoc quoque nostra fuit formata puertia ludo,Doctaq́ sidereas mens trepidare minas.

Semper at heu! tantis stupuit mens coeca tenebris,Vt neque, quod toties audiit, Alpha sciat.

Tristibus Orbilij plectenda ignauia sceptris,Post malè tot positos, nil didicisse, dies!

Et pueri ferulis segnes Elementa docentur,Quae leuis assequitur sedulitate labor;

Aspiciunt nigras Cadmi bis, térue, puellas,Aspectas referunt, nomine quamque suo:

Et licet atrato sit par color omnibus ore,Signa tamen faciem propria quamque notant.

Cur ego quod teneris Infantia combibit annis,Discere non etiam tempore posse putem?

Plurima sunt, nullo penitus mihi docta Magistro,Cur disci nequeat, arte iuuante, Timor?

Ah pudet! en timeo, quae contempsisse decebat;Non timeo, iustos quae meruêre metus.

Flagitium, minimo timeo committere teste,Non timeo facinus, teste patrare Deo.


156

Ne corpus perimant, metuo de nocte latrones,Nil metuens Animae certa perîcla meae.

Nempe fugit pictae sic passer imagine laruae,Illita cui visco virga timenda fuit.

Sic tremit aspectae ceruus formidine pennae,Nec tremit obstantes, agmina rauca, canes.

Sic quoque, Marmaricae trepidat leo terror arenae,Et cadit in tensas, territus igne plagas.

Heu! rotat humanas furor hic vertigine mentes,Fulmina despiciunt, murmura parua timent;

Subijcitur pedibus nigri metus omnis Auerni,Et lethum & quidquid tristius Orcus habet.

Scilicet, abiecto leue fit scelus omne Timore,Sed grauis insequitur poena Timore, scelus.

Flagitiis demum incipiunt trepidare peractis,Ante scelus, nullus pectora terror habet.

Tum pauor heu madidis mentem sudoribus angit,Et laesi ante oculos Numinis ara redit.

Tum subitus strato vigiles Timor excutit artus,Propria tum vacuos terret imago thoros.

Si strepitum moti dederit mus stramine lecti,Creditur è syluis exiluisse leo.

Nocte leuis quassâ si murmuret arbore ventus,Horrescunt rigidae, fronde sonante, comae.

Quid faciant, subitis si fulminet ignibus aether,Aut sonet aethereo grandior axe fragor?

Pectora coelesti stupeant perculsa tumultuEt flammâ metuant dissiliente peti.

Tunc terrent aurae, tunc terrent scilicet vmbrae,Augurioq́ notant omnia signa necem.


157

Quin etiam nemorum nocturna silentia terrent,Ipsaq́ se sontem mens furiata timet.

En quantum miseris poenae, mens conscia donat?Ipse in sese animus verbera tortor agit.

Heu quoties stygij, turbato in Caesare, manes;Pharsalî quoties emicuistis agri!

Saeue Patris vindex, furiis agitaris, Oreste,Vmbra trucidatae viua Parentis erat.

Moeste colubriferâ Pentheu laniaris Erynni,Vindicat hoc laesos verbere Diua Deos.

Nulla reos animos agitat magè dira Tyrannis,Quàm testem assiduè pectore ferre suum.

O Deus! ô confige tuo mihi corda timore!Ne peccem, furor hâc cuspide noster eget.

Vtilis ante scelus Timor est qui frena gubernet,Qui timet, admisso crimine, serò timet.


158

Psal. 118.

Confige timore tuo carnes meas, à iudicijsenim tuis timui.

Basil. hom. in Psal. 33.

N I S I timor instituendae vitae nostrae ru-dimenta iaciat, impossibile fuerit san-ctimoniam legitimè obseruari. Confige, in-quit, timore tuo carnes meas; nam quemadmo-dum qui corporis membra habent clauistransfixa, ad actionem quamlibet immobi-lia ea retinent, sic ij quorum animam oc-cupauit Dei timor, omnem prorsus importu-nam peccati & obstreperam occasionem vi-tant: Timenti itaque nulla ad complecten-dam virtutem defit facultas, cùm per Timo-rem ab inde corâ omni & absurdâ actione re-uocatur & impeditur.

Chrys. hom. 53. in Ioan.

Nam quemadmodum quercus altiùs de-missis radicibus, nullius venti viribus sterni-tur, ita animam Diuino timore confixam nul-lus tentationum ventus euellet.

Ambr. in Psal. 118 octon. 15.

Suntautem & carnes quaedem animae, si-cut corpus est animae. Carnes animae, suntcarnales cogitationes: Configat has carnes timorDomini & iudiciorum eius.

Basil. hom. in Psal. 33.

Eiusmodi ergo timore eruditus, quasi fre-no quopiam abarce, & inhibe animam advitiosam concupiscentiam propendentem.



Prudenter sagittari & impugnari salubri-


159

ter postulat Sanctus cùm dicit in oratione,Confige timore tuo carnes meas; optima Timor istesagitta, qui conficit & interficit carnis desi-deria, vt spiritus saluus sit.

Bern. lib. de interiore domo, cap. 36.

Teneat ergo & terreat timor Iudicij, me-tus gehennae, laquei mortis, dolores inferni,ignis vrens, vermis corrodens, sulphur foe-tens, flamma tartarea & omnia mala.


In veritate enim didici, nihil aequè efficaxesse ad gratiam promerendam, retinendam,recuperandam; quàm si omni tempore, co-ram Deo, inueniaris non altum sapere, sed ti-mere. Beatus es si cor tuum triplici timore re-pleueris; vt timeas quidem pro acceptâ gra-tiâ, ampliùs pro amissâ, longè plus pro re-cuperatâ.

Aug. in Ps. 52.

[Sed multi] trepidauerunt timore, vbi non erattimor. numquid enim timorest si quis per-dat diuitias? non est ibi timor, & ibi timetur.si quis autem perdat sapientiam, ibi verè ti-mor est, & ibi non timetur. Stultitia, dicensin corde suo, non est Deus; timuisti perdereterram & perdidisti coelum!

Chrys. hom. 20. in Genes.

[Sed] ita se habet peccatum, vt priusquāfiat & ad opus perueniat, obtenebret & de-cipiat mentem; postquam autem consum-matur, manifestè nobis suam absurditatemproferat & ostendat. Vnde breuis illa & ab-surda voluptas continuum menti dolorem


inserit, conscientiaeq́ue fiduciam aufert, con-


160

fusione captam perfundens. Misericors enimDeus eiuscemodi accusatorem nobis assiste-te voluit, vt numquam soli relinquamur, sedindesinenter ille congrediens clamer, & poenam exigat delictorum. Scortator enim veladulter, etiamsi omnium obliuisci queat,numquam tamen sic in solitudine versatur,quin habens acrem illum accusatorem, sus-spiciones timeat, vmbras tremiscat, & eosqui conscij sunt, & qui non sunt; perpetua-q́ue in animo eius potestas est, ac recipro can-tes, & contrarij fluctus. Insuper neque som-nus ei suauis, sed terrore & formidine ple-nus; neque cibus voluptatem praebet; ne queamicorum colloquia talem refocillare velliberare ab vrgente anxietate possunt: sedquasi Carnificem gestaret se lancinantem & fla-gellantem continuò, ita post admissum faci-nus obambulat; nullo consio, sustinens in-tolerabiles poenas illas, & iudex sui ipsius fa-ctus & accusator.

Iob 15.

Sonitus terroris semper in auribus illius: & cùmpax sit, ille semper insidias suspicatur.

Explica mihi [improbi] conscientiam, &videbis intùs grauem peccatorum tumul-tum, iugem metum, tempestatem turbatio-num videbis, velut in curiâ, mentem ad thro-num conscientiae conscendisse regalem, &tamquam Iudicem quempiam sedentem, &cogitationes loco carnificum adhibentem,


161

in equuleo suspendentem, lateraq́ue con-scientiae radentem vngulis; pro commissisvehementer inclamantem, cùm nemo sciat,nisi quòd solus Deus haec videre nouerit. Et-enim qui committit adulterium, etiamsi mil-lies fuerit diues, etiamsi nullum habeat accu-satorem, non desinit tamen intùs se accusa-re. Et voluptas quidē temporaria est, dolorverò perpetuus; timor vndique ac tremor,suspicio & anxietas: angulos metuit, vm-bras ipsas formidat, suos ipsius famulos, con-scios, inscios; illam ipsam quā corrupit, & vi-rum quem affecit contumeliâ. Obambulat,amarum accusatorem circumferens, con-scientiam, cùm sit suo ipsius iudicio damna-tus, nec possit vel ad breue tempus respirare.Nam & in lecto, & in mensa, & in foro, &in domo & interdiu & noctu, & in ipsis fre-quenter somnijs, haec iniquitatis simulacravidet, ipsiusq́ue Cain vitam viuit, gemens actremens super terram, cùm nemo sciat; intustamen habet ignem implicitum. Idem pati-untur & qui rapinam exercent, & qui fraudelucrum faciunt, & ebriosi, & in summâ quot-quot in peccatis viuunt. Neque enim vllâ ra-tione iudicium illud potest corrumpi mu-neribus.

Chrys. conc. 1. de Lazaro, in cap. 16. Luc.

Chrys. conc. 4. de Lazar.

Externi Iudices & pecunijs corrumpun-tur, & assentationibus delinquuntur & me-tu simulant; denique multa sunt alia, quae re-


162

ctum illorum iudicium deprauant: At con-scientiae tribunal, nulli hominum nouit ce-dere, sed quamuis dederis pecunias, quamuismineris, quamuis aliud quidlibet feceris, iu-stam feret sententiam aduersus peccatorumcogitationes, adeò vt ipse quoque qui pec-catum admisit seipsum condemnet etiamsialius nullus accuset.

Chrys. hom. 17. in Gen.

Incorruptus iudex, conscientia, cùm ad-uersus hominem exurgit, clarâ voce clamat& accusat & ostendit, & quasi ante oculosscribit peccatorum magnitudinem.


Confige [ergo Domine] timore tuo carnesmeas; laetetur cor meum, vt timeat nomentuum. Vtinam te sic timeret peccatrix ani-ma mea, quomodo ille vir sanctus qui dixit:Semper enim quasi tumentes super me fluctus ti-mui Deum!


*20


163

XX. [Auerte oculos meos ne videant vanitatem]

Auerte oculos meos ne videant vanitatem.

Psalm. 118.

PEruigilant geminae celso mihi vertice stellae,Queis est perpetuis munus in excubijs.

Nec tamen errantes neque possum dicere fixas,Sed meritò, duplex vtraque nomen habet.

Errat ab officio vaga saepiùs vtraque iusso,Vtraque docta suum fixa tenere locum.

Motibus ambae agiles, fixae stationibus ambae,Quod genus hoc stellas Oedipus esse putet?

Vos, oculi; vos, conspicuae duo lumina frontis,Sidera vos estis, quae mihi bina micant.

Vos, quibus in celsâ statio data peruigil arce,Excubat vt summâ lucida flamma Pharo.

Aut qualis speculâ seruans spectator ab altâ,Quaeque propinqua, videt; quaeque remota, videt.

Non tamen, vt trepidis qui lucent nauibus ignes,Vos mihi tam fidâ lampade fertis opem:

Flāma regit nautas, dum flāmam teda ministrat,Aut flammam retrahant quae posuêre manus;

Vos (velut excussis rapidus ruit axis habenis,Frenaq́ qui rupit durior oris equus)

Quò lubet, effusum differtis in auia cursum,Iam nullâ Domini lora regente manu.

O oculi! scopuli potiùs syrtesq́ vocandi!Heu quibus allisae tot periêre rates!


164

Dina peregrinas virgo visura puellas;Mater, depositâ virginitate, redit.

Rex videt Vriaden nitido semel amne lauantem;Illa, Cupidineas vibrat ab amnefaces.

Pulcra Duci Assyrio dum comit Iuditha formam,Assyrium truncat Iuditha compta Ducem.

Fortè senes niueam semel aspexêre Susannam,Ambo senes oculis interiêre suis.

Non tot, in aequoreis lucens malè rupibus ignis;Decepta in scopulos lumine vela tulit.

Non tot, ad infames, dura Acroceraunia, cautes,Hippotadae laceras contudit ira rates.

Non tot, inexpletis fera faucibus vnda Malea,Scyllaq́ veliferas hausit auara trabes.

Quis pia nunc igitur non laudet foedera Iobi,Quae cum luminibus sanxerat ille suis?

O oculi! ô quanto vos tutius illa revulsit,Democriti, proprijs dextera magna cauis!

Quàm benè, Christiadûm quoque nobile, Lucia, nomen,Extudit intrepidâ lumina bina manu!

O oculi! ô scopuli! crudelia, barbara, saxa!Saxa, quibus magnae tot cecidêre Animae!

Quàm malè commisso geritis pro munere curam;Ad mala quos toties sensimus esse Duces!

Scilicet hâc vobis, capitis custodia lege,Praecipuaeq́ arcis credita cura fuit:

Vt rectos hominum vultus, sublimiaq́ oraDigna Polo, brutâ deprimeretis humo.

Quin potiùs Superis mentes attollitis oris,Hasq́ super terras, Oceanumq́ super?


165

Stellarumq́ super, mundiq́ volubilis orbes,Denique quicquid habet, terraq́, solq́ super?

Illius, ô oculi! spectacula pulcra theatri,Materies, vestris lusibus apta foret.

Putre sed aeternis coenum praeponitis Astris,Omnis & in terras pronior iuit amor.

Quid faciam? abruptis oculi regnatis habenis,Iam frenum indociles imperiumq́ pati.

Obde, Deus, piceas oculis erronibus vmbras,Aut vaga captiuis lumina claude genis!


166

Psalm. 118.

Auerte oculos meos ne videant vani-tatem.


VAE caecis oculis qui te non vident, Solilluminans Coelum & terram! vae ca-ligantibus oculis, qui te videre non possunt!vae auertentibus oculis vt non videant veritatem! vaenon auertentibus vt videant vanitatem.

Aug. in Ps. 118.

Numquid, quamdiu sumus in hoc mun-do, possumus non videre vanitatem? omnisenim creatura vanitati subiecta est. An iste fortas-sis, hoc orat, vt non sit eius vita sub sole, vbiomnia vanitas?

Qui in viâ est Dei, vanitates non aspicit:via perfecta C H R I S T V S est: qui igitur inC H R I S T O est, quomodo potest vanitates as-picere, cùm C H R I S T V S in carne suâ omneshuius mundi crucifixerit vanitates? Auerta-mus igitur oculos nostros à vanitatibus, ne quodoculus viderit, animus concupiscat. Panto-mimum aspicis, vanitas est: luctatores aspi-cis, vanitas est: equos currentes aspicis, va-nitas est. Ante nos est C H R I S T V S , ante nosbrauium eius, ad hunc dirige oculos tuos,auerte à spectaculis, auerte ab omni saecu-lari pompâ; serua eos, vt erigas melioribus.Erige ad Coelum; vel nocte, stellarum mo-nilia, orbem lunae decorum; vel die, solem


167

aspice. Specta mare; terram circumspice, vtopere facta diuino omnis creatura te pascat.Quae formarum gratia in ipsis bestijs? quan-tus decor in hominibus? quanta in auibuspulcritudo? haec intuere, & non videbis ini-quitatem; haec vide, & non introibit morsper fenestras oculorum tuorum. Si viderismulierem ad concupiscendam eam; intra-uit mors per fenestram: si videris possessio-nem minoris aut viduae, & concupieris deri-pere eam; intrauit mors per fenestras: si vide-ris aliena monilia, aurum, argentum, & con-cupieris vt extorqueas; intrauit mors per fe-nestram. Claude ergo hanc fenestram, cùmvideris alienae mulieris pulcritudinem, nemors possit intrare. Vanitas est, sollicitudovitae huius. In vanitate currit, qui sibi succes-sibus videtur affluêre saecularibus, qui tam-quam vmbra praetereunt. Auerte igitur oculostuos, ne videant vanitatem; Sed non satis est vttu auertas, ne fortè velis & non possis; si of-sundat tibi diabolus vanitatum spectacula,incentiua inserat voluptatum; pete vt Do-minus auertat oculos tuos.


[Etenim] pulcras formas & varias, nitidos& amoenos colores amant oculi. Non te-neāt haec animam meam. Teneat eam Deus,qui haec fecit bona quidem valde, sed ipse estbonum meum, non haec. Resisto seductioni-bus oculorum, ne implicentur pedes mei,


168

quibus ingredior viam tuam, & erigo ad teinuisibiles oculos, vt tu euellas de laqueo pe-des meos. Tu subinde euellis eos, nam illa-queantur. Quàm innumerabilia varijs arti-bus & opificijs, in vestibus, calceamentis, va-sis & huiusmodi fabricationibus, picturis et-iam diuersisq́ue figmentis, atque his vsumnecessarium atque moderatum, & piam si-gnificationem longè transgredientibus, ad-diderunt homines ad illecebras oculorum,foràs sequentes quod faciunt, intus relin-quentes à quo facti sunt, & exterminantesquod facti sunt! At ego, Deus meus, & decusmecum, etiam hinc dico tibi hymnum, & sa-crifico laudem sanctificatori meo, quoniampulcra, traiecta per animas, in manus artifi-ciosas, ab illâ pulcritudine veniunt, quae su-per animas est, cui suspirat anima mea dieac nocte. Ego autem haec loquens, atque dis-cernens, etiam istis pulcris gressum innecto,sed tu euellis Domine; euellis tu, quoniammisericordia tua ante oculos meos est, nam& ego capior miserabiliter, & tu euellis mi-sericorditer, aliquando non sentientem; quiasuspensiùs incideram, aliquando cum dolo-re, quia iam inhaeseram.

Aug. lib. 10. Consessio. cap. 34.

Basil. hom. 11. in Hexae meron.

Vt Deum contemplere, factus es; non vthumi irrepat vita tua, non vt pecudum ritu,voluptate perfruaris; veriùs vt ad normam &institutum coelestis vitae, tuam ipsius compo-


169

nas: & hâc gratiâ non inscitè dixit sapiēs Ec-clesiastes, sapientis oculi in capite eius. Cuiusnamoculi non sunt in capite? atqui hic, in capite,hoc est, vt ea contemplentur quae in sublimisunt; nam qui non ad bona quae in sublimisunt, sed quae in terrâ respectat, is vtique de-figit detrahítue oculos in terram.


Peruersa res est & foedâ, luteum vas (quodest corpus de terrâ) oculos habere sursum,coelos liberè suspicere, coelorumq́ue lumi-naribus oblectare aspectum; spiritualem ve-rò coelestemq́; creaturam, suos è contrario,oculos trahere in terram deorsum; & quaedebuit nutriri in croceis, haerere luto tamquamvnam de suibus, amplexariq́ stercora. Erubes-ce anima mea diuinam in pecorinam com-mutasse similitudinem. Erubesce volutari incoeno, quae de coelo es.

Qui fecit omnia, melior est omnibus, pul-crior est omnibus; qui fortia, fortior est; quimagna, maior est. Quicquid amaueris, ille ti-bi erit. Disce amare in creaturâ Creatorem,& in facturâ factorem; ne teneat te, quod abillo factum est, & amittas eum, à quo & ipsefactus es. Ergo beatus vir, cuius est nomen Dominispes eius, & non respexit in vanitates & insanias mē-daces. Fortè nobis dicturus est, qui versu istopercussus corrigi voluerit, & coeperit ambu-lare angustam viam; ambulare non durabo,sinihil spectabo; quid ergo facimus, fratres?


170

dimissuri vos sumus, sine spectaculo. Demuspro spectaculis, spectacula. Et quae spectacu-la daturi sumus Christiano homini? Multa fe-cisti tu Domine Deus meus mirabilia tua. Miracu-la hominum intuebatur, intendat mirabiliatua. Multa fecit Dominus mirabilia sua, hęc respi-ciat. Aurigam laudas regentē quatuor equos,& sine lapsu atque offensione currentes; for-tè alia miracula non fecit Dominus. Regatluxuriam, regat ignauiam, regat iniustitiam,regat imprudentiam, & regat & subdat sibi,& teneat habenas. Nunc specta histrionem(didicit enim homo magno studio in funeambulare, & pendens, te suspendit) illumattende editorem maiorum spectaculorum:Didicit iste in sune ambulare; numquid fecitin mari ambulare? obliuiscere theatrū tuum;attende Petrum nostrum, non funambu-lum, sed vt ita dicam, mariambulum. Ambu-la & tu (non in illis aquis, vbi Petrus aliquidsignificans ambulauit, sed in alijs, quia hocsaeculum mare est) hîc ambula, hoc calca.Spectare vis, esto spectaculum. haec miraculaDei sunt, hae cogitationes Dei sunt, quibusnemo est similis, vt spectator ille abducaturà curiositate, & quaerat ista & meliora, fru-ctuosiora, de quibus inuentis gaudebit.

Aug. in Ps. 39.

Porrò autem oculis maximè parcendumest, quoniam melius est labi pedibus, quàmoculis. Si te tuus scandalizat oculus, exscinde eum.


171

Lasciui autem aspectus & versatilibus, actanquam conniuentibus oculis intueri, nihilest aliud, quàm oculis moechari, cū per eoscupiditas prima ineat pugnae praeludia. Namante totum corpus, corrumpuntur oculi.

Clem. lib. 3. in paedag. cap. 11.

Ambr. de fugâ saeculi cap. 1.

Pulcrè igitur Dauid, qui periculosos etiāipsos aspectus fuerat expertus, beatum illumdicit, cui spes omnis in Dei nomine est, hic e-nim non respicit in vanitates & insanias falsas.vnde iterum ad ipsum conuersus ait: Auerteoculos meos ne videant vanitatem! Vanitas, cir-cus est, quia nihil prodest; vanitas, est equo-rum velocitas, quia mendax ad salutem est;vanitas, theatrum est; vanitas, ludus omnis.Omnia vanitas, inquit Eccleciast. quae in hoc sae-culo sunt.

D. Bernard. de modo bene viuen. serm. 23.

Quàm multos scio per visū esse deceptos,& in laqueum diaboli missos! Dina filia Ia-cob, egressa est vt videret mulieres Regionis,& adamauit eam Sichem atque rapuit, &virginitatē illius turpiter corrupit. Et sic mi-sera puella, quia carne vidit quod videre nondebuit, honestatem ac virginitatem perdidit.Dauid etiam stans quâdam die in solario do-mus suae, vidit mulierem & adamauit eam;pro cuius amore committit adulterium &homicidium; & sic deceptus factus est legisDei reus. Fortissimus Sampson descendit inRegionem Philistinorū, & vidit ibi mulierēatq; adamauit, & in gremio illius dormiuit.


172

Paulin. ep. 4. ad Seuer.

(Vtinam tam prudens ad cauendam mu-lierem, quàm fortis ad strangulandum leo-nem!)

Bern. de modo benè viuendi, ser. 23.

Illa verò crines capitis eius rasit, & tradi-dit eum in manibus inimicorum eius, qui sta-tim oculos eius eruerunt. Moneo ergo vt fa-cias pactum cum oculis tuis, ne incautè videas,quod videre non debes.

Clem. lib. 3. paedag cap. 11.

Videtur enim super omnia esse auersan-dus mulierum aspectus; non solùm enim sitangantur, sed etiam si spectentur, potestpeccari; quas maximè vitare oportet eos quirectè & syncerè constituuntur. Oculi enim tuirecta videant. etsi enim fieri potest, vt qui vi-derit, se fortiter gerat, verumtamen cauen-dum est ne cadat; fieri enim potest, vt qui vi-derit, labatur, sed fieri non potest, vt qui nonviderit, concupiscat.


*21


173

XXI. [Fiat cor meum immaculatum in iustificationibus tuis]

Fiat cor meum immaculatum in iustificationibus tuis, vt non con-fundar!

Psalm. 118.

S I tibi me gratam facie fore, sponse, putarem,Non nisi de facie cura, laborq́; foret.

Primaq́ pro nitidis mihi pugna coloribus esset,Altera, deformes ore fugare notas.

Nullaq́ deficerent medicandis vultibus arma,Multa sed omnigenas pixis haberet aquas.

Multaq́ compositos celaret capsa colores,Quaeq́ nouant vetulam picta venena cutem.

Lanaq́ purpurei madefacta rubedine fuci,Cretaq́ montanas vincere nata niues.

Et nitri rubra spuma & pinguia poppaeana,Quaeq́ cutis maculas, Halcyonaea, necant.

Denique quicquid id est, quo tingitis ora, puellae,Ah nimiùm formae gens studiosa tuae!

Tunc quoque corrigerem speculo censore lituras,Ore nec in toto paruula menda foret.

Siq́ supercilij pilus vnus abesset ab arcu,Vnicus ecce pilus, vociferarer, abest.

Si color insiceret vitiatos decolor orbes,Luminibus color hic, vociferarer, obest.

Si nimis adductam conuolueret area frontem,Quae mihi ruga cutem, vociferarer, arat?


174

Nempe vel exiguo metuam te laedere naeuoVlla foret formae si tibi cura meae.

Vnaq́, quae tumidum faceret verrucula cliuum,Heu! foret offensae caussa putata tuae.

Atque ita de minimis audirer dicere mendisDisplicet haec sponsae fortè litura meo.

Nostro igitur reliquus si quis decor abforet ori,Eximeret vitium factus ab arte decor.

Caesariemq́ alto struerent tabulata capillo,Staret & in volucri plurima gemma comâ.

Aure duplex gemini pretium penderet Elenchi,Iret Erythraeus colla per alba lapis.

Tumq́ ego sic faciem, rutilos ita compta capillos,Auderem ternas vincere quarta Deas.

Sed memini; neque te facies, neque forma lacessit,Spes capit haec coecos inuidiosa procos;

Qui, quid ament, inter phaleras tot, saepè requirūt;Quas vbi sustuleris, pars quota Virgo sui est?

Fallitur infido prope, turba leuissima, fuco;Praeter & has phaleras, vix quod ametur, habēt.

AEquabat niueos par VVilgefortis oloresNota nimis formae nomine virgo suae.

Fiat vt Androgynos setosis hispida malis;Barba, rogat, teneras, vestiat hirta genas.

Lucia sydereis, ceu fax, lucebat ocellis,Cunctorumq́ oculis, lucia, Sydus erat.

Ne malè luceret, mea lux, extinguere, dixit;Fodit & impactâ lumen vtrumque manu.

Laeserat egregio multos Euphemia vultu,Fecerat & roseis vulnera multa labris;


175

Vt fieret mutilo, foedoq́ inamabilis ore,Abscidit ense duas, bina labella, rosas.

Maxima de facie verus praeconia rumorDeq́ tuis dederat Andragesina genis:

Non poteras veram falsi conuincere famam,Quod poteras, facta est per tua vota, breuis.

Sponse, peregrinae non carperis igne figurae,Nec bene crispatae falleris arte comae:

Cor tibi labe carens, tibi cor sine crimine, cordi est;Obstet & vt facies, cor tibi, sponse, placet.

O vtinam mihi cor vacet omni aspergine naeui,Quod neque pacta tuae legis omissa notent!

Tum, secura tui mihi mens gestiret amoris,Nec mea deijceret conscius ora pudor.


176

Psalm. 118.

Fiat cor meum immaculatum in iustifi-cationibus tuis, vt non confundar.


ME R I T O omnis cura Sanctorum, spre-to ornatu, cultuq́ue superfluo exterio-ris hominis (qui certè corrumpitur) omni sediligentiâ praebet & occupat excolendo acdecorando interiori illi qui ad imaginemDei est, & renouatur de die in diem.

Ambr. lib. 1. de vir.

Haec, haec profectò pulcritudo est, cui ni-hil deest, quae sola meretur audire à DominoTota es formosa proxima, & reprehensio non est in te;

Clem. lib. 3. paedag. cap. 2.

Pulcritudo enim optima, primùm est pul-critudo Animę. Est autem absurdum, eos quifacti sunt ad imaginem Dei & similitudinē,(tamquam Archetypum exemplar contem-nentes) externum ornatum inducere; im-probum humanum artificium Dei artificiopraeferentes.

Ibid.

Non ergo externi hominis aspectus, sedanimus probitatis ornamento est ornandus.

Non intelligunt [enim] miserae, se propriāperdere pulcritudinem, dum externam in-ducunt. Antiphanes Comicus in Malthaea


irridet.

Venit ipsa, transit, accedit, non transit,Venit, adest, abstergitur, accedit.


177

Smigmate, saponéue purgatur,Pectitur, eijcit, teritur, lauatur,Se contemplatur, componitur, vnguentis perfunditur,Ornatur, vngitur, & si quid non habeat, enecatur.Ter enim, non semel digna sunt, quae pereant,Quae Crocodylorum excrementis vtuntur,Et spumâ lacertarum vnguntur,Et supercilia fuligine illinuntEt cerussâ.

Porrò autem alias quoque arguit Comicus,nempè Alexis, eius enim verba afferam.

Est aliqua parua; suber, insuitur in soleis:Longa est aliqua; tenue gestat diabathron:Caput in humerum demittens ingreditur;Hoc ei detrahit de longitudine;Depressiores alicui sunt coxae & femora;Eis aliquid assuit, -Mollem ac prominentem habet ventrem;(Vt comicorum nutrices) appositis nonnullis, eum erigit:Depressus est venter; veluti contis efficit vt anterius procedat:Supercilia habet falua; ea aliquâ depingit fuligine:Contigit alicui vt sit nigra; tollit nigrorē cerussa:Est aliqua nimis alba, interitur farina:Habet aliquam corporis partem candidam, eam nudat, ostendit;


178

Bellos habet dentes; rideat, necesse est;Et quamuis non sit laeta, toto tamen die ridet,In labris tenuem habens myrthi tabellam,Vt velit, nolit, ea cogatur tandem diducere.

Ibid.


Resideat quidem in vultu pudor & vira-ginem aspectu prae se serat, procul autem ab-sit caligo myropolarum, aurificum, lanifi-cum, cęterarumq́ue officinarum.


Atque cùm caro quidem serua sit, quem-admodum testatur Paulus, quomodo quis-piam iure ancillam, lenonis instar, exorna-uerit? Ipsum autem Dominum fuisse aspectudeformem testatur spiritus per Isaiam; & vi-dimus ipsum, nec habebat speciem, nec pulcritudinē.Quis est autem Domino praestantior? sed nōcarnis pulcritudinem (quae visione apprehē-ditur) sed veram animae & corporis ostenditpulcritudinem: Animae quidem beneficen-tiam; carnis verò immortalitatem.

Hierō. ad Demetr. de virg. seruan. cap. 5.

Quando eras in saeculo, ea quae erant sae-culi dilige bas; polire faciem purpurisso, & ce-russâ ora depingere; ornare crinem & alieniscapillis turritum verticem struere. Vt taceamde inaurium pretijs, can dore margaritarum,rubri maris profunda testantium; smaragdo-rum virore, cerauniorum flammis, hyacin-thorum pelago, ad quae ardent & insaniuntstudia matronarum.

Hier. 4.


Ablue à malitiâ cor tuum.

Quam enim mihi dabis animam, quam


179

audeas ex toto pulcram definire?

Nemo mundus à sorde.Si laueris te nitro, & multiplicaueris tibi herbam

Borith, maculata es iniquitate tuâ.

Gilb. ser. 29. in Cāt. Iob 25. Hier. 2.

Aug. medit. ca. 40.

Da mihi, Domine, cor quod te timeat,mentem quae te diligat, aures quę te audiant,oculos qui te videant!


Cor enim hominis quadam velut inde-centium cogitationum colluuie maculatur.Noli extraordinarijs cogitationibus aduersanaturae contaminare penetralia. manus la-uas, quasi possis crimina eluere, cùm men-tem tuam vel nudis cogitationibus inquina-tam lauare nō possis. Didicisti cor esse mun-dandum; disce quemadmodum mundes.Mundat hunc fontem iustificatio legitima,hoc est, confessio peccatorum. Munda ergoaquam tuam, illam aquam de quâ dictumest, aqua alta, consilium in corde viri. quae sint iu-stificationes, audisti dicentem: Dic iniquitatestuas vt iustificeris: Ergo qui iniquitates suas di-xit, iustificatur, qui autem iustificatur, nonconfunditur, quia pudorem peccatorummaturâ confessione praeuenit.

Nescis ergo, Anima mea, quàm foeda priùssuisti, quàm deformis & squallida, discissa& dissipata, omni horrore, & enormitateplena! Priùs stude formam tuam excolere,faciem ornare, habitum componere, macu-las tergere, munditiam reparare, mores cor-


180

rigere, disciplinam seruare, & omnibus tan-dem in melius commutatis, digno sponso di-gnam sponsam reddere. Numquid audisti,quid Rex Assuerus fecit? Factum est Regis prae-ceptum, vt de omni Regno suo congregarentur puel-lae speciosae virgines, & adducerentur ad CiuitatemSusan, & traderentur in domum foeminarum, ibiq́acciperent mundum muliebrem, & caetera ad vsumnecessaria. Sicq́ omnibus abundanter secundùm Re-giam ambitionem suppletis, excolerentur & orna-rentur. Per sex menses, oleo mirthyno vngerentur,per alios sex quibusdam pigmentis vterentur, & siscompositae ornatae de triclinio foeminarum ad Re-gis cubiculum transirent, vt quae ex omnibus, magisoculis Regis placuisset, illa pro Vasthi in solio Regnisederet. Cōsideremus ergo si fortè exemplumhoc, praesenti (de quo agimus) negotio va-leat adaptari. Rex, summi Regis filius, venitin hunc mundum, desponsare sibi vxoremelectam, vxorem vnicam, vxorē nuptijs Re-galibus dignam. Missi sunt Ministri Regis.Apostoli videlicet, per totum mundum con-gregare animas ad sanctam Ecclesiam, inquâ domus est & mansio mulierum regiarū,id est, sanctarum Animarum. Ibi sacramentaC H R I S T I , quasi quaedam vnguenta, & anti-dota ad reparationem & ad ornatū animarūpręparata, accipiunt. Vide ergo vbi posita es,& intelliges quid facere debeas. Posuit enimte spōsus in triclinio, vbi mulieres ornantur:


181

varia pigmenta, & diuersas species dedit, ci-bosq́ue Regios de mensâ suâ, tibi ministraripraecepit; quidquid ad sanitatem, quidquidad refectionem, quidquid ad reparandamspeciem, quidquid ad augendum decoremvalere potest, tribuit. Primò fons Baptismiest hic positus, & lauacrum regenerationis, inquo sordes praeteritorum criminum abluis.Deinde chrisma & oleum, in cuius vnctione,Spiritu sancto liniris. Post haec, delibuta & vn-ctione laetitiae persusa, ad mensam venis, &percipis ibi alimentum corporis & sanguinisC H R I S T I , quo interiùs saginata, atque refe-cta, noxiam illam praeteritorum ieiuniorummaciem depellis. Deinde vestimenta bono-rum operum induis, & fructu eleëmosyna-rum, cum ieiunijs & Orationibus, cum sa-cris vigilijs, alijsq́ue operibus pietatis, quasiquodam vario ornatu decoraris. Ad vltinumsequuntur aromata virtutum, quarum odorsuaue spirans, omnem illum antiquarumsordium foetorem fugat. Datur etiam tibispeculum, sancta scriptura, vt vbi videas faciemtuam, ne quid minùs, aut aliter quàm de-cet, habeat compositio ornatus tui.O quàm multa sunt in me, de quibus co-ram oculis eius erubesco, & pro quibus iammagis illi displicere timeo, quàm pro ijs, quaelaudanda in me sunt (si qua sunt) placere,posse in me confido! O vtinam ad modicum


182

ab oculis eius possem abscondi, donec ma-culas omnes istas detergerem, & sic demumante conspectum eius, sine maculâ, immacu-lata apparerem! Nam quomodo in hâc de-formitate placere illi potero, quae & mihiquoque in illâ vehementer displiceo? ô ma-culae veteres! ô maculae foedae & turpes! quidtamdiu haeretis? abite, discedite & ne praesu-matis ampliùs oculos dilecti mei offendere.

Hugo de S. Victor. in Artha Animae.


*22


183

XXII. [Veni dilecte mi, egrediamur in agrum]

Veni dilecte mi, egrediamur in a- grum, commoremur in villis.

Cant. 7.

IAm satis vrbanas, mea lux, habitauimus aedes;Quin semel in virides exspatiamur agros?

Tuta quidem validi circumdant oppida muri,Portaq́ ferratis non caret vlla seris:

Est tamen in patulis, quid nescio, tutius hortisQuod nusquam in clausae moenibus vrbis habes.

Magnificis turgent vrbana palatia tectis,Multus & hic celsâ cuspide surgit apex.

Nescio quid melius tamen illa mapalia spirent,Rustica quae tenui stramine canna tegit.

Quid dubitas, mea lux, quin, quàm procul vrbibus agri,Tam procul agrestûm, distet ab vrbe, quies?

Fabula cantatur vatum notissima lusu,Ad benè fallendas fabula ficta vias:

Et facit ad rerum modò quas tractauimus, vsum;Si lubet, auditu decipiemus iter.

Rusticus vrbanum tecto mus paupere murem,Fertur & appositis detinuisse cibis.

Musq́ epulas muris ridens vrbanus, agrestis,Haec tua si mensa est, sat mihi ruris, ait.

Mox vice conuersâ, mus Rusticus iuit in vrbem,Vrbico in bospitium mure vocante suum:

Magnaq́ cùm tanto minor esset mensa paratuVt sonuêre fores mensa relicta fuit;


184

Et propè deprenso conuiuâ expalluit hospes,Turbatiq́ suum vix reperêre cauum.

Rusticus ast animo sensim cum voce recepto,Corripuit celerem Musculus vrbe fugam:

Et procul è cliuis oculos ad moenia torquens;Quàm meus his praestat moenibus, inquit, ager!

Iam satis vrbanas, mea lux, habitauimus aedes,Rure quies habitat, regnat in vrbe Timor.

Si memor es (subeat tibi pars lautissima vulgi)Quisq́ suburbanum rus propè ciuis habet;

Cumq́ suam assiduè commendet quilibet vrbem,Re tamen, ipsa magis rura; placere docent.

Quin, quorum imperijs vrbesq́, arcesq́ reguntur,Anxia securo pectora rure leuant.

Et magis hîc puri libertas aurea Coeli,Quàm laqueata, domi, marmore tecta placent.

Nec quae centeno sinuat se porticus arcu,Lenit, vt ambiguos paruula villa, metus.

Iam satis vrbanas, mea lux, habitauimus aedes,Quin semel in villis degimus, aut in agris?

Est mihi fontanis circumdata villula riuis,Villula, quâ nusquam cultior vlla viret.

Seu coeli ingenio, seu fertilis indole terrae,Aptaq́ vicini commoditate loci.

Huc mea lux, paucis tantùm si veneris horis,Oblitus patriae protinus vrbis eris.

Tumq́ ego, ceu tacitâ turtur meditatus in vmbrâ,Libera, colloquijs, Sponse, vacabo tuis.

Et procul à populis procul vrbibus atque tumultuOptatâ toties, sola, quiete fruar.


185

Audiet hîc nullus quae mutua verba loquemur,Nostraq́ qui turbet otia nullus erit.

Quiq́ notet nostros, nemo metuendus, amores,Tetricus hîc nullum ius sibi Censor habet.

Tunc mihi tu promes secretis intima fibrisQuaeq́ iuuent animum verba cupita meum.

Tunc ego, sim quantâ, dicam tibi, saucia flammâ;Quaeq́, licet simules, dicta placere, scio.

O semel optati micet haec mihi sideris aura;Quàm fortunato lux erit illa die!

Iam satis vrbanas, mea lux, habitauimus aedes.Nostra sit exiguo tempore, villa domus.


186

Cant. 7.

Veni dilecte mi, egrediamur in agrum,commoremur in villis.

Hier 2.

QVis dabit me in solitudine diuer sorium viato-rum?

D. Tho Aquin. hoc loco.

Mallem [enim] in solitudine habitare,per quam nullus vel rarus transit.

Bern. de inter. domo ca. 66.

Vtinam nullus hominum esset mecumexteriùs, vt familiariùs loqui possem cū Deointeriùs! ipse enim & secretum quaerit, & so-litarium locum diligit. Fugiam ergo homi-num solatia & colloquia; vt in secreto cordismei, Deum habitatorem habere possim. As-suescam ergo sola intima cogitare, sola inte-riora diligere, & in illis permanere, vt possimaudire quid loquatur in me Dominus Deus meus.Ecce adsum pijssime Deus, tecum sum, intùssum. Quādiu in exterio ribus occupatus fui,vocem tuam intrà audire non potui. Nuncautem reuersus ad me, ingressus sum ad te,vt possim te audire, & tibi loqui.

Ps. 54.

Ecce elongaui fugiens, & mansi in solitudine.

Greg. lib. 4. mor. c. 35. in Iob.


Fugiens se elongat, qui à turbâ desiderio-rum temporalium in altam Dei contempla-tionem se subleuat.

Hier. epist. ad Rustic.

Oppidum, carcer; solitudo, paradysusest.

Bern. homil. Simile est Regnum Coelorum homini negot.

O solitudo beatà! ô Ereme, mors vitio-rum, vita virtutum! te lex & Prophetae mi-


187

rantur, & quicumque ad perfectionem ve-nerunt, per te in Paradysum introierunt: ôbeata vita solitaria & contemplatiua? quidvltrà de te loquar? ipse Dei filius Saluator &Magister noster, exemplum de dit nobis, fu-giens in desertum & mansit in solitudine; vbisunt Rosaae charitatis, quae semper flammes-cunt, quae semper in sancto odore viuunt. ôsolitudo negotiorum coelestium apotheca!in te transitoria & terrena mutantur in coe-lestia & aeterna. Deniq́ue in te, lacrymae mu-tantur in risum, & gaudium pariunt sempi-ternum.

Pia anima [Deo] se totam exhibere ni-tens in studio contemplationis. Veni, inquit,in agrum, commemoremur in villis: congruen-tissimè contemplationis studium, agri expri-mit vocabulo; quia & illud in solitudine,longeq́ue ab hominum conuersatione exer-ceri solet; & nouimus agrum eas dici terras,quae sunt in solitudine, longeq́ue à conuen-tibus humanis; Ac, sicut ager si excolatur, in-gentem profert fructuum vbertatem, qui-bus nutrimurin corpore, ita & contempla-tio, si rectè exerceatur, tantam profert vir-tutum copiam, vt per illas, in vita alamur spi-rituali. Vnde bene & in libro Genesis dici-tur de S. Isaac: Et egressus fuerat ad meditandumin agro, inclinata iam die? Nec minùs congruèparticulares meditationes, villarum nomine


188

designat; quandoquidem, sicut villas ea ap-pellare solemus praedia, in quibus praeclaraein agro sunt habitationes, ad id potissimùmextructae, vt in illas tunc se conferant homi-nes, eùm à mundanis negotijs respirare vo-luerint; cùm ex infirmitate aliquâ conuales-cere, aut quoquo pacto se recreare voluerint,& cum fructus ex agro colligere, atque ser-uare curauerint: ita & meditationes pariter,praeclara sunt aedificia ab Animâ ipsâ in agrocontemplationis sibi extructa, in quibus illa,fugiens praesentis saeculi negotia, quietècommoretur; in quibus & commorans, exqualibet peccati aegritudine conualescat,summisq́ue fruatur delicijs, ac demum exi-mios virtutum colligat, seruetq́ue fructus,Benè quoque pia anima, cum Deo dilectosuo, egredi se, inquit, velle in agrum contem-plationis & commorari in villis meditation-num, cùm voluptatem nullam percipiat exhominum conuersatione. Quin imò quam-uis terrenarum rerum copia exuberet in sae-culo; quamuis prosperè sibi cuncta contin-gant, minimè tamen ex commodis hiscèquippiam percipiat voluptatis, nec vnquamverè se arbitratur laetam, nisi cùm sibi egrediliceat in hunc contemplationis agrum. Quâin re, videtur se habere instat auis illius, quaetamersi in caueâ omnibus abundet rebus,tum quae ad victum ei sunt necessaria, tum


189

quae voluptati illi esse possent; laetam tamennumquam se reputat, quoad vsque permis-sum ipsi fuerit, à caueâ ipsâ egredi, liberè vo-lare, & commorari in foraminibus petrae. Iu-re autem cum Deo egredi vult, quem vnumhabet dilectum; quia nec homines ardenterquempiam amantes, villarum quippiam per-cipiunt guftus, nisi amicum illum comitemhabeant, ideoq́ue ipsum inuitant. Et expe-rientiâ comprobamus, etiam summos Regesac Principes, ad quos difficillimus aditus essesolet, cùm in palatio Regioq́ue in throno re-sident, in villis commorantes, etiam cùm in-fimis rusticis libentissimè conuersari; & hoc,illud est, quod anima intendit, cùm illum indictum inuitat agrum & villas, vt familiari-ter cum eo agat, vti cū vnico dilecto. Nequeverò admodicū tē poris huic indulgere vultstudio contemplationis, & familiariter agerecum Deo, sed delectatione maximâ, diutiùsin eo optat persistere; id namque ijs indicatverbis; commoremur, seu pernoctemus, aut requi-escamus in villis.

Mich. Gisler. in c. 7. Cant.

Laur. Iustin. in ligvit. tract. de orat. c. 5.

Quamdiu [enim] animus permixtus estturbis & in multitudine fluctuantium volu-tatur, nec vacat soli Deo, nec segregatus est àvulgo. Propterea, ô anima, quae per oratio-nem & contemplationem Deo vacare de-creuisti, esto sola; hominum consortia fuge,tumultuosas mortalium conuersationes de-


190

uita, vt illi solite solam serues, quem ex om-nibus elegisti.

Bern. homil. 40. in Cant.

O sancta Anima, sola esto, vt soli omniumserues te ipsam, quem ex omnibus tibi elegi-sti. Fuge publicum, fuge & ipsos domesticos,secede ab amicis & intimis, etiam & ab illoqui tibi ministrat. An nescis, te verecundumhabere sponsum, & qui ne quaquam velit ti-bi suam indulgere praesentiam, praesentibuscaeteris? secede ergo, sed mēte, non corpore,sed intentione, sed deuotione, sed spiritu: decaetero, sola indicitur tibi mentis & spiritussolitudo. Solus es, si non communia cogites,si non affectes praesentia, si despicias quodmulti suspiciunt, si fastidias quod omnes de-siderant. alioquin nec si solus corpore es, so-lus es.

Hierō. epist. 1. ad Heliod.

O desertum C H R I S T I floribus vernans! ôsolitudo in quâ illi nascuntur lapides de qui-bus in Apocalypsi ciuitas magni Regis ex-truitur! ô Eremus, familiariùs Deo gaudens!quid agis? quamdiu te tectorum vmbrae pre-munt? quamdiu fumosarum vrbium carcerincludit? Crede mihi nescio, quid plus lucisaspicio; libet sarcinâ corporis abiectâ, ad pu-rum aetheris euolare fulgorem.


*23


191

XXIII. [Trahe me post te]

Trahe me post te, curremus in odorem vnguentorum tuorum.

Cant. 1.

ASpicis vt iaceant strati sine viribus artus,Nec sim qualis eram, sola sed vmbra mei?

Vix traho pertaesae fastidia tetrica vitaeIpsaq́ sunt oneri languida membra sibi.

Lassa iacet capitis nimio sub pondere ceruix,Sarcina suntq́ manús, sarcina suntq́ pedes.

Assidueq́ nouam quaerunt iactata quietem,Nec scio quo tandem fessa locare situ.

Surgere nunc meditor, nunc lassa recumbere strato;Nunc nixum cubito sustinuisse caput.

Nunc lubet inuerso, nunc ore cubare supino,Nunc aliud lateri substituisse latùs.

Cumq́ tori cunctas peragraui languida partes,Quilibet ex aequo displicet vsque locus.

Heu! quid agā, grauis ipsa mihi, languēsq́, iacensq,́Teq́ volens cursu, non tamen apta, sequi?

An fugis & medijs morientem deseris agris,Nec moratanta datur dum comes ire queam?

AEger ita in Libycis, à milite, miles arenisDeseritur, subitae cùm data signa fugae;

In triuijs genitrix ita proijcit impia natum,Quem lactare pudor, pauperiésve vetat.


192

Tende manum, nostriq́ pius miserere doloris;Tende manum refugo vel pede siste gradum.

Troica Dardanius cùm Pergama cingeret ignis,Decrepitos p[...]es extulit igne patres:

Trans mare defessam fert nata Cyconia matrem,Sustinet hinnulei Cerua natantis onus.

Tu solam ignotis, fugitiue, relinguis in aruis,Nec sinis hoc humeris ponderis esse tuis?

Quamquam ego, vel fieri tibi sarcina tāta recusem,Si modò vel leuiter traxêris, ipsa sequar.

Et sequar & curram, rapiarq́ simillima vento,Languida funesto quae modò strata solo.

Neo quibus inuitam cogas, opus ense, vel armis;Sponte nec iniecto, libera, fune sequar.

Traxit ad impulsae querulos testudinis ictus,Cum syluis Geticas Thrax Cytharista feras:

Traxit, & attonitae syluaeq́, feraeq́ stupebant;Sic fide, sic filo, se potuisse trahi.

Non ego Bystonij mouear testudine Vatis,Nec trahar Aöniae voce sonante lyrae.

Quemq́ sui rapiunt sensus, sua quemq́ voluptas;Se sinit hic oculis, auribus ille capi.

Non ego luminibus, non auribus otia venor;Noster Achaemenij languor odoris eget.

Lux mea, rorilegis halat tibi spica capillis,Manat odoratae Palladis imbre caput.

Vda Palaestino fragrant tibi tempora nardoMyrrhaq́ de madidis stillat odora labris.

Efflat Orontaei tibi graminis halitus auras,Verbaq́ quot loqueris tot iacis ore rosas.


193

Albaq́ Panchaeo ceruix tibi sudat oliuo,Assyrioq́ humeros rore perungit Onix.

Et manus Ambrosiis pluit vtraq́ roscida guttis,Et digiti Libycae germina messis olent.

Denique quicquid olent conchis vnguenta Sabaeis,Balsama quicquid olent, hoc meus halat Amor.

Non tamen Assyrijs quae sudant balsama ramis,Nataq́ odorifero thura Sabaea solo:

Fragrat Orontaeis hîc spica süauior herbisGuttaq́ Panchaeis nobilior lacrymis.

Nempe tuo qualis, Basilissa pudica, cubili,Qualis odor thalamo, Caecili casta, tuo;

Aut qualis, cùm Dorotheae pennatus EphebuiAttulit hybernas germina verna rosas;

Aut Nasarenigenae qualis cum Virginis aedemSparsit Iessaei floris anhelus odor;

Denique Diuorum qualis cùm gemmea stillantIndigetum liquidis amphitheatra crocis.

O semel has liceat mihi ducere naribus auras!Quae modò languebam, sana repentè sequar.

Multaq́ currentem sociarum turba suhibit,Vt glomerat socios vncta columba greges.


194

Cant. 1.

Trahe me post te curremus in odorem vn-guentorum tuorum.

Aug. man. cap. 20.

AN I M A amans fertur votis, trahitur de-siderijs.


Fessa sum, deficio; noli me deserere, sedtrahe me post te, ne incipiam vagari post ama-tores alios, nec currā quasi in incertum, Tra-he me post te, quia satiùs mihi est vt me trahas,vt scilicet vim qualemcumque mihi, aut ter-rendo minis, aut exercendo flagellis, inferas,quàm parcens in meo me torpore securā de-relinquas. Trahe me quodammodo inuitam,vt facias voluntariam: trahe torpentem, vtreddas currentem. Erit quando non indige-bo tractore, quoniam voluntariè & cumomni alacritate curremus.

Ibid. initio.

Quid? sponsáne ergo necesse habet trahi,& hoc post sponsum? quasi verò inuita eum& non libens sequatur. Sed non omnis quitrahitur, inuitus trahitur; nempe enim infir-mum aut debilem (eum scilicet qui per se irenon valet) trahi ad balneum, seu ad prandiūnon piget; etsi reum pigeat trahi ad iudiciumvel ad poenam. Denique trahi vult quae &hoc rogat; non autem rogaret, si sequi per se-ipsam dilectū, prout vellet, valeret, vt quidverò non valet? An infirmā fate amur & spō-sam? si qua ex adolescentulis infirmam se di-


195

ceret & peteret trahi, nequaquā miraremur.At verò de spōsa, quae trahere & alios (vtpo-te fortis & perfecta) posse sufficere videba-tur, cui non durum sonet, quod & ipsa trahitamquā infirma vel debilis necesse habeat?de quanam animâ iam condfidimus, quod va-lida sit & sana, si illam infirmam dici consen-serimus, quae pro sui singulari perfectione &excellentiori virtute, sponsa Domini nomi-natur? Quātaeuis perfectionis anima, quam-diu quidem gemit sub corpore mortis huius,& huius sęculi nequam retinetur inclusa car-cere, vincta necessitatibus, totq́ue sceleribus,libentiùs, segniusq́ue assurgat necesse est adcontemplanda sublimia; nec omninò liberūhabet, se qui sponsum quocumq́; ierit. Hinclacrymosa vox illa gementis infelix ego homo,quis me liberabit de corpore mortis huius. hincsupplex illa precatio. Educ de carcere animammeam. Dicat proinde, dicat cum gemitu etiāsponsa. Trahe me post te, quia corpus quod corrum-pitur aggrauat animam, & deprimit terrena inha-bitatio sensum multa cogitantem.


Propterea opus habeo trahi, quoniam re-friguit paulisper in nobis ignis amoris tui,nec valemus à facie frigoris huius curreremodò sicut heri & nudiustertius. Curremusautem postea, cùm reddideris laetitiam salu-taris tui, cùm redierit melior temperies gra-tiae; cùm Sol Iustitię iterum incaluerit & per-


196

trāsierit tentationis nubes, quę nunc operiread horam cernitur, atque ad leuē flatum au-rae blandioris solito, coeperint vnguenta li-quescere & aromata fluere & dare odoremsuum. Tunc curremus; in odore illo curremus,spirantibus, inquā vnguentis curremus, quo-niam abscedet torpor qui nunc est, & reuer-tetur deuotio, & iam non erit opus nobis vttrahamur, quippe odore excitatis, vt spontècurramus. Nunc verò interim trahe me post te,non curram ego sola, etsi solam me trahi pe-tierim, current & adolescentulae mecū. Cur-remus pariter, curremus simul; ego odorevnguentorum tuorum, illae meo excitatae ex-emplo, atque hortatu, ac per hoc, omnes inodore vnguentorum tuorum curremus.Curremus, curremus, sed in odore vnguento-rum tuorum, non in nostrorum fiduciâ meri-torum, nec in magnitudine virium nostrarū.Currere nos confidimus, sed in multitudinemiserationum tuarum. Nam etsi quādo cu-currimus ac voluntariae fuimus, non fuit volen-tis, neque currentis, sed miserentis Dei. Reuerta-tur miseratio, & curremus. Tu quidem in vir-tute tuâ, tamquam Gigas & potens curris; nos,nisi vnguenta tua spirauerint, non curremus.Tu quem Pater vnxit oleo laetitiae prae consortibustuis, curris in ipsâ vnctione; nos illius odorecurremus. Tu in plenitudine, nos in odore.

Absolō Abb. serm. 1. de ann. B. Virg. qui est 20.

Odor super omnia necessarius vtpote in-


197

firmis purgatiuus, proficientibus conforta-tiuus, perfectis verò sanatiuus, nonne vides a-grum huius mundi hoc odore plenum; cùmvideas alios iustitiâ fortes, alios charitate fer-uentes, alios promptos ad obediendum &humilitatis obsequiū, hos lacrymis irriguos,& ad eleëmosynas profusos? de odore autē,scriptum est: Trahe me post te in odorem vnguen-torum tuorum. & alibi: Ecce odor filij mei, sicut odoragri pleni cui benedixit Dominus.


Nec currimus aequaliter omnes in odoreomnium vnguentorum, sed videas alios ve-hemētiùs studijs flagrare sapientiae; alios ma-gis ad poenitentiam, spe indulgētiae animari,alios ampliùs ad virtutū exercitium, vitae &cōuersationis eius prouocari exemplo; aliosad pietatem, passionis memoriâ magis accē-di. Currebant in odore sapiētię qui missi fue-rant à Pharisaeis, cùm reuersi dicerent; Num-quam sic loquutus est homo. Currebat in hoc ipsoodore S. Nicodemus qui venit ad I E S V M no-cte, in splendore multo sapiētiae. In odore iu-stitiae, cucurrit Maria Magdalena, cui dimissasunt peccata multa, quoniam dilexit multùm. Cu-currit & Publicanus, qui cùm propitiationēpeccatis suis humiliter imploraret descēdit iu-stificatus, testāte ipsâ iustitia. Cucurrit Petrus,qui lapsus fleuit amare. Cucurrit Dauid, quireatum agnoscens & confitens, audire me-ruit: Et Dominus transtulit à te peccatū tuum. Por-


198

rò in sanctificationis odore Paulus curreresese testatur, cùm C H R I S T I esse se imitato-rem gloriatur. Cucurrerunt & omnes qui di-xerunt; ecce nos reliquimus omnia, & secuti sumuste. Iam qui in odore cucurrerunt passionis,omnes Martyres accipe. En quatuor vnguē-ta assignata habetis, Primum sapiētiae, secun-dum iustitiae, tertium sanctificationis, quar-tum Redemptionis.


Fac me, dulcissime Domine, amare te, &desiderio tui deponere pondus omniū car-nalium desideriorum & tertenarum concu-piscētiarum grauissimam sarcinam, quae im-pugnāt & aggrauant miseram animā meam,vt post te, expeditè in odore vnguentorum tuorumcurrens, vsque ad tuae pulcritudinis visionemefficaciter satiandus, quantocyus te quoqueduce, merear peruenire.


Descendat, Domine, descendat, precor'descēdat in cor meum odor tui suauissimus,ingrediatur amor tui mellifluus.


Trahe me, sursum ad te, vt curram post te in o-dorem vnguentorum tuorum; curram & non de-ficiam te trahente, te ducente me currētem.

Gilb. in Cāt. hom. 19.

Tenax enim funiculus amor: amor affe-ctuosè trahit, cui est id ipsum alloqui quodest allicere; nihil amoris tenacius vinculo, ni-hil trahentius.



*24


199

XXIV. [Quismihi det te fratremmeumsugentem vberamatrismeae]

Quis mihi det te fratrem meum sugentem vbera matris meae, vt in-veniam te foris, & deosculer te, &iam nemo me despiciat!

Cant. 8.

QVis cumulet patrias tanto mihi steēmate ceras,Vt frater proauis annumerêre meis!

Non tamen hoc facio pro stirpis imagine votum;Nulla mihi augendi sanguinis ambitio est.

Stirpe licet nostrâ sanguis tibi vilior esset,Optarem fratrem te tamen esse meum.

Non pubente quidem vernantem flore iuuentae,Prima cui roseas vestiat vmbra genas:

Sed puerum, toto qui nondum vixerit anno,Lactis adhuc mater quem mea paseat ope.

Quiq́ ego quas suxi, paruo trahat ore papillas,Insideatq́ illos, quos ego saepè, sinus.

Hoc ego vel simili cupiam te corpore fratrem,Si fueris maior, non ego te cupiam.

Quin igitur nostris, mea vita renascere saeclis,Vt videam cunas, pusio parue, tuas?

Et nisi fallor, habent pueri quid amabile mores,Quoq́ carent iuuenes, virq́ senexq́ carent.

Vtq́ suam quaeuis laudem sibi vindicet aetas,Ille tamen pueros scilicet ornat amor.


200

An dubitas, aliàs puerili pusio vultu,Ipse Deûm domitor, paruulus esset, Amor?

Non nisi quod reliquis, magis haec sit amabalis aetas,Nullaq́ sit tantum quae, quod ametur, habet.

Haec quoque, cur voueam puerum Te caussa coëgit,Crediderim, puero quod mage posse frui.

Quin igitur nostris, mea vita, renascere saeclisVt videam cunas parue puelle, tuas?

Tum mea, ceu nato, quoties daret vbera MaterParue, Tui toties copia prompta foret.

Prompta foret noctuq́, diuq́, domiq́, forisq,́Et sine sollicito copia multa metu.

Quin igitur nostris, meâ vita renascere saeclis,Osculer vt cunas parue puelle tuas.

Casta, soror paruo quae porrigit oscula fratri,Oscula derisor carpere nemo potest.

Et licet illa frequens spectauerit oscula testis,Illa tamen testis carpere nemo potest.

Et licet inceptas stiterint haec oscula voces,Semper habent iustas oscula casta moras.

O bona, quae nostris faueant ita Numina votis,Teq́ velint fratrem sic semel esse meum!

Nascere parue puer, fraterq́ admitte vocari;Omnia te Mundi vota, precesq́ petunt.

Quid praelaetitiâ, facerem tibi, paruule frater?Ah! praelaetitiâ, quid tibi non facerem?

O quoties vetitis furtim deprenderer horis,Peruigil, ad cunas, nocte stetisse tuas!

Quot tibi seruitijs, licet importuna, studerem,Iam minùs, obtrusis, officiosa bonis.


201

Nempe dato quoties depelleret vbere mater,Depulsum geminis exciperem manibus;

Aut quoties cepidâ gestare iuberet in vmbrâ,Gestarêre vlnis sarcina grata meis.

Aut quoties blando dare languida lumina somno,Somniferis caneret vox tibi nostra modis.

Ipsaq́, cùm digitos cunis adhiberet agendis,Illicet hoc à me praeriperetur opus.

Mox vbite nostrae concrederet anxia curae,Discedensq́, mihi diceret; esto vigil:

Excubijs, soli propè Te mihi, parue, relictis,Quàm facerem votis libera frena meis!

Continuò, tacitè, velo de fronte reducto,Explerem aspectu lumina nostra tuo.

Inq́ tuo, fixis haerens obtutibus, ore,Vterer oblati commoditate loci:

Et citò subijcerem capiti, colloq́ sinistram,Apprimeretq́ meo Te mea dextra sinu.

Et tibi, vix tactis furarer basia labris,Basia sic somno non nocitura tuo.

Quin igitur nostris, mea vita renascere saeclis,Vt semel optatas suâuier ore genas?

Mos vbi lactenti sensim tibi cresceret aetas,Primaq́ discenti verba docenda forent;

Discenti cuperem fieri tibi, parue, Magistra,Blaesaq́, truncatis verba praeire sonis:

Cumq́ geri alterius nolles modò grandior, vlnis,Ausus arundineo currere solus equo,

Instruerem stabili vestigia figere gressu,Membraq́ constanti firma locare pede.


202

Tumq́ molesto aliquod si offenderet obijce saxum,Tutus in extensas exciperêre manus.

Quin tua saepè velim falli vestigia lapsu,Lapsus vt amplexu sustineare meo.

Nec tanti pretium peterem mihi grande laboris,Suauiolo pretium solueris omne tuo.


203

Cant. 8.

Quis mihi det te fratrem meum sugen-tem vbera matris meae, vt inueniamte foris, & deosculer te, & iam nemome despiciat!

S. Tho. in c. 8. Cant.

QV A E amatrix vnquam optauit, vt isquem diligit, paruulas efficiatur eiusfrater, & in infantem versus sugat vbera ma-tris?

Ergo antiquorum vox est ista iustorum,qui Dominum saluatorem, quem in diuini-tate Patri & Spiritui sancto consubstantia-lem credebant, ac debitis venerabantur ob-sequijs in hominis quoque habitu & homi-nibus consubstantialem videre cupiebant.Intus quippe erat dilectus, quia in principioerat verbum, & verbum erat apud Deum, & Deuserat verbum; sed vt foris quoque posset inue-niri, verbum caro factum est, & habitauit in nobis;viderunt namque Patriarchae, viderunt Pro-phetae Dominum, sed intus, id est, in con-templatione mentis spiritali, non in oculicarnalis intuitu. Viderunt eum, sed in ima-gine, sed in Angelicae formâ substantiae; atipsam eius naturam, nequaquam videre va-lebant. Denique legifer ipse, qui audiremeruit; ostendam omne bonum; rursum audi-uit; Non poteris videre faciem meam; non enim


204

videbit faciem homo, & viuet: felices; qui interse conferre meruerunt: Inuenimus Messiam,qui dicitur C H R I S T V S . Hoc est nam-que osculum, id est amantissimum illudoris illius donum, ac mutuae commerciumallocutionis.

Beda cap. 7. in Cāt.

[Sed &] ingens in his suum, pia ani-ma, exprimit desiderium; quo eâ rationeper amorem, Deo vniri peroptat, vt ne-dum in secreto contemplationis, verùmetiam foris & coram proximis, in vitâ a-ctiua eidem inhaerere sibi liceat, ita vt om-nibus aedification sit, nec quorum cumq́uemundanorum hominum vereatur con-temptum; aequè enim est ac si dicat: Ovtinam, tanto mihi astringereris amorisvinculo, Deus meus, quanto adstringun-tur frater atque soror! ô vtinam tam tene-rè te diligerem, quàm tenerè à sorore di-ligitur frater paruulus, sugens vbera matrisfuae! ita vt etiam palàm & coram fratri-bus, dum proximorum indulgeo vtilitati,deosculer te, osculo charitatis; ita vtnonpudeat ante omnes, te confiteri, tibiq́ueobsequi, oratione ac bonis operibus. Quismihi det vtiam nedum te timeam vt Deumzelotem, Dominum exercituum, ignemcomburentem, & quicquid tale nominarivoluisti, quo mihi tui incuteres pauorem;


205

sed vt etiam diligam tamquam fratremmeum, & talem fratrem, qui ob infantiamnihil incutiens metus, vel lapidea ad amo-rem pertrahas corda!

Mich. Gisler. cap. 8. Cant. expos. 3.

S. Tho. in c. 8. Cant.

Tu qui modò es in sinu Patris, quis det,vt homo efficiaris & particeps ac consors na-turae nostrae existens, frater meus appelleris?vt hominem factum in aperto videam, & de-osculer te, id est, apertâ visione te aspiciam,quem nunc totum in fide teneo!

Cùm magnus & excelsus esses, bono-rum meorum non indigebas; vtinam de-tur mihi vt propter magnam charitatemtuam, factus frater meus ex Virgine, lacteindigeas, quo sustenteris; sic enim confi-do, aliquâ ex parte amorem meum, me ti-bi exhibituram. Priùs te inuenire ne qui-bam, vnde & querebar; deploransq́ue cumProphetâ, dicebam; Fuerunt mihi lacrymaemeae panes die ac nocte, dum dicitur mihi quoti-die, vbi est Deus tuus? At nunc audiens An-gelum ad pastores dicentem: Invenietis in-fantem positum in praesepio: confido sanè, mequoque inuenturam te foris; extra incom-prehensibilem maiestatem illam, quâ intratemetipsum ab aeterno latebas; quaerebamte iam in hoc mundo, & in creaturis: Inlectulo, namque mentis meae, quaesiui te,


206

quem diligit anima mea: quaesiui, & non inueni,surrexi, & circuiui ciuitatem praesentis mun-di: per vicos & plateas creaturarum, quaesi-ui te, & non inueni. At modò te inter crea-turas, paruulum fratrem meum, ex vberibusVirginis Matris tuae, simul ac meae, pen-dentem inueniens, haud continere me po-tero, quin tota in tuâ prorumpam oscula,quin tota tibi per dilectionem vniar; & iamme nemo despiciat, quod adorem, quem nes-ciam; quod osculer, quem non videam;quod illi offeram preces, qui nostra noncuret; quódve illi obsequia exhibeam, adquem accedere minimè liceat. Deosculansprofectò te, in primo conceptionis in-stanti, vnxit te Deus tuus oleo laetitiae prae con-sortibus tuis; osculis meis, ita te meumadorabo fratrem, vt ijsdem te quoquemeum profitear Regem dilectissimum: eomodo quo & Samuelem Saul in Regemvnctum, osculo adorasse, lego in lib. Reg.Tibiq́ue vt Regi morem geram in omni-bus, id quod & ijsdem contestabor oscu-lis meis, quae tuo imprimam ori, sicut an-tiquo illi Ioseph, per AEgyptiaci populi os-culi signum, totius AEgypti obedientiampromissam lego à Pharaone, cùm ei dixit:& ad os tuum cunctus populus deosculabitur.

Gisler. in c. 8. Cant. expos. 3.

Ignoraui, quòd tam suauis ô bone IESV.esset tuus amplexus, tam honestus attractus


207

tuus, tam deliciosus conuictus tuus! Cùmenim te amauero, munda sum, cùm tetigerocasta sum, cùm accepero, virgo sum. Tuus, ôdulcissimè I E S V , amplexus non maculat,sed mundat; tuus attractus, non inquinat, sedsanctificat. O IESV fons vniuersae dulcedi-nis & suauitatis, ignosce mihi, quod tam seròcredidi quantum habet deliciositatis, quan-tum honestatis, quantum iucunditatis,quando laeua tuae aeternae sapientiae & cogni-tionis, est sub capite meo, id est ratione, & dex-tera tuae Diuinę clementiae & dilectionis am-plexabitur me, id est voluntatē. Heu me mise-ram! quid vmquam tam dulce, tam suaue,tam deliciosum & salutiferum potest expe-riri, quàm inter brachia tanti Sponsi quiesce-re, inter oscula tanti Regis & amico tam fi-deliter obdormire? hanc dulcedinem sense-ratanima deuota, quando optabat dicens:Osculetur me osculo oris sui. Numquid has deli-cias anima deuota erat experta, quando ora-bat ardens, & iam penè deficiens prae dilectisui concupiscentiâ, dicens, in Canticis: Quismihi det te fratrem meum sugentem vbera matrismeae, vt inueniam te solum foris, & deosculer te?quis enarrare sufficeret, nisi qui mente gu-stasset, quantum habet hoc verbum dul-cedinis & deuotionis, quando bene ponde-ratur & rectè cibatur deuotâ mente? sedô Domine Deus, si haec tam dulcia sunt


208

cogitanti, quàm dulcia esse possunt de-gustanti? sitam suauia sunt legenti, quàmconsolatoria erunt per affectum sentien-ti?

Bonau. solilo. cap. 1.


*25


209

XXV. [In lectulo meo per noctes quaesiui quem diligit anima mea]

In lectulo meo per noctes quaesiui quem diligit anima mea; quaesiuiillum, & non inueni.

Cant. 3.

CAsta canunt nostrae suspiria, votaq́ Musae,Nullaq́ de thalamis vox, Hymenaee tuis.

Vt sua corporibus, sic mentibus est quoque flamma,Et propè deterior corpora flamma coquit.

Intus, in accensis qui mentibus aestuat ignis,Delicias liquidi solus amoris habet.

O quanto his, Animae, facibus melioribus ardent!Oscula quam certâ dantq́ feruntq́ fide!

Quàm placidis castas complexibus itur in vlnas,Quàm sanctae sociant mutua vincla manus!

Et suus hic etiam torus est genialis amori,Quaeq́ maritali foedera nexa face;

Casta Cupidineae sed foedera nescia tedae,Nec, nisi quem cupiat Vesta subire torum.

Sed neque cycnaeis hîc turget culcita plumis,Fartaq́ Amyclaeo vellerefulcra tument.

Quo duo tam casti thalamo sociantur amantesLectus olorinas non habet ille niues.

Lectulus auspicijs tantorum stratus amorumMens est laetitiae pace quieta suae.

Lectule, pax animae; coelestis lectule tedae;Pronube sidereis lectule caste toris!


210

Tu Sponsi atque Animae thalamus secretus amantū,Solus es ô tantas dignus habere faces!

Hoc ego consueui, meditans, traducere noctes,Cùm requiem pulso cura sopore negat.

Hoc meus ille; meos rapuit qui primus amores,Est solitus vigili secubuisse toro.

Et mihi tunc imas vrit fax Dia medullas,Inq́ vicem flammis vritur ille meis.

Tunc desiderijs querimur sine voce loquentes,Mutaq́ plus verbis lacryma vocis habet.

At noua quae subiti sit, nescio, caussa recessus;Subuereor, vitio sit data caussa meo.

Nam mihi iam spatio plus visus abesse diurno,Et secus atque solet nocte fuisse foris.

Haeccine signa forent mutati forsan amoris?Aut illum melior lectulus alter habet?

Hei mihi quâm miseris ea nox fuit acta querelis,Quae sine te, viduâ nox fuit acta domo!

Iam propè constiterat medio vaga Cynthia coelo,Altaq́ sopierat lumina lassa quies;

Cùm mihi visa tori pulsâ vox dicere spondâ;Surge, parat thalamo sponsus abire tuus.

Suscitor, & piceos oculis detergeo somnos,Impositum cubito sustineoq́ caput:

Et desolatas implens vlulatibus aedesSollicitâ, dormis lux mea? voce rogo.

Hei mihi! responsum nullum dedit ille roganti,Fugerat è thalamis transfuga nempe meis.

Protinus accenso reperi vestigia lynchoQuae cuperem numquam visa fuisse mihi.


211

Dic meus, exclamo, quò fugit, lectule, sponsus?Perfide, dic meus heu! lectule, sponsus vbi est?

Et vagor, & toto velut amens erro cubili,Vt tua te viduâ luxit Alexi, domo.

Quos ego tunc animo sensi efferuere tumultus,Cygnaeus fuerat Pax cui fida torus!

Quae mentem subitò insanae vertêre procellae,Insolitam dubijs pandere lina Notis!

Quàm sterili iacuit damnatum pectus arenâ,Dia cui aethereis vena scatebat aquis!

Iam grauidos labor est oculos attollere coelo,Oraq́ diuinâ soluêre laude, labor.

Iam neq́ sacra valent priscae in certamina vires,Quae modoe lusus erant praelia, facta dolor.

Scilicet optatâ dum felix vterer aurâ,Aurea molliculus Pax mihi lectus erat.

Tunc, vt inexpertis Tiro temerarius armis,(Omnia qui linguâ praelia victor agit)

Optabam rabidis caput obiectare Tyrannis,Aut animam pulcrâ fundere posse nece.

Tunc & Apolloniae mihi credita flamma, rosetum;Tunc rota Costiadae Virginis, esse trochus:

Visaq́ sunt Agathae gemini, duo vulnera, torques,Blandaq́ Blandinae, Taure, putatus ouis:

Denique barbarici laniena infanda macelli,Totaq́ carnificum visa theatra, iocus.

Nempe erat in calidis tam feruida flāma medullis,Aurea cùm placidus Pax mihi lectus erat.

At simul ac sponso calor hic abeunte recessit;Frigidior Scythico mens mihi facta gelu est.


212

Sic noua, quas Zephyris spirantibus educat aestas,Decoquit immeritas vna pruina rosas.

Lampada sic tenui Pallas quam nutrit oliuo,Extinguit tremuli bucca soluta Noti.

Ah malè, te placido quaesiui sponse cubili;Qui Crucis in thalamo reperiendus eras!

Pax mihi lectus erat, Tibi Crux erat aspera lectus,Hoc te debueram, quaerere sponse, toro.

Lux mea, iam quota Te quaerendo perdita nox est!Sed quaesiui, vbi non repperiendus eras.


213

Cant. 3.

In lectulo meo per noctes quaesiui quemdiligit anima mea; quaesiui illum, &non inueni.


NO N est reuersus sponsus ad vocem& votum reuocantis. Quare vt desi-derium crescat, vt probetur affectus, vt ex-erceatur amoris negotium. Sanè ergo dis-simulatio est, non indignatio. superest vtquaeratur si fortè reperiatur quaesitus, quivocatus non venit; dicente Domino omnisqui quaerit, inuenit. & primo quidem quae-rit illum in lectulo, sed minimè inuenit;neque vnius noctis quaesitio haec & frustra-tio, cùm dicat ista: quia quaesiui per noctes.

Gisler. in Cāt ca 3. expos. 3.

Legimus Psalmo 76. Piam quandam a-nimam exquisisse Deum nocte, exquisisseverò manibus ac vocibus; illiusq́ue inquisi-tionem haudquaquam spe frustratam: sicnamque illa, id quod sibi contigit testatumomnibus volens ait: in die tribulationis meaeDeum exquisiui manibus meis, nocte contra eum &non sum deceptus: at verò in hac sententiâ (in le-ctulo meo per noctes quaesiui) Anima pia Deumipso noctu quaesisse se ass erit, idq́ue frequen-ter, per multas scilicet noctes; nullatenus ta-men illum vel post diutinas inquisitiones re-perisse.


214


Quid est quod non inuenitur quaesitus,cùm requiratur tam studiosè impigrè; ipseautem dicat: quaerite & inuenietis: &, qui quaerit,inuenit. quomodo ergo implebuntur scriptu-rae? neque enim quae hîc inducitur quaerens,vna est ex his quibus ipse ait: quaeretis me &non inuenietis.

Ob istiusmodi diuersitatem non modi-cum primo aspectu offensus est animus,multoq́ue magis offendebar; quia rationimagis consonum mihi videretur, vt Deus abilla citiùs inueniri se sineret, illiusq́ue voci-bus potiùs intenderet, quae maiori erga ip-sum flagraret caritate; qualem absque dubiosponsam censebam.Verùm attentiùs vtriusque animae per-pendens verba; percepi statim rationem di-uersitatis praedictae. Intellexi quid caussę fue-rit, cur Anima loquens in Psalmo, Deumrepererit; sponsa autem neutiquam eum-dem inuenerit; quia nimirum ista, & si mani-bus Deum quaesiuit, & vocibus; in lectulotamen & lectulo suo singulari quietem a-gens & manibus palpans eum quaesiuit, quiibi haud quaquam esset. Illa autem de tri-bulationibus ad eum clamauit, qui ait: dequacumque tribulatione clamauerint ad me, ex-audiam eos. Sicq́ue facili negotio, non solùm


215

inuenit, sed & apprehendit eum, qui dixit,cum ipso sum in tribulatione; in die tribulationis,inquit Deum exquisiui manibus meis nocte contraeum, & non sum decepta.


Attendite [ergo] tres esse caussas, quaeinterim occurrunt, & quaerentes frustrarisolent, cùm aut videlicet, Non in tempore quae-runt, aut non sicut oportet, aut non vbi oportet.Si enim omne tempus aptum est ad quae-rendum, cur ergo dicat Propheta: Quaeritedum inueniri potest: erit absque dubio cùminueniri non poterit. & haec vna caussa quaeimpedire potest, ne inueniatur sponsus àquaerentibus se, cùm non quaerunt in tempo-re opportuno. At non ea caussa impeditsponsam, nempe inuocantem & quaerentemin tempore opportuno. Sed ne illa quidemeum tepidè aut negligenter seu perfuncto-riè quaerit; nam corde ardenti & omninòinfatigabiliter, quaerit planè vt decet. Restatvt de tertiâ videamus, ne videlicet, vbi nondecet quaerat. In lectulo meo quaesiui per noctes quēdiligit anima mea. An fortè non in lectulo, quae-rendus erat, sed in lecto: quippe cui orbis an-gustus est? sed non horreo lectulum, qui nouiparuulum. An non lectulus, tumulus? an nonlectulus, praesepium? an non lectulus, vterusVirginis? neque enim magni Patris vterus,lectulus est, sed lectus magnus, de quo ad fi-


216

lium: Ex vtero, inquit, ante luciferum genui te.Quamquam nec lectus quidem forsitan di-gnè censendus sit vterus ille, qui Regentispotiùs quàm iacentis est locus. Meritò pro-inde sponsa; ponens lectulum, dicit; Suum.[Sed] quid in tuo quaelebas, qui se iam in suareceperat? non videras filium hominis ascen-dentem vbi erat priùs? Iam coelum tumulocommutauit, & tu illum, in tuo adhuc lectu-lo quaeris? Surrexit, non est hîc. Quid quaeris, inlecto, fortem? in lectulo, magnum? in stabu-lo, clarificatum? Introiuit in potentias Do-mini, decorem induit & fortitudinem, & ecce se-det super Cherubim, qui sub lapide iacuit.Ex hoc, iam non iacet, sed sedet, & tu tam-quam iacenti subsidia paras; siue vt absolu-tior veritas sit, aut sedet iudicans, aut stat ad-iuuans. Ex tunc ergo & deinceps frustrà inlectulo quaesitus est spōsus: pulcrè verò spon-sa, non quem diligo ego, sed quem diligit ani-ma mea, inquit, quod verè, & propriè ad so-lam pertineat animam illa dilectio, quâ ali-quid spiritualiter diligit. Nam cùm secun-dùm carnem quippiam diligit vel potiùs ap-petit anima, carnis potiùs, quàm animae a-mor dicendus est. Et benè per noctes se quaesis-se eum ait, nam non absurdè dici potest,quod qui ignorant, nocte ignorant; ac perhoc qui quaerunt nocte quaerunt. Quis enimquaerit quod palàm habet? Nox est itaque


217

donec quaeritur sponsus, quoniam si dies es-set de medio fieret, & minimè quaereretur.sed dicet aliquis: quod non sit tam stultatamq́ue caeca sponsa, vt quaerat lumen in te-nebris, quaerat Dilectum apud ignorantes,& qui non diligunt eum. Quasi verò se pernoctes nunc quaerere dicat, & non potiùsquaesisse? Non ait, Quaero, sed quaesiui, per no-ctes quem diligit anima mea. Et est sensus, quiacùm esset paruula, sapiebat vt paruula, cogi-tabat vt paruula, & quaerebat veritatem vbinon erat, errans & non inueniens, iuxta illudin psalmo, erraui sicut ouis quae perijt.



Quod si quis contendat sponsam ipsamhîc ea referre, quae sibi tunc temporis euenê-re, cùm toto corde viribusq́ue omnibus, ar-dentissimo amore Deum dilectum suumprosequeretur; Dicendum; nomine lectuli,non quamlibet hîc significari quietem, sed il-lam dumtaxat, quâ anima sancta quiescit in paceinteriore, quam pacem & Isaias, lectuli & cubilisnomine insigniuit, cùm de iusto loquens di-xit: Veniat pax, requiescat in cubili suo, qui ambu-lauit in directione suâ.

Greg. hom. 19. in Ezech. & 25 in Euan.

Dilectum [enim] in lectulo quaerimus, quandoin praesentis vitae aliquantulâ requie redem-ptoris nostri desiderio suspiramus. Per noctemquaerimus; quia etsi iam in illo mens vigilat, ta-


218

men adhuc oculus caligat.

Gisl. in c. 3. Cāt Exp. 3.

Sed ingens ilico hîc insurgit difficultas,quâ ratione anima sancta in euiscemodi le-ctulo Deum quaesisse se asserat, & non inue-nisse? cùm alibi fateatur, in eo ipso lectulo, sevnâ cum illo, quietissimè dormituram, di-cens: in pace in idïpsum dormiam & requiescam.Cumq́ue exploratum omnibus sit: in pace fa-ctum esse locum ipsius Dei. Si ergo in pace com-moratur Deus: si in pacis lectulo, cum eo pa-cifica dormit anima: quomodo sponsa, ibi seeum inuenisse negat, vbi iam praesens is ad-est? Ad haec breuiter respondendum: adessequidem Deum, & vt proprio requiescere lo-co, in interiore pace. verumtamen, admira-bili prouidentiâ, elongari nonnumquam,vel abscondi ab ipsâ anima, cum quâ lectu-lum habet communem, sinens eam esse aridam,& quodammodo dulci destitutam com-plexu.


Sunt [enim] qui in studijs spiritualibusfatigati, & versi in teporem, atque in defectuquodam spiritus positi, ambulant tristes viasDomini corde arente & taedente, longosdies, longas conqueruntur & noctes. lo-quentes cum S. Iob. Si dormiero; dicam: quandoconsurgam? & rursum exspectabo vesperam. An tibialiud, vel pati, vel petere ille videtur, qui ait:Dormitauit anima mea prae taedio, confirma me inverbis tuis.


219

Gisl. in cap. 3. Cant. Exp. 3.

Porrò id ob triplicem [accidit] rationem:Primò vt hâc suâ tantillâ elongatione, admaiorem perfectionem eam prouehat. Se-cundò vt iucundior postea sit eius reditusvel eius inuentio. Denique quemadmodumchorda, quo magis ab arcu recedit, eo ma-iore impetu ad ipsum accedit, maioremq́ueexhibet vim sagittae, quae per arcum iacitur,ita quo magis Deus videtur se ab animâ a-mouere, eo ardentiori beneuolentiâ, in ean-dem sese postea insinuat. At, si ob allatas ra-tiones ab illâ se abscondit, cur non inuenirise sinit ab eâ, quae tanto studio ibi ipsumquaesiuit, vbi quaeri is velit? Quaesiui illum, in-quit, & non inueni; vt videlicet, eius perseue-rantiae periculum faceret, vtq́ue experire-tur, quò ea tenderet, cùm aliquando ab in-ternae pacis lectulo surgeret.


Abscondit se [ergo] sponsus cùm quaeri-tur, vt non inuentus ardentiùs quaeratur; &differtur quaerens sponsa ne inueniat, vt tar-ditate suâ capacior reddita, multipliciusquandoque inueniat, quod quaerebat.

Ansel. in protolog. cap. 1.

[Sed] Domine, si non es hîc vbi te quae-ram absentem? si vbique es, cur non vi-deo te praesentem? sed certè habitas luceminaccessibilem. Et vbi est lux inaccessibilis,aut quomodo accedam ad lucem inaccessi-bilem? aut quis me ducet, aut inducet in il-


220

lam vt videam te in illâ? accedere ad te de-siderat seruus tuus, & inaccessibilis est habi-tatio tua. Inuenire te cupit, & nescit locumtuum. Obsecro Domine, doce me quaererete, & ostende te quaerenti; quia nec quaererete possum nisi tu doceas, nec inuenire nisi teostendas: quaeram te desiderando, desideremquaerendo, inueniam amando, amem inue-niendo.


*26


221

XXVI. [Surgam]

Surgam, & circuibo ciuitatem; per vicos & plateas quaeram quemdiligit anima mea: quaesiui illum,& non inueni.

Cant. 3.

TAndem, serò licet, meus est mihi cognitus error:Si bene quaesissem, spouse, repertus eras.

Credideram placido somnos te carpere lecto,Commodus, at video, non fuit ille torus.

Quid faciam? coeptae pergam dare membra quieti,Et sine te somnus lumina nostra teget?

Ah, sine te, nequeam solito dare membra sopori,Aut vllâ, sine te, sponse, quiete frui.

Non si somniferis inuitet lympha susurris,Lympha cauernoso praecipitata iugo;

Aut nemorum blandis agitata cacumina ventis,Multaq́, quae syluis garrula cantat auis.

Aut Heliconiadum, Parnassia turba, Dearum,Aut pater auratae Delius ipse lyrae.

Nec tua discutiant mihi, Somne, papauera curas,Humida nec virgâ tempora tacta tuâ.

Noxia nec vigilem quae sopijt herba Draconem,Fistula quaeq́ oculos condidit, Arge, tuos.

Vix vbi composui luctantia lumina somno,Rumpitur indomito coepta dolore quies.

Et nullam accipiunt oculiq́ aut pectora noctem,Quin mihi, nox etiam creditur vna, decem!


222

Fingit & assiduè de te, mihi somnia Morpheus,Nec fugis ex oculis flebilis vmbra meis.

Cur toties igitur somni mihi nocte petuntur,Si mihi nulla venit, nocte, petita quies?

Eripiar stratis, mediamq́ vagata per vrbem,Quò sors aut ratio me volet ire, ferar.

Et circumspiciens, nûm fortè quis angulus abdat,Quaeram quem propriâ diligo plus animâ.

Quaeram porticibus, quaeram stabulisq́, casisq,́Perq́ semel tritas ibo, redibo, vias.

Nec malè perspectae fallet specus vlla latebrae,Nec quem transiero, circulus vllus erit.

Qualis odora canis vestigia pressa ferarumMersâ nare legens, lustra, rubosq́, subit:

Aut qualis siculas Ops errabunda per vrbes,Aspicit an flores perdita Nata legat;

Ruraq́ piniferis vestigans auia tedisPersephonen stygijs optat adire vadis.

Aut potiùs Solymis qualis vaga Magdala campis(Cùm flebat Domini marmor inane sui)

Saxa peralta rudesq́ ruit furiata per agrosQua dolor ancipitem qua rapiebat amor.

Omnibus vna locis aderat, comes omnibus vna,Vna super Domini sunere multa rogans.

Attica sic viduo volucris gemit anxia nido,Luctisonisq́ nemus personat omne modis:

Et circum, supràq́ volans, nunc ardua summoVertice, nunc imâ pendula fronde sedet;

Et raptam sobolem, raptoris & aucupis artesHeu! consanguineo nunciat orba gregi.


223

Haud aliter cunctis lustraui compita vicis,Non tamen est vllo praeda reperta loco.

Infames vici, loca detestanda plateae,Decepto toties compita trita pede!

Amissum in thalamis, foris hîc reperire putabam,Sed malè quaesitus, perditus vsque latet.


224

Cant. 3.

Surgam, & circuibo ciuitatem; per vicos& plateas quaeram quem diligit a-nima mea: quaesiui illum, & non in-ueni.

Orig. homil. 10. in diuer.

EF F V N D I T E lacrymas oculi mei, plo-rate, & nolite deficere. Ambulate pe-des mei, discurrite, & nolite quiescere. Heu!heu! quò abijt gaudium meum? vbi latet a-mor meus? vbi est dulcedo mea? cur dereli-quisti me, salus mea? O dolores! ô angustię!Intolerabiles angustiae sunt mihi vndique,& quid eligam, ignoro. Quò me vertam? adquem ibo? à quo consilium petam? quempercunctabor? quis mei misere bitur? quis meconsolabitur? quis indicabit mihi quemdiligit anima mea? Reuertere, dilecte mi! re-uertere, dilecte votorum meorum! ô ama-bilis! ô desiderabilis! redde mihi laetitiam sa-lutaris praesentiae tuae.

Orig. ibid.

Heu me! vbi eum quaeram, vbi eum inue-niam? surgam certè, & circuibo omnia locaquae potero; nondabo somnum oculis meis,non dabo requiem pedibus meis, donec in-ueniam illum, quem diligit anima mea.

Sedens in lectulo, quaesiui, cùm adhuc in-firma & inualida forem, & omnino minùs


225

idonea sequi sponsum quocum que ierit; se-qui ad ardua & excelsa sublimitatis illius.Incidi in multos, qui cognoscentes deside-rium meum, dicebant mihi: Ecce hic est CHRI-STVS, ecce illic est; & neque hîc, neque illic e-rat; & dixi, Surgam, & circuibo ciuitatem per vi-cos & plateas, quaeram quem diligit anima mea.Intuere vel nunc quia iacet, quae dicit sur-gam.



Adhuc vt paruula sapit; per vicos & pla-teas quaerendum putauit, fruendi auida, sedignara mysterij. Iterum ergo frustrata repetitdicens: Quaesiui eum, & non inueni. Non est, vtista suspicata est, in plateis, aut vicis; nisi for-tè in illis, de quibus dicitur: Plateae tuae, Hie-rusalem, sternentur auro mundo, & peromnes vi-cos tuos alleluya cantabitur.

Aug. manu. cap. 24.

Anima [enim] quae amat, ascendit fre-quenter, & currit familiariter per plateascoelestis Hierusalem, visitando Patriarchas& Prophetas, salutando Apostolos, admi-rando exercitus Martyrum, & Confessorum,chorosq́ue Virginum speculando.


Ibi, ibi illum, qui quaeret, inueniet, & vi-debit gloriam eius, non gloriam quasi vniusceterorum, sed planè gloriam, quasi vnige-niti à patre. quid facies, ô sponsa! putas, po-tes sequi eum illuc? aut te ingerere audes, velvales huic tam sancto arcano, tamq́; arcanosanctuario, vt filium in patre, & patrem in-


226

tuearis in filio? non vtique; vbi est ille, tu nonpotes venire modò venies autem postea.Age tamen; sequere, quaere, nec te inaccessi-bilis claritas, vel sublimitas à quaerendo de-terreat, ab inueniendo desperare faciat. Si po-tes credere, omnia possibilia sunt credenti.Propè est, inquit, verbū in ore tuo, & in cor-de tuo. Crede & inuenisti, nam credere, in-uenisse est. Norunt fideles, habitare C H R I -S T V M , per fidem, in cordibus suis. Quidpropius est? Quaere ergo secura, quaere deuo-ta, bonus est Dominus animae quaerenti se.Quaere votis, sequere actibus, fide inueni;quid non inuenit fides? attingit inaccessa,deprehendit ignota, comprehendit immen-sa, apprehendit noussima; ipsam denique ae-ternitatem suo illo vastissimo sinu quodam-modo circumducit, fidenter dixerim: aetet-nam, beatamq́ue Trinitatem, quam non in-telligo, credo, & fide teneo, quod non capiomente.

Quid hoc desiderij est & ardoris, vt sur-gens de nocte publicum non erubescat? per-currat ciuitatem? percunctetur palàm & pas-sim de dilecto, atque à vestigandis semitis e-ius nullâ valeat ratione auerti? nullâ praepe-diri difficultate, non tempestiuae retineri a-more quietis, non sponsae verecundiâ, nonvel timore nocturno? Et tamen in his omni-bus frustrata est vsque adhuc à desiderio suo.


227

Quare? quid sibi vult pertinax haec & diu-turna fraudatio, taediorum nutrix, suspicio-num fomes, impatientiae fax, nouerca amo-ris, mater desperationis? si adhuc dissimula-tio est, nimis est molesta. Esto, quod piè, vti-literq́ue interim fuerit dissimulatum, donecin solâ adhuc vocatione, seu reuocatione reserat: nunc verò cùm requiritur, & ita requi-ritur, quid iam conferre poterit dissimula-tio? si de carnalibus sponsis, & pudendis a-moribus quaestio est, sicut litteralis superfi-cies praelusisse videtur, & si inter illos taliacontingere queant, mea non interest, ipsi vi-derint.


Hierō. epi. 22. ad Eustoch.

Nolo te sponsum quaerere per plateas,nolo te circumire angulos ciuitatis, dicas, li-cet: surgam & circuibo ciuitatem, & in foro, & inplateis quaeram, quem dilexit anima mea; & inter-toges; Num quem dilexit anima mea, vidistis? ne-mo tibi respondere dignabitur: sponsus inplateis non potest inueniri. Arcta & an-gusta via est, quae ducit ad vitam. zeloty-pus est I E S V S , non vult videri faciem tuam:foris vagentur virgines stultae, tu intrinsecusesto cum sponso.

Ambr. lib. 3. de virg.

Non in foro, non in plateis C H R I S T V Sreperitur, non est C H R I S T V S circumfo-raneus; C H R I S T V S enim pax; in foro, li-tes: C H R I S T V S iustitia est; in foro iniqui-tas: C H R I S T V S operator est; in foro ina-


228

ne otium: C H R I S T V S charitas est, in foroobtrectatio: C H R I S T V S fides est, in forofraus atque perfidia, fugiamus ergo forum,fugiamus plateas. Nec illa eum in foro & inplate is potuit reperire, quae dixit: Exurgam,ibo & circuibo in ciuitate, in foro, & in plateis, &quaeram quem diligit anima mea; quaesiui eum, &non inueni eum. Ne quaquam igitur ibi quae-ramus C H R I S T V M , vbi inuenire nonpossumus.


Non pedum passibus, sed desiderijs quae-ritur Deus; & vbique non extundit deside-rium sanctum, felix inuentio, sed extendit.Numquid consummatio gaudij, desiderijconsumptio est? oleum magis est illi, namipsum, flamma. Sic est; adimplebitur laetitia,sed desiderij non erit finis; ac per hoc, necquaerendi: quid ni animet ad quaeren-dum, experta clementiam, & persuasa depace?


Attendite vehementiam & vim amoris.Nec abesse dilectum sustinet, nec sufficitpraesenti; ibi, vota anhelata laborant; hîc ex-hausta relinqui patiuntur. O felix amor,qui continuâ quâdam vicissitudine, aut li-quescit in ipso, aut quaerens, anhelat ad ip-sum! quaesiui, & non inueni.

Ego erraui, sicut ouis quae perierat, quae-rens te exterius, quies interius; & multùmlaboraui quaerens te extra me, & tu habitas


229

in me, si tamen ego desiderem te. Circui-ui vicos & plateas ciuitatis huius mundi, quae-rens te, & non inueni, quia malè quaere-bam foris, quod erat intus. Misi nunciosmeos, omnes sensus exteriores, vt quaere-rem te; & non inueni, quia malè quaerebam.Video enim, lux mea, Deus, qui illuminastime, quia malè te perillos quaerebam, quiatu es intus, & tamen ipsi, vbi intraueris, nes-ciuerunt. Serò te amaui pulcritudo tamantiqua & tam noua, serò te amaui, & tuintus eras, & ego foris, & ibi te quaerebam,& in ista formosa quae fecisti, ego defor-mis irruebam. Mecum eras, & tecum noneram. Ea me tenebant longè à te, quaeesse non poterant, nisi in te. Circuibam e-nim omnia, quaerens te, & propter omniaderelinquens me. Interrogaui terram, si es-set Deus meus, & dixit mihi, quod non; &omnia quae in ea sunt, hoc idem confessasunt. Interrogaui mare & abyssos & rep-tibilia quae in eis sunt, & responderunt, nonsumus Deus tuus: quaere super nos eum.Interrogaui flabilem aërem, & inquit vni-uersus aër, cum omnibus incolis suis: fal-litur Anaximenes, non sum ego Deus tuus.Interrogaui Coelum, Solem, lunam & stel-las; neque nos sumus Deus tuus, inquiunt.Interrogaui deinde mundi molem, Dicmihi, si es Deus meus, an non? & res-


230

pondit voce forti, Non sum, inquit, ego,sed per ipsum sum ego; quem quaeris in me,ipse fecit me; suprà me quaere eum qui regitme, qui fecit me.



*27


231

XXVII. [Num quem diligit anima mea vidistis?]

Num quem diligit anima mea vidistis?Paullulùm cùm pertransissem eos,inueni quem diligit anima mea;tenui illum, & non dimittam.

Cant. 3.

REstat adhuc totâ locus vllus omissus in vrbe?Aut regio nostro non peragrata pede?

Flammiferis cunctae facibus luxêre plateae,Nullaq́ vel minimae compita spreta viae.

Hei mihi! quos vicos, quae non loca tristis obiui?Vrbs etiam in tantâ defuit vrbe mihi.

Sed quid in hos frustrà iuuat incubuisse labores,Si sponsum semper quaero, nec inuenio?

Ergo domum lacrymans, vestigia retrò ferebam,Quiq́ rogaretur, nemo viator erat.

Cùm propior portis à moenibus aufero gressum,Et vigil ad portas occupat ecce cohors.

Ac prior, hîc, dixi, quem diligo fortè latebit;Et subitò, vigiles, reppereríntne? rogo.

Illi, cum tacito conuertere lumina risu,Verbaq́ dentatis reddere salsa iocis.

Et quidam; quisnam ille tuus quem diligis ignis,Absq́ suo nosci nomine posse putas?

Parcite, respondi, tam rusticus est mihi candor,Scire omnes rebar; quis meus esset amor.


232

Nec mage vel Pyladis notum, vel nomen Orestis,Néve tuum, Thysbe, Pirame, néve tuum:

Vosq́ etiam, quamuis, quem diligo, scire negetis,Scire, nec ignotum posse latere, puto.

Obsecro, dic igitur Custodia pervigil vrbis,Num meus hac vobis tendere visus amor?

Ille meus, propriâ quem plus ego diligo vitâ,Qui quoque me vitâ plus amat ipse suâ.

Dicite, quando abijt? quantillo tempore mansit?Quaq́ praehensurum se simulauit iter?

Hac ijt aut illac? dextrâ vel fortè sinistrâ?Solus erat? socijs an comitatus erat?

Excubiae salsis iterum rifêre cachinnis;At mihi salsa meas obruit vnda genas.

Transieram: sponsi neque spes super vlla videndi,Mensq́ erat in damni mersa dolore sui:

En subitò, dum cuncta animo tristissima voluo,Nulláque, quam tantae, vota minora spei;

Ille meus, totâ toties quaesitus in vrbe,Iam non quaesitus constitit ante oculos.

Exilij, mystoq́ metu perterrita, gaudensVix potui proprijs credere luminibus.

Et, Téne aspicio, mea lux, mea vita? volentemDicere, vox haerens faucibus impedijt.

Qualis vbi viso coniux inopina marito,(Quem tulit hostili rumor obisse manu)

Obstupet, ac visâ veluti percellitur vmbrâ,Optantemq́ loqui, pallida facta, fugit.

Nec nisi iam noto reducis fidentior ore,Audet in amplexus coniugis ire sui:


233

Tumq́ veretur adhuc, ne se malè credula fallat,Inq́ fidem leuior decipiatur amor:

Sic ego, dum trepido rediêre in pectore vires,Teq́ iterum ante oculos, sponse, reuiso meos;

Subdubitans, speránsq́, timensq́ & amore fatiscēs,Túne es, quem video, clamo, vel vmbra tui?

Ah sponse! ah non es! non es, quem diligo, non es!Imò es; quid dubito? numquid es? haud dubito.

O mea lux, video, te nunc video, mea vita;Nil vltra dubito, lux mea, te video.

Agnoscensq́ tui vocem praesentis & ora,Inuolo in amplexus, sponse reperte, tuos.

Iamq́ ego te teneo, neque per vaga compita quaeram,Nocturno Vigilum praeda futura gregi.

O mea si geminis mutentur brachia vinclis,Atque manus manicis, compedibusq́ pedes!

Quàm te complicitis, mea lux amplecterer vlnis!Arctius amplexu, vitis & vlme, tuo.

Arctius anguipedum manibus, pedibusq́ hederarum,Quêis obit annosas herba marita domos.

Sed neque te nostri lassent, mea vita, lacerti,Saepè nec errantes per tua colla manus:

Longa Tui subeat, mea lux, absentia mentem,Nec nisi pensari tempore posse putes.

Ah citò tam longi quereris compendia damni!Vix ego iam coepi, tu satur, ecce, fugis.

Non ita discedes, non tam citò liber abibis;Nec nisi pugnando viceris, effugies.


234

Cant. 3.

Num quem diligit anima mea vidistis?Paullulùm cùm pertransissem eos, inueniquem diligit anima mea. Tenui eum,nec dimittam.


O AMOR praeceps, vehemens, flagrans,impetuose! qui praeter te, aliud cogitarenon sinis, fastidis caetera, contemnis omnia,praeter te, te contentus: confundis ordines,dissimulas vsum, modum ignoras. Totumquod opportunitatis, quod rationis, quodpudoris, quod cōsilij, iudiciíve videtur, triū-phas in temetipso, & redigis in captiuitatem.En omne quod cogitat ista & loquitur, te so-nat, te redolet, & aliud nihil. ita tibi, ipsius& cor vendicasti & linguam. Ait: Num quemdiligit anima mea vidistis? quasi verò hi sciant,quid cogitet ipsa! Quem diligit anima tuade ipso sciscitaris? & non habet nomē? Quae-nam verò tu, & ille quis?

Nysse. orat. 12 in Cāt.

Quo pacto inueniri posset, quod nullae resnobis cognitae ostendere possunt? non for-ma, non color, non circumscripto, non qua-litas, non locus, non figura, non coniectura,non adsimilatio, non proportio; sed quodsemper extra omnem perceptionis viam po-situm, comprehensionem peruestigantiumplanè fugit. Propterea, inquit, quaesiui eum, peranimae facultates eas quae inueniendi vi prae-


235

ditae sunt; per ratiocinationes & cogitatio-nes: at extra hęc omnia positus erat, accessummentis propiorem effugiens. Qui verò sem-perreperitur omni notâ carere, de quâ pos-sit agnosci, quo pacto queat is per indicatio-nem aliquam vocum percipi?

Chrys. homil. de virtute.

[Sed] sicut Coniux amatrix viri, absentemarito suo, per fenestras circumspicit, ipsumrequirens, & vbique speculans, in mari & interrâ; etsi viderit nauem venientem, ibi suumputat esse virum; & si viderit viatores proculvenientes, inter ipsos adesse existimat, & oc-currens eis, interrogat dicens: Dicite mihivbi eū dimiseritis, in quâ regione, aut in quâciuitate? quid dicentem, aut quid facientem,aut quando venientem? in hunc modū, om-nis sancta [anima] constricta amore C H R I -S T I interrogat: Dicite mihi, vbi pascit, vbi cubat,quem diligit anima mea?

Bern. homil. infrà 8. Epiph.

Iam optas videre quem amas, cui nuncblandiris, & nunc ad amoris & desiderij in-tentionem suauiter illum peruestigas, nuncmoras accusas, nunc te cernis contemptum,nunc te visitatione confiteris indignum, &iterū de eius, (totiēs expertus) bonitate prae-sumis, nunc quasi vlterius non sustineas, spi-rituali quodā litigio vel luctamine euincereretardantem conaris. Quę tunc lacrymę? quigemitus? quae suspiria? quae voces? nūc oculifletu graues, cùm intimis singultibus erigū-


236

tur ad coelum; nunc manus extenduntur &brachia; nunc pectoris contusione animaetarditas accusatur. Proferuntur interim ver-ba sine principio, sine sine, quorum nec sen-tentiae cohaerent sibi, nec rationes similessunt, nec alicuius linguae sensus vel idiomaseruatur; quando vox aliquando respondetaffectui, & iterum vocem affectus intercipit.Gaudet certè pius ille I E S V S tali certaminesuperari.

S. Gregor. in psal. poenit.

Superest itaque vt ad eum recurrat, in quosolo vera est consolatio, & per istius vitae no-ctes, in lectulo cordis D E V M quaerat, Quemsi primò non inuenit, magis ad quaerendumanimetur, surgat ad amorem coelestium; ci-uitatem circumeat exultatione vniuersae ter-rae fundatam; interroget vigiles, qui custo-diunt Ecclesiam, nudetur pallio saecularisornatus, & charitatis sagittâ interiùs vulne-retur. Nec priùs à quaerendo desistat, quàmmoerentium consolatorem inueniat. Inuen-tum autem summoperè teneat, donec re-demptus ope adiutricis gratiae, à conscientiaeeripiatur tribulatione.

Orig. hom. 1. in Can.

Est enim quidam spiritalis amplexus, at-que vtinam contingat, vt meam sponsam al-tior sponsi amplexus includat, vt ego quo-que possim dicere, quod in eodem libroscriptum est, sinistra eius sub capite meo, & dexte-ra illius amplexabitur me!


237


Quid hoc tenacius glutino, quod nec a-quis eluitur, nec ventis dissoluitur, nec scin-ditur gladijs? Denique aquae multae non poteruntextinguere charitatem. Tenui eum nec dimittam. Etsanctus Patriarcha: Non te, inquit, dimittam,nisi benedixeris mihi: Ista non vult eum dimit-tere: & fortè magis quàm Patriarcha id nonvult; quia nec pro benedictione quidem;siquidem ille, benedictione acceptâ, dimisiteum: haec autem non sic, Nolo, inquit, bene-dictionem tuam, sed te. Quid enim mihi est incoelo, & à te quid volui super terram? non di-mittam te, nec si benedixeris mihi. Tenui necdimittam. Nec minùs forsitan ille teneri vult,cùm perhibeat dicens: Deliciae meae esse cum fi-liis hominum. Quodq́ue pollicens ait: Ecce egovobiscum sum, vsque ad consummationem saeculi:quid hâc copulâ fortius, quae vna, duorumtam vehementi voluntate fundata est? sednihilo minùs, illa vicissim tenetur ab eo quētenet; cui alibi dicit: Tenuisti manum dexterammeam. Quae tenetur & tenet, quomodo iamcadere potest? tenet fidei firmitate, tenet de-uotionis affectu. At nequaquam diu tene-ret, si non teneretur. Tenetur autem poten-tiâ & misericordiâ Domini. Tenui eum, nec di-mittam.


Inueniam [& ego] Te desiderium cordismei, teneam Te, amor animae meae, ample-ctar Te sponse coelestis, exultatio mea sum-


238

ma, intus & extra, possideam Te beatitudosempiterna, possideam Te in medio cordismei, vita beata, dulcedo summa animę meę!


Ecce quod concupiui iam video, quodsperaui iam teneo, quod desideraui iam ha-beo; illi namque in coelis iunctus sum, quemin terris positus totâ virtute dilexi, totâ ca-ritate amplexus sum, cui toto amore inhaesi,ipsum laudo, benedico, atque adoro.

Beda in c. 3. Cant.

Tantò instantiùs inuentum tenui, quantòtardiùs, quem quaerebam, inueni.

Orig. hom. 10. in diuers.

O piissime Domine & dulcissime Magi-ster! quàm bonus es his, qui recto sunt cor-de, & humiles sunt spiritu! ô quàm beati;qui in simplicitate cordis quaerunt te, &quàm felices qui sperant in te! Verum certèest, & indubitanter verum, quòd tu diligisomnes diligentes te, & numquam derelin-quis sperantes in te. Ecce enim dilectrix tuasimpliciter quaerebat te, & veraciter inuenitte. Sperabat in te, & non est derelicta à te,sed plus est consecuta per te, quàm expe-ctârat à te.


Gratias Tibi, lux mea, quoniam illumi-nasti me, & inueni Te, & me, vbi inueni me,vbi cognoui me, ibi inueni Te, ibi cognouiTe; vbi autem cognoui Te, ibi illuminastime.



*28


239

XXVIII. [Mihi autem adhęrere Deo bonum est]

Mihi autem adhęrere Deo bonum est, ponere in Domino Deo spemmeam

Psalm. 72.

QVàm mea, per varios, vita est exercita casus!Vt pila, percussu pulsa, repulsa manus.

Munera belligeri primùm placuêre Gradiui,Armaq́, spe laudis, sanguinolenta tuli.

Arma dabant animos, & erat spes omnis in armis,Ceu foret haec votis meta futura meis.

Saepè vigil tetricas traduxi cantibus horas,Et custos speculae taedia longa tuli.

Nec semel admonitu fraus hostica prodita nostro est,Cùm signum toties, ore, velaere dedi.

Addidici septis fossam producere castris,Et sude praefixas impedijsse vias.

Quin etiam subitae faciem componere pugnae,Et trepidis animos addere, voce, globis.

Denique non tenuit belli quis certiùs artes,Militis auxilio seu Ducis esset opus.

Ah, quoties Libycas pressit pes lassus arenas,Et cècidit madidis sudor in ora comis!

Collaq́ magnanimus tinxit fumantia puluis;Nec tamen vnda, sitim quae recrearet, erat.

Ah quoties gelidos fluuiorum innauimus alueos,AEre grauante humeros, aere grauante caput!

Oraq́ prensatos retinebant mordicus enses.Nando per obstantes cùm veheremur aquas.


240

Bellantem tenuit iam tot me Marspiter annis,Principioq́ pedes, fine merebar eques:

Quóque tegor, decimâ fuit ictus arundine thorax,Laesaq́ sunt totidem cassis & vmbo locis.

Lethifero cecidit sonipes mihi tertius ictu,Crista quater, galeae cuspide, rapta fuit.

Quin animam praeceps in aperta pericula misi,Dum nimis hostili dextera caede calet.

Nulla tamen nostro tunc sunt data vulnera tergo,Omne sed aduerso pectore vulnus erat.

Nempe gradum tenui, contra ferrumq́ facesq,́Telaq́, praecipiti grandine plura tuli.

Perq́ meo factos gladio spatiabar aceruos,Imposito subigens corpora strata pede.

Quis putet, hoc tantis caput insuperabile bellis,Non etiam bellis, vota tulisse suis?

Heu mihi! post partas proprio tot sanguine lauros,Post tot ad infernos funera missa lacus;

Post toties meritas gladio victore coronas,Post tot fixa tuo signa, Gradiue, tholo:

Vna tot egregios deleuit culpa triumphos,Nec fuit vlla super nominis vmbra mei:

Et grauis in poenam me diruit aere Tribunus,Iussit & incincto turpiter ire sago.

Gloria quin odiis popularibus obruta vertit,Sic cecidit tanto Marte petitus honos.

O vtinam potiùs pro te, Deus, arma tulissem!Non ita cassa suis laudibus arma forent.

Te super, intrepidâ meliùs spe, vota locantur,Vt fundat trepidas anchora fida rates.


241

Ergo suum Odrysio positum suspendimus ensem,AEraq́ sunt curuae iussa valere tubae.

Tum lucra, tum vigiles, lucro arrisêre tabernae,Vnaq́ Mercurio cura litasse fuit.

Tum piper & lanas lydo reparauimus auro,Veximus & grauidâ grana, merumq́ trabe.

Nostraq́ Barbaricos tetigerunt lintea portus,Et sinus inuectâ vix sine merce fuit.

Scilicet, è minimâ magnum re cogere quaestum,Maximus hâc studij parte triumphus erat.

Creuerat aggestis iam densa pecunia nummis,Nec domus immensas arcta tenebat opes.

Classis & ambustis onerata redibat ab Indis,Sed perijt, patriis proxima classis aquis.

Plurimus implebat tabulas mihi debitor ambas,Credita periurus debitor esse negat.

Ergo velut liquidis sal crescit & interit vndis,Vt creuistis opes, sic perijstis opes.

O quanto placidos tranquillius exigit annos,Qui neque lucra cupit, qui neque bella mouet!

Diues Athlantiade, tua linquo negotia, dixi,Nulla mihi vestrâ merce redempta quies.

Quid facerem, toties frustrantibus omnia votis,Marte negante decus, Mercurioq́ fidem?

Regis in ignotam subrepsi nobilis aulam;Magnaq́ mox Regifama relata mei est.

Et vocor, & videor, placidoq́ arrideor ore;Dumq́ loquor, pronâ Principis aure fruor.

Nescio quid fuerit, quod Rex ita coepit amare;Non fuit hoc meriti, sed magè sortis opus.


242

Seu fuerit virtus, seu sors, seu Regius error,Maximus exiguo tempore creuit amor.

Saepè diem nocti coniunximus, inq́ loquendo,Non fuerat visus praecipitasse dies.

Saepè domi tacitas lusu traduximus horas,Vnaq́ saepè foris mensa duobus erat.

Non ita Seianum Latiae fauor extulit Aulae;Clitus Alexandro non ita carus erat.

Commodus haud tantum potuit tribuisse Cleandro,Aut Constantini plus amor Ablauio.

Iamq́ suâ fateor, fauor hic, nouitate placebat,(Vt propè non solitae res nouitate placent)

Aulaq́ felicem, felicem turba vocabat,Quod mihi tanta Ducis gratia parta foret.

Vah! nimis infidis subnixa potentia sceptris,Quae minimo sortis turbine versa ruit!

Ecce, minax tetricos coepit Rex ducere vultus,Nec tamen est vitio gratia laesa meo.

Hei mihi! coeptus amor, subitam se vertit in iram,Hostis & è patrio cogor abire solo.

Et veteres auxi casu, noua fabula, fastos;Fabula sic elegis tristè canenda meis.

Arcadij Eutropius; Stilico rediuiuus Honorî,Et Constantini Caesaris Ablauius;

Clitus Alexandri; Tibêrius & Seianus,Rursus in historiae parte fuêre meae.

O Deus! ô quantò tranquilliùs exigit aeuum,Qui locat in sceptris votaq́ spesq́ tuis!


243

Psalm. 72.

Mihi autem adhaerere Deo bonum est:ponere in Domino Deo spem meam.

Aug. manu. cap. 25.

CO R humanum in desiderio aeternitatisnon fixum, numquam stabile potest es-se: sed omni volubilitate volubilius de alioin aliud transit, quaerens requiem, vbi nonest. In his autem caducis & transitorijs, inquibus eius affectus captiui tenentur, veramrequiem inuenire non valet, quoniam tantaeest dignitatis, vt nullum bonum praeter sum-mum bonum, ei sufficere possit.


[Et ego] aliud & aliud sequebar, & à nulloimplebar: dum non in me inueniebam te,incōmutabile & singulare, indiuisum, vnumbonum, quod consequutus, non egeo; quodconsequutus, non doleo; quod possidens, sa-tiatur totum desiderium meum.


[Sed nunc] nihil mihi tam dulce quàmcum Domino meo esse. Mihi autem adhaerereDeo bonum est. Da mihi, Domine, donec hisfragilibus assisto membris, tibi adhaerere, sicutscriptum est, qui adhaeret Domino, vnus spiritus estcum eo.

Aug. in Ps. 72.

Eligant alij militiam, alij aduocationem,alij diuersas variasq́ue doctrinas, alij nego-tiationem, alij agriculturam, mihi autem adhae-rere Deo bonum est. Deo adhaerere nihil est me-


244

lius, quādo eum vide bimus facie ad faciem:modò ergo quid? quia adhuc peregrinus lo-quor. Adhaerere Deo bonum est; sed modò in pe-regrinatione, quia nondum venit res: ponerein Deo spem meam. Quamdiu ergo nōdum ad-haesisti, ibi pone spem. Fluctuas? praemitte adterram hanc anchoram. Nondum haeres perpraesentiā? in haere per spem: & quid hîc ages,ponens in Deo spem tuam? quod erit nego-tium tuum, nisi vt laudes, quem diligis? Eccesi amares Aurigam, non raperes caeteros vtte cum amarent? amator Aurigae quacum quetransit, loquitur de illo, vt cum illo eum a-ment & caeteri.

Basil. in Psal. 61.

Diuitiae si affluant, nolite cor apponere. Flura estdiuitiarum natura, suos possessores, ocyùstorrente praerapido, praetercurrit; alios aliomodo, apta mutare Dominos. Hodie huiusest ager, cras erit alterius, & paullò post ad a-lium perueniet. Respice parumper ad ciuita-tis domos; quot nomina ex eo tempore, quofuerunt aedificatae, sortitae sunt, aliter ab alijsatque alijs appellatę possessoribus? Et aurumè manibus habentis se, fluens femper ad a-lium transfertur; & ab illo, ad alium; magis e-nim aquam manu circumplexam retinerecontinenter possis, quàm diuitias conserua-re tibi ipsi.


245

Greg. homil. 4 in Euang.

Iustorum iudicio (quaelibet bona adfue-rint) cum sanctis desiderijs aestuant, bonaminimè videntur. vnde Dauid Propheta,qui Regni diuitijs, multisq́ue obsequijs ful-ciebatur, quamuis & haec ad necessitatembona esse conspiceret, vni tamen singulari-ter bono inhians aestuabat, dicens: mihi au-tem adhaerere Deo bonum est.

Aug. in Ps. 39.

Sit ergo Dominus Deus spes tua, nonaliquid aliud à Domino Deo tuo speres:sed ipse Dominus tuus sit spes tua. Namquemulti de Deo sperant pecuniam; multi deDeo sperant caducos honores & perituros;aliud quodlibet à Deo, praeter ipsum Deum,sed tu ipsum Deum tuum pete. Relinqueomnes amores, pulcrior est ille qui fecitcoelum & terram. Beatus vir cuius est nomenDomini spes eius, & non respexit in vanitates & in-sanias mendaces.

Orig. in Psal. 36. hom. 5.

Sicut autem nemo potest duobus Domi-nis seruire, ita nemo potest in duobus Do-minis sperare. Nemo potest in incerto diui-tiarum sperare, & in Domino. Nemo potestsperare in Principibus, & in Deo. Nemopotest sperare in viribus equi, & in Deo Ne-mo potest sperare in saeculo, & in Deo. Nisienim in solo Deo speraueris, & videat Deusspem tuam, in saeculum aeternum esse con-


246

uersam, & quia aliam nullam omninò spemgeris, nisi in ipso, qui viuificat mortuos, &vocat, quae non sunt, non poteris eripi àpeccatoribus. Solus est enim ipse qui saluosfacit sperantes in se.

Basil. in reg. fusiùs disput. quaest. 42.

Huic qui in homine spem ponit, magno-perè est metuendum, ne in execrationem il-lam incidat: Maledictus homo, qui confidit in ho-mine, & fulcit carnem brachij sui, & defecit à Do-mino anima eius. Quae verba cùm dicunt, Quiconfidit in homine, illud praecipiunt; nequa-quam in altero spem poni debere. cùm au-tem, & fulcit carnem brachij sui; in se, sui haben-dam fiduciam vetant.

Quidquid igitur agendum sit, quidquiddeclinandum, quidquid tolerandum, quid-quid optandum. Tu es Domine, spes mea.haec vna mihi omnium promissionum caus-sa; haec tota ratio meae expectationis. Prae-tendat alter meritum; sustinere se iactet pon-dus diei & aestus; ieiunare bis in sabatho di-cat, postremò non esse sicut caeteri homi-num glorietur; mihi autem adhaerere Deo bonumest, ponere in Domino Deo spem meam. Sperent inalijs alij; fortè hic in scientiâ litterarum; hicin astutiâ saeculi; ille in nobilitate; ille in dig-nitate; ille in aliâ qualibet vanitate confidat;propterte, omnia detrimenta feci, & vt stercora


247

arbitror: quoniam tu es Domine spes mea. Speret,qui vult, in incerto diuitiarum; ego verò; ne ip-sa quidem, nisi abs te victui necessaria spero.Si mihi praemia promittuntur, per te obti-nenda sperabo. Si insurgant aduersum mepraelia, si saeuiat mundus, si fremat malignus,si ipsa caro aduersus spiritum concupiscat; inte ego sperabo. Quid cunctamur abijcereomninò spes miseras, vanas, inutiles, sedu-ctorias, & huic vni, tam solidae, tam perfe-ctae, tam beatae spei, totâ deuotione animi,toto feruore spiritus, inhaerere? si quid illiimpossibile, si quid vel difficile est, quaere a-liud in quo speres.

Bern. serm. 9. super Beat. qui habit.

Heb. 6.

Fortissimum solatium habeamus, qui confugimusad tenendam propositam spem: quam sicut ancoramhabeamus animae tutam ac firmam.

Aug. in Psal. 64.

Iam spem quasi ancoram [praemisi-mus] ne in isto mari turbati, naufragemur.Quemadmodum enim de naui quae in an-coris est, rectè dicimus quod iam in ter-râ sit, adhuc tamen fluctuat, sed in terrâquodammodo educta est contra ventos,& contra tempestates; sic contra tentatio-nes huius peregrinationis nostrae, spes no-stra fundata, facit nos non abripi in sa-xa.


248

Ambr. in orat.

Adhaereat, quaeso, Domine, anima mea post te,& suspiciat me dextera tua; sustollat me su-per altitudinem terrae, & cibet me illâ caele-sti haereditate, cui suspirat peregrinatio meadie ac nocte.


*29


249

XXIX. [Sub vmbrâ illius]

Sub vmbrâ illius, quem desideraueram, sedi.

Cant. 2.

FOrs iter ignotas longum meditabar in oras,Et bona iam coeptaepars erat acta viae.

Vtq́ solet lassus metam spectare viator,Credebam spatijs pauca deesse meis.

Vt coepi reliquos metiri prouida passus,Maius erat medio, quod superabat, iter.

Hei mihi! tum refugae ce ciderunt corpore vires,Totq́, nimis durus, millia visa labor.

Ergo oculos coelo miserâ cum voce tetendi,Ferret an hinc aliquis, voce vocatus, opem?

Et mihi, quis, dixi, dabit hisce sub aestibus vmbram?Solis ab infesto verberor igne caput.

Aspice, sub plantis quàm ferueat arida tellus,Siccaq́ semustos vrat arena pedes.

O nemora! ô riguae, frondosa cacumina, syluae!O latebrae! ô fontes! arboreaeq́ domus!

O vtinam, virides pandat mihi populus alas,Aut caput hoc, mali fronde comante tegar!

Audijt ille meas solitus lenire querelas,Cuius erat toties vmbrâ petitâ mihi.

Et scio, quò properas, scio, quas, ait, arripis oras;Et scio, quam toties Numina, poscis opem:

Coelestis Solymae longinquam tendis in vrbem,Quamq́ agis in terris, huc tibi, vita, via est.


250

Iamq́ grauat longite tanta molestia cursus,Et cuperes Mali fronde virente tegi.

Ecce tuis venio sperata laboribus vmbra,Quamq́ voues, placido tegmine, Malusero.

Aspicis haerentes funestâ ex arbore palmas,Quosq́ fodit geminos cuspis acuta pedes?

Aspicis innumero laniatum vulnere corpus?Aspicis? heu vix est corporis vmbra mei.

Haec tibi quaesit am fessae dabit vmbra quietem,Portus & in duris, haec tibi malus, erit.

Dixerat, & vires subitò rediêre iacenti,Tantaloquente Deo, visq́ vigorq́ fuit.

Tuns ego suspiciens, in sponsum lumina fixi:Hei mihi, suspensus de Cruce sponsus erat!

Et qualis, sponse, inquam, haec est, quā tristis imago?Haeccîne erit capiti Malus aprica meo?

Hac ego sanguineâ languens residebo sub vmbrâ?Tu, crucis infamem perpetiêre necem?

O mala Malus! & infelix, quae te manus vmquamFixit bumo! manus haec, caede cruenta fuit.

Attamen haec laetos malus iacit arduaramos,Vtq́ cubem, placidos vmbra dat apta toros;

Vmbra dat apta toros, sed non tamen apta sopori:Ah! magis hae lacrymas, Malus & vmbra petunt.

O bona Malus! & ô felix, quae te manus vmquamFixit humo! manus haec viuere digna fuit.

Iam video, cui te similem, mi sponse, vocabo;Saepè mihi vmbriferae munere functe domus.

Qualis onusta rubris latè sua brachia pomisSpargit, & apta siti munera Malus habet;


251

Exsuperatq́ suas, numerosâ fruge sorores,Vna nemus lassis, hospitibusq́ penus:

Talis es aestiuis mihi, sponse, caloribus vmbrâ;Lymphaq́ dum sitio, dum fameoq́, cibus.

O quoties ego te! quoties, mi sponse, vocaui,Vt semel illa meum conderet vmbra caput!

Hic ego, si liceat, dixi, gemebunda sedebo;Vt sedet amisso moesta columba viro.

Et modò purpurei concreto sanguine crines,Et modò materies, labra, doloris erunt.

Nunc oculi ante oculos, nunc frons, nunc pendula ceruix,Rubraq́ concreti sanguinis imbre coma.

O quoties latus hoc, lacrymansq́, gemensq́ videbo!Ne videam, lacrymis impediarq́ meis!

Multa tamen dabit hoc vnū mihi vulnera, vulnus,Saucia dum geminos labar ad vsque pedes.

Tuncq́ iterum amplexu lignum lacrymabile stringens,Subscribam haec plantis verba suprema tuis:

En duo qui caussam praebent sibi mortis, Amantes;Hanc Dolor haurit aquis, hunc Amor igne cremat.


252

Sub vmbrâ illius, quem desideraueram, sedi.

Cant. 2.


AMO R I S enim vulnere percussaarborum solatia syluarumq́ue secta-tur.

Orig. ibid.

Sicut [namque] arbor meli inter reliqualigna syluae, sic est sponsus inter reliquos fi-lios, habens fructum, qui non solùm saporeomnes, sed & odore praecellat; & duos ani-mae sensus: id est gustum & odoratum refi-ciat: diuersis namque copijs mensam suamnobis praeparat sapientia, in quâ non solùmpanem vitę apponit, sed immolat carnes ver-bi; & non solùm miscet in cratere suo vi-num, sed & mela adhibet odorata & dulcia,quae non tantùm in ore & labijs suauitatemreddant, sed & interioribus tradita faucibusdulcedinem seruent.

Is enim qui in syluâ naturae nostrae obsuam erga genus humanum beneuolentiamgerminauit, eo ipso quod carnis ac sanguinisparticeps factus est, quasi malum quoddamexistit. Nam in hoc fructu videre est quid-dam, quod cum vtroque, nimirum, carne acsanguine, similitudinem aliquam habeat:etenim ratione coloris subalbi; carni quod


253

proprium est imitatur; rubedinis specie, cog-natio quasi quaedam cum sanguinis naturaindicatur.

Nyss. in orat. 4. in Cāt.


Meritò ergo eius desiderauerat vmbram,de quo & refrigerium esset & refectionē pa-riter acceptura. Nam caetera quidem syluarūligna etsi vmbram solatij habent, sed nō vitaerefectionem, non fructus perpetuos salutis;vnus estenim vitae auctor, vnus mediatorDei & hominum homo C H R I S T V S I E S V S ,qui dicit spōsae suae: Salus tua ego sum. Propter-ea ergo C H R I S T I potissimùm desideraueratvmbram; quòd solus sit, qui non solùm abaestu refrigerat vitiorum, sed & replet dele-ctatione virtutum. Sub vmbrâ eius quem deside-rauer am sedi. vmbra eius, caro eius.

Guill. apud Delrio in c. 2. Cāt.

Quis enim posset sustinere Solem iustitiaenudum? quis non consumeretur ardentibusradiis eius? assumpsit ergo Soliustitiae homi-nem mediatorem, & ita ex coniūctione solis& humani corporis facta est vmbra.

Ambr. in psal. 118. Octon. 5.

C H R I S T V S ergo affixus ad lignum, sicutmalum pendens in arbore, bonū odorem mun-danae fundebat redemptionis; quae peccatigrauem detersit foetorem & vnguentum po-tus vitalis effudit. Tamquam malum, inquit,in lignis syluae, ita consobrinus meus in medio filio-


254

rum. In vmbrâ eius concupiui & sedi. Bona vm-bra, quae nos ab iniquitatis sole defendit, &fructus eius dulcis in faucibus meis. Qui fru-ctus eius dulcis, nisi praedicatio Dominicaepassionis?

Ambr. in psal. 118. Octon. 3.

Nathanaël sub arbore fici videtur; Dauid, invmbrâ alarum Domini I E S V sperare se dicit;Zacchaeus in arborē sicomori ascēdit, vt C H R I -S T V M videret. Nobis quoque expandit ma-nus suas I E S V S , vt totum mundum obūbra-ret. quomodo non sumus in vmbrâ, qui Cru-cis eius protegimur velamento? quomodonon sumus in vmbrâ, quos crucifixus à ma-lignitate saeculi, & corporis ardore de-fendit.

Idem ibid. Oct. 4.

Hâc vmbrâ Dauid protegi se postulabat, neeum per diem Sol vreret vel luna per noctem. Hancvmbram spiritalis ministrat gratia, torrida sae-culi huius, & mundi aestiua fugientibus. Inhâc ergo requiescamus vmbrâ, peccatorumnostrorum aestibus fatigati; si quos ad-ussit libido, hos Domini Crux refrigeret,in quâ se reclinauit, vt nostra delicta susci-peret.

Vmbra fit ex corpore & luce, & est itine-rantium refrigerium ab aestu, & protectio àtēpestate. Arbor vitae scilicet malus, est sancta


255

Crux: fructus eius, Christus; vmbra, tutela velrefrigerium humani generis, quod graui o-nere peccatorum per aestum concupiscentiaepremebatur.

Honor. apud Delr. in c. 2. Cāt.

Greg. in c. 2. Cant.

Vmbra Christi[siquidem]omnem tenta-tionum feruorem temperat, & dum aura suaeinspirationis suauiter mentem tangit, quic-quid noxij caloris sustinebat, expellit, & quāiam forsitan nimius vitiorum aestus marci-dam fecerat, vmbrâ sancti Spiritus, prote-gens recreat, vt dum in eius inspiratione se-dens pausat, vires colligat, quibus ad aeter-nam vitam robustiùs currat.

Greg. lib. 33. mor. c. 3. in c. 40. Iob

Per vmbram ex supernâ protectione refri-gerium cordis exprimitur. Sicut sponsa inCanticis Cant. aduentum sponsi praestola-ta praenunciat, dicens: Sub vmbrâ illius quemdesider aueram sedi, ac si dicat: ab aestu carna-lium desideriorum, sub aduentus illius pro-tectione requieui.

Honor. apud Delr. cap. 2.

Nónne meritò sub arboris huius vmbrâsedit genus humanum, quod per esum lig-ni scientiae boni & mali paradysum amise-rat? graue onus peccatorum in aestu vitio-rum portabat, quod deorsum in praecipi-tium tormentotum trahebat, & ideò adarborem vitae I E S V M C H R I S T V M festinabat.


256

Bernar. ser. 48. in Cāt.

Tu ergo, vide, vt viuas in vmbrâ eius,vt quandoque & regnes in lumine eius. Nonenim tantùm vmbram habet, habet & lu-cem.

Origen hom. 3. in Cāt.

Apostolus dicit: legem, vmbram haberefuturorum bonorum, & omnem veteremculturam vmbram & exemplar pronunciatesse coelestium. Nos autem alieni sumus abvmbrâ eorum quoniam non sumus sub le-ge, sed sub gratiâ, sed quamuis non simus subvmbrâ illâ, sumus tamē sub vmbrâ meliore;in vmbrâ enim C H R I S T I viuimus intergentes.

Ibid.

Et meritò sponsa sub meli vmbrâ se-dere concupiscit, sine dubio, vt vitae, quaeest in eius vmbrâ, particeps fiat, videturomnis [quoque] anima, donec in praesen-ti vitâ est, vmbram habere necessariam, pro-pterillum, credo, ardorem Solis, qui cùmexortus fuerit, continuò semen, quod nonaltâ radice demersum est, arescit & depe-rit.

Bernar. ser. 58. in Cāt.

Sed fortasse felicius aliquid ista exper-tam se gloriatur in eo quod se in vmbrâ di-cit non (vt Propheta) viuere, sed sedisse:sedere enim quiescere est. Plus autem estquiescere in vmbrâ quàm viuere, sicut viue-


257

re plus est quàm tantummodò esse in eâ.Igitur quod est commune multorum, Pro-pheta assumens sibi; in vmbrâ eius viuimus,inquit: sponsa verò, habens praerogati-uam, etiam quod sub eâ singulariter sede-rit gloriatur. vbi itaque nos cum labore vi-uimus, qui conscij peccatorum sub timoreseruimus, ibi haec deuota & amans suaui-ter requiescit. Denique timor poenam ha-bet, amor suauitatem, vnde ait; Et fructuseius dulcis gutturi meo; gustum contemplatio-nis significans, quem obtinuerat/per amo-rem suauiter subleuata. Ast istud, in vmbrâ,quia, per speculum & in aenigmate, erit cùm de-clinauerint vmbrae crescente lumine, imò pe-nitùs disparuerint, & subintrabit sicut per-spicua ita & perpetua visio, eritq́ue non mo-dò suauitas gutturi, sed & satietas ventri, sinefastidio tamen: sub vmbrâ eius quem desidera-ueram sedi, & fructus eius dulcis gutturi meo.

Bonau. 2. part. stimul. cap. 8.

In te ergo, dulcissime Domine I E S V ,quiescat mens nostra, & à te, nec ad modi-cum separetur. Stultissimum quidem est, et-iam nobilissimo & iucundissimo loco exire.Quomodo audemus, nisi dulcissimumsponsum inspicere, ne subtrahatur à nobis?quid, quaeso, nos mouet, aliud intueri? quo-modo omnia non desipiunt & despiciun-tur?


258

Aug. med t. cap. 37.

Confugiat, Domine, mens mea, sub vm-brâ alarum tuarum, ab aestibus cogitationumhuius saeculi; vt in tui refrigerij tempera-mento absconsa, laetabunda cantet, & di-cat: In pace in idipsum dormiam & requiescam.


*30


259

XXX. [Quomodo cantabimus canticum Domini in terrâ alienâ?]

Quomodo cantabimus canticum Domini in terrâ alienâ?

Psal. 136.

QVid toties cantus iterare iubetis amici,Seu lubeat digitis, seu iuuet ore loqui?

Cantus laetitiam poscunt, animiq́ quietem,Turbida cùm mens est, os, digitiq́ dolent.

Quin magè cantandū, cū mens iacet aegra, monetis;Tuncq́ opus esse lyrâ, tuncq́ opus esse chely.

Nempe suo nimiùm ne mersa dolore laboret,Aut intenta suis, sit nimis ipsa malis:

Quid quòd opem certae promittitis vsque medelae,Vestra nec exemplo dicta probante carent:

Dicitis hanc caussam cur lassus nauita cantet,Sollicitat celeri cùm freta lenta manu.

Quiq́ gregem virides pascendum ducit in agros,Non, nisi ne nimiùm sit mora longa, canit.

Et canit vt fallat fastidia longa viator,Miles & vt cantet, noxq́ laborq́ facit.

Non ego, quod faciunt, miles, nauta, at que viator,Quodq́ facit pastor, damno rebellis opus.

Adde quod & Dominae iam dudum assueta querelis,Ad solitos gemitus plus mea lingua valet;

Vixq́ retentanti iam carmina prisca subibant,Musica quin etiam res mihi visa noua est.

Vtq́ timet longo veniens è carcere Solem;Sic mea laetitiam lingua modosq́ timet.


260

Ad numeros quoties fuit impetus ire relictos,Aut solitam digitis sollicitare chelym;

Aut docto querulas impellere pectine chordas,Aut mollem articulis increpuisse lyram;

Aut leue ceratis modulari carmen auenis,Aut voci liquidas associare fides,

Heu! toties lacrymae sunt, me tentante, profusae,Et lacrymis, digiti, voxq́ retenta fuit.

Mox luctata iterum cantu deducere vocem,Et querulâ digitos attenuasse lyrâ;

Nequicquam aduersis sensi me tendere Musis,Vlla nec est nostrâ barbitos icta manu.

Interea longâ iam desuetudine pigrâ,Artem dedidicit voxq́, manusq́, suam.

Nec si nunc studium grauitatis inane retentem,Mollescant studio ferrea fata meo.

Esto, sciam leuibus tamen addere carmina neruis,Aptaq́ mutandis sit mihi lingua sonis;

Et vincam Aönias digitis aut gutture Diuas,Et mea sit melior, Marsia, Canna tuâ;

Panaq́ multiforem cogam submittere buxum,Et superem Thressae stamina docta lyrae:

Questibus, an cantu videor debere teneri,Maxima cui flendi copia semper adest?

Ah! bene, ne cantē, mihi per mala plurima cautū est;Vertit & in morem, iam mihi pene dolor.

Nec locus, vt cantem, patitur, neque tēpora prosunt;Vtq́ locus sinat aut tempora, moeror obest.

Quid? vultis patriâ procul à tellure iacentem,Externo patrios orbe sonare modos?


261

Parcite, fortunae nimis exulis ista repugnant:Non est conueniens cantibus ille locus.

Exul ego & patrio tam longè dissita Coelo,Impellam patriae dulcia fila lyrae?

Parcite tam miserum fortunae vulnus habenti;Cantandi, externo nulla libido solo est.

Tristia flebilibus manant mihi lumina riuis,Et videor festam posse ferire chelym?

Semper in obtutu vigilat mens fixa malorum,Et cytharâ videor posse, vel ore loqui?

Heu! nimis insistunt praesenti pectora fato,Et numquam exilij sensus acerbus abest.

Si quisquam his iubeat Amphiona viuere terris,Aönio numquam pectine tangat ebur.

Respectu Euridicen propero cùm perdidit Orpheus,Ilicet artifices obriguêre manus;

Et manibus cecidit leue cum testitudine plectrum,Fractaq́ sunt casu garrula fila suo.

Quid mihi, non vnâ fatorum clade sepultaePraecipitis, toties vngue ciêre fides?

Dum circumspiciens, vbi sim, te Patria specto;Heu cadit aspectu mens labefacta, tuo!

Cùm semel, ô sperata diu, tibi Patria reddar,Tunc ego voce canam, tunc ego mente canam.


262

Psalm. 136.

Quomodo cantabimus canticum Domi-ni in terrâ alienâ?


VT I N A M possem talia dicere, qualiahymnidici Angelorū chori! ô quàm lu-benter me in tuis laudibus totum effunderē!ô quàm deuotissimè illa coelestis melodiaecantica, ad laudem & gloriam nominis tui,in medio Ecclesiae infatigabilis perorarem!


O beatae nimiùm illae Coelorum virtutes,quae laudare possunt te sanctè & purissimè,cum nimiâ dulcedine & ineffabili exultatio-ne! Indè laudant vnde gaudent, quia sempervident vnde gaudere valeant & laudare. Nosverò mole carnis pressi & procul à vultu tuoin hâc peregrinatione positi, atque per mun-danas varietates distēti, te dignè laudare ne-quimus, laudamus tamen per fidem, non perspeciem. Illi verò Angelici spiritus per spe-ciem & non per fidem.

Chrys. in Psal. 41.

Nostra certè natura vsque adeò delecta-tur canticis & carminibus, & tantam cum eishabet necessitudinem & conuenientiam, vtvel infantes ab vberibus pendentes, si fleant& afflictètur, eâ ratione sopiantur. Nutricesquidem certè, quae eos gestant in vlnis, saepèadeuntes & redeuntes, & quaedem pueriliaijs carmina decantantes, supercilia eorum itasopiunt: quocirca saepè quoque viatores me-


263

ridie agentes iugalia animalia hoc faciuntcanētes, itineris molestiam illis canticis con-solantes, nec solùm viatores, sed etiam agri-colae, vuas in torculari calcantes, vindemi-antes & vites colentes, & quodcumq́; aliudopus facientes, saepè cantant. Nautae quoqueremos impellentes hoc faciunt.

Ambr. enarrat. in Psa. 36.

Iam verò mulieres quoque texentes &confusa stamina radio discernētes, saepè qui-dem & per se singulae, saepè autem etiam om-nes concorditer, vnam quamdam melo-diam concinunt. Hoc autem faciunt & mu-lieres & viatores & agricolae & nautae, labo-rem qui ex opere faciendo suscipitur, cantuconsolari volentes; vtpote quòd anima, sicarmen & canticum audierit, molesta & dif-ficilia sit & faciliùs toleratura.

Ambr. enarrat. in Psa. 36.

[Sed] quomodo cantabimus canticum Dominiin terrâ alienâ? He braei non canebant in terrâcaptiuitatis, quod in suâ patriâ canere con-sueuerant. Haec terra captiuitatis est, aliaterra libertatis est; ista peccati, illa quietis ae-ternae; vallestris ista, illa coelestis.

Ambr. lib. 2. de poenit. ca. 11.

[Imò] si caro menti repugnat, nec subdi-ta est animi gubernaculo, & mentis imperio,aliena est terra quae non domatur exercitiocultoris, & ideò non potest fructus charita-tis, patientiam pacis afferre. Quomodo canta-bimus canticum Domini in terrâ alienâ?



Qui cantat, vacuus est, & diuersarum co-


264

gitationum curas releuat, culpas relegat, se-questrat auaritiam, & non solùm corporisvoce, sed etiam mentis suauitate se mulcet.

Naziā. de humana natur.

Nam cùm mens querulo semel est obsessa dolore,Ad laeta occlusas tunc habet illa fores:

Ambr. in Psal. 118. Octo. 22.

In regione vmbrae mortis sumus; abscondi-ta est vita nostra, non libera. Erit enim liberain regione viuorum. Ibi ergo viuit anima no-stra, vbi nihil mortale, nihil infirmum amictasit, nihil debitum poenae; ibi laudabit Domi-num, vbi deposito infirmitatis corpore, con-formis esse coeperit gloriae corporis C H R I -S T I , nam dum in peccato sumus, plenè lau-dare quid possumus. In vmbrâ sumus hîcpositi, in vmbrâ viuimus, in vmbrâ lauda-mus: perfectè in vmbrà laudare non possu-mus. Denique in terrâ alienâ sumus: quo-modo cantabimus canticum Domini in terrâ a-lienâ?

Ibid. superiùs.

Eructabat hymnum anima pia, cui dice-bat Dei verbum: insinua mihi vocem tuam, quiavox tua suauis est. eructabat hymnum cui di-cebat: Fauum distillant labia tua ô sponsa, mel &lac sub linguâ tuâ; sed non potest quis anteeructare hymnum, nisi didicerit iustitiasDei, & didicerit ab ipso Domino Deo suo.ideò specialiter hoc Dauid petit, vt eum do-ceat Deus, quomodo cantare potest in me-


265

tu positus & in timore poenarum? quomo-do cantare potest grauium sibi conscius de-lictorum; nisi priùs fiat veniae securus? De-nique quomodo cantabimus canticum Domini interrâ alienâ, in quâ impugnetur, in quâ capti-uetur in lege peccati; in quâ defleat atquedeploret suae captiuitatis aerumnas?

Aug. in psal. 136.

O pax illa, quam videbimus apud Deum!ô illa sancta aequalitas Angelorum! ô illa vi-sio & spectaculum pulcrum! ecce in Baby-loniâ pulcra sunt quae tenent; non teneant,non decipiant. Aliud est solatium captiuo-rum, aliud gaudium liberorum.

Ibid.

Facilè potest demonstrari captiuos nosesse: Non enim respiramus iam in auras il-lius libertatis; non enim fruimur libertateveritatis; delectationibus temporalium re-rum tentamur, & colluctamur quotidie,cum suggestionibus illicitarum volupta-tum. Vix respiramus, vel in oratione; capti-uos nos esse intelligimus.

Illi autem qui captiuos duxerunt nos, quan-do intrant in corda hominum & interro-gant nos, & dicunt nobis: Cantate nobis verbacanticorum: Quid respondemus? Babyloniate portat, Babylonia te continet, Babyloniate nutrit, Babylonia de te loquitur; non


266

nosti capere nisi quod fulget ad tempus;aeterna meditari ignoras, non capis quod in-terrogas. Quomodo cantabimus canticum Domi-ni in terrâ alienâ?

Ibid.


267

Liber tertivs.Svspiriaanimae amantis.


*31


269

XXXI. [Adiuro vos]

Adiuro vos, filiae Hierusalem, si inueneritis dilectum meum, vt nun-cietis ei: quia amore langueo.

Cant. 5.

COelestes animae, Solymae coelestis alumnae,Quaeteritis niueo caerula templa pede;

Vos ego, vos numquam violando carmine testor,(Si meus est vobis fortè repertus amor)

Dicite, quòd coecâ, sic eius langueo flammâ,Languet vt assyrio flosculus vstus agro.

Nempe suas nuper cùm spargeret ille sagittas,Delituit proprijs mistus arundinibus:

Et summâ trifidi praefixus cuspide teli,Cor mihi, ceu Parthi, canna redunca fidit.

Ah quibus, ah quantis tum pectus amoribus arsit!Non furit Aetnaeo saeuior igne rogus.

Nuncigitur cupidus de me si plura rogabit,(Namque solent cupidi multa rogare proci)

Dicite, languentis quae sit mea visa figura;Pluraq́, languentem non potuisse loqui.

Si roget; an lento mihi febris inaestuet igne?Dicite, quod nullo febris ab igne coquar.

Si roget, an mortis propior sim visa periclo?Dicite quae vobis, ore tacente, loquor.

Dicite, nulla meis vos reddere nuncia verbis,Sed fati tantùm reddere verba mei.


270

Si lubeat nostros tamen illi noscere vultus,Nec graue sit vobis dicere, qualis eram:

Hâc, precor, aut simili, tum me depingite formâ,Quâ sciat & morbi quae sit origo mei.

Dicite, quòd iaceam tenebris exsanguis obortis,Succiduo in nudum corpore lapsa solum.

Sintq́ hebetes oculi, mediâ ceu morte natantes,Inq́ sinu iaceat languida facta manus:

Nec rosa picta genis, neque viua corallia labris,Venaq́ vix, quamuis pollice tacta, micet:

Iamq́ diü nullo constet me viuere signo,Quàm quod anhelanti pectore saepè gemam.

Quodq́ mihi certam non possim fingere caussam,Cur toties nullo laesa dolore querar:

Non possim, nisi fors gemitu se prodere cogatQui gemitum toties pectore rupit Amor.

Iam video, haec nostri fuit vnica caussa doloris,Et quid amans esset nescij, amansq́ fui.

Hoc fuit, hoc toties me suspirare coëgit,Per gremium iniussae cùm flueretis aquae.

Hoc fuit, vt, quamuis toties aliena loquenti,Illius assiduè nomen in ore foret.

Ergo meis, oro, Dilecto haec dicite, verbis;Quod cremor immodicis illius aegra rogis:

Dicite, quòd lento sic torreor illius igne,Vt rosa coelesti torrida facta cane,

Dicite, quòd longâ sic eius langueo flammâVt languent siccâ lilia cana comâ.

Dicite quodq́ mei caussa vnica sit languoris,(Qui simul est mortis caussa futurus) Amor.


271

Cant. 5.

Adiuro vos, filiae Hierusalem, si inue-neritis Dilectum meum, vt nuncie-tis ei: quia amore langueo.

Nysse. ora. 13. in Cāt.

PRO B A V I T dilectionem suam nobispraeclarus ille procus animarum nostra-rum C H R I S T V S , quâ adductus etiam tum,cùm adhuc peccatores essemus, pro nobismortuus est. Idcirco sponsa vicissim, amoreincensa erga illum, qui ipsam dilexerat, de-monstrat latens in se dilectionis telum, imoòin pectore.


Sagittarius autem eiaculatus hoc telum,est ipsa dilectio, & Deum esse dilectionem,sacris è litteris didicimus, qui quidem, telumelectum, Deum illum vnigenam, ad eos mit-tit, qui seruantur; spiritu vitae, triplicem cus-pidis aciem inungens, vt eum in quem im-missa fuerit, vnà cum telo, & ipso sagittario,in vnum colligat. Itaque videt iam animaper diuinos gradus in sublime deducta dul-cedinem dilectionis, tamquam telum in se-se quo vulnerata est. O praeclarum vulnus!ô dulcem plagam, per quam vita ad interio-ra penetrat, quasi quoddam ostium & ia-nuam sibi aperiens ipsa diuisione!


272


Quàm pulcrum est, quàm decorum,vulnus à charitate accipere? Alius iacu-lum carnei amoris accepit, alius terrenocupidine vulneratus est; tu nuda mem-bra tua & praebe te iaculo formoso, si-quidem Deus sagittarius est. Audi scri-pturam de hoc eodem iaculo; imò vtam-pliùs admireris, audi ipsum iaculum quidloquatur: Posuit me in sagittam electam & inpharetrâ suâ scruauit, & dixit mihi: magnumest tibi hoc vocari puerum meum. Intellige sa-gittam, quid dicat, & quomodo à Deo sitelecta. Quàm beatum est, hoc iaculo vul-nerari!

Hierō. epist. 140. ad Principiam.

Nec mirum si sponsus habeat plures sa-gittas, de quibus in 119. Psalmo dicitur:Sagittae potentis acutae. His sagittis & Cleo-phas, in itinere, cum altero vulneratus a-iebat: Nonne cor nostrum ardens erat in nobis?& in alio loco legimus: sicut sagittae in ma-nu potentis, ita filij excussorum. His sagittistotus mundus vulneratus & captus est.Paulus sagitta fuit Domini, qui postquamab Hierosolymis vsque ad Illyricum mis-sus arcu Domini, hùc illucq́ue volitauit; adHispanias ire festinans, vt velox sagitta, subpedibus Domini sui, Orientem Occiden-temq́ue prosternat.


273

Aug. medit. ca. 40.

Quid ergo dicam? quid faciam? quovadam? Vbi eum quaeram vel quando inue-niam? quem rogabo? quis nunciabit Dilectomeo, quia amore langueo?


O vita, cui omnia viuunt, vita quae dasmihi vitam; vita quae est mea vita! perquam viuo, sine quâ morior; vita perquam resuscitor, sine quâ pereo; vita perquam gaudeo, sine quâ tribulor; vita vi-talis, dulcis & amabilis, semper memoria-lis, vbi quaeso es? vbi te inueniam, vt in tedeficiam, & in te subsistam? propè esto inanimo, propè in corde, propè in ore, pro-pè in auribus, propè in auxilio, quia amorelangueo, quia sine te morior.


Anxia vota, suis nesciunt esse conten-ta meritis; ideò alienae precis mendicantsuffragia, Adiuro vos, inquit, filiae Hierusa-lem; vos nunciate, quibus pater ad dile-ctum familiaris accessus; vos nunciate,quae nostis ex parte, quanta sit amatorijvirtus languoris, quàm sit fortis, vt mors di-lectio.

Sed quorsum sic adiurat? Nónne Di-lectus cuncta nouerat, & in his amoremsponsae amantis? si Petrus dixit, Tu scis,quia amo te, quanto magis, ô dilecta, tam


274

prudens, tam fidelis, per temetipsamabsque internuntijs dicere poteras Dile-cto, & frequenter sine dubio dixisti; di-lecte nullum tibi absconditum est cor,nullius occultus amor, tu scis, quia amoretui langueo. Quorsum igitur, tendit haecadiuratio? Nónne vt percussa, percutiat? vtvulnerata, vulneret?

Ruper. in Cāt.

Guil. apud Delrio Cāt. 5.

Nunciate ei, non quasi ignoranti (nihilenim ei incognitum est) sed quia gaudet,quae nouit de dilecta etiam ex alijs intelli-gere.

Guilb. Abbas ser. 64. in Cāt.

Narrate & annunciate, & exaudiet vo-cem vestram, vt refoueat vota mea, An-nunciate, quia amore langueo. Non languetamor, sed languet amans; vbi viget a-mor, ibi viget languor, si absit, quodamatur; languet animus dum aestuantisvoti nimietate conficitur; liquefactus sefugit animus amoris violentiam ferre nonvalens. Sic enim in consumptâ materiâ& iam deficiente, languidiora reddun-tur ignis incendia. Et Deus noster ignis consu-mens est. ô potens & praepotens passio chari-tatis! si non temperatur, non toleratur. Iurepotens, quae animum, quem possederit, sui-ipsius efficit impotem.


275

Ruper in Cāt.

Annunciate, quia amore langueo, prae ma-gno faciei eius videndae desiderio; vitae tae-dium patior, & vix praesentis exilij moras su-stineo.

Guilb. Abbas ser. 46. in Cāt.

Singultus de imis prodeuntes pae-cordijs, crebri gemitus, nónne suntquaedam eructationes spiritus & conce-ptae gratiae? nónne talibus indicijs se pro-bat languor amoris? Non est occultatuslanguor, quando gemitus non est abscon-ditus. Ipse se prodit languor, cùm haec pro-ducit indicia.

Guliel. apud Delrio in c. 5. Cant.

Langueo in amore mei, prae amoresponsi coelestis. Amor eius languidum &remissum in me facit amorem mei-ipsius.Meo amori mortua, viuo ego, iam nonego, sed viuit in me sponsus. Me namqueamo, non amore mei, sed amore sponsi quime amat. Non amo me, in me, sed me in ip-so, & ipsum in me.


Eia dulcissime I E S V , transfige salu-bertimo vulnere amoris tui, medullas a-nimae meae, vt verè ardeat, langueat, & li-que fiat, & solo tuo desiderio deficiat;cupiat dissolui, & esse tecum. Te solum sem-per esuriat panem vitae, qui de Coelo des-


276

cendisti, Te sitiat fontem vitae, fontemaeterni luminis, torrentem verae voluptatis.Te semper ambiar, te quaerat, teq́ue inue-niat, in te dulciter requiescat.


*32


277

XXXII. [Fulcite me floribus]

Fulcite me floribus, stipate me malis; quia amore langueo.

Cant. 2.

O Amor! ô quantis populas mihi viscera flāmis!O Amor! ô animi blande Tyranne mei!

O Amor! ah tantos quis pectore comprimatignes?Parce, vel in vapidos dissolüor cineres.

Parce Amor, ô toties repetitis parce sagittis!In noua, pars animi, vulnera, nulla vacat.

Parce Amor, & nocuae procul abijce tela pharetrae,Proxima quam iacies figet arundo necem.

Ah perij! neque nota mihi suspiria duco,Quae sonat, ignoto vox ab amore sonat.

Scilicet arcanos penitus grassatus in artus,Iam mea, victor ouans, regna subegit Amor.

Me miseram! tantos nemo miserabitur ignes?Nemo vel è terris, nemo vel è superis?

Túque meus (tanti caussa vnica qui tormenties)Tu meus, haec sicco lumine cernis Amor?

Vos saltem AEtherij Coelo properate coloni,Vos, quibus à simili mens calet icta face:

Ferte rosas, date mala & odorae Chloridis herbas,Quicquid & Alcinoüs, Floráque quicquid habet.

Ferte rosas, date mala ardentibus obuia flammis,Mitior in malis est amor, inq́ rosis.

Ferte rosas manibus, calathis effundite mala,Fors erit hinc nostris certa medela malis.


278

Sed quid ago? quid posco rosas? quid postulo mala?Est dolus in malis, est dolus inq́ rosis:

Forsan Amor falsi tegitur velamine mali,Aut sua spiniferis occulit arma rosis.

Periuro simplex malo delusa Cydippe est,Et Venus armatae cuspide laesa rosae.

Nolo tuas Cytheraea rosas, tua mala, Cydippe,Nescia perfidiae mala rosasq́ volo.

Quales Dorotheae superis tulit ales ab hortis,Quasq́ suas stupuit viuere bruma rosas.

Aut qualem Elysij ramum Luduina rosetiPenna tibi volucris vexit amata Ducis.

Has mihi posco rosas, haec mala, haec lilia posco,Nescia perfidiae lilia, mala, rosas.

His mihi vernantem viridi super aggere lectum,Pictaq́ puniceis sternite fulcra crocis.

Fiscinaq́ è lento fiat puluinus hibisco,Fiscina quam viridi farciat herba toro.

Iungite vimineis collecta ligustra quasillis,Et pluat in laxos lutea Caltha sinus:

Iunceaq́ egregijs onerate canistra Hyacinthis,Misceat & calyces Bellis amoena suos:

Spicaq́, Narcissusq́ & apex stellatus AmelliPulcraq́ caeruleis cum Cyanis Anemon,

Et Nymphaea marina, immortalesq́ Amaranthi,Iridis & Violae multicoloris opes,

Iunctaq́ Smilacibus Paeonia regia paruis,Cunctaq́ quae Paesto diuite serta virent.

Addite decerptas Arabo de cortice frondes,Et Myrthum & Daphnin Cecropiumq́ Thymū.


279

Serpillumq́, Chamaemelumq́, Aloënq́, Zibethumq́Et Nardum & Tymbram, Rosmarin & Casiam.

Cynnamaq́ & Stacten & olentis germen Amomi,Et Cilicum tota sternite messe solum.

Sternite, & hoc animae quidquid super exspirādum est,Roscidulis sinite, elangueat in folijs.

Tunc ego sic moriens componam leniter artus,Vt Rosa deciduas vngue resecta comas.

Aut moritura graues inclinat Lilia culmosQuaeq́ halant animas gramina messa suas.


280

Cant. 2.

Fulcite me floribus, stipate me malis; quiaamore langueo.


CR E V I T amor, quia incentiua amorisplura solito, processerunt. [sed] postista omnia, sponso (more suo) secedente;illa, languere amore se perhibet, id est, praeamore. Quò enim gratiorem fuerat ex-perta praesentiam, eo postmodum absen-tiam molestiorem sensit. Subtractio nem-pe rei quam amas, augmentatio desiderijest, & quod ardentiùs desideras, eo caresaegriùs. Rogat proinde ista interim odora-mentis florum ac fructuum confoueri, quovsque denuò reuertatur, quem molestissimèsustinet remorantem.

Gislen. in c. 2. Cant. expo. 1.

[Nempe] quod amentibus saepè eue-nire solet puellis, vt prae amore ad illiusquem depereunt absentiam, & corporislanguorem & animi patiantur deliquium,hoc sponsae frequentius in Cantico Cant.euenisse comperimus. Nam in huiusce-modi deliquio constituta prima illa pro-tulit verba: Osculetur me osculo oris sui, hancaegritudinem sese opprimentem, sponso, vtnuncient, socias supplicibus exorat ver-bis; cùm defatigata iam esset in illo quae-


281

rendo, dicens: Adiuro vos filiae Hierusalem, siinueneritis Dilectum meum, vt nuncietis ei,quia amore langueo; quin imò & hoc ipsoamore, eadem in somnum dicitur incidis-se, ita vt sponsus eam miseratus, in ea ipsaproruperit verba. Adiuro vos, ne suscitetis.At nullibi sanè clariùs describitur istius-modi eius deliquium, quàm in praesentisententiâ, in quâ ipsamet aegritudinemsuam, simul cum illius causâ experimens,illa exposcit remedia, quae praesentanea iisexhiberi solent, qui talem patiuntur lan-guorem, flores, odores, vina, & poma.

Bonus certè languor, cùm infirmitashaec non sit ad mortem, sed ad vitam, vtglorificetur Deus per eam. Cùm ardor, fe-brísve ista, non sit ab igne consumente, sedab igne potiùs perficiente. Porrò quodaduertitur in aegritudinibus corporalibus,vt languens (cùm sibi integrum non sitvoluptatem capere ex ciborum varietate,vel gelidarum refrigeratione) ne omni pe-nitus careat delectatione, cubiculum sibicuret viridi fronde conuestiendum, ac va-rijs & odoratis floribus, pomísve exornan-dum, quibus visum & defessum moestúm-ve soletur animum: Illud idem prudensefficit anima, quae ardentissimo laboransDiuini amoris languore, cùm humanos


282

gustus nequeat percipere, diuina verbaaudire exoptat, & toto laborat studio, vtactiones, operaq́ue sibi recenseantur C H R I -S T I dilecti sui, & istiusmodi florum ac po-morum suauissimo odore ac pulcritudine,vires sibi, ad seruiendum Deo, & spiritussuppeditandos confidit.

Idem ibid. expos. 3.

Deltio in c. 2. Cant.

Fulcite me floribus, ô columnas admirabi-les! ô noua fulcra! quomodo flores co-lumnae fiunt? quomodo queunt retinerenutantem? quid ni sustineant, nixam lacertifortissimorum athletarum & gigantum,quorum robur inexpugnabile fuit? quídnisunt columnae, & quidem adamantinae, quaeduratione sunt aeternae, celsitate coelum, alti-tudine, (inferno terribiles) ad tartara vsquepenetrârunt.

Ibid.

Stipate me malis. Non vult super funda-mento C H R I S T I aedificare lignum, nonfoenum, non stipulam; quia haec ignis absu-met; sed poma suauissima.


Qoudnam enim spectaculum elegantiusexcogitare quis possit, malorum composi-tione? cum ordine continuo fructus, hîcbellè collocatus atque in loco confertimpositus varietatem quamdam aspectui exhi-bet; rubedine, cum colore subalbo, permistâ.


283

Greg. in c. 2. Cant.

Sponsa [verò] quia amore languet; ful-ciri se floribus, & stipari malis appetit;quia, dum se aeternitatis desiderio afficit;dum, qualiter illuc perueniat, totâ anxie-tate perquirit (eò quòd perfectionem,dum in carne viuit, omninò non inuenit)fatigata in desiderio suo requiescit; & in hocsolo gaudet, si circa se respicit, vel quibusipsa proficiat, vel in quorum profectio-ne consolationem, de languore suo, reci-pere possit.


Fidem [ergo] florem; fructum, actum in-tellige. Nec incongruè vt opinor id tibi vi-debitur, si aduertas quomodo instar flo-ris necessario praecedentis fructum, bo-num quoque opus, fide oporteat praeue-niri. Alioqui sine fide, impossibile est pla-cere Deo. Itaque nec sine flore fructus,nec sine fide, opus bonum. Sed & fidessine operibus mortua est; sicut inutiliterquoque flos apparet, vbi non sequitur fru-ctus. Fulcite me floribus, stipate me malis, quiaamore langueo. Cùm praesto est quod ama-tur, viget amor; languet cùm abest: quodnon est aliud, quàm toedium quoddamimpatientis desiderij, quo necesse est afficimentem vehementer amantis, absente eoquem amat; dum totus in expectatione,quamtamlibet festinationem, reputat tar-


284

ditatem. Et ide ò ista postulat sibi accumu-lari bonorum operum fructus, cum fideiodoramentis, in quibus moram facientesponso, interim requiescat.


*33


285

XXXIII. [Dilectus meus mihi & ego illi]

Dilectus meus mihi & ego illi, qui pascitur inter lilia, donec aspiretdies & inclinentur vmbrę.

Cant. 2.

FElices animae, populus genialis Amantum,Quas amor irruptâ nectit vtrimq́ fide!

Non ego praevestrâ, fortunam optauero Regum;Nam puto Coelicolûm vos ego sorte frui.

Sed neque iam Siculi mirer noua vota Tyranni,Optantis, Pythiae tertius esse Comes.

Ecquis enim socijs medius neget esse duobus,Quos sibi tam sancto foedere iunxit Amor?

Aurea conditio, quoties redamantur amantes,Reddit & alternas mutua flamma vices!

Hâc ego me toties optaui lege beatam,Ad sua cùm trepidam signa vocaret Amor.

O quoties dixi; si quando cogar amare,Non nisi qui pariter me redamârit, amem!

Audijt optantem volucrum Deus ales Amorum,Et quid, ait, dubitas? vt redameris, ama.

Vicino extimui praesentis Numine Diui,Attonuitq́ meum vox inopina caput.

Ecquid inexpertam puer, inquam, perfide castris,Auspiciisq́ iubes aera merere tuis?

Olim saepè quidem, mihi narrauêre sodalesGaudia quanta suis leno propinet Amor.


286

Saepiùs at contra monuit me sedula nutrix,Cùm ferrer gerulae sarcina parua sinu.

Vera nimis reputa Peligni oracula vatis,Quaececinit castis ingeminanda choris:

‘Quot lepores in Atho, quot apes pascuntur in Hyblâ,‘Caerula quot baccas Palladis arbor habet;

‘Littore quot conchae, tot sunt in amore dolores,‘Res est solliciti plena timoris Amor.

Semper enim miseros timor ille flagellat amantes,Ne fors non redamet, quem tamen alter amat.

Fida vel alternis si sint rata foedera tedis,Tum grauis, vt constent foedera, cura subit.

Curre per historias; quotus, heu! securus amauit?Hunc breuis, hunc fictus ludificauit Amor.

Quâ Paris Oenone sine viuere posse negabat,Oenonen potuit deseruisse Paris.

Dilecti Hypsyphile non mansit Iasonis vxor,Non mansit reducis, sicut euntis erat.

Thesea crudelem quoties Ariadna vocauit,Nauigio numerum questa deesse suum?

Quin etiam leuibus monstras, Puer improbe, pennis,Quàm citò succedat, quàm citò cedat amor.

Ite igitur, leuibusq́ animas modò credite flammisCùm sua non aliter sceptra Cupido gerat.

‘Et leuis est multoq́ue suis ventosior alis,‘Gaudiaq́ue ambiguâ datq́ue negatq́; fide.

Hîc pudor audaces tinxit tibi, perside, malas,Teq́ leuem celeri fassus es esse fugâ.


287

Tunc ego, Cyprigenae detectâ fraude, triumphans,Instabilem iussi laeta valere Deum.

Et tibi, Dius Amor (dixi) tibi foedera iungam,Et tuus ignis ego; tu meus ignis eris.

Donec ab aëreis labentur montibus vmbrae,Et reducem fugient vmbraq́, noxq́ diem.

O liquidae ambrosiae! ô Diuini nectaris haustus!O amor! ô quanti pocula mellis habes!

Quid totis Te, Dius amor, sit amare medullis,Expertus nisi sit, dicere nemo potest:

Quid verò sit amare, iterumq́ abs te redamari,Sit licet expertus, dicere nemo potest;

Omnibus hisq́ etiam supereminet illa voluptas,Fidus hic aeternum quòd sibi constet amor.

O Amor! ô mea dulcedo! mea vita, meum mel!Aut melli geminum si quid Hymettus habet!

O amor! ô quoties, ô quae mihi gaudia misces,Dū, quòd amans redamer; dū, quòd amere, subit!

Dumq́ iterum aeterni recolo fore foederis ignes,O Amor! ô quantis gestio laetitiis!

Non habet hic miseros Amor, vt leuis ille, timores:Affluit hic laetis, ingemit ille malis.

Pascitur in riguis, vbi candent, lilia, campis,Et sua Virgineos ducit in arua greges.

Scilicet aethereum decet hic flos purus Amorem,Et benè tam castas pascit hic hortus oues.


288

Cant. 2.

Dilectus meus mihi, & ego illi, quipascitur inter lilia; donec aspiret dies& inclinentur vmbrae.

QV I D est hoc quod dicit, Ille mihi & egoilli? Nescimus quid loquitur, quianon sentimus, quod sentit. O sancta ani-ma, quid tuus ille tibi? quid tu illi? Quae-nam, quaeso, haec inter vos tam familiari-ter fauorabiliterq́ue discurrens exhibitio &redhibitio? tibi ille, tuq́ue vicissim illi; sedquid? id ipsum ei tu, quod tibi ille? analiud? si nobis, si ad nostram loqueris in-telligentiam, euidenter quod sentis, edi-cito: quousque animas nostras tollis? Ansecundùm Prophetam, secretum tuum tibi?Ita est. Affectus locutus est, non intelle-ctus; & ideò non ad intellectum. Ad quidergo? Ad nihil, nisi quod mirabiliter dele-ctata & affecta vehementer ad desideratosaffatus, finem illo faciente, nec tacereomninò quiuit, nec tamen, quod sensit ex-primere. Neque enim vt exprimeret, sic lo-cuta est, sed ne taceret. Ex abundantiâ cor-dis, os locutum est; sed non pro abundan-tiâ. Habent suas voces affectus, per quasse etiam cùm nolunt, produnt. Timor, me-ticulosas; dolor gemebundas; amor iucun-


289

das. Eiusmodi certum est, non nutu prodi-re animi, sed erumpere motu. Sic flagrans acvehemens amor praesertim Diuinus, cùm seintrà cohibere non valet, non attendit quoordine, quâ lege, quâ ve serie, seu paucitateverborum ebulliat, dummodo ex hoc nul-lum sui sentiat detrimentum. Interdum necverba requirit, interdum nec voces omninòvllas; solis adhuc contentus suspirijs. Indè estquod sponsa sancto amore flagrans, idq́ueincredibili modo, sanè pro captandâ quan-tulacumq́ue euaporatione ardoris quē pati-tur, non considerat, quid, qualiter eloqua-tur, sed quicquid in buccam venerit, amoreingenti, non enunciat, sed eructat Dilectusmeus mihi, & ego illi. Nihil consequentiae ha-bet, deest orationi. Quid indè? Ructus est.Quid tu in ructu? quaeras orationum iunctu-ras, sollemnia dictionum? quas tu, tuo ructuileges imponis vel regulas? Non est dubium;duorum quidem hoc loco amor mutuus fla-grat; sed in amore summo, vnius profectò fe-licitas, alterius mira dignatio: neque eniminter pares est consensio seu complexio haec.Ait itaque: Dilectus meus mihi & ego illi, princi-pium Dilecto tribuens; in consequentibus, ego,inquit, Dilecto meo, & Dilectus meus mihi: cōsum-mationem aequè illi concedens. Nunc iamvideamus quid dicat: Dilectus meus mihi. Sie-nim hoc recipitur, vt subaudiamus, intendit,


290

& sicut Propheta ait: Expectans expectaui Do-minum & intendit mihi: ego in verbo isto sen-tio, nescio quid, non planè exiguum, nec me-diocris praerogatiuae.


Audite gaudium meum quod sensi; & ve-strum est, audite gaudētes sponsa locuta est,& dixit, sponsum intendere sibi. Quae estsponsa, & quis est sponsus? Hic, Deus nosterest; & illa, si audeo dicere, nos sumus; gaudea-mus. Nos sumus in quos intēdit Deus. Quā-ra tamen disparilitas! quid terrigenae & filijhominum coram illo? quid sibi vult ergo istainter tam dispares comparatio? Aut illa inimmensum gloriatur, aut is in immensum a-mat. Quàm admirabile est quod illius inten-tionem ista quasi sibi propriam vendicat, di-cens: Dilectus meus mihi. Nec eo contenta ta-men pergit ampliùs gloriari; respōdere se illi,quasi ex aequo morem gerere, rependere vi-cem. Sequitur enim, & ego illi, insolens ver-bum, & ego illi; nec minus insolens: dilectusmeus mihi, nisi quod vtroque insolentius,vtrumque simul. O quid audet cor purum &conscientia bona, & fides non ficta. Mihi, in-quit, intendit. Itáne huic intenta est illa maie-stas, cui gubernatio pariter & administratiovniuersitatis incumbit & cura saeculorum,ad sola transfertur negotia, imò otia amoris& desiderij huius? Ita planè. Prouidentiam


291

caeteris creaturis non negamus; curam spon-sa vendicat sibi. [Sed &] propterea vtrum-que ponit dicens. Ille mihi & ego illi. Ille mi-hi, quia benignus & misericors est; ego illi,quia non sum ingrata; Ille mihi gratiam exgratiâ; ego illi gratiam pro gratiâ; Ille meaeliberationi; ego illius honori; ille saluti meae,ego illius voluntati; ille mihi & non alteri,quoniam vna sum columba eius; ego illi &non alteri, nec enim audio vocem alieno-rum.

Bern. serm. sequēt.


Anima [enim] ex eo quod se diligere& vehementer diligere sentit, etiam dili-gi nihilominus vehementer non ambigit,ac de suâ singulari intentione, sollicitudine,cutâ, operâ, diligentiâ, studioq́ue, quo in-cessanter & ardenter invigilat, quemadmo-dum placeat Deo, aequè haec omnia in ip-so indubitanter agnoscit, recordans pro-missionis eius; in quâ mensurâ mensi fuerïtis, re-metietur vobis, ergo nec dubitat se amari, quaeamat. Ita est. Amor Dei amorem animaeparit.

Et vnde tibi, ô humana anima, vnde tibihoc? vnde tam inaestimabilis gloria, vt eiussponsa merearis esse, in quem desiderant Angeliprospicere? vnde tibi hoc, vt ipse sit sponsustuus, cuius pulcritudinem Sol & luna mirantur? ad


292

cuius nutum vniuersa mutantur? Quid re-tribues Domino pro omnibus quae retri-buit tibi? vt sis socia mensae, socia Regni,& socia thalami vt introducat te Rex in cu-biculum suum, vide quibus brachijs vicariaecharitatis redamandus, & amplectendussit, qui tantite aestimauit, imò qui tanti tefecit. Desere carnales affectus, saecularesmores dedisce, cōnsuetudines noxias obli-uiscere, Quid enim putas? Nónne stat An-gelus Domini, qui secet te mediam, si fortè(quod auertat ipse) alterum admiseris ama-torem?

Bern. serm. Dominicae 1. post octa u. Epiph.

Anthor Scalae paradysi c. 9. tom. 9. Aug.

Zelotypus est sponsus iste si fortè alium a-matorem acceperis, si alijs placere studueris,statim discedet à te; & alijs adhaerebit adoles-centulis.

Quis huic iam imputet pręsumptioni velinsolentiae, si se dicat inijsse societatem cumillo qui pascitur inter lilia? etiamsi inter syde-ra pasceretur, eo solo quo pasceretur, nescioquid magnum videri possit, cum eiusmodiamicitias seu familiaritatem habere. Nonignorat [sponsa] vnum esse, & qui pasci-tur, & qui pascit; inter lilia commoran-tem, & regnantem inter sidera: Nam qui inaltissimis est Dominus, in imis est Dilectus;super sidera regnans, & inter lilia amans.


293

Amabat & super sidera, quia nusquam &numquam potuit non amare, quia amorest: sed donec ad lilia descendit, & pasci in-ter lilia compertus est, nec amatus est, necfactus dilectus; quia non potuit antè diligiquàm agnosci. ô verè amandum & totismedullis cordis amplectendum sponsum!quaerenda in spiritu haec refectio inter lilia;nam corporea cogitare, ridiculum est. Quinipsa lilia spiritualia à nobis demonstrandaerunt Quae ergo sunt illa lilia è qui-bus species decoris eius? Procede, inquit,& regna; propter veritatem & mansuetudinem& iustitiam. Bonum lilium veritas, can-dore conspicuum, odore praecipuum. Est& mansuetudo. Quod autem iustitia li-lium sit, recordamini de scriptura; quiaiustus germinabit sicut lilium. sunt multa a-pud sponsum, & alia lilia praeter haec:quis illa enumeret? nempè quot virtu-tes, tot lilia. Et fortasse propterea ipsese lilium appellauit, quòd totus verseturin lilijs; & omnia quae ipsius sunt, li-lia sint: conceptio, ortus, conuersatio,eloquium, miracula, sacramenta, passio,mors, resurrectio, asscensio. Quid horumnon candidum, & non suauissimè redo-lens?


Nimirum hic est praeclarus ille pastor,


294

qui non foenum gregi, pabuli loco prae-bet, sed puris lilijs oues alit, non am-pliùs foeno foenum nutriens. Est enimfoenum brutorum naturae proprium, acpeculiare alimentum; homo autem, cùmrationis sit particeps, verâ ratione pasci-tur. Quod si eiusmodi foeno saturare-tur, & ipse in foenum commutaretur. Estenim praescriptum, omnis caro foenum est;quamdiu scilicet caro existit; at si quisspiritus fiat è spiritu progenitus, non am-plius victu gramineo pascetur, sed spiri-tus ei pro nutrimento erit, id quod pu-ritas & fragrantia lilij obscuriusculè de-notat. Quin etiam ipse, lilium fragransac purum erit, in naturam ipsius alimen-ti commutatus, atque hoc sibi vult;Dies per radios diffusa siue perflans, quem-admodum Diuina vox loquitur, cùm dif-fusionem, per spiritum radiorum factam,perspirationem appellat, per quam vmbraehuius vitae remouentur, in quas studio-sè defixis oculis respiciunt, qui necdumluce veritatis animi oculum illustrarunt,qui vmbram ac vanitatem sic intuentur,quasi reuera quiddam subsistens, quodautem verè existit, quasi non existeret,negligunt. At qui lilijs vescuntur, hocest, quorum animus ex puro ac fragranti


295

alimento pinguescit, omni fraudulentâ,amorisq́ue consimili rerum specie (quae reshàc in vitâ carae ducuntur) reiectâ ad veramipsarum rerum substantiam respiciunt, effe-cti lucis ac diei filij.



Tu ergo qui haec audis, vel legis; cu-ra habere lilia penes te, si vis haberehunc habitatorem liliorum habitantem inte. Opus tuum, studium tuum, deside-rium tuum lilia esse protestentur, mora-lis quidam rerum ipsarum candor atqueodor. Habent & mores colores suos, ha-bent & odores. De colore, Conscientiaconsultetur; de odore, fama: sponsus ita-que & cùm sit virtus; in virtutibus com-placet sibi; & cùm sit lilium, libenter in-ter lilia commoratur; & cùm sit candor,delectatur candidis.

O anima mea, insignita Dei imagine,dilige illum, à quo tantùm dilecta es! In-tende illi, qui intendit tibi! Quaere quae-rentem te, ama amatorem tui, à quo ama-ris; cuius amore praeuenta es, qui est caus-sa amoris tui. Esto sollicita cum sollicito,cum vacante vacans, cum mundo munda,cum sancto sancta. Elige illum amicumprae omnibus amicis tuis, qui cùm omnia


296

subtracta fuerint, solus tibi fidem serua-bit: in die sepulturae tuae, cùm omnes ami-ci tui recedent à te, ille te non derelin-quet, sed tuebitur à rugientibus praeparatis adescam.

Aug. manu. cap. 24


*34


297

XXXIV. [Ego dilecto meo]

Ego dilecto meo, & ad me conuersio eius.

Cant. 7.

MOesta cupressiferi nemoris spatiabar in vmbrâ,Tristitiam lacrymis compositura meis:

Iamq́ sinum tepidis submerserat imbribus vnda,Concideramq́ meis paenè subacta malis.

Fors Chelys ex humeris pendebat eburnea nostris,Moestitiae quondam certa medela chelys.Obruta tristitiâ; frondente sub arbore sedi,Associans querulis talia verba modis:

Ergo mei vidui, sine lusibus, ibitis anni?Nullus & in nostro carmine viuet amor?

Ah precor! ah nostris ita torpeat hostibus aetas,Et tolerent tanti segnia damna probri!

Non ego pro verae numerauero tempore vitae,Ducere si vacuos cogar amore dies.

Vnicus est homini, viuendi fructus, amare;Solus amans, vixi; dicere iure potest.

Qualis, in ima, suo desidit pondere tellus,Et subit aërias, ardua flamma, vias;

Nosita fax animi, violento cogit amore,Abripimurq́ leues, impete quisque suo.

Me quoque sollicitans, vt amē, meus impetus vrget,Visq́ adhibet tacitas, nescio quanta, faces.

Quo meus ergo suos Amor eiaculabitur igens?(Primitiae nostri namque caloris erunt)


298

An ferar humanae furiata Cupidine tedae,Cognata Angelicis, stirpsq́, sororq́ choris?

Aut mea mortales venient in colla lacerti,Quae sum immortali sponsa creata Deo?

Ah, super hasce hiemes, nostri rapiuntur amores,Terra parem thalamis non habet ista meis.

Nec quae Penelopen adamauit turba procorum,Nec quibus impediunt regia sceptra manum.

Nympha puellarum pulcerrima RomulearumAgnes, Ausonio sponsa petita proco;

Absit, ait, iuuenis mea ne tibi foedera speres,Iam mea coelestis foedera sponsus habet.

Sic nostra aetherios ambit quoque fax Hymenaeos,Indè petendus erit qui mihi sponsus erit.

Hunc ego, non alium, solum hunc ego diligo spōsum,Nemo potest vno tempore amare duos:

Illius ante oculos mihi semper oberrat imago,Ante oculos, quamuis longiùs absit, adest.

Et loquor absenti momentis omnibus, absens,Absentisq́ sonos illius aure bibo.

Sic vbi magnetis vim ferrea linea sensit,Semper ad agnati vertitur alta poli.

Vtq́ hinc Sydoniis petitur Cynosura carinis,Seruat & hinc Helicen cymba pelasga suam;

Sic laesi sequeris studiosa pedissequa PhoebiDilectam Clytie; flos modò facta, facem:

Bisq́, die quouis, verso iubar ore salutans,Manè precaris Aue; serò precare Vale.

Obuia fraternos ita spectas Cynthia vultusEt reparat vultus ignibus ille tuos.


299

Sponse, meus Sol es, tua sumq́ ego Cynthia; vultusAduersis oculis figere cogit amor.

Tu mihi, sponse, Helyce, Cynosuraq́ duplicis Arcti,Tu volucres oculos ad tua signa rapis;

Quid mirum, alterno si respondemus amori?Magnetem sequitur linea tacta suum.


300

Cant. 7.

Ego dilecto meo, & ad me conuersio eius.

Orig. in prologo Cant.

IMpossibile est, vt non semper humana na-tura aliquid amet. omnis namque qui adid aetatis venerit, quam pubertatem vo-cant, amat aliquid, seu minùs rectè, cùmamat, quae non oportet; seu rectè & vtiliter,cùm amat quae oportet.

Bern. medit. cap. 9.

Cor meum per multa dispergitur, & huc,illucq́ue quaerit vbi requiescere possit, & ni-hil inuenit, quod ei sufficiat donec ad ipsumredeat.


Duo enim amores, alter bonus, alter ma-lus; alter dulcis, alter amarus, non se simulin vno capiunt pectore. Et ideò si quispraeter te aliud diligit, non est charitas tua,Deus, in eo, amor dulcedinis & dulcedoamoris. Amor non crucians, sed delectans,amor sincerè caste q́ue permanens in saecu-lum saeculi, amor qui semper ardes & num-quam extingueris, dulcis C H R I S T E boneI E S V , charitas, Deus meus, accende metotum igne tuo, amore tui, suauitate & dul-cedine tuâ, ita vt nullus pateat in me locusadulterinis amoribus.

Nam Christo & mundo quisquis partitur amorem,Huius amor planè leuis est & frigidus; at qui


301

Totam animi flammam penitùs defixit in vno,Ille procul dubio, constans & certus amator.Quin etiam latomi sollertes, quíque fabrilemIn lignis artem exercent; cùm linea rectaQuaeritur, exactâq́ operâ captatur amussis,Ex oculis vnum claudunt, & lumine totoIn socium fuso, visus acieq́ coactâ,Recta sequente tenent duro vestigia ferro.Sic collectus amor, propiùs coniungit amantûmPectora casta Deo; cupientem qui cupit, atqueCernentem cernit, fitq́ obuius aduenienti,Quem quo plus quisquam cupit, hoc magè cernit eumdem,Quoq́ magis cernit, tantò magis expetit illumCernere: Sicq́ue bonus semper conuoluitur orbis.

Naz. de laudib. Virgin.


Carissima illa est, vna vni, non adhaerensalteri sponso, non cedens alteri sponsae.Quid ista non audeat apud tam ambitiosumamatorem?


Paueant quae non amant. Ego verò a-mans, amari me, dubitare non possum, nonplus, quàm amare: nec possum vereri vul-tum cuius sensi affectum.

Ego diligentes me diligo, & qui manè vigilaue-rint ad me, inuenient me. Vides quomodonon solùm de amore suo certum te reddatsi quidem tu ames illum; sed etiam de solli-citudine suâ quam pro te gerit, si te senseritesse sollicitum sui? vigilas tu? vigilat & ille.


302

Consurge in nocte in principio vigiliarumtuarum, accelera quantum vis, etiam ipsasanticipare vigilias; inuenies eum, non prae-uenies. Temerè in tali negotio vel priùsaliquid tribuis tibi vel plus: & magis amat& antè.


Gisl. in cap. 7. Cant. expo. 3.

Reperiuntur imagines quaedam eo arti-ficio à peritis pictoribus depictae, vt qua-cumque ex parte inspiciantur, semper vi-deantur habere oculos ad intuentes con-uersos. Huiuscemodi sanè imagines, ex par-te suâ, semper ad quoscumque conuersaesunt qui in illo reperiuntur cubiculo, vbiipsae fuerint: quod si quis minimè perci-piat ab illis se respici, id haud ab eis, sed abipso prouenit potiùs, qui suam auertit fa-ciem: ideoq́ue vt primùm is ad illas seseconuerterit, eas pariter ad se animaduertetconuersas: Quid simile & in re nostrâ fierîcensendum est.

Greg. Papa in Cant.

Ego dilecto meo, & ad me conuersio illius. Ac sidiceret: quoniam fide ac dilectione, soliC H R I S T O adhaereo, solum sequor, so-lum videre concupisco; respectionis eiussuauitatem, visitationis benignitatem, con-uersationis dulcedinem gaudenter expe-rior.

Hugo de S. Vict ser. de Assum.

Ille quippe singularis amor est, qui solinon adiungit alterum, & aeternus, qui necprimo secundum.


303


Magna res amor, si tamen ad suum re-currat principium, si suae origini redditus, sirefusus suo fonti, semper ex eo sumat, vndeiugiter fluat. Solus est amor ex omnibus a-nimae motibus atque affectibus in quo po-test creatura, & si non ex aequo, respondereauctori, vel de simili mutuam rependerevicem. Verbi gratia: si mihi irascatur Deus:num ego illi similiter redirascar? non vti-que. Ita si me arguat, non redarguetur à me.Nec si me iudicabit, iudicabo ego eum. Sidominatur, me oportet seruire: si imperat,me oportet parere. Nunc iam videas deAmore, quàm aliter sit; nam cùm amatDeus, non aliud vult quàm amari; quippenon ad aliud amat, nisi vt ametur; sciensipso amore beatos qui se amauerint.

Aug. manu. cap. 29.

Reuera haec est vera cordis requies, cùmtotum in amorem Dei, per desiderium figi-tur, nec quicquam aliud appetit, sed in eoquod tenet felici quâdam dulcedine dele-ctatur, delectando iucundatur. Si verò va-nâ aliquâ cogitatione, vel rerum occupatio-ne, indè aliquantulum abstractum fuerit,summâ cum festinatione illuc redire festi-nat (exilium reputans alibi) quàm ibi mo-ram facere.

Si enim homo hominem tantâ diligit di-lectione, vt alter alterum vix patiatur ab-esse: si sponsa sponso, tanto conglutinatur


304

mentis ardore, vt prae magnitudine amoris,nullâ perfrui valeat requie, Chari sui ab-sentiam non sine magno moerore ferens;quâ dilectione, quo studio, quo feruoreanima, quam desponsasti fide & miseratio-nibus, debet diligere te, verum Deum &pulcerrimum sponsum?

Aug. medit. cap. 25


*35


305

XXXV. [Anima mea liquefacta est]

Anima mea liquefacta est, vt dilectus locutus est.

Cant. 5.

TE semel vt cursim tantùm, mea vita, viderem,Quot iuga, quot syluae, quot loca visa mihi!

Vt semel audirem tantùm, mea vita, lonquentem,Ah! quot inaccessis rura petita viis!

Horrida, torrida, spinea, scrupea, deuia lustra,Saxaq́ montanis vix adeunda feris.

Nec tamen, ecce, tui data spes fuit vlla videndi,Vixq́ vel alloquij spes fuit vlla tui.

O quoties dixi! quae te, mea vita, latebrae,Quae caua, quae terrae, quae nigra lustra tegunt?

Sed neque lustra meum, neque rus solata dolorem,Respondit lacrymis sylua nec vlla meis.

Fors semel ignotos, me duxerat error in argos,Solus vbi ante oculos campus, & error erant.

Metio hîc oculis Coelos, clamoribus agros;Sed neque vox Coelis, nec data vox ab agris.

Inde deerranti vallis se monstrat opaca;Vociferor, nullus fit mihi valle sonus.

Ecce cauâ densum, procul haud à valle, viretumAdiacet, aestiuo textilis vmbra gregi:

Hîc erit, hîc forsan, dixi, mea vita, latebit;Heu dolor! vt vidi, nulla latebra fuit.


306

Ergo amens tandem lacrymansq́ ad littora curro,Littora, quae refluis alluit aequor aquis.

Hîc Pharos ingenti se tollit in ardua cliuo,Vnde suum ratibus nauita captat iter.

Scando Pharon, totoq́ oculos circumfero ponto,Et quantâ possum littora voce voco.

Littora, littora, vos cautes, vosq́ aequoris vndae,An latet aequories lux mea mersa vadis?

Vix prior attigerat resonantia littora clamor,Cùm citò littoribus vox geminata redit.

Ambigo, num scopulis fallax responderit Echo,Et nimiùm pronâ luserit aure fidem:

Tristibus ergo iterum caua littora pulso querelis;Littoribusq́ iterum vox repetita redit.

Vox redit, & vox nota redit, Tua vox, mea vita,Et mihi voce Tuâ, reddita vita fuit,

Ibam semianimis, subitò ad tua verba reuixi,Nepenitùs morerer, vox satis vna fuit.

Scilicet ora loquens, quoties coelestia soluis,Magnum aliquid verbis, fulminis instar inest.

Igniuomae non quale nucis, tectudine elausumEfflabas Syriae fraudibus, Eune, Deae;

Quale sed in comites Emaüntica rura petentesSparsisti stygiis Dux rediuiue plagis;

Frigida cùm subitis arserunt pectora flammisPectora colloquio, lux mea, tacta tuo.

Hinc mihi succensis caluit quoque flamma medullis,Ictaq́ coelesti vocis ab igne fui:

Et licet Oceano, gelidis licet vndique saxis,Vndique caeruleis obsita cingar aquis;


307

Intus agunt flammae, sic liquor ab ignibus intus,Liquitur vt lento pinea teda foco.

O vtinam, mea vita, animam liquamur in vnam,Vnaq́ vita duos iungat Amorq́ duos!


308

Cant. 5.

Anima mea liquefacta est, vt dilectus lo-cutus est.


QV I D est hoc quod sentio? quis est ignisqui calefacit cor meum? quae est lux quaeirradiat cor meum? ô ignis semper ardes& numquam extingueris, accēde me! O lux,quae semper luces & numquam obfuscaris,illumina me! O vtinam arderem ex te, ignissancte! quàm dulciter ardes, quàm secretèluces, quàm desideranter aduris.

Guilb Abbas ser. 44. in Cāt.

Sicut cera fluit à facie ignis, sic anima succen-sa est à facie eius; Anima mea liquefacta est, vt di-lectus locutus est. quàm dulcis hora, quādo ani-ma, huic igneo torrenti, liquefacta miscetur!quàm subtilis est in illo momento, quàm ex-tenuata, quàm mobilis! Nihil tunc torporishabet, nihil duritiae reliquum, nihil rigoris,tantummodo calens & liquens. Cognatasunt sibi inuicem liquidum & calidum; in hisduobus, contemplationis vsus consistit.Quod liquidum est, calorem citiùs concipit;& cōceptus calor vice versâ, quod liquidumreperit, liquidius reddit. Quod dico calidum& liquidum, hoc alijs nominibus, est suc-censum & sincerum. O mira vis verbi & ig-nita vehementer! inflammat cor, commu-tat renes, in nihilum (in conspectu suo respe-ctu Dei sui) animum redigit; à seipso liques-


309

cere & deficere facit, vt iam anima non sitrecum.

Ibid. suprà.

Ausculta & recole, quid locutus MariaeMagdalenae, quid mulieri in adulterio de-prehensae, quid Samaritanae, Chananaeae, Za-chaeo, Petro, Centurioni? Ad tot pietatis ser-mones & clementiae, cuius non mollescat af-fectus viscera liquescant! Ad tam vehemen-tes flatus Austrinos, etiam de durissimo pe-ctore, quantumlibet annosa poterat glaciesdissolui. Sentio me affluentis olei liquoreperfundi & simili affectu liquescere, quotiesmisericordiae tuae opera & verba perfecta re-censeo. Ignitum eloquium tuum vehementer, &seruus tuus dilexit illud.

Greg. in cap. 5. Cāt.

Dum [enim] C H R I S T V S se per spiritumsuum animae desideranti infundit, omnemduritiam cordis mox dissoluit, & aliquandomentem in tantas lacrymas liquefacit, vt vixcapere possit hoc quod se capere intra se ex-ultat; & intus miretur quid fuerit & quid fa-ctam subitò seipsam videat. Quem liquoremdum sentit, perfectiùs apprehendere concu-piscit, & aliquando dum hoc ipsum cogitat,hoc quod modò sentiebat, iam non sentit.

Greg. cap. 39. in cap. 3. Iob.

Quia nimirum mens dum occultae locu-tionis aspiratione tangitur, à statu suae forti-tudinis infirmata, ipso quo absorbetur desi-derio, liquatur.

Guill. Abbas apud Delrio cap. 5. Cant.


Sed res corporeae cùm per calorem extrin-


310

secus liquefiunt, in semetipsas resoluuntur;animae verò, cùm per calorem intimum li-quefiunt, non in semetipsas resoluuntur, sedin resoluentem. Resoluuntur à semetipsis,sed non in semetipsas; resoluuntur igne Dei,ab amore sui, in amorē sponsi coelestis. HocPaulus insinuans, qui adhaeret, inquit, Domino,vnus spiritus est. Et suam animam hoc modoliquefactam indicans, Viuo, inquit, ego, non iamego, viuit autem in me C H R I S T V S .

Gisl. in cap. 5. Cant. expos. 3.

Quid verò congruentius est quàm amoritribuere hanc liquefactionem, quâ id, quodalioquin durum est, redditur fluens? cùm ex-ploratum sit eos esse praecipuos amoris effe-ctus, vt amantem impellat ad amatum, eum-demq́ue cum illo vniat; quae certè vnio tuncfit pulcriùs, cùm amor ipse fit mutuus, atqueadeò & ambos amantes ad alterutrū fluidosfaciens. Nec ignoramus, dilectum piaruma-nimarum I E S V M C H R I S T V M dixisse, in Psal-mo 21. Factum est cor meum tamquam cera liques-cens. vnde si liquefacta anima fluat ad I E S V M ,qui & liquefactus vt cera, fluit ad ipsam a-nimam, quid exinde consequitur nisi perse-cta vnio?

Anima mea liquefacta est, vt delictus lo-cutus est; ô mira & inaestimabilis virtus amo-ris! Deum inclinat ad terram, mētem eleuatad patriam & Deum & animam vel homi-nem simul conglutinat ad gloriam; Deum


311

facit hominem & hominē facit Deum; tem-poralem facit aeternum, immortalem occi-dit, mortalē facit immortalem, & imum ex-celsum constituit, inimicum facit amicum,seruum facit filiū, & abominabile facit glo-riosum, frigida facit ignea, obscura facit cla-ra, dura facit liquida. Nam anima mea liquefa-cta est. O verbum admirabile! ô verbum ni-miùm delectabile! Ego vilissimus & nequis-simus seruus tuus Domine Deus meus, quietiam non sum dignus aliqua creatura tuavocari, nec esse, quomodo sum tibi tāto vin-culo charitatis colligatus, vt ad verbum tuū,prae amore, fuerim liquefactus? O ardor a-moris, qui intima mentis in Deum infundis!Nam adamantina erat anima mea; & eius in-tima nimiùm solidata. Nunc amore liques-cit, nunc extra se exit & in Deum tota se dif-fundit, proprium locum relinquit, & inDeum currit, absorbetur à Deo & obliuisci-tur sui. O amor! quid tibi tribuam, qui me fe-cisti diuinum? Viuo ego, iam non ego, viuit autemin me C H R I S T V S . Inenarrabilis est virtus tua,O amor, qui lutum in Deum transfiguras!Quid ergo te potentius, quid dulcius, quidiucundius, quid & nobilius, obsecro? O desi-derabilis amor, qui summis delicijs reples e-gentes! sed si liquefacta es, ad verbum eius, ôanima mea, quomodo sustines amplexus e-ius? Quomodo non es assumpta ad oscula


312

eius? si liquefacta es ad affatum eius, quomo-do non es absorpta, cùm intras per vulnera& per venas, ad cor eius? sed ô mira dulcedo,& mira iucunditas, vt quod non meremurnominare, possimus masticare! Non mereoresse ancilla, & facta sum in delicijs carissima:Quis sufficit tanti amoris, etiam scintillamminimam intueri! Non ergo mirum, si adverbum tuum, liquescit cor meum; immò de cę-tero, totus accendar, & totaliter liquefiam, vtin te totaliter sim effusus. Nihil praeter te vi-deam, nec in aliud, cogitata, dicta vel factatranseant vllo modo. Immò mirum videtur,quomodo non sumus sic intenti ad te, quodignoremus omnia praeter te. Si enim habe-mus te, quid amplius volumus? In te ergo,dulcissime Domine I E S V , quiescat mens no-stra, & à te nec ad modicum separetur!

Bonau. stimuli amoris, parte 1. c. 8.


*36


313

XXXVI. [Quid enim mihi est in coelo]

Quid enim mihi est in coelo, & à te quid voluisuper terram?

Psal. 72.

QVid coelo, mea lux, terrâve, maríve requir am?Nec coelum, sine te, terra, nec vnda placet.

Non equidem ignoro, quae, quantaq́ gaudia Coelū,Terraq́ quas fundat, vndaq́ condat opes.

Sed sine te, mea lux, mala sunt, quaecūque vel aether,Vel tellus gremio, vel tegit vnda salo.

O Coelum! ô tellus! ô caerula marmora ponti!O tria deliciis regna superba suis!

Delicias cumulus vestras licet aggrevat vnus,Non sint deliciae, si meus absit amor.

Saepè tulit, fateor, vagae per diuortia mentemHinc Thetis, hinc Tellus, arduus indè Polus.

Sed totum iniectis, mundum si metiar vlnis,Non tamen haec vlnis par erit vlna meis.

Mens aliquando fuit grauidam recludere terram,AEraq́ diuitibus vellere fulua cauis;

Arumq́, argentumq́, nitentis germina venae,Quaeq́ metallifero nutrit arena sinu.

Ferro igitur magnae Matris suffodimus aluumTotaq́ Telluris gaza coacta fuit:

Quid iuuat? aggestas licet aurum impleuerit arcas,Non tamen est animo nausea paulsa meo.

Ergo sub aequoreos rapuit me cura penates,Quâ subit Eōas Indus adustus aquas.


314

Quidquid & aurifluis gemmarum nascitur vndisCarpere sub liquido gurgite feruor erat.

Et pressum roseis conchylibus edere rorem,Rideret patulis purpura si qua labris.

Et sparsas rutilis baccas conquirere ripis,Diues Hydaspaei quâ nitet vnda vadi.

Hei mihi! tam vario lectis ex aequore gemmis,Littoribus totidem fluminis atque maris,

Tot cyanos tot chrysolitos tot iaspidas inter,Nulla meae potuit gemma sat esse siti.

Quid facerem, votis terrâq́, mariq́ negatis?Sidereos, dixi vota subite lares.

Visa igitur superi circumvaga machina mundi,Templaq́ luciferis fulgida lampadibus

Obstupui stabili currentes ordine flammas,Astraq́ perpetuos ducere nexa choros:

Inter at indigenas tot Olympi pensilis ignes,Flamma capax animae non fuit vlla meae.

Nempe ita cùm totum requieuit in Hercule Coelum,Non illi reuqies sidera, pondus erant.

Ah! piget è terris Coeli conuexa tueri,Iam super alta feror nubila, terra vale.

Iam cunctae ex oculis, turresq́, vrbesq́ recedunt,Iam coit in minimam pendula terra pilam:

Iam lunae, solisq́, Iouisq́ superuehor orbes,Et septena premens sidera, calco pede:

Iamq́ pauimentum stellarum illustre pyropis,Sub pede despicitur, quod modò culmen erat:

Altaq́ iam cingunt flammantis moenia mundi,Et propior coeli regia tota patet.


315

Quin properant volucres, pennata examina, ciues,Et sociant variis verba fidesq́ modis.

Saltantesq́ obeunt pedibus plaudentibus orbem,Laetaq́ ceu festo personat Aula die.

O coelum! ô coelum! ô gemmantia lumina stellae!O, nisi sidereis, atria digna choris!

O volucres animae, rutili respublica Regni!O chelys Angelicis associanda modis!

O vbi sum? prope facta sui immemor, excider at mēs;Sed redit vt sponsum sensit abesse suum.

Astra valete, valete Poli, Volucresq́ valete;Nil mihi vobiscum est, si meus absit amor.

Iam video, mihi quid terrâq́, poloq́ petendum,Simeus absit amor, Terra, Polusq́ vale.

Degeneres lacrymas, iuuenis Pellaee, dedisti,Altera quod necdum subdita regna forent:

Quid mihi, millenos si Marte subegero mundos?Mille mihi mundi nec satis esse queant.

Ah, minus est animo, quidquid sola dissita terrarū,Astriferaeq́ obeunt moenia vasta plagae!

Quod neque terra capit, neque regna liquētia ponti,Non hominumq́ lares, non auiumq́ domus;

Quod neque siderei claudunt amplexibus orbes,Id voto spes est, resq́ petita meo.

Hactenus, heu fateor, vacuas dum prendimus auras,Semper ab amplexu mens malè lusa suo est!

Tu mihi Terra, Deus; mihi tu Mare, tu mihi Coelū,Denique cuncta mihi es: Te sine, cuncta nihil.


316

Psalm. 72.

Quid enim mihi est in coelo, & à te quidvolui super terram?

Hugo de S. Victore in arrhâ Animae.

DIc mihi, quaeso, anima mea, quid estquod super omnia diligis? ego scio quòdvita tua dilectio est, & scio quòd sine dile-ctione esse non potes. Aspice mundum &omnia quae eo sunt, multas ibi species pul-cras & illecebrosas inuenies, quae humanosaffectus alliciunt, & secundùm varias vten-tium delectationes ad fruendum se, deside-ria accendunt. Habet aurum, habent lapidespreciosi fulgorem suum; habet decor carnisspeciem, picta tapetia & vestes fucatae colo-rem. Dic ergo, obsecro, mihi; quid de his om-bus vnicum tibi feceris, quod singulariteramplecti, quo semper perfrui velis? Certusenim sum, quod aut horum quae videntur a-liquid amas, aut si iam postposuisti vniuersahaec, aliud habes, quod prae omnibus his di-ligas.

Aug. in Ps. 145.

Quid tibi placet in faeculo? quid est quodvis laudare? quid est quod vis amare? quo-cumque corporeis sensibus te conuerteris,occurrit tibi coelū, occurrit tibi terra. Quòdamas in terrâ, terrenum est; quicquid amasin Coelo corporeum est. Iam ergo diu occu-pata vixisti, & desideriorum diuersitate ver-berata, portas plagas, faucia, diuisa per amo-


317

res multos, vbique inquieta, nusquam secu-ra. Colligere ad te ipsam; quicquid tibi forisplacebat, quaere quem habeat auctorem. Ni-hil melius in terrâ, verbi gratia, quàm hoc &illud. Aurum, argentum, animalia, arbores, a-moenitates, totam terrā cogita; quid meliusin Coelo, sole, lunâ, sideribus? Totum cogi-ta; omnia ista simul bona valdè, quia fecitDeus omnia bona valdè; vndique pulcritu-do operis, quaetibi commendat artificem.Miraris fabricam, ama fabricatorem. Nonoccuperis in eo quod factum, & discedas abeo qui fecit; haec enim quibus occuperis subte fecit, quia sub se ipso te fecit.

Anima humana quae ad Deum appeten-dum facta est, quicquid infra Deum appetit,minus est, ideò que iure ei non sufficit, quodDeus non est. Sed caue, anima mea, ne nonsponsa, sed adultera dicaris, si munera dantisplusquam affectum amantis diligis. Vae tibi,si oberras in vestigijs suis, si nutus suos, proeo amas, & non aduertis purgatae mentis in-telligentiâ, quid innuat lux illa beatissima,cuius nutus & vestigia sunt omnium creatu-rarum decus & forma. Adhuc si fortè ignoraste, ô pulcerrima mulierum, egredere, & abi post ve-stigia gregum, id est, irrationabilium creatura-rum, quae sunt vestigium Creatoris tui; tu ve-rò speculū sanctissimae Trinitatis. Ergo om-nibus dignior & excellentior comprobaris.


318

Et pasce haedos tuos, iuxta tabernacula pastoris, idest, conuerte cogitationes tuas ad chorosAngelorum, quibus quodammodo similises in naturâ, & conciuis eris in gloriâ.


Bonau. cap. 1. solilo.

Heu Domine, nunc intelligo, sed confite-ri erubesco, species & decor creaturarumdecepit oculum meum, & non aduerti quiaspeciosior omnibus creaturis es tu, quibustantummodo vnam guttam tuae inaestimabi-lis pulcritudinis communicasti. Quis enimornauit coelum sideribus, aërem volucribus,aquam piscibus, terram plantis & floribus?sed quid sunt haec omnia, nisi tuae pulcritudi-nis modica scintilla? dulcedo etiam Crea-turarum decepit gustum meum, & non ad-uerti, guòd melle dulcior es. Tu enim melli& omni creaturae dulcedinem suam, imòtuam commodasti. Decipit etiam odor crea-turae olfactū meum, & ignoraui quòd odortuus, ô bone IESV, re dolet super omnia aro-mata. Decepit etiam sonus falsus siue fallaxcreaturatum, auditum meum, & nesciui necsensi quàm dulcia faucibus electorum tuo-rum eloquia tua.

Bern. medit. cap. 9.

Cor meum, à cogitatione in cogitationemducitur, & per varias occupationers & affe-ctiones variatur, vt saltem varietate ipsarumrerum impleatur, quarum qualitate satiarinon potest.

Sed hoc scio Domine Deus, quia


319

vbicumque sum sine te, malè est mihi praeterte; non solùm extra me, sed etiam in me; quiaomnis copia, quae non est Deus meus, mihiest egestas. Satiabor tunc cùm apparuerit gloriatua.



Anima [enim] quam creasti, ira facta estcapax maiestatis tuae, quòd à solo & à nul-lo alio possit impleri; quando autem te ha-bet plenum est desiderium eius, & iam nihilaliud quod desideretur exteriùs, restar. Dumautem aliquid exterius desiderat, manife-stum est, quòd te non habet interius; quo ha-bito, nihil est quod vltra desideret; cùm e-nim sis summum, & omne bonum, non ha-bet quod desideret amplius, sed possidet teomne bonum.

Bruma, calens aestas, ver, Autumnusq́ vicissim,Spectra a duo vitae, nox simul atque dies,

Coelum, aequor, tellusq́, nouū nihil est mihi prorsus,Non quae sunt motu praedita, quaeq́ carent.

Nil moror haec; alium mihi da, Rex optime, mundū,Propter quem hîc prompto tot mala corde fero.

Caetera quae terris voluuntur, nil moror ipseAmpliùs, humanis linquere cuncta libet.

Naziā. carm. de externi hominis vilitate.

Ad quod cumque me conuettero, vilescitmihi adeptum, quamuis acciderit desidera-tum. quando satiabitur desiderium meumin bonis? non satiabor de mortalibus, nonsatiabor de temporalibus; aliquid aeternumdonet, aliquid aeternum concedat. Bonum


320

tuum quaere, ô anima. Est enim bonum aliudalteri, & omnes creaturae habent quoddambonum suum, integritatis suae & perfectionisnaturae suae. Interest, quid cuique rei imper-fectae necessarium sit, vt perficiatur: Quaeretuum bonum, Nemo bonus nisi vnus Deus; sum-mum bonum, hoc est tutum bonum. Quidergo deest, cui summum bonum, bonum est?sunt enim & inferiora bona, quae alijs & alijsbona sunt: Pecori quid bonum est, nisi im-plere ventrem, carere indigentiâ, dormire,gestire, viuere, sanum esse, generate? Tale tubonum quaeris? Cohaeres C H R I S T I , quidgaudes, quia socius es pecori? Erige spē tuamad bonum bonorum omnium [ad eum] quisatiat in bonis desiderium tuum.

Aug. in Ps. 102.

Audi quid Propheta dicat: Quid enim mi-hi est in Coelo? & illud: A te quid volui in terrâ?ac si dixisset nullius prorsus alterius rei, neccoelestis, nec terrestris, sed tuo vnius desi-derior teneor.Hoc est; Tu portio mea es, abundas mihiadomnia, nihil quaesiui aliud, nisi vt te par-tem haberem; nullas saeculi huius diuitias& voluptatum illecebras concupiui. Nul-lius egeo qui à te assumptus sum, nec super-est in coelestibus quod ampliùs quaeram.Nihil habens omnia habeo, quia C H R I -S T V M habeo; omnia ergo illo habens,aliam non quaero mercedem, quia ipse


321

merces est vniuersorum.

Chrys. hom. 5. in epi. ad Roman.

Bern. de diuers. af. fectionib. animae.

Nihil [enim] aliud desiderat anima, nihilaliud à Deo quaerit, quàm ipsum Deum, vtiamex affectu cordis, atque sentētia clametillud de Psalmo: Quid enim mihi est in coelo, &à te quid volui super terram? Defecit caro mea, &cor meum, Deus, cordis mei, & pars mea Deus inaeternum. Ne que enim suum aliquid, non fe-licitatem, non gloriam, non aliud quid-quam tamquam priuato sui ipsius amoredesiderat anima, quae istiusmodi est, sed to-ta pergit in Deum, vnicumq́ue eiac perfe-ctum desiderium est, vt introducat eam Rexin cubiculum suum, vt ipsi adhaereat, ipsofruatur.

Vidir [nempe] quid ibi seruaretur, & co-gitans & aestuans in cogitatione cuiusdamrei ineffabilis, quam nec oculus vidit, necauris audiuit, nec in cor hominis ascendit;non dixit; Illud aut illud mihi est in Coelo,sed, quid mihi est in Coelo? quid est illud, quodhabeo in Coelo? quantum est? quale est? &cùm non transit, quod habeo in Coelo, à tequid volui super terram? seruas tu mihi in coelodiuitias immortales, teipsum; & ego volui àte in terra, quod habent & impij, quod ha-bent & mali, quod habent & facinorosi,pecuniam, aurum, & argentum, gemmas,familias, quod habent & scelerati multi,quod habent multae faeminae turpes, multi


322

viri turpes? Haec pro magno desideraui àDeo meo super terram, cùm seruet se mihiin Coelo Deus meus.

Aug. in psal. 72.


Defecit gaudium cordis mei, versus est inluctum risus meus; defecit caro mea & cormeum Deus cordis mei & pars mea Deus in aeter-num. Renuit consolari anima mea, nisi de te,dulcedo mea. Quid enim mihi est in Coelo, & àte quid volui super terram? Te volo, te spero, tequaero; tibi dixit cor meum: Quaesiui vultumtuum, vultum tuum Domine requiram, ne auertasfaciem tuam à me.

Ambr. in orationib.

Scis igitur, occultorum cognitor Deus,quia non solùm terrâ & omnibus quae in eâsunt, sed ipso Coelo, & omnibus quae in eosunt, tu mihi carior, tu acceptior, tu amabi-lior es; diligo enim te supra Coelum &terram, & caetera omnia, quae in eis sunt.


Quidquid enim Coeli ambitu contine-tur, inferiùs ab anima humana est, quae fa-cta est vt summum bonum superiùs posside-ret, cuius possessione beata fieret.


*37


323

XXXVII. [Heu mihi quia incolatus meus prolongatus est!]

Heu mihi quia incolatus meus prolongatus est! habitaui cum habi-tantibus Cedar, multùm incolafuit Anima mea.

Psal. 119.

AN peragit solitis Phoebi rota cursibus annum,Sidereumq́ suo tempore finit iter?

Credideram fractis currum consistere loris,Tempora tam lentis ire videntur equis.

Hei mihi, decretos iam dudum expleuimus annos,Nec tamen è vitâ cedere Parca iubet!

Cur mea tam longo ducuntur stamina filo?Debueras, Lachesis, deproperasse colum.

Ecquid in his adeò delectet viuere terris?Quídve quod inuitet, tristis hic orbis habet?

Quaelibet, ah! simili mihi mors minùs aspera vita est,Si genus hoc mortis vita vocanda fuit.

Nempe gradu stabili nihil hîc immobile constat,Cuncta sed assiduâ mobilitate fluunt.

Manè dies oritur Phoebaeo splendidus auro,Squallidus emoritur, nocte premente, dies.

Nox subit Astronum rutilis comitata choreis,Nox iterum Coelo, sole fugante, fugit.

Nunc Zephyro gremium tellus spirante recludit,Nunc claudit gelidos, flante Aquilone, sinus.


324

Nunc canet niuibus, nunc spargitur alba pruinis,Nunc tepidi foliis veris amicta viret.

Mollia iam liquidas pandunt freta nauibus vndas,Iam tenet inclusas vnda gelata rates.

Nunc agitant tumido venti fera praelia Ponto,Nunc stagnat placidis caerula Tethys aquis.

Humidus effusis nunc liquitur imbribus aether,Nunc aqueâ nitidus stat sine nube Polus.

Nunc fragor horrisono Coelū quatit omne tumultu,Nunc silet, & superas pax tenet alta plagas.

Denique (quae reliquos superant incommoda casus)Moesta ferè in mediis vita trahenda feris.

Quaeq́ domus hominum, magè sunt spelaea ferarum,Quiq́ homines, hominum nil nisi nomen habent.

Scilicet insidiae, fraudesq́, doliq́ triumphant,Nec, nisi quod rigido, ius datur ense, viget.

Exulat hinc pietas, terrisq́ Astraea recessit,Fasq́ relegatum sub pedibusq́ iacet.

Adde loci faciem; locus est inamabilis, & quoLibera vix risu soluere corda queas.

Martius, heu! saeuis ardet furor vndique bellis!Nec numerat plures altera terra neces.

Hostibus in medijs, inter gladiosq́, facesq,́Hâc geris arma manu, quâ seris arua manu.

Quis velit in tantis tolerare laboribus annos,Sortis & assiduis ictibus esse scopus?

Hei mihi, decretos, iam dudum expleuimus annos!Tempora cur fati sunt ita lenta mei?

Tempora cùm numero (numero quae saepiùs exul)Iure graues damnat nostra querela moras.


325

Nec scio quae coecas hebetent obliuia mentes,Omnia queis longi sunt sua vota, dies:

Crediderim miserae nescire pericula vitae,Nec quàm sit grauis hic conditione locus.

Nam bona siderei si nossent maxima mundi,Arceri patriâ se quererentur humo.

Sed procul absentes coelestia gaudia fallunt,Raraq́ de Coelo nuncia rumor habet.

Hei mihi, quàm procul his distas, mea patria, terris!Quàm procul à Coeli finibus exul agor?

Exulibus quondam tellus fuit vltima, Tybur;Me profugam fatis vltimus orbis habet.

Et nondum infaustas colui satis incola sedes,Squallentes tenebris, tristitiâq́ domos?

Sexia Ceres caesis quoties procumbit aristis,Seruus ab Haebreo pilea sumit hero:

Cur ego non etiam seruili emancipor agro?Et rudis immunem verbere virga facit?

Cur patriae sines, portusq́ relinquere cogor,Nec sinor aetherios exul adire lares?

Deserit externas peregrina Cyconia sedes,Inq́ suas reuolat, per mare vecta, domos.

Nuncia veris auis, nidos quoque mutat hirundo,Cùm redit ad notos Bistonis ales agros.

Vrbe relegatus, patrijs Antistius oris,Redditus, exilij fine fauente, fuit.

Hei mihi, cognatis cur exul abarceor astris?Nec sinor illa meo tangere regna pede?

Lux mea, rumpe moras, satis his habitauimus oris,Aut quo non potui corpore, mente ferar.


326

Psal. 119.

Heu mihi quia incolatus meus prolonga-tus est! habitaui cum habitantibus Ce-dar, multùm incola fuit Anima mea.


TA E D E T enim me, Domine, valde vitaehuius, & istius aerūnosę peregrinationis!

Aug. ser 42. de verbis Domini.

Tota quippe vita ista, intelligentibus tri-bulatio est; sunt enim duo tortores animae,non simul torquentes, sed cruciatu alternā-tes. Horum duorum tortorum nomina sunt,timor & dolor. Quando tibi benè es, times;quando malè es, doles.


Vita haec, vita misera, vita caduca, vita in-certa, vita laboriosa, vita immunda, plena mi-serijs & errotibus, quae non est vita dicendased mors; in quâ momentis singulis mori-mur, per varios mutabilitatis defectus, diuer-sis generibus mortium. Mors ista vitalis, &vita mortalis; licet his alijsq́ue sit respersa a-maritudinibus, proh dolor! quàm plurimossuis capit illecebris, & quàm multos suis fal-sis promissionibus decipit.

Orig. hom 1. in psal. 38.

Dulcem [namque] hanc lucem, quâ nuncvtimur, illi dicunt, qui dulcedinem verae lu-cis ignorant, sed ne auspicia quidem veri lu-minis vlla senserunt, nec sciunt Angelicamvitam sperandam esse animae, cùm ex vani-tate huius vitae euaserint.



327

Greg. lib 1 t. mor. in cap. 14. Iob.

Quid amissà coelesti patriâ, repulsus homodelectatur exilio?

Ambr. de bono mortis. cap. 2.

Vitium [hoc est] nostrae infirmitatis, quivoluptate corporis, & delectatione, vitaei-stius capimur, & cursum hunc consummaretrepidamus, in quo plus amaritudinis, quàmvoluptatis est. At non sancti ac sapientes viri,qui longaeuitatem vitę huius ingemiscebant,dissolui & cum C H R I S T O esse pulcrius aesti-mantes; denique diem generationis suae ex-ecrabantur. sicut ille qui ait, pereat dies illa inquâ natus sum. Quid enim est, quo haec vitadelectet? plena aerumnarum & sollicitudi-num, in quâ innumerae calumniae & multaemolestiae, & multae lacrymae eorum qui affli-ctantur molestijs; & non est, inquit, qui eos con-soletur, & ideò laudat Eccles. defunctos magisquàm viuentes.


Vita [certè] mea, vita fragilis, vita caduca,vita quae quanto magis crescit, tanto magisdecrescit; quanto magis procedit, tanto ma-gis ad mortem accedit. Vita fallax & vmbra-tica, plena laqueis mortis; nūc gaudeo, nuncstatim tristor, nunc vigeo, iam infirmor, nuncviuo, statim morior, nunc felix appareo sem-per miser, nunc rideo, nunc fleo; sicq́ue om-nia mutabilitati subiacent, vt nihil vna horain vno statu permaneat.

Nec terra intrepida est, quatitur sed turbine venti,Inq́ vicem cedunt tempora prompta sibi.


328

Nox tegit atra diem, tempestas aethera fuscat,Astrorum obscurat sol radiansq́ decus.

Sol tegitur nebulis, rediuiuaq́ luna resurgit,Dimidiâ Coelum parte latetq́ sui.

Naziā. carm. de humana nat.

Quae vita haec? tumulū à tumulo peto rursus, & ignisPost tumulum rursus me tumulabit edax.

Idq́ ipsum est, quod viuo, velut rapidissimus amnis,Qui sursum exoriens semper ad ima fluit.

Carm. de externi hominis vilitate.

Chrys. in Psal. 119.

Est enim praesens vita Incolatus & quid di-co incolatus, cùm res sit vel incolatu inferior,vnde C H R I S T V S etiā, ipsam vocauit viam,dicens: angusta est porta, & arcta est via quae ducitad vitam.


Via quippe est vita praesens, quâ ad patriāten dimus; & idcirco hîc occulto iudicio, fre-quenti perturbatione conterimur, ne viampro patriâ diligamus. Solent enim nonnulliviatores, cùm amoena fortasse in itinere pra-ta conspiciunt, pergendi moras innectere, &à coepti itineris rectitudine declinare; eorū-q́ue gressus tardat pulcritudo itineris dumdelectat. Electis ergo suis ad se pergentibusDominus, huius mundi iter asperum facit, nedum quisque vitae praesentis, requie, quasi a-moenitate viae pascitur; magis eum diu perge-re, quàm citiùs peruenire delectet; ne dumoblectatur in viâ, obliuiscatur, quod deside-rabat in patriâ.

Sed haec est doctrina optima atque adeòprima, scire nos esse inquilinos in vitâ praesenti.


329

Qui rerum quae hîc sunt est hospes, erit rerūsupernarum ciuis. Qui eorum quae hîc sunt,est hospes; non lubēter versabitur in praesen-tibus. Non domus, non pecuniae, non alimē-ti, nec alterius eiusmodi curam gerit, sedquemadmodum qui in aliena versantur, ni-hil non agunt & procurant vt patriae suae re-stituantur, & quotidie vrgent & festinant, vteam quae eos tulit, videant. Ita etiam qui a-more fururorum tenetur, nec rebus praesen-tibus aduersis animum demitter, nec secun-dis efferet, sed vtrasque praetercurret tam-quam qui viam ingreditur. Quocirca iube-mur etiam dicere in Oratione: Adueniat Reg-num tuum, vt illius diei desiderium & cupidi-tatem animo nostro versantes & ipsum praeoculis habentes, ne videamus quidem prae-sentia. Si enim Iudaei Hierosolymam deside-rantes, etiam postquam liberati sunt, deflentpraeterita; quaenā dabitur nobis venia, quae-nā relinquetur defensio, si non supernae Hie-rusalem teneamur vehementi desiderio? Vi-de ergo quomodo hi quoque lamentantur,quod cum illis versentur: Habitaui dicentes,cum tabernaculis Cedar, multùm incola fuit Animamea: Hîc enim non solùm deflent quòd in a-liena habitent, sed etiam cum Barbaris ver-sentur. Neque enim haec vita est eò tantùmlaboriosa, quòd plurimam habet vanitatem

Chrys. in psal. 119.

& curas importunas, sed quòd etiam multus


330

sit malorum prouentus. Nihil est autem gra-uiùs & molestiùs, quàm quae est cum huius-modi hominibus congressio. Est Barbarorū,cum ijs in quos imperium obtinuerunt, in-star ferarum agere; vt qui tugurijs & tento-rijs vtantur, & ad immanitatem ferarum sintredacti: sed his multo sunt efferationes, rap-tores, auari & qui impudicè ac libidinosè &in delicijs vitam transigunt. Multùm incola fuitanima mea; non multùm propter multitudi-nem, sed propter rerum difficultatem. Etsienim sit exiguum, videtur esse multum ijsqui affliguntur. Nonnulli è vulgo, pusilli &abiecti animi, qui etsi per multos annos vi-xerint eos paucos esse dicunt. Quibus, quidesse potest à ratione alieniùs? quid verò cras-siùs ijs, qui coelo proposito, & ijs bonis quaesunt in coelis, quae nec oculus vidit, nec auris au-diuit, ore hiante vmbras stupent, nec voluntvitae praesentis Euripum traijcere, in perpe-tuis fluctibus, tempestatibus & naufragijsvolutati?

Nysse.

O vita quę tantos decipis, de proprijs tan-tos seduxisti, tantos excoecasti! Quae dumsurgis, nihil es: dum videris vmbra es, dumexaltas fumus es. Dulcis es stultis, amara sa-pientibus; qui te amat, non te cognoscit; quite contemnunt, ipsi te intelligunt. Vae qui ti-bi credunt! Beati qui te contemnunt! veranon es vita, quam te ostendis. Alijs ostendis


331

te longam, vt perdas in finē, vt faciant quodvolunt; alijs breuem, vt dū poenitere volunt,non permittas. Sic est vita nostra, quasi ho-mo in domo alienâ, nesciēs quâ horâ vel dieDominus domus dicat: vade foras, quia nonest tua domus in quâ es. O saeculum vanum!quid nobis tanta promittis, dum decipis?

Aug. ser. 49. ad fratres in Eremo.

Ambr. in orationib.

Erraui, fateor, sicut ouis perdita, & incolatusmeus prolongatus est, atque procul protectussum à facie Dei mei, in hanc exilij coecitatem,vbi expulsus à Paradysi gaudijs, deploroquotidie mecum super miserias captiuitatismeae, lugubre carmen, ingentesq́ue lamenta-tiones, dum recordor tui, mater Hierusalem,dum stant pedes mei in atrijs tuis sancta &decora Sion!

Heu quassa nostra C H R I S T E mi, vis concidit!Heu quas procellas excitat corpus mihi!Heu quàm incolatus se meus longè extulit!Omninò rerum sum satur praesentium,Census, inopiae, gaudij, molestiae,Famae, dedecoris, hostium & chari gregis.

Naziā. ad Christum. Alibi optans sinem vitae.

Infelices quorum vita est in exilio, vita inpericulo, finis in dubio, nesciens finē nostrūquia omnia in futurum reseruantur incerta.Adhuc in Pelagi fluctibus versamur suspi-rantes ad te, portum maris. O patria nostra!patria secura! à longè te videmus, ab hoc ma-ri te salutamus, ab hac valle ad te suspiramus,


332

& nitimur cum lacrymis, si quomodo ad teperueniamus.



Sed quia dum sumus in corpore peregrinamur àte Domine, non habemus hic ciuitatem manentē,sed futuram inquirimus; noster autem muni-cipatus in coelis est. Ideò duce gratia tuâ, in-gredior in cubile cordis mei: & canto tibia-matoria, Rex meus, & Deus meus, gemēs in-enarrabiles gemitus, in loco peregrinationismeae, vbi cantabiles mihi sunt factae iustificationestuae. Et recordans Hierusalem, extendo in eā,sensum cordis; Hierusalē patriam meā, Hie-rusalem matrem meam, te q́ue super eam re-gnatorē, illustratorē, patrē, tutorem, patro-num, rectorem, pastorē, castas & fortes deli-cias, solidū gaudiū & omnia bona, ineffabiliasimul omnia, quia vnū summū & verū bonū.

Aug. solilo. cap. 35

O gaudiū super gaudiū, vincēs omne gau-dium, extra quod non est gaudium! Quandointrabo in te, vt videā Deum meum, qui ha-bitat in te? Ibo illuc, & videbo visionē hanc gran-dem. Quid est, quod me detinct? Heu me, quiaincolatus meus prolongatus est! Heu me, quamdiudicetur mihi; vbi est Deus tuus? Quam diu dice-tur mihi; expecta, reexspecta? & nūc, quae est expe-ctatio mea, nónne Domine Deus meus? Saluatoremexpectamus Dominū nostrū I E S V M C H R I S T V M ,qui reformabit corpus humilitatis nostrae configura-tū corpori claritatis suae. Expectamus Dominū quādoreuertatur à nuptijs, vt inducat nos ad suas nuptias.


*38


333

XXXVIII. [Infelix ego homo]

Infelix ego homo, quis me liberabit de corpore mortis huius?

Ad Roman. 7.

INfelix! vbi nunc bona tot, quae perdita plango,Sed frustrà, planctu non reuocanda meo?

Tot bona! quid repetis dolor? ah! meminisse nocebit:Amissae cruciant dum memorantur opes.

Vtilius veteris fortunae nescius esses,Cùm mala sors fato deteriore premit.

Passim hominum satira est, decepti noxa parentis,Stultitiae solus scilicet ille reus.

Adam, Adam simplex; Adam, Adam vxorius audit;Pluribus, aut totidem vapulat Eua probris.

Non ego sic: sed, si gemitus sinit edere vocem,Pars, fateor; mundi in crimine, magna fui.

Te quoque, cui primos studum damnare parentes,Peccati memorem conuenit esse tui.

Cùm vitae & mortis non felix alea iacta est,Collusor proaui dilapidantis eras.

Credite posteritas, Adam vos estis & Eua,Et vestrae pomum corripuêre manus.

Hinc nudi, gens pelliceâ dignissima zonâ,Et pudor & dolor, & Numinis ira sumus.

Non querar acceptae tot publica vulnera cladis,Materies elegis sum satis apta meis.


334

Ordior à cunis; hîc mecum lacryma nata est,Hic docuit vitae syllaba prima, queri.

Mensis erat Maius, mensis gratissimus orbi,Sed, mea si reputem fata, December erat.

Septima lux ibat, quae si suprema fuisset,In cineres isset muta querela meos.

Cùm tandem post luctam vteri, horribilesq́ vlulatus;Progenies ceruae parturientis eram.

O Mater, scio, tunc Mater, noua facta Rebecca es,Tunc serus subijt virginitatis amor.

Diriguit nutrix, pallens pater ora retorsit,Et cunae in laeuum procubuêre latus.

Horror & horror erat, vox omnibus, omnibus vna,Heu puer, heu quantis gignitur ille malis!

Atra dies, Aegyptiacâ dignissima nocte,Quâ, de me, licuit dicere; Natus homo est.

Atra dies! neque te Titan, neque Cynthia nôrit,Nec stata qui Coeli tempora, Ianus agit.

Illa dies, abeat graias orsura Kalendas,Nullus eam cupiat mensis, habere suam.

Si redeat, redeat piceis frontem obsita nimbis,Et gelidum densâ grandine tunsa caput.

Tum tonitru & fulmen funesto aduerberet igne,Et sibi sic hostem nouerit esse Deum.

Sentio iam, quod fatidici plorastis amici:Mentitur vitae, clepsydra nulla meae,

Tanti erat haec soboles, lacrymis assueuimus indè,Indè, oculos rarò deseruêre meos.

Nam postquā posita est praetexta, nucesq́, trochusq.́Et bulla ad patrios victima facta lares;


335

Tunc ego, quae meliùs nescirem, discere coepi:Primus erat, sortem plangere posse, dolor.

Et vix posse datum est, saepè obluctata fuit mens,Naturae impatiens subpede colla premi.

Surgere saepè adnixa, suoq́ irrumpere Coelo,Nec poterat pigrâ tollere corpus humo.

Tum vibrans oculos, oculos tristi imbre natantes,Ah superi! dixit, (caetera fletus erant)

Et rursum ah! ah! (sed per luctisonos singultusIpse sibi obsistens non sinit ire dolor)

Sic puto Rex fremuit, dum crescere cornua sensitQui bos ex homine est, de boue factus homo.

O Deus, ô superi, patientia vincitur! ô quis,Qui me mortali corpore soluat; erit?

O quis erit? nostris qui cantet in auribus, istudQuod voueo toties, ilicet, ô quis erit?

Ille, necaturum mihi mergat in ilia ferrum,Pocula Thessalico misceat ille fauo.

Nec liquido plumbo, nec auaro terreor vnco,Mors miserae quâuis condicione placet.

Aeratos gemitu doceam mugire iuuencos,Supposito quamuis excrucianda rogo.

Aut etiam iubear (quamquam pudor ista vouere)Inter Vlysseos exululare lupos.

O Deus, ô superi, patientia vincitur! ô quisQui me mortali corpore soluat, erit?

Parce Deus, ne crudelem vox impia iactet,In furias quando praecipitata ruit.

Hîc propè barbaries poterit clementia dici,Ad poenas veniat si stupefacta meas.


336

Corpora corporibus coniunxit mortua viuisIlle, hominem quem vix dicere fama potest.

Me viuum cruciat (magis hoc ferale) cadauer;Nec, quae dissidium finiat hora, venit.

O Deus, ô superi, patientia vincitur! ô quisQui me mortali corpore soluat, erit?


337

Ad Rom. 7.

Infelix ego homo! quis me liberabit decorpore mortis huius?

Ambr. ser. 22. in psal. 118.

QVomodo viuit anima operta mortisinuolucro?

Naziā. ora. 16.

Corpori quonammodo coniunctus sim,haud equidem scio; quoque pacto simul &Imago Dei sim & cum coeno voluter; quod& cùm pulcrâ valetudine est, bello me la-cessit; & cùm bello premitur, moerore me af-ficit: quod & vt cōseruum amo, & vt inimi-cum odi atque auersor; quod & vt vinculūfugio & vt cohaeres vereor: si debilitare illud& conficere studeo, iam non habeo quo so-cio & opitulatore ad res praeclarissimas vtar;sin contrà, vt cum socio & adiutore mitiùs a-gam, nulla iam ratio occurrit quâ rebellan-tis impetum fugiam, atque à Deo non exci-dam, compedibus degrauatus, vel in terramdetrahentibus vel in eâ desinentibus. Hostisest blandus & placidus, insidiosus amicus. Omiram coniunctionem & alienationem!Quod metuo, amplector; quod amo perti-mesco. Antequam bellum gesserim, in gratiāredeo; antequam pace fruar, ab eo dissideo.

Cur carnis laqueis tu me, Pater, implicuisti?Cur vitae miserae, cur coenosoq́ barathro?

Naziā. carm. ad Christum.

Ecce corpus quod corrumpitur, aggrauat ani-mam. Vitam ergo habet anima in corporecorruptibili. Qualem vitam? oncra patitur,


338

pondera sustinet. Ad ipsum Deum cogitan-dum (sicut dignum est ab homine cogitariDeum) quanta impediunt veluti interpel-lantia de necessitate corruptionis humanae?Quanta reuocant? quanta à sublimi intētio-ne detorquent? quanta interpellāt? quae tur-ba phantasmatum? qui populi suggestionū?[Iam] quis non aegrotat in hac vitâ? quis nonlongum languorem trahit? Nasci hîc in cor-pore mortali, incipere aegrotare est. Quoti-dianis medicamentis fulciuntur indigentiaenostrae. Quotidiana medicamenta sunt refe-ctiones omnium indigētiarum. Fames, nón-ne te occideret, nisi medicamentum appo-neres? Sitis, nónne te perimeret, nisi eam tubibendo non penitus extingueres, sed dif-ferres? reditura est enim sitis paullulùm tem-perata. Temperamus ergo istis somentis ae-rumnam aegritudinis nostrae. Stando lassatuseras, sedēdo reficeris: ipsum sedere medicinaest lassitudinis. In illa medicina rursus lassaris,diu sedere non poteris. Quicquid est, vbi fa-tigationi succurritur, alia fatigatio inchoatur.

Aug. in ps. 102.

Quod meliùs ostendimus; si priùs carnis& pòst, pondera mentis exprimamus. vt e-nim taceamus hoc, quod dolores tolerat,quod febribus anhelat, suâ quâdam aegritu-dine constringitur. Ipsa haec corporis nostri,quae salus vocatur, aegritudo est. Nam otiotabescit, opere deficit: inediâ deficiens, cibo


339

reficitur vt subsistat; refectione lassessens,abstinentiâ releuatur, vt vigeat; aquâ perfun-ditur ne arescat; linteis tergitur, ne ipsa ni-mis perfusione linquefiat; labore vegetatur, nequiete torpeat; quiete refouetur, ne laborisexercitatione succumbat; fatigatur vigilijs,somno reparatur; oppressa somno, vigilijsexcutitur, ne suâ peius quiete lassetur; vesti-bus tegitur, ne frigoris aduersitate penetre-tur; quaesito calore deficiens, aurarum flaturefouetur; cumq́ue indè molestias inuenit,vnde vitare molestias quaesiuit, malè saucia-ta (vt ita dixerim) de ipso suo medicaminelanguescit. Remotis ergo febribus, cessanti-busq́ue doloribus, ipsa nostra salus aegritudoest, cui curandi necessitas numquam deest.Quot enim solatia ad viuendi vsum quaeri-mus, quasi tot, aegritudini nostrae medicamē-tis obuiamus. Sed ipsum quoque medicamē,in vulnus vertitur, quia exquisito remediopaulò diutiùs inhaerentes, ex eo grauiùs defi-cimus, quod prouidè ad refectionem para-mus. Ipsa quoque mens nostra, à secreti inte-rioris securo gaudio exclusa, modò spe de-cipitur, modò pauore vexatur, modò doloredeiicitur, modò falsâ hilaritate releuatur;transitoria pertinaciter diligit, eorumq́ue a-missione incessanter atteritur, quia & inces-santer, cursu rapiente, permutatur

Greg. c. 22. in cap. 7. Iob.


Habes, ôanima mea, inimicum. domesti-


340

cum, hostem amicum, aduersarium propin-quum, qui tibi malum pro bono reddidit, &sub specie amicitiae crudelior existens inimi-cus, his omnibus & alijs infinitis bonis te pri-uauit! Hic hostis, (saluâ tuâ reuerentiâ) estcaro infelix & misera, multū tamen tibi dul-cis & dilecta. Hanc cùm pauisti, inimicumpessimum contra te erexisti. Hanc cùm ho-norasti, hostem crudelissimum contra te ar-masti. Scio, inquit, Bernardus, ô anima, quē-dam qui plures annos tecum vixit, ad men-sam tecum sedit, cibū de manu tuâ sumpsit,& in sinu tuo dormiuit; cùm voluit, tecumcolloquium habuit. Hic iure haereditario ser-uus tuus est, sed quia delicatè nimis enutristieum, & virgae pepercisti, leuauit calcaneumsuper caput tuum, & te in seruitutem rede-git. O anima miserabilis & misera, quis te li-berabit de vinculo improperij huius! Recor-dare, ô anima, primordia tua; attende quodes insignita Dei imagine. Quid tibi cū carne,vnde ista pateris? si diligēter cōditiones eiusaduertis, numquā vilius sterquiliniū vidisti;si eius miserias enumerate velis, quā onustasit peccatis, pruriēs cōcupiscentijs, occupatapassionibus, polluta illusionibus, cō fusioneplena, ignominiâ repleta, quid de eâ habesaliud quā cogitationes foedas & immundas?

Exitiosa caro, Beliae tenebrosa procella,Exitiosa caro, quâ fluit omne scelus!


341

Coenum, massa grauis plumbi, limosa catena,Bellua pugnaci prodita materiâ.

Pestifer aestus, heraeq́ tuae vinclum atque sepulcrumFormae, quae superâ venit ab arce mihi.

Naziā. carm. aduers. carnē.

Bern. ser. de tripl. gen. cogita.

Non sine causâ dictum est; hominem plas-matum, non de terrâ quâlibet, sed de limo. Vi-de enim quàm limosum sit corpus, quod ipsiquoque spiritujtam fortiter, & paenè indisso-lubiliter inhaeret, vt vix cum multâ affli-ctione possit aliquando separari.

Eia age mens; nam te nunc alloquar, atque ea dicamQuae fore narratu non aliena puto.

Ecquid es, ô mea mens? & quis tibi contigit ortus?Atque cadauer olens quis tibi fortè dedit?

Quis solidis vitae astrinxit grauibusq́ catenis,Pendentem assiduè lumina fixa solo?

Naziā. car. de muma nat.

Vniuersa vanitas omnis homo viuens, quî autēde hâc vitâ accipiatur ista sententia; audi Ec-clesiasten protestantē & dicentē; laudaui om-nes qui mortui sunt super omnes qui viuūt, quicūqueipsi viuunt vsque modò, & bonus super istos duos quinondū natus est. Laudat ergo mortuos plusquāviuos; quia illi hoc saltē lucri habēt, quòd devinculis huius corporis liberati sunt, nec vl-tra carne ac pellibus induti sunt, nec ossibusac neruis inserti sūt, nec vltra subiacēt neces-sitati corporis. Si ergo intellexisti, quale sitviuere in carne (etiamsi Moyses sit quis, velquisquis ille est) molesta ipsi est ista vita. Nōenim à corruptione resoluitur, quae mortali


342

corpore, terrenoq́ue circumdatur. vide ergo,quoniam vniuersa vanitas est omnis homo viuens;contēnamus istā vitā, & festin emus ad san-ctam vitā & beatā ac verā & in illam animo& mente tendamus, omni vanitate discussâ.

Orig. hom. 1. in psal. 38.

Aug. lib. 13. de Ciu. cap. 10.

Ex quo enim quisque in isto corpore mo-rituro esse coeperit, numquam in eo non agi-tur, vt mors veniat. Hoc enim agit eius mu-tabilitas, toto tempore vitae huius, si tamenvita dicenda est, vt veniatur in mortem.

Ambr. lib. de bon. mortis cap. 2.

Pereat dies in quâ natus sum, aie bat Iob: Quidenim est quod haec vita delectet, plena ae-rumnarum & sollicitudinum, in quâ innu-merae calumniae & multae molestiae & multaelacrymae eorum qui afflictantur molestijs, &non est, inquit, qui eos consoletur. Et ideò laudatEcclesiastes defunctos magis quàm viuētes,& optimus, inquit, supra hos duos, qui nondū natusest. Et alibi idem Ecclesiastes, meliorem lon-gaeuo viro asseruit, quem ab ortu eiecit ma-ter sua, quia non vidit hęc mala, quae fiunt inhoc mundo, nec in has venit tenebras, necin vanitate ambulauit saeculi. Quid enimboni est homini in hâc vitâ?

Aug. in Ps. 102.

Cognouit se Paulus in miseriâ, in gemitu,in rixâ, in contentione; ipse secum sibi nonconcordans, à se dissonans, à se resiliens. Etquid ait optans pacem, pacem veram, pa-cem supernam? Infelix ego homo, quis me libera-bit de corpore mortis huius?


*39


343

XXXIX. [Coarctor è duobus]

Coarctor è duobus, desiderium habens dissolui, & esse cum C H R I -S T O .

Ad Philip. 1.

QVid faciam gemini flammata, cupidine voti?Anteferam terras? anteferámne Polum?

Tutius abrupto corpus dissolvere nodo,Tristia quàm capto vincula ferre pede.

Iamq́ mei toties mihi ianua pulsa sepulcri,Dura sed ad nullas ianua mota preces.

Pergite nere bonae restantia stamina Diuae,Nec Laetho clausas esse iubete fores.

Aspice, lux, quanto luxentur brachia nisu;Vtq́ ferè à membris distrahar ipsa meis.

Distrahar vt mediam tibi me coniungere possim,Vnaq́ sit saltem pars tibi nexa mei.

Non sinis, & rides nil proficientia vota,Quodq́ negas toties, vis tamen vsque peti.

En peto quod renuis, geminasq́ exporrigo palmas,Et tibi, quas nequeo nectere, tendo manus.

Saepè mihi de te, mendacia dulcia fingo,Vincula ceu positâ compede fracta forent:

Et dico; meus hic, prendiq́ & prendere certat,Meq́ sed vt video, dissimulanter amat.

Tam bona credulitas erat haud indigna fauore,Debueratq́ meos expedijsse pedes.

Si tamen implicitam pedicis, cupis vsque teneri,Hîc ego conatu deficiente cadam.


344

Ast redit, & velut allabens sese ingerit vltrò,Spemq́ iterum nutu sollicitante facit.

Surgam supremumq́ amplexibus obuia curram,Collaq́ furtiuâ fraude, negata petam.

Quàm propè, quàm propè sum! vestis pars vltima tacta est,Iam puto, vicinâ prendere posse manu.

O Amor! ô dolor! affectum deludis hiantem,Decipit amplexus mobilis aura meos!

Et licet aut digitis tribus aut vix quattuor absis,Semotus medio crederis orbe mihi:

Nempe pater Pelopis sic poma fugacia captat,Poma datam toties fallere docta fidem.

Dum modò prona arbos patulo super incubat ori,Osq́ iterum, fructu decipiente, fugit.

Ludicrares Amor est, falliq́ & fallere gaudet,Sed fraus supplicio non caret illa suo.

Decepti, quo tormento crucientur amantesExemplo poterit discere quisque meo:

Quique alium ludit (sed rarum est ista fateri)Ipse suo patitur vulnera facta dolo.

Nescieram, mea lux, istis te fraudibus vti,Sed nimis expertam iam sua poena docet.

Vt canis indomitâ iactans ceruice catenas,A populo solui praetereunte rogat;

(Ni faciat, querulis vlulans latratibus auras,In sua conuerso vincula dente furit)

Sic queror & supplex toties ad vota recurro,Vt praestes, quam me poscere cernis, opem.

At postquam implacido vertisti lumina vultu,Nec placuit pedibus demere vincla meis.


345

Clamaui; ô truculentum & inexorabile pondus!Quin etiam dicta est saepè catena nocens.

Hanc trahat Autolycus, trahat hāc furiatus Orestes,Aut qui tardipedes vertit in antra boues.

Sentiat hanc Scyticâ damnatus rupe Prometheus;Aut Scinis, aut scelerum quis feritate prior.

Scilicet à nimio venit haec dementia luctu,Error & hic, sese quo tueatur, habet.

Compedibus facile est saeuoq́ ignoscere ferro,Durior at vinclis qui ligat illa, suis.

O vbi littoreâ vinctam qui rupe puellamBellerophon volucri rettulit ales equo?

En ego barbaricae constringor mole catenaeSeruus vt à rigido transfuga vinctus hero.

Et quoties patrias assurgere nitor in auras,Deprimor hospitij pondere victa mei.

Nempe ita dat pueris captus ludibria passerDum fugit & reuocant fila reducta fugam.

Et licet è dominis coenétve, bibatve labellis,Mauelit in syluas liber abire suas.

Sic quamuis nitidâ pastae bene corte palumbes,Anteferant caueae rusq́, nemusq́ suae.

O mea si lacrymis mollescere vincula possent!Dudùm essent lacrymis mollia facta meis.

Lux mea, tende manus; contra tibi tendo catenasHas nisi qui vinxit soluere nemo potest.


346

Ad Philip. 1.

Coarctor è duobus, desiderium habensdissolui, & esse cum C H R I S T O .


QV I D faciam miser ego, grauedinecompedis mortalitatis meae constrictus?quid faciam?

Quaenam haec lex? cur me constringunt vincula carnis?Spiritus & socium tam graue corpus habet?

Naziā. car. de. animae calam.

Aug. in Ps. 78.

Compedes sunt infirmitas & corruptibilitascorporis, quae aggrauant animam; ab hiscompedibus concupiscebat dissolui Apostolus& esse cum CHRISTO.

Aug. manu. cap. 8.

Vtinam remissa peccatorum mole, me [quo-que] vltimum seruorum CHRISTI, iuberetDiuina pietas, hanc carnis sarcinam depone-re, vt in suae Ciuitatis gaudia aeterna repau-sandus transirem!

Corporeâ nec mole grauis mens vergat ad ima,Ac velutiplumbi massa profunda petat.

Naziā carm. de animae calamit.

Me miserum, caro quem remoratur perfida; coeliAd Dominum, cursu dum properante feror!


Naziā. in luctu.

- Echenaeidis instarQuae velut iniectâ properantem compede puppimDetinet. -

Naziā. praecep. ad Virgines.


347

Ah grauibus me solue, Pater supreme, catenis,Inq́ Beatorum me trahe sancte choros!

Naziā. in luctu.

Ambr. de bono mortis, cap. 3.

Soluimur enim hoc nexu animae, & corporis,cùm recedimus: vnde & Dauid ait, dirupistivincula mea. Mors igitur solutio est animae &corporis. Denique & in Apostolo docuimuslectum; dissolui & cum C H R I S T O esse multomelius. Solutio autem ista, quid aliud agit,nisi vt corpus resoluatur & quiescat; animaautem conuertatur in requiem suam, & sitlibera, quae si pia est cum CHRISTO futura sit?Quid igitur in hac vitâ aliud iusti agunt, nisivt exuant se huius corporis contagionibus,quae velut vincula nos ligant, & se ab his mo-lestijs separare contendant, renuncient volu-ptatibus atquae luxuriae, fugiant flammas li-bidinum?

Iustos enim quamuis nullus desideriorumcarnalium tumultus possideat; duris tamenvinculis eos in hâc vitâ positos, suae molestiacorruptionis ligat: scriptum quippe est: Cor-pus quod corrumpitur aggrauat animā. Eo itaqueipso quo adhuc mortales sunt, corruptionissuae pondere grauantur, & astricti molestiâ vinctisunt, quia in illâ adhuc libertate vitae incorru-ptibilis non exurgunt. An non duro molestiaevinculo ligantur, quorum nimirum mens, sinelabore, in ignorātiâ soluitur, & non nisi cumstudio laboris eruditur? quae coacta erigitur,libens iacet, ab infimis vix leuatur, & tamen


348

eleuata protinus labitur semetipsam laborio-sè vincendo, superna conspicit sed reuerbe-rata. An non duro molestiae vinculo ligan-tur, quos cùm accensus spiritus ad sinum pa-cis intimae pleno desiderio pertrahat, feruen-te certamine, caro perturbat? Quibus exce-ptis etiam ea vincula sustinent, quae grauis ex-teriùs necessitas astringit; esurire quippe siti-re, lassescere, vincula corruptionis sunt, quaescilicet solui nequeunt, nisi cùm in illam im-mortalitatis gloriam, nostra mortalitas per-mutatur.

Greg. lib. 4. moral. cap. 40.

Idem cap. sequent.

Sed cùm corruptibili carne exuimur, qua-si ab his, quibus nunc astringimur, molestiaevinculis relaxamur. Praesentari namque iamDeo cupimus, sed adhuc mortalis corporisobligatione praepedimur. Iure ergo vincti di-cimur. quia adhuc incessum nostri desiderij, adDeum liberum non habemus. vnde bene Paullusaeterna desiderans, sed tamen adhuc corru-ptionis suae sarcinam portans, vinctus clamat:Cupio dissolui, & esse cum C H R I S T O ; dissolui e-nim non quaereret, nisi se procul dubio vin-ctum videret. Hęc autem vincula, quia certissi-mè rumpenda in resurrectione conspexerat,iam quasi rupta gaudebat Propheta cùm di-ceret: Dirupisti vincula mea, tibi sacrificabo ho-stiam laudis.

Ambr. lib. de bono mort. cap. 2.

[Sic] Simeon se dimitti postulabat à Do-mino, quasi à vinculis quibusdam ad liberta-


349

tem festinaret. Sunt enim velut vincula quędamcorporis huius, & quod grauius est vincula tē-tationum, quae nos alligant & ad iniuriam captiui-tatis astringunt quâdam lege peccati. Quidigitur tantopere istam vitam desideramus inquâ, quanto diutiùs quis fuerit, tanto maioreoneratur sarcinâ peccatorum? vnde Iacob di-xit: dies annorum vitae meae, centum triginta, mini-mi & mali; non quia dies mali, sed quia nobisaccessu dierum, malitiae incrementa accu-mulantur.Nullus enim dies sine nostro peccato prae-terit: vnde egregiè Apostolus ait: mihi viuereCHRISTVS est, & mori lucrum; aliud ad neces-sitatem vitae referens, aliud ad mortis vtilita-tem. Et addidit. Dissolui enim & esse cum CHRI-STO multo melius; permanere autem in carne ma-gis necessarium propter vos.

Sed sicut auceps auium aut visco aut reti ingrano aliquo captum, tenet passerem, & manusuâ subtilissimo funiculo ligatum retinet, & quasidimittens laxum de manu suâ; dat ei liberamvolandi potestatem; at ille auidus ad volan-dum, elapsumq́; se putans, alacer altiora ap-petit; sed iste summum funiculum tenens, re-stringit eum cùm volauerit, & ad se trahit abspe volandi & viuendi deceptum; ita & dia-bolus versutus venator & per spiritum prae-sumptionis, laqueo suo deceptum implicathominem. Qui semel haeserit, vult quidem


350

ab eo euelli, sed vinculum velox venator te-nens, reuocat captum semel in laqueo & re-uolutum premit.

Chrys. ser. de poenit.

Idem homil. 55. ad pop. Antio.

Quousque [ergo] hîc erimus affixi? adhae-simus terrae tamquam vermes, in coeno vo-lutamur: corpus de terrâ nobis Deus contu-lit, vt ipsum & in coelum reuehamus, non vtanimam per ipsum ad terram detrahamus. Ter-renum est, sed si velimus efficitur coeleste?trahe te ipsum ad illum, qui te sursum tollit.pondere quodam vetustatis grauaris.

Erige te mea mens, capiant te obliuia mundi,Nec trahat in vitium te male-blanda caro.

Naziā ad animam.


Eia dulcissime I E S V , transfige saluberri-mo vulnere amoris tui medullas animaemeae, vt verè ardeat, langueat & liquefiat, &solo tuo desiderio deficiat, cupiat dissolui & essetecum. Te solum semper esuriat, panem vitaecoelestis, qui de coelo descendisti! te siriatfontem vitae, fontem aeterni luminis, torren-tem verae voluptatis, te semper ambiat, tequaerat, teq́ue inueniat, in te dulciter re-quiescat!


*40


351

XXXX. [Educ de custodiá animam meam]

Educ de custodiá animam meam, ad confitendum nomini tuo.

Psal. 141.

LIbera quae potui spatioso ludere Coelo,Cernis, vt angusto carcere clausa premar?

Heu dolor! vt miseras me lux effudit in auras,Ipsa loco caueae membra fuêre meae.

Pes compes, manicaeq́ manus, neruiq́ catenae,Ossaq́ cancellis nexa catasta suis.

Quo mihi cognati natiua repagula claustri,Damner vt hospitij compede vincta mei?

Siccine, more Chelys, breuibus tegar abdita conchis,Angelicos inter vix minor vna choros?

O quoties quaesita fugae fuit ansa pudendae!In votis quoties restis & vnda fuit!

Saepè quidem rapto felix Lucretia ferro,Faustaq́ combibito Porcia dicta foco est.

Visa nec Assyriae tristis mihi sica puellae,Heu nimis in geminas prodiga sica neces!

Sed negat haec animis Numen solatia captis.Nec sinit hâc vinctos fata praeire viâ.

Ergo Syracosiis malim iacuisse cauernis,Aut Danaës rigidâ delituisse serâ:

Nec verear curui Cretaea volumina septi,Vnde citam rapuit Daedalis ala fugam.


352

Altaq́ Romulei neque sistent moenia valli,Sorte Remi trepidem transilüisse sudes:

Mille Semirameos vel claudant ostia muros,Flagitium clausas sit violasse seras.

Vt fuerit; mediâ saltem Babylone vagarer,Liberaq́, hâc quamuis cingerer vrbe, forem.

Donec at haec captam retinent ergastula mentem,Mens nequit agnati templa subire poli.

Quin suêta imperiis iacet hîc captiua voluntas,Nec bona quae vellet, vincula velle sinunt.

Euge semel nostrae, mea lux, succede catastae,Non sinet amplexus explicuisse locus.

Si tamen insidiae vel ahena repagula terrent,Fac pateat demptâ ianua laxa serâ.

Captiuum gemitu fertur reuocasse Magistrum,Oblitus caueae psittacus ipse suae.

Eia graues resera, noue Iane patulcie, vectes;Non erit haec dextrae gratia prima tuae.

Angelico, memini, patefactas impete portas,Claustraq́ suffractis dissilüisse seris;

Cùm stupuit lapsas manibus, pedibusq́ catenas,Vixq́ Petrus patulas credidit esse fores.

Nullus obit nostris obses vadimonia vinclis?Liberat Herculeâ Thesea nullus ope?

O vbi nunc Minyis fidissima turba maritis,Vincula pro captis ausa subire viris!

Aut qui VVandalicis obses ergastula neruis,Ipse sui capitis iussit abire lytro?

Lux mea, pande fores, inamoenaq́ claustra resolue,Et sine sidereas aetheris ire vias.


353

Aut spectanda tuo vis ducar praeda triumpho,Vt Scyticus caueae pompa Tyrannus erat?

En manus, en digiti rimis hiscentibus extant,Cur ego non digitos tota manumq́ sequor?

Quâ caput, hâc reliquae subrepit cauda colubrae,Cur mihi serpentis lubrica pellis abest?

Cortis obit toties volucris captiua fenestras,Et notat an tacitae rima sit vlla fugae;

Nexaq́ sollicitans furtiuo vimina rostro,Natiuas nemorum tentat adire domos.

O Catharis, niueiq́ polo comes agminis Agnes!O casta Vrsulidum, Sophiadumq́ cohors!

Vos ego, dimidium vestri modò nobile testor(Dimidium vester quod sibi iunxit amor)

Pandite ferratos, ergastula barbara, postes,Inserar vt vestris dimidiata choris.

Dimidium felix, vinclis socialibus exsors,Cui licet in plenas iam caluisse faces!

Lux mea, tam durum residet tibi pectore ferrum,Vt neque captiuae commoueare prece?

Non ego, sed nostrae Tu maxima caussa querelae es;Spectat enim laudes ista querela tuas;

Non benè conueniunt rigidis tua carmina clathris,Quis queat in caueâ cantibus esse locus?

Libera quae vernis cantat auis Attica syluis,Capta silet, solitos nec ciet ore modos.

Eia age, pande fores inamoenaq́ claustra resolue,Et sine sidereas aetheris ire vias.

Aut tua si cupidam praeconia dicere temnis,Inuidus in laudes efficiêre tuas.


354

Psal. 141.

Educ de custodiâ animam meam, ad con-fitendum nomini tuo.

Aug. in ps. 145.

LA V D O quantum possum, tenuiter, exi-liter, infirmiter. quare? quia quamdiusumus in corpore, peregrinamur à Domino.Quare sic laudas Dominum? non perfectè,non stabiliter? Interroga scripturam; quiacorpus quod corrumpitur aggrauat animam, & de-primit terrena cogitatio sensum multa cogitantem.Tolle mihi corpus quod aggrauat animam& laudo Dominum. Tolle mihi terrenam ha-bitationem, deprimentem sensum multacogitantem, vt à multis in vnum confluam,& laudo Dominum. Quamdiu autem ita sum,non possum; praegrauor.

Nihil enim praesens vita differre videtur à carcere, sed sicut cùm tristeillud introimushabitaculum, circumdatos ac vinctos vide-mus catenis, ita etiam nunc, si (extra omnianos phantasmata collocantes) vnius cuius-que ingrediamur vitam, eiusq́ue animamcontemplemur, videbimus eam durioribusferro vinculis colligatam.

Chrys. in c. 4. Matth. ho. 14.

Amb. lib. de bono mortis, cap. 2.

In exitu ipso videamus, quemadmodumanima decedentis, paulatim soluat se vinculiscarnis, & ore emissa, euolet tamquam carcereocorporis huius exuta gurgustio.


355

Greg. cap. 17. in c. 7. Iob.

Carcere homo circumdatur, quia plerumque& virtutum profectibus, ad alta exurgere ni-titur, & tamen carnis suae corruptione prae-peditur, quâ bene exui Psalmista deprecaturdicens: Educ de carcere animam meam.Sancti autem viri, quia scriptum est, cor-pus quod corrumpitur, aggrauat animam, inten-tione iam quidem vltra semetipsos eminent,sed tamen adhuc infirmitatis suae incertismotibus subditi, corruptionis suae se carcereclausos dolent. Ait ergo Iob; numquid mare sumego, aut cetus, quia circumdedisti me carcere? ac si a-pertè diceret; mare vel cetus (iniqui videli-cet, eorumq́ue auctor malignus spiritus)quia effraenari ad solam perpetrandam ini-quitatis licentiam appetunt, rectè poenae suaecarcere constringuntur; Ego autem quia iamaeternitatis tuae libertatem desidero, cur adhucmeae carcere corruptionis premor?

Ambr. in psal. 118.

Videmus in hoc saeculo insertos nexibus ca-tenarum reos, in specie pompae miserabilis du-ci, & nonnumquam patiuntur insontes, vttolerabilius sit mori, quàm talia subire sup-plicia. Optant vtique audiri bene sibi con-scij. Optant etiam hi qui grauibus flagitijsvrgentur, poenam, mortis celeritate transige-re, vt aliquanta compendia poenarum lu-crentur. Spes est etiam de iudicis misericor-dia. Ipso exilio claustra carceris duriora sunt.

Quemadmodum [igitur] eorum qui in


356

carceres conijciuntur; hi quidem in afflictio-ne carceralium vinculorum detinentur, in-troclusi diuturniore temporis morâ; illi veròab eâ calamitate submouentur, sic & animae.Etenim hae distinentur in praesenti vitâ diu-tiùs; aliae minùs, prò cuiusque merito, digni-tatéve, iuxta Diuinae sapientiae profundita-tem, sic vt mens nulla hominum, ea possit at-tingere, quae de vnoquoque nostrum ipseCreator praeuidit. Non audis dicentem Da-uid: Educ de carcere animam meam? Non audistivt sancti eius exsoluta anima est? quid rursusSimeon, Dominum nostrum pio vlnarumastringens complexu, cuiusmodi vocem e-misit? nónne hanc? Nunc dimittis seruum tuumDomine. Ei enim qui ad supernum & coele-ste domicilium festinus contendit, supplicioomni, omni carcere grauior est haec inhabitatiocorporis.

Basil. hom. im Martyr Iulittam.

O misera sors hominis cùm hoc per-didit ad quod factus est! ô durus & diruscasus ille! heu quid perdidit & quid in-uenit! quid abscessit, & quid remansit?perdidit beatitudinem ad quam factus est;inuenit miseriam, propter quam factusnon est. Abscessit sine quo infelix est, &remansit quod per se, non nisi miserum est.AErumnosi! vnde sumus expulsi? quo sumusimpulsi? vnde praecipitari? quo obruti? A pa-triâ, in exilium; à visione Dei in coecitatem


357

nostram; à iucunditate immortalitatis, in a-maritudinem & horrorem mortis. Miseramutatio! de quanto bono, in quantum ma-lum! graue damnum, grauis dolor, graue to-tum! sed heu me miserum vnum de alijs mi-seris filijs Euae elongatis à Deo! quid incoepi?quid effeci? quò tendebam? quò deueni?

Ansel. in prosolog. cap. 1.

Hugo de S. Vict. li. 4. de anima, cap. 4.

Dissolue me, oro, à vinculis, quibus constrictus te-neor, vt relinquens ista omnia, tibi festinem,tibi soli inhaeream, soli intendam.

Hinc me, CHRISTE potens, educ iam, quaeso malisq́Queis crucior medicam protinus affer opem.

Vnum homini est certumq́ bonum, fixumq́, beataVita; animus cuius languet amore meus.

Naziā. carm. de exter hominis vilitate


Felix anima, quae terreno resoluta corpore li-bera coelum petit! secura est & tranquilla, nontimet hostem neque mortem, habet enimsemper praesentem, cernitq́ue indesinenterpulcerrimum Dominum, cui seruiuit, quemdilexit, & ad quem tandem laeta & gloriosaperuenit.


Tu [ergo] Domine expectatio Israël, de-siderium ad quod suspirat cor nostrum quo-tidie; festina, ne tardaueris; surge, propera &veni, vt educas nos de isto carcere, ad confitendumnomini tuo.


Veni Domine, & noli tardare, veni Do-mine IESV, veni & visita nos in pace; veni &


358

educ vinctos de carcere, vt lętemur coram te, cor-de perfecto; veni saluator noster; veni desi-deratus cunctis gentibus, ostende faciemtuam & salui erimus; veni lux mea, redem-ptor meus, educ de carcere animam meam, ad con-fitendum nomini sancto tuo! O verè felices, qui ècarcere ad palatium peruenerunt!



*41


359

XXXXI. [Quemadmodum desiderat ceruus ad fontes aquarum]

Quemadmodum desiderat ceruus ad fontes aquarum, ita desideratanima mea ad te Deus.

Psal. 41.

SCire cupis, mea lux, quibus intùs amoribus vrar?Quantaq́ flāma tui pectora nostra coquat?

Nec satis extulero sitientis imagine prati,Aut violae, nimio quae iacet vsta die.

Nec satis aestiferae depinxero fulmine stellae,Cùm canis ardenti sidere torret humum.

Ah! quàm puluereae Libyes patiuntur arenae,Aestuat haec, nostro siccior ore, sitis.

Siccior Icario quàm dum canis imminet astro,Aut violae tosto flos cadit vstus agro.

Vis dicam, mea lux, quàm te meus ardor anhelet?Ceruus vt irrigui fontis anhelat aquas.

Nempe venenifero pastus serpente medullas,Ceruus agit totis hausta venena fibris;

Aut humeros tincti traiectus arundine teli,Vritur occultâ viscera tacta face.

Ille furit, pectusq́ citatus anhelitus vrget,Caecaq́ per syluas saucius antra petit.

Antra petit fugiens salientibus humida riuis,Vt sua fontano guttura rore lauet.

Hic fontis scatebris sitibunda refrigeratora,Pellit & amne sitim, pellit & amne luem.


360

Haud aliter scelerum mihi mens temerata veneno,Tela venenatâ combibit vncta manu.

Et modò combibitum populatur pectora virus,Ardet & in tacito noxia flamma sinu.

Nempe graues, animi sunt toxica vindicis, irae,Et tua quae iaculas tela, venena, Venus.

Quaeq́ grauant nimio spumantia pocula Baccho,Pocula quae diro gramine pota necant.

Aspicis vt tumido turgescunt pectora fastu?Pectoribus fastus virus inane tumet.

Quo sitiens igitur peterem de flumine lympham,Cùm mea tam varium viscera virus edit?

Ah! nisi te, nullo sitis haec placatur ab haustu,Tu potes hanc solus, fonte domare sitim.

Scis etenim, mea lux, quàm te, meus ardor anhelet,Ceruus vt irrigui fontis anhelat aquas.

Ceruus odori-sequi fugitiuus ab ore Molossi,In laqueos nullo saepè sequente ruit:

Tum densam aspiciens venantûm, hinc, indè coronā,Tela super, saltu corpora fertur agens.

Exoritur clamorq́ canum, strepitusq́ sequentûm,Ille fugit, tergo cornua celsa locans;

Ambiguusq́ pauet nesit comprensus, & ipsaQuae iam praeterijt tela, canesq́ timet.

Respectansq́ metu, per saxa, per auia currit,Igneus atque illi spiritus ore micat.

Gutturaq́ ardenti flagrant arentia linguâ,Quâque sitim releuet, quaerit anhelus aquam.

Tum fontis mediis venas rimatus arenis,Fontano rabidam mergit in amne sitim;


361

Et bibit & potis largè se proluit vndis;Haurit & exhausto robur opemq́ lacu.

Sic ego tartareis cingor, mea vita, sagittis,Aegraq́ flammatâ torreor ora siti.

Hinc puer Idalius, premit hinc ad retia Bacchus,Et multâ ancipitem trudit vterque cane.

Sublimes leuis hinc suspendit Gloria casses,Hinc tumidus pedicis fallere tentat Honor.

Indè cohors magnis sociorum hortatibus instat,Et docet exemplo crimina quisque suo.

Hei mihi quot circum venabula stricta minantur!Ceu fera, cum cincto clausa tenetur agro.

Mille vias repetens, infràq́, supràq́ pererro,Si qua meae pateant hospita lustra fugae.

Tum mihi per siccas sitis aestuat ignea venas,Et sensim vapidas decoquit igne fibras.

Fontis inops igitur ad flumina quaeq́ recurro,Flamma sed haec nullo flumine victa fugit.

Sic cadit obscoenos miles defessus in haustus,Sit licet infami turbida lympha luto.

Sperabam effossis aestum compescere riuis,Aestus at infusae gurgite creuit aquae.

Qualis in amne leuem sectatur faucibus vndamTantalus, & fallit, quam dedit vnda, fidem.

Mobilibusq́ inhiat, deluso gutture, lymphis,Semper aquae locuples, semper egenus aquae.

Scilicet, haud tali calor hîc extinguitur vndâ,Aut domat hanc fluuij turbida lympha sitim.

Coelestes animus sitit insatiabilis vndas,Ceruus vt irrigui fontis anhelat aquas.


362

Ite igitur nigro torpentia flumina coeno,Non bibit è vili gurgite nostra sitis.

Ite graues stygiis serpentibus, ite lacunae,Noxia Tartareis flumina pasta vadis:

Ite, sitit superi dias mens fluminis vndas,Ceruus vt irrigui fontis anhelat aquas.


363

Psal. 41.

Quemadmodum desiderat Ceruus adfontes aquarum, ita desiderat animamea ad te Deus.

Chrys. hom. in Psal. 41.

H I C est mos amantium, amorem noncelare, sed enunciare vicinis, & dicere,se amare. Ardens enim res est natura dile-ctionis, nec potest anima sustinere vt eam si-lentio teneat. Ita hic beatus Deum amans, &ardens in amore, non potest in animo indu-cere vt taceat, sed aliquando quidem dicit:quemadmodum desiderat Ceruus ad fontes aqua-rum; aliquando autem; Deus, Deus meus, ad te deluce vigilo.

Quis est qui sic cantat? si volumus, nossumus; Et quid quaeris extrà, quísnam sit,cùm in tuâ potestate sit, esse quod quaeris?Eia fratres, simul amemus, simul in hac sitiexardescamus, simul ad fontem intelligendicurramus. Desideremus velut Ceruus fontem.desideremus illum fontem, de quo scriptu-ra dicit: Quoniam apud te est fons vitae. Ipse enimfons & lumen est, quoniam in lumine tuo vide-bimus lumen. Si & fons & lumen est; meritò &intellectus est; quia & satiat animam auidamsciendi. Curre ad fontes, desidera aquarumfontes. Apud Deum est fons vitae, & insicca-bilis fons; in illius luce, lumē in obscurabile.


364

Lumen hoc desidera; quemdam fontem,quoddam lumen, quale non norunt ocu-li tui; cui lumini videndo, oculus interiorpraeparatur; cui fonti hauriendo sitis interiorinardescit.

Aug. in Ps. 41.

Cyril. lib. 5. in Ioā. cap. 10.

Salutaris nimirum aqua, quae noxiam hu-ius mundi sitim, & vitiorum ardorem pror-sus extinguit, sordes omnes peccatorumeluit, animae nostrae terram coelesti imbre ir-rorat atque foecundat; & ad solum Deumanhelo spiritu mentem humanam sitientemreddit. Hâc aquâ largiter potatus fuit Pro-pheta, cùm totus ad Deum suspirans dixit:Quemadmodum desiderat ceruus ad fontes aqua-rum, ita desiderat anima mea ad te, Deus!

Curre ad fontem, desidera fontem, sed no-li vtcumque, noli vt qualecumque animalcurrere, vt Ceruus curre. Quid est? vt Ceruus?Non sit tarditas in currendo; impigrè curre,impigrè desidera fontem. Inuenimus eniminsigne velocitatis in Ceruo, sed fortè nonhoc scriptura solùm nos in Ceruo conside-rare voluit, sed & aliud audi: Quid aliud estin ceruo? serpentes necat, & post serpentiuminternecionem, maiori siti inardescit; per-emptis serpentibus ad fontes acriùs currit.Serpentes, vitia tua sunt; consume serpentesiniquitatis, tunc ampliùs desiderabis fontemveritatis. Auaritia fortè in te tenebrosum a-liquid sibilat, & sibilat aduersus verbum Dei,


365

sibilat aduersus praeceptum Dei. Et quia tibidicitur contemne aliquid, ne facias iniquita-tem; si mauis facere iniquitatem quam ali-quod commodum temporale contemnere,morderi magis eligis à serpente, quàm peri-mere serpentem. Cùm ergo faueas adhuc vi-tio tuo, cupiditati tuae, auaritiae tuae, serpentituo, quando in te inuenio tale desiderium,quo curras ad fontem aquarum? quandoconcupiscis fontem sapientiae, cùm adhuc la-bores in veneno malitiae? interfice in te, quic-quid contrarium est veritati, & cùm te vide-ris tamquam vacare à cupiditatibus peruer-sis, noli remanere, quasi non sit quod deside-res. Quaeris fortè vnde delecteris; Desideravnde delecteris: Desidera ad fontes aquarum, ha-bet Deus vnde te reficiat, & impleat venien-tem ad se, & sitiētem post interemptionemserpentium, tamquam velocem Ceruum. Estaliud quod animaduertas in Ceruo. Dicun-tur Cerui, vel quando in agmine suo ambu-lant, vel quando natando, alias terrarum par-tes petunt, onera capitum suorum super seinuicem ponere; ita vt vnus praecedat & se-quantur qui supra eum capita ponant; & su-pra illos alij consequentes, & deinde alij,donec agmen finiatur. Ille autem vnus, quipondus capitis in primatu portabat, fatiga-tus redit ad posteriora, vt alius ei succedatqui portet quod ille portabat, atque fatiga-


366

tionem suam recreet posito capite, sicut &caeteri ponebant. Ita vicissim portando quodgraue est, & viam peragunt & inuicem se nōdeserunt. Nónne quosdā Ceruos alloquiturApostolus dicens: Inuicē onera vestra portate, &sic adimplebitis legem Christi? Talis ergo Ceruus,in fide constitutus, nondum videns quodcredit, cupiens intelligere quod diligit, pati-tur cōtrarios Ceruos, non solùm obscuratosintelligentiâ, in tenebris interioribus consti-tutos, vitiorum cupiditate caecatos, insuperinsultantes, & dicentes homini credenti, &quod credit, non ostendenti; vbi est Deus tuus?quid ergo iste Ceruus fecerit contra haec ver-ba, audiamus; vt ipsi, si possimus, faciamus.Primò, expressit sitim suam. Quemadmodum,inquit, Ceruus, desiderat ad fontes aquarum, itadesiderat anima mea ad te Deus. Quid si Ceruusad fontes aquarum, lauandi causâ deside-rat? vtrùm ergo bibendi, an lauandi causa,nescimus? audi quod sequitur & noli quae-re. Sitiuit anima mea ad Deum viuum. Quid si-tiuit? quando veniam, & apparebo ante faciemDei? hoc est, quod sitio, venire & apparere;sitio in peregrinatione, sitio in cursu, satia-bor in aduentu. Sed quoniam sicut Ceruusdesidero ad fontes aquarum, & est apud eum fonsvitae. Quid agam vt inueniam Deum meum?Considerabo terram; & facta est terra: Estmagna pulcritudo terrarum, sed habet arti-


367

sicem: Magna miracula sunt seminum, at-que gignentium, sed habent ista omniaCreatorem: Ostendo magnitudinem cir-cumfusi maris; stupeo, miror; artificem quae-ro. Coelum suspicio & pulcritudinem side-rum; admiror splendorem solis, exercitiodiei sufficientem; lunam nocturnas tene-bras consolantem. Mira sunt haec, laudandasunt haec, vel etiam stupenda sunt haec; ne-que enim terrena, sed etiam coelestia sunthaec. Nondum ibi stat sitis mea. Haec miror,haec laudo, sed eum, qui fecit haec, sitio.

Aug. in psal. 41.

Aug. manu. cap. 20.

Anima [enim] quam tangit amor Dei,nihil aliud potest cogitare, nihil desiderare,sed frequenter suspirat, dicens: Sicut Ceruusdesiderat ad fontes aquarum, ita desiderat animamea, ad te Deus meus.


O fons vitae, vena aquarum viuentium,quando veniam ad aquas dulcedinis tuae, deterrâ desertâ, inuiâ & inaquosâ, vt videamvirtutem tuam & gloriam tuam, & satiemex aquis misericordiae tuae sitim meam? Sitio,Domine, fons vitae es, satia me. Sitio Domi-ne, sitio te Deum viuum.

Aug. in psal. 62.

Sitiuit in te anima mea, quàm multiplicitertibi caro mea. In aliâ vitâ, cùm resurrexeritcaro, satiabitur; modò ex corruptione fragi-litatis si non manducemus, deficimus & e-surimus; si non bibamus, deficimus, & siti-mus. Si diu vigilemus, deficimus & dormi-


368

mus; si diu stemus, fatigamur, ideò sedemus;& si diu sedeamus, fatigamur, & ideò sur-gimus. In istis omnibus multiplicibus defe-ctionibus nostris, sitimus illam incorru-ptionem; & sic caro nostra, multipliciter sitïtDeo. In ista Idumaea, in isto deserto, quàmmultipliciter laborat, tam multipliciter sitit;quàm multipliciter fatigatur, tam multipli-citer sitit illam infatigabilem incorruptio-nem, in terrâ desertâ, sine viâ, & sine aquâ,talis enim est mundus iste.


*42


369

XXXXII. [Quando veniam & apparebo ante faciem Dei?]

Quando veniam & apparebo ante faciem Dei?

Psal. 41.

AH quoties, mea lux, mihi seria verba dedisti,Nulla secuta tamen, seria verba fides!

Euge breui venies, toties dixisse recordor;Adde fidem verbis, dic semel, Euge veni.

Heu mihi, quàm longae sunt expectantibus horae!Plùs aeui spatio creditur vna dies.

Iam, mea lux, lapsi menses, tot aguntur & anni,Spemq́ facis toties, spem tamen vsque neg as.

Quid miseram spatijs tam lentis ferreus vris?Et toties, paruo hîc tempore, dicis, eris.

Iam lacerant salsis me publica compita sannis,Et tuus ille Deus, dic, vbi? quisque rogat.

Quando igitur veniam? quando tibi libera sistar?Quando adstabo, oculis obuia facta tuis?

Aspicis vt iaceam miserando squallida luctu!Quâ careo, facies haec mihi damna facit.

O facies animi crudele mei, tormentum!Vnica quae praesens esse medela potes.

O quando, facies toto spectabilis orbe,Quando tuo dabitur lumine posse frui?

Scilicet vt grauis est terris, absentia Phoebi,Squallet & obscurus, sole latente, dies:

Nec color est hortis, nec amoenis gratia syluis,Iamq́ silent homines, iamq́ siletis aues:


370

Mox vbi purpureo roseum caput extulit ore,Laeta micat radijs, luce nitente, dies;

Et suus est hortis color, & sua gratia syluis,Iamq́ sonant homines, iamq́ sonatis aues:

Sic ego, te viso, moriens, mea vita, resurgo;Viuaq́, non viso protinus emorior.

Saepè iubes, alio me pascere lumina vultu,Multaq́ conspectu corpora pulcra refers.

Aspice prata, inquis, formosos aspice flores;Picta mei multum prata coloris habent.

Aspice caeruleo palantes aethere stellas;Hae quoque de nostro lumine, lumen habent.

Aspice & humanis praestantia corpora formis;Est meus humano multus in ore decor.

Siccine, Lux, nostris sperasti illudere votis?Falsaq́ supposito vendere frusta vitro?

Non ego mentitae satiabor imagine formae,Ah, mea fax facies est, mea vita, tua!

Illa, ô digna Deo facies! grauis ille süauiMixtus in ore timor, parq́ timoris, amor.

Nam quota pars tanti sedet vllâ in fronte decoris,Lux mea, quanta tuâ fronte, genisq́ sedet?

Ah, neque si facem coëat decor omnis in vnam,Tanta sit vllius gratia, quanta tuae!

Lux mea, splendidior quanto supereminet astrisLucifer, & quanto Cynthia Lucifero;

Ipsaq́ quanto iterum superatur Cynthia Phoebo,Tanto formosis omnibus ore praeis.

De tribus id melius narrabit testibus vnus,Qui tibi tum comites vertice Thabor erant:


371

Cùm testata Deum facies tibi flammea luxit,Cinxit & auratas fax radiata comas:

Nempe aliquis tantae captus dulcedine lucis,Et nimio formae saucius igne tuae;

Immemor & patriae, oblitusq́, suorumq,́Optabat stabiles figere monte lares.

Nec tamen augustum, qualis, quantuq́ videriCoelitibus solitus, viderat ille Deum.

Viderat aërios absistere vultibus ignes,Vt solet accenso candida mica foco.

Viderat ardenti rutilantem vertice flammam,Quale lacessitum Sole refulget ebur.

Vider at, vt placidis Lucina videris in vndis,Cùm tuus in nitidis fluctuat ardor aquis;

Aut qualis pelago Coeli vibratur imago,Vnda repercussicùm tremit ignepoli.

Quid dicturus erat, tot â si luce coruscasVidisset, circum tempora bina faces?

Quid si oculos? quid si faciem sine nube micantem?Quodq́ polo facies lumen vtroque iacit?

Quando erit ille dies, mea lux, rex ille dierum,Numinis ambrosio cùm sinar ore frui!

Saepè quidem vestros specto sub imagine vultus,Cùm vultus obeunt spica, merumq́ tuos:

Magna, equidem fateor, tamē imperfecta voluptas,Pro facie, faciem nube tegente frui:

At mihi mens alio stimulata cupidine flagrat,Ardet & innubes laeta videre genas.

Quando erit ergo dies, cùm te, sine nube, videbo?Impedient faciem vela nec vlla tuam?


372

Solaq́, quae fueras animo libata voluptas,Tandem oculis etiam percipiêre meis?

Illa dies, fausto si quando affulserit astro,Iuro, erit his oculis carior illa dies.


373

Psal. 41.

Quando veniam & apparebo ante fa-ciem Dei?

Aug. in Psa. 43.

SInuenis meliùs quàm videre faciem Dei,illucte praepara. Vae tali amori tuo, si velsuspicaris aliquid pulcrius, quàm est ille, àquo est omne pulcrum, quod te teneat, neillum cogitare merearis.

Aug. in Psa. 39.

Qui fecit omnia melior est omnibus; quipulcra fecit, pulcrior est omnibus; qui fortia,fortior est; qui magna, maior est. Quicquidamaueris, ille tibi erit: disce amare in crea-tura Creatorem, & in factura factorem, neteneat te, quod ab illo factum est, & amittaseum à quo & ipse factus es.


Dulcissime, amantissime, benignissime,carissime, pretiosissime, desideratissime,amabilissime, pulcerrime, quando te vide-bo? quando apparebo ante faciem tuam? quandosatiabor de pulcritudine tuà, quando edu-ces me de hoc carcere tenebroso, vt con-fitear nomini tuo?

Dic nunc totum cor meum, dic nuncDeo; Quaero vultum tuum, vultum tuum Dominerequiro. Eia nunc ergo, Tu Domine Deusmeus, doce cor meum, vbi & quomodo tequaerat, vbi & quomodo te inueniat. Qui-bus signis, quâ facie, te quaeram? numquam


374

te vidi, Domine Deus meus; non noui fa-ciem tuam; quid faciet altissime Domi-ne, quid iste tuus longinquus exul? quidfaciet serrus tuus anxius amore tui, & lon-gè proiectus à facie tuâ? anhelat videre te,& nimis abest illi facies tua. DominusDeus meus es, & Deus meus, & nondum tevidi. Tu me fecisti & refecisti, & omniamea bona, tu mihi contulisti, & nondumnoui te. Denique ad te videndum factussum, & nondum feci propter quod factussum.

Ansel. in prosolog. cap. 1.


Haec est plena beatitudo, & tota glorifi-catio hominis, videre faciem Dei sui, videreeum qui fecit Coelum & terram, videreeum, qui fecit eum, qui saluauit eum, &qui glorificauit eum. Exquisiuit te facies mea,faciem tuam, Domine, requiram, faciem Domi-ni virtutum, in qua solâ, consistit tota gloriasempiterna beatorum.

O quando veniam & apparebo Domine antefaciem tuam? putásne, videbo diem illam,diem, inquam iucunditatis & laetitiae, diemquam fecit Dominus, vt exultemus & laetemur ineâ? O dies praeclara & pulcra, nesciens ves-perum, non habens occasum, in quâ au-diam vocem laudis, vocem exultationis &confessionis; in quâ audiam, intra in gau-dium Domini tui! Intra in gaudium sempi-ternum, in domum Domini Dei tui, vbi


375

sunt magna & inscrutabilia & mirabilia,quorum non est numerus. Intra in gau-dium sine tristitiâ, quod continet aeternamlaetitiam; vbi erit omne bonum, & nonerit aliquod malum; vbi erit quicquid vo-les, & non erit, quicquid noles; vbi eritvita vitalis, dulcis & amabilis, semperq́uememorialis; vbi non erit hostis impug-nans, nec vlla illecebra, sed summa & cer-ta securitas, secura tranquillitas, & tran-quilla iucunditas, iucunda felicitas, fe-lix aeternitas, aeterna beatitudo, beatavisio, quae est gaudium Domini Deitui.



Hanc verò, dulcedinem, vt gustauit Pe-trus, omnium inferiorum oblitus, clamauitquasi ebrius, dicens; Domine bonum est nos hîcesse, faciamus nobis hic tria tabernacula. hic mo-remur, te contemplemur, quia nullo alioindigemus. Sufficit nobis, Domine, viderete, sufficit, inquit, tantâ dulcedine satiati:vnam enim stillam dulcedinis ille gustauit,& omnem aliam fastidiuit dulcedinem.Quid putas dixisset, si magnam illammultitudinem dulcedinis Diuinitatis tuaegustastet, quam abscondisti timentibuste?

Chrys. homil. in Psal. 41.

Vide quoque ardentem hominem [Da-uidem] vide inflammatum, sciens enim secùm hinc recesserit, eum esse visurum, ne ex-


376

pectat quidem dilationem; moram enimnon patitur; & si esset quidem priuatusaliquis, humilisq́ue & abiectus, & viuensin paupertate, magnum quiddam esset,vel sic, vitam praesentem contemnere; sednon esset adeò magnum vt nunc est, vt-pote Rex est, & tantis fruitur delicijs,tantaeq́ue est gloriae particeps, & est in-numerabiles victorias consecutus, multa-q́ue bella vicit, & est omni ex parte cla-rus, insignis & illustris; haec qui omniairrideat, diuitias & gloriam & omnes de-licias, ad futura autem aspiret & in-hiet, hoc est magni cuiusdam & excelsianimi, hoc est animae, quae tenetur stu-dio sapientiae, & coelesti amore verè captaest.

Aug. in Ps. 138.

Moyses sic desiderauit & concupiuit vi-dere ipsam speciem Dei, & loquenti secumDeo dixit: Si inueni gratiam ante te; ostendemihi temetipsum, adimplebis me laetitiâ cum vultutuo.

Aug. solilo. cap. 23

Et ego paruulus, inter paruulos familiaetuae, Deus pater, & virtus mea, quando ve-niam & apparebo ante faciem tuam, vt qui nunctibi confiteor ad tempus, ex tunc confi-tear tibi in aeternum? Beatus ero si fueroadmissus ad videndam claritatem tuam.Quis mihi hoc tribuat, vt ad hoc venire per-mittas me!


377

Aug. in Psa. 41.

Sed quando veniam? en quod citius estDeo, tardum est desiderio. quando veniam &apparebo ante faciem Dei? ex illo desiderio est &hoc, quod clamatur alibi: vnam petij à Domino,hanc requiram, vt inhabitem in Domino Domini,per omnes dies vitae meae. Quare hoc? vt contem-pler delectationem Domini, quando veniam& apparebo ante faciem Domini. Interim dummeditor, dum curro, dum in viâ sum, ante-quam veniam, ante quam appaream, fueruntmihi lacrymae meae panes die ac nocte, cùm diciturmihi per singulos dies; vbi est Deus tuus.

Aug. me sit. ca. 40.

Eia, iam Domine! eia. appare mihi & con-solatus ero! Exhibe praesentiam tuam, & cō-secutus ero desiderium meum, reuela glo-riam tuam, & erit perfectū gaudium meum,sitiuit in te anima mea, quàm multipliciter tibi ca-ro mea! sitiuit anima mea ad Deum fontem viuum;quando veniam & apparebo ante faciem Domini.Quando venies consolator meus, quem ex-pecto? ô si quando videbo gaudium meum,quod desidero! ô si satiabor, cùm apparue-rit gloria tua, quam esurio! ô si inebriabor abvbertate domus tuae, ad quam suspiro! ô sipotabis me torrente voluptatis tuae, quam si-tio! sint mihi, Domine, interim lacrymae meaepanes die ac nocte, donec dicatur mihi, EcceDeus tuus: donec audiat anima mea, Eccesponsus tuus.

Ostende te mihi, consolator meus, videam


378

te, lumen oculorum meorum, veni gaudiumspiritus mei; videam te laetitia cordis mei. Di-ligam te vita animae meae. Appare mihi, dele-ctatio mea, solarium meum dulce, Domi-ne Deus meus, vita mea, & gloria tota ani-mae meae!



*43


379

XXXXIII. [Quis mihi dabit pennas sicut columbae]

Quis mihi dabit pennas sicut columbae, & volabo & requiescam?

Psalm. 54.

MAgne opifex rerum, generis mortalis origo,Corpora nostra tuâ sunt fabricata manu.

Si tamen aduersis liceat contendere verbis,Quos habeant naeuos corpora nostra, querar.

In tria ius homini vastissima regna dedisti;In maria, in terras, aetheriâsq́ domus:

Tanta sed vt iustis tria regna gubernet habenis,Non quantum haec poscit machina, robur habet.

Parce, parùm timide temeraria verba loquenti,Plus operi vitij, quàm reputetur, inest.

Momus abesse homini, fertur, doluisse fenestram,Caetera tam nitidae membra probasse domus:

Sed fuerítne foris, fuerítne for aminis vsus,Lis erit arbitrio, Mome, secanda tuo.

Officit humanae, me iudice, turpius aedi,Nulla quod obsequium squamma vel ala ferat.

Non quod opus squammis vt terra regatur & alis;Imperium terrae squamma nec ala iuuat.

Sed simul aetherias homo cùm moderetur habenas,Et simul aequoreae caerula sceptra plagae;

Quâ nisi sint pinnae, tumidas reget arte procellas?Quâ nisi sint pennae, nubila lege premet?

Vt volet, aëriâ volucris petit ardua, pennâ;Piscis vt aequor aret, squammea pinna iuuat.


380

Sed neque pinna vices homini, neque pēna ministrat,Et simul hic fluctus & simul Astra reget?

Nec pelago piscis, neque nubibus imperat ales,Cur opus his, pennâ, remigioq́ fuit?

Scilicet, ingenij minus, orbis & artis haberet,Ni streperet pennis stridula musca suis.

Nec stabili geminus penderet cardine mundus,Bina nisi querulas ala moueret, apes.

Quid, quod & in triplici, volucrum vilissime, regno,Principis instar, iter Merge natator, agas:

Et modo gramineâ pedes expatieris in herbâ;Mox auis, alta petas; mox freta nauta, seces.

Quin potius triplicis cessit tibi regia mundi,Per tria qui pennis hospita regna volas?

Aut tria si fuerint hominis loca credita curae,Cur homini, triplici non licet ire viâ?

Caerulus aequorei Nereus pater ipse profundi,Non nisi squammigeris, currere fertur equis:

Iuppiter, aërium qui flectere fingitur orbem,AEtheris, ipse vehens alite; carpit iter.

Nec leuitas hominem celeri fert plumea pennâ,Nec liquidas pinnâ remige findit aquas.

Et flectet geminum iustis sine viribus, orbem,AEthere factus auis, factus in amne ratis?

Vt tamen vndifragae careat moderamine pinnae,(Plurima cum pinnis corpora cassa natent)

At sine praepetibus nulli patet ardua pennis,Quae patet aligero Regia sola gregi:

O liceat vacuas mihi tollere corpus in auras,Altaq́ sidereae visere regna plagae!


381

Aspice, quos inter iaceat mea patria mores,Indignus patriae nomen habere locus.

Aspice, nec quod amem volucres, mirabere, pennas,Me grauior, quàm quae Persea, caussa mouet.

Pegaseis vtinam rapiar super aethera plantis,Aut moue at volucres Perseos ala pedes!

Aut agiles humeris aptes mihi, Daedale, ceras,Icarijs quam vis fabula labar aquis!

Aut lapsas agitem pennato pectore plumas,Quas vulsit vario picta columba sinu!

Astra columbinis meditabor protinus alis,Et ferar ante tuam, Iuppiter, ales auem.

O stultae volucres, gens nata palustribus vluis,Sueta cauernosos turba natare lacus!

Non ego, sivestras mihi Daedalus applicet alas,Littora vel scopulos imaq́ saxa legam.

Non ego, flumineae volitem leuis accola ripae,Aut mea percussas penna flagellet aquas:

Non mea torpentes circumvolet ala paludes;Vt propior segnes radit hirundo lacus.

Non mea, ceu moestis Ceyx dum plangitur vndis,Humida vicino se lauet ala freto.

Persequar aetherium sublimior ales Olympum,Altaq́ mox solitis nisibus astra petam.

O quondam felix hominum, modò turba volucrum,Quos amor, in celeres iraq́ vertit aues!

Cur mea nō capiūt volucres quoque brachia plumas,Induit aut motas hispida penna manus?

Quot ludunt liquidis examina plumea campis,Aligeroq́ secant nubila celsa pede!


382

Si mihi, Nise, tuo plumescant brachia fato,Cruraq́ Scyllaeis vestiar hirta comis;

Si leuis Aönio fierem certamine pica,Aut, Cytheraea, tuâ verterer ales aue;

O mea si tangant aliquod suspiria Numen,Muter vt in pennas casta columba, tuas!

Scilicet aduectâ, ceu Chäonis ales, oliuâReppetijt notae tecta Noëa ratis;

Protinus aligeris raperer super aethera velis,Nostra nec has iterum viseret ala plagas.


383

Psalm. 54.

Quis mihi dabit pennas sicut columbae, &volabo & requiescam?

Aug. ser. 145. de tēp.

IN A R D E S C I T & suspirat omnis pere-grinus in saeculo. Patria bona, patria coele-stis, patria contemplationis, Angelorum pa-tria! vbi nullus moritur, quo nullus hostisadmittitur. Patri vbi habes sempiternumDeum amicum, vbi nullum timeas inimi-cum.


Quis dabit mihi pennas sicut columbae, & vola-bo & requiescam? Nihil mihi tam dulce, quàmcum Domino meo esse, praebe, mihi, rogo,pennas, quibus indutus, ad te volitem sursum.

Aug. in Ps. 138.

Quas pennas, nisi duas alas, duo praeceptacharitatis, in quibus duobus praeceptis totalex pendet & Prophetae? has alas, has pen-nas, si recipiam, possum fugere à facie tuâ adfaciem tuam; & à facie irati ad faciem placa-ti. Iam volemus spe & desiderio habentes a-las geminae charitatis. Hoc meditemur, haecsit spes nostra, haec sit consolatio nostra. Re-cipiamus pennas per charitatem, quas amisi-mus per cupiditatem; cupiditas enim viscumfacta est pennarum nostrarum; elisit nos de li-bertate aëris nostri, id est, aurarum illarum li-berarum spiritus Dei. Inde elisi perdidimuspennas, & fuimus quodammodo captiuatiin aucupis potestate, In istâ vitâ, inter tanta scan-


384

dala, inter tam multa peccata, inter tantasturbas tentationum quotidianarum, quoti-dianarum suggestionum malarum: quidfacio?

Ambr. de fuga saeculi. cap 5.

Omne tēpus sollicitudine, omnis vitain molestijs in medio, inquit, laqueorum ambu-las, & alius;, in viâ quâ ambulat, extentos sibi, sedabsconditos laqueos querebatur, ne deprehensuscaderet; volebat fugere sicut passer, sed adhuclaqueus contritus non erat. Perijt, inquit, fuga àme. Grauatas habebat pennas per illam tenebro-sam aquam in nubibus aëris, & fortasse euolarenon poterat. Denique illas pennas quaerebataccipere, vt euolaret & requiesceret sicut scri-ptum est: quis mihi dabit pennas sicut columbae, &volabo & requiescam?

Ambr. lib 4. in c. 4. Luc.

Etenim quasi clauis quibusdam suffigituranima, corporis voluptatibus, & cùm semeladhaeserit cupiditatibus demersa terrenis,difficile in altum potest, vnde descendit, sineDei fauore reuolare. Actuum enim suorum la-queis vincta & deliciarum saecularium ille-cebris obnoxia iam tenetur.

Volare non potest nisi quod purum leueatque subtile est, cuius nec sinceritas intem-perantiâ retardatur, nec alacritas, nec velo-citas mole grauatur. Grauari autem volatumdico non tam mole membrorum quàm de-delictorum; vnde puto etiam in ipsis auibusideò velociùs columbam paenè prae omnibus


385

volitare, quòd alacritatem & innocentiamcomitetur. Denique S. Dauid cùm puritatementis volare concupisceret, non alterius a-nimantis nisi columbae optauit alas; dicens, quisdabit mihi pennas sicut columbae, & volabo & re-quiescam! Intelligebat enim quòd altiora fa-ciliùs penetrantur simplicitate mentis, quàmleuitate pennarum.

Ambr. ser. 70.

Orig. hom. 4. in Cant.

Conceperat amorem verbi Dei, & cupie-bat ad ipsum volatu celeri peruenire dicēs: Quismihi dabit pennas, sicut columbae, & volabo & re-quiescam? volabo sensibus, volabo intellectibusspiritualibus, & requiescam, cùm apprehende-ro sapientiae & scientiae eius thesauros. Putoenim, quia sicut qui mortem CHRISTI reci-piunt, & mortificant membra sua super ter-ram, consortes efficiuntur similitudinis mor-tis eius; ita & hi qui virtutem Spiritus Sanctirecipiunt, & sanctificantur ex eo, & doniseius replentur (quia ipse in specie columbae ap-paruit) etiam ipsi columbae fiant, vt de terrenis& corporeis locis euolent ad coelestia, pennis San-cti Spiritus eleuati.

Bene factum est vt pennas acciperetis sicutcolumbae, & volaretis ad requiescendum. Nam interrâ non erat requies, sed labor & dolor &afflictio spiritus. Quid ergo timendum est sicvolanti? nisi fortè cadauer, vel simile aliquidvideat in terrâ, cuius desiderio tractus, videa-tur à venatoribus illis pessimis, & praeparatis


386

laqueis capiatur, & sint noussima hominis illiuspeiora prioribus?

Bern. serm. super Beati qui habitant.

Aug. in Ps. 76.

Etenim tamdiu transilire debemus, quic-quid nos impedit, quicquid irretit; quicquidvisco quodam illigat, & onere aggrauat volatumnostrum donec perueniamus ad id quod suf-ficit, vltra quod nihil est, infra quod sunt om-nia, ex quo sunt omnia.


Da, quaeso, toto desiderio & omni studio,tendere quo te ascēdisse credimus, vt in prae-senti quidem miseriâ solo tenear corpore,tecum autem sim cogitatione semper & a-uiditate; vt ibi sit cor meum, vbi tu esthesau-rus meus desiderabilis, & incomparabilis,multumq́ue amabilis. Assumat Domine, as-sumat, rogo, spiritus meus pennas & volitet &non deficiat, volet & perueniat vsque ad deco-rem domus tuae, & locum habitationis gloriae tuae.

Ibid.

Tene cor meum manu tuâ, quia sine te adaltiora non rapitur, illic festino, vbi summapax regnat & iugis tranquillitas rutilat. Tene& rege spiritum meum, & assume illum se-cundùm voluntatem tuam, vt te duce, as-cendat ad illam regionem vbertatis, vbi pas-cis Israel in aeternum pabulo veritatis.


*44


387

XXXXIIII. [Quàm dilecta tabernacula tua Domine virtutum!]

Quàm dilecta tabernacula tua Do- mine virtutum! concupiscit &deficit anima mea in atria Domi-ni.

Psal. 83.

O Qui sidereas ducis fortissime turmas,Cui cingunt decies millia mille latus!

Quàm tua Regifico radiant Praetoria luxu!Mens stupet, & tantae languet amore domus.

Moenia Taenario defendunt marmore muros,Limina sunt Parius portaq́ celsa lapis.

Vestibulo rutilant adamantum lumine valuae,Amplaq́ magnificus culmina splendor habet.

Fulgurat excelsis fuluum laquearibus aurum,Et camera auratâ cedrina fulta trabe.

Tectum augustū, ingens, gemmisq́, auroq́ superbū,Scilicet apta Deo, Coelicolisq́ domus.

Stratus humi calcatur onyx, vitreiq́ plateasStellarum fundant, marmor a fulua, globi.

Iam sua temperies placido mitissima Coelo est;Vt solet à vernis aura tepere flabris.

Nec glacialis hiems tremulo pede pulsat Olympum,Icta nec hibernâ grandine tecta sonant.

Nec pallent viso moriturae sole pruinae,Nec stant marmoreo flumina vincta gelu;


388

Nec coquit aestiui Cererem iuba saeua leonis,Solstitij medius nec furit igne dies.

Nec viridis folijs sanguis feruore recedit,Nec tostus nimio sole fatiscit ager.

Perpetuum ver astra colunt, frigusq́, caloremq́Inter, Coelicolae tempora veris agunt.

O qui sidereas habitas, Rex maxime, sedes,Quàm tua prae terris inuidiosa domus!

Quin absunt gelidi brumae intractabilis imbres,Quiq́ rigat madidos imbrifer hoedus agros;

Aeoliaeq́ silent animae tranquilla per alta,Quassaq́ nec venti murmure spica tremit.

Stat placidus positis Aquilonum flatibus aether,Seruat & aeternus longa serena tenor.

Sed neque flammantes liquido lauat aequore currus,Nec subit occiduas Sol fugitiuus aquas.

Nec premit astra dies, neque Sol fugat aethere stellas,Nec premitur lassus nocte fugante dies.

Nulla polos tacitis nox obruit atra tenebris,Nigraq́ subducto somnia sole vocat.

Exulat aethereis longè nox horrida terris,Regnat & aeterno lumine clara dies:

Clara dies, aeterna dies, septemplice Phoebi,Fulmineam nostri lampada, luce premens.

O qui sidereas habitas, Rex maxime, sedes;Quàm tua prae terris inuidiosa domus!

Sollicitae procul hinc, posuêre cubilia curae,Et metus & tristi luridus ore dolor;

Et caput atrato luctus velatus amictu,Lessus & impexis naenia moesta comu.


389

Et labor & toto gemitus proscriptus Olympo,Et lis & rabidi iurgia rauca fori,

Rixaeq́, inuidiaeq́, cruentaq́ sanguine bella.Monstraq́, quae secum plurima, bella trahant.

Pauperies febrisq́, famesq́, sitisq́, luesq́Quaeq́ sequi solitae Martia castrâ neces.

Hîc clausae Bello portae, & sine militis armisOtia coelicolae mollia pacis agunt.

Non galeae non scuta micant, non classica clangunt,Mitescunt positis aurea saecla tubis.

Tabificiq́ absunt, examina pallida, morbi,Quaeque cohors Letho praeuia sternit iter.

Quin etiam Letho interdictum moenibus vrbis,Nec quidquam in Superûm corpora iuris habet.

Laetitiae data cura domus, quae sedula fletumElysij longè sinibus arcet agri.

Instruit aeternis conuiuia Regia mensis,Quas recreant festis gaudia sancta iocis.

Non quia Coelicolae dapibus ieiunia soluant,Aut vllus Superûm proluat ora liquor.

Absq́ epulis, hîc omnis amor compressus edendi,Omnis & absque meri munere pulsa sitis.

Non istis temerant Superi conuiuia mensis,Aut Regio similes suggerit illa dapes.

Elysium sine carne epulas Bacchoq́ ministratCoelicolumq́ venit nullus in ora cibus.

Coelestes onerant, incognita fercula lances,Quales nemo hominum, contigit ore cibos.

Ambrosiae, Superos hilarat, quis nescio, succus,Dius, & aeterno nectare potus alit;


390

Sicq́ super strato aeternùm discumbitur ostro,Gaudet & auratis gens epulata toris.

Gaudet, & Angelicos placidis bibit auribus hymnos,Et salit, & rutilam sub pede plaudit humum.

O qui sidereas habitas Rex maxime sedes,Quot tua delicijs affluit illa domus!

Iam flagrat & studio nimis inflammata videndi,Mens desiderio deficit aegra suo.


391

Psal. 83.

Quàm dilecta tabernacula tua Dominevirtutum! concupiscit & deficit ani-mamea in atria Domini.

MA T E R Hierusalem, Ciuitas sancta Dei,charissima sponsa CHRISTI, te amat cormeum, pulcritudinē tuam amat cor meum,pulcritudinem tuam nimiùm desiderat mēsmea. O quàm decora, quàm gloriosa, quàmgenerosa tu es! Tota pulcra es, & macula nonest in te. Foelix anima mea, semperq́ue foelixin saecula, si intueri meruero gloriam tuam,beatitudinem tuam, pulcritudinem tuam,portas & muros, & plateas tuas, & mansio-nes tuas multas; nobilissimos ciues tuos, &fortissimum Regem tuum in decore suo.Muri namque tui ex lapidibus pretiosis; por-tae tuae ex margaritis optimis; plateae tuae exauro purissimo, in quibus iucūdum alleluyasine intermissione concinitur; mansionestuae multae, quadris lapidibus fundatae, sa-phyris cōstructae, laterculis coopertae aureis,in quas nullus ingreditur, nisi mundus, nul-lus habitat inquinatus. Speciosa facta es &suauis in delicijs tuis, mater Hierusalem; ni-hil in te tale, quale hîc patimur, qualia in hâcmiserâ vitâ cernimus. Non sunt in te tene-brę, aut nox, aut quaelibet diuersitas tempo-


392

rum, sed Deus de Deo, lux de luce, Sol Iusti-tiae semper illuminat te, Agnus candidus &immaculatus, lucidum & pulcerrimum estlumen tuum: Sol tuus & claritas tua, & om-ne bonum tuum, huius pulcerrimi Regis in-deficiens contemplatio:Ipse Rex Regum inmedio tui, & pueri eius in circuiti eius.Ibi Hymnidici Angelorum chori. Ibi so-cietas supernorum Ciuium. Ibi dulcis solen-nitas omnium, ab hâc tristi peregrinationead tua gaudia redeuntium. Ibi Prophetarumprouidus chorus. Ibi duodenus Apostolorūnumerus. Ibi in numerabilium Martyrum vi-ctor exercitus. Ibi Sanctorum Confessorumsacer conuentus. Ibi veri & perfecti Mona-chi. Ibi sanctae mulieres, quae voluptates sae-culi, & sexus infirmitatem vicerunt. Ibi pue-ri & puellę annos suos sanctis moribus tran-scenderunt. Ibi oues & agni, qui iam huiusvoluptatis laqueos euaserunt. Exultant om-nes in proprijs mansionibus, dispar est gloriasingulorum, sed communis est laetitia om-nium. Plena & perfecta ibi regnat charitas,quia Deus est ibi omnia in omnibus; quemsine fine vident, & semper videndo in eiusamore ardent, amant & laudant, laudant& amant. Omne opus eorum laus Dei sinefine, sine defectione, & sine labore. Felix ego& verè in perpetuum felix, si post resolutio-nem huius corpusculi, audire meruero illa


393

cantica coelestis melodiae; quae cantantur adlaudem Regis aeterni, ab illis supernae patriaeciuibus, beatorum q́ue spirituum agminibus!Fortunatus ego, nimiumq́ue beatus, si & egoipse meruero cantare ea, & assistere Regimeo & Duci meo!



O tu vita, quam praeparauit Deus ijs, quidiligunt eum! vita vitalis, vita beata, vita se-cura, vita tranquilla, vita pulcra, vita munda,vita casta, vita sancta, vita ignara mortis, ne-scia tristitię, vita sine labe, sine dolore, sine an-xietate, sine corruptione, sine perturbatione,sine varietate & mutatione, vita totius ele-gātiae & dignitatis plenissima; vbi non est ad-uersarius impugnans, vbi nulla peccati ille-cebra, vbi est amor perfectus, & timor nullus,vbi dies aeternus & vnus omniū spiritus, vbiDeus facie ad faciem cernitur, & hoc vitae ci-bo, mens sine defectu satiatur. Libet me tuaeintendere claritati, delectant me bona tuaauido corde. Quanto plus valeo mecum cō-siderare, tāto plus amore tui langueo, tui ve-hemēti desiderio tuiq́ue dulci memoriâ ad-modum delector. Libet itaque, libet in te o-culos cordis attollere, statum mētis erigere,affectum animi conseruare. Libet sanè de teloqui, de te audire, de te scribere, de te con-ferre; de tuâ beatitudine & gloriâ quotidielegere & lecta saepiùs corde reuoluere, vt velsic possim ab huius mortalis perituraeq́ue vi-


394

tae ardoribus, periculis & sudoribus sub tuaevitalis aurae dulci refrigerio transire & tran-siens, sinu tuo fessum caput dormiturus velpaululùm reclinare. O tu vita felicissima! ôRegnum verè beatum carens morte, vacansfine! cui nulla tempora succedunt per aeuum,vbi continuus sine nocte dies nescit haberetempus, vbi victor miles, illis hymnidicisAngelorum sociatus choris, cantat Deo sinecessatione canticum de canticis Sion.

Hugo de S. Victore lib. de anima cap. 4.

Quae cantica, quae organa, quae cantilenę,quae melodiae ibi sine fine decantantur! so-nant enim semper melliflua hymnorum or-gana, suauissima Angelorum melodia, canti-ca canticorum mira, quae ad laudem & glo-riam tuam à supernis ciuibus in perpetuumdecantantur.

Aug. manu. cap. 24.

O anima, suspira ardenter, desidera vehe-menter, vt possis venire ad illam supernamCiuitatem, de quâ tam gloriosa dicta sunt, inquâ sicut laetantium omnium habitatio est!

Quanta erit illa felicitas, vti nullum eritmalum, nullum latebit bonum! vacabiturDei laudibus, qui erit omnia in omnibus!Admoneor etiam sancto Cantico, vbi lego:Beati qui habitant in domo tuâ Domine, in saeculasaeculorum laudabunt te. omnia membra & vis-cera in corruptibilis corporis, quę nunc vide-mus per vsus necessitatis varios distributa,quoniam tunc non erit ipsa necessitas; sed


395

plena, certa, secura, sempiterna felicitas, pro-ficient in laudibus Dei.Vera ibi gloria erit, vbi laudantis nec er-rore quisquam nec adulatione laudabitur.Verus honor, qui nulli negabitur digno, nul-li deferetur indigno. Vera pax ibi est, vbi ni-hil aduersi nec à seipso, nec ab alio quisquampatietur. Pręmium virtutis erit ipse, qui virtu-tem dedit, eiq́ue seipsum, quo maius nihilpossit esse, promisit. Quid enim est aliudquod per Prophetam dixit: Ero illorū Deus, &ipsi erunt mihi plebs; nisi ego ero vnde satientur,ego ero quaecumque ab hominibus hone-sta desiderantur, & vita & salus & victus &copia & gloria & honor & pax & omniabona? sic enim & illud rectè intelligitur,quod ait Apostolus, vt sit Deus omnia in omni-bus ipse finis erit desideriorum nostrorum, qui sinefine videbitur, sine fastidio amabitur, sine fa-tigatione laudabitur. ibi vacabimus & vide-bimus, videbimus & amabimus, amabimus& laudabimus. Ecce quod erit in fine, sine fi-ne. Nam quis alius noster est finis, nisi per-uenire ad Regnum cuius nullus est finis?

Aug. li. 22. de Cinit. Dei, cap. 30.


O Anima, quid dicere valeo, cùm futu-rum gaudium aspicio? Iam paenè prae admi-ratione deficio, quia gaudium erit intus &extra, subtus & supra, circum & circa. Gau-debis igitur in omnibus, gaudebis de om-nibus.


396


O Anima, qualis tibi erit dies illa, cùm adhanc felicem choream fueris assumpta, &cùm omne tormentum tibi (si piè vixeris, sipatienter sustinueris) conuertetur in aeter-num iubilum! Tunc de omnibus his lauda-bis Dominum Deum tuum, labijs exultatio-nis, dicens: Misericordias Domini in aeternum can-tabo.

Ambr. in orationib.

O domus Dei aeterna, post C H R I S T Idilectionem, tu esto laetitia mea & cōsolatio;dulcis memoria tui beati nominis, sit releua-tio moeroris, taediorumq́ue meorum; Taedetenim me valde vitae huius & istius erumnosaeperegrinationis.

Ambr. in orationib.

O domus Dei luminosa & speciosa, dilexidecorem tuum & gloriam habitationis glo-riae Domini mei fabricatoris & possessoristui. Tibi suspiret peregrinatio mea die ac do-cte: tibi in hiet cor meum, tibi intendat mensmea, ad societatem tuae beatitudinis perue-nire desideret anima mea.

Quando transibo in illam admirabilem& pulcerrimam domum tuam, vbi personatvox laetitiae & exultationis in tabernaculisIustorum? Beati qui habitant in domo tua Domine,in saecula saeculorum laudabunt te! Beati & verèbeati, quos elegisti & assumpsisti in illamCoelestem haere ditatem. Ecce sancti tui, Do-mine, florent antete sicut lilium; replentur enimab vbertate domus tuae & torrente voluptatis tuae


397

potas eos, quoniam tu es fons vitae. O quàmmira, quàm pulcra, quàm acceptabilia suntdomus tuae habitacula, Domine virtutum,concupiscit intrare in ea haec peccatrix ani-ma mea! Domine dilexi decorem domus tuae, lo-cum habitationis gloriae tuae. Vnam petij à Domino,hanc requiram, vt inhabitem in domo Domini om-nibus diebus vitae meae.



O verè beati! ô terq́ue quaterq́ue beati,qui iam omnium malorum exuti, securi desuâ immarcessibili gloriâ ad te, Regnum de-coris, peruenire meruerunt! ô aeternum Re-gnum, R egnum omnium saeculorum! vbilumen indeficiens & pax Dei quae exuperatomnem sensum, in quo sanctorum animaerequiescunt, & laetitia sempiterna super capita eo-rum; gaudium & exultationem obtinebunt & fu-giet dolor & gemitus. O quàm gloriosum est Re-gnum, in quo tecum, Domine, regnant omnes Sancti.

Greg. in Ps. 7. poenitent.

Ibi est lux sine defectu; gaudium sine ge-mitu; desiderium sine poenâ; amor sine tristi-tiâ; satietas sine fastidio; sospitas sine vitio;vita sine morte; sanus sine languore. Ibi san-cti & humiles corde, ibi spiritus & animae iu-storum, ibi cuncti coelestis Patriae ciues, &Beatorum spirituum ordines, Regem in de-core suo videntes, & in gloriâ virtutis eiusexultantes. Perfecta viget in omnibus chari-tas, vna omnium laetitia, vna iucunditas.Bone I E S V , verbum Patris, splendor pa-


398

ternae gloriae, in quem desiderant Angeliprospicere, doce me facere voluntatemtuam, vt à spiritu tuo bono deductus, ad bea-tam illam perueniam Ciuitatem, vbi est diesaeternus, & vnus omnium spiritus; vbi est cer-ta securitas & secura aeternitas, & aeternatranquillitas, & tranquilla foelicitas, & foelixsuauitas, & suauis iucunditas; vbi tu Deuscum Parte & Spiritu Sancto viuis & regnasper infinita saeculorum saecula, Amen.


*45


399

XXXXV. [Fuge dilecte mi]

Fuge dilecte mi, & assimilare capreae hinnuloq́; ceruorum super mon-tes aromatum.

Cant. 8.

OCyus aspectu, mea Lux, te proripe nostro;Ardeo, nec tantas mens capit ista faces.

O mala, quae dudum timui tibi dicere verba!Quàm, mea Lux, mallem dicere posse, mane.

Non etenim tua me praesentia tempore lassat,Ah sine te, nosti, quàm mihi triste loqui!

Sed prohibent nimijs incendia dulcia flammis,Vel fuge, vel nocuam, Lux mea, conde facem.

Haec mihi Tu, fateor, si iussa aliquando dedisses,Exanimis misero lapsa dolore forem.

Parce, iubet saeuis Amor ignibus, haud ego mando,Stare velim totos in mea vota dies:

Sipossem, cuperem non persuadere quod hortor,Si potes, inuitas aure repelle preces.

Ergo mane, mea lux, monitis neque flectere nostris,Nec, precor, audieris quae modò iussa dedi.

Trans mare praecipites rapiant verba irrita Cauri,Non mea, sed stolidi verba fuêre metus.

At prohibet rapidus fibras qui pascitur ardor,AEstuo nec tantas mens capit ista faces.

Ergo fuge & celeres pedibus praeuerte capellas,Anteuola ceruos, anteuola hinnuleos.

Sed fuge respiciens, tamquam discedere nolles,Vt qui spectari, dum fugit, antè cupit.


400

Dius in Ephremi cùm pectore ferueret ignis;Non ego par flammae, quîn fugis, inquit, Amor?

Ille triumphato clarus Xauerius Indo,Saucius aetheriâ pectora saepè face;

Coelestis quoties ardebat arundinis ictu,Ah satis est, satis est! dicere suêtus er at.

Cùm flagrat iuuenis sceptri laus magna Poloni,Corda rigat gelidis Stanesilaüs aquis.

Quid mea pectoribus compono pector a tantis?Non ego par flammae, lux mea, carpe fugam.

Carpe fugam, pedibusq́ leues praeuerte capellas,Antevola ceruos, anteuola hinnuleos.

En iuga vicino coelos tangentia cliuo,Thuris vbi madido cortice gutta tumet;

Cedrus vbi, Laurusq́ & copia plurima Myrrha,Mixtaq́ puniceis Cynnama laeta crocis.

Huc fuge pennigeris super alta cacumina plantis,Seu tua, Mons Amana, Libane siue tua?

Alta super iuuenum fastigia Seraphicorum,Cherubicosq́ apices, Astraq́ summa super.

Scilicet insoliti non sunt his montibus ignes,Pectora quos imis vallibus ista timent.

Vna potest flammare meas scintilla medullas,Non ego par totas, lux mea, ferre faces.

Carpe fugam, pedibusq́ leues praeuerte capellas,Anteuola ceruos, anteuola hinnuleos.

Sic tamen, vt fugiens oculis huc saepè recurras,Longiùs aspectu néue vagêre meo.

Qualis at oppositum spectat soror aurea Phoebum,Cùm plus de radijs, quo magè distat, habet.


401

Parce, suas vires, mea lux, vitiumq́ fatenti,Nec tecum possum viuere, nec sine te.

Ardeo, si properas; rigeo, si fugeris; hei mî,Et procul, & praesens, igne geluq́ noces!

Quid facies, mea lux, sine te non esse volenti?Fac caleam, toto non tamen igne cremer.

Ergo fuge, alipedesq́ celer praeuerte capellas.Antevola ceruos, antevola hinnuleos.

Interea viridem fabricabor arundine cannam,Et referet laudes fistula facta tuas.

Post, vbi vox longo modulamine fessa silebit,Ore silente nouum dextra capesset opus.

Arboribusq́ meos folijsq́ insculpet amores,Amborumq́ vno cortice nomen erit.

Scriptaq́ praeteriens ne noscat signa viator,Littera confusum nomen vtrumq́ teget.

Post opus hoc, reliquae si quae super hora diei,Illa mihi in somnos hora quiet is erit.

Sic tamen vt vestri sit mixtus imagine somnus,Et mihi stes clausos peruigil ante oculos.

Dum loquor, en tacitis gliscunt incendia flammis,Ocyùs ingratam lux mea carpe fugam,

Carpe fugam, veluti cuperes tamen ante videri;Vtq́ breui redeas, non Tibi dico Vale.


402

Cant. 8.

Fuge dilecte mi, & assimilare capreae, hin-nuloq́ ceruorum, super montes aro-matum.

Guil. Abbas apud Delrio in cap. 8. Cāt.

SPONSVS plerumq́ue praeproperè & prae-maturè fugatur, & ante tempus diciturei, Fuge. quippe tempus manendi sponso &tempus fugiende. Tempus dicendi ei: Manenobiscum Domine; & tempus dicendi ei; Fugedilecte mi. Tempus dimittendi eum, & tempusdicendi ei: Non dimittam te nisi benedixeris mihi,nisi auxeris incrementa frugum iustitiae meę,vt suo tempore dimittam te.

Beda in cap. 8. Cāt.

[Sed] quis eum quem diligit, à suâ fugarepraesentiâ velit? quod ergo ait, Fuge dilecte mi,non optando loquitur, sed eius potiùs vo-luntate feruendo.

Author Scalae Paradysi, tom. 9. Aug. cap. 5.

Sicut enim in quibusdam carnalibus offi-cijs adeò vincitur carnalis concupiscentiaquod omnem vsum rationis amittit, & fithomo quasi totus carnalis; ita meritò in hâcsupernâ contemplatione, ita cōsummuntur& absorbentur carnales motus ab animâ, vtin nullo caro spiritui contradicat.

Idem cap. 6.

Numquid huius consolationis & laetitiaetestes sunt & nuncij, suspiria & lacrymae? Siita est, noua est antiphrasis ista & significatioinusitata; sed quid huius secreti colloquia


proferimus in publicum?


403

Idem cap 7.

Dimitte me, iam enim ascendit Aurora: datâ er-go benedictione, mortificato neruo femoris& mutato nomine de Iacob in Israël, paulis-per secedit sponsus, diu desideratus, citò e-lapsus.

Idem cap. 3.

Sed ne timeas, ô spōsa, ne desperes, ne exi-stimes te contemni, si paulisper tibi subtra-hit sponsus faciem suam. Omnia ista coope-rantur in bonum, & de accessu & recessu lu-crum acquiris; tibi venit, tibi & recedit; venitad consolationem, recedit ad cautelam, nemagnitudo consolationis extollat te. Hancgratiam cùm vult & quando vult sponsusattribuit, non iure haereditario possidetur.Vulgare prouerbium est, quod nimia fami-liaritas parit contemprum. Recedit ergo, neforté nimis assiduus, contemnatur, & absensmagis desideretur, desideratus auidiù quae-ratur, diu quaesitus tādem gratiùs inueniatur.Ne ergo exilium deputemus pro patriâ, ar-rham pro pretij summâ, venit spōsus & rece-dit vicissim, nunc consolationem afferens,nunc vniuersum statum nostrum in infirmi-tate commutans, paulisper nos permittit gu-stare, quàm suauis est; & antequam plenésentiamus, se subtrahit, & ita quasi alis expā-sis supra nos volitans prouocat nos ad vo-landum.

Bern. ser. 9. super Beati qui habet.

Meritò proinde quaerenti illum anima res-pondetur. Altissimū posuisti refugium tuum. Ne-


404

que enim sic Deum sitiens anima, aut cumPetro, ei in terreno monte. Facere taberna-culum, aut cum MARIA deinceps, eum tan-gere vult in terrâ, sed planè clamat: Fuge dile-cte mi, assimilare capreae, hinnuloq́ ceruorum.

Ambr. de bono mortis cap. 5.

Hortatur, enim, vt fugiat, sponsus, quiaeiam se qui potest etiam ipsa terrena fugientē.Dicit autem, vt similis sit damulae, quę euadit deretibus. Vult enim & ipsa fugere & euolaresupra mundum.

Assimilare capreae, hinnuloq́ ceruorum supermontes aromatum; multùm optando ac sup-plicando prosequitur, sciens hanc sibi maxi-mam in praesenti vitâ esse foelicitatē; vt quiacontinuâ visione non valet, saltem crebrâ e-ius visitatione cōsoletur, quae nimirum foeli-citas illis solùm conceditur, qui contemptuterrestrium & gaudiorum appetitu coelestiū,appellari spiritualism merentur montes aro-matum. assimilatur enim capreae hinnuloq́ceruorum apparentibus super montes aromatum,cùm rursus, vt opportunum ipse iudicauerit,collatâ ibi luce sui praesidij, siue obsidentiatentationū pericula tollit, seu consueta quaesubtraxisse videbatur, virtutum dona resti-tuit: constat enim de nostrâ paruitate, quianequaquam vno atq; in dissimili modo sem-per orationum dulcedini insistere, lacrymas(vel pro reatus nostri conscientiâ, vel pro de-siderio patriae coelestis) fundere valemus;


405

ita vt nonnumquam multum conati, hisvti bonis ne queamus. Ac rursus aliquando,etiam minùs ipsi studentes, horum copiâ po-tiamur. Quod, vnde agitur, nisi nunc fugitdilectus; nunc mentem nostram reuisit.

Beda in cap. 8. Cāt.


Quis verò mihi huius mutabilitatis refe-ret Sacramenta? quis mihi explicet ire & re-dire Verbi? numquid leuitate vtitur sponsus?sensu animae, non motu verbi, ista fieri sen-tiamus. Cùm sentit gratiam, agnoscit prae-sentiam; cùm non, absentiam queritur, &rursum praesentiam quaerit, sed fortè ideò sesubtraxit sponsus, quo auidiùs reuocaretur,teneretur fortiùs? Nam & aliquando simula-bat se longiùs ire; non quia hoc volebat, sedmagis volebat audire: Mane nobiscum quoniamaduesperascit. Nunc verò constat in animâ fie-ri huiusmodi vicissitudines euntis & redeun-tis verbi, sicut ait: Vado & venio ad vos. Item, mo-dicum & non videbitis me. O modicum & mo-dicum! ô modicum longum! Pie Domine,modicum dicis, quòd non videmus te?saluum sit verbum Domini mei, longum est;& multum valdè nimis.

Ansel. in c. 8. Cant.

Sed fuge dilecte mi, quia non possum adhucsociari tibi in thalamo sicut vis.

O vocem dignam auditu dilecti! vocemde corde fideli & mente humili! hoc enimest, quod anima quaeuis fidelis & sapiens di-cere consueuit: Domine non sum digna vt


406

intres sub tectum meum; non sum digna, vtin me ostendas frequens oliquod praesentiaevel visitationis tuae miraculum. Fuge, in-quam, dilecte mi, & saltus huiusmodi similessaltibus capreae aut hinnuli ceruorum effice, nonsuper me, sed super montes aromatum, superpraecelsa merita sanctorum, atque perfecto-rum.

Ruper. in c. 8. Cant.

Aug. 10 confess. cap. 40.

Aliquando intromittis me in affectummultum inusitatum introrsus, ac nescioquam dulcedinem; quae si perficiatur in me,nescio quid erit, quod vita ista non erit; sedrecido in haec, aerumnosis ponderibus & re-sorbeorsolitis; & teneor, & multùm fleo, sedmultùm teneor.


Domine consolator meus; in hac vitâ re-nuit consolari anima mea, vt digna habeaturconsolationibus aeternis.

S. Eu. in vitâ suâ

Recede à me, Domine, parumper; quoniam va-sis huius infirmitas ferre non potest.


407

SyllabvsLibri primiGemitvsanimae poenitentis.

I. ANima mea desider auit te in nocte. Isaiae 26.II. Deus tu scis insipientiammeam, & delicta mea àte non sunt abscondita. Psalm.

68.III. Miserere mei Domine, quoniam infirmus sum, sana me Domine, quoniam

conturbata sunt ossa mea. Psalm. 6.IV. Vide humilitatem meam, & laborem meum, & dimitte vniuersa delicta mea.

Psalm. 24.V. Memento quaeso quod sicut lutum feceris me, & in puluerem reduces me. Iob

10.VI. Peccaui: quid faciam tibi, ô custos hominum! qua-reposuisti me contrarium

tibi? Iob 7.VII. Curfaciem tuam abscondis, & arbitraris me inimicum tuum? Iob 13.


408

VIII. Quis dabit capiti meo aquam, & oculis meis fontem lacrymarum, & plorabo dieac nocte? Hiere. 9.

IX. Dolores inferni circumdederunt me, praeoccupauerunt mei lacquei mortis.Psalm. 17.

X. Non intres in iudicium cum seruo tuo, quia non iustificabitur in conspectu tuoomnis viuens. Ps. 142.

XI. Non me demergat tempestas aquae, neque absorbeat me profundum. Psalm.68.

XII. Quis mihi hoc tribuat vt in inferno protegas me, & abscondas me, donecpertranseat furor tuus? Iob 14.

XIII. Numquid non paucitas dierum meorum finietu, breui? dimitte ergo me vtplangam paululùm dolorem meum. Iob 11.

XIV. Vtinam saperent, & intelligerent, ac nouissima prouiderent. Deut. 32.XV. Defecit in dolore vita mea, & anni mei in gemitibus. Psal. 30.


409

SyllabvsLibri secvndiDesideriaanimae sanctae.

XVI. COncupiuit anima mea desiderare iustificationes tuas. Psal. 118.XVII. Vtinam dirigantur viae meae ad custodiendas iustificationes tuas. Psal. 118.XVIII. Perfice gressus meos in semitis tuis, vt non moueantur vestigia mea. Psal. 16.XIX. Confige timore tuo carnes meas, à iudicijs enim tuis timui. Psal. 118.XX. Auerte oculos meos ne videant vanitatem. Psal. 118.XXI. Fiat cor meum immaculatum in iustificationibus tuis, vt non confundar. Psal.

118.XXII. Veni dilecte mi, egrediamur in agrum, commoremur in villis. Cant. 7.


410

XXIII. Trahe me post te, curremus in odorem vnguentorum meorum. Cant. 1.XXIV. Quis mihi det te fratrem meum sugentem vberae matris meae, vt inueniam te

foris, & deosculer te, & iam me nemo despiciat. Cant. 8.XXV. In lectulo meo, per noctes, quaesiui, quem diligit anima mea; quasiui illum, &

non inueni. Cant. 3.XXVI. Surgam & circuibo ciuitatem; per vicos & plateas, quaeram quem diligit anima

mea; quaesiui illum, & non inueni. Cant. 3.XXVII. Num quem diligit animamea, vidistis? paullulùm cùm pertransissem eos, inueni

quem diligit anima mea; tenui eum, nec dimittam. Cant. 3.XXVIII. Mihi autem adhaerere Deo bonum est; ponere in Domini Deo spem meam.

Psal. 72.XXIX. Sub vmbrâ illius, quem desideraueram, sedi. Cant. 2.XXX. Quomodo cantabimus canticum Domini, in terrâ alienâ? Psal. 136.


411

SyllabvsLibri tertiiSvspiriaanimae amantis.

XXXI. ADiuro vos, filiae Ierusalem si inueneritis Dilectum meum, vt nuncietis ei, quiaamore langueo. Cant. 5.

XXXII. Fulcite me floribus, stipate me malis, quia amore langueo. Cant. 2.XXXIII. Dilectus meus mihi & ego illi, qui pascitur inter lilia, donec aspiret dies &

inclinentur vmbrae. Cant. 2.XXXIV. Ego dilecto meo, & ad me conuersio eius. Cant. 7.XXXV. Anima mea liquefacta est, vt dilectus locutus est. Cant. 5.XXXVI. Quid enim mihi est in Coelo, & àte quid volui super terram? Psal. 72.XXXVII. Heu mihi quia incolatus meus prolongatus est,


412

habitaui cum habitantibus Cedar, multùm incola fuit anima mea! Psal. 119.XXXVIII. Infelix ego homo! quis me liberabit de corpore mortis huius? Rom. 7.XXXIX. Coarctor è duobus, desiderium habens dissolui & esse cum CHRISTO. Philip.

1.XXXX. Educ de custodiâ animam meam, ad confitendum no mini tuo! Psal. 141.XXXXI. Quemadmodum desiderat ceruus ad fontes aquarum, it a desiderat animamea

ad te, Deus. Psal. 41.XXXXII. Quando veniam & apparebo ante faciem Dei? Psal. 41.XXXXIII. Quis dabit mihi pennas sicut columbae, & volabo, & requiescam? Psal. 54.XXXXIV. Quàm dilecta tabernacula tua, Domine virtutum; concupiscit & deficit anima

mea, in atria Domini! Psal. 83.XXXXV. Fuge dilecte mi, & assimilare capreae, hinnuloq́ ceruorum, super montes

aromatum. Cant. 8.

F I N I S .


413

Florentivsde Montmorency,Praepositus Prouincialis SocietatisIesv per Flandro-Belgicam.

CVm Pia Desideria à P. HermannoHugone Societatis I E S V Sacerdoteconscripta, quatuor designati eiusdem So-cietatis Patres legerint probarintq́, pote-state ab Admod. Reuerend. Patre nostroMutio Vitellesco ad hoc mihi factâ, vttypis excudantur, permitto. In quorumfidem has litter as manu meâ subscriptas,officij mei sigillo muniui. Bruxellae, 28.Aprilis Anno 1624.

Florentius de Montmorency.


414

Approbatio Censoris.

HAEc Pia Desideria, Gemitus & Suspitiaanimae Christianae, Elegijs, Emble-matis, & SS. Patrum scriptis illustrata à R.P.Hermanno Hugone Societatis I E S VPresbytero, pererudita sunt & solida,atque perlucidam semitam continent; quâaeterna Veritas, & vera charitas, & charaaeternitas obtineatur, ab his qui in tenebris& in vmbrâ mortis sedent ad dirigendos pe-des suos in viam pacis. Datum Bruxellae XI.Idus Nouembris, M. D C. XXIII.

Henricus Smeyers S. Theologiae Licentiatus Scholasticus Bruxellensis LibrorumCensor.


Documents

HermanHugo - dbnl › tekst › hugo001piad01_01 › hugo001piad...*4r Sanctissimo D.nostro Vrbano octavo pontifici maximo. CVIsecūdùmDeum, PIADESIDERIA, nisidesiderioorbis Christiani,Tibi,in-quam,BEATISSI-MEPATER,dedicarem?Certè