TS EN 61558-2-4/Nisan 2003

ICS 29.180 TRK STANDARDI TS EN 61558-2-4

Milli n Sz

Bu standard; CENELEC tarafndan onaylanan ve Nisan 2012de TS EN 60076-1: 2012 numaral Trk standard olarak kabul edilen EN 60076-1:2011 standard esas alnarak, Trk Standardlar Enstits Elektrik htisas Kuruluna bal TK4 Elektrik retim, letim ve Datm Teknik Komitesi marifetiyle Trkeye tercme edilmi TSE Teknik Kurulunun //2013 tarihli toplantsnda kabul edilerek yaymna karar verilmitir.

Bu standard yaynlandnda TS 267 EN 60076-1: 1998 + A1:2005 + A12:2005in yerini alr.

CENELEC resmi dillerinde yaynlanan dier standard metinleri ile ayn haklara sahiptir.

Bu tasarya gr verilirken, tasar metni ierisinde kullanlan kelime ve/veya ifadelerle ilgili olarak bilinen patent haklar hususunda tarafmza bilgi ve gerekli dokmann salanmas da gz nnde bulundurulmaldr.

Bu standardda atf yaplan standardlarn milli karlklar aada verilmitir.EN, ISO, IEC

vb. NoAd

(ngilizce)TS NoAd

(Trke)

IEC 60076-2: 1997Power transformers Part 2: Temperature riseTS 10901 EN 60076-2: 1998

IEC 60076-3: 2000Power transformers Part 3: Insulation levels, dielectric tests and external clearances in airTS 10902 EN 60076-3: 2004G transformatrleri Blm 3: Yaltm seviyeleri, dielektrik deneyler ve havadaki haric yaltma aralklar

IEC 60076-5: 2006Power transformers Part 5:

Ability to withstand short-circuitTS EN 60076-5: 2007G transformatrleri Blm 5: Ksa devre dayanm yetenei

IEC 60076-10: 2005Power transformers Part 10: Determination of sound levelsTS EN 60076-10: 2007G transformatrleri Blm 10: Ses seviyelerinin belirlenmesi

IEC 60076-11: 2004Power transformers Part 11:

Dry-type transformersTS EN 60076-11: 2006G transformatrleri Blm 11: Kuru tip transformatrler

IEC 60137Insulated bushings for alternating voltages above 1 000 VTS EN 60137Yaltkan geit izoltrleri

1000 Vun zerindeki alternatif gerilimler iin

IEC 60214-1: 2003Tap-changers Part 1: Performance requirements and test methodsTS IEC 60214-1: 2006Kademe deitiriciler - Blm 1: Performans zellikleri ve deney metotlar

IEC 60296: 2003Fluids for electrotechnical applications Unused mineral insulating oils for transformers and switchgearTS 623 EN 60296: 2006Mineral yaltm yalar - Kullanlmam - Elektroteknik uygulamalar iin - Anahtarlama dzeni ve transformatrlerde kullanlan

IEC 60721-3-4: 1995Classification of environmental conditions Part 3: Classification of groups of environmental parameters and their severities Section 4: Stationary use at non-weatherprotected locationsTS EN 60721-3-4: 2001evre artlarnn snflandrlmas- Blm 3: evre parametre gruplarnn snflandrlmas ve bunlara ait iddet dereceleri- Ksm 4: Hava artlarndan korumal olmayan yerlerde sabit kullanm

ISO 9001: 2008Quality management system - RequirementsTS EN ISO 9001: 2008Kalite ynetim sistemleri - artlar

TS EN 60076-1:2012 standard, EN 60076-1:2011 standard ile birebir ayn olup, Avrupa Elektroteknik Standardizasyon Komitesinin (CENELEC, Avenue Marnix 17 B-1000 Brussels) izniyle baslmtr.

Avrupa Standardlarnn herhangi bir ekilde ve herhangi bir yolla tm kullanm haklar Avrupa Elektroteknik Standardizasyon Komitesi (CENELEC) ve ye lkelerine aittir. TSE kanalyla CENELECten yazl izin alnmakszn oaltlamaz.EN 60076-1:1997 + A1:2000 + A12:2002in yerine alr.G transformatrleri - Blm 1: Genel

(IEC 60076-1:2011)Power transformers - Part 1: General

(IEC 60076-1:2011)

Transformateurs de puissance -

Partie 1: Gnralits

(CEI 60076-1:2011)Leistungstransformatoren -

Teil 1: Allgemeines

(IEC 60076-1:2011)

Bu Avrupa Standard CENELEC tarafndan 25-05-2011 tarihinde onaylanmtr. CENELEC yeleri, bu Avrupa Standardna hibir deiiklik yapmakszn ulusal standard stats veren koullar ngren CEN/CENELEC Tzne uymak zorundadrlar.

Bu tr ulusal standardlarla ilgili gncel listeler ve bibliyografik atflar, Merkez Sekretaryaya veya herhangi bir CENELEC yesine bavurarak elde edilebilir.

Bu Avrupa Standard, resmi dilde (ngilizce, Franszca, Almanca) yaynlanmtr. Baka herhangi bir dile tercmesi, CENELEC yesinin sorumluluundadr ve resmi srmleri ile ayn statde olduu Merkez Sekretaryaya bildirilir.

CENELEC yeleri srasyla, Almanya, Avusturya, Belika, Bulgaristan, Byk Britanya, ek Cumhuriyeti, Danimarka, Estonya, Finlandiya, Fransa, Hrvatistan, Hollanda, rlanda, spanya, sve, svire, talya, zlanda, Kbrs (Gney Kbrs Rum Ynetimi), Letonya, Litvanya, Lksemburg, Macaristan, Malta, Norve, Polonya, Portekiz, Romanya, Slovakya, Slovenya ve Yunanistann milli elektroteknik komiteleridir.

CENELEC

Avrupa Elektroteknik Standardizasyon Komitesi

European Committee for Electrotechnical Standardization

Comit Europen de Normalisation Electrotechnique

Europisches Komitee fr Elektrotechnische Normung

Ynetim Merkezi: Avenue Marnix 17, B - 1000 Brusselsn Sz

IEC/TC 14 Power transformer - G transformatrleri tarafndan hazrlanan, IEC 60076-1in mstakbel 2. basks olan 14/675/FDIS dokmannn metni, IEC-CENELEC paralel oylamasna gnderilmi ve CENELEC tarafndan 25-05-2011 tarihinde EN 60076-1 olarak kabul edilmitir.

Bu Avrupa Standard EN 60076-1:1997 + A1:2000 + A12:2002 standardnn yerini alr.

EN 60076-1:2011, EN 60076-1:1997ye nazaran aada verilen nemli teknik deiiklikleri ierir:

Harmonik ieriin tanmnn ilavesi,

Nakliye hakknda bir alt madde ilavesi,

levsel artname ynteminin ilavesi,

Bir fazl transformatrler iin balant sembollerinin ilavesi,

Gvenlik ve evre kurallarnn ilavesi,

Sv koruma sistemlerine ynelik kurallarn ilavesi,

d.a. akmlar hakknda bir maddenin ilavesi,

Tanklara ilikin vakum, basn ve szdrmazlk deneylerinin ilavesi,

nceki Ek Adaki kurallarn metne dhil edilmesi ve Ek Ann da bilgi iin bir kontrol listesi haline getirilmesi,

artlarn izlenmesine ynelik vastalar ile evre ve gvenlik hususlar hakknda bilgi amal eklerin ilave edilmi olmas.

Bu dokmann baz unsurlarnn patent haklarna konu olabileceine dikkat edilmelidir. Byle herhangi bir patent hakknn belirlenmesi durumunda CEN [ve/veya CENELEC] sorumlu tutulamaz.

Aadaki tarihler tespit edilmitir: zde ulusal standard olarak yaynlayarak veya onay duyurusu yaparak ENnin ulusal dzeyde uygulamaya konmas gereken en son tarih

(dop)04-05-2012

EN ile elien ulusal standardlarn yrrlkten kaldrlmas gereken en son tarih

(dow)25-05-2014

Ek ZA, CENELEC tarafndan ilave edilmitir.________________

Onay bilgisi

IEC 60076-1:2011 Uluslararas Standardnn metni, CENELEC tarafndan herhangi bir deiiklik yaplmakszn bir Avrupa Standard olarak onaylanmtr.

TSE Notu: CENELEC tarafndan Kaynaklar blmne eklenmesi gerektii belirtilen notlar ilgili standardlardan sonra gelecek ekilde eklenmitir.Ek ZA

(Normatif)

Karlk gelen Avrupa yaynlar ile beraber uluslararas yaynlarn normatif atflar

Aadaki atf dokmanlar, bu dokmann uygulamas iin zaruridir. Tarihli atflar iin, atfl dokmann (tadiller dhil) son basks geerlidir.

Not - Uluslararas yayn, (mod) ksaltmasyla gsterilen ortak deiikliklerle deitirilirse, buna uygun EN/HD geerlidir.

IEC, ISO NoTarihStandardn AdEN/HDTarih

IEC 60076-2-Power transformers Part 2: Temperature rise for liquid-immersed

transformersEN 60076-2-

IEC 60076-32000Power transformers Part 3: Insulation levels, dielectric tests and

external clearances in airEN 60076-32001

IEC 60076-52006Power transformers Part 5: Ability to withstand short circuitEN 60076-52006

IEC 60076-102001Power transformers

Part 10: Determination of sound levelsEN 60076-102001

IEC 60076-112004Power transformers Part 11: Dry-type transformersEN 60076-112004

IEC 601372008Insulated bushings for alternating voltages above 1 000 VEN 601372008

IEC 60214-12003Tap-changers Part 1: Performance requirements and test methodsEN 60214-12003

IEC 602962003Fluids for electrotechnical applications

Unused mineral insulating oils for transformers and switchgearEN 60296 + corr. September20042004

IEC 60721-3-41995Classification of environmental conditions

Part 3: Classification of groups of environmental parameters and their severities Section 4: Stationary use at non-weather protected locationsEN 60721-3-41995

ISO 90012008Quality management systems RequirementsEN ISO 90012008

ULUSLARARASI

STANDARD

INTERNATIONAL

STANDARD

NORME

INTERNATIONALE

G transformatrleri

Blm 1: GenelPower transformers

Part 1: GeneralTransformateurs de puissance

Partie 1: GnralitsBU YAYIN, TELF HAKKI KORUMALIDIR. Copyright 2011 IEC, Geneva, svire

Tm haklar sakldr. Aksi belirtilmedike, bu yaynn herhangi bir blm herhangi bir ekilde ya da fotokopi ve mikrofilm dahil aada adresi verilen IECden yazl izin alnmakszn ya da dokman talep edenin lkesindeki IEC yesi Ulusal Komitenin yazl izni olmakszn elektronik veya mekanik herhangi bir yolla oaltlamaz ya da kullanlamaz.

IEC telif haklar ile ilgili herhangi bir sorunuz olmas halinde ya da bu yaynla ilgili ilave haklar konusunda bilgi talebiniz olmas halinde, detayl bilgi iin ltfen aadaki adresle veya IEC yesi Ulusal Komitenizle temasa geiniz.

IEC Merkez Ofis

3, rue de Varemb

CH-1211 Geneva 20

svire

e-posta: inmail@iec.chWeb: www.iec.ch

IEC hakknda

Uluslararas Elektroteknik Komisyonu (IEC), tm elektrik, elektronik ve ilgili teknolojiler konusunda Uluslararas Standartlar hazrlayan ve yaynlayan nde gelen (lider) kresel kurulutur.

IEC yaynlar hakknda

IEC yaynlarnn teknik muhtevas, IEC tarafndan srekli gzden geirilmektedir. En son basky aldnzdan emin olun, bir dzeltme ya da tadil yaynlanm olabilir.

IEC Yaynlar katalou iin: www.iec.ch/searchpubIEC on-line katalou, eitli kriterlerle (atf numaras, metin, teknik komite) arama yapabilmenizi salar. Ayrca projeler, yrrlkten kaldrlm ve yerine geen yaynlar konusunda da bilgi verir.

IEC Just Published: www.iec.ch/online_news/justpubTm yeni IEC yaynlar hakknda bilgi sahibi olun. Just Published, yeni kan tm yaynlar ayda iki kez detayl olarak verir. On-line ya da e-posta yoluyla da mevcuttur.

Electropedia: www.electropedia.orgngilizce ve Franszca 20.000in zerinde terim ve tanm kapsayan dnyann nde gelen evrimii elektronik ve elektrik terimleri szl. Online Uluslararas Elektroteknik Szlk olarak da bilinir.

Mteri Hizmetleri Merkezi: www.iec.ch/webstore/custservBu yaynla ilgili dncelerinizi iletmek isterseniz ya da daha fazla yardma ihtiyacnz varsa, ltfen Mteri Hizmetleri Merkezi Sk Sorulan Sorular ziyaret ediniz ya da bizimle temas kurunuz:

e-posta: csc@iec.chTel.: +41 22 919 02 11

Faks: +41 22 919 03 00ULUSLARARASI

STANDARD

INTERNATIONAL

STANDARD

NORME

INTERNATIONALEG transformatrleri

Blm 1: Genel

Power transformers

Part 1: General

Transformateurs de puissance

Partie 1: Gnralits

ULUSLARARASI

ELEKTROTEKNK

KOMSYONU

INTERNATIONAL

ELECTROTECHNICAL

COMMISSION

COMMISSION

ELECTROTECHNIQUE

INTERNATIONALE

FYAT KODU

PRICE CODE

CODE PRIXICS 29.180ISBN 978-2-88912-438-1

Uluslararas Elektroteknik Komisyonunun tescilli markasdr.NDEKLER5N SZ

71 Kapsam

72Atf yaplan standard ve/veya dokmanlar

83Terimler ve tarifler

83.1Genel

93.2Balant ular ve ntr noktas

103.3Sarglar

113.4Beyan deerleri

123.5Kademe ular

143.6Kayplar ve yksz akm

153.7Ksa devre empedans ve gerilim dm

163.8Scaklk art

163.9Yaltm

163.10Balantlar

173.11Deney snflandrmas

183.12Soutma ile ilgili meteorolojik veriler

183.13Dier tarifler

184letme artlar

184.1Genel

194.2Normal iletme artlar

205Beyan deerleri ve genel kurallar

205.1Beyan gc

205.1.1Genel

215.1.2Beyan gcnn standard deerleri

215.1.3Alternatif soutma modlarnda asgari g

215.1.4Beyan gcn aan ykleme

225.2Soutma modu

225.3Bir jeneratre dorudan balanan transformatrlerde yk atma

225.4Beyan gerilimi ve beyan frekans

225.4.1Beyan gerilimi

225.4.2Beyan frekans

225.4.3Beyan geriliminden daha yksek gerilimde ve/veya beyan frekansndan baka frekansta alma

235.5Sra d iletme artlar iin tedbirler

235.6Donanma ait en yksek gerilim Um ve dielektrik deney seviyeleri

245.7Teklif talebi iin gerekli ilave bilgiler

245.7.1Transformatrn snflandrlmas

245.7.2Sarg balants ve fazlarn says

245.7.3Ses seviyesi

245.7.4Nakliye

255.8Bileenler ve malzemeler

256Kademeli bir sargs bulunan transformatrler iin kurallar

256.1Genel - Kademe aralnn gsterilii

256.2Kademe gerilimi - Kademe akm. Kademe gerilimi deiiminin standard kategorileri. Azami gerilim kademesi

286.3Kademe gc. Tam g kademeleri dk gl kademeler

296.4Teklif talebi ve siparite kademelerin teknik zellikleri

296.4.1Genel

296.4.2Yapsal teknik artname

296.4.3levsel teknik artname

306.5Ksa devre empedansnn teknik zellikleri

316.6Ykte kayp ve scaklk art

327Balant ve faz fark sembolleri

327.1 fazl transformatrler ve fazl bir grup olarak bal bir fazl transformatrler iin balant ve faz fark sembolleri

327.1.1Balant sembolleri

327.1.2Faz farknn saat rakam ile gsterilii

327.1.3Yk uygulanmas amalanmayan sarglar

327.1.4Balants deitirilebilen sarglar

337.1.5rnekler

357.2 fazl bir grupta olmayan bir fazl transformatrler iin balant ve faz fark sembolleri

357.2.1Balant sembol

357.2.2Faz farknn saat rakam ile gsterilii

357.2.3Yklenmesi amalanmayan sarglar

357.2.4Balants deitirilebilen sarglar

378aret plkalar

378.1Genel

378.2Btn durumlarda verilmesi gereken bilgiler

378.3Uygulanabilir olduunda verilmesi gereken ilave bilgiler

389Emniyet ve evre kurallar ile dier kurallar

389.1Emniyet ve evre kurallar

389.1.1Sv szntlar

399.1.2Emniyetle ilgili hususlar

399.2Ntr balantsnn boyutlandrlmas

399.3Sv koruma sistemi

409.4Ntr devrelerde d.a. akmlar

409.5Ktle merkezinin iaretlenmesi

4010Toleranslar

4211Deneyler

4211.1Rutin deney, tip deneyi ve zel deneyler iin genel kurallar

4211.1.1Genel

4311.1.2Rutin deneyler

4411.1.3Tip deneyleri

4411.1.4zel deneyler

4411.2Sarg direncinin llmesi

4411.2.1Genel

4411.2.2Kuru tip transformatrler

4511.2.3Svya daldrlm tip transformatrler

4511.3 Gerilim evirme orannn llmesi ve faz farknn kontrol

4511.4 Ksa devre empedansnn ve ykte kaybn llmesi

4611.5Yksz kaybn ve akmn llmesi

4711.6 fazl transformatrlerde sfr bileen empedansnn/empedanslarnn llmesi

4711.7Ykte kademe deitiriciler zerindeki deneyler - alma deneyi

4811.8Svya daldrlm transformatrler iin basn altnda sznt deneyi (szdrmazlk deneyi)

4811.9Svya daldrlm transformatrlerde vakum altnda ekil deiiklii deneyi

4911.10Svya daldrlm transformatrler iin basn altnda ekil deiiklii deneyi

4911.11Svya daldrlm transformatrler iin sahada yaplan vakum altnda szdrmazlk deneyi

5011.12ekirdek ve gvde yaltmnn kontrol

5012Elektromanyetik uyumluluk (EMU)

5013Yksek frekansl anahtarlama geici rejimleri

Ek A (Bilgi iin) 51Teklif talebinde ve siparite verilmesi gereken bilgilere ait kontrol listesi

Ek B (Bilgi iin) 55Kademeli transformatrlerin teknik zelliklerine ait rnekler

Ek C (Bilgi iin) 59Ksa devre empedansnn snrlarla verilen teknik artnamesi

Ek D (Bilgi iin) 60 fazl transformatr balantlarnn rnekleri

Ek E (Normatif) 63Yk kaybnn scaklk dzeltmesi

Ek F (Bilgi iin) 64Transformatrlere sonradan durum izleme sistemi monte edilmesine ynelik vastalar

Ek G (Bilgi iin) 65evre ve gvenlik hususlar

66Kaynaklar

28ekil 1 Gerilim deiimini farkl tipleri

33ekil 2 Saat rakam gsteriliine ait rnekler

34ekil 3 Ular darya karlm sarglar bulunan transformatrler iin saat rakam gsteriliine ait rnekler

36ekil 4 Saat rakam gsteriliine ait rnekler

59ekil C.1 Ksa devre empedansnn snrlarla verilen teknik artnamesine ait rnek

TOC \h \z \c "ekil D."

60ekil D.1 Yaygn balantlar

61ekil D.2 lave balantlar

62ekil D.3 fazl oto-transformatr balantlarnn balant sembolleriyle gsterilii (oto-transformatr Ya0)

62ekil D.4 fazl bir grup oluturacak biimde balanm adet bir fazl transformatr rnei (balant sembol Yd5)

41izelge 1 Toleranslar

56izelge B.1 Kombine gerilim deiimine ait rnek

57izelge B.2 YG gerilim deiimli ilevsel teknik artname rnei

58izelge B.3 AG gerilim deiimli ilevsel teknik artname rnei

TOC \h \z \c "izelge F."

64izelge F.1 Durum izlemeye ynelik vastalar

ULUSLARARASI ELEKTROTEKNK KOMSYONU

____________

G TRANSFORMATRLER Blm 1: Genel

N SZ

1) Uluslararas Elektroteknik Komisyonu (IEC), tm ulusal elektroteknik komitelerden (IEC Ulusal Komiteler) oluan dnya apnda bir standardizasyon kuruluudur. IECnin amac, elektrik ve elektronik alanlarda standardizasyonla ilgili tm sorulara dair uluslararas ibirliini desteklemektir. IEC, bu amac gerekletirmek iin ve dier faaliyetlerine ek olarak Uluslararas Standardlar, Teknik Spesifikasyonlar, Teknik Raporlar, Herkesin Kullanmna Ak Spesifikasyonlar (PAS) ve Rehberler (bundan byle IEC Yayn/lar olarak anlacaktr.) yaynlar. Yaynlarn hazrlanmas grevi teknik komitelere verilmitir; zerinde alma yaplan konu ile ilgilenen herhangi bir IEC Ulusal Komitesi, bu hazrlk almasna katlabilir. IEC ile ibirlii iindeki Uluslararas kurulular, kamu kurulular ve sivil toplum kurulular da bu hazrlk almalarna katlabilir IEC, iki kurulu arasndaki anlama erevesinde belirlenen artlara uygun olarak Uluslararas Standardizasyon Kuruluu (ISO) ile yakn ibirlii iindedir.

2) IECnin teknik konulara dair resmi kararlar veya mutabakatlar, teknik komitelerin konuyla ilgilenen tm IEC Ulusal Komitelerinden yeleri olduu iin, mmkn olduunca ilgili konulardaki uluslararas fikir birlii anlamna gelir.

3) IEC Yaynlar, uluslararas kullanm iin tavsiyeler eklindedir ve IEC Ulusal Komiteleri tarafndan da bu anlamda kabul edilirler. IEC Yaynlarnn teknik muhtevasnn doru olmasn salamak iin her trl gayret gsterilmi olsa da, IEC yaynlarnn nihai kullanc tarafndan kullanm yollar ya da nihai kullanclarn yanl yorumlamalar konusunda sorumlu tutulamaz.

4) IEC Ulusal Komiteleri, uluslararas tektiplii desteklemek iin IEC yaynlarn kendi ulusal ve blgesel yaynlarna azami lde effaf bir biimde uygulamay taahht ederler. .Herhangi bir IEC Yayn ile karlk gelen ulusal veya blgesel yayn arasndaki herhangi bir farkllk, ulusal veya blgesel yaynda aka belirtilmelidir.

5) IEC, uygunluk onaylamas yapmaz. Bamsz belgelendirme kurulular uygunluk deerlendirmesi hizmeti verir ve baz alanlarda IEC uygunluk markalarn kullanr. IEC, bamsz belgelendirme kurulularnn gerekletirdii herhangi bir hizmetten sorumlu tutulamaz.

6) Tm kullanclar, bu yaynn son basksna sahip olduklarndan emin olmaldrlar.

7) Herhangi bir kiisel yaralanma, mal hasar ya da herhangi bir dier hasardan ve bu IEC yaynnn ya da dier herhangi bir IEC yaynnn yaynlanmasndan, kullanmdan, ya da buna dayanlmasndan kaynaklanan masraflar (yasal cretler dahil) veya harcamalardan dolay IEC ve IECnin yneticileri, alanlar, hizmetlileri veya teknik komitelerinin yeleri ve uzmanlar ve IEC Ulusal Komiteleri dahil temsilcileri dorudan ya da dolayl olarak sorumlu tutulamaz.

8) Bu yaynda verilen Normatif atflara dikkat edilmelidir. Atf yaplan yaynlarn kullanm, bu yaynn doru uygulamas iin kanlmazdr.

9) Bu IEC Yaynnn baz unsurlarnn patent haklarna konu olma ihtimaline dikkat edilmelidir. IEC bu tr herhangi bir ya da tm patent haklarnn belirlenmesi durumunda sorumlu tutulamaz.

IEC 60076-1 Uluslararas Standard, IEC TC14 G transformatrleri teknik komitesi tarafndan hazrlanmtr.

Bu nc bask, 1993 ylnda yaynlanan ikinci basky ve onun A1 (1999) tadilini iptal eder. Bu teknik bir gncellemedir.Bu bask, nceki baskya nazaran aada verilen nemli teknik deiiklikleri ierir:

Harmonik ieriin tanmnn ilavesi,

Nakliye hakknda bir alt madde ilavesi,

levsel artname ynteminin ilavesi,

Bir fazl transformatrler iin balant sembollerinin ilavesi,

Gvenlik ve evre kurallarnn ilavesi,

Sv koruma sistemlerine ynelik kurallarn ilavesi,

d.a. akmlar hakknda bir maddenin ilavesi,

Tanklara ilikin vakum, basn ve szdrmazlk deneylerinin ilavesi,

nceki Ek Adaki kurallarn metne dhil edilmesi ve Ek Ann da bilgi iin bir kontrol listesi haline getirilmesi,

artlarn izlenmesine ynelik vastalar ile evre ve gvenlik hususlar hakknda bilgi amal eklerin ilave edilmi olmas. Bu standart metni aadaki dokmanlara dayaldr:

FDISOylama raporu

14/675/FDIS14/682/RVD

Bu standardn onaylanmas ile ilgili oylamaya dair bilgi, yukardaki tabloda gsterilen oylama raporunda bulunabilir.

Bu yayn, ISO/IEC Direktifleri, Blm 2ye uygun olarak yazlmtr.

IEC 60076 serisindeki tm blmlerin listesi, IEC internet sayfasnda G transformatrleri genel bal altnda bulunabilir.

Bu serinin gelecek standardlar, yukarda belirtilen yeni genel bal tayacaktr. Bu serideki mevcut standardlarn balklar, sonraki srm srasnda gncelletirilecektir.Komite bu yaynn muhtevasnn, http://webstore.iec.ch web adresinde yer alan, belirli yayn ile ilgili bilgilerde gsterilen deimezlik tarihine kadar deimemesine karar vermitir. Bu tarihte, yayn;yeniden onaylanacak,

yrrlkten kaldrlacak,

gncellenmi bir bask ile deitirilecek veya

tadil edilecektir.G TRANSFORMATRLER -Blm 1: Genel

1Kapsam

Bu standard, aada verilen belirli kategorilerdeki kk ve zel transformatrlerin dnda kalan fazl ve bir fazl g transformatrlerini (oto-transformatrler dhil) kapsar.

Beyan gc 1 kVAdan kk olan bir fazl transformatrler ve 5 kVAdan kk olan fazl transformatrler,

Sarglarnn beyan gerilimi 1000 Vtan yksek olmayan transformatrler,

l transformatrleri,

Demiryolu aralarna monte edilen cer transformatrleri,

Yol verme transformatrleri,

Deney transformatrleri,

Kaynak transformatrleri,

Patlamaya dayankl ve madencilikte kullanlan transformatrler,

Derin su uygulamalarna ynelik (su alt) transformatrler.

Bu transformatr kategorileri iin IEC standardlarnn bulunmamas durumunda (zellikle endstriyel uygulamalar iin sargs 1000 Vu amayan transformatr), IEC 60076-1 tamamen veya ksmen uygulanabilir.

Bu standard, bir transformatr, halkn eriebilecei bir konumda monte etmeye uygun hale getirecek kurallara deinmez.

Kendi standardlar bulunan g transformatrlerinin ve reaktrlerin bu kategorileri iin bu standard yalnzca dier standardda zel olarak yaplan atf kapsamnda uygulanabilir. Bu gibi standardlar:

Genel reaktrler (IEC 60076-6),

Kuru tip transformatrler (IEC 60076-11),

Kendinden korumal transformatrler (IEC 60076-13),

Gaz doldurulan g transformatrleri (IEC 60076-15),

Rzgr trbini uygulamalarna ynelik transformatrler (IEC 60076-16),

Cer transformatrleri ve cer reaktrleri (IEC 60310),

Endstriyel uygulamalara ynelik statik dntrc transformatrleri (IEC 61378-1),

HVDC uygulamalarna ynelik statik dntrc transformatrleri (IEC 61378-2).

iin mevcuttur.

Bu standardn muhtelif yerlerinde, alternatif veya ilave teknik zmlere veya srelere dair bir anlamaya varlmas hususu belirtilmi veya tavsiye edilmitir. Byle bir anlama, imalat ile alc arasnda yaplr. Konular tercihen balangta ortaya konulmal ve bu anlamalar szleme teknik artnamesine dhil edilmelidir.

2Atf yaplan standard ve/veya dokmanlar

Aada atf yaplan standardlar, bu standardn uygulanmasnda zorunludur. Tarihli atflarda, sadece belirtilen bask uygulanr. Tarih belirtilmeyen atflarda ise atf yaplan standardn en son basks (varsa tadiller dhil) uygulanr.IEC 60076-2: 1997, Power transformers Part 2: Temperature rise (G transformatrleri Blm 2: Scaklk art)IEC 60076-3: 2000, Power transformers Part 3: Insulation levels, dielectric tests and external clearances in air (G transformatrleri Blm 3: Yaltm seviyeleri, dielektrik deneyler ve havadaki haric yaltma aralklar)IEC 60076-5: 2006, Power transformers Part 5: Ability to withstand short-circuit (G transformatrleri Blm 5: Ksa devre dayanm yetenei)IEC 60076-10: 2005, Power transformers Part 10: Determination of sound levels (G transformatrleri Blm 10: Ses seviyelerinin belirlenmesi)IEC 60076-11: 2004, Power transformers Part 11: Dry-type transformers (G transformatrleri Blm 11: Kuru tip transformatrler)IEC 60137, Insulated bushings for alternating voltages above 1 000 V (Yaltkan geit izoltrleri 1000 Vun zerindeki alternatif gerilimler iin)IEC 60214-1: 2003, Tap-changers Part 1: Performance requirements and test methods (Kademe deitiriciler Blm 1: Performans zellikleri ve deney metotlar)IEC 60296: 2003, Fluids for electrotechnical applications Unused mineral insulating oils for transformers and switchgear (Mineral yaltm yalar Kullanlmam Elektroteknik uygulamalar iin Anahtarlama dzeni ve transformatrlerde kullanlan)IEC 60721-3-4: 1995, Classification of environmental conditions Part 3: Classification of groups of environmental parameters and their severities Section 4: Stationary use at non-weatherprotected locations (evre artlarnn snflandrlmas Blm 3: evre parametre gruplarnn snflandrlmas ve bunlara ait iddet dereceleri Ksm 4: Hava artlarndan korumal olmayan yerlerde sabit kullanm)ISO 9001: 2008, Quality management system Requirements (Kalite ynetim sistemleri artlar)3Terimler ve tarifler

Bu standardn amac bakmndan aadaki terimler ve tarifler uygulanr.

Not Dier terimler, Uluslararas Elektroteknik Szlnde (IEV) verilen anlamlarnda kullanlmtr.

3.1Genel

3.1.1G transformatr

Elektrik enerjisinin iletilmesi amacyla bir alternatif gerilim ve akm sistemini, ayn frekanstaki ve genellikle farkl deerlerdeki baka bir gerilim ve akm sistemine elektromanyetik endksiyon yoluyla dntren iki veya daha ok sargs bulunan statik bir cihaz.

[IEC 60050-421:1990, 421-01-01, deitirilmi].

3.1.2Oto-transformatr *Ortak bir blme sahip en az iki sargs bulunan bir transformatr.

[IEC 60050-421:1990, 421-01-11].

Not - Bir transformatrn oto-transformatr biiminde bal olmadn ifade etmek gerektiinde, ayr sargl transformatr veya ift sargl transformatr gibi terimler kullanlr (bk. IEC 60050-421:1990, 421-01-13).

3.1.3Seri transformatr

Sarglarndan birinin, bir devrenin gerilimini deitirmek ve/veya fazn kaydrmak iin bu devreye seri olarak balanmas amalanan, dier sargs da enerjilendirme sargs olarak kullanlan, oto-transformatr dndaki bir transformatr.

[IEC 60050-421:1990, 421-01-12, deitirilmi]

Not - Seri transformatrler bu standardn evvelki yaymlarnda gerilim ekleme-karma (booster) transformatr olarak isimlendirilmekteydi.

3.1.4Svya daldrmal tip transformatr

Manyetik devresi ve sarglar svya daldrlan bir transformatr.

3.1.5Kuru tip transformatr

Manyetik devresi ve sarglar yaltkan bir svya daldrlmayan bir transformatr.

[IEC 60050-421:1990, 421-01-16]

3.1.6Sv koruma sistemi

Svya daldrlm transformatrde svnn sl genlemesi iin yer salayan sistem.

Not Bazen, sv ile dardaki hava arasndaki temas azaltlabilir veya engellenebilir.

3.1.7Belirtilen deer

Siparite alc tarafndan belirtilen deer.

3.1.8Tasarm deeri

Empedans, yksz akm veya dier parametreler sz konusu olduunda tasarmdan hesaplanan, sarm oran iin ise tasarmda esas alnan sarm saysna gre verilen beklenen deer.

3.1.9Bir transformatr sargsna uygulanabilen, donanma ait en yksek gerilim UmBir transformatr sargsna ait yaltmn, kendisine gre tasarmland bir fazl sistemdeki en yksek fazlar aras etkin (r.m.s) gerilim.

3.2Balant ular ve ntr noktas

3.2.1Balant ucu

Bir sargy d iletkenlere balamak iin kullanlan bir iletken eleman.

3.2.2Hat balant ucu

Bir ebekenin hat iletkenine balanmas amalanan bir balant ucu.

[IEC 60050-421:1990, 421-02-01]

3.2.3 Ntr balant ucu

a) fazl transformatrlerde ve bir fazl transformatrlerden meydana gelen fazl transformatr gruplarnda:

Yldz bal veya zikzak bal sargnn ortak noktasna (ntr noktas) balanan balant ucu veya ular,

b)Bir fazl transformatrlerde:

Bir ebekenin ntr noktasna balanmas amalanan balant ucu.

[IEC 60050-421:1990, 421-02-02, deitirilmi]

3.2.4Ntr noktas

Simetrik bir gerilimler sisteminin normalde sfr potansiyelde olan noktas.

3.2.5Karlk gelen balant ular

Bir transformatrn farkl sarglarnn ayn harfle veya buna karlk gelen sembolle iaretlenmi balant ular.

[IEC 60050-421:1990, 421-02-03]

3.3Sarglar

3.3.1Sarg

Transformatre tahsis edilen gerilimlerden birisi ile ilgili elektrik devresini oluturan sarmlar grubu.

[IEC 60050-421:1990, 421-03-01, deitirilmi]

Not - fazl bir transformatrde "sarg", faz sarglarnn kombinasyonudur (bk. Madde 3.3.3).

3.3.2Kademeli sarg

Etkin sarm saysnn admlar halinde deitirilebildii bir sarg.

3.3.3Faz sargs

fazl bir sargnn bir fazn oluturan sarmlar grubu.

[IEC 60050-421:1990, 421-03-02, deitirilmi]

Not - "Faz sargs" terimi, belli bir bacaktaki btn bobinler grubunu belirtmek iin kullanlmamaldr.

3.3.4Yksek gerilim sargs, YG (HV) sargs *Beyan gerilimi en yksek olan sarg.

[IEC 60050-421:1990, 421-03-03]

3.3.5Alak gerilim sargs, AG (LV) sargs *

Beyan gerilimi en dk olan sarg.

[IEC 60050-421:1990, 421-03-04]

Not - Bir seri transformatrde, daha dk beyan gerilimine sahip sarg, daha yksek yaltm seviyesine sahip olabilir.

3.3.6Ara gerilim sargs *

ok sargl bir transformatrde en yksek ve en dk sarg beyan gerilimleri arasnda bir ara beyan gerilimine sahip olan sarg.

[IEC 60050-421:1990, 421-03-05]

3.3.7Yardmc sarg

Transformatrn beyan gcne gre yalnzca kk bir yk iin amalanan bir sarg.

[IEC 60050-421:1990, 421-03-08]

3.3.8Dengeleme sargs

Yldz-yldz bal veya yldz-zikzak bal bir transformatrde, bu transformatrn sfr bileen empedansn azaltmak iin salanan gen bal ilve bir sarg (bk. Madde 3.7.3).

[IEC 60050-421:1990, 421-03-09, deitirilmi]

Not - Bir sarg, yalnzca bir d devreye fazl balanmas amalanmamsa, bir dengeleme sargs olarak adlandrlr.

3.3.9Ortak sarg

Oto-transformatr sarglarnn ortak blm.

[IEC 60050-421:1990, 421-03-10]

3.3.10 Seri sarg

Bir devreye seri balanmas amalanan, bir oto-transformatr sarg blm veya bir seri transformatr sargs.

[IEC 60050-421:1990, 421-03-11, deitirilmi]

3.3.11 Enerjilendirme sargs (bir seri transformatrn)

Bir seri transformatrn, seri sargya g temin etmek zere amalanan sargs.

[IEC 60050-421:1990, 421-03-12, deitirilmi]

3.3.12 Oto-bal sarglar

Bir oto-transformatrn seri ve ortak sarglar.3.4Beyan deerleri

3.4.1Beyan deeri

Bu standardda belirtilen artlarda transformatrn almasn tanmlayan ve imaltnn belirttii garantilerde ve deneylerde esas alnan byklklere atanan saysal deerler.

3.4.2Beyan byklkleri

Beyan deeri tanmlayan saysal deerleri olan gerilim, akm vb. byklkler.

Not 1 Bakaca belirtilmedike, kademe ularna sahip transformatrlerde beyan byklkleri ana kademe ucu ile ilgilidir (bk. Madde 3.5.2). Dier belirli kademe ular ile ilgili olan, benzer anlaml karlk gelen byklkler, kademe ucu byklkleri olarak adlandrlr (bk. Madde 3.5.9).

Not 2 Bakaca belirtilmedike, gerilimler ve akmlar daima etkin deerlerle ifade edilir.

3.4.3Bir sargnn beyan gerilimi (Ur)

Kademesiz bir sargnn veya ana kademe ucuna (bkz. Madde 3.5.2) balanm kademeli bir sargnn balant ular arasna uygulanmak zere beyan edilen veya yksz durumda bu balant ular arasnda retilecei beyan edilen gerilim ( fazl bir sargda bu gerilim, hat balant ular arasndaki gerilimdir).

[IEC 60050-421:1990, 421-04-01, deitirilmi].

Not 1 -Sarglardan birine kendine ait beyan deerindeki gerilim uygulandnda, yksz durumda btn sarglarn beyan gerilimleri e zamanl olarak oluur.

Not 2 - fazl bir grup meydana getirmek zere yldz biiminde balanmas amalanan veya fazl bir sistemin hatt ile ntr arasna balanmas amalanan bir fazl transformatrler iin beyan gerilimi, rneinde olduu gibi fazlar aras gerilimin e blm eklinde gsterilir.

Not 3 -Bir ebekenin fazlar arasna balanmas amalanan bir fazl transformatrler iin beyan gerilimi, fazlar aras gerilim olarak gsterilir.

Not 4 - fazl bir seri transformatrn ular darya karlm (bk. Madde 3.10.5) olarak tasarmlanan seri sargs iin beyan gerilimi, sarglar yldz balym gibi gsterilir.

3.4.4Beyan gerilim evirme oran

Bir sargnn beyan geriliminin, daha dk veya eit beyan gerilimli olan ilgili dier sargnn beyan gerilimine oran.

[IEC 60050-421:1990, 421-04-02, deitirilmi]

3.4.5Beyan frekans (fr)

Transformatrn almak zere tasarmland frekans.

[IEC 60050-421:1990, 421-04-03, deitirilmi]

3.4.6Beyan gc (Sr)

Sargnn beyan gerilimi ile birlikte beyan akmn belirleyen, sargya tahsis olunan grnen gcn bilinen deeri

Not -ki sargl bir transformatrn her iki sargs, tm transformatrn tanmland beyan gc ile ayn beyan gcne sahiptir.

3.4.7 Beyan akm (Ir)

Sargnn beyan gc Sr ve beyan gerilimi Ur'den elde edilen sargnn hat balant ucundan geen akm.

[IEC 60050-421:1990, 421-04-05, deitirilmi]

Not 1 - fazl bir sarg iin beyan akm Ir aadaki eitlikle verilir.

Not 2 - fazl bir grup oluturmak zere gen balanmas amalanan bir fazl transformatr sarglar iin beyan akm, hat akmnne blm eklinde gsterilir:

Not 3 - fazl bir grup oluturacak biimde balanmas amalanmayan bir fazl transformatr iin beyan akm aadaki gibidir.

Not 4 -Bir transformatrn ular darya karlm sarglarnn (bk. Madde 3.10.5) beyan akm, beyan gcn, faz saysna ve ular darya karlm sargnn beyan gerilimine blmdr:

3.5Kademe ular

3.5.1Kademe ucu

Kademeli sargs bulunan bir transformatrde, kademeli sargda belirli bir etkin sarm saysn ve dolaysyla bu sarg ile sarm says sabit olan dier her bir sarg arasnda belirli bir sarm orann temsil eden, belirli bir kademeli sarg balants.

Not -Kademe ularndan birisi ana kademe ucudur ve dier kademe ular, ana kademe ucuna gre bunlarn kendi kademe ucu faktrleri ile tanmlanr. Bu terimlerin aadaki tariflerine baknz.

3.5.2Ana kademe ucu

Beyan byklklerle ilikili olan kademe ucu.

[IEC 60050-421:1990, 421-05-02]

3.5.3Kademe faktr (verilen bir kademeye karlk gelen)

Bir oran olup;

(kademe faktr) veya 100 (yzde olarak ifade edilen kademe faktr)

eklinde verilir.

Burada:

Ur:Sargnn beyan gerilimi (bk. Madde 3.4.3).

Ud:Kademesiz sargya beyan gerilimi uygulanmasyla, sz konusu kademede, sargnn balant ularnda yksz durumda meydana gelen gerilim

dir.

Not -Seri transformatrlerde kademe faktr, verilen bir kademeye karlk gelen seri sarg geriliminin Urye orandr.

[IEC 60050-421:1990, 421-05-03, deitirilmi]

3.5.4Artran kademe

Kademe faktr 1'den byk olan kademe.

[IEC 60050-421:1990, 421-05-04]

3.5.5Azaltan kademe

Kademe faktr 1'den kk olan kademe.

[IEC 60050-421:1990, 421-05-05]

3.5.6Kademe adm

ki komu kademeye ait kademe faktrleri arasndaki yzde olarak ifade edilen fark.

[IEC 60050-421:1990, 421-05-06]

3.5.7Kademe aral

"100" deerine kyasla yzde olarak ifade edilen kademe faktrnn deiim aral.

Not Bu faktr, 100+a'dan 100-b'ye kadar deiiyorsa, kademe aral +% a, -% b olarak veya a = b ise % a olarak ifade edilir.

[IEC 60050-421:1990, 421-05-07]

3.5.8Kademenin gerilim evirme oran (bir sarg iftinin)

Kademeli sarg;

Yksek gerilim sargs ise; beyan gerilim evirme oran ile bu kademeli sargya ait kademe faktrnn arpmna,

Alak gerilim sargs ise; beyan gerilim evirme orannn, bu kademeli sargya ait kademe faktrne blmne

eit olan oran.

[IEC 60050-421:1990, 421-05-08]

Not -Beyan gerilim evirme oran, tarifi gerei en az 1'e eit iken; beyan gerilim evirme oran 1'e yakn olduunda kademenin gerilim evirme oran, baz kademeler iin 1'den kk olabilir.

3.5.9Kademeye ait byklkler

Belirli bir kademenin (ana kademeden baka) almasn tanmlayan saysal deerlerle ifade edilen byklkler.

Not Kademeye ait byklkler transformatrde yalnzca kademeli sarg iin deil her bir sarg iin bulunur (bk. Madde 6.2 ve Madde 6.3).

Kademeye ait byklkler:

Kademe gerilimi (beyan gerilimine benzer, Madde 3.4.3),

Kademe gc (beyan gcne benzer, Madde 3.4.6),

Kademe akm (beyan akmna benzer, Madde 3.4.7)

dr.

[IEC 60050-421:1990, 421-05-10, deitirilmi]

3.5.10 Tam g kademesi

Kademe gc, beyan gcne eit olan kademe.

[IEC 60050-421:1990, 421-05-14]

3.5.11 Dk gl kademe

Kademe gc, beyan gcnden kk olan kademe.

[IEC 60050-421:1990, 421-05-15]

3.5.12 Yk altnda kademe deitirici, OLTC

Transformatr enerjili veya ykl iken bir sargnn kademe balantlarn iletmeye uygun olarak deitiren bir dzen.

[IEC 60050-421:1990, 421-11-01]

3.5.13 Enerjisiz kademe deitirici, DETC

Sadece transformatr enerjisiz iken (sistemden ayrlm), bir sargnn kademe balantlarn iletmeye uygun olarak deitiren bir dzen.

3.5.14 Kademenin izin verilebilir en yksek iletme gerilimi

Herhangi belirli bir kademe konumunda, ilgili kademe gcnde, transformatrn hasarlanmadan srekli olarak dayanacak biimde tasarmland beyan frekansndaki gerilim.

Not 1 -Bu gerilim Um ile snrlandrlmtr.

Not 2 -Alcnn artnamesinde aka veya Madde 6.4.2ye gre bir zelliin sonucu olarak, kademenin daha yksek bir gerilimde olmas gerektii belirtilmedike; bu gerilim, normalde beyan kademe geriliminin %105i ile snrl olacaktr (bk. Madde 6.4).

3.6Kayplar ve yksz akm

Not -zel olarak baka bir kademe belirtilmedike, deerler ana kademeye aittir.

3.6.1Yksz kayp

Dier sarg veya sarglar ak devre olmak zere, sarglardan birinin balant ularna beyan frekansl beyan gerilimi uygulandnda ekilen aktif g.

[IEC 60050-421:1990, 421-06-01, deitirilmi]

3.6.2Yksz akm

Dier sarg veya sarglar ak devre olmak zere, bir sargya beyan frekansl beyan gerilimi (kademe gerilimi) uygulandnda bu sargnn hat balant ucundan geen akmn etkin deeri.

Not 1 - fazl bir transformatrde bu deer, fazdaki akm deerlerinin aritmetik ortalamasdr.

Not 2 -Bir sargnn yksz akm, ou kez bu sargnn beyan akmnn bir yzdesi olarak belirtilir. ok sargl transformatrlerde bu yzde, beyan gc en byk olan sarg iin verilir.

[IEC 60050-421:1990, 421-06-02, deitirilmi].

3.6.3 Ykte kayp

Bir sarg ifti ile ilgili olarak, sarglardan birinin balant ular ksa devre iken ve dier sargnn hat balant ularndan beyan akm (kademe akm) geerken, beyan frekansnda ve referans scaklkta (bk. Madde 11.1) ekilen aktif g. Baka sarglar varsa ak devre olarak braklr.

Not 1 -ki sargl bir transformatrde yalnzca bir sarg kombinasyonu ve bir ykte kayp deeri vardr. ok sargl bir transformatrde, farkl iki sarg kombinasyonuna karlk gelen birka ykte kayp deeri vardr (bk. IEC 60076-8:1997 Madde 7). Transformatrn tm iin birleik ykte kayp deeri, belirtilen sarg yk kombinasyonu iin verilir. Genellikle bu deer deneyde dorudan lme ile elde edilemez.

Not 2 -Sarg iftine ait sarglarn beyan g deerleri farkl olduunda ykte kayp, beyan gc daha dk olan sargnn beyan akmna gre verilir ve bu durumda referans g belirtilmelidir.

3.6.4 Toplam kayp

Yksz kayp ile ykte kaybn toplam.

Not - Yardmc tehizatn g tketimi toplam kayba dhil deildir ve ayr olarak belirtilir.

[IEC 60050-421:1990, 421-06-05, deitirilmi]

3.7Ksa devre empedans ve gerilim dm

3.7.1 Bir sarg iftinin ksa devre empedans

Sarg iftine ait bir sargnn balant ular arasndaki e deer seri empedans, dier sargnn balant ular ksa devre ve varsa baka sarglar ak devre iken beyan frekansnda ve referans scaklkta Z = R + jX ohmdur. fazl bir transformatrde bu empedans, faz empedans (e deer yldz balant) olarak ifade edilir.

Not 1 -Kademeli sargs bulunan bir transformatrde ksa devre empedans belirli bir kademe iin verilir. Bakaca belirtilmedike bu kademe, ana kademedir.

Not 2 -Bu byklk, bal olarak boyutsuz ekilde, sarg iftinin ayn sargsna ait referans empedans Zref'in bir kesri olarak (z) ifade edilir. Ksa devre empedansnn yzde olarak gsterilii aada verilmitir.

Burada;

(Bu forml fazl ve bir fazl transformatrlerin her ikisi iin geerlidir),

U : Z ve Zref'in ait olduu sargnn gerilimi (beyan gerilimi veya kademe gerilimi),

Sr : Beyan gcnn referans deeri

dir.

Bal deer, ayn zamanda, ksa devre lmesi srasnda ilgili beyan akmnn (veya kademe akm) gemesine sebep olan uygulanan gerilim ile beyan gerilimi (veya kademe gerilimi) arasndaki orana eittir. Bu uygulanan gerilim, sarg iftinin ksa devre gerilimi olarak adlandrlr (IEC 60050-421:1990, 421-07-01). Bu deer normalde yzde olarak ifade edilir.

[IEC 60050-421:1990, 421-07-02, deitirilmi]

3.7.2 Belirtilmi bir yk durumunda gerilim dmesi veya ykselmesi

Sargnn yksz gerilimi ve ayn sargnn balant ularnda belirli bir ykte ve g faktrnde meydana gelen gerilim arasndaki aritmetik fark. Bu srada, dier sargya/sarglarn bir tanesine uygulanan gerilimin;

Transformatr ana kademede bal ise transformatrn beyan deerine (bu durumda sargnn yksz gerilimi, onun beyan deerine eittir)

Transformatr baka bir kademede bal ise o kademenin gerilimine

eit olmas gerekir.

Bu fark, genellikle sargnn yksz geriliminin yzdesi olarak ifade edilir.

Not -ok sargl transformatrlerde gerilim dmesi veya ykselmesi, yalnzca sargnn kendi ykne ve g faktrne bal olmayp dier sarglarn ykne ve g faktrne de baldr (bk. IEC 60076-8).

[IEC 60050-421:1990, 421-07-03]

3.7.3 Sfr bileen empedans ( fazl bir sargnn)

Yldz veya zikzak bal fazl bir sargnn birbirine balanm hat balant ular ile bu sargnn ntr balant ucu arasndaki, beyan frekansnda faz bana ohm olarak ifade edilen empedans.

[IEC 60050-421:1990, 421-07-04, deitirilmi]

Not 1 -Sfr bileen empedans, dier sargnn veya sarglarn balant ularnn nasl balandna ve yklendiine bal olmas sebebiyle birka deere sahip olabilir.

Not 2 -Sfr bileen empedans, zellikle, gen bal hibir sargs bulunmayan transformatrlerde akmn ve scakln deerine bal olabilir.

Not 3 -Sfr bileen empedans, ksa devre empedansndaki (pozitif bileen) ile ayn ekilde, bal bir deerle de ifade edilebilir (bk. Madde 3.7.1).

3.8Scaklk art

Transformatrn incelenen blmnn scakl ile d soutma ortamnn scakl arasndaki fark (bk. IEC 60076-2).

[IEC 60050-421:1990, 421-08-01, deitirilmi]

3.9Yaltm

Yaltmla ilgili terimler ve tarifler IEC 60076-3'te verilmitir.

3.10Balantlar

3.10.1 Yldz balant

fazl bir transformatrn faz sarglarnn birer ucunun veya fazl bir grup meydana getiren bir fazl transformatrlerin ayn beyan gerilimli sarglarnn birer ucunun ortak bir noktaya (ntr noktasna) ve dier ularnn uygun hat balant ularna bal olacak biimde dzenlendii sarg balants.

[IEC 60050-421:1990, 421-10-01, deitirilmi]

Not -Yldz balant bazen Y-balant olarak ifade edilir.

3.10.2 gen balant

fazl bir transformatrn faz sarglarnn veya fazl bir grup meydana getiren bir fazl transformatrlerin ayn beyan gerilimli sarglarnn kapal bir devre oluturmak zere seri olarak bal olacak biimde dzenlendii sarg balants.

[IEC 60050-421:1990, 421-10-02, deitirilmi]

Not -gen balant bazen D-balant olarak ifade edilir.

3.10.3 Ak gen balant

fazl bir transformatrn faz sarglarnn veya fazl bir grup oluturan bir fazl transformatrlerin ayn beyan gerilimli sarglarnn, genin bir kesi ak kalacak biimde seri olarak baland sarg balants.

[IEC 60050-421:1990, 421-10-03]

3.10.4 Zikzak balant (Z-balant)

Birinci blm yldz biiminde bal olan, ikinci blm ise birinci blm ile hat balant ular arasna seri olarak bal olan iki sarg blmnden meydana gelen bir sarg balants: Birinci ve ikinci blmler, ikinci blmn her bir faz, balanaca birinci blme gre transformatrn farkl bir bacana sarlm olacak biimde dzenlenir.

Not -Sarg blmlerinin eit gerilime sahip olduu durumlar iin Ek Dye baklmaldr.

3.10.5 Ular darya karlm sarglar

fazl bir transformatrn, transformatr iinde birbirine balanmam olan faz sarglar.

[IEC 60050-421:1990, 421-10-05, deitirilmi]

3.10.6 Faz fark ( fazl sargnn)

Balant ular harflerle gsterilmi ise alfabetik sraya, saylarla numaralandrlm ise say srasna gre birbirini takip eden yksek gerilim hat balant ularna pozitif bileenli bir gerilim sisteminin uygulanmas durumunda, ntr noktas (gerek veya sanal) ile iki sargnn birbirine karlk gelen balant ular arasndaki gerilimleri temsil eden faz vektrleri arasndaki asal fark. Bu faz vektrlerinin, saat ynne ters ynde dnd varsaylr.

[IEC 60050-421:1990, 421-10-08, deitirilmi].

Not 1 - Madde 7 ve Ek Dye baklmaldr.

Not 2 -Yksek gerilim sargsna ait faz vektr referans olarak alnr ve dier herhangi bir sarg iin kayma, allagelmi olarak saat gsterilii ile ifade edilir. Bu gsterili YG faz vektr saat 12'de iken saatin, sarg faz vektr ile gsterilmesidir (saylarn bymesi faz gecikmesinin arttn gsterir).

3.10.7 Balant sembol

Yksek gerilim, ara gerilim (varsa) ve alak gerilim sarglarna ait balantlarn ve bunlarn bal faz farknn/kaymalarnn, harfler ve saat kadranndaki saat rakamnn/rakamlarnn bir kombinasyonu eklinde ifade edilen allagelmi bir gsterili.

[IEC 60050-421:1990, 421-10-09, deitirilmi].

3.11Deney snflandrmas

3.11.1 Rutin deney

Mnferit her bir transformatre uygulanan deney.

3.11.2 Tip deneyi

Transformatrlerin rutin deneylerle kapsanmayan belirli zelliklere uygunluunu gstermek iin bu transformatrleri temsil eden bir transformatr zerinde yaplan deney. Bir transformatr, ayn fabrikada ayn teknik ve malzemeler kullanlarak ayn izimlere gre yaplmsa dier transformatrleri temsil ettii kabul edilir.

Not 1 -Belirli bir tip deneyi ile aka ilgisiz olan tasarm deiiklikleri, bu tip deneyinin tekrarlanmasn gerektirmez.

Not 2 -Belirli bir tip deneyine ilikin deerler ve zorlamalarn azalmasna sebep olan tasarm deiikliklerinde, alc ve imalat tarafndan kabul edilirse, yeni bir tip deneyi gerekmez.

Not 3 -20 MVAdan kk ve Um 72,5 kV olan transformatrlerde kayda deer tasarm deiiklikleri, tip deneyinin kurallarna uygunluun gsterilmesi suretiyle desteklendii takdirde kabul edilebilir.

3.11.3 zel deney

Bir tip deneyi veya bir rutin deneyden baka, imalat ile alc arasnda anlamaya varlm olan deney.

Not -zel deneyler, her bir zel deney iin alc tarafndan teklif talebinde veya siparite belirtildii ekilde, belirli bir tasarma ait bir transformatr zerinde veya transformatrlerin tm zerinde yaplabilir.

3.12Soutma ile ilgili meteorolojik veriler

3.12.1 Soutma ortamnn herhangi bir zamanda scakl

Soutma ortamnn uzun yllar boyunca llen en yksek scakl.

3.12.2 Aylk ortalama scaklk

Uzun yllar boyunca elde edilen, belirli bir aya ait gnlk en yksek scaklklarn ortalamas ile gnlk en dk scaklklarn ortalamasnn toplamnn yars.

3.12.3 Yllk ortalama scaklk

Aylk ortalama scaklklarn toplamnn on ikide biri.

3.13Dier tarifler

3.13.1 Yk akm

letme artlar altnda herhangi bir sargdaki akmn etkin deeri.

3.13.2 Toplam harmonik ierik

Tm harmoniklerin etkin deerinin, temel bileenin etkin deerine (E1, I1) oran.

Toplam harmonik ierik = (gerilim iin)

Toplam harmonik ierik = (akm iin)

Ei, i srasndaki harmoniin geriliminin etkin deerini gsterir, Ii, i srasndaki harmoniin akmnn etkin deerini gsterir.

3.13.3 ift harmonik ierik

Tm ift harmoniklerin etkin deerinin, temel bileenin etkin deerine (E1, I1) oran.

ift harmonik ierik = (gerilim iin)

ift harmonik ierik = (akm iin)

Ei, i srasndaki harmoniin geriliminin etkin deerini gsterir, Ii, i srasndaki harmoniin akmnn etkin deerini gsterir.

4letme artlar

4.1Genel

Madde 4.2'de verilen iletme artlar bu standarda gre belirtilen bir transformatrn normal alma kapsamn temsil eder. Bir transformatr tasarmnda zel dikkat gerektiren herhangi olaand iletme artlar iin Madde 5.5'e baklmaldr. Bu gibi durumlar yksek rakm, ar yksek veya dk d soutma ortam scakl, tropikal nem, sismik faaliyet, iddetli kirlilik, olaand gerilim veya yk akm dalga biimleri, yksek gne nm ve aralkl yklemeyi ierir. Bunlar, arlk veya boyut snrlamalar gibi (bk. Ek A) nakliye, depolama ve tesis koullar ile ilgili de olabilir.

Beyan deerleri ve deney iin ek kurallar aadaki yaynlarda verilmitir:

Yksek d soutma ortam scaklnda veya yksek rakmda scaklk art ve soutma: Svya daldrlm transformatrler iin IEC 60076-2 ve kuru tip transformatrler iin IEC 60076-11,

Yksek rakmda d yaltm: Sv doldurulmu transformatrler iin IEC 60076-3 ve kuru tip transformatrler iin IEC 60076-11.

4.2Normal iletme artlar

Bu standardda, aadaki artlarda kullanma ynelik olan transformatrler iin ayrntl kurallar verilmitir:

a) Rakm

Deniz seviyesine gre 1.000 m'yi amayan ykseklik.

b) Soutma ortamnn scakl

Soutma donanmna giriinde:

Herhangi bir zamanda 40 Cu,

En scak ayn aylk ortalamas olarak 30 Cu,

Yllk ortalama olarak 20 Cu

amayan ve

Bina d transformatrlerde -25 Cun,

Transformatr ve soutucunun her ikisinin de bina ii tesis iin amaland transformatrlerde -5 Cun

altna dmeyen soutma havas scakl.

Herhangi bir zamanda, aylk ortalama ve yllk ortalama terimleri Madde 3.12de tanmlanmtr.

Alc soutma ortamna ait daha yksek bir asgari scaklk belirtebilir. Bu durumda soutma ortamnn asgari scakl beyan deerleri plakasnda yer almaldr.

Not 1 Yukardaki paragrafa, -25 Cluk asgari scakln elverili olmad durumlarda asgari scaklk kurallarn karlamayan alternatif bir yaltm svsnn kullanmna izin vermek amacyla yer verilmitir.

Su soutmal transformatrler iin:

Herhangi bir zamanda 25 Cu,

Yllk ortalama olarak 20 Cu

gemeyen soutma suyu giri scakl.

Herhangi bir zaman ve yllk ortalama terimleri Madde 3.12de tanmlanmtr.

Soutma ile ilgili ilave snrlamalar;

Svya daldrlm transformatrler iin IEC 60076-2de,

Kuru tip transformatrler iin IEC 60076-11de

verilmitir.

Not 2 -Hem hava/su hem de su/sv s deitiricisi bulunan transformatrler iin, soutma ortamnn scaklnda, normal deeri aabilen ara devredeki su scakl deil d hava scakl esas alnr.

Not 3 -lgili scaklk d hava scakl deil soutma donanmnn giriindeki scaklktr. Bunun anlam, tesisin, soutucunun kndan hava devridaiminin meydana geldii artlar oluturma ihtimaline kullanc tarafndan dikkat edilmesi gerektiidir. Bu durum soutma havasnn scakl deerlendirilirken dikkate alnr.

c) Besleme geriliminin dalga biimi

Toplam harmonik ierii % 5i ve ift harmonik ierii % 1i gemeyen sins biimli besleme gerilimi.

d) Yk akm harmonik ierii

Beyan akmn % 5'ini gemeyen yk akm toplam harmonik ierii.

Not 4 -Yk akmnn toplam harmonik ierii, beyan akmnn % 5'ini aan durumdaki transformatrler ve zellikle g elektronii veya dorultucu yklerini beslemek iin amalanan transformatrler IEC 61378 serisine gre belirtilmelidir.

Not 5 -Transformatrler % 5'ten daha az bir akm harmonik ierii ile ar mr kayb olmadan beyan akmnda alabilir ancak herhangi bir harmonik yklemede scaklk artnn ykselecei ve beyan art aabilecei dikkate alnmaldr.

e) fazl besleme geriliminin simetrisi

fazl transformatrler iin, yaklak olarak simetrik olan fazl besleme gerilimi grubu. Yaklak olarak simetrik ifadesi, en yksek fazlar aras gerilimin en dk fazlar aras gerilimden srekli olarak %1den daha byk olmad veya istisnai koullar altnda ksa bir sre (yaklak 30 dakika) boyunca %2den daha byk olmad anlamnda deerlendirilmelidir.

f) Tesis ortam

Transformatr gei izolatrlerinin veya transformatrn kendisinin d yaltm asndan zel dikkat gerektirmeyen bir kirlilik seviyesine (bk. IEC 60137 ve IEC/TS 60815) sahip bir ortam.

Tasarmda zel dikkat gerektirecek sismik bozucu etkiye maruz olmayan bir ortam. (Bu durumun, yer ivmesi seviyesi agnin 2 ms-2 veya yaklak 0,2 g deerinin altnda olduu durum olarak kabul edilir). IEC 60068-3-3e baklmaldr.

Transformatrn, soutma donanmndan biraz uzakta transformatr imalats tarafndan salanmayan bir mahfaza iine (rnein bir akustik mahfaza iine) tesis edildii durumlarda, transformatr evreleyen havann scakl hibir zaman 40 C'u gememeli.

IEC 60721-3-4:1995e gre aadaki tanmlarn iinde kalan evre koullar:

Asgari d soutma ortam scaklnn -25 C olmas dnda 4K2 iklim koullar,

zel iklim koullar 4Z2, 4Z4, 4Z7,

Biyolojik koullar 4B1,

Kimyasal olarak aktif maddeler 4C2,

Mekanik olarak aktif maddeler 4S3,

Mekanik koullar 4M4.

Bina iinde tesis edilmesi amalanan transformatrler iin, bu evre koullarnn bazlar geerli olmayabilir.

5Beyan deerleri ve genel kurallar

5.1Beyan gc

5.1.1 Genel

Alc, ya her bir sarg iin beyan gc belirtmeli ya da teklif talebinde imalatya beyan gc belirlemek iin yeterli bilgiyi salamaldr.

Transformatr, her bir sargs iin tayin edilmi bir beyan gcne sahip olmal ve bu beyan gleri transformatrn iaret plkasnda iaretlenmi olmaldr. Beyan gc, srekli ykleme durumuna gre ifade edilir. Bu g, ykte kayplar ve scaklk artlar ile ilgili garantiler ve deneyler iin referans bir deerdir.

rnein farkl soutma yntemleri gibi farkl artlar iin grnr gcn farkl deerleri tayin edilmi ise bu deerlerin en yksek olan beyan gc olarak alnr.

ki sargl bir transformatr, her iki sargs iin ayn olan yalnzca bir beyan g deerine sahiptir.

ok sargl transformatrler iin alc, gerekli g ykleme kombinasyonlarn gerektiinde aktif ve reaktif klar ayr ayr gstermek suretiyle belirtmelidir.

Bir birincil sargsna beyan gerilimi uygulanmakta ve bir ikincil sargsnn balant ularndan beyan akm gemekte olan bir transformatr, bu sarg iftine ait beyan gcn eker.

Transformatr, Madde 4te verilen artlar altnda ve svya daldrlm transformatrler iin IEC 60076-2'de belirtilen scaklk art snrlarn amakszn beyan gcn (ok sargl transformatr iin sarg beyan gcnn/glerinin belirtilen kombinasyonunu/kombinasyonlarn) iletmedeyken srekli tayabilmelidir.

Not 1 Bu maddeye gre beyan gc, transformatrn kendisinin harcad aktif ve reaktif g dhil olmak zere transformatre giren grnr g olarak aklanr. Transformatrn, beyan yk altnda sekonder sargnn balant ularna bal devreye salad grnr g, beyan gcnden farkldr. Sekonder balant ular arasndaki gerilim, transformatrdeki gerilim dm (veya ykselmesi) sebebi ile beyan geriliminden farkldr. Ykn g faktrne bal olarak msaade edilen gerilim dm, beyan gerilimi ve kademe aralna ait teknik zelliklerde belirtilir (bk. IEC 60076-8:1997, Madde 7).

Milli uygulamalar farkl olabilir.

Not 2 ki sargl bir transformatr ile karlatrldnda ok sargl transformatrde, tm sarglarnn (ayr sarglar, oto-bal olanlar deil) beyan g deerlerinin aritmetik toplamnn yars fiziksel byklnn kabaca bir tahminini verir.

5.1.2 Beyan gcnn standard deerleri

20 MVA'ya kadar transformatrler iin beyan gc deerleri ISO 3:1973 (Tercih edilen deerlerTercih edilen deer serileri)te verilen R10 serisinden tercihe gre alnmaldr:

(...100, 125, 160, 200, 250, 315, 400, 500, 630, 800, 1000 vb.) kVA

Not Milli uygulamalar farkl olabilir.

5.1.3 Alternatif soutma modlarnda asgari g

Kullancnn, beyan gc iin verilen soutma modundan baka belirli bir soutma moduna zel olarak asgari bir gce gereksinimi sz konusu olduunda, bu husus teklif talebinde belirtilmelidir.

Transformatr belirtilen asgari gc (ok sargl transformatrler iin: sarg beyan gcnn/glerinin belirtilen kombinasyonu/kombinasyonlar) Madde 4'te belirtilen artlar altnda ve belirtilen soutma modunda, svya dalm transformatrler iin IEC 60076-2de belirtilen scaklk art snrlarn amakszn, iletmedeyken srekli olarak tama kapasitesine sahip olmaldr.

Not Transformatrn, yardmc beslemenin kesilmesi durumunda cebri soutmann (ONAN) hizmet d olmasyla birlikte beyan gcnn belirli asgari bir yzdesinde almasnn gerekli olmas buna bir rnektir.

5.1.4 Beyan gcn aan ykleme

Bu standarda uygun bir transformatr ve bu transformatrn bileen blmleri, beyan gcn aan yk baz koullar altnda tayabilmelidir. Msaade edilebilir ykn hesaplanmasna ilikin yntem, svya daldrlm transformatrler iin IEC 60076-7de ve kuru tip transformatrler iin IEC 60076-12de bulunabilir.

Daha yksek d soutma ortam scaklklarnda veya azaltlm scaklk art snrlarnda alma gibi beyan gcn aan ykleme iin sz konusu olabilecek zel kurallar, alc tarafndan teklif talebinde ve szlemede belirtilmelidir. Bu zel kurallara uygunluun dorulanmas iin gerek duyulan ilave deneyler veya hesaplamalar da belirtilmelidir.Not 1 -Bu seenein, zel olarak g transformatrlerinin geici ani yklenmesi konusunda tasarm ve garantiler iin bir temel oluturmak zere kullanlmas amalanmtr.

Gei izolatrleri, kademe deitiriciler, akm transformatrleri ve dier yardmc donanm, transformatrn yklenme kapasitesini kstlamayacak biimde seilmelidir.

Not 2 -Bu bileenlerin yklenme kapasitesi konusunda ilgili bileen standardlar olan gei izolatrleri iin IEC 60137 ve kademe deitiriciler iin IEC 60214-1e bavurulmaldr.

Not 3 -Bu kurallar beyan gcnn tesinde bir ykleme kapasitesi gerektirmeyen belirli uygulamalara ynelik transformatrler iin geerli deildir. Bu transformatrler iin byle bir kapasite gerekli ise bu husus belirtilmelidir.

5.2Soutma modu

Kullanc soutma ortamn (hava veya su) belirtmelidir.

Kullancnn, soutma yntemi/yntemleri veya soutma donanm iin zel gereksinimleri varsa, bu husus teklif talebinde belirtilmelidir.

lave bilgi iin IEC 60076-2ye baklmaldr.

5.3Bir jeneratre dorudan balanan transformatrlerde yk atma

Yk atma durumuna maruz kalabilecek ekilde jeneratrlere dorudan balanmas amalanan transformatrler, jeneratrn balanaca transformatr balant ularnda 5 saniye sreyle beyan gerilimin 1,4 katna dayanabilmelidir.

5.4Beyan gerilimi ve beyan frekans

5.4.1 Beyan gerilimi

Beyan gerilimi ya alc tarafndan belirtilmeli ya da zel uygulamalarda beyan geriliminin belirlenmesi iin alc tarafndan imalatya teklif talebi aamasnda yeterli bilgi salanmaldr.

Transformatr, her bir sarg iin tahsis edilmi, iaret plakasnda iaretlenmi olmas gereken bir beyan gerilimine sahip olmaldr.

5.4.2 Beyan frekans

Beyan frekans alc tarafndan belirtilmelidir. Bu frekansn, ebekenin bozulmam normal frekans olmas gerekir.

Kayplar, empedans ve ses seviyesi gibi garanti edilen deerler iin, beyan frekans esas alnr.

5.4.3 Beyan geriliminden daha yksek gerilimde ve/veya beyan frekansndan baka frekansta alma

Bir grup ykleme durumunun (hatlar aras iletme gerilimlerine karlk gelen yklenme gc ve g faktr) stesinden gelmek iin uygun beyan gerilimi deerleri ve kademe aral zelliklerinin belirlenmesine ilikin yntemler IEC 60076-8de aklanmtr.

Bir transformatr, alc tarafndan bakaca belirtilmedike, frekansa blnen gerilim deerinin (V/Hz), beyan gerilimi ve beyan frekansndaki karlk gelen deeri %5ten daha fazla amad ar manyetik ak artlar altnda, beyan gcnde, sarglar iin nceden belirlenmi Um deerleri iinde, hasarlanmakszn, srekli alma kabiliyetinde olmaldr.

Transformatrler, yksz olarak, beyan V/Hz deerinin %110u kadar olan bir V/Hz deerinde srekli alma kabiliyetinde olmaldr.

Ar manyetik ak, transformatrn beyan akmnn K kat (0 K 1) bir akmda aadaki formle gre snrlandrlmaldr:

(%)

Transformatr yukarda belirtilen deeri aan V/Hz deerinde altrlacak ise, bu husus alc tarafndan teklif talebinde tanmlanmaldr.

5.5Sra d iletme artlar iin tedbirler

Alc, normal iletme artlar kapsamnda olmayan iletme artlar teklif talebinde tanmlamaldr. Bu gibi artlara rnekler aada verilmitir:

Madde 4.2'de belirtilen snrlarn dndaki d soutma ortam scakl,

Kstl havalandrma,

Madde 4.2'de belirtilen snr aan rakm,

Zararl dumanlar ve buharlar,

Su buhar,

Madde 4.2'de belirtilen snr aan nem,

Damlayan su,

Tuzlu serpinti,

Ar ve andrc toz,

Yk akmnda Madde 4.2deki kurallar aan yksek harmonik ierii,

Besleme gerilimi dalga eklinde Madde 4.2deki snrlar aan bozulma,

Sra d, yksek frekansl anahtarlama geici rejimleri (bk. Madde 13),

Bindirilmi d.a. akm,

Tasarmda baka ekilde zel deerlendirme gerektirecek olan sismik nitelik,

Ar mekanik darbe ve titreimler,

Gne nm,

Ylda 24 defay aan dzenli aralklarla gerekleen enerjilenme,

Dzenli aralklarla meydana gelen ksa devreler,

Yukardaki Madde 5.4.3te verilen deeri aan V/Hz deeri,

Bir jeneratrn ykseltici transformatrnn, jeneratre bal deilken alak gerilim tarafnda korumas olmadan geri besleme modunda kullanlmas amalandnda,

Tesisin trne ve evresine uygun (bk. Madde 4.2) korozyona kar koruma (alc ISO 12944teki koruma snflarndan semeli veya alc ile imalat arasnda mutabakatla belirlenmeli),

Jeneratr transformatrleri iin yukarda Madde 5.3'te verilenlerden daha iddetli yk atma artlar.

Bu tr sra d artlarda almaya ynelik transformatr zellikleri tedariki ile alc arasnda anlamaya tabi olmaldr.

1.000 mnin zerindeki rakm veya yksek soutma havas scakl gibi Madde 4te listelenen normal iletme artlarndan baka artlar iin tasarmlanan transformatrlerin beyan deerleri ve deneylerine ynelik tamamlayc kurallar, belirlenen snrlar dhilinde IEC 60076-2de verilmitir.

5.6Donanma ait en yksek gerilim Um ve dielektrik deney seviyeleri

Alc tarafndan baka ekilde belirtilmedike hat balant ular iin Um, IEC 60076-3te verilen her bir sargnn beyan gerilimini aan en dk deer olarak alnmaldr.

Donanma ait en yksek gerilimi 72,5 kVtan daha byk olan transformatr sarglar iin alc, sargnn herhangi bir ntr balant ucunun iletmede dorudan topraklanp topraklanmayacan belirtmeli ve eer topraklanmayacak ise ntr balant ular iin Um deeri alc tarafndan belirtilmelidir.

Alc tarafndan baka ekilde belirtilmedike, dielektrik deney seviyeleri, Umye karlk gelen IEC 60076-3te verilen en dk geerli deer olarak alnmaldr.

5.7Teklif talebi iin gerekli ilave bilgiler

5.7.1 Transformatrn snflandrlmas

Ayr sargl transformatr, oto-transformatr veya seri transformatr gibi transformatr tr kullanc tarafndan belirlenmelidir.

5.7.2 Sarg balants ve fazlarn says

Gerekli sarg balants, uygulamaya uyacak ekilde Madde 7'de verilen terminolojiye gre kullanc tarafndan belirlenmelidir.

gen bal bir dengeleme sargs gerekli ise bu durum alc tarafndan belirtilmelidir. Yldz-yldz bal transformatrler veya oto-transformatrlerde, tasarm, sfr bileen aks iin kapal bir manyetik devreye sahipse ve gen sarg belirtilmemise, bu durumda bu sargnn gerekli olup olmad imalat ile alc arasnda mzakere edilmelidir (bk. IEC 60076-8).

Not Sfr bileen aks iin kapal bir manyetik devre, ceket tip/mantel tip (shell form) bir transformatrde ve sargsz baca veya bacaklar olan ekirdek tip (core form) bir transformatrde mevcut olur.

Sfr bileen empedans iin yksek ve dk snrlara gereksinim varsa, bu husus alc tarafndan belirtilebilir ve bu durum ekirdek konfigrasyonunu ve gen sarg gereksinimini etkileyebilir. Sfr bileen gereksinimleri, dorudan alc tarafndan belirtilmeyen bir gen bal sargnn kullanmn gerekli klmas durumunda bu husus imalat tarafndan teklif dokmanlarnda aka belirtilmelidir.

Hibir gen sarg belirtilmemesi durumunda transformatr imalats, alc tarafndan zel olarak kabul edilmedike gen bal bir deney sargs kullanmamaldr.

zel olarak bir fazl transformatrden oluan bir gruba veya fazl bir birime gereksinim varsa, bu husus kullanc tarafndan belirtilmeli; aksi halde imalat, hangi transformatr tipinin nerildiini teklif dokmannda akla kavuturmaldr.

5.7.3 Ses seviyesi

Alcnn garanti edilen bir azami ses seviyesine zel gereksinimi olmas halinde, bu deer teklif talebinde verilmeli ve tercihen bir ses gc seviyesi olarak ifade edilmelidir.

Baka ekilde belirtilmedike, ses seviyesi, almada beyan gcne erimek iin gereken tm soutma donanmyla birlikte yksz ses seviyesi olarak alnmaldr. Alternatif bir soutma modu belirtilmise (bk. Madde 5.1.3) alc tarafndan her bir alternatif mod iin ses seviyesi belirtilebilir ve eer belirtilmise imalat tarafndan garanti edilmeli ve deneyde llmelidir.

Ses seviyesi, iletme srasnda yk akmndan etkilenir (bk. IEC 60076-10). Alc, bir yk akm ses seviyesi lme deneyi veya yk grlts dhil transformatrlerin toplam grlt seviyesine ilikin bir garanti isterse bu husus teklif talebinde belirtilmelidir.

IEC 60076-10a gre yaplan deneyde llen ses seviyesi, garanti edilen azami ses seviyesini amamaldr. Garanti edilen azami ses seviyesi tolerans olmayan bir snr deeridir.5.7.4 Nakliye5.7.4.1 Nakliye snrlamas

Nakliye iin boyut veya arlk snrlar uygulanacak ise, bunlar teklif talebinde belirtilmelidir.

Nakliye srasnda uygulanacak baka herhangi bir zel art varsa, bunlar teklif talebinde belirtilmelidir. Bu, nakliye konusunda iletmede beklenenlerden baka nakliye srasnda karlalmas beklenen, yaltm svs veya farkl evresel koullar ile ilgili bir kstlama ierebilir.5.7.4.2 Nakliye ivmesi

Transformatr, sabit bir ivme deerini esas alan statik kuvvet hesaplamalar ile gsterilmek artyla, tm ynlerde en azndan 1 g deerinde sabit bir ivmeye (dey ynde yerekiminden kaynaklanan ivmeye ilave olarak) hasar grmeden dayanacak ekilde tasarmlanmal ve imal edilmelidir.

Nakliye imalatnn sorumluluunda deilse ve nakliye srasnda 1 g deerini aan bir ivme bekleniyorsa, ivmeler ve sklklar teklif talebinde tarif edilmelidir. Mteri tarafndan daha yksek ivmeler belirtilmi ise imalat, hesaplama yntemi ile uygunluu gstermelidir.

Transformatrn bir mobil transformatr olarak kullanlmas amalanm ise bu husus teklif talebinde belirtilmelidir.

Not -Byk transformatr iin nakliye srasnda darbe ve arpma kaydedicilerin kullanm yaygn bir uygulamadr.

5.8Bileenler ve malzemeler

Transformatrn yapmnda kullanlan tm bileenler ve malzemeler, aksine bir anlama yoksa veya baka ekilde belirtilmedii srece ilgili IEC standardlarnda verilen kurallara uygun olmaldr. zellikle, gei izolatrleri IEC 60137ye, kademe deitiriciler IEC 60214-1e ve yaltm svs mineral ya ise IEC 60296ya, baka sv ise yaplacak anlamaya uygun olmaldr.

6Kademeli bir sargs bulunan transformatrler iin kurallar

6.1Genel - Kademe aralnn gsterilii

Aadaki maddeler yalnzca sarglarndan bir tanesi kademeli olan transformatrlere uygulanr.

ok sargl bir transformatrde bu hkmler, kademeli sarg ile kademesiz sarglarn birisinden oluan kombinasyona uygulanr.

Madde 6.4.2ye gre belirtilen transformatrlerde gsterili, sz konusu maddenin 3 nc bendine gre alc tarafndan belirtildii gibi olmaldr.

Oto-transformatrlerde, kademeler bazen ntr tarafnda tertip edilir. Bu, etkin sarm saysnn her iki sargda e zamanl deitirilmesi anlamna gelir. Madde 6.4.2ye gre belirtilmedike, bu gibi transformatrler iin kademe zellikleri anlamaya tabidir. Bu maddedeki kurallar uygulanabildii lde kullanlmaldr.

Baka ekilde belirtilmedike ana kademe, kademe aralnn ortasna yerletirilir. Dier kademeler, kendilerine ait kademe faktrleri ile tantlr. Kademe says ve evirme orannn deiim aral, ksa gsterilite kademe faktrnn yzde olarak 100 deerinden sapmas ile ifade edilebilir (terimlerin tarifi iin bk. Madde 3.5).

rnek: Beyan geriliminin iki tarafnda simetrik olarak dzenlenmi 21 kademeye sahip, %15lik bir kademe aral olan, kademeli 160 kV sargl bir transformatr:

olarak gsterilir.

Kademe aral beyan geriliminin iki tarafnda asimetrik olarak belirtilmise, bu:

olarak gsterilir.

Mnferit kademelere ait verilerin iaret plkasnda tam olarak gsterilii konusunda Madde 8'e baklmaldr.

Baz kademeler, kademe geriliminde veya kademe akmndaki kstlamalar sebebiyle dk gl kademe olabilir. Byle snrlamalarn ortaya kt u kademeler azami gerilim kademesi ve azami akm kademesi olarak adlandrlr (bk. ekil 1a, ekil 1b ve ekil 1c).

6.2Kademe gerilimi - Kademe akm. Kademe gerilimi deiiminin standard kategorileri. Azami gerilim kademesi

Kademe aralnn ve kademe admlarnn ksa gsterilii, transformatr evirme orannn deiim araln gsterir. Fakat tek bana bununla, kademe byklklerine tahsis edilen deerler tam olarak ifade edilemez. lave bilgi gerekir. Bu bilgi, tam g kademesi olan kademelerin ierisindeki araln muhtemel snrlamalarn ve gerilim deiimi kategorisini gstererek, her bir kademe iin kademe gc, kademe gerilimi ve kademe akmndan oluan bir liste halinde veya metin olarak verilebilir.

Kademe gerilimi deiiminin kategorileri aada tarif edilmitir:

a) Sabit akl gerilim deiimi (CFVV)

Kademesiz herhangi bir sargda kademe gerilimi, btn kademelerde sabittir. Kademeli sargda ise kademe gerilimleri, kademe faktrleri ile orantldr. ekil 1aya baklmaldr.

b) Deiken akl gerilim deiimi (VFVV)

Kademeli sargda kademe gerilimi, btn kademelerde sabittir. Kademesiz herhangi bir sargda ise kademe gerilimleri kademe faktr ile ters orantldr. ekil 1bye baklmaldr.

c) Kombine gerilim deiimi (CbVV)

Birok uygulamada ve zellikle geni bir kademe aralna sahip transformatrlerde her iki prensip, araln farkl blmlerine uygulanmak zere bir kombinasyon eklinde belirtilir ve kombine gerilim deiimi (CbVV) olarak adlandrlr. Gei (change-over) noktas "azami gerilim kademesi" olarak adlandrlr. Bu sistemde:

Kademe faktr, azami gerilim kademe faktrnn altnda olan kademeler iin CFVV,

Kademe faktr, azami gerilim kademe faktrnn stnde olan kademeler iin VFVV

uygulanr. ekil 1cye baklmaldr.

Kademe faktr

ekil 1a - Sabit akl gerilim deiimi (CFVV)

stee bal azami akm kademesi gsterilmitir.

Kademe faktr

ekil 1b - Deiken akl gerilim deiimi (VFVV)

stee bal azami akm kademesi gsterilmitir.

Kademe faktr

ekil 1c Kombine gerilim deiimi (CbVV)

Gei noktas, artran kademe aralnda gsterilmitir. Bu, hem azami gerilim kademesi (UA) hem de azami akm kademesi (IB sabit, gei noktas zerinde ykselmeyen) oluturur. lave olarak, istee bal bir azami akm kademesi de gsterilmitir (CFVV aralnda).

Aklamalar (ekil 1a, ekil 1b ve ekil 1c iin):

UA , IA : Kademeli sargda kademe gerilimi ve kademe akm.

UB , IB : Kademesiz sargda kademe gerilimi ve kademe akm.

SAB : Kademe gc.

Apsis : Yzde olarak kademe faktr (kademeli sargda bal etkin sarm saysn gsterir).

1 : Kademe aral boyunca tam g kademelerini gsterir.

2 : Azami gerilim kademesini, azami akm kademesini ve dk gl kademelerin araln gsterir.

ekil 1 - Gerilim deiimini farkl tipleri6.3Kademe gc. Tam g kademeleri - dk gl kademeler

Her bir kademedeki gerilim ve akm iin baka ekilde belirtilmedike aada verilenler uygulanr.

Aada belirtilenler hari olmak zere tm kademeler tam g kademesi olmaldr. Burada, her bir kademedeki beyan kademe akm, beyan gcn sz konusu kademedeki beyan kademe gerilimine blmne eit olmaldr.

%5'i amayan bir kademe aralna sahip, beyan gc 2.500 kVA'dan kk veya eit, ayr sargl transformatrlerde btn azaltan kademelerdeki beyan kademe akm, ana kademedeki beyan kademe akmna eit olmaldr. Bu, ana kademenin ayn zamanda bir azami akm kademesi olduu anlamna gelir.

%5'ten daha geni bir kademe aral olan transformatrlerde, kademe gerilimi veya kademe akm deerlerinde kstlamalar belirtilebilir; aksi halde bu gerilim veya akm deerleri, beyan deerlerinin nemli miktarda zerine kabilir. Bu gibi kstlamalar belirtildiinde, sz konusu kademeler dk gl kademeler olur. Bu maddede, bu gibi dzenlemeler aklanmtr.

Kademe faktr 1 (bir)den farkl olduunda, tam g kademelerindeki kademe akm, sarglardan birisinde beyan akmnn zerine ykselebilir. Bu durum, ekil 1ada gsterilen gibi CFVV kategorisinde, kademeli sargda, azaltan kademeler iin, ekil 1bde gsterilen gibi VFVV kategorisinde, kademesiz sargda, arttran kademeler iin geerlidir. Sz konusu sargda bu akm artna karlk yaplmas gereken glendirmeyi snrlamak iin bir azami akm kademesi belirtmek mmkndr. Bu durumda kademe akm deerleri, sargnn bu kademesinden itibaren sabit olacak ekilde belirtilir. Bu, en u kademeye doru geri kalan kademelerin dk gl kademeler olduu anlamna gelir (bk. ekil 1a, ekil 1b ve ekil 1c).

CbVV kategorisinde, CFVV ile VFVV kategorileri arasndaki gei noktasndaki azami gerilim kademesi, baka ekilde belirtilmedike ayn zamanda bir azami akm kademesi olmaldr. Bu, kademesiz sarg akmnn, en u arttran kademeye kadar sabit kalaca anlamna gelir (ekil 1c).

6.4Teklif talebi ve siparite kademelerin teknik zellikleri

6.4.1 Genel

Alc, kademe gereksinimlerini Madde 6.4.2 veya Madde 6.4.3e uygun olarak belirtmelidir.

Alc, kademe deitirici veya kademe deitiricilerin ykte mi yoksa enerjisiz durumda m altrlmasnn amalandn belirtmelidir.

Deiken akl gerilim deiimi VFVVnin kullanld yerlerde, normalde tasarm orann, belirtilen orana eletirmek reglasyon aral boyunca yalnzca iki konumda mmkndr. Alc, tasarm orannn belirtilen orana elemesi gerektii yerleri rnein u kademeler, ana ve en byk kademe veya ana ve en kk kademe eklinde belirlemelidir. Aksi belirtilmemise, bu oranlar iki u kademede elemelidir.

Not -Madde 6.4.2 uyarnca kullancnn hangi sargnn kademeli olacan ve zel kademe glerini belirtmesi gerekir. Madde 6.4.3 genel gerilim ve akm kurallarn tanmlar ve hangi sarg veya sarglarn kademeli olacann imalat tarafndan seilmesini gerektirir. Bu tip bir artname muhtemel eitli transformatr tasarmlaryla neticelenebilir. IEC 60076-8de kademe dzenlemelerinin ve gerilim dm hesaplamalarnn ayrntlar verilmektedir.

6.4.2 Yapsal teknik artname

Transformatrn tasarmn tanmlamak iin aadaki veriler gereklidir:

a) Hangi sargnn kademeli olaca,

b) Admlarn says ve kademe adm (veya kademe aral ve admlarn says). Bakaca belirtilmedike araln, ana kademenin iki tarafnda simetrik olduu ve kademeli sargdaki kademe admlarnn eit olduu kabul edilmelidir. Baz sebeplerden tr tasarmda eit olmayan admlar ngrlyorsa, bu husus teklifte belirtilmelidir.

c) Gerilim deiimi kategorisi ve kombine deiim uygulanacaksa deiim noktas (azami gerilim kademesi, bk. Madde 6.2),

d) Azami akm snrlamasnn uygulanp uygulanmayaca (dk g kademeleri) eer uygulanacaksa hangi kademeler iin uygulanaca.

c) ve d) maddeleri yerine beyan deerleri iaret plkas zerinde kullanlan ile ayn tip izelge, fayda salayabilir dncesiyle kullanlabilir (bk. Ek B'deki rnek).

6.4.3 levsel teknik artname

Bu tip teknik artnamede alcnn, gerilim deiimi kategorisini veya hangi sargnn kademeli olacan belirlemesine deil alma kurallarn belirlemesine imkn salamak amalanr.

Bu artname yntemi, %5 amayan bir kademe aralna sahip beyan gc 2.500 kVAya (dhil) kadar olan ayr sargl transformatrlere uygulanmaz.

Madde 5te tanmlanan beyan gerilimi ve beyan gcne ilave olarak aadaki bilgiler teklif talebinde alc tarafndan verilmelidir:

a)G ak yn (her iki yn de birden olabilir).

b)Kademe admlarnn says ve ana kademedeki beyan geriliminin yzdesi olarak kademe admlarnn bykl. Kademe aral, ana kademenin iki tarafnda simetrik deilse bu durum belirtilmelidir. Kademe admlar, aralk boyunca eit deilse bu da belirtilmelidir.

Not 1 -Deiim aral ve adm says, ana kademedeki gerilimi tam dorulukta elde etmekten daha nemli olabilir. Bu durumda, deiim aral ve admlarn says belirtilebilir. rnein 11 admda +%5 ila -%10.

c)Beyan kademe geriliminin tanmlamak maksadyla hangi gerilimin deiecei.

Not 2 -Beyan kademe gerilimi, her bir kademenin temel empedansn belirlemek iin gereklidir. levsel artname yntemi benimsendiinde, beyan kademe gerilimi, beyan kademe gcn belirlemek iin kullanlamaz.

d)kiden fazla sargs olan bir transformatrdeki belirli iki sarg arasnda sarmlarn orann sabitlemek iin herhangi bir kural veya kurallar.

e)Asgari tam yk g faktr (Bu, transformatrn gerilim dmn etkiler).

f)Herhangi bir kademe veya kademe aralnn dk gl kademe olup olamayaca.

malat sarg dzenlemesini, kademeli olacak sarg veya sarglar seecektir. Transformatr sekonder sargda, IEC 60076-2de tanmlanan scaklk art kurallarnn dna kmadan, yukardaki alma artlar ile uyumlu olarak, tm kademe konumlarnda beyan akmn salayabilmelidir.

Transformatr yukarda belirtilen ykleme koullarndan (belirtilen herhangi bir ar yk art dahil) kaynaklanan gerilimlere ve aklara hasar grmeksizin dayanacak ekilde tasarmlanmaldr. Talep halinde, bu artn yerine getirildiini gsteren bir hesaplama alcya verilmelidir.

Ek Bde, bir rnek (rnek 4) verilmitir.

Alternatif olarak, kullanc, aktif ve reaktif g deerleriyle birlikte bir grup ykleme durumlarn (enerji ak ynn aka gsterir ekilde) ve yk altnda karlk gelen gerilimleri sunabilir. Bu ykleme durumlarnn, tam ve dk g altnda gerilim evirme orannn u deerlerini gstermesi esastr (bk. IEC 60076-8deki "alt parametre yntemi"). Bundan sonra imalat, bu bilgilere dayal olarak kademeli sargy seecek ve ihale teklifinde beyan byklkleri ve kademe byklklerini belirtecektir. Tasarm kademe byklkleri hakknda imalat ile alc arasnda anlamaya varlmaldr.

6.5Ksa devre empedansnn teknik zellikleri

Ana kademeden %5lik bir gerilim deiimini aan kademesi olmayan transformatrlerde, bir sarg iftinin ksa devre empedans sadece ana kademede faz bana ohm cinsinde (Z) veya transformatrn beyan gc ve beyan gerilimine gre yzde olarak (z) belirtilmelidir (bk. Madde 3.7.1). Alternatif olarak empedans aadaki yntemlerden birine uygun olarak belirtilebilir.

Ana kademeden %5lik bir gerilim deiimini aan kademeleri bulunan transformatrlerde, Z veya z terimleri ile ifade edilen empedans deerleri ana kademe ve %5i aan u kademe/kademeler iin belirtilmelidir. Byle transformatrlerde bu empedans deerleri, ksa devre empedans ve ykte kayp deneyi srasnda da llmeli ve Madde 10da verilen toleranslar uygulanmaldr (bk. Madde 11.4). Empedans yzde olarak z terimi ile ifade edilirse, bu ifade, transformatrn beyan kademe gerilimine (sz konusu kademedeki) ve beyan gcne (ana kademedeki) gre olmaldr.

Not 1 Bir empedans deerinin kullanc tarafndan seimi, sistem arza artlarnda ar akmn snrlandrlmasna kar gerilim dmnn snrlandrlmas gibi birbirine zt ihtiyalara gre yaplr. Kayplar ihmal etmeden yaplan tasarmn ekonomik optimizasyonu, belli bir empedans deerleri aralna doru yneltir. Mevcut bir transformatrle paralel alma, empedans uyumluluunu gerektirir (bk. IEC 60076-8:1997, Madde 6).

Not 2 Bir teklif talebi, yalnzca ana kademedeki empedansn teknik zelliklerini deil, empedansn kademe aral boyunca deiimini de ieriyorsa, bu durum, transformatrn tasarmnda nemli bir kstlama oluturabilir (sarglarn, birbirine gre ve kendi geometrisi ile ilikili olarak dzenlenmesi). Transformatr teknik zelliklerinde ve tasarmnda, kademeler arasndaki byk empedans deiikliklerinin, kademelerin etkisini azaltabileceini veya ar ekilde arttrabileceini de dikkate almak gerekir.

Alternatif olarak azami ve asgari empedans, z veya Z terimleri ile tm kademe aral boyunca her bir kademe iin belirtilebilir. Bu i, bir grafik veya bir izelge yardm ile yaplabilir (bk. Ek C). Snrlar, en azndan Madde 10'daki iki tarafl toleranslarn bu snrlarn arasndaki bir ortanca deere uygulanmasna olabildiince imkn verecek kadar geni olmaldr. llen deerler tolerans uygulanmakszn snrlarn dna kmamaldr.

Not 3 Belirtilen azami ve asgari empedanslarda, en azndan Madde 10'da verilen toleranslar kadar byk bir empedans toleransna izin verilmesi esastr ancak gerektii yerlerde imalat ile alc arasnda bir anlama ile daha dar bir tolerans aral kullanlabilir.

Not 4 Empedansn, transformatrn ana kademedeki beyan kademe gerilimi ve beyan gcne dayanmas, faz bana ohm cinsinden empedans (Z) ile yzde empedans (z) arasndaki ilikinin her bir kademe iin farkl olaca ve gerilim deiiminin belirlenmesinde hangi sargnn esas alndna da bal olaca anlamna gelir. Dolaysyla belirtilen empedansn doru olduundan emin olmak iin byk bir dikkat gereklidir. Bu, zellikle ana kademedeki beyan gcnden farkl kademe gleriyle belirtilen transformatrler iin nemlidir.

6.6Ykte kayp ve scaklk art

a) Kademe aral % 5in iinde ise ve beyan gc 2.500 kVA'nn zerinde deilse, garanti edilen ykte kayp ve scaklk art yalnzca ana kademe iin verilir ve scaklk art deneyi bu kademede yaplr.

b) Kademe aral % 5'i aarsa veya beyan gc 2.500 kVA'nn zerinde ise garanti edilen kayplar, teklif talebi aamasnda alc tarafndan baka ekilde belirtilmedike ana kademe konumuna gre belirtilmelidir. Byle bir gereksinim varsa, ana kademeye ilveten hangi kademeler iin ykte kayplarn imalat tarafndan garanti edilecei belirtilmelidir. Bu ykte kayplar, ilgili kademe akm deerlerine gre verilmelidir. Scaklk art snrlar uygun kademe gc, kademe gerilimi ve kademe akmnda btn kademeler iin geerlidir.

Scaklk art tip deneyi, baka ekilde belirtilmedike yalnzca bir kademe zerinde gerekletirilmelidir. Baka ekilde anlamaya varlmamsa bu kademe, azami akm kademesi (genellikle ykte kaybn en yksek olduu kademe) olmaldr. Herhangi bir kademedeki azami toplam kayp, scaklk art deneyi srasnda svnn scaklk artnn tayin edilmesinde kullanlacak deney gcdr ve seilen kademeye ait kademe akm, sv scaklnn zerindeki sarg scaklk artnn tayini iin referans akmdr. Svya daldrlm transformatrlerin scaklk art ile ilgili kurallar ve deneyler hakknda bilgi iin IEC 60076-2ye baklmaldr.

Prensip olarak, scaklk art tip deneyi, herhangi bir kademedeki azami toplam kaybn s olarak yaylmas iin soutma donanmnn yeterli olduunu ve herhangi bir kademede her hangi bir sargnn d soutma ortam scaklnn zerindeki scaklk artnn, belirtilen azami deeri amadn gstermelidir.

Not 1 -Bir oto-transformatrde, seri ve ortak sarglardaki azami akm genellikle iki farkl kademe konumunda meydana gelir. Bu sebeple deneyde, IEC 60076-2nin kurallarnn ayn deney esnasnda her iki sarg zerinde yerine getirilmesine imkn salamak iin bir ara kademe konumu seilebilir.

Not 2 -Baz kademe dzenlemelerinde kademe sargs, azami akm kademesi konumunda akm tamaz. Bu sebeple, kademe sargsnn scaklk artnn tayinine ihtiya duyulursa baka bir sarg seilebilir veya fazladan bir deneyin yaplmas kararlatrlabilir.

7Balant ve faz fark sembolleri

7.1 fazl transformatrler ve fazl bir grup olarak bal bir fazl transformatrler iin balant ve faz fark sembolleri7.1.1 Balant sembolleri

fazl bir transformatrn bir grup faz sargsnn veya fazl bir grup tekil eden bir fazl transformatrlerin ayn gerilimli sarglarnn yldz, gen veya zikzak balants, yksek gerilim (YG) sargs iin Y, D veya Z byk harfleriyle ve ara ve alak gerilim (AG) sarglar iin y, d veya z kk harfleriyle gsterilmelidir.

Yldz bal veya zikzak bal bir sargnn ntr noktas dar karlm ise gsterim, srasyla yldz balant iin YN (yn), zikzak balant iin de ZN (zn) eklinde olmaldr. Bu, her bir faz sargsna ait ntr ucu balantlarnn ayr olarak darya karld ancak bu ularn iletmede bir ntr noktas oluturacak ekilde birlikte baland transformatrlere de uygulanr.

Oto-bal sarg ifti iin alak gerilim sargsnn sembol olarak a harfi kullanlr.

fazl bir transformatrde ular darya karlm sarglar (bunlar transformatrn iinde birbirine balanmamtr rnein seri ve faz kaydrma transformatrlerinin hat sarglar gibi her bir faz sargsnn darya karlm iki balant ucu vardr) III (YG) veya iii (ara veya alak gerilim sarglar) olarak gsterilir.

Bir transformatrn farkl sarglar iin harf sembolleri, amalanan g akndan bamsz olarak beyan gerilime gre bykten ke doru yazlr. Herhangi bir ara ve alak gerilim sargs iin sarg balant harfinin hemen arkasndan, bu sargnn faz farkn gsteren "saat rakam" gelir (bk. Madde 3.10.6).

Genel kullanmdaki balantlara ait rnekler, balant emalar ile birlikte Ek D'de gsterilmitir.

7.1.2 Faz farknn saat rakam ile gsterilii

Gsterilie ait aadaki kurallar uygulanr.

Balant emalarnda yksek gerilim sargs yukarda ve alak gerilim sargs aada gsterilir (ekil 2de gsterildii gibi endklenen gerilimlerin ynleri ait olduu sarglarn st ksmnda yer alr).

Yksek gerilim sargsnn faz vektr diyagram, I. faz saat 12'ye gsterecek ekilde ynlendirilir. Alak gerilim sargsnn I. fazna ait faz vektr, gsterilen balantnn sonucunda endklenen gerilimin ilikisine gre ynlendirilir. Saat rakam sembol, sz konusu faz ait alak gerilim vektrnn iaret ettii saattir.

Faz vektr diyagramlarnn dn yn, I-II-III srasyla verilmek zere saat ynnn tersidir.Not Bu numaralandrma ihtiyaridir. Transformatr zerindeki balant ucu iaretlemesinde, milli uygulamalar takip edilir. Rehberlik bilgisi IEC/TR 60616da bulunabilir.

Ular darya karlm sarglarn dier sarglarla faz ilikisinin harici balantya bal olmas sebebiyle, bu sarglar iin bir saat rakam gsterimi verilmez.7.1.3 Yk uygulanmas amalanmayan sarglar

Bir dengeleme sargsnn veya bir deney sargsnn mevcudiyeti ( fazl harici ykleme iin balant ucu darya karlmam gen veya yldz bal bir sarg) aadaki rnekte olduu gibi yk uygulanabilen sarglarn sembollerinden sonra gelmek zere balantsna gre +d veya +y sembol ile gsterilir.

Sembol:YNa0+d. veya YNa0+y.

7.1.4 Balants deitirilebilen sarglar

Bir transformatrn sarg balant konfigrasyonunun deitirilebilir olduu belirtilmise alternatif balatrma gerilimi ve balant, aadaki rneklerde gsterildii gibi teslimdeki konfigrasyona ait bilgiden sonra parantez iinde belirtilmelidir.

AG taraf 10,5 kV gen bal olan ve YG taraf 220 kV veya 110 kV (ift gerilim) olabilen ve her iki gerilim iin de yldz balanmas gereken bir transformatr, 220 kV balant konfigrasyonunda teslim ediliyorsa:

Sembol:YNd11220 (110) / 10,5 kV

YG taraf 110 kV yldz bal ve AG taraf yldz balantda 11 kV ve gen balantda 6,35 kV olan bir transformatr, 11 kV yldz balant konfigrasyonunda teslim ediliyorsa:

Sembol:YNy0 (d11)110 / 11 (6,35) kV

YG taraf 110 kV yldz bal olan ve beyan gerilimleri (bu rnekte 11 kV) deimeksizin AG vektr grubunun konfigrasyonu yeniden yaplabilen bir transformatr, d11 olarak teslim ediliyorsa:

Sembol:YNd11 (d1)110 / 11 kV

7.1.5 rnekler

rnekler ve rneklere ait grafik gsterimler ekil 2 ve ekil 3te verilmitir.

ekil 2 - Saat rakam gsteriliine ait rnekler Beyan deeri 20 kV olan gen bal yksek gerilim sargsna ve beyan deeri 400 V olan ntr darya kartlm yldz bal alak gerilim sargsna sahip ve AG sargs, YG sargsndan 330 geride olan bir transformatr:

Sembol:Dyn1120.000 / 400 V

Beyan deeri 123 kV olan ntr darya kartlm yldz bal yksek gerilim sargsna, yksek gerilim sargs ile ayn fazda ancak oto-bal olmayan, ntr darya kartlm yldz bal, 36 kVluk bir ara gerilim sargsna ve gen bal, 7,2 kVluk, 150 geride nc bir sargya sahip olan sargl bir transformatr:

Sembol:YNyn0d5123 / 36 / 7,2 kV

400 kVluk yksek gerilim ve 130 kVluk ara gerilim iin tasarmlanan ve 22 kVluk tersiyer sargya sahip olan adet bir fazl oto-transformatrden oluan bir grup. Tersiyer sarglar gen biiminde balanmken oto-bal sarglar yldz biiminde balanmtr. gen sarg, yksek gerilim sargsndan 330 geridedir.

Sembol:YNa0d11

gen sarg sadece bir dengeleme sargs olarak salanm ve hat balant ucuna karlmamsa bu durum balant sembolnde bir art iareti ile gsterilir. Bu durumda, dengeleme sargs iin faz fark gsterilii yaplmaz.

Sembol:YNa0+d

Dhili gerilim gsterilii dnda ayn balantya sahip fazl bir oto-transformatr iin sembol ayn olur. Aadaki rnee baklmaldr.

400 kVluk yksek gerilim ve 130 kVluk ara gerilim iin tasarmlanan ve 22 kVluk tersiyer sarglara sahip olan fazl bir oto-transformatr. Tersiyer sarglar gen biiminde balanmken oto-bal sarglar yldz biiminde balanmtr. gen sarg, yksek gerilim sargsndan 330 geridedir.

Sembol:YNa0d11400 / 130 / 22 kV

gen sarg sadece bir dengeleme sargs olarak salanm ve hat balant ucuna karlmamsa bu durum balant sembolnde bir art iareti ile gsterilir. Bu durumda, dengeleme sargs iin faz fark gsterilii yaplmaz.

Sembol:YNa0+d400 / 130 / 22 kV

ebeke taraf 20 kV ve jeneratr taraf 8,4 kV olarak tasarmlanan, fazl bir jeneratre ait ykseltici transformatr. ebeke tarafndaki sarglar yldz bal iken jeneratre balanacak sarglar gen balanmtr. gen sarg yksek gerilim sargsndan 330 geridedir.

Sembol:YNd1120 / 8,4 kV

ekil 3 - Ular darya karlm sarglar bulunan transformatrler iin saat rakam gsteriliine ait rnekler YG taraf gen bal ve 20 kV olarak tasarmlanan ve balant ular darya karlm 10 kVluk sargs bulunan fazl bir transformatr.

Sembol:Diii20 / 10 kV

YG taraf yldz bal ve 220 kV olarak tasarmlanan, balant ular darya karlm 40 kVluk bir sargs ve gen bal 10 kVluk nc bir sargs bulunan fazl bir transformatr.

Sembol:YNiiid520 / 40 / 10 kV

400 kVluk bir ebeke iin tasarmlanan ve gen bal 40 kVluk bir uyartm sargs bulunan fazl bir seri transformatr.

Sembol:IIId400 / 40 kV

7.2 fazl bir grupta olmayan bir fazl transformatrler iin balant ve faz fark sembolleri7.2.1Balant sembol

Bir fazl transformatrlerin faz sarglarnn bir grubunun balants yksek gerilim (YG) sargs iin byk I harfi ile ve ara ve alak gerilim (AG) sarglar iin kk i harfi ile gsterilir.

Bir transformatrn farkl sarglar iin harf sembolleri, amalanan g akndan bamsz olarak beyan gerilime gre bykten ke doru yazlr. Herhangi bir ara ve alak gerilim sargs iin sarg balant harfinin hemen arkasndan, bu sargnn faz farkn gsteren "saat rakam" gelir (bk. Madde 3.10.6).

Oto-bal sarg ifti iin alak gerilim sargsnn sembol olarak a harfi kullanlr.

7.2.2