1

GROOT DENKENover het

ZIEKENHUIS

De Raad van Stuur over

zomer 2013

2

Groot denken over het ziekenhuis

Welkom bij de rapportage ‘Groot Denken over het ziekenhuis. Veertien kinderen van de Montessorischool Heerhugowaard hebben zich in maart 2013 aangemeld voor de Raad van Stuur. Zij hebben zich gedurende gedurende drie maanden in twee bijeenkomsten verdiept in actuele beleidsthema’s van het ziekenhuis Rijnstate in Arnhem.Op maandag 27 mei presenteerden zij hun bevindingen en filosofeerden over de uitkomsten met Jankees Cappon, lid Raad van Bestuur van Rijnstate.

‘Groot Denken’ is een serie publicaties over de nieuwe mogelijkheden die kinderen zien voor grote maatschappelijke vraagstukken.

In dit rapport leest u de uitkomsten en aanzetten voor denkrichtingen over hoe het ziekenhuis nieuwe mogelijkheden kan realiseren en haar effectiviteit kan vergroten. In elk hoofdstuk hebben we beleidsthema’s rondom het ziekenhuis teruggebracht naar een relevante kindervraag. Vervolgens ronden we elke hoofdstuk af met een Raad van Stuur Advies. In dit onderdeel behandelen we de vraag: wat betekent dit concreet voor Rijnstate? Soms een strategisch uitgangspunt, soms een aanzet voor het uitwerken van concrete producten of diensten.

Als bijlage bij dit rapport is ook een videoverslag beschikbaar: Groot Denken in het ziekenhuis. Hier zijn de presentaties en een aantal opmerkelijke uitspraken van de kinderen terug te zien. Te gebruiken als input voor brainstormsessies of bij presentaties over beleidsvraagstukken.

3

Groot denken over het ziekenhuis

In de inleiding beschrijven we de achtergrond van dit project: welke bijdrage leveren we met de Raad van Stuur?

Waarom filosoferen met kinderen en hoe werkt dat dan?

In het tweede hoofdstuk bespreken we de visie van de kinderen op de functie van het ziekenhuis. Wat zouden we doen als er geen ziekenhuis zou zijn? Hun oplossing is vernieuwend: een bus die mensen opzoekt.

Ook in het derde hoofdstuk staat de functie centraal. Hier stellen de kinderen een lespakket voor om de educatie over ziek en gezond zijn op te pakken.

In het vierde hoofdstuk presenteren de kinderen een pillendoos. Elke pil bevat kwaliteiten die kunnen helpen om ziekte te overwinnen en gezond te blijven leven.

In hoofdstuk 5 staat het ‘thuisgevoel’ centraal: hoe voel je je thuis in het ziekenhuis?

In hoofdstuk 6 bespreken we visie van de kinderen op het ziekenhuis als gebouw.

In hoofdstuk 7 vatten we de inzichten beknopt samen en geven we aanbevelingen.

In hoofdstuk 8 en 9 vatten we samen wat de waarde is van de Raad van Stuur: voor kinderen en voor Rijnstate.

In hoofdstuk 10 geven we de conclusies en aanbevelingen.

In hoofdstuk 11 tot slot presenteren we de enthousiaste leden van de Raad van Stuur.

Veel leesplezier en inspiratie!

Namens het team Raad van Stuur,Adriaan WagenaarGerard Struijf

Laren/AkerslootJuni 2013

4

Inhoudsopgave

1. Inleiding & Achtergrond 52. Het Mobiele Ziekenhuis: flexibele zorg 73. Het lespakket: Hoe leef ik gezond? 94. De Pillendoos: gezond zijn als mindset 115. De Thuisvoel Box: Hoe voel je je thuis in het ziekenhuis? 156. Ontwerp van het nieuwe ziekenhuis 187. De Raad...aanbevelingen 228. De waarde van Raad van Stuur volgens de kinderen 249. De waarde van Raad van Stuur volgens Rijnstate 25

10. Wat is de kracht van filosoferen? 26 11. Even voorstellen...De Raad van Stuur 27

!

5

1. Inleiding en achtergrond

Waarom filosoferen met kinderen?

Filosoferen is een gedachten-onderzoek naar de essentie van

dingen

Het opent fundamentele vragen i.p.v. operationele vragen

Helpt om te komen tot de fundamentele (strategische) vragen

rondom het ziekenhuis en de waarde er van

Maakt gebruik van onbevangenheid, verbeeldingskracht en

vindingrijkheid van kinderen

Centrale thema’s

De functie van het ziekenhuis

De sfeer in het ziekenhuis

De grootte van het ziekenhuis

6

1. Het gaat om fundamentele vragen in plaats van operationele vragen. Bij operationele

vragen staan meningen of feiten centraal: wat weten kinderen, wat weten ze niet en wat vinden ze van

een specifiek onderwerp? We komen dit vaak tegen in marktonderzoeks- of onderwijsgesprekken.

Fundamentele vragen zijn anders. Ze worden in de filosofie ook wel hogere orde vragen genoemd.

Het zijn de vragen die je kunt onderzoeken zonder dat je feiten hoeft te kennen of te verzamelen. Wat

is belangrijker, de toekomst of het verleden? Fundamentele vragen helpen ons om tot de essentie van

dingen te komen. Niet het antwoord is van belang, maar de zoektocht. Kinderen die nadenken over

de fundamentele vragen over Rijnstate worden zo spelenderwijs betrokken bij thema’s die voor

gezondheidszorg en Rijnstate in het bijzonder van belang zijn. Bovendien helpen ze beleidsmakers

van het om nieuwe invalshoeken te zien in persoonlijke, maatschappelijke en strategische thema’s.

Eigenlijk: de fundamentele vragen van volwassenen rondom het ziekenhuis, ziek zijn en gezond leven.

2. Het gaat om de dialoog. Filosoferen kun je niet alleen, dan blijf je in grot van je eigen aannames

ronddolen. Samen nadenken over fundamentele vragen is leuk, want je weet van te voren nooit het

antwoord en er bestaat ook geen goed of fout. Daarin onderscheidt filosoferen zich van discussiëren

of debatteren, waar het juist gaat om de ander te overtuigen. Je kunt winnen of verliezen. Je kunt het

goed of fout hebben. Door de dialoog krijg je ook een band met elkaar, al is dat soms maar tijdelijk.

Kinderen leren elkaar op een andere manier kennen omdat ze geen oordeel hoeven te hebben over de

ander en de ander niet over hen. De dialoog kan voor Rijnstate een bruikbare manier zijn om

kinderen te betrekken bij allerlei maatschappelijke en persoonlijke thema’s. Het maakt dat kinderen

zich betrokken en serieus genomen zullen voelen. Hun stem wordt gehoord.

3. Het gaat om de verdieping. Een dialoog over een fundamentele vraag wordt pas filosofisch als we

daar verdieping in aan kunnen brengen. Je leert het onderwerp van je dialoog eigenlijk steeds een

beetje beter kennen. Omdat je samen aanvullende vragen stelt: geldt dit voor iedereen? Of

redeneringen onderzoekt zoals de als/dan of oorzaak/gevolg redenering: welke aannames liggen

achter die redenering? Of om onze beelden rondom een begrip duidelijk te maken: is ziek zijn

normaal? Verdieping betekent voor Rijnstate dat onderwerpen verrijkt worden door de kinderen. Ze

kunnen er over twitteren of chatten; dat levert korte mededelingen op zonder enige samenhang. Maar

ze kunnen ook worden geïnspireerd tot filosoferen waardoor voortdurend waarde wordt toegevoegd

aan een onderwerp of thema. Telkens komen er nieuwe invalshoeken bij.

Drie kenmerken van filosofische gesprekken

7

‘Deze bus is een rijdend ziekenhuis. Hij rijdt om het uur door de straten. Als je ziek bent kun je naar de bus toe gaan. Daar kijken ze of ze je gelijk kunnen helpen of dat je nog een paar dagen moet blijven.

Er zijn verschillende kamers. Elke kamer heeft een eigen sfeer. Er is bijvoorbeeld een palmboom. Zo is er toch nog een beetje natuur in de bus. Ook het behang is kleurrijk zodat de zieken zich vrolijk voelen. Dat helpt om beter te worden. Ook de buitenkant is erg kleurrijk.

De bus heeft slaapkamers en een wc. En een afhaalloket waar de zieke mensen en de zusters wat te eten en drinken kunnen halen.

Er is een operatiekamer. Als er iemand wordt geopereerd, stopt de bus. Operaties gebeuren vaak ‘s nachts.

Het dak is doorzichtig. Mensen kunnen dan ‘s nachts naar de sterren kijken. Als je ziek bent kun je altijd de lucht zien’

De bus als metafoorWe kunnen de bus zien als een metafoor voor de veranderende functie van het ziekenhuis. De bus brengt de expertise en zorg in de wereld van zieke en gezonde mensen. Het sluit aan bij de visie van Rijnstate op de veranderende functie van het ziekenhuis, volgens Jankees Cappon. ‘De voorspelling is dat het ziekenhuis over 10 a 15 jaar een stuk kleiner is en dat er veel meer thuis en in de buurt kan gebeuren door dit soort ontwikkelingen’.

Flexibele professionele zorgDe bus heeft goed uitgeruste operatiekamers en mensen kunnen instappen in de bus voor advies en zorg. Wat de kinderen betreft past de zorg zich aan bij de verschillende omgevingen en behoeften: ‘in grote steden rijden veel bussen, in kleinere plaatsen kun je minder vaak rijden en met minder bussen’.

2. Het mobiele ziekenhuis: flexibele zorg

8

Breng de natuur naar binnenIn de bus plaatsen de kinderen een palmboom. Zo breng je de natuur in de wereld van de patiënt. Natuur staat in hun beleving voor ‘gezond leven’. Bovendien benadrukken ze de transparantie in het doorzichtige dak waardoor je altijd naar buiten kunt kijken. Ook al ga je met het ziekenhuis naar mensen toe, kennelijk is het belangrijk om verbinding te houden met de wereld om je heen.

Benadruk de positieve sfeerVrolijke kleuren aan de buitenkant, vrolijk behang aan de binnenkant. Belangrijk is volgens de kinderen dat je als patiënt een positief gevoel krijgt. ‘Als mensen gezond zijn worden ze er vrolijk van. Als mensen ziek zijn worden ze er gezond van’.

9

‘Wij willen dat alle volwassenen een basiskennis van geneeskunde hebben. Daarom hebben we een studiepakket gemaakt. De bedoeling is dat kinderen op de middelbare school al een studiepakket krijgen en dat pakket moet je mee naar school nemen om te oefenen en naar huis nemen om de oefening te proberen’

‘In het pakket zit een boek met daarin pillen informatie en wat je bijvoorbeeld moet doen bij een gebroken been en wat te doen bij stikken. Er zitten ook spuugzakjes, pillen, pleisters en verband in. Er zit natuurlijk ook een kalender in met daarop de datum wanneer je iets moet doen: een oefening, een studiedag of een examen’

Het lespakket als metafoorWe kunnen het lespakket zien als een metafoor voor de functie van het ziekenhuis. Het ziekenhuis is meer dan alleen een centrum waar specialisten mensen beter maken. In de visie van de kinderen deelt het ziekenhuis ook actief kennis en leert mensen actief om aan hun eigen gezondheid te werken.

Hoe meer mensen zelf hun situatie kunnen oplossen en voorkomen, hoe minder vaak zij de zorg van een ziekenhuis nodig zullen hebben.

Kennis en vaardighedenHet lespakket van de kinderen bevat een lesboek met beschrijvingen van ziektebeelden, een medisch woordenboek en tips en adviezen over hoe te handelen bij ongevallen.

De kalender geeft het lesrooster aan. Maar we kunnen het ook zien als een overzicht van situaties die per seizoen meer ongevallen kunnen veroorzaken. Zoals gladheid in de winter, hooikoorts in de lente en en zonnesteek in de zomer.

Daarnaast bevat het lespakket een soort EHBO-kit waarmee situaties kunnen worden geoefend. Met gezond leven kun je volgens de kinderen niet vroeg genoeg beginnen. Daarom stellen zij ook voor om dit ook als vak op school in te voeren.

3. Het lespakket: hoe leef ik gezond?

10

Kun je gezond zijn leren?‘Ik denk het wel’, vat één van de kinderen samen. Als het een lespakket is, kun je het in de klas leren. Dan kun je met anderen samenwerken en vragen stellen: ‘wat vindt jij er van, wat is jouw oplossing?’.Juist door samen te werken leer je beter wat nou gezond is, volgens de kinderen.

Help jezelf, help de anderWat is belangrijker, anderen helpen of jezelf ?‘Het is allebei handig. Als er niemand in de buurt is is het handig als je jezelf kunt helpen. Als een ander hulp nodig heeft die niet weet hoe die voor zichzelf moet zorgen moet jij hem ook kunnen helpen’.‘Ik vind het wel belangrijk dat iemand voor zichzelf kan zorgen. Want als iedereen voor zichzelf kan zorgen is er niemand meer nodig om diegene te helpen. Iedereen is dan gezond als je jezelf kunt helpen’.‘Je moet eerst jezelf helpen en dan de ander.Als je jezelf kunt helpen en je ziet dat de ander in nood is, dan kun je die ander vast ook helpen’.

Uit de reacties van de kinderen komen twee perspectieven naar voren:1. Zelfredzaamheid: help jezelf als er niemand in de buurt is.2. De EHBO post: help anderen die niet voor

zichzelf kunnen zorgen.

Interessant zijn de accenten die zij aanbrengen in hun argumentatie. Mensen die geleerd hebben goed voor zichzelf te zorgen, zijn niet alleen gezonder. Zij zijn ook in staat om anderen te helpen. En, hoe meer mensen goed voor zichzelf kunnen zorgen, hoe minder hulp er nodig is.

Dit levert een bijzondere invalshoek op voor de functie van het ziekenhuis. Niet alleen zieke mensen beter maken, maar ook gezonde mensen ‘zelfredzaam’ maken.

11

4. De pillendoos: gezond zijn als mindset

Love Pil: de liefdespilPil ID: 9951225©

Wat doet de pil?Je wordt verliefd op een jongen/meisje die het

beste bij jou pastWat zit er in de pil?25 mg slaapmiddel, 100 mg liefdesbloem, 20 g

aardbeienHoe met deze pil innemen?

Doe de pil in jus d’orange omdat de pil dan een

lekker smaakje krijgt. 1 keer per week innemen.

BijwerkingenJe valt 1 week in slaap als je te veel van deze

pillen slikt

Vakanov Pil: de anti-pestpilPil ID: 80443619©

Wat doet de pil?Zorgt er voor dat je niet meer gepest

wordt.Heeft een afwerings kracht voor mensen

die jou willen pesten.Wat zit er in de pil?In deze pil zit 76 mg jemoetniepestanienussen. Er zit ook

doradussen in met een beetje zeldzame

pestslechtniedoen.Hoe met deze pil innemen?Dopen in suiker en dan inslikken. Alleen

innemen als je gepest wordt.

12

4. De pillendoos:

VriendschapspilPil ID: 7650934©Wat doet de pil?Als je één pil neemt mag je voor die dag 1 vriend

uitkiezen, als je twee pillen neemt, 2 vrienden, etc..

Wat zit er in de pil?200 g madeliefje, 20g kersen, 110mg suiker

Hoe met deze pil innemen?Gelijk innemen en doorslikken. 2 keer per week.

Niet op kauwen!!!BijwerkingenAls je er op kauwt kan je haaruitval krijgen.

Energie pilPil ID: 756930©Wat doet de pil?De pil zorgt er voor dat je weer zin krijgt in

bewegen met je lichaamWat zit er in de pil?100 g energie, 50g kracht, 25g beweging

Hoe met deze pil innemen?In je mond stoppen en kauwen. 2 keer per

week innemen.Miranospil: voor als je je niet blij voelt

Pil ID: ©00A90065Wat doet de pil?Met water doorslikken. na het eten. een half uur niet

eten

Wat zit er in de pil?125 mg zonneschijn, 184 mg verliefdheid, 67 mg

grapjesHoe met deze pil innemen?

Gelijk innemen en doorslikken. 2 keer per week.

Niet op kauwen!!!Bijwerkingengiechelen, slappe lach en je kunt er een huppelend

gevoel van krijgen.

13

4. De pillendoos:

Anti allergie pilPil ID: 5733099©Wat doet de pil?Als je deze pil hebt ingenomen en als je veel

of weinig allergieën hebt, dan ben je er nu van

af! En nu kun je dus eten wat je eerst niet

mocht!Wat zit er in de pil?325mg alleswaarjetegenkan

Hoe met deze pil innemen?in het water laten weken en dan het glas

leeg drinkenBijwerkingenDoor deze pil kan je nogal zin krijgen in wat

je eerst niet mocht eten, en je krijgt ook last

van vreetbuien tussendoor.

Lucky pilPil ID: 065748970©Wat doet de pil?Geeft je geluk wanneer je het het

hardste nodig hebt.Wat zit er in de pil?1kg klavertjes 4, 1 hoefijzer snoepje

Hoe met deze pil innemen?Opeten als een appel. Klokhuis

weggooien. 1 x per week innemen.BijwerkingenAls je er te veel van eet krijg je in

plaats van geluk ongeluk.

Party pilPil ID: 886103©

Wat doet de pil?Je krijgt zin om te feesten en gaat dan

helemaal uit je dak.Wat zit er in de pil?50g vlaggetjes, 100 g confetti, 25 g

ballonnenHoe met deze pil innemen?

In een glas frisdrank, hele glas in 1 keer

leegdrinken. 1 keer per week.BijwerkingenAls je te veel pillen tegelijk slikt, feest je

dagen en nachten door.

14

4. De pillendoos: gezondheid als mindset

Trivianospil : voor zelfvertrouwenPil ID: 5CA88925©Wat doet de pil?De pil moet je innemen als je zelfvertrouwen het

meeste nodig hebt.Wat zit er in de pil?zeldzame durfdalissen. Gezonde stoffen als

doendurfdania. Krokodillentraan. Dit zorgt er voor

dat je kalm blijft als je de pil inneemt.

Hoe met deze pil innemen?In een glas water in één keer doorslikken. Alleen

slikken als je het echt nodig hebt. Niet slikken als

je het niet nodig hebt.

De Pillendoos als metafoorDe pillendoos kunnen we zien als metafoor voor de emotionele kwaliteiten en aspecten die mensen zichzelf kunnen geven om gezond te blijven of die hun genezingsproces bevorderen als ze ziek zijn. Of die het ziekenhuis hen kan geven naast de medische zorg.Waar het mobiele ziekenhuis en het lespakket gaan over de medisch/technische rol van het ziekenhuis, gaat de pillendoos over de eigen bijdrage van mensen en de sociale rol van het ziekenhuis. Wat kun je zelf doen als patiënt? En wat kunnen we als ziekenhuis patiënten nog meer geven naast een medicijn? Door te luisteren naar de kinderen krijgen we nieuwe invalshoeken.

Waarom zijn deze pillen belangrijk?‘Omdat je dan niet alleen maar aan hetzelfde denkt. Als je ziek bent, kun je met deze pillen toch nog aan leuke dingen denken. Aan blij zijn bijvoorbeeld’.De pillen kunnen je ook net die extra kracht geven die je nodig hebt. ‘Ook als je geen zelfvertrouwen hebt, kun je toch zelfvertrouwen krijgen’. Het goed kunnen omgaan met emoties is volgens de kinderen belangrijk.‘Eigenlijk moet je ook blij zijn om gezond te zijn’.‘Het is ook belangrijk om in het leven blij te zijn, boos te zijn, verdrietig te zijn. Daar hoort feesten bij. Maar er hoort ook huilen bij’‘Het is ook goed om mee te maken wat ongeluk is. Je hoeft niet altijd geluk te hebben. Want niemand heeft altijd geluk’.

De kracht van vriendschap en ZelfvertrouwenVan de hiervoor genoemde pillen vinden de kinderen vriendschap en zelfvertrouwen het belangrijkste. ‘Ik vind de zelfvertrouwenpil het allerbelangrijkste want zelfvertrouwen is wel heel goed in je leven’.‘Ik denk de vriendschapspil, want als je bang bent voor het ziekenhuis en bang bent voor de verpleegkundigen, dan kun je daar vrienden maken’.‘Ik ook de vriendschapspil maar dan op een andere manier. Sommige kinderen zijn best wel erg alleen en dat je dan met deze pil niet langer alleen bent. Dat je niet zo alleen zit en dat je wel vrienden hebt waarmee je kunt spelen’.Opvallend is ook de anti-pestpil. ‘Je moet anderen niet pesten, daar maak je ze ongelukkig mee. Daarom vind ik de anti-pestpil het belangrijkste’.

15

Muziek: box met iPhone zodat iedereen een dag zijn eigen muziek kan horenViskom: in iedere kamer mag een viskom staan, zodat je toch een huisdier bij je hebt.DVD speler: alleen als de anderen ook willen kijken.Spelletjes zoals mens-erger-je-niet en monopoly om samen dingen te doen.Ballenbak: voor kinderen die goed willen spelen.Tijdschriften: worden iedere week nieuw bezorgd en mag je zelf kiezenAfstandsbediening: daarmee kun je alles besturen in je kamerLaptop: om contact te hebben met familie en spelletjes te doenFotolijst; boven ieders bed. Iedereen gezond of ziek, moet foto’s sturen naar ziekenhuis. Als je daar naar toe moet, dat je foto’s dan automatisch daar zijn.

Thuisgevoel als metafoorDe kinderen hebben een box gevuld met producten die een ‘thuisgevoel’ opleveren. Dat kan volgens hen op twee manieren:

Met op jezelf gerichte producten zoals muziek en een dvd speler om je eigen muziek en films ook in het ziekenhuis te beleven.

Met op anderen gerichte producten zoals een fotolijst-service waar je de toegestuurde foto’s van je familie en vrienden al aantreft op het moment dat je ‘op zaal’ komt te liggen.

Daarnaast maakten sommige kinderen onderscheid tussen ‘spulletjes’ en ‘mensen’.

5. De Thuisvoel Box: Hoe voel je je thuis in het ziekenhuis?

16

Een thuisgevoel voor jezelfVolgens de kinderen is muziek belangrijk; ‘Als je luistert naar je favoriete muziek, wordt je weer blij’. Daarnaast tijdschriften. ‘Je kunt je hoofd leegmaken’ en ‘het helpt je met goede moed weer in het leven te staan’. Of de viskom, waardoor je afleiding vindt in het verzorgen van en bezig zijn met een dier. De afstandsbediening tenslotte: een metafoor voor de behoefte om een beetje controle te hebben over je situatie.

Het thuisgevoel met anderen samen‘Ik vond de computer wel belangrijk. Niet omdat je er spelletjes op kunt doen, maar omdat je met de webcam naar je familie kunt kijken. Bij een fotolijstje zie je ze wel, maar dan kun je er niet tegen praten en dan wel en dan kunnen ze je misschien wel wat meer moed geven. Bijvoorbeeld voordat je geopereerd wordt’

Het thuisgevoel kun je ook verkrijgen met op anderen gerichte producten. Zoals een ballenbak. Of een laptop waarop je niet alleen maar spelletjes kunt doen, maar ook contact kunt hebben met je familie en vrienden.

Er is ook een fotolijst-service, waarmee je je familie en vrienden om je heen verzamelt dankzij de foto’s die je voor je ziekenhuisopname toe kunt sturen. Of spelletjes die je samen met anderen kunt spelen: in het ziekenhuis of de mensen die bij je op bezoek komen.

17

Spulletjes of mensen?‘Ik denk dan toch de spulletjes want die geven je toch

meer een thuisgevoel dan gezellige mensen. Want je hebt thuis misschien ook wel een computer en zo en dan denk je meer aan huis, dat is fijner’

‘Ik dacht eigenlijk dat de mensen wat leuker zijn want het is niet leuk als er mensen langs je bed staan die heel saai zijn en die niet vrolijk zijn. Want als iemand vrolijk is, dan ga jij je gelijk ook vrolijker voelen.‘

Waarom is het thuisgevoel belangrijk?‘Je voelt je rustiger als je aan je familie denkt. Want dan

weet je ook dat zij aan jou denken’.

‘Een boze zuster bijvoorbeeld is niet leuk, maar als de zuster blij is en heel vrolijk is dan voel je jezelf ook weer een beetje vrolijk. Dat je omgeving dan ook wel een beetje meer vrolijker is’.

‘Als je een hele saaie kamer hebt, ga je jezelf ook saai voelen en soms ook wel nog zieker. Terwijl als het hier gezellig is, dan denk je er eigenlijk niet meer zo aan dat je ziek bent’.

Jankees Cappon beaamt dit. ‘Wij vragen dat ook aan onze patiënten: wat vinden jullie nou het allerbelangrijkste. Wat ze naadloos aanvoelen is de sfeer in het ziekenhuis. Hoe is de sfeer op de kamer? En als je dan doorvraagt: hoe vriendelijk zijn de dokters en hoe vriendelijk zijn de verpleegkundigen?’.

‘Maar ook dingen als, is de maaltijd een beetje leuk opgediend, is de voeding in orde. Waar mensen zich aan storen, als het vies is op de vloer.Dingen van licht, ruimte en muziek zijn ook heel belangrijk, maar wat mensen toch steeds zeggen is, wat de sfeer is, hoe vriendelijk de dokters en de verpleegkundigen zijn.Natuurlijk, je moet goed geholpen worden, maar wat echt belangrijk is, is hoe je de sfeer met elkaar organiseert’.

Het idee van de vissenkom sprak hem aan. ‘Het is een goed idee om te kijken hoe je het hier leuker kan maken met huisdieren. Wij zijn nog niet zo ver’.‘Ik heb daar zelf wel een dubbel gevoel over. Wat is nou belangrijker, dat je je op je gemak voelt en je in een veilige omgeving voelt, of dat je in een steriele ziekenhuisomgeving bent? Ik denk dat we langzaam bewegen naar de wereld die jullie ook schetsen, met al die dingen die gewoon een thuisgevoel geven. En de eerste stap zou wat mij betreft best de vissenkom kunnen zijn’.

18

6. Ontwerp voor het nieuwe ziekenhuis

Het ziekenhuis voor volwassenen

19

Het ziekenhuis voor kinderen en tieners

20

‘Er is een ziekenhuis voor volwassenen en een ziekenhuis voor kinderen’

Het ziekenhuis als metafoorIn de tekeningen van de kinderen over het ziekenhuis zien we de volgende aspecten terugkomen:- In het ziekenhuis is aandacht voor

verschillende doelgroepen. In het voorbeeld van de kinderen: volwassenen, tieners en kinderen.

- Het ziekenhuis is ook een plek om gezond te leven. Er is een groentetuin, een zwembad en een sportzaal.

- Het ziekenhuis is duurzaam. Ook hier kunnen we de groentetuin weer bij betrekken, maar ook de aandacht voor bijvoorbeeld zonnepanelen.

- Het ziekenhuis geeft je een goed gevoel. Er is een glijbaan naast de trappen, een vrolijke lift, een speeltuin, vrolijk behang.

- Het ziekenhuis is een ruimte voor zelfontplooiing, studie en zelfexpressie. Er is een studiezaal, huiswerkbegeleiding en een graffitimuur die je kunt bespuiten.

Over de omvang van het ideale ziekenhuisHet ziekenhuis hoeft in de beleving van de kinderen niet zozeer groot te zijn, als het maar ruim is. ‘Je moet je er thuis kunnen voelen’.

‘Het is net als bij de bus. Sommige mensen blijven maar heel kort omdat ze een ziekte hebben waar een oplossing voor is’.

‘Ik denk dat een ziekenhuis niet heel groot wordt. Niet iedereen wordt in zijn leven ziek, dus je hoeft niet voor iedereen een kamer te hebben. Ook niet iedereen is tegelijkertijd ziek’.

Bovendien hebben we volgens de kinderen de omvang van ziekenhuizen voor een deel zelf in de hand. Mensen blijven korter als we sneller een oplossing vinden voor hun ziekte.

Aandacht voor verschillende doelgroepen.Uiteraard benadrukken de kinderen de aandacht voor tieners en kinderen in het ziekenhuis. En natuurlijk hoort daar dan ook een speeltuin, een glijbaan en bijvoorbeeld een graffitimuur bij. Maar de achterliggende boodschap blijft helder doorklinken: als er aandacht is voor ieders eigenheid, heeft dat effect op je gezondheid en het herstelproces.

Een plek voor gezond leven.Er is een zwembad, een sportzaal, maar ook een groentetuin. ‘Daar kun je zelf groente en fruit verbouwen en lekker eten’. Belangrijk is volgens de kinderen de aandacht voor verse groenten en fruit. Ook hier weer: laat mensen zelf meedoen met de zorg. In dit geval zorg voor de moestuin als dat mogelijk is.

Toen de kinderen het ziekenhuis binnenkwamen voor de presentatie, keken ze hun ogen uit in de grote lichte en levendige hal. Eén van hen schoot ons aan en zei: ‘Heb je gezien dat ze hier ook kroketten en saucijzenbroodjes verkopen en cola? Dat is toch heel slecht, waarom mag dat zomaar?’

6. Ontwerp voor het nieuwe ziekenhuis

21

Duurzaam in de zorgOok ziekenhuizen dienen duurzaam te zijn, volgens de kinderen. Ze noemen zonnepanelen, planten op de kamer voor de zuivere lucht, maar ook de bereikbaarheid met de trein.

In een ander project noemden kinderen ook de draaideur van het ziekenhuis die als een soort dynamo op een fiets energie kan opwekken. Hoe meer bezoekers, hoe meer energie beschikbaar.

Het goede gevoel & de kracht van spelen.Vrolijk behang, een speeltuin, een vrolijke lift waar je zelf vrolijke stickers in kunt plakken, voor de kinderen is belangrijk dat je je goed voelt in het ziekenhuis en dat er ruimte is om te spelen. Ook in de andere presentaties en denkrichtingen benadrukken de kinderen de relatie tussen je goed voelen en het genezingsproces.

‘Als je speelt, ben je niet bezig met je ziekte en dan kun je weer genieten van het leven’.Het kan zelfs onderdeel zijn van het aanbod: spelen als therapievorm. ‘Je zou een speeltuintje kunnen maken met speciale houders er bij. Bijvoorbeeld als je een gebroken been hebt. Of een zuster die even kijkt of alles goed gaat. Je moet wel even goed nadenken wel speelgoed je inzet’.

Ruimte voor zelfontplooiing en zelfexpressieHet ziekenhuis met klaslokalen, een bibliotheek en huiswerkbegeleiding. Voor de kinderen is het belangrijk dat het leven door kan blijven gaan ook al lig je in het ziekenhuis.

Het brengt een herkenbare structuur aan de nieuwe situatie van in het ziekenhuis liggen. ‘Dan krijg je toch weer het gevoel dat je gewoon op school zit en dat is wel leuk als je zo lang in het ziekenhuis bent’.

De graffitimuur, de lift die je kunt beplakken met vrolijke stickers...Voor de kinderen is het belangrijk dat je je eigen ‘footprint’ of boodschap kunt achterlaten: hier ben ik en zo voel ik me.

22

De uitkomsten van dit Raad van Stuur project kunnen op verschillende manieren gebruikt worden. We kunnen de onderwerpen als input gebruiken voor het uitwerken van strategische thema’s, bijvoorbeeld duurzaamheid, diversiteitsbeleid, klantgerichtheid of flexibiliteit in de zorg.

We kunnen bij elk thema vragen stellen als input voor ontwikkeling van producten en diensten. Bijvoorbeeld: hoe kunnen patiënten zich thuis voelen in het ziekenhuis? Welke ‘waardepillen’ kunnen we onze patiënten aanbieden naast de ‘medische pillen’? Hoe leren wij patiënten gezond eten en leven?

In dit hoofdstuk beperken we ons echter tot het aangeven van een rode draad in de uitkomsten. Om de dialoog en het denkproces verder te stimuleren zijn de aanbevelingen soms wat sturend geformuleerd. Niet omdat wij van de Raad van Stuur het beter denken te weten. Maar omdat we graag ideeën in actie willen zien!

7. De Raad...Aanbevelingen

1. Het portfolio van flexibele zorg

De zorg in het ziekenhuis kunnen we zien als een ‘product’ waarin 3 krachten actief zijn. Ze worden prachtig gevisualiseerd door de kinderen in de metafoor van de bus:- de instrumentele waarde: de medische, professionele zorg (je zou het ook de technische component kunnen noemen)- de expressieve waarde: positiviteit- de eindwaarde: de relatie met je omgeving (familie en de natuur)

Analyse en ontwikkeling van dienstverleningIn het portfolio van elk ziekenhuis zal het dienstenpakket een mix zijn waarin telkens één of enkele krachten dominant zijn. Hoe ziet het portfolio van Rijnstate er uit vanuit deze drie krachten? Welke zijn voldoende, wat is er nog niet, waarmee moeten we stoppen en wat kan ontwikkeld worden?

2. Het ziekenhuis als lespakket voor gezond levenParticipeer in initiatieven waarin mensen ongezonde patronen leren doorbreken. Deel de kennis en wijsheid die in het ziekenhuis besloten ligt. Hier passen de folders en brochures bijvoorbeeld bij die nu op diverse afdelingen te vinden zijn. Maar ook een Q&A op de website, een forum. Hoe kunnen we al die reeds aanwezige kennis en initiatieven meer focus geven in de metafoor van het ‘lespakket?’

23

3. Gezondheid als mindsetZelfvertrouwen, geluk of vriendschap. Het zijn abstracte begrippen en veel patiënten zullen het moeilijk vinden om onder woorden te brengen dat zij dit wensen. De kinderen geven aan dat je daar via de pillen prima woorden aan kunt geven. De pillendoos nodigt uit om strategisch na te denken over niet alleen de medische zorg, maar ook hoe je bijdraagt aan een gezonde mindset van patiënten. Welke middelen zet Rijnstate nu in, welke zijn wenselijk?

4. Het thuisgevoelWe kunnen het thuisgevoel volgens de kinderen vanuit 2 voorbeelden samenvatten. 1. Het fotolijstje: elke patiënt krijgt een persoonlijk ‘fotolijstje’ van

dierbaren die hun foto via internet toesturen (soort Facebook).2. De vissenkom: geef mensen iets kleins om voor te zorgen.

5. Co-creatie in het ziekenhuis1. Patiënten die meewerken in de moestuin of fruit rondbrengen.2. Maak een ‘zelfexpressie muur’ die wekelijks ververst wordt. Dat kan

bijvoorbeeld digitaal (Sony Center NY) of als wisselende expositie in de hal.

3. Patiënten ontvangen niet alleen kaarten en positieve boodschappen. We kunnen ze ook stimuleren om die aan zichzelf of elkaar te richten. Zoals Chalk Your Walk in de VS: mensen schrijven positieve boodschappen met stoepkrijt op straat.

24

Ik vond het heel leuk want je hoort ook wat andere kinderen denken. En ik vind het ook heel belangrijk dat er voor kinderen de speeltuin en frisse lucht komt.

Ik heb geleerd dat je allemaal wel dingen wilt, maar dat het ook wel heel veel geld kan kosten. Bijvoorbeeld ze dachten aan één bus, maar je hebt heel veel bussen nodig, dus dat is best lastig.

Ik er van geleerd dat een ziekenhuis er ook heel anders uit kan zien. Ik had daar zelf nooit zo bij nagedacht om er een ballenbak in te doen of dat soort dingen.

Ik heb er veel van geleerd omdat we samen op ideeën zijn gebracht en dat we één ding hebben uitgebreid.

Als al die spulletjes, die pillen e.d. bij één ziekenhuis zou zijn, zou het wel een heel goed ziekenhuis worden.

Ik vond het heel leuk en ik hoop dat de dingen die kunnen er ook komen want het zijn goed bedachte dingen. Ik heb geleerd dat je heel veel dingen kunt verbeteren nog en ik vond het wel leuk om daar over na te denken. Eerst dacht ik er helemaal niet aan, nu wel.

Ik zou het ook leuk vinden als die dingen in het echt komen, want als je groter bent, kom je weer je eigen ideeën tegen.

Ik heb hier veel van geleerd. Dat je samenwerkt, dat je van anderen kunt leren, en dat ziekenhuizen niet altijd groot hoeven te zijn maar ook klein kunt zijn.

Ik vond het vooral heel leuk. Ik vind het ook heel belangrijk dat kinderen veel frisse lucht krijgen en veel sporten.

Ik heb geleerd dat iemand anders’ ideeën ook heel bruikbaar zijn om iemand anders te helpen. En dat je ook naar iemand anders moet luisteren om te begrijpen wat hij bedoelt en voor tips.

Ik vond het vandaag heel leuk. Heb ook de ideeën van andere kinderen gehoord. En ik vond het ook wel grappig dat ook in dit ziekenhuis ook heel veel ideeën waren waar wij ook al over na hadden gedacht.

Ik vind het belangrijk dat kinderen veel buitenlucht krijgen, veel sporten en vrienden maken.

Ik heb geleerd dat je naar andere mensen moet luisteren om op andere ideeën te komen.

Ik heb geleerd dat overal wel een verbetering op is te vinden. Dat het belangrijk is dat je naar grote mensen luistert en naar kinderen.

8. De waarde van Raad van Stuurvoor de kinderen

25

Volgens Jankees Cappon‘Alle kennis die de kinderen hebben ingebracht is echt een cadeautje. Kennis bouw je samen op. Door het samen te doen kom je een stappen verder’.

‘Wat ik ook heb geleerd is dat de toekomst vandaag begint. Maar ik zou het ook heel leuk vinden als de kinderen over een jaar of vijf of tien naar Arnhem zouden komen om te kijken wat er nu van is gerealiseerd. Eén van de kinderen zei terecht: het is leuk om plannen te maken, maar het is nog belangrijker om te realiseren wat er kan’.

‘Dat zijn ook precies de dingen waar wij in dit ziekenhuis mee bezig zijn. Vroeger bouwden we een ziekenhuis voor 40 jaar. Nu is dat eigenlijk niet meer aan de orde. Want we weten dat dingen veranderen. Mensen liggen korter in het ziekenhuis, kunnen na 1 dag alweer naar huis.

Tegenwoordig kunnen een heleboel patiënten ook gewoon thuis behandeld worden. En als ze bijvoorbeeld een niertransplantatie krijgen, of in de toekomst een kunstnier, dan is het helemaal niet meer nodig om verder nog in het ziekenhuis te komen. Dus er zullen ook, is de verwachting, steeds minder mensen echt nodig in het ziekenhuis komen. Er kan veel meer in de thuissituatie. Aan de andere kant om operaties te doen die steeds ingewikkelder worden, moet je ook steeds ervarener artsen hebben en verpleegkundigen die daar voor opgeleid zijn. Artsen moeten wel voldoende operaties kunnen doen om hun vaardigheden op peil te houden. Voor voldoende operaties heb je toch weer een wat groter ziekenhuis nodig..

Kortom: hoe groot moet het ziekenhuis zijn?Met die worsteling zitten wij elke dag. En dan helpt het om dan heel veel van dit soort ideeën aangereikt te krijgen. En om daar samen goed over na te denken’.

Volgens de kinderen

‘Ik hoop dat hij onze ideeën gebruikt om de kinder- en volwassen afdeling op te knappen’.‘Ik denk dat hij heel veel heeft geleerd want ik zag hem ook wel een beetje stralen’.

Volgens de kinderen is het waardevol dat kinderen betrokken worden bij beleidsthema’s. ‘Kinderen denken er wat makkelijker over na. Grote mensen denken er heel ver naar toe. Soms is het antwoord heel makkelijk. Maar dat zie je dan niet zo omdat je te veel nadenkt’.

9. De waarde van Raad van Stuurvoor Rijnstate

26

‘Nadenken over iets dat oneindig kan zijn. Bijvoorbeeld waar eindigt het heelal?

Dat je met elkaar praat en ieders mening kan en mag.

‘Kinderen hebben eigen soort gedachten dan volwassenen. Kinderen denken er wat simpeler over. Volwassenen gaan meer op de details letten. Kinderen doen dat wat soepeltjes.

Dat je vragen krijgt waarover je kunt filosoferen of praten en dat er meerdere antwoorden zijn of helemaal geen antwoorden.

Dat is moeilijk uit te leggen. Ik vind het wel leuk. Je gaat vragen stellen en dan krijg je gelijk een ander beeld.

Niet: verder denken dan normaal is, maar nog verder denken. Het is leuk dat je het zelf bedenkt, maar dat je het ook nog uitvoert. Dat het nut heeft.

Dat je over een vraag heel ver gaat nadenken. Want het is een heel klein vraagje maar je komt dan op een heel ander onderwerp.

Doordenken over vragen waar een antwoord op moet komen. Bijvoorbeeld bij het avondeten. Dan weet je daar snel een antwoord op. Maar over sommige dingen, daar moet je heel lang over door denken

10. Wat is de kracht van filosoferen?

‘Als je dit soort programma’s doet waarin je alles moet maken, kom je veel verder’.

27

Julia GerritsenJuul Jansen

Midas WalstraIsabella Bierenbroodspot

Eva de JagerJitte van Leeuwen

Sanne LelyYoup MullerJasper Slob

Iza BlankendaalDamian van Bronkhorst

Henna KapoorThorsten Merkx

Eline van der Vegt

Met dank aan: - de directie en Carla Heinen van de Montessorischool Heerhugowaard- Karin Bierenbroodspot voor de organisatie en coördinatie- de ouders voor het verlenen van medewerking en verzorgen van vervoer

De Raad van Stuur