HELECO ’03 4ο ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΚΑΙ ΕΚΘΕΣΗlibrary.tee.gr/digital/techr/2004/techr_2004_1_praktika.pdf · «Διαχείριση Υδατικών Πόρων

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2004 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 1

HELECO ’03

4ο ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΚΑΙ ΕΚΘΕΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

ΣΤΡΟΓΓΥΛΑ ΤΡΑΠΕΖΙΑ

ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΞΑΡΧΑΚΟΥ Πολιτικός Μηχανικός, Μέλος της Δ. Ε. του Τ. Ε. Ε., Υπεύθυνη του Τομέα Περιβάλλοντος

H 4η Διεθνής Έκθεση και Συνέδριο HELECO 2003 πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα από

30 Ιανουαρίου έως 2 Φεβρουαρίου 2003.

Με τη διεθνή αυτή πρωτοβουλία του, το ΤΕΕ, εδώ και μια δεκαετία, επιχειρεί να φέρνει

στο προσκήνιο τα περιβαλλοντικά προβλήματα καθώς και τις τεχνολογίες που μπορούν

να συμβάλουν στην επίλυσή τους, φέρνοντας σε επαφή τους παραγωγούς τεχνογνωσίας

και επιστήμης περιβάλλοντος με τους χρήστες και κάθε ενδιαφερόμενο.

Ταυτόχρονα, ο Φορέας των 90.000 μηχανικών και εν δυνάμει Τεχνικός Σύμβουλος

της Πολιτείας, στοχεύει σε μία παρέμβαση στο χώρο του περιβάλλοντος, προσδίδοντας

στο αντικείμενο τη σφαιρικότητα που του αρμόζει, δηλαδή αυτήν της θεώρησής του

ως βασικό κοινωνικό αγαθό, για το οποίο απαιτείται γνώση, ευαισθησία και ικα-

νότητα, έτσι ώστε η επιστημονική γνώση και ταυτόχρονα η ανάδειξη της δυνατότητας

εφαρμογής, να αποτελέσουν εργαλεία στην υπηρεσία πρώτα απ’ όλα και κυρίως του

εργαζόμενου ανθρώπου.

Στο πλαίσιο του Συνεδρίου της HELECO ’03 οργανώθηκαν έξι στρογγυλά τραπέζια

με ισάριθμα επίκαιρα θέματα: «Περιβάλλον και Κατασκευαστική Δραστηριότητα»,

«Διαχείριση Υδατικών Πόρων – Μπροστά σε μία νέα πραγματικότητα», «Αειφό-

ρος ανάπτυξη και δομημένο Περιβάλλον», «Περιβαλλοντική ηθική σε συνθήκες

παγκοσμιοποίησης», «Ολοκληρωμένη πολιτική προϊόντων και εναλλακτική δι-

αχείρισή τους» και «Επιπτώσεις των αεροπορικών πτήσεων στο Περιβάλλον» .

Έγιναν συζητήσεις για τις ανησυχίες γύρω από τα «παγκοσμιοποιημένα» προβλήματα


του περιβάλλοντος και τα επιτεύγματα της επιστήμης και της τεχνολογίας, με κορυφαί-

ους επιστήμονες από κάθε γωνιά της γης.

Τα σύγχρονα προβλήματα που συνδέονται με την υποβάθμιση του περιβάλλοντος,

όπως η φτώχεια, οι σοβαρές ανισότητες, η εξάντληση των φυσικών πόρων, σηματο-

δοτούν τη δραματική επιδείνωση της ποιότητας ζωής για το μεγαλύτερο ποσοστό του

πληθυσμού της γης και ζητούν άμεσα αντιμετώπιση. Με την υποταγή στους νόμους της

αγοράς και του κέρδους, δεν μπορεί να υπάρξει σχεδιασμός της ανάπτυξης, με τρόπο που

να ικανοποιεί τις ανάγκες του παρόντος, χωρίς να υποθηκεύει τα δικαιώματα στη ζωή

των μελλοντικών γενεών.

Ταυτόχρονα επισημαίνεται η αναγκαιότητα αλλαγής των μέχρι σήμερα γνωστών προ-

τύπων παραγωγής και κατανάλωσης.

Τα προβλήματα αναφορικά με τη μόλυνση του περιβάλλοντος, την ατμοσφαιρική ρύ-

πανση, τη μόλυνση του υδάτινου δυναμικού μας, την τρύπα του όζοντος, την καταστρο-

φή της χλωρίδας και της πανίδας, το φαινόμενο θερμοκηπίου, τις πλημμύρες, τον τρόπο

ανάπτυξης και λειτουργίας των πόλεων και των οικισμών, τις μεγάλες αστικές συγκε-

ντρώσεις, το δομημένο και παραδοσιακό περιβάλλον, τα υλικά κατασκευής (παραγωγή,

οργάνωση, σχεδιασμός, ένταξή τους στην κατασκευή), το θόρυβο, την απουσία ελεύθε-

ρων χώρων αλλά και οι τεχνολογικές καταστροφές έχουν θέσει σε κίνδυνο όχι μόνο την

ανθρώπινη ζωή και τα επιτεύγματά της αλλά και όλα τα οικοσυστήματα της υφηλίου.

Δεν παραβλέπουμε ότι η λύση των σοβαρών περιβαλλοντικών προβλημάτων δεν

είναι κυρίως ζήτημα τεχνικό αλλά βαθιά πολιτικό και δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί ξε-

χωριστά από τα άλλα μεγάλα προβλήματα των λαών. Απαιτούνται άλλες πολιτικές, μιας

πραγματικά βιώσιμης ανάπτυξης, τους καρπούς της οποίας όμως δεν θα απολαμβάνουν

οι λίγοι αλλά όλοι οι λαοί. Αυτό προϋποθέτει συνειδητοποίηση όλων, αναφορικά με τη

σπουδαιότητα της διατήρησης του φυσικού κεφαλαίου του πλανήτη μας, εγρήγορση και

κάθε άλλη δραστηριότητα που στοχεύει στην προστασία και παραπέρα βελτίωση του

φυσικού, δομημένου και παραδοσιακού περιβάλλοντος.


ΠΡΩΤΟ ΣΤΡΟΓΓΥΛΟ ΤΡΑΠΕΖΙ

ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Εισαγωγικό σημείωμα

Η συζήτηση στρογγυλής τράπεζας με θέμα: «Περιβάλλον και κατασκευαστική

δραστηριότητα» έγινε με αντικείμενο την περιβαλλοντική θεώρηση όλων των φάσεων

του κατασκευαστικού τομέα.

Έγινε αναφορά στο πλήθος των παραγόντων που υπεισέρχονται, όπως:

▪ θεσμικές και κανονιστικές ρυθμίσεις, σε εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο

▪ κοινωνικές, πολιτιστικές και οικονομικές παράμετροι και

▪ τεχνικές – επιστημονικές γνώσεις και εμπειρίες.

Ο κύκλος ζωής κάθε έργου –αξιολόγηση της ανάγκης εξυπηρέτησης κάποιου σκοπού,

σχεδιασμός, μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων, μελέτες κατασκευής και λειτουρ-

γίας, υλοποίηση, λειτουργία, σωστή και συστηματική συντήρηση- εξετάστηκε σε συν-

δυασμό με την αλληλεπίδρασή του από και προς το γενικότερο πολεοδομικό, αστικό,

αρχιτεκτονικό σχεδιασμό, την «ενεργειακή σκέψη», τον ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα

των κατασκευών.

Το τραπέζι συνέβαλε κατά τρόπο ουσιαστικό, στην ανάδειξη των θεμάτων τα οποία

άπτονται της περιβαλλοντικής διάστασης της κατασκευαστικής δραστηριότητας, δρα-

στηριότητας που έχει σημαντικές επιπτώσεις στην κοινωνική και οικονομική ζωή της

χώρας .

Αναδείχθηκε επίσης ο καίριος ρόλος των μηχανικών σε όλη αυτή την διαδικασία

σχεδιασμού, μελέτης, ανάπτυξης, εφαρμογής και διαχείρισης της τεχνογνωσίας, παρα-

κολούθησης και έλεγχου της ποιότητας, βελτιστοποίησης του φυσικού και δομημένου

περιβάλλοντος.

ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΞΑΡΧΑΚΟΥΠολιτικός Μηχανικός, Μέλος της Δ. Ε. του Τ. Ε. Ε., Υπεύθυνη του Τομέα Περιβάλλοντος


ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ ΑΓΓΕΛΙΔΗΣΚαθηγητής Θαλασσίων Έργων, Διευθυντής Τομέα Υδραυλικής και Τεχνικής Περιβάλλοντος, Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών Α. Π. Θ.

ΥΠΕΥΘΥΝΗΝΙΚΗ ΣΙΟΥΤΑΠολιτικός Μηχανικός, Περιβαλλοντολόγος

ΕΙΣΗΓΗΣΕΙΣ- ΕΙΣΗΓΗΤΕΣ

Α. ΟΙ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ ΣΤΟΝ 21Ο ΑΙΩΝΑΜΕΡΙΚΟΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟΙ, ΚΑΙ ΟΧΙ ΜΟΝΟ, ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ

ΜΙΧΑΛΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ σελ. 3-10Πρύτανης Α. Π. Θ., Διευθυντής του Εργαστηρίου Οικοδομικής

Β. ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΓΙΑ ΜΕΛΕΤΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ

ΕΠΑΜΕΙΝΩΝΔΑΣ ΤΟΛΕΡΗΣ σελ. 12-25Μεταλλειολόγος Μηχανικός και Χημικός Μηχανικός Ε. Μ. Π., Διευθυντής Ειδικής Υπηρεσίας Περιβάλλοντος του Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε.

Γ. ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΟΔΗΓΙΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

ΗΛΙΑΣ ΕΥΘΥΜΙΟΠΟΥΛΟΣ σελ. 26-30τέως Υφυπουργός ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε., Διευθυντής Διεπιστημονικού Ινστιτούτου Περιβαλλοντικών Ερευνών, (ΔΙΠΕ)

Δ. ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΈΡΓΩΝ ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΩΝ ΚΑΙ ΥΛΙΚΩΝ

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΤΟΜΠΑΖΗΣ σελ. 31-35Αρχιτέκτων Μηχανικός Ε. Μ. Π.

Ε. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ- ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΕΡΓΩΝ ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ

ΛΟΥΚΑΣ ΓΙΑΝΝΑΚΟΥΛΗΣ σελ. 37-42Αρχιτέκτων Μηχανικός Α. Π. Θ., Αντιπρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου της εταιρείας ΑΚΤΩΡ


A. ΟΙ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ ΣΤΟΝ 21Ο ΑΙΩΝΑ ΜΕΡΙΚΟΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟΙ, ΚΑΙ ΟΧΙ ΜΟΝΟ, ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ

ΜΙΧΑΛΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣΠρύτανης Α. Π. Θ., Διευθυντής του Εργαστηρίου Οικοδομικής

1. Μερικά δεδομένα

Η σημασία του κατασκευαστικού τομέα και η συμβολή του τόσο στην κοινωνική όσο

και στην οικονομική ανάπτυξη μιας χώρας είναι δεδομένη και γνωστή στους περισσότε-

ρους από εμάς: εξασφάλιση κατοικίας, δημιουργία κοινωφελών έργων, δίκτυα υποδο-

μών, και το βασικότερο, απασχόληση μεγάλου αριθμού εργαζομένων.

Η συμβολή αυτή είναι τεράστια και αξίζει να τεκμηριωθεί από ορισμένα στοιχεία.

Τα έργα που έγιναν στην Ευρώπη το 2000, ήταν αξίας 970 δισεκατομμυρίων ευρώ, εκ

των οποίων τα 720 ήταν για έργα σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το 2000 κατασκευ-

άστηκαν πάνω από 1.000.000 κατοικίες και κατεδαφίστηκαν μόνο 65.000. Για να έχουμε

ένα συγκριτικό μέγεθος, οι αντίστοιχοι αριθμοί το 1990 ήταν μόνο 340.000 νέες κατοικίες

και οι κατεδαφίσεις ήταν κατά τι περισσότερο από αυτές του 2000, γύρω στις 69.000.

Τα στοιχεία των Ηνωμένων Πολιτειών διαφέρουν από τα ευρωπαϊκά κυρίως στο ρυθμό

των κατεδαφίσεων, που είναι πολύ πιο έντονος απ’ ότι στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Και εκεί,

όπως και στην Ευρωπαϊκή Ένωση, τα ετήσια απορρίμματα, ένα άλλο τεράστιο πρόβλημα

της εποχής, ανταγωνίζονται σε όγκο τα υλικά που παράγονται από τις κατεδαφίσεις.

Ένα άλλο μέγεθος, που τονίζει τη σημασία του κατασκευαστικού τομέα είναι ότι το

40% της κατανάλωσης σε παγκόσμιο επίπεδο των ανόργανων υλικών, άμμος, χαλίκι,

άσβεστος, και το 25% της δασικής ύλης αφορά κατασκευές έργων και έργων υποδομής.

Δύο άλλα σημαντικά στοιχεία δείχνουν αφενός ότι το μέγεθος της ενέργειας που κατα-

ναλώνεται στον τομέα εξυπηρέτησης των κτιρίων, είναι γύρω στο 40% της συνολικά κα-

ταναλισκόμενης σε παγκόσμια κλίμακα, ενώ ταυτόχρονα στα κτίρια καταναλώνεται και το

16% του νερού, του πολύτιμου αυτού αγαθού για τα χρόνια που έρχονται. Τα μεγέθη στην

Ευρωπαϊκή Ένωση είναι περίπου αυτής της τάξης, δηλαδή 40% και 19 % αντίστοιχα.


2. Αστικοποίηση και μεγάλα έργα υποδομής

Το κύριο χαρακτηριστικό των τελευταίων δεκαετιών είναι η αστικοποίηση που αυξάνε-

ται με ραγδαίους ρυθμούς. Η ανάπτυξη της αστικοποίησης προκαλεί τα περισσότερα από

τα συγκεκριμένα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε σήμερα.

Το 1900, το 14% των κατοίκων ζούσε σε μεγάλες πόλεις, το 1950 αυξήθηκε στο

30%, ενώ ξεπέρασε το 50% το 2000. Ο μισός πληθυσμός της γης ζει πλέον σε μεγάλες

πόλεις.

Αποτέλεσμα να έχουμε ένα νέο ανθρωπογενές περιβάλλον, όπου ανακαλύπτουμε

ξαφνικά την ατμοσφαιρική και ηχητική ρύπανση και διαπιστώνουμε έκπληκτοι το πόσο

διαφέρει το μικροκλίμα στις περιοχές της αστικής δόμησης από το κλίμα περιοχών που

βρίσκονται δύο, πέντε ή δέκα χιλιόμετρα πιο μακριά. Παρατηρούμε ακόμη να διαμορφώ-

νονται πρωτόγνωρες καταστάσεις στον τομέα των μεταφορών και των επικοινωνιών.

Όλα αυτά τα φαινόμενα συνδυαζόμενα με την όλο και μεγαλύτερη απαίτηση για άνε-

ση στους χρήστες των κτιρίων ή στους χώρους της εργασίας, οδηγούν σε ένα φαύλο

κύκλο, όπου η κατανάλωση των φυσικών πόρων αυξάνει σημαντικά μέρα με τη μέρα.

Πρώτες ύλες, ενέργεια για τις κατασκευές, νερό και ενέργεια, διατροφικά και καταναλω-

τικά αγαθά για τους κατοίκους, και καταληκτικά το πρόβλημα των απορριμμάτων είναι

τα χαρακτηριστικά στοιχεία αυτής της νέας κατάστασης. Συνέπεια όλων αυτών είναι οι

γεωγραφικές ανακατανομές πληθυσμών, οι κοινωνικές οικονομικές και πολιτικές αλλα-

γές, μεταβολές του οικοσυστήματος, και βέβαια αύξηση των κινδύνων από φυσικές ή

ανθρωπογενείς καταστροφές σε αυτά τα πυκνοδομημένα σύνολα.

Η αστικοποίηση δημιουργεί όλο και περισσότερο την ανάγκη μεγάλων έργων υπο-

δομής για την εξυπηρέτησή της. Πρέπει να μεταφερθούν άνθρωποι, να μεταφερθούν

αγαθά, φυσικοί πόροι, να μεταφερθεί ενέργεια. Υπάρχει πλέον αυξημένη ανάγκη επικοι-

νωνιών μεταξύ των κατοίκων των αστικών συνόλων, ανάγκη μεταφοράς δεδομένων.

Αλλάζει πλέον η χρήση της γης στις περιοχές των έργων. Χαρακτηριστικό είναι το γεγο-

νός ότι στη Γερμανία το 7% του εδάφους καταλαμβάνεται από τους δρόμους εκτός πό-

λεων. Η αστικοποίηση και τα μεγάλα έργα υποδομής που τη συνοδεύουν προκαλούν τις

γνωστές τοπικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις στα οικοσυστήματα, στη γεωμορφολογία,


στους ανθρώπινους πληθυσμούς. Προκαλούν ακόμη, ευρύτερες κοινωνικές επιπτώσεις,

καταναλώνουν εντονότερα τις πρώτες ύλες και την ενέργεια, δημιουργώντας μελλοντι-

κά προβλήματα στις επερχόμενες γενεές. Οικονομικά, τα μεγάλα έργα υποδομής (και

τα ολυμπιακά έργα) που κατασκευάζονται, απαιτούν τεράστιες επενδύσεις, που είναι

επενδύσεις υψηλής έντασης κεφαλαίου με άμεση επιβάρυνση της εθνικής οικονομίας.

Οι αρνητικές, αυτές επιπτώσεις στην οικονομία θα φανούν, πιστεύω, σε λίγα χρόνια. Η

οικονομική επένδυση, τέλος, στο σύμπλεγμα των μεγάλων και σημαντικών έργων υπο-

δομής είναι ευαίσθητη σε κινδύνους καταστροφών, φυσικών ή τεχνητών και κυρίως έχει

και μία χρηστική απαξίωση με την πάροδο του χρόνου.

3. Το κτίριο στο αστικό περιβάλλον

Ας αναφερθούμε στα μικρότερα στοιχεία, όπως τα κτίρια, που συμμετέχουν σε αυτό

το νέο διαμορφούμενο μικροπεριβάλλον. Ας δούμε στις νέες αυτές συνθήκες που δημι-

ουργήθηκαν, τι επιτυχίες είχαμε τα τελευταία χρόνια, τι αποτυχίες, τι προβλήματα δημι-

ουργήθηκαν.

Για 30 και πλέον χρόνια μιλάμε για τον ενεργειακό σχεδιασμό κτιρίων. Πιστεύω ότι

και στην Ελλάδα, έστω και με κάποια καθυστέρηση, έστω και με κάποια δυσκολία γίνε-

ται πλέον κατανοητό, ότι ο ενεργειακός σχεδιασμός είναι ένα αναπόσπαστο κομμάτι του

αρχιτεκτονικού σχεδιασμού. Είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένο. Δεν μπορείς να έχεις αρ-

χιτεκτονικό σχεδιασμό κτιρίων, αν δεν πάρεις υπόψη σου το περιβάλλον, τη φύση, την

ενέργεια που ξοδεύεται, την επίπτωση που δημιουργείται στο περιβάλλον.

Να δούμε λοιπόν τι πετύχαμε, στον τομέα αυτό, στα 30 τελευταία χρόνια.

Υπάρχει πλέον ένα θεωρητικό υπόβαθρο, έχει διαδοθεί η σχετική γνώση, και έχουν

δημιουργηθεί ευέλικτοι υπολογιστικοί κώδικες για τη θεωρητική κατ’ αρχήν επίλυση των

προβλημάτων αυτών. Έχουμε πλέον ισχυρά υπολογιστικά και σχεδιαστικά συστήματα και

έχουμε και μία νέα γενιά θερμομονωτικών υλικών και δομικών στοιχείων σαφώς επηρε-

ασμένη από τις εξελίξεις που προαναφέραμε.

Όπου λοιπόν εφαρμόζεται ο ενεργειακός - αρχιτεκτονικός σχεδιασμός στον οποίο

αναφέρομαι, που παίρνει υπόψη τον ήλιο, την απώλεια ή το κέρδος θερμότητας, τον

αερισμό, την ηλιοπροστασία και μία σειρά άλλων σημαντικών παραμέτρων, προκύπτει


εντυπωσιακός περιορισμός στις καταναλώσεις της ενέργειας. Στην Βόρεια και Κεντρική

Ευρώπη, όπου οι σχετικοί κανονισμοί είναι αυστηροί, έχει μειωθεί, από το 1970 μέχρι το

2000 η κατανάλωση ενέργειας, στη θέρμανση- ψύξη των κτιρίων, στο ένα έκτο.

Πρέπει να τονισθεί, ότι ο ενεργειακός σχεδιασμός ή αν θέλετε οι ενεργειακοί παράμε-

τροι ή εάν θέλετε η ενεργειακή σκέψη, σε καμία περίπτωση - όταν εφαρμοστούν σωστά

- δεν αποτελούν δέσμευση για τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό. Έχει πλέον ξεπεραστεί η

πρώτη φάση των κουτιών με τις ισχυρές μονώσεις, με τα μικρά ανοίγματα και τα λοιπά

αντιαισθητικά στοιχεία. Σήμερα, έχει εξελιχτεί όλη αυτή η ενεργειακή σκέψη τόσο που

περνάει στην μελέτη και στην εφαρμογή, ως ένα αναπόσπαστο στοιχείο του αρχιτεκτο-

νικού σχεδιασμού, μη προκαλώντας ουσιαστικά εμπόδια στην αρχιτεκτονική έμπνευση

και εφαρμογή.

Στην εποχή μας, εποχή πυκνής αστικής δόμησης όπως ήδη αναφέραμε, εμφανίστηκαν

νέα προβλήματα καθώς άλλαξε το μικροπεριβάλλον γύρω από τα κτίρια και αυξήθηκε η

απαίτηση του χρήστη των κτιρίων σε θερμική άνεση. Αν θυμηθούμε πριν είκοσι - τριά-

ντα χρόνια, ο κλιματισμός ήταν έννοια σχεδόν άγνωστη. Σήμερα στα περισσότερα γρα-

φεία και τις κατοικίες ο κλιματισμός θεωρείται δεδομένος. Επομένως, έχουμε μία αύξηση

θερμικών φορτίων με αποτέλεσμα να αλλάζει το μικροκλίμα, με άνοδο της θερμοκρασί-

ας, στην περιοχή γύρω από τα κτίρια στα οποία έχουν εγκατασταθεί τα κλιματιστικά. Τα

ψυκτικά φορτία των κτιρίων αυξάνουν ακόμα από την τάση αυτής της «διεθνούς» αρχι-

τεκτονικής με τα μεγάλα ανοίγματα και την ελλιπή ηλιοπροστασία. Είναι αυτή η «πα-

γκοσμιοποιημένη» αρχιτεκτονική, όπου τα κτίρια μοιάζουν μεταξύ τους είτε βρίσκονται

στο Βόρειο Πόλο, είτε στον Ισημερινό. Αυτά είναι τα λάθη του παρελθόντος που πιστεύω

ότι με τον καιρό ξεπερνιούνται.

Έχουμε ακόμη πρόσθετες απαιτήσεις για ηχομόνωση μια και δημιουργήθηκε πρόσθε-

τος ηχητικός φόρτος από την αύξηση της οδικής κυκλοφορίας και των μηχανών εξυπη-

ρέτησης μέσα στα κτίρια. «Ανακαλύψαμε» επίσης ότι μας ενδιαφέρει και η ποιότητα του

αέρα μέσα στους χώρους που ζούμε ή εργαζόμαστε, μια και η απαιτούμενη ανανέωσή

του από εξωτερικό αέρα έχει στα αστικά κέντρα, τις περισσότερες φορές, αμφισβητού-

μενη ποιότητα.


Διαγνώσαμε, τέλος, ότι πολλά από τα δομικά υλικά και στοιχεία έχουν διάφορες εκπο-

μπές που επιβαρύνουν, από πλευράς υγιεινής, τον εσωτερικό χώρο.

Παραμένει λοιπόν πάντα το ερώτημα, παρά τις επιτυχίες που είχαμε, αν μπορούμε να

επιλύσουμε τα προβλήματα που δημιουργήθηκαν.

Έχουμε τη δυνατότητα να λύσουμε τα περισσότερα από αυτά. Υπάρχουν λύσεις αρ-

κεί να τις εφαρμόσουμε και να τις εφαρμόσουμε σωστά. Η εφαρμογή αυτή προϋποθέτει

βέβαια και μία πρόσθετη οικονομική επιβάρυνση, που δεν είναι έτοιμοι οι εργολάβοι κα-

τασκευαστές να την αποδεχθούν ή οι ιδιοκτήτες να την υιοθετήσουν, παρότι μέσα και

μακροπρόθεσμα η πρόσθετη αυτή επιβάρυνση ξαναγυρνά στο χρήστη του κτιρίου. Το

πρόβλημα είναι ότι κατά κανόνα ο εργολάβος κατασκευάζει τα κτίρια για να τα πουλήσει

και να φύγει, ενώ ο χρήστης θα πληρώνει μια ζωή, όσο είναι η ζωή του κτιρίου, τις ελλεί-

ψεις τυχόν μέτρων που δεν εφαρμόστηκαν για λόγους στενά εννοούμενης οικονομίας.

Οι δυσκολίες για την εφαρμογή ενός ιδανικού ενεργειακού σχεδιασμού αυξάνουν, στα

σημεία που έχουμε πυκνή αστική δόμηση. Τα οικόπεδα δεν είναι πάντα κατάλληλα όπως

τα φανταζόμαστε. Η δόμηση είναι πυκνή, τα ύψη κτιρίων μεγάλα. Οι ελεύθεροι χώροι

περιορισμένοι. Τα ποσοστά ακαλύπτων μικρά. Τα πλάτη των δρόμων συχνά όχι ικανοποι-

ητικά. Έχουμε ανελαστικούς οικοδομικούς κανονισμούς. Και συχνά, τέλος, έχουμε και το

μεγάλο πρόβλημα, την ανάγκη συμπίεσης του κατασκευαστικού κόστους.

Από την άλλη, όπως ήδη αναφέραμε, έχουμε το χρήστη, που όσο ενημερώνεται τόσο

αυξάνουν οι απαιτήσεις του για θερμική άνεση, για την ποιότητα του αέρα, για ηχομόνω-

ση, για καλής ποιότητος νερό, και την αυξανόμενη ανάγκη για περισσότερες ηλεκτρικές

συσκευές που θα του κάνουν την ζωή ακόμα πιο άνετη.

Ποιοι πρέπει να είναι οι στόχοι και τα μέσα που θα χρησιμοποιηθούν;

• Να ελαχιστοποιήσουμε, όπως αναφέραμε, τα φορτία θέρμανσης, ψύξης και τις κα-

ταναλώσεις των συσκευών.

• Να εξασφαλίσουμε την ποιότητα του αέρα.

• Να χρησιμοποιήσουμε υλικά και δομικά στοιχεία που να έχουν αποδεκτή περιβαλ-

λοντική συμπεριφορά.

• Να προσεγγίσουμε το σχεδιασμό και την κατασκευή του κτιρίου με τη φιλοσοφία


της ανάλυσης του κύκλου ζωής από την ώρα που το σχεδιάζουμε, το κατασκευά-

ζουμε, το χρησιμοποιούμε, έως την ώρα της κατεδάφισης που μοιραία έρχεται κά-

ποια στιγμή.

Αυτοί πρέπει να είναι οι στόχοι μας. Έχουμε τα μέσα να τους πραγματοποιήσουμε.

Έχουμε την εξελιγμένη τεχνογνωσία σχεδιασμού. Έχουμε καινούργια δομικά υλικά.

Έχουμε καινούργια ηλεκτρομηχανολογικά συστήματα. Προϋποθέσεις επιτυχίας η κατα-

σκευή να ακολουθεί πιστά το σχεδιασμό, και η δημιουργία νέων πιο ευέλικτων και πιο

αποτελεσματικών κανονισμών που να αφήνουν ελευθερία στον αρχιτέκτονα να δίνει

λύσεις που να είναι όχι μόνο ενεργειακά σωστές αλλά και αισθητικά.

4. Συμπερασματικά

Όσο πιο αποδοτικά, οικονομικά και περιβαλλοντικά αποδεκτά κτίρια κατασκευάζουμε,

τόσο πιο ήπιες θα είναι οι απαιτήσεις σε υποδομές και αντίστοιχα οι επιπτώσεις στο οικο-

σύστημά μας.

Αυτή είναι η θέση. Έχουμε κάποιους περιορισμούς. Η οικονομοτεχνική σκοπιμότητα

δεν στοιχειοθετεί πάντα τη συνολικά βέλτιστη λύση. Δηλαδή εάν ξεκινάμε με κυρίαρχο

κριτήριο, από το τι θα κοστίσει και πότε θα αποσβεστεί, σχεδόν κανένα απ’ όσα αναφέ-

ραμε δεν μπορεί σε μεγάλο βαθμό να εφαρμοστεί.

Γι’ αυτό χρειάζεται να χαραχθεί μία πολιτική που δεν μπορεί να στηριχθεί μόνο σε τε-

χνοκρατικές στυγνές και οικονομικές προσεγγίσεις, αλλά που να συνυπολογίζει και την

ποιότητα ζωής.

Στόχος μας πρέπει να είναι η διατήρηση του ανθρωποκεντρικού χαρακτήρα στις κατα-

σκευές μας, ώστε να ανταποκρίνονται και στην προσωπικότητα των χρηστών τους. Δεν

επιτρέπεται να συνεργούμε σε απρόσωπες κατασκευές. Κάθε οικογένεια, κάθε σύνολο

εργαζομένων είναι και μία διαφορετική ομάδα που θέλει να υπάρχει και το προσωπικό

στοιχείο μέσα στο κτίριο που θα ζήσει πολλά χρόνια από την ζωή του.

Το ζητούμενο τελικά είναι: Να φτιάξουμε κτίρια «ανθρώπινα», για να διασφαλίσουμε,

εκτός των άλλων ένα βιώσιμο περιβάλλον και για τις γενιές που έρχονται.


Ερωτήσεις- Απαντήσεις από συμμετέχοντες

Ερώτηση από τον κ. Ν. Μουσιόπουλο

Κύριε Πρύτανη, μας θίξατε πόσες διαστάσεις υπάρχουν στην πραγματικότητα για

το σχεδιασμό του κτιρίου στο μέλλον. Στις ροές, ή μάλλον στην υποδομή στην οποία

αναφερθήκατε συμπεριλαμβάνετε υποθέτω και την ανάγκη τροφοδοσίας των κτιρίων ή

ακόμα γενικότερα αυτό που ονομάζουμε «logistics», είτε αυτό αφορά σε άτομα ή αφορά

σε είδη.

Σκέπτομαι το σημαντικότερο πρόβλημα: πως μπορεί κανείς να εξασφαλίσει ότι η κυ-

κλοφορία, η οποία θα λαμβάνει χώρα σε κτίρια τα οποία θα σκεφθούμε στο μέλλον, θα

επιτρέπει για τη βιωσιμότητα και από τη σκοπιά φύσης στις αστικές περιοχές. Δηλαδή

θεωρώ ότι, και αυτό πρέπει να είναι μέσα στην συλλογιστική όταν σχεδιάζομε τοπίο του

μέλλοντος.

Ειδικά στη χώρα μας πιστεύω ότι όλοι είμαστε μάρτυρες του προβλήματος που υπάρ-

χει, όταν λαμβάνουμε υπόψη, ότι ναι μεν θα έχουμε τα κτίρια σε συγκεκριμένα σημεία,

όμως θα πρέπει ακόμα και σε ημέρες με τη σημερινή καιρική κατάσταση να έχουμε τη

δυνατότητα να τα χρησιμοποιούμε και σωστά.

Απάντηση από τον κ. Μ. Παπαδόπουλο

Σίγουρα είναι μέσα στις αναγκαίες υποδομές που πρέπει να υπάρχουν, και είναι σίγου-

ρο ότι πριν φθάσουμε στην επιμέρους μελέτη των κτιρίων προηγείται όλη αυτή η μελέτη

σε μία ευρύτερη κλίμακα, στην πολεοδομική συνολική κλίμακα, που έχει μέσα την κυ-

κλοφορία, την τροφοδοσία των κτιρίων, ακόμα και τις περιπτώσεις του τι συμβαίνει σε

ένα ατύχημα. Διότι βλέπετε ότι κάποιος πεθαίνει και δεν μπορεί να φθάσει το Πρώτων

Βοηθειών στο κτίριο που συμβαίνει αυτό.

Ένας σωστός σχεδιασμός, όπου δεν θα γινόταν αυθαίρετα, όπου τα κτίρια κτίζονται

και νομιμοποιούνται στην συνέχεια, ένας σωστός σχεδιασμός που θα προηγείτο της δη-

μιουργίας οικιστικών συνόλων, όλα αυτά πρέπει να τα πάρει κανείς υπόψη.

Ερώτηση από συμμετέχοντα

Κύριε Πρύτανη, θα ήθελα να σας ρωτήσω επίσης εάν λαμβάνεται υπόψη κατά το σχε-


διασμό, αν θα πρέπει μάλλον να λαμβάνεται υπόψη, που το θεωρώ δεδομένο, οφείλω να

πω, ο προσανατολισμός των κτιρίων σε μία περιοχή, έτσι ώστε να εξασφαλίζεται και η

ποιότητα του ατμοσφαιρικού περιβάλλοντος με κατάλληλο προσανατολισμό όσον αφορά

στην κύρια κατεύθυνση των ρευμάτων ή στον εξωτερικό αερισμό του κτιρίου, για να

αποφευχθούν αλλού ή να ενισχυθούν αλλού τα «κάνιον εφέκτς».


Είναι αυτό που έθιξα ενδιάμεσα, ότι το να μελετήσουμε αποκλειστικά ένα κτίριο, ώστε

να είναι σωστό σε λειτουργία, δεν μπορεί ποτέ να πετύχει εάν δεν έχει προηγηθεί ο σω-

στός σχεδιασμός στην ευρύτερη κλίμακα, μέσα στην οποία, πρωταρχικοί παράμετροι για

έναν οικισμό που δημιουργείται, είναι ο προσανατολισμός του, οι διευθύνσεις των δρό-

μων του, είναι να πάρεις υπόψη - το σημαντικότερο απ’ όλα - τα τοπικά δεδομένα.

Δηλαδή εάν δεν προηγηθούν μετεωρολογικές μετρήσεις στην περιοχή για τους ανέ-

μους που επικρατούν, ποιοι είναι οι κρύοι, ποιοι είναι οι ζεστοί, όλα αυτά που ο Αλέκος

ο Τομπάζης τα δουλεύει χρόνια τώρα, εάν δεν παρθούν υπόψη οι περιβαλλοντικοί πα-

ράγοντες σε μία μεσαία κλίμακα, στην περιοχή όπου θα κτίσεις, πιστεύω οι προσπάθειες

να φτιάξεις ένα τέλειο κτίριο θα είναι πολύ πιο δαπανηρές και πολύ πιο δύσκολες απ’ ό,τι

εάν είχες προλάβει στην μεσαία κλίμακα αυτά. Δηλαδή το πρώτο βήμα είναι ο προσανα-

τολισμός. Αυτό είναι γνωστό και σημαντική παράμετρος.

Β. ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΓΙΑ ΜΕΛΕΤΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ

ΕΠΑΜΕΙΝΩΝΔΑΣ ΤΟΛΕΡΗΣΜεταλλειολόγος Μηχανικός και Χημικός Μηχανικός Ε. Μ. Π., Διευθυντής Ειδικής Υπηρεσίας Περιβάλλοντος του Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε.

Θα κάνω μία σύντομη ιστορική αναδρομή στο θεσμό των Μελετών Περιβαλλοντικών

Επιπτώσεων και στο νέο Θεσμικό Πλαίσιο (Ν. 3010/2002) που ήδη έχει ψηφιστεί και θα

τεθεί πολύ σύντομα σε πλήρη εφαρμογή. Θα αναφερθώ επίσης συνοπτικά στην οικονο-

μία των κατασκευών, και τη σχέση της με το περιβάλλον.


Καταρχάς αυτό που θα ήθελα να πω είναι ότι ο θεσμός των Μελετών Περιβαλλοντικών

Επιπτώσεων στην Ελλάδα, όπως φαίνεται στο σχετικό (ΠΙΝΑΚΑ 1), ξεκίνησε το 1979 με

τον Νόμο 998 για την προστασία των δασών.

ΠΙΝΑΚΑΣ 1

�� µ�� µ� �� µ� �� µ� �� µ�� (�. 3010/2002) �� µ� �� µ��. �� µ�� , �� µ� �� .

�� µ�� , �� , �� 1979 µ� ��µ� 998 �� .

�� 1

� ��

� ��µ�� 998/79 �� .�� .

� �.�. 1180/81 �� µ�� .

� ��µ�� 1650/86 ��µ�� .

� �� 557/�/87 �� µ�� µ� �� µ�� . 1650/86 �� .

� �� 69269/5387/90 �� µ�� 75308/5512/90 �� µ�� µ� �� µ��

�� .1650/86 �� DIR84/360 �� DIR 85/337.

� DIR 84/360/�� µ�� µ��.

� DIR 85/337/�� µ�� .

Δεν θέλω να κάνω μία αναλυτική αναφορά στην ιστορική αναδρομή των Μελετών

Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων στην Ελλάδα, απλά θα πω ότι το 1981 με το Προεδρικό

Διάταγμα 1180 τέθηκε κανονιστικά και το θέμα της περιβαλλοντικής αξιολόγησης στις

βιομηχανικές εγκαταστάσεις.

Η οριστική θεσμική ρύθμιση του θέματος έγινε το 1986 με το Νόμο 1650, όπου εκεί

προβλέφθηκε ολοκληρωμένα ο θεσμός των Μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων.


Στη συνέχεια βγήκαν άλλες κανονιστικές διατάξεις, οι οποίες τελικά ολοκλήρωσαν το

πλαίσιο που υπάρχει σήμερα.

Όμως το έτος 2002 λόγω και της νέας Οδηγίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της Οδηγίας

97/11 η οποία τροποποίησε παλαιότερη Οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης την 85/337 για

τις μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων έργων και δραστηριοτήτων, θα έπρεπε να αλ-

λάξουμε το δικό μας θεσμικό πλαίσιο.

Δεν μπορώ να αναφέρω όλες τις διαφοροποιήσεις του Θεσμικού Πλαισίου, αλλά θα

μείνω σε κάποια κύρια σημεία όσον αφορά στις διαφοροποιήσεις του παλιού με το και-

νούργιο. Βέβαια εδώ ενδεχόμενα να δημιουργηθεί σε αρκετούς από εσάς ένα μεγάλο

κενό στο βαθμό που δεν θα ξέρετε το παλιό πλαίσιο.

Οι κύριες διαφοροποιήσεις μεταξύ των Οδηγιών 85/337 με την 97/11, όπως φαίνεται

στο σχετικό (ΠΙΝΑΚΑ 2), είναι ότι εισάγεται ο θεσμός του “screening” και “scoping”, δη-

λαδή υπάρχει ένα παράρτημα έργων και δραστηριοτήτων στην Οδηγία για το οποίο υπο-

χρεωτικά εκπονούνται Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, ενώ υπάρχει ένα δεύτερο

παράρτημα έργων και δραστηριοτήτων για το οποίο η απαίτηση εκπόνησης Μελετών

Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων κρίνεται κατά περίπτωση μέσα από μία διαδικασία η οποί-

α ονομάζεται “screening”, δηλαδή, «κοσκινίζουμε», για ποια έργα και δραστηριότητες

απαιτείται να εκπονήσουμε μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων.

Εισάγεται επίσης με τη νέα Οδηγία 97/11 μία διαδικασία “scoping”, όπου με αυτή ορι-

οθετούμε το πεδίο των περιεχομένων της μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων, σε ποια

δηλαδή περιβαλλοντικά μέσα και παραμέτρους πρέπει να δώσουμε έμφαση όταν εκπο-

νούμε μία μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων για ένα συγκεκριμένο έργο.

Παράλληλα το θεσμικό πλαίσιο από πλευράς Ευρωπαϊκής Κοινότητας έγινε πολύ αυ-

στηρότερο με εισαγωγή νέων έργων και δραστηριοτήτων για τα οποία απαιτείται πλέον

η εκπόνηση Μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων.

Δεν θέλω να επιμείνω περισσότερο, διότι πιστεύω ότι το θέμα περισσότερο αναφέρεται

στις κατασκευές παρά στο θεσμικό πλαίσιο για τις μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων.

Ως εκ τούτου εισέρχομαι απευθείας στο θεσμικό πλαίσιο, όπως αυτό θεσμοθετήθηκε με

το Νόμο 3010 τον Απρίλιο του 2002.


ΠΙΝΑΚΑΣ 2

3

�� 2

�� µ�� µ� �� µ�� µ�� . �� µ�� µ�� , �� µ�� µ� �� µ� 3010 �� 2002.�� µ�� µ� �� µ�� , �� µ�� , �� µ� �� .�� µ��, ��

�� 97/11/��(�� DIR 85/337/��)

��

� � �� µ�� µ�� II �� µ�� (screening)

� � �� µ�� (scoping)

� � ��µ�� µ�� µ�� µ��

� ��µ��

� ��

� ��µ�� µ�� I �� II�� 85/337 µ� ��

� �µ��µ�� µ�� III (��µ�� ),�� µ� ��

Τα έργα και οι δραστηριότητες σύμφωνα με αυτό το θεσμικό πλαίσιο κατατάσσονται

σε τρεις κατηγορίες και κάθε κατηγορία κατατάσσεται σε υποκατηγορίες, καθώς και

σε ομάδες κοινές για όλες τις κατηγορίες, ανάλογα με τις επιπτώσεις τους στο περι-

βάλλον. Δεν θα κάνω παρουσίαση του νόμου, αλλά θα προσπαθήσω να κάνω παρου-

σίαση της εφαρμογής του νόμου αν και ακόμα δεν έχουν εκδοθεί όλες οι υπουργικές

αποφάσεις που τον ενεργοποιούν και οι οποίες είναι στη διαδικασία έκδοσής τους.


Τα έργα και οι δραστηριότητες λοιπόν χωρίζονται σε δέκα ομάδες, ενώ ήδη από το

Νόμο 1650 είναι χωρισμένα σε τρεις κατηγορίες. Σε γενικές γραμμές στην κατηγορία Α΄,

είναι τα μεγάλα έργα και οι δραστηριότητες, στην κατηγορία Β΄, είναι τα μεσαία έργα και

οι δραστηριότητες και στην κατηγορία Γ΄, είναι τα μικρά έργα και δραστηριότητες.

Παρόλα ταύτα με το νέο θεσμικό πλαίσιο δίνεται η δυνατότητα τα έργα και οι δραστη-

ριότητες να χωριστούν και σε ομοειδείς ενότητες, «ομάδες» (ΠΙΝΑΚΑΣ 3).

Έτσι οι ομάδες έργων και δραστηριοτήτων που πλέον θα έχουμε είναι τα έργα οδο-

ποιίας, τα υδραυλικά, τα λιμενικά, τα συστήματα υποδομών, (που είναι οι εγκαταστάσεις

επεξεργασίας λυμάτων και οι χώροι επεξεργασίας και διάθεσης απορριμμάτων), οι εξο-

ρυκτικές και συναφείς δραστηριότητες, οι τουριστικές εγκαταστάσεις καθώς και οι εργα-

σίες πολεοδομικού ή χωροταξικού σχεδιασμού, οι κτηνοπτηνοτροφικές εγκαταστάσεις,

οι υδατοκαλλιέργειες, οι βιομηχανικές εγκαταστάσεις και τέλος τα ειδικά έργα, όπου εκεί

είναι τα υπόλοιπα έργα τα οποία δεν περιλαμβάνονται στις υπόλοιπες ομάδες.

ΠΙΝΑΚΑΣ 3

4

��µ�� µ�� µ� �� .�� µ��, �� µ�1650 �� µ�� . �� µµ�� , �� µ�� , �� , �� µ�� µ�� .�� µ� �� µ�� µ�� , «�µ��». (�� 3)�� µ�� µ� �� ,�� , �� µ��, �� µ�� µ��, (�� µ�� µµ��), �� , �� µ�� µ��, �� - ��, �� , �� µ�� , �� µ�� µ��.

��3

�� 1: ��

1� ��

2� ��

3� ��

4� �� (�� , �� , �� )

5� ��

6� �� - �� 7� �� 8� ��

9� �� 10� ��

Συγχρόνως με το νέο θεσμικό πλαίσιο επιχειρείται μια ορθολογικοποίηση του συστήμα-

τος όσον αφορά στις διαδικασίες περιβαλλοντικής αδειοδότησης, γι’ αυτό κάθε κατηγορία

έργων από την πρώτη, δεύτερη και τρίτη χωρίζεται σε υποκατηγορίες (ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 1).

Με το νέο θεσμικό πλαίσιο θα ενεργοποιηθούν οι δύο πρώτες κατηγορίες, η Α΄και η

Β΄, δηλαδή τα μεγάλα έργα και τα μεσαία έργα, όπου αυτά θα χωριστούν σε υποκατη-

γορίες:

Ø στην πρώτη υποκατηγορία, όπου αρμόδιες για την περιβαλλοντική αδειοδότηση θα

είναι οι κεντρικές Υπηρεσίες Περιβάλλοντος του Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε.


5

�� µ� �� µ�� µ�� µ�� , �� , �� .(�� 4)

�� µ�� , � �� ,�� µ�� µ�� , �� :

� �� , �� µ�� .

� �� , �� µ�� .

� �� , �� screening� ��scoping�, �� µ�� µ�� µ��, �� µ�� µ�� 2� �� 4� ��.

� �� , �� µ�� µ�� .

�� µµ�� µ�� . ��µ�� µ�� µ�� µ�� µ�� µµ��, �� µ�� ,�� µ�� µ�� µ�� .

�� 1:��

��

�� . 1650/86 �� . 1650/86

2� ��1� ��

��

��

�) �� I�) ��

��

��

�) �� II�) �� I�

4� ��3� ��

�� ) �� II /��) �� :�� I� /��

�

�.�� /��

��

��

��

Ø στην δεύτερη υποκατηγορία, όπου αρμόδιες υπηρεσίες θα είναι οι περιφερειακές

Υπηρεσίες Περιβάλλοντος.

Ø στην τρίτη υποκατηγορία, όπου θα γίνεται και η διαδικασία “screening” και

“scoping”, δηλαδή θα εκτιμάται εάν για το έργο απαιτείται μελέτη περιβαλλοντικών

επιπτώσεων και τι τύπου μελέτη, άρα είναι μία μεταβατική υποκατηγορία που οδη-

γεί είτε στη 2η υποκατηγορία είτε στην 4η υποκατηγορία.

Ø και στην τέταρτη υποκατηγορία, όπου είναι τα μικρότερα των έργων και τα οποία

θα είναι σε νομαρχιακό επίπεδο.

Πολύ χοντρικά και διαγραμματικά θα σας αναφέρω κάποια στοιχεία για τη διαδικασία

αξιολόγησης των μελετών περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Νομίζω ότι η αναφορά αυτή

έχει μεγάλη σημασία επειδή η διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης σχετίζεται με τη

δημοσιοποίηση και την κοινωνική συμμετοχή, που είναι ένα σημαντικό στοιχείο για την

υλοποίηση έργων και δραστηριοτήτων και την κοινωνική αποδοχή αυτών των έργων, και

το οποίο τόσο μας έχει ταλαιπωρήσει τα τελευταία χρόνια μέσω του Συμβουλίου Επικρα-

τείας ή άλλων δικαστηρίων.

Για τα έργα της πρώτης υποκατηγορίας (ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 2), υπάρχει πρώτα μία διαδι-

κασία η οποία λέγεται «προκαταρκτική περιβαλλοντική εκτίμηση και αξιολόγηση», όπου

σε πρώτη φάση με πάρα πολύ χοντρικά στοιχεία σχεδιασμού, στοιχεία δηλαδή αναγνωρι-

στικής ή προκαταρκτικής μελέτης έρχονται οι αρμόδιες υπηρεσίες Περιβάλλοντος μαζί με

τους συναρμόδιους φορείς, άλλα υπουργεία ενδεχομένως όπως το Υπουργείο Γεωργίας,

το Υπουργείο Πολιτισμού, να εκφράσουν μία καταρχήν άποψη μέσω της διαδικασίας της


προκαταρκτικής περιβαλλοντικής εκτίμησης και αξιολόγησης, εάν το έργο είναι κατ’ αρ-

χήν αποδεκτό και μπορεί να συνεχίσει η διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης, (με

όρους και προϋποθέσεις), ή αν δεν είναι αποδεκτό.

Υπάρχει μία δεύτερη και οριστική πλέον διαδικασία, η διαδικασία που εμφανίζεται με

πράσινο χρώμα στη σχετική διαφάνεια, η οποία είναι η διαδικασία αξιολόγησης και έγκρι-

σης της μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Η μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων

διαβιβάζεται στο κοινό μέσω του Νομαρχιακού Συμβουλίου και σε συναρμόδιους φορείς

για να εκφράσουν τις απόψεις τους. Όλα αυτά συμπυκνώνονται από την αρμόδια Υπηρε-

σία Περιβάλλοντος, η οποία εισηγείται και την απόφαση έγκρισης περιβαλλοντικών όρων

στους συναρμόδιους Υπουργούς.

6

�� , (�� 5) �� µ�� «�� µ�� »,�� µ� �� µ��, �� µ�� µ�� µ�� µ� �� µ�� , �� µ�� , �� µ��, �� µ�� µ�� µ�� µ�� , (µ� �� ), � �� .�� µ�� , � �� µ�� µ�� µ� �� , � �� µ�� . � µ�� µ�� µ�� µ�� µ�� . �� µ�� µ�� , � �� µ�� .

�� 2: �� .1650/86.

1��

�.�� .�.��µ�� .��-��-��µ��µ��

��µ�� µ�� µ�� µ� ��µ� 6

��

��

(��)

��µ�� / ��.

��µ��,�� µ�� µ�� .

��µ�� µ��

��/�� : - ��µ��

- ��/�� µ�� (�µ�µ��) �� NATURA

��

��µ��-��µ�� µ��µ��µ��µ��

��

(��)

�� µ� �� µ�� / ��.

��µ�� ,�� µ�� µ�� .

��µ�� µ��

� ��: - ��/��-��µ��

- ��/�� µ�� (�µ�µ��) �� NATURA

��µ��

��µ��µ��

��µ��µ��

��µ�� µ��

��µ��µ��,��µ�� µ� ��µ��

��

��

��;

��

��-��µ�� µ� ��.�.��

��

��µ��

�

�


Η κύρια, δεσμευτική και οριστική πλέον απόφαση της διοίκησης είναι εδώ, είναι στην

διαδικασία της μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων.

Αντιθέτως η προκαταρκτική περιβαλλοντική εκτίμηση και αξιολόγηση δεν είναι πλέον

απόφαση αλλά είναι η καταρχήν άποψη της Διοίκησης που δεν τη δεσμεύει ως προς τη

θέση, το μέγεθος, το είδος, την παραγωγική διαδικασία ή τεχνολογία που θα εφαρμοστεί,

διότι αποτελεί μία καταρχήν γνώμη της Διοίκησης. Η οριστική της άποψη δίνεται με την

έγκριση της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων και την επιβολή περιβαλλοντικών

όρων μέσω της Απόφασης Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων.

Η περιβαλλοντική αδειοδότηση για τη δεύτερη υποκατηγορία (ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 3), έργων

και δραστηριοτήτων, η οποία είναι παρεμφερής, γίνεται σε περιφερειακό επίπεδο. Δεν θα

αναφέρω πολύ περισσότερα εδώ. Υπάρχει πάλι η διαδικασία της προκαταρκτικής περιβαλ-

λοντικής εκτίμησης και αξιολόγησης, καθώς και η διαδικασία της έγκρισης περιβαλλοντι-

κών όρων. Η διαδικασία αυτή γίνεται για έργα μικρότερα σε περιφερειακό επίπεδο.

7

� ��, ��µ�� , �� µ�� .�� µ�� µ�� , �� µ��, �� , �� µ��, �� µ�� µ� �� . � �� µ� �� µ�� .

� �� (�� 6) �� , � �� µ��, �� . �� . �� µ�� , �� . � �� µ�� .

�� 3: �� . 1650/86

2� ��

� . �� .� . ��µ�� .��-��-��µ��µ��

� �� /�� µ�� µ�� µ� �� µ� 6

��

��

(��)

� �� /�� .

� � �� µ�� ,�� µ�� µ�� .

�� µ��

� �� µ�� µ��

� �� : �� µ��

��

��µ�� -��µ�� µ�� µ�� µ��

��µ��

��

(��)

� �� /�� .

� � �� µ�� ,�� µ�� µ�� .

�� µ��

� �� µ�� µ��

� �� : �� µ��

��µ��

�� µ�� µ��

��µ��µ��

�� µ�� µ��

��µ�� µ��, ��µ�� µ� �� µ��

��

��

�� ;

��

��-��µ�� µ� �� .� .��

�� .�.��

�

�

��µ�� ;

��

�� µ��

µ� ��

��

Ενδιαφέρον παρουσιάζει η τρίτη υποκατηγορία (ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 4), η οποία δεν υπήρ-

χε στο θεσμικό πλαίσιο που είχαμε μέχρι τώρα και εισάγεται πλέον η διαδικασία του

“screening” και “scoping”, όπως αναφέρεται στην Κοινοτική Οδηγία.


8

�� , (�� 7) � �� µ�� µ� µ�� screening� �� scoping�, �� .

�� screening� �� , �� µ� �� µ�� µ�� µ�� µ�� , � ��. ��scoping�� µ� �� µ�� µ�� µ� �� µ� �� µ��, ��µ�� .�� µ� �� µ�� , �� µ�� .�� µ�� µ�� . �� , �� µ�� µ��.�� µ�� µµ�� µ�� µ�� .

� �� , (�� 8) � �� µ��, ��

�� 4: �� . 1650/86

3� ��

�. �� . �. ��µ�� .

��

(��)

� �� /�� .

� � �� µ�� ,�� µ�� µ�� .

��µ�� µ� �� .�.��

�.1. �� - �� - ��µ�� . 2. ��

� �� /��

� � �� µ�� µ�� µ� �� µ� 6

� �� µ�� µ�� µ�� µ��

� � �� µ�� µ�� µ� �� µ� 6

��µ�� ;

�� ;

��

��

�� ;

��

�� µ��

µ� ��

��

��

�� µ��

��

��

�� 2��

�� 2�� /��

��

��

�� .��. �� 4�� µ��

�

�

�� 2�� /��

��

��

4��

�

�

Όπως προαναφέρθηκε “screening” είναι η διαδικασία εκείνη, που καθορίζουμε εάν ένα

έργο ή μία δραστηριότητα πρέπει να μπει στη διαδικασία της πλήρους περιβαλλοντικής

αξιολόγησης μέσω μίας Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, ή όχι,. ενώ “scoping”είναι

η διαδικασία εκείνη κατά την οποία εξειδικεύουμε τα περιεχόμενα της μελέτης περιβαλ-

λοντικών επιπτώσεων και εντοπίζουμε τα κρίσιμα και επικίνδυνα σημεία, προκειμένου να

γίνει περιβαλλοντική αξιολόγηση ενός έργου ή δραστηριότητας.

Άρα λοιπόν για την τρίτη υποκατηγορία έργων και δραστηριοτήτων έχουμε την προ-

καταρκτική περιβαλλοντική εκτίμηση και αξιολόγηση, όπου πλέον η Διοίκηση σε περιφε-

ρειακό επίπεδο αποφασίζει εάν θα ζητήσει μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων ή όχι.

Εάν μεν ζητήσει μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων, το έργο ανεβαίνει υποκατη-

γορία και έρχεται στην δεύτερη υποκατηγορία όπως σας ανέφερα πριν. Εάν όχι, τότε

πηγαίνει στην τέταρτη υποκατηγορία που θα αναφερθώ αμέσως μετά.

Οι λεπτομέρειες του διαγράμματος ροής όπως φαίνεται στη σχετική διαφάνεια αναφέ-

ρονται σε ειδικότερες περιπτώσεις για επεκτάσεις τροποποιήσεις υφιστάμενων έργων που

δεν θέλω να αναφερθώ σε τέτοιες λεπτομέρειες τώρα.


Η τέταρτη και τελευταία υποκατηγορία (ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 5), η οποία θα τεθεί σε εφαρ-

μογή, είναι εκείνη όπου η διαδικασία Περιβαλλοντικής αδειοδότησης γίνεται σε νομαρχι-

ακό επίπεδο. Κατατίθεται πλέον μία περιβαλλοντική έκθεση, η οποία σε νομαρχιακό επί-

πεδο αξιολογείται και εγκρίνονται περιβαλλοντικοί όροι. Δεν αποτελεί η περιβαλλοντική

έκθεση Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, και δεν υπάρχει διαδικασία δημοσιοποίη-

σης στο ενδιαφερόμενο κοινό σύμφωνα με τις κοινοτικές οδηγίες.

9

��µ�� . �� µ�� , � �� µ�� . �� , �� µ�� µ�� µ�� µ� �� .

�� µ�� µ��µ� �� µ�� . �� µ�� µ�� .

� �� µ�� µ� �� µ�� 85/337, ��µ�� µ�� µ�� µ�� µ��,� �� µ�� . � µ�� µ�� µ�� , �� .�� µ� 1650, �� 1986, �� . �� .�� µµ� ��, (�� 9) �� µ��

�� 5: �� . 1650/86

4� ��

�. �� . �. ��µ�� .

��(�.��.)

� �� µ�� µ��

� �� µ�� .��.

�� µ� �� µ��

�.1. �� - �� - ��µ�� . 2. ��

� �� µ�� µ�� µ��

� �� µ��

�� ;

��

�� ;

��

��

��

�� µ��

��

��µ��

4� �� ;��

� �� µ�� µ��

� �� µ�� µ�� µ� ��µ� 6

�� µ��µ� ��

��

��

�� .��. ��µ��

��µ�� µ��

��

Γιατί όμως μπήκαμε σε μία λογική δύο διαδικασιών. Εδώ αρχίζουν τα πράγματα και

γίνονται αρκετά ενδιαφέροντα, γι’ αυτόν ο οποίος σχεδιάζει ένα θεσμικό πλαίσιο περι-

βαλλοντικής αδειοδότησης έργων και δραστηριοτήτων.

Η Ευρωπαϊκή Κοινότητα σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στην Οδηγία 85/337, και προ-

κειμένου να την αξιολογήσει μετά την πενταετή εφαρμογή της εκπόνησε μία μελέτη, η

οποία έγινε από το Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ. Η μελέτη αυτή έδειξε ότι αν οι αρμό-

διες υπηρεσίες προχωρούν στην περιβαλλοντική αξιολόγηση ενός έργου όταν αυτό έχει

ολοκληρώσει όλες τις διαδικασίες σχεδιασμού του, τότε είναι εξαιρετικά δύσκολο αυτό το


έργο να τροποποιηθεί για περιβαλλοντικούς λόγους.

Πολύ σωστά λοιπόν στην Ελλάδα, από τον αρχικό νόμο 1650, από το 1986, η περι-

βαλλοντική αδειοδότηση είχε δύο φάσεις. Είχε την φάση της Προέγκρισης Χωροθέτησης

και τη φάση της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων.

Αυτές λοιπόν τις δύο φάσεις τις προτείνει πλέον και η Ευρωπαϊκή Κοινότητα όπως

φαίνεται στο σχετικό διάγραμμα ροής, (ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 6) όπου ουσιαστικά εμφανίζονται σ΄

αυτό και τα πρώτα στοιχεία της αλληλουχίας των απαιτούμενων μελετών για την ωρίμαν-

ση - υλοποίηση ενός έργου ή μιας δραστηριότητας.

Φαίνεται λοιπόν λίγο ως πολύ και από το ακόλουθο διάγραμμα, ότι σε πρώτη φάση

σχεδιασμού, σ’ αυτό που στην Ελλάδα συνηθίζουμε να λέμε αναγνωριστική ή προκα-

ταρκτική μελέτη ενός έργου απαιτείται να γίνεται η πρώτη περιβαλλοντική αξιολόγηση,

όπου καθορίζονται παράμετροι και περιορισμοί περαιτέρω σχεδιασμού και ορίζεται εάν

το προς υλοποίηση έργο μπορεί να είναι αποδεκτό στο περιβάλλον ή δεν μπορεί να είναι

αποδεκτό, διότι υπάρχουν άλλοι περιβαλλοντικοί περιορισμοί. Για παράδειγμα υπάρχουν

φυσικές περιοχές, περιοχές «NATURA», περιοχές “Ramsar” ή προβλέπεται. άλλου τύπου

ανάπτυξη για την περιοχή που δεν είναι συμβατή με το προς υλοποίηση έργο (π.χ. δεν

είναι δυνατόν να εγκαταστήσεις μία τσιμεντοβιομηχανία δίπλα σε μία βιομηχανία παρα-

γωγής ηλεκτρονικών που όπως ξέρουμε επηρεάζεται από την σκόνη ή να εγκαταστήσεις

βαριά βιομηχανία μέσα σε προστατευόμενες φυσικές περιοχές.

Γι’ αυτό το λόγο λοιπόν από τότε, από το 1990 που εκπονήθηκε αυτή η μελέτη για

λογαριασμό της Επιτροπής της ΕΕ, προτάθηκε ότι είναι καλύτερο η περιβαλλοντική αδει-

οδότηση να γίνεται σε δύο φάσεις. Αυτό που στην Ελλάδα ήδη γινόταν.

Βέβαια η περιβαλλοντική αδειοδότηση στην Ελλάδα ήταν σε δύο φάσεις λίγο ως πολύ

στα χαρτιά γιατί στην πράξη όλοι ξέρουμε ότι τα έργα ήταν οριστικοποιημένα.

Το 1997 σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Ένωση το ΥΠΕΘΟ και το ΥΠΕΧΩΔΕ εξέδω-

σαν μία εγκύκλιο, την εγκύκλιο 37, η οποία αναφέρεται στην απαιτούμενη αλληλουχία

των μελετών προκειμένου να ωριμάσει και υλοποιηθεί ένα έργο ή μια δραστηριότητα.


ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 6


Στο (ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 7), που βλέπετε για τα έργα οδοποιίας, μαζί-ταυτόχρονα με την ανα-

γνωριστική μελέτη εκπονείται, η μελέτη «προέγκριση χωροθέτησης», που σήμερα ανα-

φέρεται ως Προμελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων. Τα δε αποτελέσματα της μελέτης

προέγκρισης χωροθέτησης και της απόφασης προέγκρισης χωροθέτησης (τώρα πλέον

προμελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων, και προκαταρκτική περιβαλλοντική εκτίμηση

και αξιολόγηση αντίστοιχα), ενσωματώνονται στην αναγνωριστική μελέτη ή προκαταρ-

κτική μελέτη σχεδιασμού του έργου.

Στη συνέχεια, εκπονούνται παράλληλα η προμελέτη σχεδιασμού του έργου μαζί με

την μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Οπότε, μέσα από την διαδικασία της παράλ-

ληλης εκπόνησης μπορεί και προσαρμόζεται ο σχεδιασμός, σε επίπεδο προμελέτης, με τα

πορίσματα της μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων.

Στη συνέχεια, εγκρίνεται η μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων.

Στην οριστική πλέον μελέτη του έργου, που είναι η τρίτη φάση σχεδιασμού θα πρέπει,

να ενσωματωθούν στο σχεδιασμό του έργου, όλοι οι περιβαλλοντικοί όροι που έχουν

εγκριθεί.

Παράλληλα βέβαια θα πρέπει να εκπονηθούν κάποιες άλλες μελέτες που είναι απαραί-

τητες και καθοριστικές για την υλοποίηση ενός έργου, όπως για παράδειγμα στην οδο-

ποιία είναι οι γεωτεχνικές, γεωλογικές και υδραυλικές μελέτες κ.λπ.

Βλέπουμε λοιπόν ότι το σύστημα περιβαλλοντικής αδειοδότησης στην Ελλάδα έχει ορ-

θολογικά χαρακτηριστικά, τα οποία λειτουργούν αλλού καλύτερα και αλλού χειρότερα.

Εκείνο που μπορούμε να πούμε είναι ότι σε επίπεδο μεγάλων έργων λειτούργησαν αρ-

κετά ικανοποιητικά και οι περιβαλλοντικές μελέτες που εκπονήθηκαν, θεωρήθηκαν από

την αξιολόγηση που έγινε από το ίδιο πανεπιστήμιο, σαν από τις καλύτερες σε επίπεδο

ευρωπαϊκό. Συγκεκριμένα η Ελλάδα από πλευράς ποιότητας Περιβαλλοντικών μελετών

ήταν δεύτερη.

Παρόλα ταύτα εμείς γνωρίζουμε ότι έχουμε σοβαρά προβλήματα ακόμα και στην ποι-

ότητα των μελετών κυρίως στα μεσαία και μικρά έργα, όπου εκεί η ποιότητα δεν είναι

ικανοποιητική.


ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 7


Γ. ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΟΔΗΓΙΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

ΗΛΙΑΣ ΕΥΘΥΜΙΟΠΟΥΛΟΣτέως Υφυπουργός ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε., Διευθυντής Διεπιστημονικού Ινστιτούτου Περιβαλλοντικών Ερευνών (ΔΙΠΕ)

Ακούστηκαν εδώ ορισμένες ήδη χρήσιμες έννοιες, όπως π.χ. η έννοια της αποτίμησης

του κύκλου ζωής.

Αυτό δεν αφορά μόνο στα προϊόντα, δεν αφορά μόνο στα υλικά, αφορά θα έλεγα στις

κατασκευαστικές ενότητες, στο ίδιο το κτίριο, στα σύνολα των κτιρίων. Τα μεγάλα έργα

θα έπρεπε πλέον να αποτιμούνται με βάση αυτό το στοιχείο. Δηλαδή από τι υλικά είναι

φτιαγμένα, από που προέρχονται αυτά τα υλικά, τι προβλήματα δημιουργούνται κατά τη

φάση της κατασκευής και που καταλήγουν εν τέλει τα απορρίμματα ή οτιδήποτε τελειώ-

σει τον κύκλο της ζωής του.

Όλα αυτά θα έπρεπε να είναι αντικείμενο μιας σφαιρικής, θα λέγαμε, μελέτης επιπτώσε-

ων, που βεβαίως αρχίζει να διαφαίνεται ότι είναι δυνατόν να μπει μέσα στο σύστημα, η έν-

νοια της σφαιρικής περιβαλλοντικής μελέτης, αλλά θα έλεγα, ότι είμαστε ακόμα μακριά.

Ένα δεύτερο στοιχείο, το οποίο το βλέπουμε στην πραγματικότητα αλλά δεν το ανα-

γνωρίζουμε και δεν θεσμοποιείται, είναι ότι εν τέλει αυτό που ονομάζουμε μελέτες περι-

βαλλοντικών επιπτώσεων, για τις οποίες μας μίλησε αρκετά ο κύριος Τολέρης, είναι θα

έλεγα μία, πολλές φορές, ατελέσφορη διαδικασία, και θα είμαι λίγο σκληρός σ’ αυτό.

Έχουμε δει σε πάρα πολλές περιπτώσεις ότι οι μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων

στην ουσία και παρά το ενδιαφέρον θεσμικό πλαίσιο, ακολουθούν τις επιταγές του εργο-

δότη, αυτού δηλαδή ο οποίος παρήγγειλε την μελέτη. Και σε τελευταία ανάλυση αποδει-

κνύουν αυτό το οποίο θέλει ο εργοδότης να αποδείξει.

Εκείνο το οποίο θα είχε ενδιαφέρον θα ήταν να κάνουμε και αντι-μελέτες και να υπάρ-

χει ένα σύστημα διαιτησίας, το οποίο να μπορεί να διαλέξει μεταξύ της μελέτης την οποία

παραγγέλλει ο κατασκευαστής και της μελέτης π.χ. που κάνει ένας οργανισμός τοπικής

αυτοδιοίκησης ή μια περιβαλλοντική οργάνωση.

Και γιατί το λέω αυτό. Όχι για να εισαχθεί ένα νέο στοιχείο ας πούμε διαπραγμάτευσης


και δημοκρατίας, γιατί και αυτό έχει σημασία, αλλά γιατί αυτό συμβαίνει στην πράξη.

Και εν τέλει τη λύση την έδωσε το Συμβούλιο Επικρατείας. Δηλαδή, στην πράξη έχουμε

καθιερώσει αυτό το θεσμό της διαιτησίας μεταξύ αντιτιθεμένων συμφερόντων ή απόψεων,

αλλά αρνούμαστε να το αποδεχτούμε και να το αναγνωρίσουμε στο θεσμικό επίπεδο.

Θα έλεγα ότι κανείς βέβαια δεν είναι άμοιρος των ευθυνών για την κατάσταση που

αντιμετωπίζει σήμερα το περιβάλλον, εξαιτίας των έργων, εξαιτίας των κατασκευών,

εξαιτίας του τρόπου με τον οποίον κτίζουμε ή διευθετούμε το περιβάλλον.

Εδώ κάνω μια παρένθεση. Όλοι διαμαρτυρόμαστε π.χ. για τα ακραία καιρικά φαινόμε-

να. Κάθε ημέρα έχουμε στις ειδήσεις πύρινους λόγους για τις ευθύνες του κράτους, για

τις ευθύνες της τοπικής αυτοδιοίκησης, των κατασκευαστών κ.λπ. Κανείς δεν λέει, ότι

η Αθήνα π.χ. και όχι μόνο η Αθήνα, γιατί όλες οι πόλεις ακολουθούν το παράδειγμα της

Αθήνας, καλύπτει το φυσικό έδαφος με έναν τέτοιο ρυθμό, που δεν είναι δυνατόν κανέ-

νας υδάτινος αποδέκτης, κανένα σύστημα απορροής να συγκρατήσει όλα αυτά τα νερά,

όπως γινόταν στο παρελθόν σε μία φυσική κατάσταση, να τα απορροφήσει και όλα αυτά

έχουν αυξήσει αυτή την επιφανειακή απορροή κατά έναν παράγοντα τέσσερα.

Δεν φταίει λοιπόν κανένας Κηφισός που δεν είναι σε θέση να μεταφέρει όλη αυτή τη

μάζα του νερού, αλλά φταίει το γεγονός ότι οι πόλεις επεκτείνονται και μάλιστα σε βάρος

του φυσικού χώρου.

Αυτός είναι ο βασικός παράγοντας και πάνω εκεί θα έπρεπε να σκεφθούμε κάποτε ως

κοινωνία και να μην νομίζουμε ότι τα ποτάμια είναι κανάλια τα οποία διοχετεύουν νερό

στην θάλασσα. Τα ποτάμια είναι φυσικοί σχηματισμοί, τα ποτάμια πρέπει να πλημμυρί-

ζουν. Κάποτε ο Έβρος πλημμύριζε και κάλυπτε μία επιφάνεια σαράντα τετραγωνικών

χιλιομέτρων. Και σήμερα εάν πλημμυρίσει ένα χωράφι, ξεσηκώνονται όλοι και φωνάζουν

στις τηλεοράσεις. Μα τα ποτάμια είναι για να πλημμυρίζουν. Αυτός είναι ο ρόλος τους.

Αυτό το έχουμε ξεχάσει. Και λέει ο εκφωνητής στις ειδήσεις ότι ¨υπερέβη η στάθμη του

ποταμού το ένα μέτρο από το φυσιολογικό¨. Έχουμε ξεχάσει σε αυτή τη χώρα τι είναι

φυσιολογικό. Και όχι μόνο σε αυτή τη χώρα.

Θα έλεγα, για να ξαναγυρίσω λίγο σε πιο τεχνικά ζητήματα, ότι για όλα αυτά τα οποία

έχουν ειπωθεί τις προηγούμενες δεκαετίες - γιατί αυτή η συζήτηση έχει τραβήξει πολύ


καιρό, δυστυχώς με λίγα αποτελέσματα - έχουν χαθεί σημαντικές ευκαιρίες.

Γιατί βέβαια το θέμα δεν είναι εάν με κάποιες συλλογικές προσπάθειες ο κύριος Παπα-

δόπουλος ή ο κύριος Τομπάζης καταφέρνουν να φτιάξουν μερικά κτίρια, τα οποία έχουν

πολλές φορές και πρότυπο και υποδειγματικό χαρακτήρα, το θέμα είναι τι γίνεται με τις

μεγάλες συλλογικές και προβεβλημένες προσπάθειες, όπως π.χ. το θέμα των Ολυμπια-

κών Αγώνων.

Σας πληροφορώ και είμαι σε θέση να το γνωρίζω εκ των έσω, διότι διετέλεσα μέλος

της Κυβέρνησης, αλλά και υπεύθυνος για ένα διάστημα στην Επιτροπή Ολυμπιακών Αγώ-

νων για τα θέματα του Περιβάλλοντος, και φυσικά έχω ένα σημαντικό μερίδιο ευθύνης

σε όλη αυτή την κατάσταση, θα έλεγα, ότι κανένα έργο ολυμπιακό δεν έχει ενσωματώσει

περιβαλλοντική διάσταση, όχι με την έννοια των τυπικών προϋποθέσεων, τις μελέτες

περιβαλλοντικών επιπτώσεων, αλλά με την έννοια τη θετική, με την έννοια δηλαδή της

ποιότητας την οποία συζητάμε στην σημερινή εποχή. Κανένα έργο δεν έχει τις προδια-

γραφές αλλά και τις δυνατότητες που προσφέρει η σύγχρονη τεχνολογία, η σύγχρονη

επιστήμη, η σύγχρονη προβληματική.

Παράδειγμα το Ολυμπιακό Χωριό. Όσα και αν λέμε σήμερα για την ποιότητα και την

ενεργειακή συμπεριφορά των κτιρίων, όταν συλλογικά, εάν θέλετε, ως σώμα πολιτικών,

τεχνικών παραγόντων της Διοίκησης, δεν είμαστε σε θέση να εφαρμόσουμε στοιχειωδώς

αυτές τις αρχές σε ένα τέτοιο μεγάλο έργο όπως είναι το Ολυμπιακό Χωριό. Σας πληρο-

φορώ ότι, εάν δεν υπάρχει τίποτα απ’ όλα αυτά τα στοιχεία, τότε έχουμε αποτύχει και θα

πρέπει να αναγνωρίσουμε την αποτυχία και να ξαναρχίσουμε ενδεχομένως τον προβλη-

ματισμό από το μηδέν.

Και αυτό το λέω, γιατί έχουμε δει ότι σε άλλες χώρες, σε άλλες πόλεις, τα πράγματα να

τρέχουν με πολύ μεγάλη ταχύτητα. Έχουμε θαύματα, έχουμε δει τη Βαρκελώνη. Πήγα

τις προάλλες στο Φράιμπουρκ, μια μικρή πόλη 35.000 κατοίκων, έχουν κάνει θαύματα

και στον τομέα των κτιρίων και στον τομέα της ενέργειας και στον τομέα της ανακύκλω-

σης και στον τομέα της αξιοποίησης παραπροϊόντων, βιομάζας κ.λπ. Πράγματα θεαματι-

κά, εφαρμοσμένα, πράγματα τα οποία ήδη έχουν μία ιστορία.

Λοιπόν, υπάρχουν τα παραδείγματα, υπάρχει η γνώση, υπάρχει η επιστήμη, αλλά θα


έλεγα ότι εκείνο το οποίο λείπει είναι η ικανότητα, πολλές φορές και η βούληση, αλλά και

η αντίδραση των οργανωμένων συμφερόντων.

Και όταν μιλάμε για οργανωμένα συμφέροντα αυτά είναι πάρα πολύ ισχυρά ειδικά

στον τομέα των κατασκευών. Και όσοι έχουν δουλέψει σε έργα, το γνωρίζουν πάρα πολύ

καλά, σε ποιο βαθμό δηλαδή οι ανεπάρκειες του σημερινού συστήματος οφείλονται στις

αντιδράσεις αυτών των συμφερόντων και στην δυνατότητα που έχουν να επηρεάζουν

πολιτικούς, κυβερνήσεις και πρωθυπουργούς.

Η ποιότητα των κτιρίων.

Η ποιότητα των κτιρίων είναι ένα πρόβλημα όπως ξέρουμε, ιδιαίτερα στην Ελλάδα,

όπου ένα μεγάλο ποσοστό έχει κατασκευαστεί με αυθαίρετο τρόπο, και ένα μεγάλο επί-

σης ποσοστό δεν έχει βασιστεί σε καμία προδιαγραφή σε ό,τι αφορά την ενεργειακή του,

π.χ. συμπεριφορά, τη φιλικότητα προς το χρήστη, την ασφάλεια, την ποιότητα του αέρα

στο εσωτερικό περιβάλλον κ.λπ.

Και μ’ αυτή την έννοια, χώρα σαν την Ελλάδα με τέτοιο οικιστικό απόθεμα, θα έπρεπε

να σκεφθούν μ’ ένα διαφορετικό τρόπο από αυτό που σκέφτονται π.χ. οργανωμένες κοι-

νωνίες του Ευρωπαϊκού Βορρά.

Με αυτή την έννοια είμαι πάρα πολύ σκεπτικός για την τύχη της νέας Οδηγίας, που

αφορά στην ενεργειακή πιστοποίηση των κτιρίων, η οποία όπως ξέρετε είναι πολύ πρό-

σφατη και την οποία βεβαίως θα κληθούμε να εφαρμόσουμε, δυστυχώς θα έλεγα, το

2006. Και εάν πάρουμε και καμία παράταση και αν μπούμε σε καμία διαδικασία διαπραγ-

μάτευσης μπορεί να πάμε και στο 2010. Ήδη τότε αυτή η οδηγία θα είναι ξεπερασμένη.

Ήδη είναι ξεπερασμένη. Είναι ξεπερασμένη π.χ., διότι δεν εισάγει την έννοια της συνο-

λικής ποιότητας στο κτίριο. Μιλάει μόνο για την ενεργειακή απόδοση, πράγμα το οποίο

αποτελεί ένα μόνο μέρος στοιχείο της συμπεριφοράς του κτιρίου.

Μίλησε ο κύριος Παπαδόπουλος για την ποιότητα των υλικών. Μίλησε γενικότερα για

το σχεδιασμό, για τον αερισμό, για το φωτισμό, για τα συστήματα ελέγχου. Όλα αυτά

τα θα έπρεπε να αποτελούν στοιχείο πλέον του αρχιτεκτονικού και μηχανολογικού σχε-

διασμού του κτιρίου. Να διατρέχουν δηλαδή ολόκληρη την αντίληψη της κατασκευής.

Δυστυχώς και αυτό το στοιχείο δεν υπάρχει μέσα σε αυτή την οδηγία.


Εν πάση περιπτώσει, ακόμα και εάν περιοριστεί κανείς στο ζήτημα της ενεργειακής

κατανάλωσης, όπως κάνει αυτή η νέα Οδηγία, θα έλεγα ότι και εδώ πάλι υπάρχουν προ-

βλήματα σε σχέση με την αποτελεσματικότητα μιας τέτοιας συνεισφοράς. Η Οδηγία μι-

λάει για κτίρια, για νέα κτίρια π.χ. άνω των 1000 τ.μ. Δηλαδή η υποχρέωση της ύπαρξης

μίας ολοκληρωμένης ενεργειακής μελέτης και επομένως υποχρεώσεις σε ό,τι αφορά την

πιστοποίηση και την ενεργειακή ταυτότητα του κτιρίου, αφορούν σε κτίρια άνω των 1000

τετραγωνικών. Αυτό σημαίνει ότι ακόμα και σε εκείνο το χρόνο που θα εφαρμοστεί αυτή

η Οδηγία θα αφορά ένα πολύ μικρό αριθμό κτιρίων.

Το ζήτημα είναι, τι γίνεται με το σύνολο της μάζας των κτιρίων, με το σύνολο των οικι-

σμών, με το σύνολο των κατασκευών οι οποίες είναι εκτός ελέγχου. Με τα κτίρια του Δη-

μόσιου Τομέα, με τα κτίρια των Δημόσιων Οργανισμών, π.χ. του Οργανισμού Εργατικής

Κατοικίας, που επιμένει να κτίζει εναντίον όλων αυτών των νόμων και των αντιλήψεων.

Και είναι ο κυριότερος παράγοντας που ευθύνεται για την ποιότητα της κατασκευής του

Ολυμπιακού Χωριού. Αυτά είναι τα ζητήματα τα οποία θα πρέπει να μας απασχολήσουν.

Φοβάμαι ότι κατά βάση είναι ζητήματα πολιτικά και δεν είναι ζητήματα τεχνικά. Όπως

και το ζήτημα βεβαίως της κρίσης γύρω από το πετρέλαιο είναι ζήτημα πολιτικό και δεν

είναι ζήτημα τεχνικό για το που θα φθάσει η τιμή του.

Κανείς πλέον δεν αμφιβάλει ότι ο επικείμενος πόλεμος είναι ένας πόλεμος όχι γενικά

για το πετρέλαιο, αλλά για φθηνό πετρέλαιο, γιατί πάνω σ’ αυτό έχει βασιστεί η πολιτική

της νέας αμερικάνικης κυβέρνησης. Όχι γενικά στο πετρέλαιο, στο φθηνό πετρέλαιο, το

οποίο φθηνό πετρέλαιο βεβαίως, εάν υλοποιηθούν με αυτόν τον τρόπο που φαίνεται στα

σχέδια, θα ανατρέψει βεβαίως κάθε προσπάθεια για ανάκαμψη της λογικής εξοικονόμη-

σης ενέργειας ή της προώθησης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

Και βεβαίως δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες ήταν οι πρώτες που

τράβηξαν αυτό το δρόμο, που οδήγησαν το χορό εναντίον της συμφωνίας του Κιότο.

Όλα αυτά δεν είναι τυχαία, συνδέονται μεταξύ τους. Δυστυχώς δεν είμαι σε θέση να σας

δώσω κανένα αισιόδοξο μήνυμα.


Το φθηνό πετρέλαιο που αναφέρατε θα είναι για τον καταναλωτή; Γιατί τότε δικαιώνε-


ται ο αγώνας των Αμερικάνων, γιατί φροντίζουν για όλους μας. Δηλαδή θα πληρώνουμε

λιγότερο το πετρέλαιο ή θα καλύψει ανάγκες των Ηνωμένων Πολιτειών και προς τους

τρίτους το πετρέλαιο που θα δίνει θα είναι στις τιμές αυτές, ίσως και υψηλότερες.

Απάντηση από τον κ. Η. Ευθυμιόπουλο

Φθηνό πετρέλαιο στην αγορά γενικώς. Αυτό σημαίνει ότι η πολιτική την οποία εξήγ-

γειλε η Κυβέρνηση Μπους και όχι μόνον, στις αρχές της ανάληψης της κυβερνητικής

ευθύνης, μία πολιτική δηλαδή επέκτασης γενικά των δραστηριοτήτων των πετρελαϊκών

εταιρειών, αλλά και μία πολιτική η οποία στηρίζει πλέον την οικονομία στην διαθέσιμη

φθηνής και άφθονης ενέργειας, μόνο τότε μπορεί να πετύχει, όταν το πετρέλαιο είναι

φθηνό. Διαφορετικά θα αναδειχθούν νέες τεχνολογίες και νέες πηγές ενέργειας. Θα ανα-

γκαστούμε δηλαδή, μέσα από μία ασκούμενη ενεργειακή κρίση, όπως έγινε το ’75-’80,

να προσανατολιστούμε προς νέα κατεύθυνση.

Με αυτή την έννοια το φθηνό πετρέλαιο αντιστρατεύεται, μπορεί να είναι φθηνό εν-

δεχομένως κάποια στιγμή και για τον καταναλωτή, αλλά σε τελευταία ανάλυση είναι μία

νέα στρατηγική, είναι μία άλλη στρατηγική για την οικονομία. Εγώ εκεί βάζω το σημείο.

Δηλαδή θα παραιτηθούν από τα κέρδη τους οι μεγάλες εταιρείες ώστε να είναι φθηνό

το πετρέλαιο ή οι φορολογίες που επιβάλουν τα επιμέρους κράτη, ώστε να μας έρθει εμάς

φθηνό το πετρέλαιο; Γιατί η τιμή πρόσκτησης η αρχική νομίζω ότι δεν είναι τόσο μεγάλη

όσο φθάνει σε εμάς.

Δ. ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΈΡΓΩΝ ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΩΝ ΚΑΙ ΥΛΙΚΩΝ

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΤΟΜΠΑΖΗΣΑρχιτέκτων Μηχανικός Ε.Μ.Π.

Το θέμα μας σήμερα είναι πολύ ευρύ. Από όλο το ζήτημα Περιβάλλοντος και Κατα-

σκευής, μοιραία και λόγω του γνωστικού αντικειμένου που πιο πολύ ασχολούμαι, θα

περιοριστώ στα κτιριακά έργα.

Όπως σε όλα τα πράγματα, στη ζωή για να πετύχεις κάτι χρειάζεται κάποια μεθόδευ-

ση. Για να παίξεις ένα παιχνίδι, και είναι ένα μεγάλο και σοβαρό παιχνίδι, χρειάζονται και


παίκτες και κανόνες. Και δεν είναι δυνατόν να αλλάζουν καθ’ οδόν οι παίκτες συνεχώς,

ούτε να αλλάζουν οι κανόνες.

Επίσης πιστεύω και έχει ειπωθεί και από τους προηγούμενους ομιλητές, ότι το θέμα έχει

και μία μεγάλη πτυχή ας πούμε «επείγοντος». Τα φαινόμενα που υπάρχουν γύρω μας εί-

ναι γεωμετρικής προόδου φαινόμενα. Πρέπει να θυμόμαστε ότι αυτό που υπάρχει σήμερα

το βράδυ, αύριο το πρωί, αύριο το βράδυ, πιθανόν θα είναι κατά 100% διαφορετικό.

Για να κάνουμε κάτι όμως μεθοδικά χρειάζεται να έχουμε τους στόχους, χρειάζεται να

έχουμε τις προδιαγραφές, χρειάζεται να υπάρχουν, και έχει γίνει πολύ κουβέντα γι’ αυτό,

κατάλληλες μελέτες, χρειάζεται να υπάρχει έλεγχος και η κατασκευή να ακολουθεί αυτές

τις μελέτες. Και τέλος χρειάζεται να υπάρχει και η σωστή λειτουργία του κτιρίου. Διότι

πάρα πολλές φορές πολλά πράγματα προβλέπονται και ακόμη περισσότερα δεν εκτελού-

νται, δεν ακολουθούνται, δεν υπάρχει μέριμνα γι’ αυτά τα πράγματα, ή ακόμα ούτε η

γνώση και η θέληση να εφαρμόζονται στην πράξη.

Ειπώθηκε ήδη και από τους προηγούμενους ομιλητές ότι έχουν γίνει, και το πιστεύω

αυτό, πολλά σε τούτο τον τόπο τα τελευταία, είκοσι, τριάντα χρόνια. Δεν είμαστε εμείς

οι πρωτοπόροι ή η εξαίρεση.

Έχουν γίνει πράγματι πάρα πολλά, αλλά εκεί που πιστεύω ότι πάσχουμε στον τόπο

μας είναι η εφαρμογή αυτών των πραγμάτων. Και στόχοι έχουν τεθεί, και προδιαγραφές

υπάρχουν, με μικρότερη ή μεγαλύτερη ας πούμε πληρότητα, ίσως τρέχουμε πολλές φο-

ρές πίσω από τα γεγονότα, αλλά εκείνο που πάσχει, είναι η εφαρμογή τους, η εκτέλεσή

τους και ο έλεγχος και η εφαρμογή στην πράξη.

Ένα παράδειγμα. Πόσοι κανονισμοί θερμομόνωσης και τα λοιπά υπάρχουν, πόσες με-

λέτες, εγώ θα έλεγα, και τέλειες ακόμη.

Γενικά για το θέμα των μελετών, πιστεύω ότι πολύ θετικό και πολύ αξιόλογο, είναι ότι

έχει αλλάξει η γενική νοοτροπία, έχει αλλάξει η σκοπιά από την οποία θεωρούμε πια τα

πράγματα. Τα περιορισμένα μέσα έχουν τεράστιο πλεονέκτημα πολλές φορές , διότι δεν

μπορείς να κάνεις, να το πω έτσι χωρίς να εννοώ ακριβώς αυτό, τρέλες. Δεν μπορείς με

ένα κουμπί να γυρίσεις και να κάνεις τη μέρα νύχτα, τη νύχτα μέρα και να κάνεις όλες τις

βλακείες που θα ήθελες να κάνεις, είτε σαν άτομο, είτε σαν κοινωνία ή οτιδήποτε, διότι


έχεις λίγα μέσα. Λοιπόν, γι’ αυτό υπάρχει πολύ λογική και πολλά διδάγματα.

Φεύγοντας από μία τέτοια εποχή η βασική αρχή όλης της ιστορίας ήταν θέματα ενερ-

γειακά. Ήταν θέματα εξοικονόμησης ενέργειας και θέρμανσης κτιρίων. Και γιατί; Διότι

οι πρώτες ευαισθητοποιήσεις, οι πρώτες μελέτες έγιναν σε βορειότερες χώρες, για τις

οποίες το κύριό τους πρόβλημα ήταν το θέμα της θέρμανσης.

Καταλάβαμε κάποια στιγμή και στη Μεσόγειο και στον τόπο μας ότι δεν είναι μόνο

θέματα θέρμανσης, είναι θέματα δροσισμού και σιγά - σιγά προχώρησε και ο κύριος Πα-

παδόπουλος νομίζω, τα ανέφερε πολύ ωραία.

Μία παρένθεση. Είναι ένα ωραίο παράδειγμα πως άνθρωποι που δεν είναι αρχιτέκτονες

έχουν οδηγήσει τα πράγματα σε αυτούς τους τομείς και ακριβώς έχουν δείξει πια ότι αυτά

είναι θέματα γενικά. Δεν είναι θέματα ούτε αρχιτεκτονικά, ούτε θέματα μηχανολογικά,

είναι θέματα για το σύνολο, γιατί κανένας μας δεν έχει την πλήρη ευθύνη της παραγωγής

ενός κτιριακού έργου.

Λοιπόν, γυρίζοντας στην αρχική μου φράση, θέλω να πω ότι πράγματι έχουν διευρυν-

θεί, αυτοί οι προβληματισμοί με θέματα φυσικού φωτισμού και φωτισμού γενικότερα. Ο

κύριος Ευθυμιόπουλος υπαινίχθη αυτό το θέμα φέρνοντας ως παράδειγμα αυτό το κτί-

ριο. Όλα αυτά τα θέματα είναι πάρα πολύ αλληλένδετα.

Σημασία έχει και το θέμα κύκλου ζωής των υλικών. Όλα αυτά τα ζητήματα δηλαδή

είναι πια σφαιρικά. Και όπως και θέμα σημαντικότατο είναι το θέμα κλίμακας. Τι σημασία

έχει το μεμονωμένο κτίριο, αν για να φθάνεις σε αυτό το κτίριο φερ’ειπείν καταναλώνεις

πολύ μεγαλύτερη ενέργεια απ’ ό,τι έχεις εξοικονομήσει από το σχεδιασμό αυτού του κτι-

ρίου. Είναι λοιπόν θέματα συνολικά.

Σε ένα σημείο να τοποθετηθώ λίγο διαφορετικά από τον κύριο Παπαδόπουλο, ο οποίος

λίγο πολύ άφησε να εννοηθεί ότι υπάρχει θέμα αύξησης κόστους, όταν αντιμετωπίζουμε

αυτά τα περιβαλλοντικά, οικονομικά, βιοκλιματικά θέματα. Δεν είναι πάντα θέμα κόστους,

ή δεν είναι μόνο θέμα κόστους. Είναι θέμα «νιονιού», είναι θέμα λογικής και θέμα βασι-

κών αρχών. Διότι μπορείς να κάνεις το ίδιο πράγμα, ή μάλλον όχι, να έχεις διαφορετικό

αποτέλεσμα ακριβώς με το ίδιο κόστος μόνο και μόνο παίρνοντας τις σωστές αποφάσεις.

Άρα δεν λέω ότι δεν υπάρχει και θέμα αύξησης κόστους, αλλά δεν είναι αναγκαστικά ότι


υπάρχει αύξηση κόστους. Είναι θέμα σωστής τοποθέτησης του προβλήματος.

Και ένα άλλο πράγμα που ειπώθηκε, και παίρνω αφορμή από τις προηγούμενες παρου-

σιάσεις, ναι μεν και το θέμα του προσανατολισμού, ναι μεν πρέπει στο ευρύτερο σύνολο

να υπάρχουν σωστότερα δεδομένα για να μπορείς να φέρνεις και ένα σωστότερο απο-

τέλεσμα στο πιο ίσως μεμονωμένο κτίριο, αλλά κάθε φορά, και εκεί ακριβώς βρίσκω ότι

υπάρχει και η πρόκληση, ποτέ δεν μπορεί κανείς ή δεν θα έπρεπε κανείς να παραδοθεί

άνευ όρων.

Μπορεί η σωστή τοποθέτηση να σου δώσει πολύ - πολύ σωστότερο τελικό αποτέλεσμα.

Αλλά και η λιγότερη σωστή αφετηρία πολλές φορές. Πως είναι δυνατόν να υπάρχουν

πάντοτε ιδανικές συνθήκες προσανατολισμού ή αερισμού ή δεν ξέρω τι άλλο. Και μ’ αυτό

με το κάθε τι που ξεκινάς πρέπει μ’ αυτό να μπορέσεις να κάνεις το καλύτερο δυνατόν.

Και φυσικά νομίζω υπάρχουν τεράστια περιθώρια.

Τώρα μιλάω πραγματικά σαν αρχιτέκτονας, που σχεδιάζει κτίρια. Ισως έχουμε καλύψει

πολλούς τομείς, όπως τα ενεργειακά θέματα, της ποιότητας αέρα, άνεσης κ.λπ. Ο τομέας

που βρίσκω ότι είναι ο πιο δύσκολος να καλυφθεί στην πράξη είναι το θέμα της βελτιστο-

ποίησης του κύκλου ζωής του κτιρίου και το θέμα των υλικών.

Είναι ένα θέμα πολύ πιο σύνθετο από οτιδήποτε άλλο ενεργειακό και όλα τα άλλα

που ανέφερα -και νομίζω εκεί είναι που πρέπει τα προσεχή χρόνια, διεθνώς δηλαδή, δεν

είναι μόνο θέμα ελληνικό- να εστιάσουμε την προσοχή μας. Διότι υπάρχουν εκεί πάρα

πολλοί περιορισμοί. Είναι πολύ δύσκολο να ξεφύγεις από πολλές συνήθειες, από πολλά

εμπορικά, βιομηχανικά κ.λπ. δεδομένα, και να μπορείς να ανοίξεις και να κάνεις αυτό

που πρέπει.

Και εκεί, αν δεν κάνω λάθος, νομίζω ότι είναι ο τομέας τον οποίο και τα δεδομένα δεν

είναι μετρήσιμα στο βαθμό ακρίβειας που υπάρχουν, σε άλλα θέματα που έχουμε φθάσει

να κοιτάζουμε πολλές φορές και την δέκατη υποδιαστολή, ας πούμε, ίσως και μερικές

φορές να ξεχνάμε και τα πιο πριν.

Δυο κουβέντες γι’ αυτόν τον τομέα. Νομίζω ότι είναι θέμα να περιορίσει κανείς τελικά

το πλήθος των χρησιμοποιημένων υλικών. Να επιβεβαιώσει κανείς τις προδιαγραφές.

Ένα άλλο καλό και κακό γενικότερο για όλη αυτή την εξέλιξη των τελευταίων ετών,


είναι ότι κάποτε αυτά τα θέματα ήσαν θέματα του περιθωρίου. Ήταν θέματα των χίπις,

ας πούμε όλα αυτά τα θέματα της καινούργια οικολογίας και τέτοια.

Έχει πάψει βέβαια, καιρό τώρα, να είναι θέματα του περιθωρίου. Ακόμη και σαν φιλο-

σοφία του σκέπτεσθαι ακόμη και του ευρύτερου κοινού, όχι των «μυημένων», ας το πω

εντός εισαγωγικών.

Από την άλλη μεριά επειδή αυτά τα πράγματα έχουν εξελιχθεί έτσι, έχουν γίνει και

καραμέλα, έχουν γίνει και θέλω να πω, όλοι λέμε ότι κάνουμε και ασχολούμαστε με αυτά

τα θέματα και η αλήθεια είναι ότι πολλά απ’ αυτά που λέμε είναι μόνο για το θεαθήναι και

πολύ λιγότερο σε βάθος ουσίας. Είναι και αυτό ίσως ένα αρνητικό δεδομένο.

Για να γυρίσω στο θέμα υλικών, είναι το θέμα βασικά προτίμησης φυσικών υλικών. Η

βελτιστοποίηση της ανακυκλωσιμότητας των υλικών, είτε χρησιμοποιώντας τα από υλικά

ανακύκλωσης ή το τι θα γίνουν μία ημέρα. Και αυτό που είπα και στην αρχή και κοινό

«νιονιό» ας πούμε. Πολλές φορές κοινή λογική.

Και να κλείσω λέγοντας ότι, ένας άλλος τομέας που πιστεύω ότι υπάρχει πολύ μεγάλη

ανάγκη είναι το πως χρησιμοποιείται το κτίριο. Διότι εάν το καλοσκεφτεί κανείς το κό-

στος, το αρχικό πια κόστος κατασκευής ενός κτιρίου, δεν είναι πάρα πολύ μικρό ποσοστό

του συνολικού κόστους στην ζωή αυτή του κτιρίου. Ή πολύ μικρό ποσοστό του κόστους

λειτουργίας αυτού του κτιρίου, και εννοώ ακόμη και στο ανθρώπινο δυναμικό. Εάν μπο-

ρείς να καλυτερεύσεις την ποιότητα περιβάλλοντος, την απόδοση εργασίας και τα λοιπά,

αυτά τα νούμερα είναι πιο κρυμμένα, πιο δύσκολα να ποσοτικοποιηθούν, αλλά ίσως πολύ

- πολύ σημαντικά σε σχέση με αυτά τα οποία είναι πιο εύκολα να κάνουμε μεγάλους τίτ-

λους και μεγάλες τέτοιες καμπάνιες ή οτιδήποτε.

Χρειάζεται όμως μία διαδικασία ολοκληρωμένη από αρχής μέχρι τέλους. Και για να πω

κάτι που πιστεύω, πολλές φορές η εκτέλεση των έργων, με τον τρόπο που ολοένα και

πηγαίνει περισσότερο, δηλαδή για τη χρηματοδότηση, η οποία χρηματοδότηση το μόνο

που έχει σαν κύριο μέλημα, για να μην είμαι και κατήγορος άλλωστε και ούτε να είμαι

και υπερβολικός, το κύριο μέλημα, όχι το μόνο μέλημα, είναι το να μπορέσει πιθανόν να

βγάλει τα λεφτά του. Ο τρόπος μετά κατασκευής, πολλές φορές μελέτη και κατασκευή

αποξενώνει αυτό το ολικό, την ολική θεώρηση αυτών των προβλημάτων.


Νομίζω ότι και σ’ αυτόν τον τομέα χρειάζεται να στρέψουμε την προσοχή μας, για να

μπορέσουν αυτά, τα οποία νομίζω τουλάχιστον όλοι όσοι είναι εδώ φαντάζομαι τα πι-

στεύουμε, να γίνουν πράξη.


Κύριε Τομπάζη, σχετικά με το θέμα της ποσοτικοποίησης που αναφέρατε, πόσο μακριά

μπορούμε να πάμε στην ποσοτικοποίηση των επιπτώσεων και καθ’ όλη τη διάρκεια της

ζωής ενός έργου, όπως πολύ ορθώς θίξατε ότι είναι σημαντικό κανείς να το δει συνολικά.

Απάντηση από τον κ. Α. Τομπάζη

Δεν είμαι ο ειδικός για να μπορώ να απαντήσω. Θα έλεγα διαισθητικά ότι σε πράγματα

τα οποία, όπως είναι η κατανάλωση ενέργειας, οι προβλέψεις το τι επηρεάζει το κτίριο,

το εάν σκιάσουμε, δεν σκιάσουμε, αν αερίσουμε τόσες φορές την ώρα, αυτά υπάρχουν

και τα είπε ο κύριος Παπαδόπουλος. Υπάρχουν πια υπολογιστικές μέθοδοι σήμερα που

κάνουν αυτά που κάναμε πριν από είκοσι, τριάντα, σαράντα χρόνια. Έχουν τόσο πολύ

εξελιχτεί, που υπάρχει πια, είναι αυτό που είπα πριν, και το πέμπτο δεκαδικό ψηφίο.

Τα άλλα πράγματα, όπου είναι πολύ πιο αβέβαια, το ίνπουτ τόσο πολύ πιο αβέβαιο,

τόσο πολύ πιο υποκειμενικό, νομίζω ότι είναι πάρα πολύ πιο δύσκολο. Και νομίζω ότι εί-

ναι και μία από τις δυσκολίες, πέρα από τα κεκτημένα, ας πούμε δεδομένα, τα οποία είναι

δύσκολο να ξεφύγει κανείς.

Συμπληρωματική απάντηση από τον κ. Μ. Παπαδόπουλο

Για να συμπληρώσω τα όσα είπε ο κύριος Τομπάζης, και που συμφωνώ, ότι αυτοί οι

κρυμμένοι αριθμοί είναι η ποιότητα της κατασκευής, η ποιότητα ζωής και η ποιότητα της

καθημερινότητας. Καθοριστικό ρόλο, δεν το αναφέραμε ίσως όλοι, παίζει η ενημέρωση

του χρήστη. Διότι αυτά τα νούμερα των καταναλώσεων, της ποιότητας ζωής και τα λοι-

πά, εξαρτώνται σε μεγάλο ποσοστό, από τα ίδια δεδομένα: από τη συμπεριφορά του χρή-

στη. Επομένως, μέσα στη γενικότερη προσπάθεια μελετών που γίνεται, ένας θα πρέπει

να ήταν στόχος: ο «ενημερωμένος χρήστης» των κτιρίων.


Ε. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ-ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΕΡΓΩΝ ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ

ΛΟΥΚΑΣ ΓΙΑΝΝΑΚΟΥΛΗΣΑρχιτέκτων Μηχανικός Α.Π.Θ., Αντιπρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου της εταιρείας ΑΚΤΩΡ

Το δικό μου θέμα είναι η υλοποίηση των έργων και η περιβαλλοντική διάσταση μέσα

σε αυτό το θεματικό χαρακτήρα «Περιβάλλον και Κατασκευαστική Δραστηριότητα».

Η Κατασκευαστική Βιομηχανία, είναι παγκοσμίως αναγνωρισμένη ως μία από τις μεγα-

λύτερες βιομηχανίες και αποτελεί μείζονα οικονομικό και περιβαλλοντικό παράγοντα σε

διεθνές επίπεδο.

Μέσω της Κατασκευαστικής Βιομηχανίας δαπανώνται τεράστια ποσά, ξεκινώντας από

το σχεδιασμό των έργων, τις μελέτες, τις ειδικές μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων,

την παραγωγή πρώτων υλών και δομικών υλικών, την παραγωγή και εξέλιξη κατασκευα-

στικού εξοπλισμού αλλά και πάσης φύσεως μηχανημάτων έργων, την ίδια την διαδικασία

υλοποίησης των έργων, τη λειτουργία αλλά και τη συντήρησή τους.

Στην κατασκευαστική βιομηχανία απασχολείται ένας τεράστιος αριθμός εργαζομένων

σε όλη τη γη, ενώ το έργο που παράγεται καθημερινά είναι ασύλληπτο τόσο στο μέγεθος

όσο και στην χρησιμότητά του.

Στη χώρα μας ο κατασκευαστικός κλάδος απασχολεί περίπου το 7% του συνολικού

εργατικού δυναμικού και συμμετέχει στη διαμόρφωση του ΑΕΠ σε ποσοστό που αγγίζει

το 16%.

Ενώ η οικονομική διάσταση της Κατασκευής είναι γνωστή, μετρήσιμη και γιγάντια, η

προσέγγιση της περιβαλλοντικής διάστασης της κατασκευής περιορίζεται δυστυχώς στο

μέγεθος των «δαπανών» των μελετών των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, χωρίς να γίνε-

ται αναφορά και εκτίμηση των μακροπρόθεσμων οφελών τα οποία θα προέκυπταν μέσα

από ολοκληρωμένους και ουσιαστικά περιβαλλοντικά προσανατολισμένους σχεδιασμούς

των έργων.

Όμως είναι γεγονός και πρέπει να γίνει αποδεκτό πως η «Κατασκευαστική Βιομηχα-

νία» στο πέρασμά της, λόγω της κινητής της διάστασης, μέσα από οποιονδήποτε χώρο,


επιφέρει πάντοτε επιπτώσεις στην άμεση και στην ευρύτερη περιοχή εντός της οποίας

εξελίσσεται. Οι επιπτώσεις αυτές είναι κοινωνικές - οικονομικές - περιβαλλοντικές και

είναι και οι τρεις σημαντικές, ισότιμες και αλληλοεξαρτώμενες.

Εμάς εδώ σήμερα, θα μας απασχολήσουν κυρίως οι επιπτώσεις στο περιβάλλον από τη

γενικότερη κατασκευαστική δραστηριότητα.

Και επειδή είναι αδύνατον να αναφερθεί κανείς, στον περιορισμένο χρόνο που δια-

θέτουμε, σε όλους τους τομείς της κατασκευαστικής δραστηριότητας, θα αναφερθούμε

κυρίως στην «υλοποίηση» των έργων υποδομής και των μεγάλων τεχνικών έργων, τα

οποία άλλωστε τα τελευταία χρόνια αποτελούν και το βασικό κομμάτι του κατασκευαστι-

κού κλάδου και συνδέονται άμεσα με τη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη της χώρας μας.

Ο κύκλος ζωής κάθε έργου ξεκινάει από την ανάγκη εξυπηρέτησης κάποιου σκοπού

τον οποίο διαδέχεται ο σχεδιασμός του έργου με τις μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσε-

ων, τις μελέτες κατασκευής , λειτουργίας, συνεχίζει με την φάση υλοποίησής του, στο

πέρας της οποίας παραδίδει το έργο στην λειτουργία, η οποία λειτουργία μεγιστοποιείται

μέσα από τη σωστή και συστηματική συντήρηση, έως ότου το έργο οδηγηθεί στην από-

συρσή του.

Κάθε μία από τις φάσεις του κύκλου ζωής των έργων έχει την περιβαλλοντική του

διάσταση και όλες μαζί συμβάλλουν σε ένα σύνολο το οποίο, όσο απίστευτο και άν ακού-

γεται, θα μπορούσαν να αναβαθμίσουν την κατασκευή σε ένα επίπεδο, το επίπεδο της

«αειφόρου κατασκευής» - sustainable development- και να αποτελέσει η κατασκευή ένα

σημαντικό μέρος της γενικότερης αειφόρου ανάπτυξης που επιδιώκει η χώρα μας αλλά

και η παγκόσμια κοινωνία.

Και παρ΄ όλο που στην αντιμετώπιση της κατασκευής δεν είναι εύκολος ο τεμαχισμός

του κύκλου ζωής κάθε έργου σε φάσεις ανεξάρτητες, στη συγκεκριμένη περίπτωση θα

κάνουμε αυτήν την παραδοχή και θα αναφερθούμε απ΄ ευθείας στη φάση υλοποίησης

των έργων.

Σε όλους μας είναι γνωστός ο τρόπος και γενικότερα το σύστημα κατασκευής των έρ-

γων και πάνω από όλα είναι γνωστή η έλλειψη έργων τα οποία διαθέτουν από την αρχή

έναν ολοκληρωμένο σχεδιασμό, με αποτέλεσμα τα πιο πολλά έργα να μελετώνται και


να κατασκευάζονται ταυτοχρόνως με όλα όσα αυτό συνεπάγεται και πάνω από όλα με

σημαντικές κοινωνικές, οικονομικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις.

Είναι γνωστό πως οι κατασκευάστριες εταιρείες καλούνται να εφαρμόσουν τις μελέ-

τες και να κατασκευάσουν τα έργα με συγκεκριμένες μελέτες καθώς και συγκεκριμένες

προδιαγραφές υλικών. Συνεπώς η περιβαλλοντική διάσταση ή μη των έργων λίγο έως

πολύ είναι προδιαγεγραμμένη και ο εκάστοτε ανάδοχος του έργου δεν έχει τη δυνατό-

τητα επέμβασης σε αυτό αλλά την υποχρέωση εφαρμογής των συμβατικών απαιτήσεων

του κυρίου του έργου και στη συγκεκριμένη περίπτωση, στα έργα υποδομής του ίδιου

του κράτους.

Στα έργα υποδομής και στα μεγάλα τεχνικά έργα υπάρχουν πάντοτε οι μελέτες περι-

βαλλοντικών επιπτώσεων οι οποίες νομοθετικά αποτελούν το εργαλείο προστασίας και

διαχείρισης του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος εντός του οποίου θα υλο-

ποιηθεί και θα λειτουργήσει κάθε έργο.

Ιδιαίτερα στα έργα υποδομής, τα οποία πολλές φορές διατρέχουν περιοχές που ανή-

κουν στο Natura 2000 και περιοχές ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους ή γειτνιάζουν αρχαιολο-

γικών χώρων και όπου η προστασία του περιβάλλοντος είναι επιβεβλημένη, διαπιστώνει

κανείς την ύπαρξη περιβαλλοντικού νομοθετικού πλαισίου μέσα από τις μελέτες των πε-

ριβαλλοντικών επιπτώσεων και κυρίως μέσα από τους εγκεκριμένους περιβαλλοντικούς

όρους για τη φάση υλοποίησης των έργων.

Έτσι, με δεδομένη πλέον τη νομοθετική αλλά και κοινωνική απαίτηση προστασίας

του περιβάλλοντος η υλοποίηση κάθε έργου θα πρέπει να περνάει μέσα από ένα ολο-

κληρωμένο σχεδιασμό των φάσεων κατασκευής αλλά και κυρίως μέσα από την ύπαρξη

προγράμματος περιβαλλοντικής διαχείρισης κάθε έργου. Στο πρόγραμμα αυτό θα πρέπει

να προβλέπονται όλες εκείνες οι δράσεις και οι ενέργειες οι οποίες θα στοχεύουν στην

πρόληψη της ρύπανσης στην πηγή τόσο από τις επί μέρους καθημερινές κατασκευαστι-

κές παραγωγικές διαδικασίες όσο και την συνολική κατασκευαστική δραστηριότητα.

Η παρακολούθηση των καθημερινών παραγωγικών διαδικασιών στην κατασκευαστική

δραστηριότητα για τον εντοπισμό των επιπτώσεων στο περιβάλλον καθώς και η απο-

τύπωση των περιβαλλοντικών επιδόσεων σε δείκτες, παρ΄ όλο που δεν είναι απλή και


συνηθισμένη κατάσταση, πρέπει να αρχίσει να αποκτά πραγματική διάσταση στον χώρο

της κατασκευής αρχής γενομένης από τις μεγάλες κατασκευαστικές εταιρείες, οι οποίες

έχουν τη δυνατότητα λόγω και του μεγέθους, να αντεπεξέλθουν σε τέτοιες περιβαλλο-

ντικές απαιτήσεις.

Και πράγματι διαπιστώνουμε πλέον ότι, στο πλαίσιο του σχεδιασμού υλοποίησης των

έργων εκτός από την ανάπτυξη προγραμμάτων περιβαλλοντικής διαχείρισης, οι εταιρείες

αποκτούν και συγκεκριμένη δομή και οργάνωση ώστε να είναι δυνατή τόσο η εφαρμογή

των προγραμμάτων περιβαλλοντικής διαχείρισης όσο και η ανάληψη δράσεων και η υλο-

ποίηση ενεργειών, οι οποίες θα οδηγήσουν στη βελτίωση των σημερινών περιβαλλοντι-

κών συνθηκών που επικρατούν στην κατασκευαστική βιομηχανία της χώρας.

Έτσι στο πλαίσιο των δράσεων και ενεργειών η ανακύκλωση υλικών και αποβλήτων,

όπως χρησιμοποιημένα ορυκτέλαια, μπαταρίες οχημάτων – μηχανημάτων, χάλυβες,

επικίνδυνες κατασκευαστικές ουσίες, ηλεκτρονικά και ηλεκτρικά απόβλητα, μελάνια

φωτοτυπικών μηχανημάτων, τόνερ και χαρτί αποτελούν πραγματικότητα, ενώ τα προϊ-

όντα εκσκαφών διατίθενται σχεδόν στο σύνολό τους σε διαμορφώσεις τοπίων και απο-

καταστάσεις λατομείων όπως π.χ. τα λατομεία της Πεντέλης και γενικότερα του Αττικού

Λεκανοπεδίου.

Το πιο σημαντικό όμως, είναι ο σύγχρονος και νέας τεχνολογίας εργοταξιακός εξο-

πλισμός και μηχανήματα που διαθέτουν πλέον οι μεγάλες κατασκευαστικές εταιρείες της

Ελλάδας. Ο εξοπλισμός αυτός, πέραν του γεγονότος ότι είναι σύγχρονος, καλύπτει και

τις προδιαγραφές και απαιτήσεις της αντιρρυπαντικής τεχνολογίας όπως όρια θορύβων,

όρια εκπομπών αερίων κλπ.

Τέλος η αποκατάσταση πρασίνου και γενικότερα η αποκατάσταση τοπίου στα έργα

υποδομής έχει λάβει πλέον θέση προτεραιότητας, συμβάλλοντας έτσι και στη βελτίωση

γενικότερα της αισθητικής των έργων.

Επίσης, στις μεγάλες πάντα κατασκευαστικές εταιρείες ο περιβαλλοντικός προσανα-

τολισμός διαφαίνεται και στον προγραμματισμό της ηγέτιδας εταιρείας στο χώρο, για

περιβαλλοντική πιστοποίηση εντός του 2003. Το γεγονός αυτό φέρνει αφ΄ ενός μεν, την

ελληνική κατασκευαστική βιομηχανία πιο κοντά στην αντίστοιχη ευρωπαϊκή, αφ΄ ετέρου


δε, θα συμβάλλει σίγουρα στην καλύτερη προστασία του περιβάλλοντος και στη βελτίω-

ση της περιβαλλοντικής συνείδησης στον κατασκευαστικό κλάδο.

Η κατασκευαστική βιομηχανία της Ελλάδας είναι σε θέση, μετά και την οικονομική της

μεγέθυνση μέσω των συγχωνεύσεων, να θέσει τον περιβαλλοντικό παράγοντα σε παράλ-

ληλη θέση με την οικονομική παράμετρο και μπορεί να αντεπεξέλθει στις απαιτήσεις της

Βιώσιμης Ανάπτυξης της χώρας, αρκεί να υπάρχει και το πλαίσιο εκείνο το οποίο ελέγχει,

αξιολογεί και προκρίνει εκείνους που προστατεύουν το περιβάλλον.

Διότι, η εισαγωγή της περιβαλλοντικής παραμέτρου στην κατασκευαστική βιομηχανία,

πέρα από την απαίτηση ειδικής δομής και οργάνωσης των εταιρειών, την απαίτηση νέας

αντιρρυπαντικής και φιλικής προς το περιβάλλον τεχνολογίας, κυρίως αξιώνει κατάλ-

ληλα εκπαιδευμένο εργατοτεχνικό δυναμικό, μηχανικούς με περιβαλλοντικές γνώσεις,

δέσμευση των διοικήσεων σε μία σταθερά περιβαλλοντικά προσανατολισμένη γενικότερη

πολιτική, αλλά πάνω από όλα χρειάζεται αλλαγή συμπεριφοράς και περιβαλλοντική συ-

νείδηση όλων όσων εμπλέκονται στην κατασκευή.

Ένα άλλο σημαντικό θέμα ή μάλλον κομμάτι της κατασκευαστικής βιομηχανίας είναι

και η λειτουργία και συντήρηση των έργων υποδομής αλλά και γενικότερα κάθε είδους

κατασκευής.

Με την ολοκλήρωση κάθε έργου δεν έπεται ότι τελείωσαν και οι περιβαλλοντικές επι-

πτώσεις καθώς τα έργα είναι, αν μπορεί να μου επιτραπεί ο όρος, «ζωντανοί οργανισμοί»

και αξιώνουν συστηματική συντήρηση, ενώ αυτή καθ’ αυτή η λειτουργία τους, μερικές

φορές μπορεί να έχει μεγαλύτερες περιβαλλοντικές επιπτώσεις από ότι αυτές κατά τη

φάση κατασκευής, αν δεν γίνεται περιβαλλοντική παρακολούθηση και δεν λαμβάνονται

διορθωτικές ενέργειες.

Επί πλέον η καλή και συστηματική συντήρηση των έργων οδηγεί σε επιμήκυνση του

ωφέλιμου χρόνου ζωής τους, με περιβαλλοντικό όφελος αυτό της σημαντικής οικονομίας

σε φυσικούς πόρους και σε ενέργεια, αφού κάθε έργο θα αντικατασταθεί μετά από πάρα

πολλά χρόνια.

Ο μεγάλος ωφέλιμος χρόνος κάθε έργου, σημαίνει σοβαρή εξοικονόμηση φυσικών

πόρων και ενέργειας και είναι ένα άλλο περιβαλλοντικό όφελος και πολύ σημαντικό για


την χώρα μας όπου οι πρώτες ύλες και τα αποθέματά τους εξαντλούνται με γοργούς

ρυθμούς.

Τέλος και ανεξάρτητα από το πως ακούγονται όλα αυτά, θέλουμε να δώσουμε το

μήνυμα και να γίνει κατανοητό πως η μέριμνα και η προστασία του περιβάλλοντος δεν

ανταγωνίζεται πλέον ούτε σε θεωρητική βάση την μεγέθυνση και την ανταγωνιστικότη-

τα της κατασκευαστικής δραστηριότητας και στην Ελλάδα, αλλά προσεγγίζεται ως στρα-

τηγική θετικού αθροίσματος (win – win strategy) όπου το σύνολο του τελικού προϊόντος

είναι προς όφελος του κοινωνικού συνόλου.

ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ / ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1. Παρέμβαση/Ερώτηση από τον κ. H. Ευθυμιόπουλο

Νομίζω ότι ήταν πράγματι πολύ ενδιαφέροντα αυτά που είπε ο κύριος Γιαννακούλης

και πολύ πιο αισιόδοξα από αυτά που είπα εγώ.

Παρόλα αυτά θέλω να πω ότι βρισκόμαστε σε ένα σημείο, όπου αν ο κατασκευαστικός

τομέας ακολουθήσει αυτή τη λογική, δηλαδή τη λογική μιας νέας ολοκληρωμένης περι-

βαλλοντικής διαχείρισης, τότε πράγματι ο παράγων, κόστος, αρχίζει να μετράει.

Και γιατί το λεω αυτό; Γιατί δεν είναι μόνο πια θέμα σχεδιασμού και αντίληψης, όπως

λέει ο κύριος Τομπάζης, αλλά πολλές φορές εδώ χρειάζεται κατανάλωση χρόνου και

ανθρώπινου δυναμικού, προκειμένου να ξεπεραστούν προβλήματα που για πρώτη φορά

αντιμετωπίζουμε ή προκειμένου να αναδείξουμε ζητήματα τα οποία δεν ξέραμε από το

παρελθόν.

Τυχαίνει να είμαστε σε μία ομάδα η οποία μελετάει ένα κτίριο αυτή την στιγμή, το νέο

Μουσείο Φυσικής Ιστορίας της Κρήτης, το οποίο γίνεται πάνω στο υφιστάμενο κτίριο της

ΔΕΗ, πρώην ΔΕΗ. Σας πληροφορώ ότι όλη η έρευνα η οποία χρειάστηκε να κάνουμε,

πάνω στο ζήτημα των υλικών το οποίο θίξατε, κατανάλωσε ένα τεράστιο χρόνο και ένα

τεράστιο δυναμικό, διότι αυτά τα πράγματα δεν υπάρχουν πουθενά γραμμένα. Πρέπει

κανείς να τα ανακαλύψει στην πράξη. Πρέπει να πάει να βρει έναν - έναν τους κατα-

σκευαστές και τους προμηθευτές και να δει εάν πράγματι τηρούνται οι προδιαγραφές οι

οποίες αναφέρονται και πως αυτές συναρτώνται με τη γενική λογική του κτιρίου κ.λπ.


Θέλω να πω ότι η έννοια του κόστους είναι πάρα πολύ σημαντικό πράγμα. Και έρχομαι

στην ερώτηση.

Η ερώτηση είναι η εξής. Ποια θα μπορούσε πράγματι να είναι, στην πράξη, η στάση

των τεχνικών εταιρειών, σε μία κοινωνία όπου το κυρίαρχο στοιχείο είναι το ζήτημα του

κόστους, αν θέλετε, ή της μεγιστοποίησης των κερδών; Επειδή τυχαίνει να έχω κάνει

πάρα πολλές επαφές με πολλές και μεγάλες εταιρείες για μεγάλα τεχνικά έργα, το κυρί-

αρχο ζήτημα, ήταν το ζήτημα του κόστους και όλα τα άλλα έρχονταν στη συνέχεια.

Πολύ ωραία όλα αυτά που μας είπατε, αλλά πως θα ξεπεράσουν, ας το πούμε έτσι,

αυτό το σύμπλεγμα οι τεχνικές και κατασκευαστικές εταιρείες;

Απάντηση από τον κ. Λ. Γιαννακούλη

Καταρχήν τόνισα τη μεγάλη αλλαγή η οποία έχει γίνει τα τελευταία δύο - τρία χρόνια

στον τεχνικό κόσμο με τις συγχωνεύσεις των εταιρειών. Αυτές μας επέτρεψαν πραγμα-

τικά να ξεπεράσουμε ένα κρίσιμο μέγεθος, που στην Ελλάδα ήταν πολύ μικρό και δεν

επέτρεπε να τεθούν τέτοια θέματα κόστους.

Αυτή τη στιγμή δηλαδή με τον ευρωπαϊκό προσανατολισμό που αναγκαστικά έχουν ή

πρέπει να έχουν οι μεγάλες τεχνικές εταιρείες για μακροβιότητα και εξέλιξη και ανάπτυ-

ξη, ούτως ή άλλως τίθενται αυτά τα θέματα του κόστους.

Και στο κάτω - κάτω της γραφής το κόστος αυτό έχει σχέση και με το ρίσκο που ανα-

λαμβάνει κανείς όταν εκτελεί τέτοια μεγάλα έργα. Μπορεί να φαίνεται ότι υπάρχει ένα

μεγάλο κόστος, από την άλλη μεριά ελαχιστοποιεί κανείς το ρίσκο που παίρνει τόσο στην

εκτέλεση όσο και συνέχεια στην συντήρηση των έργων. Απαντώ, ή έτσι και έτσι;

2. Παρέμβαση από τον κ. Γ. Σταματάκη

Οι συνολικές ανάγκες από τα στοιχεία που έχω εγώ μαζέψει για την Ελλάδα, για τα

έργα περιβάλλοντος είναι περίπου 6 δισεκατομμύρια ευρώ. Απ’ αυτά υπάρχει μία οικο-

νομική συνδρομή της Ευρωπαϊκής Ένωσης 2,6 δισεκατομμύρια. Υπάρχει χρηματοδότηση

από εθνικούς πόρους 1,7 δισεκατομμύρια. Και πρέπει να βρεθούνε 1,7 δισεκατομμύρια

ιδιωτικά κεφάλαια.

Να μην σας κουράσω σε τι αφορούν αυτές οι ανάγκες, αφορούν σε στερεά απόβλητα,


υδατικό περιβάλλον, φυσικό περιβάλλον, και όλα αυτά τα έργα περιβάλλοντος που είναι

μέσα στα προγράμματα.

Και που θα μπορούσε να βοηθήσει ο ιδιωτικός τομέας και οι κατασκευαστικές επιχει-

ρήσεις συγκεκριμένα, για να μπορέσει να υλοποιηθεί αυτή η ανάγκη της εύρεσης του 1,7

δισεκατομμυρίων ευρώ από ιδιωτικά κεφάλαια και που υπάρχει και η δυνατότητα και η

θέληση από τις μεγάλες κατασκευαστικές επιχειρήσεις τουλάχιστον να μπούνε σε αυτό

το παιχνίδι. Και να μπούνε σε αυτό το παιχνίδι όχι μόνο σαν κατασκευαστές, αλλά σαν

επενδυτές. Βασικά σαν επενδυτές.

Όμως υπάρχει ένα πρόβλημα, σοβαρό πρόβλημα. Δεν υπάρχει νομικό περιβάλλον.

Από καιρό η Κυβέρνηση εξαγγέλλει ότι θα ψηφίσει, θα περάσει ένα νόμο για τις συμβά-

σεις παραχώρησης και για τα έργα PFI και PPP. Το PFI σημαίνει πρωτοβουλίες του ιδιω-

τικού τομέα, επενδυτικές πρωτοβουλίες, και τα ΡΡΡ είναι οι μικτές επιχειρήσεις Δημόσιου

και Ιδιωτικού τομέα.

Ένα παράδειγμα για να το καταλάβετε είναι το αεροδρόμιο των Σπάτων. Το αεροδρόμιο

των Σπάτων είναι μία κλασσική σύμβαση ΡΡΡ. Δηλαδή δημιουργήθηκε ο «Αερολιμήν Αθη-

νών Α.Ε.» που αποτελείται από 55% από το Δημόσιο και 45% από την HOCHTIEF και αυτός

ο φορέας έφτιαξε το αεροδρόμιο. Αυτές είναι οι συμβάσεις ΡΡΡ, είναι η διεργασία αυτή.

Εάν δεν υπάρχει νομικό πλαίσιο δεν μπορεί να υλοποιηθεί η συμμετοχή του ιδιωτικού

φορέα, δεν είναι δυνατόν. Γιατί; Απλά γιατί κάθε φορά επειδή δεν υπάρχει το νομικό

πλαίσιο πρέπει να περνά από τη Βουλή.

Δηλαδή να σας δώσω να καταλάβετε τι λέω. Εάν πάει ένας ιδιώτης και κάνει μία συμ-

φωνία με ένα Δήμο, οποιοδήποτε Δήμο, για να του λύσει οποιοδήποτε περιβαλλοντικό

πρόβλημα, είτε διαχείριση σκουπιδιών, στερεών αποβλήτων, είτε υγρών αποβλήτων,

είτε οτιδήποτε, και θελήσει να προχωρήσει σε μία συνεργασία ας πούμε σε βάση μικτή

επιχείρηση ιδιωτική και του ιδιωτικού φορέα, πρέπει η σύμβαση να πάει στη Βουλή για

να εγκριθεί.

Αυτό λοιπόν το πρόβλημα, είναι ένα τεράστιο αγκάθι, στο να μπορέσει να προχωρήσει

ο ιδιωτικός τομέας και να επενδύσει σε έργα περιβάλλοντος.

Και πρέπει θεωρώ να περάσει και ένα μήνυμα και από το Τεχνικό Επιμελητήριο που


οργανώνει και αυτό το Συνέδριο εδώ, να περάσει ένα μήνυμα προς την πολιτεία, ότι πρέ-

πει να επισπεύσει την ψήφιση ενός νόμου για συμβάσεις παραχώρησης και για συμμετο-

χή του Δημόσιου τομέα στα Δημόσια έργα. Είναι πολύ βασικό αυτό, διότι και η θέληση

υπάρχει και η τεχνογνωσία να συμβάλουν οι μεγάλες κατασκευαστικές επιχειρήσεις σε

αυτόν τον τομέα.

3. Παρέμβαση από την κα Σ. Ξαρχάκου

Θα ήθελα να κάνω μία σύντομη παρέμβαση, κυρίως να υπογραμμίσω τα του οίκου μας.

Συνηθίζουμε, και πλειοδοτούν αρκετά Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης γι’ αυτό, εύκολα να

ρίχνουμε το ανάθεμα στους μηχανικούς, που είναι οι πρωταγωνιστές, εάν θέλετε, και των

κατασκευών και του περιβάλλοντος. Εμείς πρέπει να αναλάβουμε τις ευθύνες που μας

αναλογούν σαν μηχανικοί, αλλά πρέπει να έχουμε και την εξουσία που μας αρμόζει.

Έχουμε πει πολλές φορές, σαν Τεχνικό Επιμελητήριο, έχουμε μιλήσει για το λεγόμενο

«πράσινο κουτί». Ανέφεραν και οι ομιλητές ότι ο κύκλος της κατασκευαστικής διαδικα-

σίας είτε ενός κτιρίου, είτε ενός άλλου έργου αρχίζει από τη σύλληψη, από το σχεδιασμό

και τελειώνει μέχρι το τέλος του έργου, δηλαδή περιλαμβάνει και τη φάση της συντήρη-

σης και της λειτουργίας του.

Αυτό βεβαίως, και στο παράδειγμα αυτό που πολύ εύστοχα έφερε ο κύριος Ευθυμιό-

πουλος, το έχουμε ξεχάσει. Εδώ δηλαδή κάποιοι ερήμην των μηχανικών, ερήμην αυτών

που σχεδίασαν, χώρισαν τις αίθουσες γιατί έτσι συνέφερε.

Εάν επαναλαμβάνω, χρειαστεί να αναλάβουμε ευθύνες, πρέπει να τις αναλάβουμε. Και

εδώ, οι Πανεπιστημιακοί μας δάσκαλοι έχουν σοβαρή ευθύνη για να μας παρέχουν το

υψηλό εκείνο επίπεδο, αδιαπραγμάτευτα στο πλαίσιο της άσκησης του ρόλου μας, υψηλό

επίπεδο πενταετών σπουδών, αλλά από την άλλη πλευρά και η κοινωνία πρέπει να έχει

τους μηχανικούς στο προσκήνιο, γιατί αυτός είναι ο ρόλος τους.

4. Παρέμβαση από τον κ. Ν. Μαρσέλλο

Ασχολούμαι με τα σκυροδέματα.

Θα ήθελα λοιπόν να μιλήσω, μετά το «πράσινο κουτί» στο οποίο αναφέρθηκε η κα

Ξαρχάκου, για το πράσινο σκυρόδεμα.


Υπάρχει οικολογικό σκυρόδεμα, υπάρχει το «πράσινο σκυρόδεμα» όπως λένε, ανακοι-

νώθηκαν και στο Νταντί στην Σκοτία το Σεπτέμβριο του 2003. Τι συμβαίνει; Όπως θα

ξέρετε σε κάθε τόνο τσιμέντου που παράγεται εκπέμπεται και ένας τόνος από διοξείδιο

του άνθρακα, εκτός εάν δεν βάλεις μόνο κλίνκερ στο τσιμέντο, αλλά βάλεις τις φυσικές

πουζολάνες που υπάρχουν στην χώρα μας.

Από μία σπάνια εύνοια της τύχης έχουμε τη μηλαϊκή γη, έχουμε τη σκυδραϊκή γη,

έχουμε την Κίμωλο, έχουμε πάρα πολλές καλές φυσικές πουζολάνες, που από 1-4-2002

με τα νέα ευρωπαϊκά πρότυπα για τσιμέντο επιτρέπονται μέχρι και 35%.

Στην αρχή, έως και 65% να μπαίνουν οι φυσικές πουζολάνες στο τσιμέντο, που ση-

μαίνει, αν σκεφθούμε ότι κάνουμε 15.000.000 τόνους τσιμέντο παραγωγή το χρόνο

στην Ελλάδα. ότι μπορούμε να μειώσουμε κατά 65% την εκπομπή του διοξειδίου του

άνθρακα. Μιλάμε δηλαδή για αρκετές, δεν ξέρω 8.000.000 , 7.000.000 τόνους λιγότερο

διοξείδιο του άνθρακα.

Το αστείο είναι ότι, κύριε Ευθυμιόπουλε, αυτό το τσιμέντο είναι και φθηνότερο κατά

20%. Αντιλαμβάνεστε γιατί. Γιατί παίρνουμε ένα φυσικό προϊόν από την Μήλο ή την

Σκύδρα. Βλέπω τον κύριο Σταματάκη να χαμογελάει, ίσως και τον κύριο Γιαννακούλη.

Λοιπόν, έχουμε άρα πράσινο σκυρόδεμα με καλύτερο τσιμέντο, φθηνότερο τσιμέντο,

οικολογικό, και το οποίο θα βοηθήσει και σε θέματα εξοικονόμησης ενέργειας.

Η τελευταία μου φράση απευθύνεται στην κα Ξαρχάκου ή στους Πανεπιστημιακού μας.

Ας μπορέσουμε να βρούμε έναν τρόπο να πείσουμε τους μελετητές να χρησιμοποιούν τα

πουζολονικά τσιμέντα, τα τσιμέντα τύπου 2 ή τύπου 4 σύμφωνα με το νέο κανονισμό,

που ισχύει στην Ελλάδα εδώ και κάποιους μήνες.

Στις μελέτες, δεν έχουμε κανένα λόγο να χρησιμοποιούμε, όπως λέει και ο κύριος Τά-

σιος, οι διεστραμμένοι γαλλομαθείς που λένε «σιμέντον πόρτλαντ». Δεν είναι «σιμέντο»,

είναι «τσι», «τσιμέντο». Δεν θέλουμε το τσιμέντο του πόρτλαντ, μπορούμε να χρησιμο-

ποιούμε το μπουζολανικό τσιμέντο, που είναι άφθονο φθηνότερο στην Ελλάδα.

Περίληψη από το Συντονιστή, κ. Δημοσθένη Αγγελίδη

Θα κάνω μία σύντομη περίληψη ορισμένων βασικών σημείων που παρουσιάστηκαν και


για την ενημέρωση κάποιων που ήρθαν κάπως καθυστερημένα, και μετά θα προχωρή-

σουμε για το υπόλοιπο του χρόνου με συζήτηση.

Ακούστηκαν πράγματα πολύ ωραία και μετά από είκοσι χρόνια εμπειρίας και εργασίας

μου στην αμερικάνικη βιομηχανία, χαίρομαι πολύ που ακούω εδώ στην Ελλάδα κουβέ-

ντες τις οποίες άκουγα τα τελευταία χρόνια και στην Αμερική.

Ίσως οι κατασκευαστές παλιά και μέχρι πρόσφατα θεωρούνταν το μαύρο πρόβατο

όσον αφορά στο περιβάλλον. Όμως απ‘ αυτά που ακούμε σήμερα είναι φανερό ότι η ει-

κόνα έχει αλλάξει.

Όταν ακούς έναν κατασκευαστή, ο οποίος θέλει να χρησιμοποιήσει το περιβάλλον όχι

σαν περιορισμό, αλλά σαν μία ευκαιρία για την ανάπτυξη επιχειρήσεων, αυτό είναι κά-

ποιο σημαντικό βήμα.

Όταν ακούς ότι όλες οι κατασκευές είναι ζωντανοί οργανισμοί και πρέπει να τους δεις

στο συνολικό κύκλο ζωής τους. Όταν ακούς ότι στο κέρδος των επιχειρήσεων πρέπει

να ληφθεί υπόψη και το κόστος ή οι ευκαιρίες που αφορούν στο περιβάλλον, και αυτό

το συνολικό κέρδος και το περιβάλλον συνδυαζόμενα μπορεί να οδηγήσουν σε καλύτε-

ρη αντιμετώπιση του περιβάλλοντος. Όταν ακούς ότι η αντιμετώπιση του ανθρώπινου

παράγοντα πάει μαζί με τις επιχειρήσεις και το κέρδος τους. Όταν ακούς ότι η λογική

πρέπει να επικρατήσει, όπως είπε ο κύριος Τομπάζης, και αυτό είναι αναγνωρίσιμο από

τους μελετητές και από τους κατασκευαστές. Όταν ακούς ότι ο νόμος δεν είναι αυτός ο

οποίος πρέπει να επιβάλει, αλλά οι μελετητές και οι κατασκευαστές μαζί με όλη την κοι-

νωνία είναι έτοιμοι να προχωρήσουν σε κάποιες καινούργιες τοποθετήσεις πάντοτε για το

σεβασμό του περιβάλλοντος και του ανθρώπινου παράγοντος.

Όλα αυτά είναι πολύ σημαντικά βήματα, κυρίες και κύριοι.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΥΖΗΤΗΣΗ

Συντονιστής (κ. Δημοσθένης Αγγελίδης)

Θα ήθελα να κάνω μία ερώτηση τώρα, την πρώτη, ανοίγοντας τη συζήτηση και τον

κύκλο των ερωτήσεων, στον κύριο Πρύτανη, και αυτή βεβαίως η ερώτηση απευθύνεται

και σε όλους τους υπόλοιπους πέντε εισηγητές, σχετικά με το θέμα της αστικοποίησης.


Πολλά καλά αλλά και κακά προέρχονται από την αστικοποίηση. Τι κάνουμε για να

εμποδίσουμε ή να περιορίσουμε εν πάση περιπτώσει την αστικοποίηση, η οποία όχι μόνο

επιπτώσεις βλαβερές έχει στο περιβάλλον, αλλά και στην οικονομία της χώρας. Όταν το

μισό του πληθυσμού της Ελλάδας έχει συγκεντρωθεί στην Αθήνα και καταστρέφει το

περιβάλλον και το πράσινο, αλλά και σε λίγο θα δούμε ότι θα ασφυκτιά η Αθήνα, όπως

ήδη ασφυκτιά, τι θα κάνουμε για να προστατεύσουμε το περιβάλλον αλλά και να διατη-

ρήσουμε και τον οικονομικό παράγοντα στην ύπαιθρο. Όταν βλέπει κανείς ότι η αμερι-

κάνικη οικονομία δεν στηρίζεται στη συγκέντρωση αλλά στην αποκέντρωση, τι κάνουμε

εδώ στην Ελλάδα;

Παρέμβαση από τον κ. Μ. Παπαδόπουλο

Πιστεύω ότι δεν κάνουμε αυτό που ίσως θα έπρεπε να κάνουμε και που άλλοι ειδικοί

θα μπορούσαν να το αναλύσουν. Η απόδειξη είναι απτή. Όταν ερημώνει η ύπαιθρος και

όπου πάτε βλέπετε τι γίνεται, χαρακτηριστικότερο αυτών η υπογεννητικότητα.

Κάποτε η ύπαιθρος ήταν αυτή που έδινε τα νέα παιδιά, τις νέες γενιές, και αυτή τη

στιγμή τα ποσοστά γεννήσεων στην ύπαιθρο είναι μικρότερα κατά τι απ’ ότι είναι σε αστι-

κές περιοχές, πράγμα που συμβαίνει για πρώτη φορά, σημαίνει ότι η ύπαιθρος περνάει

πολύ δύσκολες ώρες και πιστεύω ότι είναι απλή η ερμηνεία ότι δεν πάρθηκαν εκείνα τα

μέτρα που θα δημιουργήσουν συνθήκες πολιτισμένες που να έχουν πολιτιστικά ενδιαφέ-

ροντα, να έχουν μόρφωση, που να μετέχουν στα αγαθά της σημερινής εποχής. Να έχουν

δουλειά πρώτα απ’ όλα.

Έχουν αδειάσει όλα τα χωριά, όλες οι κωμοπόλεις της υπαίθρου. Όλοι οι νέοι άνθρω-

ποι έρχονται στις μεγάλες πόλεις για δουλειά και καλύτερη ζωή, η οποία βέβαια και αυτή

αρχίζει να χειροτερεύει με τα μέσα, και δεν κάνουμε τίποτα για να κρατήσουμε τον κόσμο

σε ένα πολιτισμένο πλαίσιο και να αναπτυχθεί περιφερειακά ο τόπος.

Δηλαδή, εάν φτιάξουμε άλλους δυο Ολυμπιακούς Αγώνες στην Αθήνα πιστεύω ότι από

το 50% που έχει σήμερα, θα μαζευτεί το 80% εδώ πέρα. Αυτή τη στιγμή όλα τα συνερ-

γεία, όλος ο τεχνικός κόσμος, τα πάντα είναι μαζεμένα εδώ. Από τους ανθρώπους που

έρχονται εδώ, πολύ μικρό ποσοστό θα φύγει πάλι πίσω, όταν τελειώσουν τα έργα αυτά.


Δηλαδή πρέπει να υπάρχει μία προοπτική ανάπτυξης, γιατί ένας τόπος για να προκό-

ψει δεν αρκεί να έχει μόνο τα κέντρα. Είναι η ισόνομη, η ισόποση, ή ισότιμη ανάπτυξη

της περιφέρειας που φέρνει το τελικό θετικό αποτέλεσμα. Φοβάμαι ότι πάμε λάθος στον

τομέα αυτόν και είναι από τα λάθη που θα πληρωθούν κάποια στιγμή.

Ερώτηση από την κα Ν. Σιούτα

Μία πρώτη ερώτηση στον κύριο Πρύτανη.

Κύριε Πρύτανη, αναφερθήκατε στο γεγονός ότι η αστικοποίηση αλλάζει, μεταξύ των

άλλων, και την χρήση γης και φέρατε και παράδειγμα το εντυπωσιακό ποσοστό 7% που

καταλαμβάνουν οι δρόμοι, εκτός των αστικών δρόμων, στο σύνολο της επιφάνειας του

γερμανικού εδάφους. Γνωρίζετε τα αντίστοιχα στοιχεία για τη χώρα μας ή άλλες ευρω-

παϊκές χώρες;

Μια δεύτερη ερώτηση και η οποία αφορά στα απόβλητα από την κατασκευαστική δρα-

στηριότητα.

Είναι γεγονός ότι, από τις κατεδαφίσεις, εκσκαφές και από την ίδια την παραγωγή των

έργων παράγονται πάνω από δύο εκατομμύρια τόνοι οικοδομικά απόβλητα κατ΄ έτος

στην χώρα μας. Ποία είναι η άποψη των εισηγητών και επιστημόνων για το σοβαρό, κατά

την γνώμη μου, αυτό θέμα των αποβλήτων;

Μήπως τελικά, με βάση και τα απόβλητα αλλά και όλα όσα αναφέρθηκαν από τους

εισηγητές, ο κύκλος ζωής κάθε κατασκευής, δηλαδή ο ολοκληρωμένος σχεδιασμός της

πορείας και του κύκλου ζωής κάθε έργου από τη γέννησή του έως την απόσυρση – from

cradle to grave, θα πρέπει να απασχολήσει πολύ σοβαρά πλέον όλους μας, επιστήμονες

και κατασκευαστές;


Για το πρώτο ερώτημα δεν έχω στοιχεία για άλλες χώρες , σχετικά με τα ποσοστά κά-

λυψης από τους δρόμους.

Για το δεύτερο ερώτημα πιστεύω ότι έστω και τώρα πρέπει να αρχίσουμε, ώστε να

ξέρουμε ποιο θα είναι το τέλος ζωής των υλικών που χρησιμοποιούμε. Και αυτά να κυ-

κλοφορούν, αυτά να πιστοποιούνται ή να τυχαίνουν κάποιων ευεργετημάτων.


Βέβαια θα είναι πολλές φορές πιο ακριβά, μέχρι που η επιστήμη να ανακαλύψει τρό-

πους που να βγάζει φθηνά τέτοιου είδους προϊόντα, διότι ξέρουμε πολύ καλά, ότι υπάρ-

χουν προϊόντα που αναφέρθηκαν που όπου και να τα θάψεις θα μολύνουν το έδαφος, θα

μολύνουν τα υπόγεια νερά και τα λοιπά. Είναι μία πολύ, να είχε αρχίσει από νωρίτερα.

Πιστεύω ότι δεν είμαστε έτοιμοι αυτή την στιγμή, απλώς διαπιστώσαμε το μέγεθος του

προβλήματος και έχουμε λίγο τρομοκρατηθεί.

Παρέμβαση από τον κ. Η. Ευθυμιόπουλο

Θεωρώ ότι το θέμα πράγματι των απορριμμάτων από την κατασκευαστική δραστηριό-

τητα είναι πάρα πολύ σημαντικό και εντείνεται, καθώς βέβαια στην αγορά και στον κύκλο

αυτό δραστηριοτήτων προστίθενται και νέα προϊόντα. Πολλές φορές και πιο δύσκολα

προϊόντα, πιο τοξικά ενδεχομένως.

Θα έλεγα όμως, ότι αυτό είναι πάρα πολύ προχωρημένο, το να ζητήσουμε, δηλαδή,

αυτή τη στιγμή να υπάρξει μία πρόβλεψη, μία μέριμνα για τη διαχείριση του όγκου αυτών

των αποβλήτων. Θα έλεγα ότι πρέπει πριν απ’ αυτό σαν κοινωνία και σαν τεχνικοί που

είστε εδώ οι περισσότεροι να πάμε σε ένα στοιχειώδες νοικοκύρεμα.

Έγινε μεγάλη συζήτηση, να σας δώσω ένα παράδειγμα, για το έργο του Αχελώου. Θε-

ωρώ ότι ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα, ίσως το μεγαλύτερο πρόβλημα δεν ήταν

εν τέλει οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις, όπως λέμε, της εκτροπής στο δέλτα του ποτα-

μού, αλλά η καταστροφή που έγινε και η τσαπατσουλιά εάν θέλετε κατά τη διάρκεια της

κατασκευής των έργων. Δεν ξέρω εάν έχει πάει κανείς να επισκεφτεί τα εργοτάξια του

Αχελώου, είναι κάτι το απερίγραπτο.

Γιατί; Γιατί γινόταν ένας δρόμος για να εξυπηρετήσει μία πρόχειρη και προσωρινή

ανάγκη και αυτός ο δρόμος δεν έκλεινε ποτέ. Γιατί τα μπάζα ρίχνονταν στο πλησιέστερο

ποταμάκι. Γιατί τα λάδια ήταν χυμένα παντού από τα συνεργεία συντήρησης των μηχα-

νημάτων κ.λπ.

Αυτή την κατάσταση πρέπει πριν απ’ όλα να συμμαζέψουμε. Και αυτό είναι δύσκολο

ζήτημα. Είναι πρώτα απ’ όλα θέμα πολιτισμού, αλλά είναι και θέμα κόστους, και ξανάρ-

χομαι στην εισήγηση του κυρίου Γιαννακούλη.


Παρέμβαση από την κα Ν. Σιούτα

Και μηχανισμών ελέγχου.

Παρέμβαση/απάντηση από τον κ. Η. Ευθυμιόπουλου

Και μηχανισμών ελέγχου.

Αλλά εν πάση περιπτώσει, δεν μπορεί όλα να κρίνονται από τη δυνατότητα του κρά-

τους να ελέγχει και την παραμικρή λεπτομέρεια. Πρέπει κάποτε και οι φορείς να αναλά-

βουν την ευθύνη. Αυτό που λέμε «κοινωνική εταιρική ευθύνη» και το οποίο πλέον θεσπί-

ζεται και στο επίπεδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης με Οδηγία, θα πρέπει κάποτε να γίνει στην

πράξη. Και εκεί είναι το ερώτημά μου, πως υλοποιείται αυτή η εταιρική ευθύνη απέναντι

στο περιβάλλον, απέναντι στην κοινωνία, αν θέλετε απέναντι στην ασφάλεια και στην

προστασία της υγείας των εργαζομένων.

Αυτά είναι τα ζητήματα τα οποία είναι πέρα, αν θέλετε, από τις προθέσεις και τις νομο-

θεσίες. Έχουν να κάνουν με τον υποκειμενικό παράγοντα. Αν δεν ξεπεράσουμε αυτό το

στοιχείο, νομίζω ότι πολύ δύσκολα θα φθάσουμε σε ένα κάποιο αποτέλεσμα.

Παρέμβαση απο τον κ. Α. Τομπάζη

Είπατε στην αρχή ότι συμφωνείτε με αυτά που είπα. Δεν έχω παρά και εγώ να συμφω-

νήσω με αυτά που είπατε, διότι πράγματι έτσι είναι.

Σε πολλές χώρες, μεταξύ των οποίων και η δική μας, δεν λεω ότι είναι όλοι οι νόμοι

τέλειοι ή ότι δεν χρειάζονται άλλοι, δε χρειάζονται οι νόμοι και οι διαδικασίες να εκσυγ-

χρονίζονται. Αλλά δεν είναι έλλειψη νόμων ή προθέσεων, είναι η έλλειψη εφαρμογής.

Είναι η έλλειψη πρώτα απ’ όλα πίστης ότι αυτοί οι νόμοι δεν είναι για κάποιους άλλους

και ότι δεν μας αφορούν.

Και επίσης μια μικρή και σύντομη κουβέντα, ίσως θα ακουστεί άσχετη, αλλά πιστεύω

ότι είναι πολύ σχετική, είναι θέμα μόρφωσης. Εάν δεν υπάρχει από το νηπιαγωγείο, από

το σχολείο κ.λπ. η ευαισθητοποίηση, η συνειδητοποίηση ότι αυτά τα πράγματα πάλι δεν

είναι για κάποιους άλλους, αλλά είναι για μας, ότι δεν χρειάζεται να πετάς το άδειο κουτί

τσιγάρων από το αυτοκίνητό σου, και πολλά άλλα πράγματα τα οποία συμβαίνουν σε


τούτο τον τόπο, αυτή βέβαια είναι μακροχρόνια επένδυση, αλλά είναι από τις πιο σημα-

ντικές.


Ο κύριος Γιαννακούλης είχε απαντήσει πριν στο ερώτημα του κυρίου Ευθυμιόπουλου

ότι υπάρχει μεγάλο κόστος στην περιβαλλοντική μελέτη ενός έργου και σε χρόνο, είναι

θέμα χρόνου;


Όχι κόστος στην περιβαλλοντική μελέτη.

Παρέμβαση από τον ίδιο συμμετέχοντα

Σε θέμα χρόνου μελέτης.


Όχι, όχι. Εγώ αναφέρθηκα στο κόστος στην υλοποίηση και την εφαρμογή των μέτρων

που παίρνονται κατά την φάση της κατασκευής, ώστε να μην υπάρχουν περιβαλλοντικές

επιπτώσεις.

Παρέμβαση από τον ίδιο συμμετέχοντα

Βασικά εγώ είχα στο μυαλό μου το γεγονός ότι για να γίνει κάποια σωστή μελέτη πε-

ριβαλλοντική και να υπάρξει μία κατασκευή, ένα κτίριο μελετημένο περιβαλλοντολογικά,

πρέπει κάποιος να κάνει την διπλάσια δουλειά για να τα καταφέρει να το πετύχει αυτό.

Οπότε με λίγα λόγια πως αντισταθμίζεται αυτό σήμερα στην σημερινή κοινωνία με την

κατάσταση όπως έχει αυτή την στιγμή; Ποιος μπορεί να προσφέρει το ισοζύγιο σε μία

τέτοια επιχείρηση;

Απάντηση από κ. Λ. Γιαννακούλη

Ο κύριος Τομπάζης είναι ίσως ποιο αρμόδιος από μένα να απαντήσει αυτή την ερώτηση.

Απάντηση από τον κ. Α. Τομπάζη

Από μία άποψη είναι μία υπεκφυγή το να λέμε ότι όλα αυτά τα πράγματα θέλουν πε-

ρισσότερη δουλειά άρα και περισσότερο κόστος. Δεν είναι λάθος. Όπως επίσης δεν είναι

λάθος ότι, ποιο είναι το κίνητρο ενός μελετητή κατ’ εξοχήν του ηλεκτρομηχανολόγου

μελετητή, αλλά και του αρχιτέκτονα, ότι όταν μειώνει το κόστος της κατασκευής, θε-

σπίζοντας διάφορα τέτοια μέτρα, μειώνει το κόστος ίσως, το μέγεθος, άρα και το κόστος


των ηλεκτρομηχανολογικών εγκαταστάσεων. Άρα πιθανόν μειώνει και την αμοιβή κ.λπ.

Υπάρχει μία αλήθεια σ’ αυτά.

Από την άλλη μεριά είναι θέμα πολύ παραπάνω απ’ αυτά, είναι θέμα τρόπου σκέπτε-

σθαι. Μπορεί για όλο το φάσμα των μελετητών, να είναι θέμα τρόπου σκέπτεσθαι. Το λέω

στην τύχη ενδεικτικά, το 90% του αποτελέσματος μπορεί να επιτευχθεί χωρίς περισσό-

τερη δουλειά και μόνο με το πως το αντιμετωπίζεις.

Λοιπόν, μην πούμε ότι αυτό είναι το πρόβλημα, δεν θεωρώ ότι είναι το πρόβλημα. Ότι

έχει και κάποιες συνέπειες, ναι.

Παρέμβαση από τον κ. Ε. Τολέρη

Πιστεύω ότι αυτό που πρέπει τελικά να αντιληφθούμε όλοι και στο οποίο ο κύριος Το-

μπάζης έχει πολύ δίκιο, είναι ότι τα θέματα παιδείας και συνειδητοποίησης είναι τα μεγα-

λύτερα, όχι μόνο των πολιτών αλλά και των τεχνικών που αναλαμβάνουν την υλοποίηση

ενός έργου.

Και όταν λέω παιδεία, πρέπει να φύγουμε από τα στενά πλαίσια που έχουμε βάλει

στο κεφάλι μας και να καταλάβουμε πλέον ότι η προσέγγιση των περιβαλλοντικών και

τεχνικών θεμάτων είναι ζήτημα πολυεπιστημονικό και δεν είναι ζήτημα μιας ή δύο ειδι-

κοτήτων. Ως εκ τούτου απαιτείται στενή συνεργασία μεταξύ όλων των επιστημονικών

ειδικοτήτων, έτσι ώστε το αποτέλεσμα να είναι αυτό που τελικά λέμε βιώσιμο

Παρέμβαση από τον κ. Η. Ευθυμιόπουλο

Να προσθέσω κάτι. Θα συμφωνήσω και θα διαφωνήσω πάλι στο ζήτημα του κόστους

και θα δώσω ένα παράδειγμα το οποίο ακριβώς υπογραμμίζει αυτό. Το ότι είναι και δεν

είναι ζήτημα κόστους εν τέλει η εφαρμογή των περιβαλλοντικών όρων και των προϋπο-

θέσεων για μία άλλη ποιότητα στα έργα και στα κτίρια.

Ξανά το παράδειγμα του Ολυμπιακού Χωριού. Το βασικό επιχείρημα του Οργανισμού

Εργατικής Κατοικίας, αλλά και των κατασκευαστών και των εταιρειών, κύριε Σταματάκη,

που συμμετείχαν στην Κοινοπραξία για την κατασκευή του έργου, ήταν ότι «ωραία όλα

αυτά, αλλά πλέον δεν έχουμε το χρόνο». Χρόνος σημαίνει και χρήμα εν τέλει. Άρα δι-

αμέσου του χρόνου μπήκε και το ζήτημα του κόστους, διότι ενδεχομένως θα μπορούσε

κανείς να αντισταθμίσει τον παράγοντα χρόνο με ένα αυξημένο κόστος, πράγμα που δεν


ήταν διατεθειμένες βέβαια οι εταιρείες να πληρώσουν, διότι είχαν μία πολύ συγκεκριμένη

σύμβαση. Άρα στην συγκεκριμένη περίπτωση το ζήτημα του κόστους που μεταφράζο-

νταν σε χρόνο έπαιξε πάρα πολύ σημαντικό ρόλο.

Από την άλλη μεριά το αντιπαράδειγμα είναι ότι ενώ υπήρχε μία μεγάλη προσφορά για

την κατασκευή με αυτοχρηματοδότηση, με το σύστημα της χρηματοδότησης τρίτων εάν

θέλετε, του ενεργειακού τμήματος του έργου ύψους ενάμιση δισ. δραχμές περίπου, αυτή

η πρόταση απερρίφθη. Αυτό σήμαινε ότι το έργο θα ήταν φθηνότερο ενάμιση δισ. και ότι

η αποπληρωμή θα γινόταν στη συνέχεια κατά τη διάρκεια της λειτουργίας. Υπήρχε τέτοια

πρόταση. Υπήρχαν δύο τέτοιες προτάσεις κατατεθειμένες στον ΟΕΚ. Απερρίφθη.

Γιατί απερρίφθη, παρόλο που αυτό σήμαινε φθηνότερο κόστος; Μείωση του κόστους

του έργου. Διότι προφανώς κάποιοι είχαν κάνει κάποιες άλλες συμφωνίες για την αγορά

2.500 κλιματιστικών και ούτω καθεξής, για τη συμβατική λειτουργία των κτιρίων. Προ-

φανώς έτσι λειτουργούν τα πράγματα.

Παρέμβαση από τον κ. Μ. Παπαδόπουλο

Να πω δυο λέξεις συμπληρώνοντας σε αυτό που είπε ο Αλέκος ο Τομπάζης για την

παιδεία. Έγιναν προηγουμένως επικλήσεις τι πρέπει να μάθουμε στους μηχανικούς

που περνάνε από τα χέρια μας, αλλά εγώ πιστεύω ότι το πρώτο που πρέπει να τους

μάθουμε, όχι εμείς μόνο, αλλά από το νηπιαγωγείο, είναι η σωστή παιδεία, είναι να

σκέπτονται ελεύθερα, κριτικά, δημιουργικά, διότι βγαίνοντας από ένα σύστημα που

δεν έχει δώσει ιδανικά, λείπει το ιδανικό στη σημερινή εποχή και πρέπει να το πούμε

καθαρά, κατά κανόνα, ισχύει το κέρδος, ο μηχανικός το πως θα βγάλει περισσότε-

ρα χρήματα, οι ενδιάμεσοι πως θα βγάλουν περισσότερα χρήματα από όλους τους

εμπλεκόμενους στο έργο.

Όταν λείπει η παιδεία, όταν λείπει ο πολιτισμός, όταν λείπει η ευαισθησία, που οι τρεις

βαθμίδες της παιδείας δεν το δίνουν, είναι αποτέλεσμα να λείπει και το όραμα και η ιδε-

ολογία, ότι, οτιδήποτε αφορά όλους μας σε τελευταία ανάλυση, είναι το πρώτο, γιατί

γυρνάει πάλι σε εμάς. Έχουμε μάθει να σκεπτόμαστε το πως θα πετάξουμε τα σκουπίδια

έξω από το σπίτι μας και ας είναι στην πόρτα του διπλανού μας. Πιστεύω ότι και αυτός


είναι ένας αρνητικός παράγοντας.

ΚΛΕΙΣΙΜΟ ΕΡΓΑΣΙΩΝ ΑΠΟ ΤΟΝ ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗ κ. Δ. Αγγελίδη

Υπάρχουν είμαι σίγουρος πολλές ακόμα καλές ερωτήσεις και θα ήθελα να είχαμε πε-

ρισσότερο χρόνο να τις συζητήσουμε, αλλά δυστυχώς δεν υπάρχει άλλος χρόνος στη

διάθεσή μας.

Τέλος με το κλείσιμο αυτής της Συνεδρίασης θα ήθελα να δώσουμε ένα μήνυμα. Πίστη

ότι οι νόμοι μας αφορούν. Ενημέρωση, αλλά όχι και μόνο. Ουσιαστικά τα μέλη της Ελ-

ληνικής κοινωνίας γίνονται όλο περισσότερο πιο πραγματιστές. Η καινούργια γενιά είναι

πραγματιστές, οι παλαιότεροι ήταν ιδεαλιστές.

Το ερώτημα είναι: θα μπορέσουμε και πώς, να δούμε το περιβάλλον σαν ευκαιρία και

όχι σαν περιορισμό. Και τι πρέπει να κάνει η πολιτεία, ώστε να δημιουργήσει τα κατάλλη-

λα κίνητρα γι’ αυτό, για τις κατασκευαστικές εταιρείες και για όλη τη συνολική Ελληνική

οικονομία.

Documents

HELECO ’03 4ο ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΚΑΙ ΕΚΘΕΣΗlibrary.tee.gr/digital/techr/2004/techr_2004_1_praktika.pdf · «Διαχείριση Υδατικών Πόρων