Hastanemizde Izlenen ve Yakin Bak:im GerektirenZehirlenme Olgularinin Geriye Dönük Olarak

Degerlendirilmesi

DZM.DR. HA'i."'RILEVENT YILMAZ*, YARD.Doç.DR. NURDAN EVLIYAOGLU*, DR. :MELTEM PIRTI*,DR. PELIN ERDOGAN**, DR. DILEK AYKANAT**

• Çukurova Üniversitesi Tip Fakültesi Çocuk Sogligi ve Hastaliklan ABD, Adana•• Çukurovo ÜniyecsitesiTip Fakültesi. Adana

ÖZET

Bu çallSmada Ocak 199D-Mwt 1994 (arihLeri arasinda Çukurova Üniversilesi Tip Fakültesi Balcaii Hastanesi Çocuk Sagligi ve Has­1aliklan ABD Yakin Bakim Servisende yatinlarak izlenen 92 zehir!enme olgw;u geriye dönük olarak degerlendirildi. Zehirlenme olgu­larinin yatan hastalara orani %1,1 idi. Olgular 3 ay-14 yas(medyan 3.0 yas] arasinda degL,<;iyordu. Kizi Erkek orani 0.95 idi. Etkenolarak en çok norifarmakolojik cyanlar(%46.7), sonra sirasiyla Jarmakolojik cyanlar(%43 ,5), yilan·akrep sokma1an/%10,8) ve bilin­meyen qjanlar{%6,S) gdmekteydi. Zehirlenmeler en JazLa kaza sonucu(%84,8] 01mak1ayken, özkiyim amaçli[%7,6) ve iatrojenik sebe­bli[%6,5) olanlar daha azclL Özktyim amaçii zehirlenmelerm tümü 8-]4 yas grubundan idi. Zehirlenmelerdeki ölüm orant %8.6 idi.

Anahtar Sözcükler: ZehJrlenme. Çocuklar. EpldemJyolojl

SUMA1.lI.RY

RetrospecUve evaluaUon of pediatric poisoning cases who need intensive care

In this study, 92 poi.<;oning cases who were hospilali2ed in 1he In!ensive Care Unil dJ Children a! the Medical Faculty dJ ÇukurovaUniversiIy between Jantiary ], ] 990 and March 30, ] 994 ivere reviewed re1rospectivdy. The ra1io q( the poisoning cases to aU pa­tients in hospital was ],] %, Ages mnge Jrom 3 mon!hs 10 ] 4 years(median age 3.0 years). Nonpharmocologic agents were themost corrunon of poisoning(46 %), drug poi.<;oning accounred for 43.5%. snake and scorpion biles Jor ]0,8 %. and unknown origins

Jor 6,5 % to oj all poisoning cases. Acciclental cases t01aled 84.5 % while 7.6 % were repor1ed as sulcidal and 6.5 % a$ ia1rogenic.The age oj all the sui.cicle attempts Jor children was beMecn 8 years and] 4 ycars. Deaths accounted 8.6 % .ror poisoning cases.

Key Words: PoJsonlng, Children. EpidemJology

Çocukluk çaginin önlenebilir acil hastaliklari arasinda yerala.ri zehirlenmeler sik görülen önemlt sorunlardan biridir.Olgulann çogunlugunun k--üçük yaslarda ve toksik mad­delerin yanlislikla alimi sonucu olmasi. alle büyüklerinin

gereki! önlemler! almamalarina bagli oldugunu açikça gös­termektedir. Bu durum su ana kadar yapilan görsel ve

yazili bilgilendirmelerin toplumun tam olarak bilinçlendi­rtlmesinl saglayamadigini ortaya çikarmaktadir. Zehirlen­melerle ilgili epidemJyoiojik ve klinik verilerin incelenmesi.bunlardan korunmada etkili olabilecek öneri ve yöntem­

lerin saptanmasinda yol gösterici olabiiir. Bu çalismadahastanemizde yakin bakim gerektiren çocukluk çagi zehtr­lenme olgularinin epidemJyolojik ve klinik özelliklerinindegerlendirilmesi amaçlandi.

Gelis Tarihi: 26.2.1996

Yazisma Adresi: UZM.DR HAYRI LEVENT YILMAZÇukurova ÜnNersitesl Tip FakiHl.l!tsi

Çocuk Sagligi ." Hastaliklari ABD. Adana

MN DOKTOR 4/6 ARALIK 1996

Kabul Tarihi: 28.101996

GEREÇ VE YÖNTEM

Çukurova Üniversitesi Tip Fakültesi Balcali Hastane­si Çocuk Sagligi ve Hastaliklari Klinigrnde Ocak 1990­Mart 1994 tarihleri arasindaki dört yil iki aylik süredeyatinlarak izlenen ve yakin bakim gerektiren 92 zehir­lenme olgusu geriye dönük olarak degerlendirildi. Buçalismaya Çocuk Acil Gözlem Servisi'nde yatinlan veyayakin bakim gerektirmeyen olgular dahil edilmedi. Hastakayit defterlerinden zehirlenme tanisi ile Yakin BakimServisl'nde izlenmJs olgular saptanarak, bu olgularin do­syalan çikartildi ve yas. cins. geldigi yöre.sosyoekono­mJk durum. anne ve babanin ögrenim durumu. zehlr­lenme etkenI. toksik maddenin alinis yolu ve sekli. öz­kiyim amaci varsa nedeni. basvuru yakinmalari. klinikizlem sirasindaki semptom ve bulgulan. bazi laboratu­var degerleri ( kan sekeri. sodyum. pota.<;yum. kan gaz­lan), uygulanan tedaVi sekilleri' hastanede kalis süresive sonuç (saglam. sekel ve ölüm) verileri degerlendirildi.Bu veriler rrablo l)'de görüldügü sekilde gruplandirildi.

327

YILMAZ VE ARK.· ZEHiRLENME OLGULARiNIN GERiYE DÖNÜK OLARAK DEGERLENoiRiLMEsi

Tablo 1. Çalismada incelenen verilerin gruplandinlmasi

Tablo 2. Oigulann yas gruplanna ue cinsiyete göre dagiltmi

Kiz ErkekToplam

Yas

Sayi(%)Tüm OlgularSayi(%)Tüm OlgularSayi%

Içindeki %'siiçindeki %'si

0-12 Ay

4(36,4}4,3 7(63,6)7,6 1111.9

13 Ay-3 Yil

22(53,6)23,9 19(46,320,7 4144,6

3-7 Yil

7(29,2)7,6 17(70,8)18,5 2426,1

8-14 Yil12(75)13,' 4(25)4,3 1617,7

TOPLAM

4548,9 4751.1 92100,0

Geldigi Yöre

Sosyoekonomik Durum 1

Ögrenim Durumu

Toksik Maddenin Alinis 1­

Sekli

Toksik Maddenin Alinis 1­

Yolu

Zehirlenme Etkeni

'-Adana-Merkez 2-Adana--Ilçe 3-Adana-Köy 4-Adana Disi-Merkez

S-Adana Disi-Ilçe 6-Adana Disi-Köy

-Iyi 2-0rta 3-Düsük

1-0kuryazar degil 2-0kuryazar 3-llkokul 4-0rta-Lise5- Yüksekokul

Yanlislikla 2-Bilerek 3-iatrojenik

Oral 2-Cilt 3-Solunum Yolu 4-Parenieral S-Reklal 6-Diger

l-Psikofarmakolojik 2-Analjezik-antipiretik 3-Kas gevsetici4-Antikonvülzan ajanlar S-Sedatif-hipnotikler 6-Kardiyevasküler ajanlar

7-Antibiyotikler 8-Periferik vazekonstrüktif ajanlar 9-Atropin10-0rganofosfai l1-Karbamatlar 12-Rodentisidler 13-Klorohidrekarbon

14-Hidrekarbonlar lS-Agir metaller 16-Mantar H-Bozuk gida 18-Hayvanisirik ve sokmalari 19-Nedeni bilinmeyenler

kip edilmis. bunlardan92' s1(%1.1) "zehirienme"tanisi almisti. Olgularinyaslan 3 ay lle 14 yasarasinda idi (ortalama4.2±3.4, medyan 3.0) (Sekil 1 ve Tablo 2).Kiz/Erkek orani 0.95olarak bulundu.

Olgulann yasadikla­n yöreler siklik sirasinagöre Adana-Merkez 33olgu[%35.7), Adana-Ilçe15 olgu(%16.2), Adana­Köy 17 olgu[%18.5l.Adana Disi-Merkez 210Igu(%22.7l. AdanaDisi-Ilçe 3 olgu(%3.3L.Adana Disi-Köy 3 01­gu(%3.3) idi. Bu sonuç­lara göre 11 merkezle­rinde görülen olgu sayi­si 54(%58,7). ii merkez­leri disindaki olgu sayi­si !se 38(%41,3) olaraksaptandi.

Olgulann yedisinin(%7,S) ailelerinin so­syoekonomJk durumlarikö tü. 59' unun [%64,1)orta ve 26'si (%2&;2)Ise iyi idi.

Olgulann anne vebabalannin ögrenim du­rumu Ise {Tablo 3)'degörülmektedir.

Tablo 3. Olgulann anne ve babalarinin Ögrenim durumlari

Degerlendirmenin yapildigi dört yil1k1 aylik süre IçindeÇocuk Acil PolikIl­nigi'ne 40313 hastabaSvurdu. Bunlar­dan zehirlenme ta­

nisi alan 379 olgu­nun 92'sl(% 24.3)yakin bakim gerek­tlrmist1. Ayni dö­nem içinde ÇocukServ1s1'nde 8104

hasta yaunlarak ta-Sekil 1. 0Igi.i.lariri Yas GruplannaGöre Dagilimi

o2(%2,2)

YüksekogrenimOrta-Lise

16(%20,6)

39(0/042,4)

Etken olan maddelerin alinis yollari siklik sirasinagöre oral (80 olgu. % 8S.9). parenteral (12 olgu. %13.0)ve solunum yolu (1 olgu. %1.1) seklinde idl. Bu olgu-

Zehirlenme olaylari­nin aylara göre dagilimi[Sekil 2)'de görül­mektedir. Bu dagilimincelendiginde olaylarinen sik nisan. haziran.temmuz. agustos veekim aylarinda: en az!se mayis ve kasim ay­Iannda görüldügü dik­kati çekmektedir.

Zehirlenmelerin % 84.8'si (78 olgu) kaza sonucu. %7.S·si (7 olgu) özkiyim amaciyla. % S.5·u (S olgu) iatro­jenik olarak % 1.1·i lse (1 olgu) hem kaza sonucu hemde latrojenik sebebl1 id1. Bu son olguda kaza sonucuorganofosfat zehirlenmesi olan hastaya fazla dozda atro­pin verllmesine bagli atropin zehirienmesi meydana gel­misti. Özkiyim amaci olan 7 olgunun tümü 8-14 yasgrubunda idi. Bunlardan S'I (%83.3) kiz ve sadece 1'1(%16.7) erkekti ( kiz/erkek orani 5/1 idi). Ozkiyim amacitasiyan zehirlenme olgularinda rastlanan etken maddelerve risk faktörleri [Tablo 4)'de görülmektedir.

Ilkokul

44(%47,8)

37(%40,2)

BULGULAR

28(%30,4)

14{%15,2)

Sadece Okuryazar

4(%4,3)

o

Okuryazar olmayan

Anne

Baba

MN DOKTOR 4/6 ARALIK 1996

328

YILMAZ VE ARK.- ZEHiRLENME OLGULARiNIN GERiYE DÖNÜK OLARAK DEGERLENDiRiLMEsi

lardan birinde etkenler hem oral (organik fosfor) hemde tedav1 sirasinda verilen asm dozdaki atropln nede­

nlyle parentera! yoldan alinmis idl. Toksik etkenl pa­rentera! yoldan alan 12 olgunun 10'u akrep ve yilan

sokmalanna. 1'1 kiistallze penlsll1ne, dIgeri Ise organo­fosfat zehirlenmesinin tedav1s1 amaci ile verilen atroplnebagli idl.

Zehirlenmeye neden olan maddeler siklik sirasina

göre lfablo 5)'de görülmektedIr.

Hastalarimizin tümü akut zehirlenme olgusu idl. 01­gulannuzin basvuru yakinmalari ve fizik baki bulgulanlfablo 6)' da görülmektedir,

9 10 11 12

1%"12.'.:':.' .~':.

3 " 5 6 7

Aylar

Sekil 2. Olgularin Ayarlara. Göre Dagiltml

2

8

6

"2

10

12

Olgu Sayisi14

Tablo 4, Özlcryim amaçli zehirlenmelerde etken olan maddeler ve risk Jakt.örleri

Etken Madde SayiOl' Risk FaktörleriSayi%·lO

Psikofarmakolojik

571.4 Aile içi çatisma 314,3

Analjezik-Antipiretik

114,3 Çevre baskisi 114,3

Organofosfal

114,3 Sebebi bilinmeyen228,6TOPLAM

9~TOPLAM7100,0_

0: Yüzdeler özkiyim amaci olan 7 olgu üzerinden hesaplanmistir.~: Bazi olgularda birden fazla etken madde sorumludur.

Tablo 5, Zehirlenmeye neden olan maddeler

ETKEN MADDE

0-12 Ay13 Ay-3 Yil3-7 Yil8-14 YilTOPLAM

Sayi

%

Farmakolojik Ajanlar

8129104043,5

Psikofarmakolojik

04561516,3

Amitriptilin HCl023055.4

Haloperidol000222,2

Digerleri

022488,7

Analjezik-Antipiretik

54121213,0Asetil salisilik asit

521199,8

Digerleri02024_ 4,3

Antikonvülsifler021255.4

Karbamazepine021144,3

Difenilhidantoin000111,1

Sedatif. Hipnotilder200022,2

Kas Gevseticiler

011022,2

Kardiyak Glikozidler010011.1

Antibiyotikler100011.1

Periferik Vazokonstriktif001-011.1

Nonfarmakolojik Ajanlar

3·271034346,7

Organik Fosfor110421718,5

Karbamaiiar150066,5

Rodentisidler160077.6

Kiorohidrokarbonlar012033,3

Bozuk Gida002022.2

Hidrokarbonlar031155.4

Mantar011022.2

Bakir010011,1

Hayvan isirik/sokmasi02531010,8

Bilinmeyen Ajanlar024066,5

TOPLAM1143281699

MN DOKTOR 4/6 ARALIK 1996

Organofosfat zehlrlen­

mes'i olan i7 olgununbasvuru yakinmalan ve

fizik baki bulgulari iserrablo 7)'de görül­mektedir.

Olgulann bazi labora­tuvar bulgulari (Tablo8)'de görülmektedir. Kan

gazlan te tki kin e gerekduyulan 71 olgunun<1041.3'inde asidoz.

%5.4'ünde a1kaloz sap­tandi. Tüm olgularino/047.8"inde hiperglisemi.%2.2·lnde hipoglisemi;%38,0'inde ise elektrolit

dengesizligi saptandi.

Olgular h astanem1zegeldikten sonra Çocuk

Acil Polikliniginde ve Ço­cuk Servisinde yapilantedav1 yöntemleri rrablo

9)'da görülmektedIr, KandegIsImi yapilan 4 olgu­nun 3'ü 2 yasinda. 1'1Ise i yasinda; 3'ünde sa­lisilik asit i'lnde mepro­bamat ve parasetamal et­

kendi. Perlton dializi ya­pilan 2 olgudan i'Indemeprobamat ve paraseta-,mol. digerinde ise salisi­lik asit etkendi.

Olgularin hastanedeyatis sürelerl i-i4

gün(ortalama 3.4±2.5gün. medyan 3 gün) ara­sinda degismis ve toplam

3 i6 gün hastane yatagizehirlenme olgulan tara­findan kull an ilnu sti, Bu

olgularin 83'ü(%90.2) sIfaile taburcu olurken

8'1(0/08.6) kaybedilmis.

1(% 1.1) olgu Ise kaçmI­nusu. Ölümle sonuçlananolgular ortalama 2.0

YILMAZ VE ARK.., ZEHiRLENME OLGULARiNIN GERiYE DÖNÜK OLARAK DEGERLENDiRiLMESi

Tablo 6. Zehir/enme olgu1anmn basvuru yakinma/an L'e fizik baki bu1gulan

Gel1sm1s ve gelismekte olan ülkelerde enfeksIyonhastaliklarina bagli ölümler azalmaktayken, teknolojik

gelismelerin getirdigiyeniliklerle birliktegünümüz insani ka-zalar!a daha sik

yüzyüze gelmekte-dir, Amerika

Birlesik Devletle-ri'nde ve Almanya­

'da 1964'te yapilanbir çalismada kaza­lar ölüm nedenleri

arasinda dördüncüsirada iken, i ülke­mizae Devlet Ista­tistik Enstitüsü'nün

verilerine göre 1-4yaslarinda dördün­cü, 5-14 ve 15-24

yaslannda !lk sira­

da yer almaktadir.2Demiroglu ve arka­daslarinin i Yenikentbelde merkezinde

yaptiklari bir ça­lismada zehirlenmc­ler ev kazalari

içinde üçüncü sira­da, bir' baska ça­

lismada Hacette?eÜniversitesi Tip Fa­külteSi ArastirmaHastanesi Acil Poli-

kJinigrne basvurankazalar Içinde%27,3 oranla,

düsmelerden[%46)

sonra ikinci sirayialmaktadir. i Hasta­nemiz Ac!l Servi­

si"nde yapilan birçalismada ise zehir­lenmeler kazalar

Içinde dördüncü si­rayl(%6,9) almakta­dir.3

%

1,1

1,1

1.1

1,1

1.1

1,1

44,5

26,1

23,9

22,8

20.6

18,3

18,3

17,4

15,2

10,9

9.8

9.8

7,6

6.5

5.4

5.4

4.3

4,3

4,3

4,3

4.3

3,3

3,3

2.2

2,2

2,2

2,2

2,2

2,2

1,1

1,1

1,1

Olgu Sayisi

16

41

24

22

21

19

17

17

14

10

9

9

7

6

5

54

4

4

4

4

332

2

2

2

2

2

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1Bu çalismada:

dört yil iki aylik birsürede Yakin Bakim

Servisi'nde yatinla­rak izlenen ve tedavi

gören zehirlenme ol­gulari Çocuk Servi­si'nde yatirilarak iz­lenen tüm hasta­

larin %1.oni, Acil

Polikl1nig1'ne basvuran zehirlenme olgularinin Ise%24,3'ünü olusturmaktadir,' Elazig'da yapilan benzer birçalismada zehirlenmeler yatarak tedavi edilen hastalariçinde % 2,3:4 Isparta'da %3,5:5 Trabzon'da %2,7:6 Bom­bay"da %1 1.9,7 Barbados'da 0/048 bulunmustur, Hastane­mizde 1988 'de yapilan bir çalismada Ise Acil PoIikli­nig1'ne basvuran hastalar içinde zehirlenme olgularinin%1. 7 oraninda oldugu blldir1lrn1st1r,9

Bulgular

Tasikardi

Leta~iKonia

MiyozisDerin tendon reflekslerinde artma

Derin tendon reflekslerinde azalma

Konvulsiyon

Babinski (+)'ligiMidriazis

Tasipne

Aspirasyon bulgulariParezi

Hipersalivasyon

Siyanoz

HallüsinasyonAriimi

Hematemez

Bra·jikardi

Hipertermi

Rijidite

Ajitasyon

Fassikülasyon

Dispne

Agiz kurulugu

Hipotansiyon

Karin cildi refleksi kaybi

Distansiyon

HipertansiyonSolukluk

Asiri terlemeMelena

Ciltte döküntü

Wheezing (HiSil!l)Tremor

Ataksi

Bradipneishal

Flushing

Priapismus

%

51,1

34,8

21,7

18,5

13,0

11.9

8,7

6,5

6,5

6,5

5,4

5,4

4.3

4.3

4.3

4,3

3,3

3,3

3.3

2,2

2.2

1.1

1.1

1,1

1,1

1,1

1,1

1,1

1,1

1,1

1.1

1,1

1,1

Olgu Sayisi

47

32

20

17

12

11

86

6

6

554

4

4

4

3332

2

1

1

1

TARTISMA

Yakinmalar

yasinda: 3'ü kiz, 5'1 erkekti, Bu olgulardan S'inde sall­silik asit, I'inde organofosfat, I'inde trlchIophns mono­

sodlum zehirlenme etken! iken: i olguda etken sapta­namadi.

Kusma

Havale

Uykuya egilimKoma

Yüksek ates

Tasikardi

Asiri lükrük salgisiMorarma

Sik sik soluma

Solunum sikintisi

Karin agrisiIshal

Hayal görme

Bas agrisi

Bulanik görme

MiyozisTerleme

Kanli kusma

DengesizlikEllerde titreme

Kas sertligiÖdem

Asiri gözyasi salgisiSarilik

Çift görmeVücutta kizariklik

Kanli gaita

Kulak çinlamasi

Yüksek tansiyon

Hirçinlik, huzursuzluk

Karinda siskinlik

istahsizlik

Agizda kötü koku

MN DOKTOR 4/6 ARALIK 1996

YILMAZ VE ARK.· ZEHiRLENME OLGULARiMN GERiYE DÖNÜK OLARAK DEGERLENDiRiLMEsi

Tablo 7. Organofosfat zehirlenles! olan olgulann basvuru yakinmalan ve .fizik bala bulgulari

11.8

i 1 ,8

1,8

5.8

5,8

5,8

5,8

5,8

5,8

5,8

5,8

11,8

76,5

58,8

41,1

29,4

23,5

23,5

17,6

17,6

17,6

11,8

%Sayi

3

10

7

54

4

3332

2

2

2

2

1

1

1

1

1

1

1

1

Olgularin yaslari3 ay ile 14 yas (or­talama 4.2::3,4: me­dyan 3,0 yas) ara-sinda degismeklebirlikte olgularin%45'i 13 ay-2 yasarasinda bulunuyor­du, Tunç ve arka-daslan 5 Isparta'dayas ortalamasini3,72±O,16 yas sap­taI11Jsken bunlann%71,2'inin 13 ay-4yas grubunda ol­dugunu bildirmisler­dir. Uçar ve arka­daslan 6 Trabzon' dazehirlenme olgulari­nin 13 ay-4 yasarasinda %53,1: Ay­gün ve arkadaslari4Elazig'da ayni yasgrubunda %49 ola­rak bildirmislerdir,Isparta'da yapilançalisma disinda 4yas altinda meyda­na gelen zehirlen-mder tüm olgularinyaklasik yarisiniolusturmaktadir.Küçük yaslarda ze-

hirIcnmelerin daha fazla görülmesinin nedeni: buyaslarda çocuklarin daha merakli, arastirici. hareketlive her gördügü maddeyi tanimak amaciyla agzina almaegiliminde olmalaridir,

Bu çalismada erkeklerde kiz çocuklarina göre zehir­lenmenin bIraz daha fazla görüldügü saptandi(klZ/ erkekorani 0,95). Daha önceki yayinlar incelendiginde ise baziçalismalarda kizlarda, bazilarinda erkeklerde daha fazlagörülmekle beraber olgularin sayica birbirine yakin oldugugözlenmistir. 4-9

Miyozis 1

Derin tendon reflekslerinde azalma

Tasikardi

Le tarj iKoma

Hipersalivasyon

Aspirasyon bulgulari

Tasipne

Babinski (+)'Iigi

Midriazis

Bulgular

Fassikülasyonlar

Derin tendon reflekslerinde artma

Kusma

Parezi

Konvulsiyon

Ajitasyon

Siyanoz

Hematemez

Bradikardi

Melena

Flushing

Dispne

Yakinmalar Sayi%

Tükrük salgisinda artma

423,5

Hipotansiyon

423,5

Bilinç bulanikligi

317,6

Koma

3,17,6

Miyozis

211,8

Hipertermi

211,8

Ishal

15,8

Dispne

15,8

Agizda kötü koku

15,8

Tasipne

15,8

Kas sertligi

15,8

Uykuya egilim

15.8

Konvulsiyon

15.8

Karin agrisi

15,8

Melena

15,8

Tasikardi

15,8

Sarilik

15,8

Göz yasi salgisinda artma

15,8

Tablo 8, Olgulann laboratuvar bulgulan

Laboratuvar

Bulgulari

NormalDüsükYüksek

Kan Sekeri

46(%50)2(%2,2)44(%47,8)

Sodyum

69(%75)12(%13,0)11(11 ,9)

Potasyum

80(%86,9)3(%3,3 )9(%9,8)Normal

AsidozAlkaloz

Kan pH'sl'

28(%30.4)38(%41,3)5(%5,4)

': Endike olmayan olgularda kan gazi Ietkiki isienmemistir

Tablo 9. Olgulara uygulanan tedavi yöntemleri

Tedavi Yönlemi

DesiekleyLci tedavi

Midenin yikanmasi

Aktif kömür

Anlidot verilmesi

Zorlu diürez

Kuslurma

iyonize diürez

Kan degisimi

Kalartik

Periton dializi

Sayi

92

68

56

45

29

16

84

2

2

%

100,0

73,9

60,8

48,9

31,5

17,4

8.7

4,3

2,2

2,2

ZehirlenmeIerin çogunlugu[%58,7) il merkezlerindemeydana gelmisti. Bu oran hastanemizde 1984-86 yilla­n arasinda yapilan bir çalismada %84.4:9 ) 989-93 yil­Iannda Isparta'da %80,55 olarak bulunmustur. Digerçalismalara göre nispeten düsük bir oran bulmamizinnedeni olarak bizim ça]ismamiza yakin bakim gerektirenzehirlenme olgulannin dahil edilmis olmasi bu tip has­talann çevre saglik kuruluslarinda ve hastanelerinde te­dav1 edilememeleri nedeniyle hastanemize gönderilmisolmalarina bagli olabilecegini düsünmekteyiz. Il merkez­lerindek1 bu yüksek oran hastanelere olan uzaklik veulasim sorununa bagli olabilecegi gibi kirsal yörelerdeagir olmayan olgularda öncelikle yöresel tedavi yöntem­lerinin kullanilabilecegi olasiIigiru da akla getirmektedir.

O;gulann %64,I'inin sosyoekonomik durumu orta,0/028,2'inin lyl ve %7,6'sinin kötü düzeyde oldugu sap­tandi. Sosyoekonomik durumu orta olan a1lelerin büyükçogunlugunu memur ve isçilerin olusturmasi risk faktö­rü olan ilaçlan, sosyal güvencelere sahip olmalari nede-

MN DOKTOR 4/6 ARALIK 1996

331

Yll..MAZVE ARK,.. ZEHRLENUE OLGULARiNIN GERiYE DÖNÜK OLARAK DEGERLENoiRiu.iEsi

nJyle kolaylikla reçete ettireblldikleri Için evlerinde bu­lundurmalan, oysa sosyoekonOmlk durumu kötü olanailelerde ilaç ve Insektisidlerln ekonomlk sorunlar nede­nJyle daha az kullaniliyor olma olasiligi bu oranlarindagilimini açiklayabUir. Bunun daha iyi anlasilabilmesiIçin sosyoekonomlk durum Ue evde ilaç ve insektlsidbulundurmayi da kapsayan ev içi kazalan Ile Ilgili epl­demlyolojlk bir çalismanin yapilmasi gerekmektedir.

Olgulann aylara göre dagiliminda en sik olarak nJ­san, haziran. temmuz, agustos, ekim aylarinda digeraylara göre daha sik rastlanilmasi: önceden yayinlanançalismalarda belirtilen Ilkbahar ve yaz aylarindak! görü­len a.-tis bulgusuyla uyumlu idi. 5.9

Etken maddenin çesitli yollarla kaza sonu.cu alin­masi(%84,8) en sik etyolojlyl meydana getlrmekteyken,daha az olarak da özkiyim amaciyla(%7,6) ve latrojenikolarak(%6,5) olusmustu. Anarat ve arkadaslannin9 has­tanerniz Acil PolikllnJg1'nde yaptiklari çalismada zehir­lenme olgulannin %97,l'lnJn kaza sonucu, %2,9'ununözkiyim amaçli oldugu: Aygün ve arkadaslan4 0/086,7sl­nJn kaza sonucu, %12,2'sinJn özk.iyim amaçli, %l'ininlatr0JenJk; Uçar ve arkadaslan6 Ise %86,7slnJn kaza so­nucu, % 1O,l'inln özkiyim amaçli ve o/o3,l'lnln latrojenikolarak meydana geldigini saptamislardir. Bizim çalisma­mizda saptanan iatrojenlk sebebl1 zehirlenme olgularininüçünün bir yasinda olmasi ve yüksek dozda önerilenasetil salisilik asite. üç ve alti aylik olan diger IkiSininIse tomografi ve elektroensefalografi gibi tetkiklerde se­dasyon için kullanilan trichlophos monüsüdiuma. birininIse organofosfat zehirlenmesi nedeniyle ömonltorize edil­meden kullanilan atropineö bagli olarak ortaya' çikmasidikkat çekici ve düsündürücü idl. Bu durum mezuniyetsonrasi egitimln önemini göstermesi açisinda.'1 da önemlibir bulgu idl. Çalismamizda görülen özkiyim amaçli 01­gulann tümü ileri çocukluk yaslannda(8-14 yas) ve kiz­larda erkeklere göre çok fazla Idi(Kiz/erkek orani 5/1).Bu bulgu önceki çalismalarla da uyumlu Idl.4.6.9

Etken olan maddeler en sik oral (%86,9) daha az ola­rak parenteral(%lS. O) ve solunum yoluyla(% 1.1) alinmisti.Parenteral olarak zehirlenme etkenJ olan onJki olgununonu akrep/yilan sokmalarina bagli idi. Bu olgulann dabiri disinda digerlerinin kirsal kesimlerden gelmis olmasidaha önceki bilgilerimiz Ile uyumlu idi. IO.ll

Bizim olgularimizda zehirlenmelere neden olan mad­delerin basinda nonfarmakolojik ajanlar{%46.7). sonrasirasiyla farmakolojik aJanlar{%4S ,5). hayvan sokmala­n(% 10.8). bilinmeyen ajanlar(%6,5) gelmekteyd1. Oysadaha önce yapilan çalismalarda farmakolojlk ajanlar ilksirayi almaktaydl,4-6.9.is Bizim çalismamizdak! bu farkli­lik inceledlg1rn1z zehirlenme olgulannin önceki çalismala­ra göre kirsal kesimden gelme oraninin göreceli olarakdaha fazla olmasina bagli olabilir. Zaten yapilan ça­lis,malarda kirsal kesimlerde zehirlenme etkeni olarakilk sirada nonfarmakolojik ajanlar gelmektedlr.IO-13

Olgulanmizda en sik rastlanan basvuru yakinmalarikisa süre önce baslayan, hizla gelisen kusma, havale,uykuya egillrn ve yüksek ates idi, Fizik baki sonundaen sik saptanan bulgular !se tasikardi. letarji, koma.mJyoz1s,derin tendon reflekslerinde artma/azalma vekonvulsiyon idi. Bu sonuçlar akut baslangiçli, hizli sey­reden, özellikle de ani suur degisikligi lle gelen tüm 01-

MN DOKTOR 416 ARALIK 1996

332

gularda israrla zehirlenme olasiliginin sorusturulmasigerektigini açikça göstermektedir.

Olgulannuzin % 44'ünde hipergllseml, %2,2'lnde hi­pogliseml: %24,9'unda hiper /hiponatreml; % IS .1·inde hi­per/hlpopotasem1. % 4L.S·ünde metabolik/respituvar as!­doz, %5.4·ünde ise respiratuvar alkaloz saptandi. Hlper­gllseminin bu kadar yüksek oranda olmasi ve bu olgu­lann tümünün 1 ve 2 yaslanndaki çocuklardanolusmasi: süt çocuklugu dönemlnde nedeni bUinmeyen,ani genel durum bozulmalarinda hlpergliseml sap tan­diginda ayinci tanida zehirlenmelerin ilk siralarda elealinmasi gerektigini düsündürmektedir,

Olgulann hastane yatagini kullarima süresi S16 günve hastanede yatis süreleri 1-14 gün (ortalama S.4±2,5:medyan 3,0 gün) arasinda degismekte idi. Bu durumise dört yil iki aylik sürede yaklasik bir yil. boyuncabir hasta yataginin zehlrlenenler tarafindan kullanildiginigös termektedir.

Gelismis ülkelerde zehirlenmelerde ölüm orani ya­klasik %1 Iken, gelismekte olan ülkelerde bu oran 0/03­5 bulunmustur.4 B1z1m çalismamizda ölüm orani % 8.6olarak saptandi. Ölümle sonuçlanan hastalann tümü 2yas altinda ve büyük çogunlugu[5'i) asetil sallsilik asitzehirlenmesine bagli id1. Ölüm oranini Ankara'da Hincalve arkadaslan 14 % 4,9, Uçar ve arkadaslari6 Trabzon'da0/03,9, Tunç ve arkadaslaris Isparta'da %0,32, Gacar vearkadaslari 15 Trabzon'da %1.7 olarak bulmuslardir. Bi­zim çalismamizdaki ölüm orani yüksekligini çalismamizasadece yakin bakim gerektiren olgularin dahil edilme­sine baglamaktayiz,

Günümüzde zehirlenmeler halen özeilikle çocuklariçin önemh'"1i koruyan bir saglik sorunu olarak devametmesi ve önlenebilir bir durum olmasi nedeniyle ko­ruyucu önlemlerin alinmasi ve uygulanm3asi önceliklibir hedef olmalidir. Zehirlenmelerin önlenmesi çalismala­n üç ana baslik altinda toplanabilir. a) Egitim. b)Am­balajlama. cJZehir bilgi ve danisma merkezlerinln lslev]i­liginJn artirilmasi ... Zehirlenmelerin küçük yaslarda, da­ha sik görülmesi. çogunlukla aile büyüklerinin ihmali.tedbirsizligi ve bilgisizliginden kaynaklanmaktadir. Bunedenle egitimln özellikle okul öncesi çagda çocuguolan anne ve babalara, çocuklara ve saglik personelinedaha ciddi bir sekilde verilmesi gerekmektedir, Bu egi­timde kitle iletisim araçlari, aynca brosürler, afisler,saydam gösteriler, video kaset ve okullara yönelik özelprogramlar etkili olabllecek yöntemlerdir. Ayrica ilaçlarinambalajlan çocuklann açamayacagi bir sekilde olmasive çocuklari cezbedecek renklerde. çukulatali drajesekerlere benzeyen görünümde ilaç üretimlnln engellen­mesi ve bunlara ek olarak hekimlerin ve bazi ailelerinen basta danistiklari SSYB Refik Saydam Merkez Hifzi­slh,,1ia Enstitüsü Zehir Danisma Merkezinin bazi zaman­lar kilitlenen telefonlarinin ve egitimli personel sayisininartinimasi önem tasimaktadir.

Kaynaklari. Dem1rogiu A. Er~an i. iskurt F. Oi'ürk S. CLIler ç. Yeniken, belde merke­

zinde. evlerde kaza r1sklnl aruracak r1sk faktörlerinin ve bunlann son alti aydaevde gOrülen kazalarla baiJanulannin beUrlenm""t. MN Doktor i99S; 3; i 88-95.

2. Basbakanlik Devlet istat15t1k Ensutüsü, Olum istatistiklert iil ve ilçe merla::zle­rtnde)- i985 DiE Matbaasi Ankara 1986.

YILMAZ VE ARK.- ZEtiRLENME OLGULARiNIN GERiYE DÔNOK OLARAK DE(;ERLENoiRiLMESi

r

iiii

3. Anarat A. A1tin~ G, Gali E. Evliyao~u N. Koçak R. Çukurova Bôlgi:sindekiço­eukluk ~ kaza.lan i. EpldemiyoloJIkyaklasim ÇÜ Tip fak Der i988; 13:59-65.

4. Aygün D. Güvenç H. Thrkbay D. Kocabay K. Hastanemizde Izlenen zehirlenmeoigulannin degerlendlr1lme3l. MN Klinik BUlrnler Pediatrlde YOnel~ler 1995:1:48-51.

5. Tiinç B. Örmecl AR. Dolgun A. Karaca H. Isparta Bölgesinde çocukluk ~dazehlrlenme nedenleri. Çocuk Sagligive Hastaliklan Dergisl 1995: 38:211-8.

6. Uçar B. Ökten A. Mocan H. Karadeniz Bölge3lnde çocuk zehirlenme valcalanninretrospektlflncdenmesl. Çocuk S~li~ ve Hastaliklan Dergisi 19S3:36:363-71.

7. Khare M. Bhide M. Ranade A el al.' Polsonlng in chUdren-analysls of 250 =J Posigi-ad Med 1990: 36:203-8.

a Lashl~ PM. St. John MA A ""i.u· of acldenta! polsonlng In Barbados- a newperspeceve[1981-8S). Ann Trop Paedlair 1991: 11:149-53.

9. Anarat A. A1en~ C. Cali E. Aksaray N. Çukurm"" Bölgesindeki çocukluk ~zehirlenmelerinin degerlendirilmesi' ÇÜTip fak Der 1988: 13:30-6.

MN DOKTOR 4/6 ARALIK 1996

10. Beyazova U. Üstel i... Üstel i. Çocukluk Ça@nda Zehirlenmeler. Ankara Cün~KJtabevl Ltd se MIne Ofsel Basimevl 1988.

11. Dökmecl Ismet. TokslkoloJI.Akut Zehirlenmelerde Tani ve Tedavl. Istanbul. No­bel Tip Kitabevi. fatih GençlikVakfi Matbaa Isleonesi 1988.

12. Buch NA. Ahmed K. Sethi AS. Po1sonlng in Children. Indlan Pediati' 1991:28:521-4.

13. Moreno R. Estrada H. sa J. Rodrtgues AR. Polsoning at a polyvalent lntens!vecare un I!.Acta Med Port 1992: 5: i15-8.

14. Hincal f. Hincal AA. Sankayalar f. et al. Epldemiological aspects of chlld­hood polsonlngs In Ankara: a lO-year survey. Hum Toxlcol 1987: 6:147­52.

15. Gacar MN. ÖksCi. f. Kalyoncu NI ve ark. Akut •• hlrlenmeli olgularinde~erlendlrllmesl. Trabwn sehir hastaneler! acil servislerinde 5 yilikapsayan bir çalisma. Sa~lik Bilimlerl Arastirma Dergisi 1993: 4:4S5-62.

333