Hatti Hitit Uygarliklari

8/13/2019 Hatti Hitit Uygarliklari

1/117

M.. 2000


2/117

Gnein hi batmad usuz bucaksz

topraklar... Doa tanrlar, geyikler,gne kurslar, idoller... Hattua,

bugnk adyla Boazky, M 2000lerdehkm sren bir uygarln ve esiz birhazinenin bakenti. Adil hukuk dzeni,ticaret anlay, kltrel ve sanatsalbirikimiyle Hititler, Anadolunun en

grkemli uygarlklarndan biri.


3/117

lkemizdeki, 9 dnya mirasndan biri: Hattua Hitit devletinin bakenti olan hattuadnemin

mimarlk ve sanatnn odak noktas olmutur.

Kalntlar: Aa Kent, Yukar Kent, Byk kale (kral

kalesi) yazl kayadan olumaktadr. Buradabulunan kalntlar:

Kral saray, iki katl ariv yaps, (3500 ivi yazltablet bulunmutur) , hitit dneminden kalma drt

tapnak, antsal kaplar(kral kaps, sfenksli kap,aslanl kap,potrnli kap ve bat kaps), tanrteshupuntapna.


4/117


5/117

Anadolunun en nemli kltr M.:2500 den

sonra Hatti kltrdr. Mezopotamya yazlbelgeleri o srada Anadolu yu Hattiler inyurdu olarak tanmlamakta ve bir ok kk

kent devletinden sz etmektedir. Hattilerin kim olduu bilinmemekte ve dilleri

yakn dounun diline benzememektedir. ileribir maden teknolojisi gelitirdikleri

Alacahyk kazlarnda ki madeni eyabuluntularndan anlalmtr. Bu devirde

madenin ilenmesi,maden alverii , madeningetirdii yeni olanaklar olaslkla yeni birtoplum yapsnn ortaya kmasna neden olan

faktrlerin banda geliyor.


6/117

Hattilerinbamsz kentler evresindekurulan toplum hayatnn yerine, nce birkrallk,sonra Msrla,Babilleboy len

bir imparatorluun yaantsngemitir.M.. 1180de Trakyadan gelenkabileler Anadoluyu istila etmilerdir.Balkanlardan gelerek Anadolu Hitituygarln ortadan kaldrmtr.


7/117


8/117


9/117


10/117


11/117


12/117


13/117


14/117


15/117


16/117


17/117


18/117


19/117


20/117


21/117


22/117


23/117


24/117


25/117


26/117


27/117


28/117


29/117

Hitit mimarsinin en nemli zellii ve yeniliiantsal(abide-v) oluudur Anadolu'da alt blmleri kyklop (dev) biimi iri talardan oluan antsal

mimarlk eserleri Hititlerin eski krallk dneminde balamtr. Hitit sur duvarlar; baskn, saldr merdivenleri ve yeralt tnelleriyle

donatlmt. Hattua kent duvar, hcum ve baskn olanaklar ve salamrgsyle eski dnyada benzersizdi. ki yan dik eimli, uzun ve geni biryama zerinde kurulmu olan Hattua kenti, yedi byk tapna, yirmiyiakn kk tapna ve surlaryla dnyann en grkemli kentlerinden biriydi.

Hitit mimarlnda stun tannmyordu, stun yerine drt ke direklerkullanlyordu. Kentin byk tapnann d yznde btn duvar boyuncaykselen byk pencereler bulunmaktayd.

Hitit mimarlnn en belirgin zellii bakmsz (asimetrik) oluudur. Dinsel ve sivil binalarda olduu gibi kent plannda da bu tutum egemendir.

Baka bir deyile yaplar herhangi bir sralamaya, hizalamaya bal olmayp,eski Troia VI, Atina ve Bergama akropollerinde olduu gibi doal bir oluumiindeydi. Baz eserlerdeki bakml kaplar ise Hurri etkisiyle yaplmt.


30/117

Potern yapm iin, toprak, hendekbiiminde kazlr, ilk talarharszolarak (bindirme tekniiyle) gengeitli bir arabrakacak ekilderlrd. Daha sonra bunun sttoprakla rtlrd,

Buyap biemi Hititler'den nceAnadolu'da bilinmiyordu.

Potern


31/117

Asl tapnak bir i avlu etrafnda asimetrikolarak dizilen odalardan meydana gelmektedir.Sadece byk giri kaplar simetrik olarakdzenlenmitir.

Tanr heykelinin bulunduu klt odasnadorudan doruya deil baka bir ara odadangirilir.

Tapnak planlar birbirlerinin ayn deildir.Fakat giriler ve klt odas dzeni benzerdir.Antsal Hitit mimarisinin ilgin bir motifibyk ve simetrik kap yapsdr.

Kullanlan malzeme teknik ve biim asndanHititlerde ki Konut mimarisinin bugn OrtaAnadolu kyl mimarisiyle hemen hemen aynolduu sylene bilir.


32/117


33/117


34/117


35/117


36/117


37/117


38/117


39/117

Boazky (Hattua) ren yerinde M.. III.

binden itibaren yerleim grlmektedir. Bu dnemdeki kk ve mstahkem

yerlemenin Byk kale ve evresinde olduutespit edilmitir.

M.. 19. ve 18. yzyllarda Aa ehir'deAsur Ticaret Kolonileri a yerlemelerigrlmektedir ve ehrin adna ilk kez bu aaait yazl belgelerde rastlanmtr.


40/117


41/117

Hattua'taki ilk gelime dnemi byk bir

yangnla sona ermitir; bu yangnn sorumlusu Kuara kral Anitta

olduu sanlmaktadr. Belgelere gre hemen bu tahrihten sonra

yaklak M.. 1700 yllarnda yenidenyerleime alan Hattua 1600'lerde Hititdevletinin bakenti olmutur;

kurucusu tpk Anitta gibi Kuara kkenliolan I. Hattuili'dir.


42/117

Pimi topraktan trenseliki kaplar, Eski HititDnemi,

M.. 16. yzyl,Ykseklikleri 90 cm.,Frtna tanrsnn ikiboasn simgelemektedir.Anadolu Medeniyetleri

Mzesi


43/117


44/117

Boazky (Hattua) Sfenski


45/117

Hititler feodal yapl gl bir politik rgtkurmulardr.

Bununla beraber,Hitit idaresinde Anadolununhomejen bir toplum yaps yoktur. Ve bize kadar gelen sanat eserleri de Hitit

genel ad altnda tannan bu an deiiktoplumlarna ait rnler olarak eskiden beri

grlen gelimeleri srdrmektedir. M.. 1750ye kadar geen devrede tasarm

anlamnda gelimi bir mimarininvarln,deiik sitlerde,zellikle Kltepe debuluyoruz.


46/117

lk ada Anadolu da kurulan btn devletlerkrallkla ynetiliyordu.Hititler de kralieler de geni yetkileresahipti.

Hititler de Tavananna nvanverilen anakralie,kral olmad zaman devleti kral adnaynetirdi.Hititler de Pankuad verilen meclis vard. Bumeclisde nemli devlet meselelerigrlrd.Bu meclis gerektiinde kral vekralieyi yarglard.Hatta mahkum bile

edebilirdi.


47/117

lk Anadolu da kurulan devletlerin hepside oktanrada l dine inanyorlard. (politeizm)

Hititlerdetanr says ok fazla olduundanHititlerin lkesine Bin Tanrl li denirdi.

nanlara gre tanrlar ayn insanlara benzerve insanlar gibi yaard.

lmden sonra dirilmeye inanrlar bundandolay da mezarlarn kayalar oyarak oda

eklinde yaparlar ve ilerine kiisel eyalarnda koyarlard. Tanrlara kurban keser ve yiyecek iecek

sunarlard.


48/117

insanlarn fiziksel beden ve ruhtan olutuudncesi byk olaslkla Hititler 'de devard ve ruhun lmden sonra da var olduuve yeraltna gittii dnlmekteydi.

Hatta burada lye annesinin yol gsterdiide dnlmekteydi.

Muwatalli'den sonraki tabletlerde de lmgnnn "anne gn" diye anlmas builikiyi gstermektedir.


49/117

En n mli c n k l d k li nin lm


50/117

En nemli cenaze kral ya da kralienin lmdolaysyla yaplmaktadr.

Gerekten de Boazky vesikalar arasnda "EerHattua'ta byk bir hadise olursa,yani kral vekralie tanr olursa" etiketini tayan lmetinleri ele gemitir.

Bu metinlere gre kral veya kralie tanr olunca,bykler onun iin alamaya balard.

Hemen bir sr kurban edilir ve ruhu iin de

arapla iki kurban takdim edilirdi.

Ayn gnn akamnda yine bir kei kesilir vemevta bir arabaya konularak hususi surette

kurulan bir adra gtrlrd.

Burada tekrar kanl kurban ve iki kurban


51/117

Burada tekrar kanl kurban ve iki kurbanyaplrd.

Bundan sonra tablet krlmtr.

Fakat baka bir metinde ertesi gn ihtiyarkadnlar kzgn bir atei arapla sndrdklerinegre, l geceleyin yaklmaktadr.

htiyar kadnlar ateten kemik bakiyelerini

toplayarak bunlar ileri yala doldurulmumleklerin iine koymakta ve balahere bu kaplarmabedde, belki de Yazlkaya'nn kkgalerisindeki hcrelerde muhafaza etmekteydiler.


52/117


53/117


54/117


55/117


56/117


57/117

llerini sa yanna

yatm hockerpozisyonunda toprakiine atklar

ukurlara

gmyorlard. ukurtalarla rlyor,st aala kaplanptoprakla rtlyordu.

Sonra l yemeiyeniyordu. Kurbanhayvannn kemikleri

mezarn stne

sralyorlard.


58/117


59/117

Anadolu da kurulan ilk a medeniyetlerindeinsanlar eit hak ve zgrlklere sahip deillerdi.

lke sosyal snflara ayrlm durumdayd. Hititlerde kral ve ailesi, soylular, askerler rahipler ve

kleler olmak zere sosyal snflar vard.busnflarn hepsinin ayr ayr haklar varkenklelerin hemen hemen hibir haklar yoktu.

Hititler de snflar aras ilikiler kanunlarla

belirlenmiti. Mal sahibi olma, miras, evlenme,boanma da kanunlarla belirlenmiti.


60/117

Karde ilikileri ve evlilii ok kt karlanrd. Ensest ilikinin

cezas lmd.

Kadnla erkek edeerdi. Ayrm yaplmazd. Harem sadecesarayda vard . Halk arasnda ok elilik gelenei yoktu.

Kralienin de yetkileri krala yaknd.

Evlenecek erkek kzn babasna Kuata denilen balk parasverirdi.Erkek evlilikten vazgeerse paray geri alamazd.

Evlendikten sonra kadn zina yaparsa cezas lmd.Evli erkek zorla birine sahip olursa cezas ard ama kadnnevinde yakalanrsa ceza yoktu.Hititlerde boanma ve veraset kanunlar da ele gemitir.Tabletlere gre aile en az 8-10 kiiden oluuyordu.


61/117


62/117

Hititlerde herkes askerlik yapmakla grevli idi.

Sava arabalarnda biri src, ikisi oku savabulunurdu.

Askerler; ok, mzrak, kalkan, balta, topuzla savarlar,

bellerinde kamalar olurdu.

Kale komutanlar vali olarak grev yapyorlard.

Orduda binba, yzba, onba gibi rtbelerin olduunubiliyoruz.

Askerler; Piyade Askerleri, Araba Savalar, jandarmaaskerleri, istihkam askerleri, deneyimli askerler gibisnflara ayrlrlard.


63/117

Kargam buluntusu, ki sava kabartmas.

Bazalt, h: 130 cm. M.IX. yy.


64/117

nsan yaamna ve kiilik haklarna byk nemvermilerdir.

Krallk topraklarnda herkes dininde ve dilinde serbestti.

Aalayan ve acmasz cezalar uygulamazlard. kencetasvirlerine hi rastlanmamtr.

lm cezalar by yapanlarla ve krala kar gelenlereveriliyordu.Kraln lm cezasn kaldrma yetkisi vard.

Klelerin bile haklar vard.*zgr bir kadnla evlenebiliyorlar, kadnlarzgrlklerini kaybetmiyordu.*Balk paras zorunluydu. Ayrlsalar bile ocuklar

paylalrd.*Kleler parasn deyerek zgr kalabiliyordu.


65/117


66/117

Boanma belgesi


67/117

Hitiler ve Urartular ivi ve resim yazs(hiyeroglif) kullanmlardr.

Hititler Mezopotamya medeniyetlerinin

destanlarn tercme edip kullanmlardr.

Hititler tarih yazclna nem vermiler, Analad verilen yllklar yazmlardr ve bir yl iindemeydana gelen olaylar tarafsz olarak yazlm vetanrlara sunulmutur.


68/117


69/117

H l 'd b l b d H d b d


70/117

Hititler'de bir ilgin bayram da Hadauri bayramdr. Bu bayramn ne detayl ne de ksmi bir tasviri mevcut

olmadndan, dier bayramlarda sk sk karlatmz,iki, ekmek, trl hayvanlar ve deiik yemek trlerinin

sunulup sunulmad bilinmiyor .

Hadauri bayramnn getii tm metin yerlerinde kurban

hayvan olarak koyunun sunulmas, bu bayramdierlerinden ayran en byk zelliktir. Bu bayramn bir baka zellii de, lkbahar ve Sonbahar

olmak zere ylda iki kez kutlanmolmasdr."

Bu bayram Gne tanr, Frtna tanrs ve baz Hattikkenli tanrlarn tapnanda kutlanmaktadr. Bu

bayramn ayrca AN.TAH.SUM.SAR (bitki bayram)iinde de kutlanm olunduu dnlmektedir.


71/117

Gne kurslar ve hayvan ekilli amblemler,

bir sopann ucuna taklarak, rahipler tarafndantrenlerde tanrlard.

Gne Kurslarnn ortasnda duran boa, geyik, aslan gibihayvanlar tanrlarn sembolleri veya taptklar hayvann

heykelciiydi .Boa; en byk tanr olan Gk Tanrsnn semboldr.

Kursu evreleyen yuvarlak kainat, etrafndan nlar

kmas; gnei, ortasndaki hayvan; bir tanry, sallandkases karan kk embercikler; yldzlar, .

Kral amblemlerinin hepsi bir ift boa boynuzu tarafndantanmaktadrlar.


72/117


73/117


74/117


75/117

Dnyada ilk kez kayakabartma sanatn hititler

balatmtr.

Bulunanlar Ivris veYazlkaya kabartmalardr.


76/117

Hitit heykeli btn bu dnemin heykeli gibi dinle ilgiliolarak ortaya kmtr.

Anadolunun bir ok blgesinde bu an kabartmalarzellikle duvarlarn alt ksmlarn kaplayan taortostatlar (kerpi tuladan duvarlarn alt ksmlarn

korumak iin kullanlan ta levhalar) zerinde ve kayalaraoyulmu olarak grlr.

Dini konulu Hitit kabartmalarnn ematik,hareketsiz ve

etkisini figrlerin ritmik diziliinden alan bir slubuvardr.

zellikle Boazky kazlarnda seramik,bronz yada fil

diinden yaplm kk tanr heykelleri bulunmutur.


77/117


78/117


79/117


80/117


81/117


82/117


83/117

Hitit kltrnde mzik dinsel ynyle nekar.

ounlukla kraln barahip sfatyla ynettii klttrenlerine, tanrlardan bol hasat, bol hayvandilemek, yaplacak bir savata onlar yardma

armak, diplomatik anlamalarda onlarnahitliinden yararlanmak, kuraklk veya salgnhastalklar defetmek gibi amalar yklenirdi.

Mzik ve dans, bu trenlerin z ve biiminioluturan nemli bir unsurdu.


84/117


85/117


86/117


87/117


88/117


89/117


90/117

Hititlerde zgn bir mitolojiden sz etmek oldukagtr.

Hitit efsaneleri ok gl bir ekilde Hurri, Hatti veMezopotamya etkisinde kalmtr.

Hitilerden gnmze gelen efsanelerde bu etki akagrlmektedir.

Hitit efsaneleri Yunan mitolojisine kadar srekliliinikorumutur.

Gnmze gelen belli bal Hitit mitoslarnda bu etkiler

daha iyi grebiliyor


91/117


92/117

M.. 1274 tarihinde II. Ramses ile Muvattalli arasnda Kade nndebyk bir meydan sava yaplm ve Kade Bar Antlamas ilesonulanmtr.

Bu antlamaya bal olarak II. Ramses savatan nce ald yerleriboaltm, Kade ehri Hititlere kalmtr.

Kade Bar Antlamas srasnda orduda kan bir isyanda, Muvattalli

ldrlmtr.Antlama, onun yerine geen III. Hattuili tarafndan imzalanmtr.

Bu antlama dnya tarihinde eitlik ilkesine dayanan en eskiantlamadr.

Antlama ivi yazsyla gm plakalar zerine Akada olarakyazlmtr.

Ayrca Kraln mhrnn yannda Kralienin mhr de vardr.


93/117


94/117

B tl l h l k l l


95/117

Bu antlamann gm levhalara kaznm olan aslmetinleri kayptr.

Msr'da tapnaklarn duvarlarna kaznanantlamann bir nshas da, Boazky (Boazkale)

kazlarnda kil tablet olarak bulunmu olupstanbul Arkeoloji Mzesinde sergilenmektedir.

Kade antlamasnn Hattua'da bulunan ivi yazl

tabletinin bytlm kopyas, New York'taBirlemi Milletler Binasnda asldr.


96/117


97/117


98/117


99/117


100/117


101/117


102/117

En erken Hitit ann tek renkli,krmz cilalkarakteristik bir yzeyi vardr.


103/117


104/117


105/117

ARAZ BAI BELGES KL (M 1650)


106/117


107/117


108/117


109/117


110/117


111/117


112/117


113/117


114/117


115/117


116/117

Hitit Krall;M.. 1200'deki Deniz Kavmi Glerisonunda Trak asll kavimlerin basklar sonucu
http://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=M%C3%96_1200&action=edit&redlink=1http://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=M%C3%96_1200&action=edit&redlink=1


117/117

yklm.

M 750ylndaFriglerinyerleimine sahne olmutur.

Hellenistik ada ise Boazky; byke bir yerleimalan olmaktan te gidememitir.

Bizans anda da iskan edildikten sonraBoazkye18. yzyldabugnk sakinleriyerlemitir.

Antik Hattua harabeleri ile Yazlkaya Ak HavaMabedi birer ak hava mzesi olarak nem tamaktaolup, ayrca; Milli Park projesi kapsamna alnm ve
http://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=M%C3%96_750&action=edit&redlink=1http://tr.wikipedia.org/wiki/Friglerhttp://tr.wikipedia.org/wiki/18._y%C3%BCzy%C4%B1lhttp://tr.wikipedia.org/wiki/18._y%C3%BCzy%C4%B1lhttp://tr.wikipedia.org/wiki/Friglerhttp://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=M%C3%96_750&action=edit&redlink=1

Documents

Hatti Hitit Uygarliklari