32
He Mōkī Whakatau He whare whakamohoao i te noho a te hunga e hoki mai ana ki Aotearoa PUTANGA 5.3 | HE MEA WHAKAHOU I A ĀKUHATA 2020 WELCOME PACK Information about managed isolation in New Zealand Version 5.3 Updated 21 September 2020 TE REO MĀORI TE NOHO WHAKAMOHOAO ME TE NOHO RĀHUI

He Mōkī Whakatau · 2020. 11. 13. · Arā anō ētahi atu wāhi hei toronga māu e mau ai he pārongo, he taipitopito whakapānga hoki: ȓ te pae tukutuku mō te whakataratahi

  • Upload
    others

  • View
    2

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

  • He Mōkī WhakatauHe whare whakamohoao i te noho a te hunga e hoki mai ana ki Aotearoa

    PUTANGA 5.3 | HE MEA WHAKAHOU I A ĀKUHATA 2020

    WELCOME PACKInformation about managed isolation in New Zealand

    Version 5.3 Updated 21 September 2020

    TE REO MĀORI

    TE NOHO WHAKAMOHOAO ME TE NOHO RĀHUI

  • E mihi ana mātou ki a koe i tō hono mai ki te manomano tāngata e whai nei kia haumaru ō tātou hapori. Mā ō mahi mātou e āwhina ki te aukati i te rere o KOWHEORI-19 i Aotearoa

  • 1

    Ngā Wāhanga2 Nau mai, haere mai

    2 He whakapānga

    3 Te take me whakataratahi koe

    3 He aha te whakataratahi?

    6 Te auau o te aroturuki i tō hauora

    9 Ngā ratonga i tō wāhi whakataratahi

    10 Te noho haumaru me te noho ora

    11 Ngā herenga e hāngai ana

    13 Te tiaki i te hauora ā-hinengaro me tō oranga

    16 Ngā utu o te whakataratahi

    19 Te wehe i tētahi wāhi whakataratahi i muri i ngā rā 14

    22 Te Āpitihanga 1: he pārongo mō te whakamātautau KOWHEORI-19

    24 Te Āpitihanga 2: Te Uiui mō ngā Whakaritenga ā-Haerenga

    25 Te Āpitihanga 3: Ngā mana ā-ture

    27 Te Āpitihanga 4: Te āhua o te mau me te tango i te ārai mata kia haumaru

  • 2

    TE NOHO WHAKAMOHOAO ME TE NOHO RĀHUI

    Nau mai, haere mai.Kia ora, hoki mai ki Aotearoa, he pai te whakatau i a koe ki te kāinga.

    I te mate urutā o KOWHEORI-19 e horapa tonu ana i te ao, kua kaha, kua wawe hoki tā tātou o Aotearoa nei here i ngā pānga o KOWHEORI-19 ki ō tātou hapori. I whai wāhi atu ki tērā tētahi rāhui ā-motu e pākaha ana, me te whai i tā tātou pūnaha mō ngā pae Mataara e 4 o KOWHEORI-19.

    I Aotearoa, kua tino torutoru ngā tāngata e pāngia ana e KOWHEORI-19, ka mutu e whai ana tātou kia pērā tonu. Hei āwhina i a tātou kia noho haumaru tonu te motu, kua whakaurua e mātou tētahi pūnaha mō te Whakataratahi me te Whakataratahi ā-Oke (MIQ) ki tō tātou tauārai hei ārai atu i ngā pānga hou mai o KOWHEORI-19 ki ō tātou hapori.

    Mehemea kua hoki mai koe i tētahi whenua i tāwāhi inakuanei, he tohu tērā i te tūponotanga o te pāngia ōu e te wheori, i tō kawenga mai hoki i a ia ki Aotearoa. Nā reira, me haere koe ki tētahi wāhi whakataratahi noho ai, ā, e kore e poto ake i te 14 rā te roa o te noho.

    Mehemea he take e whakapae nei kua noho whakaraerae koe ki a KOWHEORI-19, ka whakanōhia koe ki tētahi wāhi whakataratahi ā-oke, ā, kāore e poto ake i te 10 rā te roa mai i te tīmatanga o te pāngia e ngā tohumate KOWHEORI-19, mai i te rangi rānei i whakamātauria ai koe. E āhei ai tō wehe, kia kaua e poto ake i te 72 hāora te roa o te korenga o ō tohumate KOWHEORI-19.

    Ko te noho ki te wāhi whakataratahi tētahi herenga ā-ture i raro i te COVID-19 Public Health Response (Air Border) Order, 2020 i mana rā i te 11.59 karaka i te pō o te 22 o Hune, 2020.

    He hōtēra aua wāhi e whānui ai te tautokona ōu i te roanga o tō noho. Ka whakapeto ngoi mātou e eke ai tō noho ki te taumata pai katoa. I a koe e noho ana ki te wāhi nei, tēnā koa kia whakaaro nui koe ki ngā kaimahi o te hōtēra, o te hauora, o hea rānei, ā, whāia ā rātou kupu āwhina, ā rātou aratohu me ā rātou tohutohu.

    He pārongo kei tēnei tuhinga ka whai take ki a koe i tō noho mai, tae atu ki ngā kōrero mō te āhua o tō noho haumaru, ki ngā āhuatanga hoki me puta i mua i tō wehe i te wāhi nei. He rite tonu te whakahouhia o ana kōrero, ka mutu he panonitanga pea ka puta i te wā e noho mai ana koe.

    Kei konā ngā kaimahi i āta whakaritea rā mō te wāhi noho hei āwhina i a koe. Kōrero atu ki a rātou mehemea he pātai, he āwangawanga rānei kei a koe ki te aha rānei e pā ana ki tō noho mai. Kia kaha rā; ngā mihi hoki i tō tautoko mai.

    Ngā whakapāngaMe whakapā atu koe ki te kāhui kaimahi kei te wāhi noho i te tuatahi ki te tuku pātai, ki te tuku āwangawanga rānei. Arā anō ētahi atu wāhi hei toronga māu e mau ai he pārongo, he taipitopito whakapānga hoki:

    ȓ te pae tukutuku mō te whakataratahi me te whakataratahi ā-oke: www.miq.govt.nz

    ȓ te pokapū ratonga mō te whakataratahi:

    – Mehemea kei Aotearoa koe, waeahia te 0800 476 647 (kāore he utu o te waea)

    – Mehemea kei tāwāhi koe, waeahia te +64 4 931 5720 (he nama hei utu)

    ȓ te pae tukutuku mō KOWHEORI-19: www.covid19.govt.nz

    ȓ he pārongo ā-hauora mō KOWHEORI-19: www.health.govt.nz

  • 3

    Ki te hiahiatia ngā pārongo mō ngā take e pā ana ki te manene, tae atu ki te tukanga mō te whakawāteatanga ā-tauārai me ngā take manene ā-takitahi, torona te pae tukutuku a Immigration New Zealand e auau nei tōna whakahoutia: www.immigration.govt.nz/about-us/covid-19

    Mehemea e whakapae ana koe kāore tētahi i te ū ki ngā ture, kei te mahi rānei ia i tētahi mahi e horapa ai pea a KOWHEORI-19, tēnā whākina taua take ki tētahi o te kāhui kaimahi kei te wāhi noho - e pai ana hoki kia whākina tētahi take i www.covid19.govt.nz/compliance

    Kei a koe te tikanga ki te whakapā atu ki tētahi rōia, waihoki māu anō tērā e utu (tirohia ngā pārongo mō ō mana ā-ture i te Āpitihanga tuatoru.)

    Te take me whakataratahi tō nohoKa rere a KOWHEORI-19 i tētahi tangata ki tētahi. Nā te mea kua hoki mai koe i tāwāhi i nā tata nei, tērā pea kei te noho mōrea koe ki te pānga ōu e te wheori. Kāore pea koe e māuiui inamata, ā, ka pā mai ngā tohumate i roto i te wā.

    Mā te noho ki tētahi wāhi whakataratahi mō ngā rā 14, kaua e poto ake i tērā, e taea ai koe te whakataratahi e mātou mō te tūpono kei roto kē i tō tinana te wheori nei. Mā konei e pai ake ai tā mātou here i te horapatanga ka tūpono puta ki te hapori o Aotearoa, mā konei hoki koutou ko tō whānau e whakahaumaru.

    I te roanga o taua wā, kāore tō wehenga i te wāhi whakataratahi e whakaaetia. Kia maumahara ake:

    ȓ He whakaritenga whakatūpato te noho taratahi mō te wā poto hei tiaki i a koe, i ērā kei ō taha me ō tātou hapori i a KOWHEORI-19.

    ȓ E herea ana koe e te ture kia kaua e poto iho i te 14 rā te roa o tō noho ki tētahi wāhi whakataratahi, kia aromatawaitia tō hauora, kia whakaūngia te korenga i pērā rawa o tō noho mōrea ki te pānga rānei ōu e KOWHEORI-19, ki tāu whakapā atu rānei i te mate ki tangata kē i mua i tō hokinga ki waenga i te hapori.

    Ko te hunga kua pāngia e ngā tohumate e hāngai ana ki ō KOWHEORI-19 ka tomo ki tētahi wāhi whakataratahi ā-oke motuhake.

    He aha te whakataratahi?Kua whakaritea ētahi wāhi i Aotearoa hei whakahaere i te noho taratahi a te hunga e hoki mai ana i tāwāhi. He whakaritenga tēnei i tō tātou tauārai e kore ai te hunga e uru mai ana ki Aotearoa i tēnei wā e kawe mai i a KOWHEORI-19 i tāwāhi ki roto ki te hapori.

    E haumaru ana ngā wāhi whakataratahi me ngā wāhi whakataratahi ā-oke, ā, he nui te tautoko i a koutou ko tō whānau. Ka whakanōhia ki reira te hunga e hoki mai ana kua whakaūngia kāore i te pērā rawa te noho mōrea ki te pānga o rātou e KOWHEORI-19 i te taenga mai ki Aotearoa, hei tauira, ko te hunga kua puta ō rātou ihu i tētahi tirohanga ā-hauora, kāore rānei e pāngia ana e ngā tohumate o KOWHEORI-19. He hōtēra ngā wāhi whakataratahi e whakahaerehia ana e tētahi kāhui poungaio ā-hauora, e ētahi kaimahi nō te hōtēra, nō te kāwanatanga anō hoki.

    Ka 14 rā te noho a te nuinga o ngā tāngata ki te wāhi whakataratahi.

    Ā mohoa, kua neke atu i te 50,000 ngā tāngata kua puta pai mai i te whakataratahi me te whakataratahi ā-oke, ā, kua haumaru te taunga ki roto i te hapori.

  • 4

    TE NOHO WHAKAMOHOAO ME TE NOHO RĀHUI

    Āhea ka whakaaetia tō wehe atu?Kua herea kia kaua e iti iho i te 14 rā te roa o tō noho mai ki te wāhi whakataratahi. Ka tīmata pea taua wā i tō taunga tonutanga ki Aotearoa, i tō taunga rānei ki te wāhi whakataratahi mehemea kīhai koe i whai i ngā herenga o te mau ārai mata, o te tū tīrara hoki.

    Mehemea kua whakawāteangia tētahi whanaunga, tētahi kaitautoko rānei kia noho i tōu taha ki tōu rūma, mehemea rānei ka pā koe ki tētahi kua pāngia e KOWHEORI-19, ka 14 rā atu anō tō noho taratahi.

    Hāunga ōna wā ruarua rawa atu nei, e āhei ai tō wehenga i te wāhi whakataratahi, me mātua puta te hua i te whakamātautau KOWHEORI-19 e tohu nei kāore koe e pāngia ana, me whakaū rawa hoki te poutoko ā-hauora i te korenga i pērā rawa o tō noho mōrea ki te pānga rānei ōu e KOWHEORI-19, ki tāu whakapā atu rānei i te mate ki tangata kē.

    E whai wāhi ana ki te korenga i pērā rawa o tō noho mōrea ki te pānga rānei ōu e KOWHEORI-19, ki tāu whakapā atu rānei i te mate ki tangata kē, te whakaūnga o:

    ȓ Te korenga i poto iho i te 14 rā te roa o tō whakataratahitanga

    ȓ Te korenga o tō pāmahana e eke ki te tohurau e 38°, ki runga ake rānei

    ȓ Te putanga, hāunga ōna wā ruarua rawa atu nei, o te hua i te whakamātautau KOWHEORI-19 e tohu nei kāore koe e pāngia ana.

    Tērā pea ka herea koe kia 28 rawa ngā rā o tō noho ki te whakanau koe i te whakamātautauhia ōu mō KOWHEORI-19, ki te whakaae rānei te poutoko ā-hauora e noho mōrea rawa ana koe.

    Me mātua ea i a koe ēnei paearu e wehe ai koe i te wāhi whakataratahi, ka mutu me whiwhi hoki koe i tētahi reta e whakaū ana i tō whakatutuki i ngā āhuatanga o tō whakataratahi. Me oti hoki i a koe tētahi Puka mō te Puta i te Whakataratahi. Mā tētahi nēhi koe e āwhina ki te mahi i tērā, ā, māna hoki e waitohu hei whakaū.

  • 5

    BIgGeSt thanks for being kIND Mō te ringa atawhai, kāore he painga!

    For ideas on looking after yourself and others, visit allright.org.nz

  • 6

    TE NOHO WHAKAMOHOAO ME TE NOHO RĀHUI

    Te auau o te aroturuki i tō hauoraI a koe e whakataratahingia ana, ka auau tonu te tirohia o tō hauora. Ko te tirotiro me te whakamātautau ētahi mea nui e pā ana ki tō oranga, ki te oranga hoki o ērā atu kei ō taha. Mā reira hoki mātou e āwhina ki te maimoa ā-hauora nei i a koe mehemea kua noho mōrea koe ki te wheori. Tēnā koa, kia āta mahi tahi me ngā kaimahi. Kei konā rātou ki te manaaki i a koe, ki te whakaū hoki i te whai take o ngā tirohanga ā-hauora. E rua ngā wā ka whakamātautauhia koe mō KOWHEORI-19.

    Te rā 3: Kei tōna rā tuatoru te tuatahi o ngā whakamātautau KOWHEORI nā te mea ko te wā toharite e whanake ai te pokenga i te nuinga o ngā tāngata i muri i te noho mōrea, ko te 5 rā, ā, ka mahara hoki mātou ki ngā rā e 2 mō te hāereere.

    Te rā 12: Ka rere anō tētahi whakamātautau i tōna rā 12 nā te mea ka roa ake pea te wā e whanake ai te pokenga i ētahi tāngata. Ko te whakamātautau tuarua hoki tētahi o ngā tirohanga ka whāia hei whakatau i te korenga i pērā rawa o te noho mōrea a te tangata e wātea ai tana wehe i te wāhi whakataratahi i te paunga o ngā rā 14.

    E whai wāhi ana ki te whakamātautau te muku i te pakohu o tō ihu. Ka paku houhou pea tēnei engari kāore anō kia kīia he whakamamae. Kāore e roa ake i te meneti te roa o te tīpakotanga. Tirohia te Āpitihanga tuatahi e kitea ai he pārongo anō mō te whakamātautau me ngā hua.

    Ki te whakanau koe i te whakamātautauhia ōu mō KOWHEORI-19, mehemea rānei ehara koe i tētahi e kīia ana kāore e pērā rawa ana tō noho mōrea, ka eke pea te tapeke o ngā rā o tō noho ki te 28.

    Me whai koe i ngā tohutohu a te āpiha ā-rongoā mō te hauora, a te āpiha rauhī hauora rānei i te roanga o tō noho. I tua atu i te whakamātautau KOWHEORI-19, me mātua aromatawai koe e te poungaio ā-hauora. Ina tonoa koe kia mau i te Kiripākai Tinana (PPE) pēnei i te ārai mata, ahakoa te wā i te roanga o tō nohonga, me mātua pērā koe.

    Tirohia te Āpitihanga tuatahi e kitea ai

    he pārongo mō te whakamātautau (te whārangi 22)

  • 7

    He āwhina e wātea ana i ngā wā katoa He mea nui kia pono koe e pā ana ki tō hauora i te roanga o tō noho ki te wāhi whakataratahi. Koinei te huarahi pai katoa e whakahaeretia ai ō hiahia ā-hauora me tō oranga whānui. E wātea ana tētahi kāhui kaimahi ā-hauora i ngā wā katoa i te wāhi e noho nā koe.

    ȓ Mehemea e māuiui ana koe, e noho ki tō rūma, ka waea ai ki te kāhui kaimahi kei te wāhi noho. Mā rātou koe e tohutohu ki te mahi hei mahi māu.

    ȓ Ki te puta ake ngā tohumate o KOWHEORI-19 i te wā kei te wāhi rā koe, pērā i te kirikā, i te maremare, i te huatare o te manawa, i te korokoro mamae rānei, kia maumahara ake ki te noho ki tō rūma ka whakamōhio ai i ngā kāhui kaimahi kei te wāhi noho mā te waea. Mā rātou e whakarite kia whakamātauria koe e te poungaio ā-hauora kei te wāhi noho.

    Ahakoa ka uaua pea te noho taratahi, he whakaritenga whai tikanga tērā e haumaru ai a Aotearoa, e haukotia ai te rere o KOWHEORI-19. Mā te noho taratahi me te aroturuki i tōu anō hauora, e whai nā koe i te mahi whai take katoa ka taea, e tutuki ai ēnei whāinga e rua.

    Ngā tāngata e whakapaetia ana kua pāngia e KOWHEORI-19Mehemea he tāngata kei te wāhi whakataratahi e noho nā koe e whakapaetia ana kua pāngia e KOWHEORI-19, ka tonoa koe kia noho ki tō rūma tae rawa ki te wā ka kīia me mutu tēnā āhuatanga. Ahakoa rā ka pāmamae pea koe i tērā, ko tō haumarutanga tā mātou kaupapa mātāmua.

    Ina whakaūngia kua pāngia tētahi tangata e KOWHEORI-19 i te wāhi whakataratahi, ka whakawehea te hunga e pāngia ana i mua i te whakawhitinga i runga i te haumarutanga ki tētahi wāhi whakataratahi ā-oke. Ka horoia anō te wāhi whakataratahi.

    Kia maumahara ake, me rua mita te tū tīrara i ētahi atu i te roanga o tō noho kia kore ai koe e pā atu ki ētahi kei waho i tō kāhui rāhui.

    7

  • 8

    TE NOHO WHAKAMOHOAO ME TE NOHO RĀHUI

    8

  • 9

    INA PUTA HE MATE WHAWHATI TATAKa whakaritea e ngā wāhi whakataratahi katoa tētahi mahere

    whāiti hei whai māu ina puta he mate whawhati tata. Tēnā, āta tirohia te mahere rā, whāia hoki tā ngā kaimahi kei te wāhi noho e tono ai. He haranga te āta whakatangi i te pūoho ahi, ā, ki te pērā te tangata, ka hāmenetia. Me ū kia rua mita tō tū tīrara i ētahi atu, me mau hoki i ngā ārai ka hoatu ki a koe.

    TE TIAKI Ā-HAUORAE wātea ana tētahi kāhui poungaio ā-hauora i ngā wā katoa i tō wāhi whakataratahi. Me whakapā ki te

    taupaepae i te hōtēra, ka tono ai i tētahi nēhi hei āwhina i a koe i ō āwangawanga ā-hauora. Mā ngā kaimahi ā-hauora hoki e whakatutuki ō hiahia ki ngā rongoā me ngā take whai rongoā.

    NGĀ WAEA KI RŌ-RŪMA (NGĀ WAEA PŪMAU) ME TE IPURANGI AHO-KOREKāore he utu o te waea ā-roto

    i tētahi rūma ki tētahi, i ngā ratonga hoki a te hōtēra. Ko ngā utu a te hōtēra ka whakatakotohia mō ngā waeatanga ki waho (i te meneti). Kōrero ki ngā kaimahi o te hōtēra kia whakaritea taua ratonga. He kore utu te ipurangi aho-kore. Kōrero ki ngā kaimahi o te hōtēra mō ngā taipitopito. E tūtohua ana kia whakamahia ngā taupānga ā-ipurangi hei waea atu pērā i a FaceTime, i a Messenger, i a WhatsApp hoki ki te hiahia koe ki te karo i ngā utu o te whakamahi i te waea i roto i te rūma.

    TE KAIKa whāngaihia koe ki te parakuihi, ki te tina, ki te kai o te pō hoki. Me utu ētahi atu kai i tua atu i ērā.

    Māu e whakamōhio atu te kāhui kaimahi o te wāhi noho ki ō pāweratanga ā-kai nei, ki ngā āhuatanga ā-hauora rānei e here ana i te āhua o ō kai, pērā i te mate puku hamuti. Tērā pea, he kōwhiringa e wātea ana kia tonoa te kai i te ipurangi, ka whai hoki kia haria mai. Kōrero ki te kāhui kaimahi kei te wāhi noho mō ngā kōwhiringa ā-haringa kai i te rohe pātata.

    TE WAEA UTU-KORE A NGĀ KAITUKU RONGOĀ MĀORIHe tau waea utu-kore tā Ngā Kaitiaki o Te Puna Rongoā o

    Aotearoa (MPA) hei whakautu i ngā pātai a ngā kaumātua, a ngā whānau rānei mō ō rātou rongoā. Waeahia te 0800 664 688 ka waiho ai i ō taipitopito whakapānga. Ka waeahia koe e tētahi kaituku rongoā Māori kia kōrero ai kōrua, i mua i te paunga o te 24 hāora. Kōrero ki ngā kaimahi ā-hauora kei te wāhi noho ki te hiahia koe ki ētahi tohutohu ā-hauora e totoa ana.

    TE HOROI KĀKAHUE wātea ana he ratonga horoi kākahu i te roanga o tō noho. Kōrero ki ngā kaimahi o te hōtēra, ki

    te kāhui kaimahi rānei kei te wāhi noho mō ngā ratonga e hāngai ana ki tō wāhi whakataratahi.

    Ki te hia āwhina koutou ko tētahi o tō ‘kāhui rāhui’, tēnā kōrero ki te kāhui kaimahi kei te wāhi noho, waeahia rānei te taupaepae o te hōtēra.

    Ngā ratonga i tō wāhi whakataratahi

  • 10

    TE NOHO WHAKAMOHOAO ME TE NOHO RĀHUI

    Me mare, me tihe rānei ki tō tuke, āraia rānei tō waha me tō ihu ki te rauwhengu. I muri tata tonu, me maka atu ki te ipu para.

    Te noho haumaru me te noho ora

    I tō noho ki te wāhi whakataratahi, e hono ana koe ki te pakanga atu ki a KOWHEORI-19, e herea ana te horapatanga, e aukatihia ana te rerenga tonutanga, ā, he tāngata ka ora tonu i tērā. I a koe e noho taratahi ana, he mea nui kia whāia e koe ētahi ture māmā hei āwhina i tō noho haumaru me tō noho ora.

    E āhei ana te hāereere ki waho i tō rūma i runga i tētahi tikanga e āta whai here ana. Tēnā koa, whakaaro nuitia, whāia hoki ngā tikanga, ngā aratohu me ngā tohutohu a ngā kaimahi kei tō wāhi whakataratahi.

    Me auau te horoia o ō ringa ki te hopi me te wai (kia kaua e poto iho i te 20 hēkona) ka āta whakamaroketia ai, me auau rānei te

    horoi i ō ringa ki te patuero.

    Kei pā koe ki tō kanohi, tae atu ki ō karu, ki tō ihu, ki tō waha hoki mehemea kāore ō ringa e mā ana. Tērā pea he māturu whai poke kei

    ētahi mata.

    Kaua e kuhuna te rūma hōtēra o wai rānei kāore i tō ‘kāhui rāhui’.

    Me pāhekoheko koe ki ngā tāngata kei tōu ‘kāhui rāhui’ anake.

    I ngā wā katoa, me ū kia 2 mita tō tawhiti i ētahi kē, hāunga ērā kei tō ‘kāhui rāhui’ (tō whānau/hoa taupiri). Horapa ai a KOWHEORI-19

    mā te māturu, nō reira mā te mawehe i ētahi atu, mā te whai hoki i ngā tikanga akuaku e pai ana e āraia ai koe me ētahi atu i te horapatanga o KOWHEORI-19.

    Me korikori ki roto tonu i ō rūma i ngā wā e taea ana tērā.

    Ka whakarite ngā kaimahi kei te wāhi noho i ētahi hīkoi whai

    kaiwhakahaere, i ētahi wā āta korikori rānei.

    Mehemea e māuiui ana koe, me mātua whakapā atu koe ki te kāhui hauora kei te wāhi noho ki te matapaki i ngā kōwhiringa mō te korikori.

    Mehemea e korikori ana koe i waho, kia maumahara ki te 2 mita o te tū tīrara i ētahi atu, ā, me mau ngā ārai ka hoatu ki a koe.

    Me mau tō ārai mata kua hoatu ki a koe i ngā wā katoa kei waho koe i tō rūma, i ngā wā rānei me tomo tētahi tangata ki tō rūma ki

    te whakatikatika, ki te whakapaipai rānei i tō rūma. He pārongo anō mō te āta pupuri i te ārai e wātea ana ki te whārangi 27 me te 28 o tēnei tuhinga.

    Ka tangi pea te pūoho auahi i te puehu, i te korohū, i te auahi, i ētahi atu haukino me te tākohu.

    Kaua e kaipaipa, e kaitākohu rānei i ō rūma, i te whare rānei ahakoa te wā.

    Kaua e tunu kai i tō rūma.

    Kaua e inaki te whakawaha i ngā puna hiko

    Kaua e panga i te tāora, i ngā papamura rānei ki ngā whakamahana ki reira whakamarokehia ai.

    Ina tangi te pūoho ahi, whāia te tukanga whakawātea, whakarongo hoki ki ngā whakahau a ngā kaimahi me ngā kaiwhakahaere o te hōtēra.

  • 11

    Ngā herenga e hāngai anaHe whakaritenga whai tikanga te noho ki tētahi wāhi whakataratahi e haumaru ai, e āraia ai hoki a Aotearoa i te rerenga tonutanga o KOWHEORI-19. He ture, he kupu ārahi hoki e pā ana ki ngā mahi kāore e āhei ana nōu e noho ana i te wāhi whakataratahi.

    E NOHO KI TŌ RŪMAE ākina ana koe kia noho ki tō rūma atu i ngā wā me mātua puta koe. Mā konei e haumaru ai koe i te

    whakaraerae, e haukotia ai hoki te horapatanga o KOWHEORI-19. Ki te hiahia koe ki te puta atu, me maumahara ki te mau i te ārai mata kua hoatu ki a koe. Kāore e whakaaetia ana te mau o ngā ārai mata ka rukea me ētahi atu uwhi mata i a koe i tētahi wāhi whakataratahi, i tētahi wāhi whakataratahi ā-oke rānei.

    KĀORE E WHAKAAETIA TE WHAKAAHUA Kāore e āhei ana tō whakaahua, tō hopu rānei i te reo i ngā wāhi

    tūmataiti i tēnei wāhi whakataratahi. Ka whai wāhi ki konei ngā rūma whakamātautau o ngā nēhi me ngā rūma hauora, tae atu ki ngā wāhi whakahaere me ngā wāhi whakamarumaru.

    Mehemea me tomo ngā kaimahi ki tō rūma, tēnā whakaarotia ō rātou tūmataititanga ka whakaweto ai i ngā whakaahuatanga me ngā hopukanga reo, kaua hoki e whakaahua atu.

    TE PĀHEKOHEKO KI TE AO PĀPĀHOHe nui te hiahia o te marea ki te mōhio e pā ana ki te wāhi

    whakataratahi me te wāhi whakataratahi ā-oke. Tērā pea, ka whakapā te ao pāpāho ki a koe, ā, kei a koe te tikanga mehemea ka hiahia koe ki te kōrero ki a rātou.

    Kia maumahara ake, kāore e āhei ana tā ngā kaikawe pūrongo tomo ki te hōtēra.

    Ki te whakaae koe kia uiuitia koe, whakaarohia ngā kōwhiringa i mamao pērā i te waea, i te waea ā-whakaahua rānei.

    TE HOKO I TE HOKOMAHA ME TE IPURANGIKāore e āhei ana tō wehe i te wāhi whakataratahi, engari e pai ana tō

    tono mea i te ipurangi, ka tono ai kia haria mai ki tō wāhi whakataratahi. He maha ngā hokomaha i te ipurangi hei kōwhiringa, he maha hoki ngā toa o te rohe pātata e wātea ana hei whakapā atu māu.

    E mārama ana mātou tērā pea he hoa ōu, he whanaunga rānei ōu e pīrangi ana ki te hari mea atu ki a koe i a koe e noho ana i konei.

    Kōrero ki ngā kaimahi i te taupaepae o te hōtēra, ki te kāhui kaimahi rānei kei te wāhi noho e mōhiotia ai te tukanga e āhei ai te haringa mai o ētahi mea mātuatua.

    KĀORE E WHAKAAETIA ANA NGĀ MANUHIRI I TE WĀHI WHAKATARATAHIHei ārai i te horapatanga o

    KOWHEORI-19, kāore e āhei ana tā te whānau, tā ngā hoa rānei toro i a koe. He ipurangi aho-kore kei te hōtēra. Me whakapā tonu koe ki tō whānau me ō hoa mā ētahi atu huarahi whakapāpā pērā i te waea, i te whakamahi rānei i ngā taupānga pērā i a Zoom, i a SKYPE, i te aha rānei.

    KIA MAUMAHARA: Ko tātou tātou i roto i te kaupapa nei, ā, e ngākau titikaha nei tā mātou whai kia hāneanea tō noho ki te taumata teitei ka taea.

    He huarahi e wātea ana e whakamohio ai koe i a mātou mehemea he take āu, he āwangawanga rānei ōu i te roanga o tō noho. Kōrero ki te kāhui kaimahi kei te wāhi noho i te tuatahi. Kei konā rātou hei āwhina atu.

    E pai ana hoki tō whāki i tētahi tangata e whakapae ana koe kāore i te ū ki ngā ture, kei te mahi rānei i ētahi mahi e horapa ai pea a KOWHEORI-19. Toro atu ki: www.covid19.govt.nz/compliance

  • 12

    TE NOHO WHAKAMOHOAO ME TE NOHO RĀHUI

    TaKingIt DAy bYDaY? aLL GOoD Ao noa, pō noa, whāia te pae tata

    For ideas on looking after yourself and others, visit allright.org.nz

  • 13

    Te tiaki i te hauora ā-hinengaro me tō oranga He wā uaua, he wā whakatara hoki ēnei.

    Mehemea e āwangawanga ana koe, mehemea rānei e āwangawanga ana tētahi kei ō taha e pā ana ki ō kare ā-roto, ki tō oranga rānei, he pārongo, he rautaki hoki e wātea ana hei āwhina atu e rongo ai koe i te oranga ā-hinengaro, e puta ai hoki tō ihu i te noho whakataratahi. Ki te toko ake te whakaaro kāore i te puta haere tō ihu, he mea nui te kōrero ki tētahi poungaio ā-hauora. Ko te tangata tuatahi hei whakapā atu māu, ko te nēhi kei te wāhi noho, ko ngā kaimahi ā-hauora rānei.

    TaKingIt DAy bYDaY? aLL GOoD Ao noa, pō noa, whāia te pae tata

    For ideas on looking after yourself and others, visit allright.org.nz

    Waea atu, pātuhi atu rānei ki te 1737 e whai tautoko ai koe mō te hinapōuri, mō te mānukanuka, mō te auhī, mō te

    oranga ā-hinengaro rānei. Kāore he utu o tēnei ratonga, ā, e pai ana kia waea koe ahakoa te wā, e 24 hāora i te rā, e whitu rā i te wiki.

    Kei roto i a Getting through Together ētahi kōrero ārahi e whai take ana mō tāu tiaki i a koe anō, i tō whānau anō hoki i te wā o te mate urutā o

    KOWHEORI-19. www.allright.org.nz

    BIgGeSt thanks for being kIND Mō te ringa atawhai, kāore he painga!

    For ideas on looking after yourself and others, visit allright.org.nz

    He kete rauemi i te ipurangi a Sparklers at Home mā ngā

    mātua, e kī ana i ngā ngohe ngahau e tautoko ana i te hauora o ngā tauira kei te kura tuatahi, kei te kura waenga hoki. www.sparklers.org.nz

    He taupānga a Mentemia hei aroturuki, hei whakahaere,

    hei whakapai ake i tōu hauora ā-hinengaro mā te whakarite whāinga ā-rā, mā te whai hoki i tō kaneketanga. www.mentemia.com

    E tāpae ana a Melon i ētahi rauemi ā-hauora me ētahi rautaki mō te aroā-whaiaro hei āwhina i a koe ki te tiaki i tō oranga ā-ngākau. Āwhina

    ai hoki rātou i te taiohi mā te kiriata, mā te kupu ārahi, mā te raumahi, mā te whakaahua ā-pāhopori, mā tētahi akoranga iti hoki e pā ana ki te whakatau i te mānukanuka. www.melonhealth.com

    He akoranga ī-rongoā a Staying on Track ka whakaako i ngā pūkenga me ngā rautaki

    ki a koe hei whakatau i te māharahara, i te kōhukihuki, hei ārahi hoki i tōu hauora, i te hauora hoki o tō whānau. www.justathought.co.nz/covid19

    He pārongo anō, he rauemi hoki kei te pae tukutuku a te Manatū Hauora hei tautoko i tōu hauora ā-hinengaro, tae atu ki ētahi pārongo mō ngā whakahaere hei āwhina atu ki te hiahia tautoko atu anō koe. www.health.govt.nz/covid-19-mental-wellbeing

  • 14

    TE NOHO WHAKAMOHOAO ME TE NOHO RĀHUI

    Waeahia te 111. Waeahia te Pirihimana mā te 111 i te wā tonu e

    mōrearea ana koe. Mehemea kāore koe e kaha ana ki te kōrero, whakarongo ki te kōwhiringa kia patohia te 55 – mā te pērā e hono tika atu ai koe ki te Pirihimana.

    Te tautoko i te oranga

    He āwhina e wātea ana mēnā me whai pārongo waiwai koe, me whai ratonga tautoko rānei, tae atu ki te tono pūtea tautoko (me ētahi atu tautoko ka mātua hiahiatia pea e koe).

    He nui ngā huarahi, ngā āhuatanga hoki e āwhina ai te Manatū Whakahiato Ora. E āhei ana hoki tō tono ki ngā kaimahi kei te wāhi noho kia tonoa tō ingoa ki te Manatū. He whakaaro pai tonu kia whakaarotia wawetia ō kōwhiringa i tō nohonga e wātea ai ngā momo tautoko mēnā me whai e koe i tō wehenga atu i te wāhi whakataratahi.

    Te whai mahi

    Mehemea e whai mahi ana koe i tō wehenga atu i te wāhi whakataratahi, kei te ipurangi ētahi huarahi hei hono i te kaituku mahi ki te hunga e whai mahi ana.

    Ina kite koe i tētahi mahi e hiahia ana koe ki te whai atu, he āwhina kei reira e pai ai tō tono i te mahi, tō kōrero rānei ki te kaituku mahi. E wātea ana hoki te āwhina mō te whakangungu me te wheako mahi, mō tō tāhuhu tangata, mō te uhi o te reta, mō te whakakī tono rānei.

    E kitea ai he pārongo anō, torona a: www.jobs.govt.nz, a www.workandincome.govt.nz/work rānei.

    Te taha pūtea

    Mehemea kāore ō mahi, kāore rānei e taea e koe te mahi i ngā rā tata kei mua i te aroaro, tērā pea ka whai penihana koe, ka whai pūtea āwhina rānei.

    E whai pārongo anō ai e pā ana ki ngā tautoko ā-pūtea ka wātea mai pea ki a koe, toro atu ki check.msd.govt.nz

    Ngā utu hāereere

    Tērā pea, ka wātea mai he āwhina ki te hiahia koe kia pīkauria ngā utu hāereere e tau anō ai koe ki te kāinga. Ehara i te mea me whai penihana koe. Tukua mai he īmēra ki [email protected]

    Safe to talk

    He ratonga āwhina ā-motu mō te taitōkai e wātea ana mā te waea me te ipurangi. Waeahia te 0800 044 334

    Te ratonga āwhina o It’s not OK mō te tūkino

    whānau. Kei te 0800 456 450 o te ratonga pārongo mō te tūkino whānau ētahi pārongo, ā, e wātea ana i ngā rā e whitu o te wiki, i te 9 karaka i te ata ki te 11 karaka i te pō.

    Te tautoko e haumaru ai te noho i te tūkino.Ka āta arohia e Aotearoa te tūkino whānau me te taitōkai. Kāore e tika ana kia rongo te tangata i te mataku, kia tūkinotia rānei ia e ētahi kē. E wātea ana te āwhina ki te pakeke me te tamariki.

  • 15

    Te whai whare E tika ana kia whai ngā tāngata katoa i tētahi wāhi e haumaru ana, e hauora ana hei wāhi noho.

    Mehemea kāore he wāhi hei haerenga mōu ka wehe ana koe i te wāhi whakataratahi, he āwhina pea e wātea ana e kitea ai e koe tētahi wāhi noho mōu. Me whakapā atu ki te Manatū Whakahiato Ora [email protected]

    Mō ētahi atu pārongo, tēnā toro atu ki: www.workandincome.govt.nz

    E rangatahi ake ana i te 18Mehemea e rangatahi ake ana koe i te 18, mā mātou koutou ko tō whānau/ō mātua/kaitiaki e āwhina, e hāneanea ai, e haumaru ai anō hoki tō noho. Tērā pea ka wātea mai ētahi tukunga motuhake, hei tauira, he mea e taea ai te whakatutuki ngā mahi o te kura.

    E wātea ana a Home Learning TV hei toro māu ki tvnz.co.nz on-demand. Kua neke atu i te 300 ngā hōtaka kua hangā mā ngā kōhungahunga tae atu ki ngā tamariki kei te kura. He kohinga rauemi hoki mō te ako me te hauora kei learningfromhome.govt.nz hei tautoko i a koutou ko tō whānau i te roanga o te noho taratahi.

    E pai ana hoki kia tono koe kia piri mai tētahi matua, tētahi kaitiaki rānei ki tō taha i te whakataratahi mā te tukanga o te whakawāteatanga. He pārongo mō ngā whakawāteatanga kei te whārangi 20 o tēnei mōkī.

  • 16

    TE NOHO WHAKAMOHOAO ME TE NOHO RĀHUI

    Ngā utu o te whakataratahiKa whai te Kāwanatanga kia whakahokia ki a ia ētahi o ngā utu mō te whakataratahitanga kia tohaina te utanga ā-pūtea i runga i te tōkeke o te whakaatu i ngā painga o te whai pūnaha tōtōpū ki te marea o Aotearoa, ki ērā hoki ka wehe i te whenua, ka tau mai hoki ki te whenua nei.

    I tīmata te kaupapa tuku nama i te 12.01 o te pō, i te 11 o Ākuhata 2020.

    Ka pēhea te nui o te nama?E $3,100 hei utu i te tangata tuatahi, i te tangata kotahi anake rānei i te rūma (pakeke mai, tamariki mai rānei), ā, e $950 hei utu i ia pakeke i tua atu, i ia tamaiti rānei i tua atu (ko ērā e 3-17 tau te pakeke ka whai wāhi) e noho ana hoki i taua rūma, kua tāpirihia te katoa o te tāke hokohoko.

    Kāore he nama hei utu i te tamaiti o raro iho i te 3 tau te pakeke mēnā e noho ana ia i tētahi rūma me tētahi atu tangata. Mehemea e mate ana koe ki te utu, ka noho nama koe mō ia rūma. Tēnā, tirohia a www.miq.govt.nz/charges e kitea ai he taipitopito anō.

    Ko wai ka mate ki te utu? ȓ Ko ngā tāngata o Aotearoa kāore e roa ake i te 90 rā te roa o te toro mai ki Aotearoa, hāunga

    te hunga ka whakawhiwhia ki te tohu whakamāmā rānei, ki te tohu whakawātea rānei. Ko te tautuhinga o te tangata o Aotearoa he kirirarau nō Aotearoa (tae atu hoki ki ērā kei Ngā Kuki Airani, kei Niue, kei Tokerau) me te hunga noho e pupuri kōkota ana, me ngā kirirarau o Ahitereiria me te hunga noho ukiuki e noho ana ki Aotearoa i te nuinga o te wā.

    ȓ Ko ngā tāngata o Aotearoa, e tautuhia ana i runga tonu nei, i wehe rā i Aotearoa i te wā tonu rānei, i muri tonu rānei i te 12.01 o te pō, i te 11 o Ākuhata 2020.

    ȓ Ko te hunga pupuri kōkota e rangitahi ana, atu i ērā i noho ki Aotearoa i te nuinga o te wā, i te taenga atu ki te 19 o Maehe 2020, ā, i wehe i Aotearoa i taua rā, i mua rānei o te 19 o Maehe 2020.

    ȓ Me utu te katoa e tau mai ana i runga i te whakawāteatanga ā-tauārai hei kaimahi tino whai take, hei kaimahi ā-hauora rānei e tino whai take ana. Mehemea e matawaenga ana koe ki te kaiutu i te nama, tēnā, whakapāngia tō kaituku mahi.

    Mehemea e mate ana koe ki te utu, me uta ki tō pūrere te Puka tahiko mō te Utu me te Whakamāmā kei www.miq.govt.nz/charges ka whakakīngia ai. Kia oti i a koe taua mahi, īmērahia atu ki [email protected]

    He aha te whakawātea me te whakamāmā?Ko te whakawātea e hāngai ana ki te hunga kāore e mate ana ki te utu i tōna whakataratahitanga me tōna whakataratahitanga ā-oke.

    Ko te whakamāmā e hāngai ana ki te hunga ka mate ki te utu i te nama mō tōna whakataratahitanga me tōna whakataratahitanga ā-oke, engari e āhei ana tana tono kia whakakorea ētahi wāhanga, te katoa rānei o te nama.

    Ko wai ka wātea i ngā nama? ȓ Ko ngā tāngata o Aotearoa ka roa ake i te 90 rā tā rātou noho ki Aotearoa, mēnā ia kāore rātou i

    wehe i Aotearoa i te 12.01 karaka i te pō, i te 11 o Ākuhata 2020, i muri rānei.

    ȓ Ko ngā hoa taupiri, ko ngā tamariki me ngā kaitiaki ā-ture e noho taratahi ana rānei, e hāereere ana rānei i te taha o tētahi kua wātea i ngā nama (hāunga te hunga e tomo mai ana hei kaimahi mātuatua i te tauārai)

    ȓ Ko tētahi i Aotearoa ka uru ki te noho whakataratahi ki te tiaki i tētahi e wātea ana i ngā nama.

  • 17

    ȓ Ko ngā rerenga, tae atu ki ngā kaitono, ki ngā tāngata kua taumarutia me ngā kaitono i te wāhanga manene e motuhake ana mō ngā papa o te whakarekereke ā-whare, i tō rātou taunga tuatahitanga mai ki Aotearoa

    ȓ Ko ngā tāngata e uru mai ana ki Aotearoa i muri i tētahi whakawhitinga mā runga waka rererangi mō te hauora, i muri rānei i te whakaoranga ki tai

    ȓ Ko ngā tūroro e hāereere ana hei wāhanga mō tā te Manatū Hauora Pūtea mō ngā Maimoatanga Utu Nui, mō te Kaupapa Maimoa Hauora ki Aotearoa rānei a te Manatū Aorere

    ȓ Ngā kirirarau o Aotearoa e noho ana, i te nuinga o te wā, ki Ngā Kuki Airani, ki Niue rānei, ki Tokerau rānei e haere mai ana ki Aotearoa ki te whai maimoatanga ā-hauora

    ȓ Ngā kirirarau o Aotearoa e noho ana, i te nuinga o te wā ki Ngā Kuki Airani, ki Niue rānei, ki Tokerau rānei, e haere mai ana i tētahi whenua tuatoru mā Aotearoa (ka poto iho i te 90 rā te roa o te noho mai) e pai ai te hoki ki Ngā Kuki Airani, ki Niue rānei, ki Tokerau rānei (kia kaua e poto iho i te 90 rā te roa o te noho)

    ȓ Ngā tāngata e tereputia mai ana ki Aotearoa, kua tautuhia hei “taihara e auraki ana” i raro i te Returning Offenders (Management and Information) Act 2015 me ngā kirirarau o Aotearoa e tereputia mai ana i Ahitereiria

    ȓ He takawaenga kāwanatanga me ngā kaimahi rauhī, tae atu ki ō rātou whānau me ngā māngai whai mana ā-ture nō ngā kāwanatanga o tāwāhi.

    Mehemea, ki ō whakaaro, kāore ngā utu e pā ki a koe, tēnā whakakīia te Puka Utu me te Whakamāmā ki www.miq.govt.nz/charges me te whakarārangi i ngā take e wātea nā koe. Ka oti ana i a koe taua puka, tēnā īmērahia ki [email protected].

    Ko wai e āhei ana ki te tono whakamāmā utu? E āhei ana tā te tangata kei te wāhi whakataratahi tono kia whakamāmāhia ngā utu. Ka whakaarotia tēnā tono me tēnā tono i runga i ōna āhuatanga.

    Ka wātea ngā whakamāmā utu i ngā wā e kaha rawa atu ana te pōhara ā-pūtea, i ētahi atu tūāhuatanga motuhake tae atu ki:

    ȓ Tētahi tangata nō Aotearoa e uru ana ki te wāhi whakataratahi nā te mea i wehe ia i Aotearoa ki te whakahoki mai i tētahi e hauā ana, kāore rānei i taea te haere i tōna kotahi

    ȓ Tētahi me mātua haere mai ki Aotearoa, me mātua haere atu rānei i Aotearoa ki te whai i te maimoatanga ā-hauora

    ȓ Ētahi atu take āroharoha, tae atu ki te haerenga o tētahi ki te toro i tētahi whanaunga e kaha māuiui ana, e manawa-kiore ana rānei, ki te taenga rānei ki te tangihanga (ahakoa i Aotearoa, i tāwāhi rānei)

    E kitea ai he pārongo anō mō te momo e āhei ana te tono i tētahi whakamāmā utu me ngā kōnae taunaki me mātua whai hei tautoko i te tono, tēnā toro atu ki www.miq.govt.nz/charges.

    Te huarahi tono i tētahi whakamāmā utu Hei tono i tētahi whakamāmā utu, me uta rawa, me whakakī hoki koe i te Puka Utu me te Whakamāmā i www.miq.govt.nz/charges. Kia oti i a koe tērā te whakakī, tēnā īmērahia atu ki [email protected]. Tēnā āpitihia ngā kōnae taunaki e tika ana hei tautoko i tō tono.

    Te utu i ō nama Ko te hunga me utu rawa i te utu o te whakataratahi ka whiwhi i tētahi nama i muri i te wehenga i te wāhi whakataratahi, ā, me ea rawa taua utu i mua i te paunga o te 90 rā. Kei te nama ngā whakamārama mō ngā huarahi utu. Kāore ngā tāngata e mate ki te whakaea i te utu i te wāhi whakataratahi.

    Mehemea he pātai atu anō mō ngā utu o te whakataratahi, tēnā tirohia a www.miq.govt.nz/charges.

  • 18

    TE NOHO WHAKAMOHOAO ME TE NOHO RĀHUI

    18

  • 19

    Te wehe i tētahi wāhi whakataratahi i muri i ngā rā 14 Me mātua noho koe ki te wāhi whakataratahi mō ngā rā 14, kaua e poto iho i tēnā.

    Whakaritea he whakaritenga ā-haerengaHe mea nui kia mārama koe ki te wāhi e tau ai koe ā te mutunga o tō noho ki te wāhi whakataratahi. Ka tono ngā kaimahi kei te wāhi noho i ō whakaritenga ā-haerenga i mua i tō wehenga.

    ȓ Me mārama koe ki te wāhi e haere ai koe me te huarahi e tae ai koe ki reira. Mā tēnei mātou e mōhio ki te wā e wehe ai koe kia pai ai tā mātou whakarite i tō putanga me tā mātou tautoko i a koe i te wā o tō wehenga.

    ȓ E wātea ana he waka hei kawe i a koe ki te taunga rererangi. Mā mātou koe e kawe ki te taunga rererangi i tau mai ai koe, mehemea koirā tō hiahia, ki te kore koe e tohu mai i ō hiahia kē atu

    ȓ Māu rawa e whakarite tō huarahi atu i tēnei wāhi ki tō wāhi noho o muri ake. Ki te kore e taea e koe te whakarite tōu huarahi haere, tēnā tono kupu āwhina atu i ngā kaimahi kei te wāhi noho.

    ȓ Kōrero mai ki a mātou ki te kore koe e āta mōhio ki tō taunga. Mehemea kāore he wāhi e tika ana hei taunga mōu, tēnā kōrero ki ngā kaimahi kei te wāhi noho; tērā pea he āwhina kei a rātou, mā rātou rānei e tohu atu ētahi pokapū Kāwanatanga e wātea ana ki te āwhina.

    Tēnā, kia kaha te whakamōhio haere i te kāhui kaimahi kei te wāhi noho ki te rerekē ō whakaritenga ā-haerenga i tētahi wāhanga o tō noho. Tirohia te Āpitihanga 2 e kitea ai he pārongo anō.

    Te puta i te wāhi whakataratahiHāunga ōna wā ruarua rawa atu nei, e āhei ai tō wehe, me mātua puta te hua i te whakamātautau KOWHEORI-19 e tohu nei kāore koe e pāngia ana, me whakaū rawa hoki te poutoko ā-hauora i te korenga i pērā rawa o tō noho mōrea ki te pānga rānei ōu e KOWHEORI-19, ki tāu whakapā atu rānei i te mate ki tangata kē.

    Ka herea pea koe kia noho tae atu ki ngā rā e 28 ki te whakanauhia e koe te whakamātauria o tō tinana mō KOWHEORI-19, ki te kore rānei koe e tohua e tētahi poutoko ā-hauora kāore i te pērā rawa tō noho mōrea.

    Low risk of having or transmitting COVID-19 includes confirming you have:

    Te korenga i poto iho i te 14 rā te roa o tō whakataratahitanga

    Te korenga ōu e pāngia nei e ngā tohumate o KOWHEORI-19, e whai wāhi nei ko te korokoro mamae, ko te maremare, ko te ngāngā hoki

    Te korenga o tō pāmahana e eke ki te tohurau e 38° ki runga ake rānei

    Te putanga, hāunga ōna wā ruarua rawa atu nei, o te hua i te whakamātautau KOWHEORI-19 e tohu nei kāore koe e pāngia ana.

    Me mātua tutuki i a koe ēnei paearu e whakaaetia ai tō wehenga i te wāhi, e whiwhi ai hoki koe i tētahi reta e whakaū ana kua mutu te whakataratahitia ōu. Me whakakī hoki koe i tētahi Puka Whakaputa i te Wāhi Whakataratahi. Mā tētahi nēhi koe e āwhina ki te whakakī i tērā, ka waitohungia ai e ia.

    Ka haere koe ki te wāhi e whai ake ana hei taunga mōu e ai ki ō whakaritenga ā-haerenga kua whakaaetia.

    Tēnā mātaki tonuhia ngā pae mataara o KOWHEORI-19 i Aotearoa, ka whai ai i ngā herenga e pā ana ki te tū tīrara, ki te akuaku ā-ringa me te whakamahinga o ngā Kiripākai Tinana hei muri i tō wehenga i te wāhi.

    He pārongo anō e pā ana ki ngā pae mataara ka kitea ki: www.covid19.govt.nz/alert-system

  • 20

    TE NOHO WHAKAMOHOAO ME TE NOHO RĀHUI

    Te māuiui i muri i te wehengaMehemea he pātai whaiwhai āu e pā ana ki tō hauora, mehemea rānei ka puta he tohumate nō KOWHEORI-19, tēnā waeahia te Healthline i te 0800 358 5453, waeahia rānei tō tākuta.

    Ki te ara ake he mate whawhati tata, waeahia te 111.

    HEI PUNUA MANATU Anei ngā tohumate o KOWHEORI-19:

    ȓ Te maremare ȓ Te ihu hūpē ȓ Te ngāngā ȓ Te korokoro mamae ȓ Te korenga i rongo ā-ihu ȓ Te kirikā

    Ki te toko ake te whakaaro kāore i te puta haere tō ihu, he mea nui te kōrero ki tētahi poungaio ā-hauora. Ki te hiahia pārongo atu anō koe, toro atu ki www.health.govt.nz/covid-19.

    Ko ngā whakawāteatanga i te whakataratahiHe pūnaha kaha, he pūnaha tōtōpū hoki tā te Kāwanatanga o Aotearoa mō ngā whakawāteatanga hei ārai i a Aotearoa i a KOWHEORI-19. Ko tā mātou mahi, he ārai i a KOWHEORI i ō tātou hapori, ka mutu kāore e whakaaetia e mātou kia nui rawa ngā tūraru ā-hauora.

    Ko te āheitanga kia wehe i te wāhi whakataratahi ka tukua i ngā horopaki tino whāiti anake mō ngā take ahurei tonu, i ngā wā hoki kua tohua ake he tino iti te tūraru ā-hauora ka pā ki te marea, ā, taea ana tērā te here. I te nuinga o ngā tono, me tohu te whakamātautau mō KOWHEORI-19 o te rā 3 me tō te rā 12 kāore te tangata i te pāngia e taua mate, e whakaarotia ai he tono whakawāteatanga. Ka uaua ake pea te whai whakawāteatanga mehemea ka wehe mai rānei koe i tētahi whenua, nō nā tata nei rānei taua whenua i taungia rā e koe, ka mutu he nui ngā tūraru ā-hauora e pā ana ki a KOWHEORI-19 kei reira.

    I tēnei wā, e whā ngā momo tono whakawāteatanga e wātea ana mā te tukanga tono ā-ipurangi: Te Pāhihi Whakawhiti; Te Whakawāteatanga ā-Hauora; Te Piri ki tētahi e Whakataratahi ana; He Take Ahureinga rānei. Ka whakawāngia tēnā tono me tēnā tono i runga i ōna anō āhuatanga, ka mutu e teitei ana te taumata e whakaaetia ai he tono. E whai pārongo anō ai mō te tukanga whakawāteatanga, hei tono hoki i tētahi whakawāteatanga, tēnā toro atu ki www.miq.govt.nz/exemptions.

    Ki te tukua ki a koe tētahi whakawāteatanga e wehe ai koe i te wāhi whakataratahi, me noho tonu koe ki reira ā pau rā anō te 14 rā, mai i te wā i tau mai ai koe ki Aotearoa.

    Kāore e taea te whai whakawāteatanga ki te pāngia koe e ngā tohumate o KOWHEORI-19 i te roanga o tō noho ki te wāhi whakataratahi, ā, kua nekehia hoki ki tētahi hōtēra whakataratahi ā-oke.

  • 21

    Kaurukuhia a konei

  • 22

    TE NOHO WHAKAMOHOAO ME TE NOHO RĀHUI

    Te Āpitihanga 1: Ngā pārongo mō te whakamātautau mō KOWHEORI-19E whai take nui ana tō pānui i ngā pārongo mō te whakamātautau mō KOWHEORI-19 kei raro iho nei, te whakamāramatia rānei o aua pārongo ki a koe e tētahi. Kōrero ki te poungaio ā-hauora kei te wāhi noho mehemea he āwangawanga kei a koe.

    Ka ahatia ina whakamātauria ahau mō KOWHEORI-19? ȓ Ka tonoa koe kia whakakīa tētahi puka, kia whakautua rānei he pātai, tae atu ki ō taipitopito whakapānga.

    ȓ Ka mukua te pakohu o tō ihu; ka paku houhou pea tēnei engari kāore anō kia kīia he whakamamae. Ka poto iho i te meneti kotahi te roa o te tīpakotanga.

    ȓ Me whakamōhio atu koe i te tangata e muku ana i te pakohu o tō ihu mehemea he mate tōu e ngoikore ai tō kiri, e raru ai rānei te purunga o ō toto, mehemea rānei kei te kai pire koe hei whakawaiwai i ō toto. Mehemea e pā mai ana tētahi o ēnei tūāhuatanga ki a koe, tērā pea ka whakatau rātou kia kaua e whakamātauria koe nā te mea e mātāmua ana ko tō hauora.

    ȓ Ka āhua rua rā pea te roa e tāria ana ngā hua o te whakamātautau.

    ȓ Kāore he utu mō te whakamātautau.

    ȓ Ka ū tonu ngā herenga o te whakataratahi i a koe e tatari ana ki ngā hua o tō whakamātautau.

    Ka ahatia mehemea ka tohu mai ngā hua o te whakamātautau kāore au e pāngia ana? ȓ Mehemea ka tohua i te hua o tō whakamātautau kāore koe e pāngia ana, ka whakamōhiotia koe e te

    kāhui nēhi rānei kei te wāhi noho, mā te pātuhi rānei, mā te waea rānei.

    ȓ Mehemea i whakamātauria koe i te takiwā o te rā tuatoru, me whakataratahi tonu koe ki tēnei wāhi whakataratahi.

    ȓ Mehemea i whakamātauria koe i te takiwā o te rā 12, ka aromatawaihia hoki koe hei whakaū i te korenga i pērā rawa o tō noho mōrea ki te pānga rānei ōu e KOWHEORI-19, ki tāu whakapā atu rānei i te mate ki tangata kē, mehemea hoki e āhei ana tō wehe i te wāhi whakataratahi i te mutunga o te noho mai i muri i te 14 rā.

    ȓ Ko te hua o te whakamātautau e kī ana kāore koe e pāngia ana e KOWHEORI-19 e tohu ana kāore a KOWHEORI-19 i kitea i te wā i whakamātauria ai koe. Tērā pea ka hua ake i te roanga o tō noho mai, nō reira he mea nui te ū tonu ki ngā tikanga pai o te akuaku me ngā whakaritenga o te noho taratahi i te roanga o tō noho ki te wāhi whakataratahi.

    Ka ahatia mehemea ka tohu mai ngā hua o te whakamātautau e pāngia ana au e te mate? ȓ Mehemea kua whakaūngia kua pāngia koe e te mate, ka whakapā ā-tinanatia koe.

    ȓ Tērā pea, ka nekehia koe ki tētahi wāhi kē atu, ki tētahi wāhanga kē atu rānei, tērā pea rānei ka mate koe kia whakataratahi ā-oketia. Me neke hoki ngā tāngata, tō whānau rānei kua pāngia e koe i te roanga o tō noho kia āta aroturukihia ai.

    ȓ Ka noho koe ki te wāhi whakataratahi ā-oke, ki te wāhanga rā rānei, ā, kāore e poto ake i te 10 rā te roa mai i te tīmatanga o te pāngia e ngā tohumate KOWHEORI-19, mai i te rangi rānei i whakamātauria ai koe (ka whāia te mea roa ake o ērā), ka mutu e āhei ai tō wehe, kia kaua e poto ake i te 72 hāora te roa o te korenga o ō tohumate KOWHEORI-19.

  • 23

    ȓ Ko te roa ōu e noho ana ki te wāhi whakataratahi kāore tonu e poto iho i te 14 rā.

    ȓ He mea nui kia whakamōhio koe i ngā kaimahi kei te wāhi noho e pā ana ki te hunga pā tata ki a koe. Ka pātai hoki ngā kaimahi ā-hauora tūmatanui ki a koe e pā ana ki te hunga kua pāngia e koe i nā tata nei. Ka tonoa pea ērā kia noho ki te wāhi whakataratahi ā-oke mō te tūpono ka māuiui haere hoki ko rātou. Me noho ki te wāhi whakataratahi ā-oke te hunga kua pāngia e koe mō ngā rā 14 atu i te rā whakamutunga i hui tahi ai kōrua/koutou.

    Me aha au ki te pā mai te māuiui i a au i te wāhi whakataratahi? Ki te pā mai he tohumate nō KOWHEORI-19 (te maremare, te korokoro mamae, te ngāngā, te rere o te hūpē, te kore i rongo ā-ihu, te kirikā rānei) i te wā o tō noho taratahi, he māuiuitanga kē atu rānei, me mātua whakamōhio koe i ngā kaimahi ā-hauora kei tō wāhi whakataratahi. Tēnā, whakamahia te waea o tō rūma ki te pēnei. Mā rātou tō āhua e arotake, ka kōrero atu ai i ngā mahi e tika ana hei whai.

    Ka ahatia ngā pārongo ka kohia mōku? Ka tohaina ō pārongo whaiaro me ngā pārongo o tō whakamātautau ki ngā pokapū kāwanatanga anake e whai wāhi pū ana ki te whakahaere i a KOWHEORI-19. Ka whakamahia, ka whākina rānei e mātou ō pārongo whaiaro mehemea e āhei ana tērā i raro i ā tātou ture noho matatapu.

    I te roanga o te urupare ā-motu ki a KOWHEORI-19, ka whakamahia ngā pārongo e ngā pokapū hauora hei whakahaere i te mate urutā o KOWHEORI-19, ka mutu ka whakaputaina tūmatanuitia pea he raraunga tauanga e muna ana. He mana tōu e āhei atu ai koe ki aua pārongo mōu, ka āhei hoki tō whakatika i aua pārongo.

    Me haere au ki hea e whai kupu tohutohu atu anō ai au? E whai kupu tohutohu ā-hauora ai, me whakapā atu ki ngā kaimahi ā-hauora kei te wāhi whakataratahi e noho nā koe. E pai ana hoki tō waea utu-kore atu ki te Healthline, i 0800 358 5453. Kia mōhio mai, KĀORE te Healthline e āhei atu ki ō hua whakamātautau.

    E whai pārongo whānui ai mō te tūāhua o KOWHEORI-19 i Aotearoa, māu e toro atu a www.covid19.govt.nz, tā te Manatū Hauora pae tukutuku rānei i www.health.govt.nz.

  • 24

    TE NOHO WHAKAMOHOAO ME TE NOHO RĀHUI

    Te Āpitihanga 2: Te Uiui mō ngā Whakaritenga ā-HaerengaE herea ana koe ki te noho ki te wāhi whakataratahi mō ngā rā 14, ka mutu kia kaua e poto iho i tēnā. Ka uiuitia koe mō ō whakaritenga ā-haerenga mō te wā e wehe ai koe i te wāhi whakataratahi hei muri i te 14 rā, i te Uiui mō ngā Whakaritenga ā-Haerenga. Ka whakahaerehia tēnei uiui ki te wāhi whakataratahi i mua i te paunga o ngā rā e 4 i muri i tō taenga ki reira, ā, ka whakaritea tērā e ngā kaimahi kei te wāhi noho.

    Me māmā te wātea o ngā pārongo e whai ake nei mō tō Uiui mō ngā Whakaritenga ā-Haerenga ki a koe:

    Mehemea he kāinga, he wāhi noho rānei tōu hei taunga mōu ā muri i tō noho taratahi i ngā rā 14:

    ȓ Te roanga o te wāhi noho

    ȓ Ngā taipitopito e pā ana ki te huarahi e tae atu ai koe i te wāhi whakataratahi ki tōu kāinga/wāhi noho. Hei tauira, ka tae rānei koe mā tētahi waka rererangi ā-taiwhenua, ka tae mai rānei tētahi o tō whānau ki te whakahoki i a koe ki te kāinga?

    ȓ Mehemea kāore anō kia tatū ō whakaritenga ā-haerenga, me whakamōhio atu i te kāhui kaimahi kei te wāhi noho ki te āwhina ka mātua hiahiatia pea e koe e tae atu ai koe ki tō kāinga, ki tō wāhi noho rānei

    ȓ Ngā whakaritenga whāiti e pā ana ki te haerenga mā runga waka whenua, mā runga waka rererangi rānei me mōhio e mātou.

    Mehemea kāore ō kāinga, kāore rānei ō wāhi noho hei taunga mōu ā muri i te wā i whakataratahingia ai koe i ngā rā 14, me tuku whakamārama rawa koe mō ō āhuatanga. Mā konei mātou e āwhina ki te toro ki te pokapū e tika ana, pērā i te pokapū mō ngā whare, i te pokapū toko i te ora rānei hei āwhina atu i a koe.

  • 25

    Te Āpitihanga 3: Ngā mana ā-tureE whakarārangi ana ngā pārongo o raro iho nei i ō mana ā-ture i a koe i te wāhi whakataratahi. E herea ana koe e te ture kia noho ki taua wāhi whakataratahi, e ai ki te COVID-19 Public Health Response (Air Border) Order 2020 (ki tētahi ture whakakapi rānei i tēnei). Mā konei e tiakina ai ngā tāngata o Aotearoa i te horapatanga o KOWHEORI-19.

    E wātea ana tētahi kape o te whakahau ā-ture ki: www.pco.govt.nz/covid-19-legislation

    E whai mana ana koe i raro i te ture ki te toro inamata, ki te whakahau hoki i tētahi rōia, ka mutu māu anō e pīkau te utu.

    E wātea ana koe ki te kōrero ki tō rōia i tētahi wāhi noho matatapu. E āhei ana tō whakapā atu ki tētahi rōia nāu i kōwhiri mā te waea, ā, āhei ana hoki tō whakawhiti kōrero ki tētahi rōia nāu tonu i kōwhiri. E wātea ana tētahi waea i tō rūma hei whakamahi māu kia pai ai tō whakapā atu ki tētahi rōia.

    Kei konei mātou ki te āwhina ina ara ake he take, he āwangawanga rānei Ka āta tirohia e Whakataratahi me te Whakataratahi ā-Oke (MIQ) ngā amuamu katoa. E whakaae ana mātou he mana kei a wai rānei ki te whakatakoto amuamu, ā, me manaaki ngā tāngata katoa i runga i te hūmārika me te kauanuanu, ka mutu me me kapi katoa ngā take te whakawā i runga i te tōkeke.

    E ū ana mātou kia tōkeke, kia māmā, kia tere, kia tika hoki te whakataunga o ngā amuamu.

    E mōhio ana mātou me noho matatapu ngā whakatewhatewhatanga, me mahi hoki i runga i te ngākau pai.

    Ka whakamahi mātou i ngā putanga ka hua i ngā amuamu hei huarahi e puta ai he akoranga, hei whakapai ake hoki i ā mātou tukanga.

    Te huarahi hei whakahoki kōreroMehemea kei tētahi wāhi whakataratahi (MIQ) koe, ā, kāore ō manako i te whakatutukihia, me mātua whakaara e koe ō āwangawanga ki te Kaiwhakahaere o te Wāhi Whakataratahi, ki te Kairuruku Hauora rānei.

    Arā ētahi mātanga kei te wāhi noho e kaha ana ki te whakatau i ngā momo take tae atu ki te whakamarutanga, ki te haumarutanga, ki te hauora me te tautoko ā-oranga. Me mātua whakapā koe ki ngā kāhui kaimahi kei te wāhi noho e whai āwhina ai koe ki te whakatau i ō āwangawanga.

    Ki te kore tō āwangawanga e whakatauria, e wātea ana koe ki te whakaara i tō take mā te whakakī i te Puka Amuamu i te pae tukutuku a MIQ, ka kitea i konei: www.miq.govt.nz/about/contact-us

    Te tukanga whakatau amuamu E wātea ana koe ki te whakatakoto amuamu mā te:

    Kōrero ki te Kaiwhakahaere o te Wāhi Whakataratahi, ki te Kairuruku Hauora rānei kei roto o te wāhi whakataratahi, o te wāhi whakataratahi ā-oke hoki.

    Whakakī i te puka amuamu i te pae tukutuku a MIQ: www.miq.govt.nz/about/contact-us.

    Waea mai ki a mātou i te +64 4 931 5720 mehemea kei tāwāhi koe (he nama hei utu) ki te 0800 476 647 rānei mehemea kei Aotearoa koe (kāore he utu o te waea).

  • 26

    TE NOHO WHAKAMOHOAO ME TE NOHO RĀHUI

    HE AHA TE MAHI KA WHAI AKE? Ka whiwhi īmēra whakatau ia amuamu i mua i te paunga o ngā rangi mahi e rua, i muri i te taunga mai o te amuamu.

    Ka whakaoti wawetia tā mātou tukanga whakatewhatewha, i te wā poto katoa ka taea, i mua hoki i te paunga o ngā rangi mahi e rima i muri i te tukunga o te īmēra whakatau, hāunga rā ngā wā i ea rā te amuamu i mua mai i tērā. Mehemea me roa ake te wā o te whakatewhatewhatanga, mā mātou koe e whakamōhio ki te wātaka hou me ngā take e tōroatia ai.

    Ka tuhi atu Te Ohu Whakataunga ki a koe ki te whakamōhio i a koe ki te whakatau e whakarārangi ana i ngā taunakitanga i whakaarotia ai me ngā take, tae atu ki ngā mahi kua whāia i muri i te whakatakotohanga o te amuamu.

    Mehemea mō whakahaere kē atu e whai pānga ana ki MIQ tō amuamu, tērā pea ka tukua tō amuamu ki te whakahaere e hāngai ana. Ka whai wāhi ki tēnei ngā amuamu e tika ake ana kia kawea e Te Ope Kātua o Aotearoa, e te Manatū Hauora rānei, e tētahi Poari Hauora ā-Rohe rānei, e Ngā Pirihimana o Aotearoa rānei, e tētahi atu pokapū rānei nō te kāwanatanga, nō tētahi atu pokapū pātuinga rānei e whai wāhi mai ana ki ngā whakahaere o ō mātou wāhi whakataratahi.

    Mehemea kāore koe e tau ana i te whakataunga ki tō amuamu, ka whakamōhiotia atu koe e Te Ohu Whakataunga ki te huarahi teitei ake e wātea ana hei whai māu i te Tari o te Kaitiaki Mana Tangata, ki te Tari rānei o te Kaikomihana Matatapu (mehemea e tika ana) mehemea rā e ngere ana koe i te tukanga. He pārongo anō e pā ana ki ā rātou tukanga kei raro nei, kei:

    www.ombudsman.parliament.nz

    www.privacy.org.nz/

  • 27

    Te Āpitihanga 4: Te haumaru o te mau me te tango i tētahi ārai mata Me mau ngā ārai mata kua hoatu ki a koe i ngā wā katoa kei waho koe i tō rūma, i te wā rānei me tomo tētahi ki tō rūma ki te whakatikatika, ki te whakapaipai rānei i tō rūma. Me kotahi anake te mautanga o ēnei ārai mata - me hou rawa te ārai mata ka mau koe i ia putanga i tō rūma. Ki te pau ngā ārai mata rangitahi, me whakapā ki ngā kaimahi o te wāhi whakataratahi (MIQF), ā, mā rātou ētahi atu e hoatu ki a koe. Kaua e tukua kia whakamahia tō ārai mata e tētahi atu. Kāore e whakaaetia ana te whakamahinga o ngā ārai me ngā uwhi mata ka whakamahia anō i a koe e noho ana i te wāhi whakataratahi rānei, i te wāhi whakataratahi ā-oke rānei.

    I TE WĀ O TE MAU I TE ĀRAI MATA, ME PARE E KOE:

    Horoia ō ringa. I mua i tō mau i tō ārai mata, horoia ō ringa, ka whakamaroketia ai, whakamahia rānei te patuero ā-ringa.

    Horoia ō ringa.Horoia, ka whakamaroketia ai ō ringa, whakamahia rānei te patuero ā-ringa.

    Me mau i tō ārai mata. Kia tūpokina tō ihu, tō waha me tō kauae ki te ārai mata, ka here ai i ngā koropewa ki ō taringa hei whakakikī i te mau o te ārai.

    Te pānga ki te wāhanga o mua o tō ārai.

    Te pānga ki tō kanohi. Te nekehanga i tō ārai mata.

    Tirohia tō ārai mata.Me mātua whai kia mā, kia maroke, kia karukaru kore anō hoki.

    Whakakapia ki ārai mata kē i ia whā hāora, i te wā rānei ka haukū, ka taretare rānei, ka paruparu rānei. Rukea atu ngā ārai mata ki te ipu para.

    TE MAU ĀRAI MATA:

    He kupu ārahi whāiti ēnei mō te mau ārai mata ki te Wāhi Whakataratahi me te Wāhi Whakataratahi ā-Oke (MIQF). Me mau koe i ngā ārai mata rangitahi ka hoatu e te MQIF anake. Me kotahi anake te mautanga o aua ārai mata - whakakapia ki ārai mata kē i ia putanga i tō rūma. Ki te pau ō ārai mata rangitahi, me whakapā ki ngā kaimahi MQIF, ā, mā rātou ētahi atu e hoatu.

  • 28

    TE NOHO WHAKAMOHOAO ME TE NOHO RĀHUI

    He kupu ārahi whāiti ēnei mō te mau ārai mata i te Wāhi Whakataratahi me te Wāhi Whakataratahi ā-Oke (MIQF). Me mau koe i ngā ārai mata rangitahi ka hoatu e te MQIF anake. Me kotahi anake te mautanga o aua ārai mata - whakakapia ki ārai mata kē i ia putanga i tō rūma. Ki te pau ō ārai mata rangitahi, me whakapā ki ngā kaimahi o te MQIF, ā, mā rātou ētahi atu e hoatu.

    Horoia ō ringa. I mua i tō mau i tō ārai mata, horoia ō ringa, ka whakamaroketia ai, whakamahia rānei te patuero ā-ringa.

    Tangohia tō ārai mata.Tangohia tō ārai mata mā te wete i ngā koropewa ā-taringa.

    Horoia ō ringa.I muri i tō tango i tō ārai mata, horoia ō ringa, ka whakamaroketia ai, whakamahia rānei te patuero ā-ringa.

    Rukea ngā ārai mata ki te ipu para. Kaua e whakamahia anō, kaua rānei e horoia ki te patu kitakita ngā ārai mata rangitahi.

    TE HUARAHI HEI TANGO I TĒTAHI ĀRAI MATA:

  • 29

  • MIQ 5888

    Kia ora. Hoki mai ki te kāinga!Kei raro nei ētahi ture māmā hei whai māu i a koe e noho ana i te wāhi whakataratahi.

    Mā ēnei ture koutou ko ētahi atu e haumaru ai, mā reira hoki e āwhina ki te haukoti i te horapatanga o KOWHEORI-19.

    E noho ki tō rūma E ākina ana koe kia noho ki tō ruma, hāunga ngā wā me mātua puta koe. Mā konei koe e haumaru ai i te noho whakaraerae, e haukotia ai hoki te horapatanga o KOWHEORI-19. Ki te pā mai te māuiui ki a koe, tēnā noho atu ki tō rūma, ka waea ai ki te kāhui kaimahi ā-hauora kei te wāhi noho. Mā rātou koe e tohutohu ki te mahi hei whai.

    Me mau āraiMe mau ngā ārai mata kua hoatu ki a koe i ngā wā katoa kei waho koe i tō rūma, i ngā wā rānei me tomo tētahi tangata ki tō rūma ki te whakatikatika, ki te whakapaipai rānei i tō rūma.

    Me 2 mita te tū tīrara Me ū ki te 2 mita te tū tīrara i ētahi atu i ngā wā katoa, hāunga ērā kei roto i tō ‘kāhui rāhui’ (tō whānau/hoa taupiri).

    Kaua e tomokiaKaua e tomokia te rūma hōtēra o tētahi kāore i roto i tō ‘kāhui rāhui.’