ΠΩΣ ΕΠΗΡΕΑΣΕ Η ΓΑΛΛΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ Ο ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ ΤΑ ΜΕΤΑΓΕΝΕΣΤΕΡΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ

ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΑ

Ο Διαφωτισμός υπήρξε το βαθύτερο εσωτερικό αίτιο που προετοίμασε τη Γαλλική Επανάσταση.

Η φιλοσοφία του Διαφωτισμού εξέφρασε τη χειραφέτηση του ευρωπαϊκού πνεύματος από τα δεσμά της μεσαιωνικής κοσμοθεωρίας και προσέφερε ένα εναλλακτικό σύνολο γνωστικών και αξιολογικών αρχών που επιβεβαίωνε τη νίκη του σύγχρονου πνεύματος, μετά από μακρούς πνευματικούς και πολιτικούς αγώνες. Ο Διαφωτισμός στηρίχθηκε στην ελπίδα της απαλλαγής της ανθρώπινης σκέψης από την πλάνη, την άγνοια και την προκατάληψη, που τόσο βαθιά σφυρηλάτησε για αιώνες ο ιδεολογικός έλεγχος της Καθολικής Εκκλησίας. Η απόρριψη της αυθεντίας, η αναγνώριση της εμπειρικής βάσης των γνωστικών δυνάμεων της ανθρώπινης νόησης και η οικουμενική πρόσκληση για γνώση είχαν σαφείς πολιτικές συνέπειες. Οι άνθρωποι αναγνωρίζονται ως ανεξάρτητες μονάδες που διαθέτουν εκ φύσεως ίσες ικανότητες και δυνατότητες λογικής κρίσης, που θα μπορούσε να καλλιεργηθεί και να βελτιωθεί με την αγωγή. Κατά συνέπεια, ο καθένας θα μπορούσε θεωρητικά να διεκδικήσει ίσα πολιτικά δικαιώματα και ίσες δυνατότητες κριτικού λόγου.

Χαρακτηριστικά είναι όσα σημειώνει επί του θέματος ο Γάλλος φιλόσοφος και παιδαγωγός Ζακ Ρουσσώ (1712-1778), απαντώντας στην απορριπτική κριτική όσων προέρχονται από το χώρο της Εκκλησίας: «Ο Θεός μας έδωσε τη λογική για να γνωρίζουμε το καλό, τη συνείδηση για να το αγαπούμε και την ελευθερία για να το επιλέξουμε». Έτσι, η χρήση του ορθού λόγου στα πλαίσια της ελευθερίας του ατόμου δεν ήταν σατανικός δάκτυλος, όπως διατείνονταν οι υπέρμαχοι του παλαιού καθεστώτος που σκοπό είχε να ανατρέψει την θεόθεν θρησκευτική αυθεντία, αλλά φυσικό δικαίωμα κάθε ανθρώπου.

Ο Γερμανός φιλόσοφος Εμμανουήλ Καντ (1724-1804), το 1784, απαντώντας στο ερώτημα «τι είναι Διαφωτισμός», αποτύπωσε με μεγάλη ακρίβεια όλο το περιεχόμενο και την ουσία του αιτήματος για πνευματική ελευθερία: «Διαφωτισμός είναι η έξοδος του ανθρώπου από την ανωριμότητα του για την οποία είναι υπεύθυνος ο ίδιος». Και συμπληρώνει: «Ανωριμότητα είναι η αδυναμία του ανθρώπου να μεταχειρίζεται το νου του χωρίς την καθοδήγηση ενός άλλου. Φταίει γι’ αυτή την ανωριμότητά του ο άνθρωπός όταν η αιτία της έγκειται όχι σε ανεπάρκεια του νου αλλά στην έλλειψη της απόφασης και του θάρρους να μεταχειρισθεί το νου χωρίς την καθοδήγηση ενός άλλου. Τόλμα να γνωρίζεις! Να έχεις το θάρρος να μεταχειρίζεσαι το δικό σου νου!»

1

Η σύνδεση από τον Καντ του κινήματος του Διαφωτισμού με τη δυνατότητα του ανθρώπου να σκέφτεται ελεύθερα, χωρίς να χειραγωγείται από κάποιον άλλον αποτυπώνει αφενός την κατάσταση την πνευματικής ανελευθερίας της ευρωπαϊκής κοινωνίας και αφετέρου την ουσιαστική αλλαγή πού ήδη είχε συντελεσθεί στον χώρο της ευρωπαϊκής διανόησης. Το γεγονός ότι διατυπώνεται το πιο πάνω αίτημα σαν μια προτροπή, φανερώνει επίσης ότι η πνευματική ωρίμανση των λαών είχε ήδη, σε σημαντικό επίπεδο, συντελεστεί, γι’ αυτό και η διεκδίκηση της ελευθερίας σε εξωτερικό επίπεδο ήταν απλώς θέμα χρόνου.

Ο Φραγκίσκος Μαρί Αρουέ (ή αλλιώς Βολταίρος) (1694-1778) ήταν Γάλλος φιλόσοφος, συγγραφέας και ευθυμογράφος και θεωρείται κεντρική μορφή και ενσάρκωση του Διαφωτισμού του 18ου αιώνα. Υπήρξε επίσης δοκιμιογράφος και κορυφαίος εκπρόσωπος του ντεϊσμού. (Ο ντεϊσμός είναι θρησκευτική και φιλοσοφική που γνώρισε μεγάλη διάδοση μεταξύ των μορφωμένων της εποχής του Διαφωτισμού. Κατά τον ντεϊσμό, ο θεός είναι ο δημιουργός του κόσμου, αλλά δεν ρυθμίζει την τύχη του και δεν παρεμβαίνει στις ανθρώπινες υποθέσεις.)

Ένας από τους σημαντικότερους Γάλλους συγγραφείς, φιλόσοφους και Διαφωτιστές του 18ου αιώνα μαζί με τον Βολταίρο και τον Ρουσσώ θεωρείται και ο Ντενί Ντιντερό (1713-1784). Ο Ντιντερό έγραψε ακόμα θεατρικά έργα και κριτικές εργασίες.

Αξιοσημείωτος υπήρξε και ο αγώνας των Διαφωτιστών για την υπεράσπιση της ελευθερίας της πίστης, αφού οι θρησκευτικές διώξεις κατά των ανθρώπων που διατύπωναν διαφορετικές ερμηνείες σε θρησκευτικά ζητήματα ήταν σύνηθες φαινόμενο. Κύριος υπέρμαχος της ιδέας της ανεξιθρησκίας και της ανοχής των ιδεών των άλλων ανθρώπων υπήρχε ο Βολταίρος. Παροιμιώδης υπήρχε η φράση του για την ανεκτικότητα: «Δε συμφωνώ ούτε με μία λέξη απ’ όσα λες, αλλά θα υπερασπίζω -και με το τίμημα της ζωής μου ακόμη- το δικαίωμα σου να λες ελεύθερα όσα πρεσβεύεις». Επειδή ο Βολταίρος ήταν δριμύς επικριτής της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας και του φανατισμού θεωρήθηκε άθεος. Όμως, αυτός θεωρούσε την πίστη φυσική ανάγκη του ανθρώπου και διατύπωσε την αποφθεγματική φράση: «Αν δεν υπήρχε Θεός θα έπρεπε να τον εφεύρουμε».

Την ανάγκη για απεξάρτηση από το ασφυκτικό ιδεολογικό έλεγχο της Καθολικής Εκκλησίας αντιμετώπισαν και οι ηγέτες της Γαλλικής Επανάστασης, αφού από τους πρώτους κιόλας νόμους που ψήφισε η Συντακτική συνέλευση του Παρισιού ήταν ο διαχωρισμός κράτους και Εκκλησίας. Κάποιοι δε τολμηρότεροι, ζήτησαν ακόμη και την κατάργηση της χριστιανικής Εκκλησίας και τη λατρεία του Υπέρτατου Όντος.

Τα αιτήματα ωστόσο που εξέφρασε το κίνημα του Διαφωτισμού ως θεωρητικές θέσεις και διεκδίκησε δυναμικά η Γαλλική Επανάσταση, αν και είχαν ως αφετηρία τους την ελευθερία, διευρύνονταν και σε ένα ευρύ φάσμα άλλων διεκδικήσεων.

2

Τα σημαντικότερα από αυτά ήταν τα αιτήματα για δικαιοσύνη, ισότητα και μαζική εκπαίδευση, αφού το συντριπτικό ποσοστό των ανθρώπων ήταν στο περιθώριο της οικονομικής, κοινωνικής και πολιτικής ζωής και χωρίς δυνατότητες στοιχειώδους εκπαίδευσης. Η βασιλική απολυταρχία και η κυρίαρχη τάξη των ευγενών και του ανώτερου κλήρου λυμαίνονταν τον πλούτο και την εξουσία, χωρίς καμία διάθεση να παραχωρήσουν κάποια από τα προνόμιά τους.

Ο Άγγλος στοχαστής Τζων Λοκ (1632-1704) και ο Γάλλος φιλόσοφος Μοντεσκιέ (1689-1755), αμφισβήτησαν το πολιτικό οικοδόμημα της απολυταρχίας αλλά και της πρακτικές των εκφραστών του και έθεσαν τις βάσεις για τις δημοκρατικές κατακτήσεις στη συνέχεια. Σύμφωνα με τον Λοκ οι άνθρωποι έχουν απαράγραπτα φυσικά δικαιώματα, ζωής, ελευθερίας, περιουσίας. Οι κυβερνήσεις οφείλουν να προστατεύουν αυτά τα δικαιώματα, γι’ αυτό και συνάπτεται ένα είδος συμφωνίας, ένα «κοινωνικό συμβόλαιο» μεταξύ αρχόντων και αρχομένων. Αν μία κυβέρνηση δεν προστατεύει τα δικαιώματα των πολιτών, τότε αυτοί έχουν το δικαίωμα να την αντικαταστήσουν. Έτσι, ο Λοκ έδινε ένα σαφές επιχείρημα για το δικαίωμα αντίστασης και επανάστασης των λαών εναντίων των τυραννικών κυβερνήσεων. Ο Μοντεσκιέ στο έργο του «Το Πνεύμα των Νόμων» θέλησε να δείξει ότι οι νόμοι διαμορφώνονται σύμφωνα με τις συνθήκες ζωής και τις ανάγκες των κοινωνιών και υποστήριξε τη διάκριση των εξουσιών σε νομοθετική, εκτελεστική και δικαστική.

Στο χώρο της απονομής της δικαιοσύνης έντονες ήταν οι διαμαρτυρίες από διάφορες πλευρές (λ.γ. από την Αγγλία, την Ιταλία) για τη μεροληψία των δικαστών υπέρ των ισχυρών, για την άθλια κατάσταση των φυλακών και την απάνθρωπη μεταχείριση των κρατουμένων. Ο Ιταλός Τσεζάρε Μπεκαρία (1738- 1794) δημοσίευσε στο Μιλάνο το δοκίμιο: «Περί εγκλημάτων και ποινών» και διατύπωσε τις θεμελιακές αρχές για την απονομή δικαιοσύνης οι οποίες έθεταν σε νέες της βάσεις όλο το δικαστικό σύστημα. Σκοπός της ποινής, κατά τον Μπεκαρία, δεν είναι η εκδίκηση αλλά ο σωφρονισμός, άρα σωστό είναι να μην επιλέγεται η πιο εξοντωτική ποινή αλλά εκείνη που θα έχει το διαρκέστερο αποτέλεσμα στη σκέψη και τη βούληση του δράστη. Η δικαιοσύνη πρέπει να ενεργεί άμεσα και σύντομα γιατί όσο πιο σύντομα έλθει η ποινή τόσο πιο στενός θα είναι ο συνειρμός των δύο (αδικήματος – ποινής) στη σκέψη όλων, ώστε να αποφεύγονται οι αξιόποινες πράξεις. Το αδίκημα αποτρέπεται αποτελεσματικά μάλλον όταν υπάρχει η βεβαιότητα κάποιας ποινής παρά όταν επισείεται η αυστηρότητα μιας αβέβαιης τιμωρίας.

Στο χώρο της εκπαίδευσης καθολικό ήταν το αίτημα για τη διάχυσή της στις ευρύτερες μάζες του πληθυσμού που παράμεναν σε συντριπτικό ποσό αναλφάβητες.

3

Από την άλλη πλευρά, το υπάρχον εκπαιδευτικό σύστημα ήταν αναχρονιστικό και εν πολλοίς αντιπαιδαγωγικό. Από τα διδάγματα των Διαφωτιστών επηρεάστηκε η εκπαίδευση ως θεωρία και πράξη. Στο σημείο αυτό, μεγάλη ήταν η επίδραση των ιδεών του Ρουσσώ και του γερμανοελβετού παιδαγωγού Πεσταλότσι (1746-1827). Ο Ρουσσώ ωστόσο έργο του «Αιμίλιος» είχε υποστηρίξει ότι τα παιδιά δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται ως μικρογραφία των μεγάλων, αλλά ως ξεχωριστές προσωπικότητες με δική τους ψυχολογία. Επίσης, πίστευε ότι τα παιδιά δεν πρέπει να φορτώνονται με τις συμβατικότητες της ζωής της ‘πολιτισμένης’ κοινωνίας, αλλά να ενθαρρύνονται να εκφράζουν με το δικό τους προσωπικό τόνο και να αποκτούν βιωματικά τις δικές τους προσωπικές εμπειρίες στην επαφή τους με τη φύση και τα πράγματα. Ο Πεσταλότσι, στο ίδιο πνεύμα με τον Ρουσσώ, υποστήριζε ότι το παιδί πρέπει να διαπαιδαγωγείται σύμφωνα με τη φύση του και τις κλίσεις του και όχι με κριτήριο τις κοινωνικές σκοπιμότητες. Οι ιδέες των δύο παιδαγωγών συνέλαβαν αποφασιστικά στην διαμόρφωση της σύγχρονης παιδαγωγικής επιστήμης και στην αλλαγή της εκπαιδευτικής αντίληψης σε ολόκληρη την Ευρώπη.

Οι ιδέες του Διαφωτισμού συνοψίστηκαν στην Εγκυκλοπαίδεια, ένα συλλογικό έργο 33 τόμων. Σε αυτό οι Διαφωτιστές παρουσίασαν όλες τις γνώσεις, καθώς και τις νέες ιδέες και αντιλήψεις για διάφορα οικονομικά, κοινωνικά, πολιτικά και άλλα θέματα. Πρωτεργάτες της Εγκυκλοπαίδειας ήταν οι Γάλλοι Διαφωτιστές Ντιντερό και Ντ’ Αλαμπέρ. Οι διαφωτιστικές ιδέες διαδόθηκαν, αρχικά, στα ανώτερα μορφωμένα κοινωνικά στρώματα. Πολλές, ωστόσο, από αυτές έγιναν δημοφιλείς μέσα από την κυκλοφορία εκλαϊκευτικών βιβλίων, τα οποία έφεραν σε επαφή ευρύτερα τμήματα της κοινωνίας με τον επιστημονικό λόγο. Σύντομα οι ιδέες αυτές ξεπέρασαν τα σύνορα της Γαλλίας και διαδόθηκαν σε ολόκληρη την Ευρώπη αλλά και έξω απ’ αυτή.

Ο Ντ’ Αλαμπέρ διαβάζει την εγκυκλοπαίδεια στο σαλόνι της Μαντάμ Ζεοφρέν,

Πίνακας του Gabriel Lemonnier.

4

Η Γαλλική Επανάσταση το 1789 οργανώθηκε από την ανερχόμενη αστική τάξη, η οποία εμπνευσμένη από τα κηρύγματα των Διαφωτιστών και με κεντρικό σύνθημα το τρίπτυχο «Ελευθερία, Ισότητα, Αδελφότητα», θέλησε να βελτιώσει την υπάρχουσα μοναρχία μετατρέποντάς τη σε συνταγματική και όχι να τη καταργήσει, ωθώντας, επίσης, σε αναδιοργάνωση την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία. Στην πορεία, η μοναρχία καταργήθηκε αλλά όμως μετά από περιόδους τρομοκρατίας και οργάνωσης δίκαιου κράτους, η νεοσύστατη Δημοκρατία καταλύθηκε από τη δικτατορία του Ναπολέοντα Βοναπάρτη.

Η ανάγκη των Γάλλων να υπενθυμίζουν σε όλους τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους και η άποψη τους ότι η άγνοια, η λήθη και η περιφρόνηση των ανθρώπινων δικαιωμάτων είναι οι αποκλειστικοί λόγοι της κοινής δυστυχίας και της διαφθοράς των κυβερνήσεων, τους ώθησε στην καταγραφή της Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη. Η Διακήρυξη αυτή αποβλέπει να στρέψει τις διεκδικήσεις των πολιτών, που θα στηρίζονται πια σε απλές αρχές και αναμφισβήτητες, προς τη στήριξη του Συντάγματος και προς το γενικό λαό.

Άρθρο 1 – Οι άνθρωποι γεννιούνται και παραμένουν ελεύθεροι, με ίσα δικαιώματα. Κοινωνικές διακρίσεις γίνονται μόνο με γνώμονα το κοινό συμφέρον.

Άρθρο 2 – Σκοπός κάθε πολιτικής ένωσης αποτελεί η διατήρηση των φυσικών και απαράγραπτων δικαιωμάτων του ανθρώπου. Τα δικαιώματα αυτά είναι η ελευθερία, η ιδιοκτησία, η ασφάλεια και η αντίσταση στη βία.

Άρθρο 3 – Το Έθνος είναι η αποκλειστική πηγή κάθε εξουσίας. Καμία ομάδα ανθρώπων και κανένα άτομο δεν μπορεί να ασκεί εξουσία που δεν απορρέει από το Έθνος.

Άρθρο 4 – Ελευθερία σημαίνει το να μπορεί να πράττει το κάθε άτομο οτιδήποτε δε βλάπτει ένα άλλο άτομο. Έτσι, η άσκηση των φυσικών δικαιωμάτων κάθε ανθρώπου θέτει σαν όριο το σημείο εκείνο, από το οποίο αρχίζει η άσκηση των ίδιων δικαιωμάτων για το άλλο άτομο. Το όριο αυτό δεν καθορίζεται παρά μόνον από το νόμο.

Άρθρο 5 – Ο νόμος μπορεί να απαγορεύσει μόνο ότι είναι επιζήμιο για τη κοινωνία. Ότι δεν απαγορεύεται από το νόμο θεωρείται επιτρεπτό και δεν μπορεί σε κανέναν να επιβληθεί να κάνει κάτι που δεν ορίζεται από το νόμο.

Άρθρο 6 – Ο νόμος αποτελεί έκφραση της κοινής βούλησης. Όλοι οι πολίτες έχουν το δικαίωμα, προσωπικά ή με αντιπροσώπους τους, να μετέχουν στη θέσπισή του. Ο νόμος πρέπει να είναι ο ίδιος για όλους, ανεξάρτητα αν προστατεύει ή τιμωρεί. Εφόσον όλοι οι πολίτες είναι ίσοι απέναντι στο νόμο, μπορούν όλοι να μετέχουν το ίδιο και στα δημόσια αξιώματα, στις θέσεις και τις υπηρεσίες ανάλογα με τις ικανότητές τους και χωρίς καμία άλλη διάκριση παρά αυτή που πηγάζει από την αρετή τους και το ταλέντο τους.

5

Άρθρο 7 – Κανένα άτομο δεν μπορεί να κατηγορηθεί, να συλληφθεί ή να κρατηθεί παρά μόνο στις περιπτώσεις που ο νόμος ορίζει και σύμφωνα με τις διαδικασίες που προκαθορίζονται από αυτόν. Όσοι αιτούνται, εκδιώκουν και εκτελούν αμέσως ή εμμέσως αυθαίρετες εντολές πρέπει να τιμωρούνται. Όπως επίσης, κάθε πολίτης ο οποίος καλείται ή συλλαμβάνεται εν ονόματι του νόμου πρέπει να συμμορφώνεται αμέσως, κάθε αντίσταση που προβάλλει όντας ομολογία ενοχής.

Άρθρο 8 – Ο νόμος οφείλει να επιβάλλει ποινές που είναι αποκλειστικά και απόλυτα αναγκαίες. Κανείς δεν μπορεί να τιμωρηθεί παρά με νόμο που έχει θεσπιστεί πριν το αδίκημα και ο οποίος εφαρμόζεται νόμιμα.

Άρθρο 9 – Επειδή κάθε άνθρωπος θεωρείται αθώος έως ότου αποδειχτεί η ενοχή του, αν κριθεί αναγκαίο να συλληφθεί, κάθε αυστηρό μέτρο που δε θα ήταν αναγκαίο από τη σύλληψή του απαγορεύεται από το νόμο.

Άρθρο 10 – Κανείς δεν πρέπει να διώκεται για τις πεποιθήσεις του, ακόμη και τις θρησκευτικές, εφόσον η εκδήλωση τους δεν διαταράσσει τη δημόσια τάξη που ο νόμος έχει επιβάλλει.

Άρθρο 11 – Η ελεύθερη ανταλλαγή σκέψεων και ιδεών είναι ένα από τα πολυτιμότερα δικαιώματα του ανθρώπου. Επομένως, κάθε πολίτης έχει τη δυνατότητα να ομιλεί, να γράφει και να τυπώνει τα έργα του ελεύθερα, αρκεί να μην κάνει κατάχρηση αυτής της ελευθερίας σε περιπτώσεις που ορίζονται σαφώς από το νόμο.

Άρθρο 12 – Η εξασφάλιση των δικαιωμάτων του ανθρώπου και του πολίτη κάνει αναγκαία την ύπαρξη μιας κρατικής εξουσίας. Άρα αυτή η εξουσία έχει θεσπιστεί για το καλό όλων και όχι για την ιδιωτική ωφέλεια αυτών, στους οποίους έχει ανατεθεί.

Άρθρο 13 – Για τη συντήρηση της κρατικής εξουσίας και για τα έξοδα της διοίκησης μια κοινή συνεισφορά είναι αναγκαία. Η συνεισφορά αυτή πρέπει να είναι κατανεμημένη με δικαιοσύνη στους πολίτες, ανάλογα με τις οικονομικές τους δυνατότητες.

Άρθρο 14 – Όλοι οι πολίτες έχουν το δικαίωμα, αυτοπροσώπως ή με τους αντιπροσώπους τους, να αποδέχονται ελεύθερα την αναγκαιότητα της δημόσιας εισφοράς, να παρακολουθούν τη χρήση της και να καθορίζουν την ποσότητα, τη διάθεση, την είσπραξη και τη διάρκειά της.

Άρθρο 15 – Η κοινωνία έχει το δικαίωμα να ζητήσει ευθύνη από κάθε δημόσιο λειτουργό για τον τρόπο που άσκησε το λειτούργημά του.

Άρθρο 16 – Κάθε κοινωνία η οποία δεν έχει εξασφαλίσει τα δικαιώματα των πολιτών της και δεν έχει καθορήσει με ακρίβεια τη διάκριση των εξουσιών, δεν μπορεί να θεωρηθεί οργανωμένη.

6

Άρθρο 17 – Επειδή η ιδιοκτησία είναι ένα απαραβίαστο και ιερό δικαίωμα κανείς δεν μπορεί να τη στερηθεί παρά μόνο σε περίπτωση δημόσιας ανάγκης που έχει καθορισθεί από το νόμο και φυσικά με την προϋπόθεση να καταβληθεί προηγουμένως στον κάτοχο μια δίκαιη αποζημίωση.

Μερικές εικόνες από την Γαλλική Επανάσταση:

Allons énfants de la patrie! Le jour de gloire est arrivée (Εμπρός παιδιά της πατρίδας! Η μέρα της δόξας έφτασε)   

Déclaration des droites  de l’ Homme. (Η Διακήρυξη των δικαιωμάτων του Ανθρώπου).

Πίνακας του Ντελακρουά για τη Γαλλική Επανάσταση (Ελευθερία).

7

Όλες αυτές οι καινοτόμες ιδέες του Διαφωτισμού και της Γαλλικής Επανάστασης πυροδότησαν σειρά επαναστάσεων σε πολλά κράτη της Ευρώπης, συμπεριλαμβανόμενο και της Ελλάδας. Οι Έλληνες, όντας υπό τούρκικη κυριαρχία περίπου τέσσερεις αιώνες, μετά την απελευθέρωση ορισμένων περιοχών τους είχαν την ανάγκη να αναδιοργανώσουν το κράτος τους για να μπορέσουν να βοηθήσουν και τις άλλες περιοχές να ανακτήσουν την αυτοκυριαρχία τους θεσπίζοντας ένα δημοκρατικό πολίτευμα. Έτσι στην Α΄ Εθνοσυνέλευση κοντά στην Επίδαυρο (τέλη 1821-αρχές 1822), ψηφίστηκε το πρώτο ελληνικό σύνταγμα, γνωστό ως το σύνταγμα της Επιδαύρου. Το σύνταγμα αυτό ήταν έντονα επηρεασμένο από τις αρχές της Γαλλικής Επανάστασης και τα συντάγματά της το 1793 και το 1795.

Διαβάζοντας το σύνταγμα της Επιδαύρου παρατηρούμε ότι έχει πολλές ομοιότητες με το σύνταγμα της Γαλλικής Επανάστασης όπως:

Όλοι οι άνθρωποι έχουν το δικαίωμα να υποστηρίζουν όποια θρησκεία θέλουν ελεύθερα χωρίς να τιμωρούνται για αυτό.

Όλοι οι πολίτες είναι ίσοι απέναντι στο νόμο. Όλοι οι πολίτες έχουν ίσα δικαιώματα. Κανένας δεν έχει το δικαίωμα να στερεί την ιδιοκτησία κανενός χωρίς τη

συγκατάθεση εκείνου του ίδιου. Όλοι οι πολίτες μπορούν να απολαμβάνουν τα ίδια αξιώματα και όλοι

μπορούν να τα κατακτήσουν. Ο πλούτος πρέπει να μοιράζεται ισότιμα σε όλους τους πολίτες όλων των

τάξεων. Η εξουσία δεν πρέπει να συγκεντρώνεται σε ένα μόνο άτομα άλλα να

μοιράζεται σε τρεις εξουσίες (Νομοθετική, Εκτελεστική και Δικαστική). Όλοι οι άνθρωποι έχουν το δικαίωμα να εκφράζουν τις απόψεις τους χωρίς να

διώκονται για αυτό.

Σε συνθήκες πολιτικής έντασης έγινε στο Άστρος της Κυνουρίας η Β΄ Εθνοσυνέλευση (Μάρτιος-Απρίλιος του 1823). Εγκρίθηκε μια νέα, ελαφρώς τροποποιημένη, εκδοχή του Συντάγματος της Επιδαύρου, ο νόμος της Επιδαύρου (δείχνοντας τη συνέχεια του νέου συντάγματος με το προηγούμενο).

Η Γ΄ Εθνοσυνέλευση συγκλήθηκε την Άνοιξη του 1827 στην Τροιζήνα όπου εξέλεξε κυβερνήτη της Ελλάδας τον Ιωάννη Καποδίστρια με θητεία επτά ετών. Τέλος ψήφισε το Πολιτικό Σύνταγμα της Ελλάδας, που βασιζόταν στην αρχή της διάκρισης των εξουσιών, διαπνεόταν από φιλελεύθερες ιδέες και ήταν το πιο δημοκρατικό σύνταγμα της εποχής του.

Όπως μπορούμε να διαπιστώσουμε ο Διαφωτισμός και η Γαλλική Επανάσταση είχαν τεράστια επίδραση τόσο στην Ελλάδα όσο και στον υπόλοιπο κόσμο.

8