• Güneş Sistemi'nin en içteki yörüngelerde bulunan dört gezegenine iç gezegenler adı verilir. Bunlar Merkür, Venüs, Yer, ve Mars'tır. Bu dört gezegen katı yapıdadır ve Yer benzeri gezegenler olarak da adlandırılırlar.Merkür ile Jüpiter arasında küçük gezegenler diğer adıyla asteroid kuşağı bulunur.

VENÜSVENÜS

DÜNYADÜNYA

MARSMARS

MERKÜRMERKÜR

NE YAPMALISIN?

Güneş’e en yakın gezegendir.Bu yüzden sıcaklık çok fazladır ve

canlılar yaşamlarını sürdüremezler.Uydusu

yoktur. Büyüklük açısından 8 gezegen arasından son

sırayı alır

• Merkür, Güneş'e uzaklığı yaklaşık 46 milyon ile 70 milyon kilometre arasında değişen oldukça eliptik bir yörünge izler. Plüton 'dan sonra Güneş Sistemi'nin gezegenleri arasında gözlenen en yüksek dışmerkezlik değerine sahip bu yörüngenin milyonlarca yıllık bir çevrim içinde zaman zaman daha da basıklaşarak dışmerkezlik derecesinin günümüzdeki 0,21'den 0,5 düzeyine dek yükselebildiği sanılmaktadır.

Merkür

YÜZEY ŞEKİLLERİ• Merkür (Mariner 10 dan çekilmiş) Merkür

yüzeyinin en dikkat çeken özelliği tüm gezegen üzerine dağılmış irili ufaklı çarpma kraterleridir. İlk bakışta Ay yüzeyine benzetilebilecek bu görünümün, daha dikkatli bir incelemede birçok farklılıklar içerdiği anlaşılır. Ay'da olduğu gibi kraterlerin yoğun bir şekilde iç içe geçtiği alanlar arasında, krater yoğunluğunun çok düşük olduğu, yumuşak engebeli geniş düzlükler yer alır.

Güne e uzaklık bakımından ş2. gezegendir.Halk arasında

“Çoban Yıldızı” olarak bilinir. Uydusu yoktur.

Kendi ekseni etrafında, Güneş Sistemindeki diğer

tüm gezegenlerin aksi istikamette döner.

• Gündüz-gece çizgisi üzerinde kalan Venüs atmosferinin güneş ışınları ile aydınlanması, gezegenin evresinin beklenenden daha büyük olarak algılanmasına neden olur. Venüs'ün herhangi bir dönemde Güneş'le yaptığı açıya dayanarak hesaplanan evre ile gözlenen evresi arasındaki bu 'faz kayması' bazen 3 günü bulur ve Schröter etkisi olarak adlandırılır. Venüs'ün karanlık yüzünün yeryüzüne dönük olduğu alt kavuşum anında, arkadan aydınlanan atmosferin, ortası karanlık bir halka şeklinde görülebildiği saptanmıştır.

Venüs

Bir Venüs Örümcek Ağının Magellan uzay sondası tarafından çekilen radar

görüntüsü. Venüs'e özgü bu jeolojik yapının niteliği tam

olarak bilinmemektedir

• Bugüne dek çok değişik açıklamalar getirilmiş olmasına rağmen nedeni bilinmeyen bu atmosfer aydınlanmasının, elektriksel etkinliklerle veya kutup ışıklarına benzer bir mekanizma ile ortaya çıkabileceği öne sürülmüştür.Venüs atmosferi gaz küreler gibi diferansiyel dönme (Kutup ve Eşlek-ekvator- bölgelerinin farklı hızlarda dönmesi) gösterir.Venüs'ün atmosferinde sürekli olarak devam eden asit yağmurları yağmaktadır.

Venüs ile Dünya'nın boyutsal karşılaştırması

Güneş’e uzaklık bakımından 3. gezegendir.Su ve atmosfer

bulunduğu için canlıların yaşam sürdürebildiği tek gezegendir. Tek

uydusu Ay’dır.

• Yapılan araştırmalar sonucu gezegenimizin yaşı 4,467 milyar yıl olarak hesaplanmıştır.Geçen bu zaman dilimi, karmaşık bileşik yapılar ve içerdiği elementler göze alındığında, Güneş, Dünya ve diğer gezegenler dahil Güneş Sistemi'ndeki yapıları oluşturan moleküler bulutsunun kaynağı, ömrünü önceden tamamlamış bir genç tip yıldız'ın dağılmış artıklarının ve yıldızlar arası maddenin bir merkez etrafında dönerek gittikçe yoğunlaşmasıyla oluşmuştur.

• Dünya'nın dış kabuğu ile bu kabuğun üzerindeki atmosfer(hava) ve hidrosfer (okyanuslar ve denizler)katmanları doğrudan gözlemle incelenebilir. Oysa Dünya'nın iç bölümlerine ulaşarak yapısını doğrudan inceleme olanağı yoktur. Dünya'nın iç yapısına ilişkin bütün bilgiler depremlerin incelenmesinden ve Dünya'nın içinde var olduğu düşünülen maddeler üzerindeki deneylerden elde edilmiştir. Yanardağların varlığına ve yerkabuğunun yüzeyindeki ısı akışı ölçümlerine dayanarak Dünya'nın iç bölümlerinin çok sıcak olduğunu biliyoruz

• Yerkabuğunun derinliklerine doğru indikçe kayaçların sıcaklığı her kilometrede 30 °C kadar yükselir. Böylece; kabuğun en alt katmanlarının çok daha üstünde yer alan kayaçlar kızıl kor haline dönüşür. Aslında Dünya'nın büyüklüğüne oranla yerkabuğu çok incedir. Eğer Dünya'yı bir futbol topu büyüklüğünde düşünürsek kabuğu da ancak topun üzerine yapıştırılmış bir posta pulu kalınlığındadır. Kabuğun altında kalan kayaçlar ise akkor sıcaklığına kadar ulaşır

Güneş’e uzaklık bakımından 4. gezegendir.Yaşam yoktur. 2 adet uydusu vardır. İnce bir

atmosferi olan Mars gerek Ay’daki gibi meteor kraterlerini, gerekse Dünya’daki gibi volkan,

vadi, çöl ve kutup bölgelerini içeren çehresiyle bir yerbenzeri (dünyasal gezegen)gezegendir.

Ayrıca rotasyon periyodu ve mevsim dönemleri

Dünya’nınkine çok benzer.

Uydu gözlemleri ile Mars meteorlarının incelenmesi Mars yüzeyinin esas olarak bazalttan

oluştuğunu göstermektedir. Bazı kanıtlar. Mars yüzeyinin bir

kısmının tipik bazalttan ziyade, yeryüzündeki andezit kayalarının

benzeri olabilecek zengin silisyum oluşumlarından meydana geldiğini

göstermektedir; fakat gözlemlerdeki veriler bunların silisli cam olduğu şeklinde de

yorumlanabilir.

Jeoloji

• Haziran 2008’de Phoenix uzay gemisi tarafından gönderilen veriler Mars toprağının hafifçe alkalin olduğunu ve hepsi de organik maddenin gelişmesi için elzem olan magnezyum, sodyum, potasyum ve klorür içerdiğini ortaya koydu. Bilim insanları Mars’ın kuzey kutbuna yakın toprağın kuşkonmaz gibi bitkilerin yetiştirilebileceği bir bahçe oluşturulması için elverişli olduğu sonucuna vardı.

Toprak

Akşam yıldızı olarak bilinen gezegen hangisidir?

A)Jüpiter B)Neptün C)Dünya D)Merkür

GENEL ÇEKİM KANUNU

• Newton’un Genel Çekim Kanunu:• Newton’a göre;• 1. Gezegenlerin yörüngeleri Kepler Kanununda

• tanımlandığı gibi elips değildir.Elipsden daha çok• çembere yakındır.• 2. Gezegenler, yarıçapları Kepler Kanununda

• tanımlanan ortalama yarı çapa eşit olan çembersel• yörüngelerde hareket yaparlar.

Gezegenlerin merkezcil kuvvet;

F=G.M GÜNEŞ M GEZEGEN

2 R

G = 6,67.10-11 N.m2

kg2

• Kütlesel Çekim Kuvveti:

• Evrendeki bütün cisimler, birbirlerini kütleleriyle doğru,

• aralarındaki uzaklığın karesiyle ters orantılı olarak çekerler.

• Kütleler ister eşit ister farklı olsun cisimlerin birbirlerini

• çekme kuvvetleri daima birbirine eşittir.

F1,2=F2,1

F = G. m .m1 2

R2

• Genel Olarak Çekim Potansiyel Enerjisi:• Newton’nun evrensel çekim kanununa göre, yer• merkezinden r kadar uzakta bulunan m kütleli cisim ile yer• küre birbirlerini;

• F = G. m.M yer kuvveti ile çekerler.

r2

• Bu şekilde birbirlerini çeken iki cismi birbirinden ayırmak için• is yapmamız gerekir.

İki cisim arasındaki uzaklığı r değerinden sonsuz değerine

kadar artırmak için yapılacak is grafiğin altındaki alana eşittir.

Bu alanın değeri g m.M ‘dir.

r

• Birbirinden r kadar uzakta olan iki cisimden oluşan sistemin potansiyel enerjisi;

• Ep =-G m.M

rr : metre cinsinden cisimler arasındaki uzaklı

m,M : kg cinsinden cisimlerin kütleleriEp : Joule olarak sistemin potansiyel enerjisi

iki cisim birbirlerinden r uzakta iken hareket halindeler ise

sistemin toplam enerjisi:

E = Ek + Ep

Yerden sonsuz uzakta olan cisim yere doğru hareket

ederse evrensel çekim kuvvetinden dolayı hızlanır. Hız

artınca kinetik enerji artar. Sistemin toplam enerjisi sabit

olduğu için; kinetik enerji artınca potansiyel enerji azalır.

7-) Bir roketin üzerine etkiyen yer çekimi kuvvetinin, roketin yer üzerindeki ağırlığının ¼ katı olması için roket yeryüzünden kaç R uzaklıkta olmalıdır?

A) R B) R C) R D) 4R E) 2R

4 2

Cevap:

G M dünya

r2

4= X2 X=2

g G Mdünya CEVAP E

4 X2

g

Kepler Kanunu

Gezegenlerin Güneş etrafındaki hareketleri üç kanunla

ifade edilmiştir.

1. Yörüngeler Kanunu:

Her gezegen, odaklarından birinde Güneş bulunan elips

şeklinde bir yörünge izler.

2. Alanlar Kanunu:

Gezegeni Güneş’e birleştiren vektör eşit zaman

aralıklarında esit alanlar tarar. Şekilde ki t zamanında

taranan S1 alanı, gene t zamanında taranan S2 alanına

eşittir.

Gezegen Güneş’e yaklaştığında hızlı, uzaklaştığında ise

daha yavaş hareket eder.

• 3. Periyotlar Kanunu:• Bütün gezegenler için ortama yörünge yarıçapı

küpün• ( R3 ),bir dolanma süresinin karesine ( T2 ) oranı

sabittir.• R = K = 3,4.1018 m3/s2 dir.

T2

3

• Ortalama yörünge yarıçapın gezegenin Günes’e olan

• maksimum ve minimum uzaklıklar toplamının yarısıdır

R max + R minR ort

2

• Bir Gezegenin Çekim Alanı:• Bir gezegenin çevresinde bulunan diğer

cisimlere çekim• kuvveti uygulayabildiği uzay parçasına çekim

alanı denir.• R = ¥ F çekim = 0 olduğundan gezegen ⇒

kendisinden• sonsuz uzaktaki cisimlere çekim kuvveti

uygulayamaz.

• Alan şiddeti ( çekim İvmesi ):• Bir gezegenin çekim alanı içinde herhangi bir

noktada• bulunan bir birim kütleye uyguladığı çekim

kuvvetine çekim• ivmesi denir. ( g ) ile gösterilir, vektörel bir

büyüklüktür.

g= F çekim m

• Özellikler:• Gezegenin çekim ivmesi, yarıçapı ve yoğunluğu

ile orantılıdır.• Gezegenin yüzeyinden yükseklere doğru

çıkıldıkça çekim kuvveti azalır ve buna bağlı olarak çekim ivmesi de azalır.

• Gezegenin merkezinden yüzeye doğru gidildikçe

çekim ivmesi zayıflar ve tam merkezde sıfır olur.

• Çekim ivmesinin en büyük olduğu yer gezegenin

yüzeyidir.