GUÍAS DE - SERGAS€¦ · 1998 1.031 78,67 652 46,10 1.683 61,76 1999 940 71,72 639 45,18 1.579 57,94 2000 968 73,86 617 43,62 1.585 58,16 2001 818 62,31 533 37,54 1.351 49,44 2002

G U Í A S D E

HIGEADeusa da Saúde

PORTADA guia TUBERCULOSE.qxd 23/3/06 20:04 Página 1

G U Í A S D E

Serie

II INFORMES DO ESTADO

DE SAÚDE

SERIE II: Sección TUBERCULOSE: Informe 6

TUBERCULOSE EN GALICIA. ANO 2004

(Data de edición: decembro de 2005)

Edita: XUNTA DE GALICIA Consellería de Sanidade Dirección Xeral de Saúde Pública Servizo de Enfermidades transmisibles

D.L.: C-737-06

6002020-Tuberculose 26/3/06 18:07 Página 1


TUBERCULOSE EN GALICIA - ANO 2004


ÍNDICE

. . . . . . . . . . . . .1

. . . . . . . . . . .2

TUBERCULOSE EN COLECTIVOS DE ESPECIAL

CARACTERÍSTICAS DOS CASOS DE TUBERCULOSEFONTES DE DETECCIÓN DE CASOS

EVOLUCIÓN DO NÚMERO DE CASOS

VULNERABILIDADE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6

. .8

FORMALIZACIÓN DOS TRATAMENTOS INSTAURADOS. 2000-2003 . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12

ESTUDIO DE CONTACTOS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13

ANEXOS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15

FONTES DE DETECCIÓN DE CASOS

Os datos do Rexistro galego de tuberculose, proceden da: 1. Declaración pasiva de casos: mediante as Declaracións ampliadas (sistema específico de vixilancia da TB en Galicia) 2. Busca activa: de posibles casos non declarados en:

• Rexistro de altas hospitalarias

• Unidades de atención a drogodependentes • Rexistro da sida

A evolución do número de casos rexistrados nas UTB (declarados e non declarados) nos últimos 9 anos preséntase na seguinte gráfica:

A fonte que facilita a maior proporción de casos é o

záronse no ano 2004 112 casos, un 44% dos 257 casos non declarados ás UTB. 55 casos foron detec

854

1176

918

442

967

336

966

28955

710

52

598

1002

715

1008

910

904

1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2004

nº d

e ca

sos

Non declarados

Declarados (DA)

798

257

2003

Número de casos de tuberculose rexistrados por ano, segundo a fonte de detección. Galicia 1996-2004

• Servizos de Microbioloxía • Servizos de Anatomía Patolóxica • Servizos de Farmacia • Outros servizos

• Estudios de contactos de enfermos

laboratorio de microbioloxía. Neste servizo, locali

Gráfica 1:


1


tados a través do estudio dos contactos das persoas táboas con máis detalle.

EVOLUCIÓN DO NÚMERO DE CASOS

A evolución dos casos de TB (pulmonares e extrapulmonares) presenta un descenso dende 1996 a 2004 do 48% , cun cambio relativo anual de -7,9%.

variable, sendo de maior a menor a seguinte:

-8,2; Ferrol -7,2; Lugo –7; e Ourense -5,9.

Número de casos de TB segundo a fonte de detección e ano. Galicia 1996-2004

Fonte de detección 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004

Declaración ampliada (DA) 789 873 988 968 1.034 900 933 949 781

SXNOE -antes EDO 65 37 20 34 18 18 34 17 17

Subtotal casos declarados 1.008 1.002 1.052 918 967 966 798

57 30 25 21 16 19 25 11 6

51 44 38 27 25 22 14 13 12

335 281 230 241 215 195 149 131 112

Rexistro de altas 195 151 129 104 70 46 42 17 23

134 106 107 98 74 93 74 66 55

Unidade Asistencial de Drogodependencias - - - 4 3 - - 1 1

404 291 186 103 154 67 32 50 48

Non consta - 1 - - - - - - -

Subtotal de casos detectados por busca activa 1.176 904 715 598 557 442 336 289 257

Fonte de detección 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004

Subtotal casos declarados 42,07 50,17 58,50 62,63 65,38 67,50 74,21 76,97 75,64

2,81 1,65 1,45 1,31 0,99 1,40 1,92 0,88 0,57

2,51 2,43 2,21 1,69 1,55 1,62 1,07 1,04 1,14

16,50 15,49 13,35 15,06 13,36 14,34 11,44 10,44 10,62

Rexistro de altas 9,61 8,32 7,49 6,50 4,35 3,38 3,22 1,35 2,18

6,60 5,84 6,21 6,13 4,60 6,84 5,68 5,26 5,21

Unidade Asistencial de Drogodependencias - - - 0,25 0,19 - - 0,08 0,09

19,90 16,04 10,80 6,44 9,57 4,93 2,46 3,98 4,55

Non consta - 0,06 - - - - - - -

Subtotal de casos detectados por busca activa 57,93 49,83 41,50 37,38 34,62 32,50 25,79 23,03 24,36

Porcentaxes segundo a fonte de detección e ano. Galicia 1996-2004

Nº d

e ca

sos

0

500

1.000

1.500

2.000

2.500

1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004

Evolución do número de casos de TB. Galicia 1996-2004

coa enfermidade. Esta información pódese consultar nas seguintes

A diminución por termo medio anual por UTB é

Santiago -9,9; Vigo –8,9; A Coruña -8,4; Pontevedra

Táboa 1:

854 910

Servizo de Farmacia

Servizo de Anatomía Patolóxica

Servizo de Microbioloxía

Contactos con enfermo

Outros servizos

Servizo de Farmacia

Servizo de Anatomía Patolóxica

Servizo de Microbioloxía

Contactos con enfermo

Outros servizos

Táboa 2:

Gráfica 2:


2


Esta evolución amósase por UTB, na seguinte táboa:

Táboa 3: Evolución do número de casos de TB en Galicia e por UTB. 1996-2004

1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004

A Coruña 449 390 394 330 312 281 305 273 223

Santiago 323 314 248 236 269 250 226 178 146

Ferrol 151 132 166 146 114 109 104 90 84

Lugo 193 224 219 186 195 152 142 176 127

Ourense 178 167 180 193 219 171 150 141 109

Pontevedra 233 197 167 179 168 156 147 145 127

Vigo 499 390 349 330 332 241 229 252 239

GALICIA 2.029 1.814 1.723 1.600 1.609 1.360 1.303 1.255 1.055

Gráfica 3: Evolución do número de casos de TB por UTB e ano. 1996-2004

Nº d

e ca

sos A Coruña

Santiago Ferrol Lugo Ourense Pontevedra Vigo

0

100

200

300

400

500

600

1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004

– Abandono recuperado: paciente que tras haberinterrompido o tratamento durante 2 ou máis meses, é recuperado para tratamento.

– Fracaso: despois de 5 meses segue presentando ouvolve a presentar un cultivo positivo.

– Crónico: paciente que segue presentando ou volvea presentar cultivos positivos tras realizar un réxime de retratamento supervisado.

Como en anos anteriores, no ano 2004, os casos iniciais representan a maior porcentaxe de todas as tuberculoses (92,13%), seguido das recidivas (7,01%).

CASOS SEGUNDO O TIPO DE TUBERCULOSE

Segundo o tipo as TB clasifícanse en:

• Caso nunca tratado:– Caso inicial: paciente que nunca recibiu tratamentoou que tomou fármacos antituberculosos menos dun mes.

• Caso tratado previamente:– Recidiva: Paciente previamente tratado de TB, consituación final de curación bacteriolóxica ou trata-mento completado.

Nos tres supostos seguintes, ningún paciente será declarado de novo se non pasaron ao menos 12 meses desde a última vez que recibiu tratamento antituberculoso.

ráfica 4: Número de casos de TB segundo o tipo. Galicia 2004G

972 74

7

2

0

83

Iniciais Recidivas Abandonos recuperados Crónicos/Fracasos NC


3


Táboa 4: Número de casos e porcentaxe segundo o tipo de TB e ano. Galicia 1996-2004

Iniciais Recidivas Abandonos recuperados Crónicos/fracasos NC Total de casos

Ano nº % nº % nº % nº % nº % nº

1996 1.820 89,66 164 8,08 29 1,43 5 0,25 12 0,59 2.030

1997 1.611 88,81 158 8,71 28 1,54 11 0,61 6 0,33 1.814

1998 1.533 88,97 150 8,71 36 2,09 2 0,12 2 0,12 1.723

1999 1.449 90,56 130 8,13 18 1,13 2 0,13 1 0,06 1.600

2000 1.461 90,80 124 7,71 19 1,18 3 0,19 2 0,12 1.609

2001 1.248 91,76 103 7,57 5 0,37 2 0,15 2 0,15 1.360

2002 1.195 91,71 97 7,44 11 0,84 0 - 0 - 1.303

2003 1.149 91,55 98 7,81 8 0,64 0 - 0 - 1.255

2004 972 92.13 74 7.01 7 0.66 2 0.19 0 - 1.055

Táboa 5: Número de casos de TB segundo o tipo e por grupo de idade. Galicia. 2004

Tipo Idade

Iniciais Recidivas Abandonos recuperados

Crónicos/ fracasos

Total

0-4 27 0 0 0 27 5-14 31 0 0 0 31 15-24 167 3 0 1 171 25-34 209 4 1 0 214 35-44 171 19 3 0 193 45-54 97 12 2 0 111 55-64 87 12 0 0 99 65-74 74 11 0 1 86 >– 75 109 13 1 0 123 Total 972 74 7 2 1.055

INCIDENCIA DA TUBERCULOSE

Entendemos por incidencia os casos novos de TB (iniciais e recidivas), que iniciaron tratamento no período de estudio. As incidencias, sempre referidas a 100.000 habitantes, dos anos 1996 a 2002 calculáronse utilizando como denominador as poboacións intercensuais calculadas polo Servizo de Información sobre Saúde Pública, da Dirección Xeral de Saúde Pública.

Para a incidencia do ano 2003 e 2004 utilizouse a revisión do padrón municipal de habitantes a 1 de xaneiro de 2004 e 2005 respectivamente. (INE).

Nestes período de 9 anos o número de casos novos de TB diminuíu en 938 casos, co que a incidencia da TB en Galicia, pasou de ser de 72,33 casos por 100.000 habitantes en 1996 a 37,90 no ano 2004.


4


Táboa 6: Número de casos novos (iniciais + recidivas) e incidencia de enfermidade tuberculosa, por 100.000 habitantes, sexo e ano.

Galicia 1996-2004

Homes Mulleres Total Nº casos novos Incidencia Nº casos novos Incidencia Nº casos novos Incidencia

1996 1.218 92,24 766 53,85 1.984 72,33

1997 1.061 80,35 708 49,77 1.769 64,50

1998 1.031 78,67 652 46,10 1.683 61,76

1999 940 71,72 639 45,18 1.579 57,94

2000 968 73,86 617 43,62 1.585 58,16

2001 818 62,31 533 37,54 1.351 49,44

2002 772 58,75 520 36,65 1.292 47,28

2003 716 54,06 531 37,22 1.247 45,33

2004 656 49,34 390 27,26 1.046 37,90

A incidencia de todos os tipos de TB, da TB de localización pulmonar e dos casos pulmonares bacilíferos, expóñense por anos na seguinte gráfica.

DISTRIBUCIÓN DOS CASOS DE TB POR GRUPO DE IDADE E POR SEXO

Como xa ven sendo habitual máis da metade dos casos preséntanse no grupo de idade de 15 a 44 anos. As porcentaxes de casos de TB por sexos mantéñense ao longo dos anos, producíndose un maior número de casos nos homes, non detectándose dife

dos países.

É de destacar a incidencia en nenos de 0 a 4 anos, pois indirectamente pódenos estar indicando a existencia de atraso diagnóstico, xa que un neno ou unha

a presenza próxima dunha persoa adulta a través da que se produce o contaxio.

0 10 20 30 40 50 60 70 80

Total TB 72,33 64,50 61,76 57,94 58,16 49,44 47,28 45,33

Pulmonar 44,66 39,81 38,57 35,41 35,74 30,52 28,69 30,64

TB P. bacilífera 25,30 21,94 21,43 19,48 18,82 15,52 16,47 17,48

1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003

37,9

25,1

12,9

2004

culosa, TB pulmonar e TB pulmonar bacilífera. Galicia 1996-2004

0-14 5,5%

15-44 54,8%

45-64 19,9%

> 64 19,8%

Porcentaxes de casos de TB por idade. Galicia 2004

Homes 62,7%

Mulleres 37,3%

Porcentaxes de casos de TB segundo o sexo. Galicia 2004

renzas con esta distribución e a observada no resto nena cunha enfermidade tuberculosa sempre indican

Gráfica 5: Incidencia, por 100.000 habitantes, de enfermidade tuber

Gráfica 6:

Gráfica 7:


5


Se analizamos a incidencia por sexo e grupo de idade vemos que practicamente se igualan ata os 25

frecuente en homes respecto das mulleres.

TUBERCULOSE EN COLECTIVOS DE ESPECIAL VULNERABILIDADE

Entre as persoas de especial vulnerabilidade de

preciso considerar as persoas VIH (+) e os usuarios de drogas, condicións que frecuentemente coexisten nunha mesma persoa.

• TUBERCULOSE E INFECCIÓN VIH

progresión da outra. O VIH favorece a progresión de

e é o factor de risco máis poderoso que se coñece para a reactivación da infección tuberculosa latente

e dun 50% ao longo da toda a vida e estímase que un terzo das persoas infectadas polo VIH acabará desenvolvendo tuberculose).

polo VIH presenta unha progresiva diminución desde a posta en marcha do Programa e sempre por debaixo do 10%. En ocasións o estar infectado polo VIH asóciase a outras circunstancias, tamén de risco para TB, como é o uso de drogas por vía parenteral (UDVP), así pois

que se rexistraron no ano 2003, 23 tiñan tamén como factor asociado o ser UDVP (rexistrándose un total de 43 casos de TB en usuarios de drogas).

Inci

denc

ia p

or 1

00.0

00 h

abita

ntes

0 a 4 25 a 34 35 a 44 45 a 54 55 a 64 65 a 74 > 74 0

50

100

150

1996 60,1 20,8 101,3 99,8 77,9 55,3 59,1 66,2 75,0

2000 46,1 23,81 69,19 79,09 53,72 50,52 44,67 53,38 85,76

2004 28,3 14,2 50,3 48,0 45,9 29,9 30,8 27,5 44,0

Incidencia de TB por grupo de idade. Galicia 1996-2004

0 10 20 30 40 50 60 70 80

0-4 5-14 15-24 25-34 35-44 45-54 55-64 65-74 >74

Home Muller

Incidencia por sexo e grupo de idade. Galicia 2004

Nº de casos de TB TB/VIH

Nº de casos %

1996 2.030 193 9,5

1997 1.814 143 7,9

1998 1.723 93 5,4

1999 1.600 93 5,8

2000 1.609 79 4,9

2001 1.360 83 6,1

2002 1.303 45 3,5

2003 1.255 62 4,9

2004 1.055 62 5,8

porcentaxe sobre o total de casos de TB dese ano. Galicia 1996-2004

sobre o total de casos de TB dese ano. Galicia 1996-2004

Nº de casos de TB TB/UDVP

Nº de casos %

1996 2.030 166 8,2

1997 1.814 94 5,2

1998 1.723 75 4,4

1999 1.600 75 4,7

2000 1.609 67 4,2

2001 1.360 50 3,7

2002 1.303 29 2,2

2003 1.255 43 3,4

2004 1.055 44 4,2

anos e ser a partires desta idade case o dobre de

enfermar de tuberculose unha vez infectadas, é

O VIH/sida e a tuberculose forman unha combinación letal, de modo que cada enfermidade acelera a

infección tuberculosa primaria a enfermidade activa,

en enfermidade activa (calcúlase un risco de progresión de infección a enfermidade dun 5-10% por ano

En Galicia a porcentaxe de enfermos de TB infectados

dos 62 casos de enfermos de TB infectados polo VIH

5 a 14 15 a 24

Gráfica 8:

Gráfica 9: Táboa 7: Número de enfermos de TB infectados polo VIH, por ano, e

Táboa 8: Número de casos de TB en UDVP, por ano, e porcentaxe


6


Táboa 9: Número de casos TB/VIH por grupo de idade. Galicia 1996-2004

1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004

0-4 2

5-14 1 1

15-24 11 12 7 1 5 2 3

25-34 126 79 40 52 42 36 18 21 18

35-44 50 42 41 28 24 38 21 35 34

45-54 4 5 2 9 6 6 3 2 5

55-64 1 1 1 2 2 1 2

65-74 1 2 1 2 2 2

>– 75 1

TOTAL 193 143 93 93 79 83 45 62 62

Gráfica 10: Evolución dos casos de TB e de TB/VIH e TB/UDVP. Galicia 1996-2004

Nº c

asos

TB

Nº c

asos

TB

/ V

IH -

UD

VP

0

500

1.000

1.500

2.000

2.500

1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 0

50

100

150

200

250

Nº total de casos de TB Nº de casos TB/VIH Nº de casos TB/UDVP

Destacar o cambio do pico máximo de incidencia dos 25-34 anos aos 35-44, situación acorde coa evolución do número de casos de sida en Galicia, que segue a mesma distribución por anos. No tocante a microbioloxía dos enfermos de TB infectados polo VIH, mencionar que o 38,7% dos mesmos presentaban unha bacterioloxía positiva.

• TUBERCULOSE E INMIGRACIÓN

Os habitantes dos países en vías de desenvolvemento forman xa parte das nosas vidas e a súa saúde vese directamente afectada polas condicións socioeconómicas, tanto do seu país de orixe, como aquelas ás que debe enfrontarse no país de acollida (vivendas en malas ou pésimas condicións, amoreamento, peligrosidade laboral, situacións de ilegalidade, problemas

Gráfica 11: Evolución do número de casos de TB/VIH por grupo de idade. Galicia 1996-2004

140

120

100

80 1996

2003 60 2004

40

20

0 0 a 14 15 a 24 25 a 34 35 a 44 > 44

de comunicación e linguaxe, dificultades no acceso ao sistema sanitario...). A atención desde unha perspectiva biosicosocial actúa como elemento integrador do inmigrante na nosa sociedade, non obstante e debido as dificultades de toda índole que se atopan no proceso de integración, a poboación inmigrante reproduce no país de destino a mesma situación endémica que teñen nos seus países de orixe e esta situación mantéñena aínda dúas ou tres xeracións despois de establecerse no novo país, xa que tenden a vivir en comunidades relativamente pechadas, coa súa mesma xente, os seus mesmos valores culturais e moi parecidas condicións de vida. Nalgúns países industrializados o número de casos de TB detectados nos nacidos nel é inferior aos casos


7


non naceron na nosa Comunidade. Sen embargo, e

Galicia, produciuse un incremento no número de

grantes entre o ano 1999 e o 2004. O programa de tuberculose debe ter capacidade para afrontar esta nova situación e garantir a asistencia individualizada que se precise para conseguir

de poboación inmigrante, os logros conseguidos nos últimos anos na poboación nacida en Galicia.

Considerando os casos diagnosticados en cada UTB,

maior porcentaxe de inmigrantes (8%).

CARACTERÍSTICAS DOS CASOS DE TUBERCULOSE

calquera órgano do corpo humano, sendo os casos pulmonares os de maior repercusión epidemiolóxica, sobre todo os que presentan bacterioloxía de esputo positiva, pola súa capacidade contaxiante. A continuación descríbense as localizacións que presentan e os patróns radiolóxicos e microbiolóxicos das localizacións pulmonares.

A localización anatómica maioritaria, nestes anos, é

Nº d

e ca

sos

de T

B

Nº d

e ca

sos

de T

B en

inm

igra

ntes

Nº total de casos de TB Nº de casos de TB en inmigrantes

0 200 400 600 800

1.000 1.200 1.400 1.600 1.800

1999 2000 2001 2002 2003 2004 0 4 8 12 16 20 24 28 32 36 40 44 48 52

Número total de casos de TB en Galicia e en inmigrantes. 1996-2004

Nº total de casos Nº de casos de TB % sobre o total de TB en Galicia en inmigrantes de casos de TB

1999 1.600 12 0,75

2000 1.609 16 0,99

2001 1.360 17 1,25

2002 1.303 17 1,30

2003 1.255 30 2,40

2004 1.055 47 4,45

Número de casos de TB en persoas inmigrantes, por ano, e porcentaxe sobre o total de casos de TB dese ano. Galicia 1999-2004

Santiago Ferrol Lugo

9 0 0 3

Ourense Pontevedra Vigo GALICIA

6 10 19 47

Distribución do número de casos de TB en inmigrantes por UTB. Galicia 2004

África Sudamérica Europa 20 13 11

Senegal 7 Brasil 5 7 Marruecos 5 Colombia 4 Rumania 2 Etiopía 4 Argentina 1 Italia 1 Ghana 2 Bolivia 1 Polonia 1 Argelia 1 Ecuador 1 Nigeria 1 Uruguay 1

Centroamérica Asia

2 1 México 1 Camboya 1 R. Dominicana 1

Distribución do número (porcentaxe) de casos de TB en inmigrantes por área xeográfica. Galicia 2003

de enfermidade atopados nos nacidos fóra, caso que polo de agora non se está a observar en Galicia, onde tan só 2 de cada 100 enfermos tuberculosos

de forma paralela a tendencia ascendente que se observa no número de persoas inmigrantes en

casos de enfermidade tuberculosa nas persoas inmi

a curación de todos os enfermos de tuberculose diagnosticados na comunidade e trasladar, ao colectivo

as de Pontevedra é a de Vigo son as que teñen un

Esta enfermidade pode localizarse en practicamente

• LOCALIZACIÓN ANATÓMICA

a pulmonar, seguida da pleural e en ganglios perifé-

Gráfica 12:

Táboa 10:

A Coruña

Táboa 11:

Portugal

Táboa 12:


8


ricos, sendo o resto das localizacións moito menos frecuentes. Esta distribución dos casos, segundo a súa localización, preséntase na seguinte gráfica, na que hai que ter en conta que un mesmo paciente pode ter TB en máis dunha localización anatómica.

Segundo a clasificación proposta pola Organización Mundial da Saúde (OMS) os casos distribúense

casos con localización pulmonar máis extrapulmonar e casos con localización exclusivamente

Pulmonar Pleural Ganglios periféricos

Outros órganos

Intest, perit, gang.

Meninxite PrimariaMiliar Ósos, art.Xénitourinaria

Pel Larinxite

Nº d

e ca

sos

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

500

550

600

650

700

Número de casos de TB segundo a súa localización anatómica e % sobre o total de localizacións. Galicia 2003

Pulmonar 58%

Pulmonar máis extrapulmonar

8%

Extrapulmonar 34%

Localización anatómica dos casos de TB. Galicia 2004

en casos con localización exclusivamente pulmonar,

extrapulmonar. Gráfica 13:

Gráfica 14:

Táboa 13: Número e porcentaxe dos casos de TB segundo a súa localización. Galicia 1996-2004

1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004

Pulmonar 1.206 (59%) 1.085 (60%) 1.021 (59%) 952 (60%) 966 (60%) 795 (58%) 738 (57%) 750 (60%) 614 (58%) Pulmonar máis extrapulmonar 153 (8%) 135 (7%) 156 (9%) 118 (7%) 108 (7%) 114 (8%) 119 (9%) 101 (8%) 81 (8%)

Extrapulmonar 671 (33%) 594 (33%) 546 (32%) 530 (33%) 535 (33%) 451 (33%) 446 (34%) 404 (32%) 360 (34%)

Total 2.030 1.814 1.723 1.600 1.609 1.360 1.303 1.255 1.055

A meninxite tuberculosa, a máis grave dentro das extrapulmonares, pode presentarse a

calquera idade, pero ten maior incidencia nos nenos, sobre todo nos primeiros anos de vida, sendo rara antes dos 6 meses de idade. Ademais, é un bo indicador da endemia de TB nun país e o número de casos en menores de 5 anos reflicte a eficacia dos programas de prevención e control da TB.

• DIAGNÓSTICO BACTERIOLÓXICO NAS TUBERCULOSES PULMONARES

Dispoñemos de dúas técnicas diagnósticas convencionais e fundamentais para o diagnóstico da TB: a

Idade 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004

< 1 0 0 0 0 1 1 0 0 0

1–4 0 2 0 1 2 0 1 1 0

5-14 2 1 0 0 2 1 0 1 1

15-24 6 4 5 2 3 1 3 1 1

25-34 7 8 3 4 3 5 4 4 6

35-44 6 6 7 3 2 2 3 5 6

45-54 1 1 4 2 2 0 5 0

55-64 1 0 4 7 3 1 4 4 1

65-74 5 1 5 4 4 6 4 4 2

>=75 6 6 6 1 8 5 4 6 5

34 38 31 26 30 24 23 31 22

Casos de meninxite tuberculosa (013.0). Galicia 19962004 formas

10

Total

Táboa 14:


9


2004

tinguidura das mostras para a visión directa a través do microscopio (baciloscopia) e o cultivo.

contaxiosos da comunidade e, polo tanto, ofrece a posibilidade de eliminar as fontes infectantes.

en que é o único método que pode asegurar o

correspondente- e o único que é completamente válido para avaliar o seguimento do paciente e asegurar a súa curación. positivo; B (+) C (+): baciloscopia e cultivo positivos; B e

C (-) ou NR: baciloscopia e cultivo negativos ou non realizados

B (+) 6%

C (+) 33%

B (+) C (+) 45%

B e C (-) ou NR 16%

Resultados da microbioloxía dos casos de TB pulmonar rexistrados en Galicia no ano 2004

A baciloscopia ten unha importancia vital en termos de saúde pública, xa que identifica os casos

A importancia do cultivo das micobacterias radica

diagnóstico de certeza de TB -coa identificación

NOTA: B (+): só baciloscopia positiva; C (+): só cultivo

Gráfica 15:

Táboa 15: Número e porcentaxe de casos confirmados por bacterioloxía no ano 2004, por UTB e localización

Ano 2004 Total de casos Casos extrapulmonares Casos pulmonares

UTB Nº Cultivo + % Nº. Cultivo + % Nº. Cultivo + %

A Coruña 223 157 70,40 69 25 36,23 154 132 85,71

Santiago 146 99 67,81 46 15 32,61 100 84 84,00

Ourense 109 67 61,47 38 14 36,84 71 53 74,65

Pontevedra 127 78 61,42 47 15 31,91 80 63 78,75

Vigo 239 147 61,51 68 19 27,94 171 128 74,85

Ferrol 84 52 61,90 39 14 35,90 45 38 84,44

Lugo 127 95 74,80 53 29 54,72 74 66 89,19

Total 1.055 695 65,88 360 131 36,39 695 564 81,15

Táboa 16: Diagnóstico de certeza (cultivo positivo). Galicia 1996

TB pulmonar TB extrapulmonar

1996 68% 44%

1997 68% 50%

1998 73% 48%

1999 76% 49%

2000 73% 44%

2001 75% 36%

2002 78% 39%

2003 82% 37%

2004 81% 36%

No ano 1998 crease o Laboratorio de referencia de micobacterias de Galicia, emprazado no Servizo de Microbioloxía do Hospital Clínico Universitario de

Santiago, que se encarga da realización dos tests de resistencia aos fármacos antituberculosos, nun principio ás cepas dos pacientes tuberculosos que pertenzan a algún dos seguintes grupos:

1. Retratamentos2. Fracasos do tratamento en curso3. Contacto de enfermos con TB resistente 4. VIH5. Usuarios/as de drogas6. Persoal sanitario7. Casos ingresados en penitenciarías8. Nenos/as <4 anos (por interese epidemiolóxico)

Desde o mes de xullo do ano 2004, acórdase a realización de antibiograma a todos os casos de tuberculose con cultivo positivo (ver circular no anexo).


10


Coma se pode ver na seguinte táboa, dispoñemos de datos dos antibiogramas realizados no mencionado

laboratorio desde o ano 1999.

Táboa 17: Número e resultado dos antibiogramas realizados no Laboratorio de referencia de micobacterias de Galicia. 1999-2003

1999 2000 2001 2002 2003 2004

Nº % sobre o total

de cultivos

Nº % sobre o total

de cultivos

Nº % sobre o total

de cultivos

Nº % sobre o total

de cultivos

Nº % sobre o total

de cultivo

Nº % sobre o total

de cultivo Nº total de antibiogramas realizados 279 (34,36) 295 (37,48) 543 (79,15) 344 (50,15) 438 (62,84) 502 (72,23) Nº de casos sensibles aos catro fármacos 240 256 462 309 388 440 Nº de casos con algunha resistencia 39 39 81 35 50 62

NOTA: entre o mes de novembro de 2000 e decembro de 2001 realizouse antibiograma a tódalas mostras con cultivo positivo, no seo dun estudio englobado dentro do sistema de vixilancia global de resistencia da OMS, de aí que o número de cepas testadas sexa moi superior ao do resto dos anos avaliados

• TUBERCULOSE MULTIRRESISTENTE: TRANSMISIÓN

Dende o ano 1998 temos constancia de 59 casos de tuberculose multirresistente en Galicia, 10 dos cales siguen a tratamento na actualidad, 5 mortes por tuberculose, 5 mortes por outras causas, 1 perdido e o resto curados (17 curacións bacterioloxicas e 18 tratamentos completados).

Según os estudos de bioloxia molecular (RFLP) realizados, destos 59 casos, 32 están agrupados en 4 cluster: A: 11 casos (o primeiro en 1998 e o último en 2003).

Transmisión dentro dun área xeografica B: 7 casos (o primeiro en 1998 e o último en 2004).

Transmisión nosocomial C: 9 casos (o primeiro en 1998 e o l último en 2004).D: 3 casos(o primeiro en 2000 e o último en 2001).O resto presentan, ata a data, un patrón único.

• DIAGNÓSTICO RADIOLÓXICO NAS TUBER-CULOSES PULMONARES

O patrón radiolóxico máis habitual nas tuberculoses pulmonares é o non cavitario, aínda que aproximadamente un cuarenta por cento das tuberculoses pulmonares teñen no momento do diagnóstico unha lesión cavitada.

Táboa 18: Radioloxía nas tuberculoses pulmonares: porcentaxe sobre o total de casos de TB pulmonar. Galicia 1996-2004

1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004

Patolóxica con caverna 34,6 35,6 35,4 33,6 34,2 31,8 35,8 38,2 39,2

Patolóxica sen caverna 57,1 58,5 57,8 61,0 60,8 64,2 62,2 57,7 58,2

Normal 3,7 2,8 3,4 2,5 2,7 2,8 1,6 3,2 1,7

Non realizada ou non consta 4,6 3,1 3,4 2,9 2,3 1,2 0,4 0,9 0,9


11


• TRATAMENTOS SUPERVISADOS

O número de intervencións que realizaron os traballadores sociais do Programa, o número de tratamentos supervisados (TS) instaurados nestes anos, e a porcentaxe que representan sobre o total de casos, amósase na seguinte táboa.

Táboa 19: Tratamentos supervisados

Nº de tratamentos supervisados

% sobre o total de casos

1996 99 4,88

1997 140 7,72

1998 164 9,52

1999 189 11,81

2000 227 14,11

2001 234 17,21

2002 214 16,42

2003 197 15,70

2004 147 13,93

Os 147 tratamentos supervisados se distribuíron por UTB, na táboa 20, como segue:

Táboa 20: Tratamentos supervisados UTB

UTB Nº de tratamentos

supervisados % sobre o

total de casos

A Coruña 35 15,70

Santiago 29 19,86

Ourense 20 18,35

Pontevedra 15 11,81

Vigo 15 6,28

Ferrol 8 9,52

Lugo 25 19,69

GALICIA 147 13,93

FORMALIZACIÓN DOS TRATAMENTOS INSTAURADOS. 2000-2003

A curación dun caso de TB só se pode certificar naqueles pacientes nos que, presentando no momento do diagnóstico unha bacterioloxía positiva, constatamos a conversión bacteriolóxica e dous cultivos negativos finais separados no tempo. Nos casos en que a bacterioloxía foi negativa no momento do diagnóstico ou que son incapaces de producir unha mostra de esputo ao remate da pauta terapéutica, temos datos indirectos de curación (melloría sintomática, radioloxía, etc.), que engadidos á constatación dunha pauta de tratamento correcta, permítenos incluílos no grupo de curados, aínda que non confirmados.

Táboa 21: Situación final dos casos que inician tratamento nos anos 2000-2003

2000 2001 2002 2003

Nº casos % sobre o total




Resultado satisfactorio 1.396 86,76 1.212 89,12 1.146 87,95 1.103 87,26 Curación bacteriolóxica 222 13,80 211 15,51 215 16,50 233 18,43 Tratamento completado 1.174 72,96 1.001 73,60 931 71,45 870 68,83

Resultado potencialmente insatisfactorio 88 5,47 59 4,34 68 5,22 65 5,14

Abandonos non recuperados 17 1,06 10 0,74 16 1,23 13 1,02 Perdas 5 0,31 5 0,37 6 0,46 3 0,23 Traslado de área 24 1,49 15 1,10 10 0,77 13 1,02 Non consta 42 2,61 29 2,13 36 2,76 36 2,84

Mortes 125 7,77 89 6,54 89 6,83 96 7,59 Por tuberculose 20 1,24 11 0,81 12 0,92 17 1,34 Por outras causas 105 6,53 78 5,74 77 5,91 79 6,25

Total 1.609 1.360 1.303 1.264

NOTA: No cálculo das porcentaxes da situación final utilizouse coma denominador o número total de casos rexistrados cada ano.


12


As porcentaxes de curación (excluíndo os pacientes que morreron por causa distinta da tuberculose e os que se trasladaron fora da comunidade -dos que descoñecemos a súa situación final-) foi do 89,15% nos que iniciaron tratamento no ano 1996; e do 90,97%; 94,58%; 93,80%; 94,32%; 95,66% e do

94,24% para os que o iniciaron nos anos 1997, 1998, 1999, 2000, 2001 e 2002, respectivamente. Esta porcentaxe é do 93,47 no ano 2003. A distribución por idades das 17 persoas que iniciaron tratamento no ano 2003 por tuberculose e que morreron por TB, é a seguinte:

A busca activa dos casos de TB e o seu tratamento precoz, sobre todo dos casos bacilíferos, son indica-dores da eficiencia dos programas de control da TB.

de prevención, mediante a realización do estudio de contactos e o estudio de colectivos de risco, que posi

O total de contactos rexistrados no ano 2004 foi de 10.397. Diagnosticáronse de tuberculose 94 persoas que representan unha porcentaxe dun 8,9 sobre o total de casos de tuberculose do ano 2004.

Estudiouse alomenos un contacto nun 82,49% dos casos bacilíferos, cos seguintes resultados: Non infectados:..............................3.620 (59%)

(32%)

(1%) Non remata / non consta:....................484 (8%)

No grupo de idade pediátrica (0-14 anos) os casos

contactos (26 casos) representaron un 45% de tódalas tuberculoses neste grupo.

RADOS. 2000-2003

Cos tratamentos da infección o que se pretende é previr a infección tuberculosa en tuberculín negativos

0

2.000

4.000

6.000

8.000

10.000

12.000

14.000

1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003

Nº d

e co

ntac

tos

Caso índice bacilífero Caso índice non bacilífero

2004

Número de contactos estudados, segundo a bacterioloxía do caso índice. Galicia 1996-2004

0

20

40

60

80

100

120

140

160

1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003

Nº d

e en

ferm

os

Caso índice bacilífero Caso índice non bacilífero

2004

de contactos, segundo a bacterioloxía do caso índice. Galicia 19962004

0-4 5-14 15-24 25-34 35-44 45-54 55-64 65-74 >– 75

GALICIA 1 3 5 2 6 17

ESTUDIO DE CONTACTOS

Así mesmo, e de vital importancia, son as actividades

bilitan o diagnóstico precoz de enfermos e infectados.

Infectados non enfermos:.................1.953

Enfermos:..............................................68

de enfermidade diagnosticados a través do estudio de

• FORMALIZACIÓN DOS TRATAMENTOS DA INFECCIÓN TUBERCULOSA LATENTE INSTAU

que estiveron en contacto cun enfermo bacilífero, ou evitar a TB nos xa infectados, de aí a importancia da súa correcta formalización.

Gráfica 16:

Gráfica 17: Número de enfermos diagnosticados a través do estudio

Táboa 22: Casos con situación final de morte por tuberculose por grupo de idade. Galicia 2003

TOTAL


13


A porcentaxe de formalización correcta dos trata- nestes anos foi: 59,08% no 2000, 52,73% no ano mentos da infección tuberculosa latente instaurados 2001, 56,54% no ano 2002 e 53,34% no ano 2003.

Táboa 23: Formalización dos tratamentos da infección tuberculosa latente. Galicia 2000-2003

2000 2001 2002 2003

Formalización correcta 1.074 1.004 1.007 1.155

Formalización incorrecta / Abandono 236 271 234 387

Suspendeuse por indicación médica 35 22 28 19

Non consta 473 607 512 600

TOTAL 1.818 1.904 1.781 2.161


14


ANEXO I

RESUMO DAS PRINCIPIAS CARACTERÍSTICAS DOS CASOS DE TUBERCULOSEINFORMADOS Á DIRECCIÓN XERAL DE SAÚDE PÚBLICA DE GALICIA.

Anos 2003 e 2004

Principais características dos casos de TB. Galicia 2003 e 2004

2003 2004 Características Nº % Nº %

Nº total de casos 1.255 1.055

Sexo

Homes 724 57,69 661 62,7

Mulleres 531 42,31 394 37,3

Idade (anos)

0-14 83 6,61 58 5,49

15-24 212 16,89 171 16,20

25-44 463 36,89 407 38,57

45-64 231 18,41 210 19,90

>– 65 266 21,20 209 19,81

Localización

Pulmonar 750 59,76 614 58,19

Extrapulmonar 404 32,19 360 34,12

Ambas 101 8,05 81 7,67

Estado VIH nos pacientes TB de 25-44 anos

Positivo 56 12,10 52 12,77

Negativo / descoñecido 407 87,90 355 87,22

Pacientes inmigrantes 30 2,4 47 4,45

197 15,70 147 13,93Tratamentos supervisados


15


ANEXO II

SITUACIÓN DA TB EN EUROPA NO ANO 2004

No ano 2004 nos 52 países da rexión europea da OMS (http://www.eurotb.org/rapports/2004), foron notificados 414.163 casos de tuberculose cunha taxa media de notificación de 47 casos por 100.000 habitantes. Dentro da rexión hai importantes diferenzas: • Nos 32 países da Unión Europea e Oeste a taxa media de notificación é de 12,6 por 100.000 hbts. • Nos 8 países de Centro Europa a taxa media é de 50,7 por 100.000 habitantes (según os países de 19 a 146). • Nos 12 países do Este Europeo a taxa media é de 104,7 por 100.000 habitantes.

Tuberculose: taxas por 100 000 habitantes \ Rexión Europea da OMS, 2004

Taxa 2004 UNIÓN EUROPEA 11.2 Austria 11.8 Belgium 3.6 Cyprus 10.3 Czech Republic 7.1 Denmark 44.5 Estonia 6.4 Finland 8.9 France 8.0 Germany 7.0 Greece 24.5 Hungary 10.7 Ireland 7.3 Italy 69.4 Latvia 73.0 Lithuania 6.8 Luxembourg 4.8 Malta 8.3 Netherlands 24.6 Poland 37.1 Portugal 13.1 Slovakia 13.4 Slovenia *15.0 Spain 5.1 Sweden *12.7 United Kingdom

OESTE 10.5 Andorra 4.1 Iceland

OESTE 7.9 Israel 2.9 Monaco 6.6 0.0 San Marino 8.2 Switzerland

ZONA CENTRO 18.7 Albania 60.9 Bosnia & Herzegovina 41.5 Bulgaria 28.6 Croatia 33.5 146.0 Romania 34.7 Serbia & Montenegro 27.4

ZONA ESTE 56.2 77.8 Azerbaijan 66.2 Belarus 132.1 Georgia 216.5 Kazakhstan 127.6 Kyrgyzstan 142.4 Moldova, Republic of 105.9 Russian Federation 79.7 87.5 **81.7 Ukraine 98.1 Uzbekistan

Taxa 2004

Norway

Macedonia, F.Y.R.

Turkey

Armenia

Tajikistan Turkmenistan

* Datos provisionais – ** So casos novos


16


ANEXO III

CENTROS PARA CONTROL DE TUBERCULOSE EN GALICIA

Unidade de tuberculose da Coruña Responsables da UTB:

Mª Isabel Ursúa Díaz Daniel Díaz Cabanela

Enderezo: Complexo Hospitalario Universitario Juan Canalejo As Xubias, 84 15006 A Coruña

Teléfono: 981 17 82 55

Unidade de tuberculose de Santiago Responsables:

Victoria Túñez Bastida José Paniagua López

Enderezo: Complexo Hospitalario Universitario de Santiago A Choupana, s/n 15706 Santiago de Compostela

Teléfono: 981 95 00 36

Unidade de tuberculose de Ferrol Responsable:

Emilio Vázquez García-Serrano Enderezo:

Complexo Hospitalario Arquitecto Marcide-Novoa Santos Estrada de San Pedro de Leixa, s/n 15405 Ferrol

Teléfono: 981 33 40 77

Unidade de tuberculose de Lugo Responsables:

Antón Penas Truque Enderezo:

Complexo Hospitalario Xeral-Calde Hospital de Calde Calde s/n 27004 Lugo

Teléfono: 982 29 63 74

Unidade de tuberculose de Ourense Responsables:

Abel Rodríguez Canal Mª Amparo Castro-Paz Álvarez-Buylla

Enderezo: Complexo Hospitalario de Ourense Centro de Especialidades. 1ª andar, consulta nº 11 Rúa Concello s/n 32005 Ourense

Teléfono: 988 38 57 93

Unidade de tuberculose de Pontevedra Responsables:

Luis Anibarro García Adnar Abdelkader Hassan

Enderezo: Complexo Hospitalario de Pontevedra Hospital Provincial Loureiro Crespo, 2 36071 Pontevedra

Teléfono: 986 80 70 05


17


Unidade de tuberculose de Vigo Responsables:

Rafael Vázquez Gallardo Alberto Fernández Villar

Enderezo: Hospital Nicolás Peña Avda. Camelias, 109 36211 Vigo

Teléfono: 986 21 90 53

Laboratorio de Referencia de Micobacterias de Galicia Responsable:

Mª Luisa Pérez del Molino Bernal Enderezo:

Servizo de Microbioloxía Complexo Hospitalario Universitario de Santiago A Choupana, s/n 15706 Santiago de Compostela

Teléfono: 981 95 03 62

Laboratorio de micobacterias da área da UTB da Coruña Responsable:

Rosa Villanueva González Enderezo:

Servizo de Microbioloxía Complexo Hospitalario Universitario Juan Canalejo As Xubias de Arriba 84 15006 A Coruña

Teléfono: 981 17 80 00-21168

Laboratorio de micobacterias da área da UTB de Santiago Responsable:

María Luisa Pérez del Molino Enderezo:

Servizo de Microbioloxía Complexo Hospitalario Universitario de Santiago A Choupana, s/n 15706 Santiago de Compostela

Teléfono: 981 95 03 62

Laboratorio de micobacterias da área da UTB de Ferrol Responsable:

Domingo Domínguez Gómez Enderezo:

Unidade de Microbioloxía Complexo Hospitalario Arquitecto Marcide-Novoa Santos Estrada San Pedro, s/n 15405 Ferrol

Teléfono: 981 33 40 00 E: 34168

Laboratorios de micobacterias da área da UTB de Lugo Responsables:

María Asunción Rodríguez FeijooUnidade de Microbioloxía Hospital Xeral-CaldeComplexo Hospitalario de LugoDr Severo Ochoa s/n27004 LugoTeléfono: 982 29 65 74

Pedro Alonso AlonsoUnidade de Microbioloxía Hospital Comarcal de MonforteRúa Corredoira, s/n27400 Monforte de LemosTeléfono: 982 41 79 45

Ana Cid LamaUnidade de MicrobioloxíaHospital da CostaRafael Vior s/n27880 BurelaTeléfono: 982 58 98 10

Laboratorios de micobacterias da área da UTB de Ourense Responsables:

Luis Barbeyto ValesUnidade de MicrobioloxíaHospital Cristal PiñorComplexo Hospitalario de Ourense Ramón Puga, 52-5432005 OurenseTeléfono: 988 38 56 96


18


Begoña Fernández Pérez Unidade de MicrobioloxíaHospital Santa María NaiComplexo Hospitalario de Ourense Ramón Puga, 52-5432005 OurenseTeléfono: 988 38 61 80

Laboratorios de micobacterias da área da UTB de Pontevedra Responsable:

Marta García CampelloServizo de MicrobioloxíaHospital ProvincialComplexo Hospitalario de PontevedraLoureiro Crespo, 2 36001 PontevedraTeléfono: 986 80 00 00

Ángeles Pascual DuránServizo de MicrobioloxíaHospital MonteceloComplexo Hospitalario de PontevedraMourente s/n36071 PontevedraTeléfono: 986 80 00 00

Laboratorios de micobacterias da área da UTB de Vigo Responsables:

Isabel Iglesias Martín Unidade de Microbioloxía Hospital Xeral-Cíes Complexo Hospitalario Universitario de Vigo Pizarro, 22 36204 Vigo Teléfono 986 81 60 00 - 16415

Francisco José Vasallo Vidal Unidade de Microbioloxía Hospital do Meixoeiro Complexo Hospitalario Universitario de Vigo Meixoeiro s/n 36200 Vigo Teléfono: 986 81 17 11

Joaquina Sevillano CastañoPoliclínico de Vigo SA (POVISA)Rúa Salamanca, 536211 VigoTeléfono: 986 41 35 66

Programa galego de prevención e control da tuberculose Responsables:

José Antonio Taboada Rodríguez Emma Fernández Nogueira Elena Cruz Ferro

Enderezo: Servizo de prevención e control das enfermidades transmisibles Dirección Xeral de Saúde Pública Consellería de Sanidade Edificio Administrativo de San Lázaro s/n 15703 Santiago de Compostela

Teléfono: 981 54 65 70 / 02 06


19


G U Í A S D E

Serie

IIINFORMES DO ESTADO

DE SAÚDE


TUBERCULOSE EN GALICIA. ANO 2004


PORTADA guia TUBERCULOSE.qxd 23/3/06 20:04 Página 1

G U Í A S D E

HIGEA Deusa da Saúde

Documents

GUÍAS DE - SERGAS€¦ · 1998 1.031 78,67 652 46,10 1.683 61,76 1999 940 71,72 639 45,18 1.579 57,94 2000 968 73,86 617 43,62 1.585 58,16 2001 818 62,31 533 37,54 1.351 49,44 2002