GÜRÜLTÜ KİRLİLİĞİ

• Amaç ve Öğrenim hedefieri • Gürültü kirliliğinin tanımını

yapabilme,• Gürültü kaynaklarını sayabilme• Gürültü ölçümü değerlerini bilme• Gürültünün sağlığa etkilerini

bilme• Gürültü kontrolü ile ilgili önlemleri

bilme.

GÜRÜLTÜ• Kentleşme, endüstrileşme ve teknolojik

gelişmeler giderek daha gürültülü yaşambiçimlerini zorunlu kılmaktadır.

• Günümüzde gürültü bir çevre ve sağlıksorunu olarak ortaya çıkmaktadır.

• Gürültü nedir?• Gürültünün algılanması kişiden kişiye

değişmektedir. – (Tüpçü, taş ocağındaki işçi, pop müzik dinleyen genç),

Tanım

• Gürültü:– Belirgin bir yapısı olmayan, içerdiği

ögelerle kişiyi bedensel ve ruhsal olarak olumsuz etkileyen, İnsanların işitme sağlığını ve algılamasını bozan, iş performansını azaltan, çevrenin hoşluğunu ve sakinliğini yok ederek niteliğini değiştiren önemli bir Çevre Kirliliği türüdür.

• Gürültü ani ve şiddetli olursa geçici 3-4günlük bir işitme kaybı olur.

• İnsan birçok şeye fizyolojik olarak uyumsağladığı halde gürültüye uyumsağlayamamaktadır.

• Gürültünün derecesi ve sunuk kalma süresinegöre değişik derecede etkilenmeler görülür.

• Vücut buna herhangi bir şekilde psikolojikolarak reaksiyon göstermektedir.

Gürültünün parasal karşılığı

• Gürültü önemli bir sağlık sorunudur ve onun da parasal bir karşılığı vardır.–Yapılan araştırmalara göre gürültülü

yerlerde çalışan işçilerde verimlilikyüzde 30, fikir işçilerinde ise yüzde 60oranında azalıyor.

– Gerek iç, gerekse dış gürültüsü çok olanhastanelerde yatan hastalar daha geçiyileşiyor. Bu da daha pahalı tedavidemektir.

– Gürültüden etkilenip uyuyamayan insanların kullandıkları uyku ilacı,

– Kayıp zamanlar: Uyku kalitesinin azalması, anlama güçlüğü nedeniyle doğan kayıp zamanlar; doğru karar vermenin gecikmesi, konsantrosyan bozulması, gürültü nedenli hastalıklar yüzünden kaybolan günler; aşırı yorgunluk nedeniyle işin yavaş yürümesi.

– Verim kaybı: Üretimde nitelik ve nicelik kaybı, performans düşüklükleri.

– Sosyal ilişki kaybı: Stres ve yorgunluk nedeniyle toplumsal ilişkilerde sürtüşmelerin yaşanması.

– Eğitim giderleri: İşçi sağlığının iyileştirilmesi ile uygulanacak gürültü kontrolü tekniklerinin öğretilmesine ilişkin giderler.

– Tazminatlar: Gürültüye yoğun maruz kalanlara ödenen tazminatlar, gürültülü ortamlarda çalışanlara ödenen ücret farkları ve işitme kaybına neden olanlara ödenen tazminatlar.

– Gürültü kontrolü maliyetleri: Kişisel korunma araçları, gürültü azaltıcı donatımın maliyeti, ses yalıtım uygulamaları ve gürültü kontrol çalışmalarının maliyeti, gürültü haritalarının hazırlamasına ilişkin giderler.

– Değer kaybı: Konut ve arazi fiyatlarında değer kaybı.

• Avrupa ülkelerinde 1960’lı yıllardan bu yana gürültünün kişisel ve toplumsal yaşam kalitesini düşürdüğü kabul ediliyor.

• Bir diğer ifadeyle gürültü kirliliği geri kalmışlığın göstergesi sayılıyor.

• AB ülkelerinde gündüz 55dB, gece 45 dB olan üst sınırları aşağı çekmek için çalışmalar yapılıyor ve çalışmalara ciddi bir kaynak ayrılıyor.

• Hızla artan nüfusla birlikte gürültü kaynaklarının çoğalması, önlemlerin maliyetini de yükseltiyor.

• AB ülkeleri kapsamında yapılan bir araştırma yılda gürültü nedenli ekonomik zararın 10-40 milyar euroolduğunu ortaya koyuyor.

Gürültü Ölçütleri• Gürültü ölçen alete sonometre denir.• Çevre gürültü ölçümlerinde “ses basınç düzeyi”

kullanılır• Sesin insan kulağına göre şiddetini belirten ölçü

desibeldir (dB)• İnsan dalga bolu 20-20 000 Herz arası sesi duyar.• 20 herz altı infrasound, 20 000 herz üstü ultrasound

seslerdir. İnsan bu sesleri duymaz. Ancak insanlarüzerinde– bulantı,– Başağrısı,– huzursuzluk gibi etkiler yapar

• İnsan üzerinde infra sesler daha etkilidir. Uçaklar,taşıt araçları, trafik gürültüsüne açık olan evlerde buseslerin etkisi fazladır.

GÜRÜLTÜ ÖLÇÜTLERİ

• İşitilebilen seslerin basınç düzeyleri;• 0dB (işitme eşiği) -120 dB (acı eşiği)

arasında değişir. • Normal bir insan 0-50 desibellik sesleri

kolayca işitebilir ve bundan rahatsız olmaz. • 85 dB şiddetinde bir ses veya gürültü kulakları

rahatsız eder ve uzun süre sunuk kalındığında kulakta hasar oluşur.

Ses düzeyi

• Normal solunum : 0 Desibel• Yaprak hışırtısı : 10 Desibel• Sakin yerde bir ev:30 Desibel• Ortalama bir ev : 40 Desibel• İşyeri : 50 Desibel• İki kişinin konuşması: 60 Desibel• Kalabalık trafik : 70 Desibel• Kulağın rahatsız olduğu ses: 85 Desibel

Ses düzeyi

• Torna tezgahı : 85 Desibel • Ağır trafik : 90 Desibel • Hava kompresörü : 95 Desibel • Metro treni : 100 Desibel• Motosiklet veya klakson: 110 Desibel • Ağrı eşiği : 120 Desibel • 500 metreden uçan bir Jet : 140 Desibel • Füze : 180 Desibel

GÜRÜLTÜ

• Bir fabrikada 80 dB gürültü varsa 3 metreden karşılıklı konuşulamaz,

• 60dB gürültüde telefon konuşması yapılamaz.

• Uluslararası Standart Örgütünün (ISO) normal saydığı gürültü düzeyi 58 dB’dir.

Ses düzeyi

• 0-30 desibel arası çok sessiz,• 30-50- desibel arası sessiz,• 50-60- desibel arası orta derecede

gürültülü,• 60-70 desibel arası, gürültülü ve• 70-80 desibel arası ise çok gürültü

ortam olarak sınıflandırılır.

• Türkiye’de gürültü kirliliği önemli boyuttadır. Bunu arttıran nedenler;– Plansız ve düzensiz kentleşme– Büyük kentlerde kontrolsüz nüfus artışı– Endüstride yeni tekniklerin uygulanmasındaki

bilgi eksikliği– Ulaşım sistemi planlamasında ÇED (çevresel

Etki değerlendirmesi) yapılmaması– Eğitim eksikliği– Mevzuat karmaşası

Yerleşim Yerlerinde Gürültü Kirliliği

• Kent gürültüsünü artıran sebepleri– trafiğin yoğun olması, kara ve hava

trafiğinin yoğun olması, – yersiz ve zamansız klakson çalmaları ve –belediye hudutları içerisinde bulunan

endüstri bölgelerinden çıkan gürültüler.

–Meskenlerde ise televizyon ve müzik aletlerinden çıkan yüksek sesler,

– zamansız yapılan bakım ve onarımlar ile bazı işyerlerinden kaynaklanan gürültüler

Gürültünün insan sağlığı üzerindeki etkileri

.

Fiziksel Etkileri:Fizyolojik Etkileri:

Psikolojik Etkileri:

Performans Etkileri:

Fiziksel etkiler• İşitme kaybı:

– 85 dBA gürültüye → uzun süre– 140 dBA gürültüye → kısa süre maruz kalma– Duyarlı %10’luk kesimde 85 dBA üzerinde

işitme kaybı hızla artar• Şehirlerde nüfusunun önemli bir kısmı günün 24

saati 75 dBA üzerinde trafik gürültüsüne maruz kalmakta

• Ototoksik ilaçlar, kimyasal maddeler, vibrasyon, vardiyalı çalışma gürültü ile beraber olduğunda işitme bozukluğunda artma

• Geçici Kayıp: Geçici işitme eşiği kayması veya duyma yorulması olarak da tariflenir.

• Kalıcı Kayıp: Etkilenim çok fazla ise ve işitme sistemi eski özelliklerine dönemiyorsa– Yüksek şiddetteki gürültü uzun süre devam

ediyorsa– Bomba patlaması gibi tek ve siddetli bir olayın

etkisi ile akustik travma yaratması

• Gürültüye Bağlı İşitme Kaybını Arttıran Etmenler– a.Yaş– b.Duyarlılık– c.Vasküler Etkiler– d.Vitamin, Mineral, Hormonlar– e.ilaçlar ve Kimyasallar– f.Sigara– g.Vibrasyon– h.Gürültünün Niteliği

2.FİZYOLOJİKETKİLER

– Kan basıncında artış– Stres hormonlarında artış– Kan lipitlerinde artış– Kalp hızında artış– Elektrolit bozuklukları

– Vazopressin, epinefrin,ACTH’da artış – Lökosit sayısında azalma ile beraber, genel

vücut direncinde düşme– Hamilelik döneminde gürültüye maruz

kalanlarda ölü doğumlarda artış – Erkeklerde canlı sperm sayısını azaltarak,

üreme sağlığına olumsuz etkili– EEG dalgalarında patolojik değişiklikler

3.PSİKOLOJİK ETKİLER– Kaygı– Depresyon– Aktiflik / Pasiflik / Saldırganlık– Grup Etkileşiminde Bozukluklar– Yardımlaşmada İsteksizlik– Sinir Bozukluğu– Korku / Tedirginlik / Yorgunluk– Baş dönmesi – Zihinsel Fonksiyonlarda Bozulma

4.PERFORMANS ÜZERİNE ETKİLERİ

– Erken çocuklukta, okumada gecikme, motivasyonda azalma

– Doğrudan etkiler(iletişim bozukulukları, konsantrasyon bzk.)

– Dolaylı etkiler ( verimlilikte azalma, sinirlilik, stres)

– Uykusuzluk

–Gürültüye maruz kalma süresi ve gürültünün şiddeti, insana vereceği zararı etkiler.

–Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı verilerine göre; meslek hastalıklarının %10'u, gürültü sonucu meydana gelen işitme kaybı olarak tespit edilmiştir.

–Meslek hastalıklarının pek çoğu tedavi edilebildiği halde, işitme kaybının tedavisi yapılamamaktadır.

• Gürültü insan sağlığı yanı sıra hayvantopluluklarını da etkilemektedir.

• Hayvan topluluklarının ürkmesine ve bununsonucunda göç edip yerleşim alanlarınıdeğiştirmesine yol açmaktadır.

• Ayrıca başta besi hayvanları olmak üzerefizyolojik ve etyolojik nedenlerle davranışdeğişiklikleri yapmaktadır.

GÜRÜLTÜ KONTROLÜ

• Son 10-15 yılda büyük kentlerin gürültü oranında ortalama 15-20 dB şiddetinde bir artış olmuştur. İşitme sistemine zarar verebilen gürültü düzeyi uluslar arası standartlara göre 100-10000 Mz, 85 dB basınç düzeyindedir. – Kaynakta kontrol– Çevrede kontrol – Alıcıda kontrol

GÜRÜLTÜ KONTROLÜ

Kaynakta kontrol:Kaynaktan çıkan sesin şiddeti düşürülür.Kaynağın yapısal tasarım ve yapım;

işletilme ve çalıştırılma (işleme tekniği,işleme zamanı ve süre olarak) ve bakım veonarımı.

Araçlara uygun susturucu takılması, havalıve anormal ses çıkartan kornalarınyasaklanması vb.

GÜRÜLTÜ KONTROLÜ• Çevrede kontrol: Sesin yolu kapatılır.

– Kent ve ulaşım planlaması, fiziksel önlemler,

– yapı elemanı ve bileşenlerinin tasarımı– malzeme seçimi, – kayağın bulunduğu mekanın tasarımı.– Binaların yola göre uzaklığı ve yüksekliği,

duvar özelliği, – çift cam vs gürültüyü en az 30 dB azaltır.

• Şehir planlaması: Kent Merkezlerinde yerleşim yerlerinin seçimi, bina grubu planlaması – Sesi emme ve yansıtma özelliğinden dolayı bitkilerin,

özellikle de ağaçların önemli bir rolü vardır. – İki yol arasına çalı ve ağaç karışımı bitki,– Cadde ve yol kenarına kısa bitkiler,– Kaldırım tarafına daha uzun ağaçlar dikilir– Hava alanı ve otoyol çevrelerinde yeşil kuşak

oluşturulması hava ve gürültü kirliliğinin önlenmesinde önemlidir.

• Gürültülü iş yerlerinin (ekmek fabrikası , terzihane, lokanta boru marangoz atelyesi, kaportacı ve tamirciler, müzik marketler vs) apartman alt katlarına ya da konutlara çok yakın yerlere yapılması engellenmeli.

• Kent planları ve imar izinlerinin verilmesinde Gürültü Kontrol yönetmeliğinin uygulanması

• Motorlu taşıtlasın susturucusuz trafiğeçıkarılmaması,

• Konut alanlarında, sağlık tesisleri vedinlenme yerlerinin yakınlarında veeğitim alanlarında ağır vasıtaların bellisaatlerde geçmesine izin verilmemesi

• Korna veya başka uyarıcıların lüzumlualanlarda kullanılması ve gereksiz yerekullanılmaması

• Demiryollarında lokomotiflere susturucutakılması, lokomotif tekerleklerinin ve rayların sık sık kontrolü ve yağlanması

• Yerleşme yerlerinde lokomotif sürücülerinin birbirlerine sinyal vermelerinin yasaklanması

• Gürültüye duyarlı alanların iyi bir kent planlaması ile trafiği yoğun olan bölgelerden uzakta kurulması

• Kavşak ve trafik ışıklarında gerekli düzenlemeler yapılarak trafiğin duraksız akışının sağlanması (yeşil Dalga)

• Yol ve bina inşaatı işlerinde kullanılan aletlerin konut bölgelerinde ve gürültüye duyarlı bölgelerde belli saatlerde çalışmasına izin verilmesi, tatil günleri ve akşam saatlerinde kullanılmasının önlenmesi

• Havaalanı çevresindeki yerleşimlerin uçak gürültüsünden rahatsız olmaması için uçaklara belli saatlerde ve az gürültülü kalkış ve inişlerin sağlanması

• Yerleşim yerlerinde, yapıların içinde ses yalıtımı yapılması

• Gerek kamuoyunun açık yerlerde (gazino, lunapark, diskotek, sinema, düğün salonları vs.) gerekse yerleşim alanlarında elektronik olarak yükseltilerin müzik seslerinin, civardaki insanları rahatsız edecek boyutta olmaması

• Radyo, televizyon ve müzik aletlerininoturma yerlerinde ve gürültüye duyarlı bölgelerde rahatsızlık verecek şekilde olmaması

• İşyerlerinde gürültü yönetmeliğine göre çalışanın maruz kalacağı gürültü seviyesine uyulması ve işyerlerinde gürültünün minimum düzeye indirilmesi

• Alıcıda kontrol: Sesi alan korunur.

• Kullanıcıların eğitimi,• kişisel korunma, etkilenme süresi

kontrolü, • yakın çevrede maskeleme.

• Dış kulak yoluna konulan poliüretan tıkaçlar düşük frekanslarda 25 dB, yüksek frekanslarda 40dB e kadar sesin şiddetini azaltır.

Gürültü denetimi

• denetime temel olacak sınır değerlerede “gürültü standartları” denmektedir.

• Ülkemizde gürültü konusundaki standartları TSE, ISO standartlarına uygun biçimde saptamaktadır

Gürültü denetimi

• 2872 Sayılı Çevre kanununun 14. Maddesi: • “ Kişilerin huzur ve sükununu, beden ve ruh

sağlığını bozacak şekilde yönetmelikle belirlenen standartlar üzerinde gürültü çıkarılması yasaktır. Fabrika, atölye, işyeri, eğlence yeri, hizmet binaları, konutlar ve ulaşım araçlarında gürültünün asgariye indirilmesi için önlemler alınır”

Gürültü denetimi

• Çevre kanununun 14. maddesine göre hazırlanan • “Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve

Yönetimi Yönetmeliği” 19 Nisan 2006 tarih ve 26144sayılı resmi gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.

• Amacı; kişilerin huzur ve sukünunu beden ve ruh sağlığını gürültü ile bozmayacak bir çevrenin geliştirilmesini sağlamaktır.

Gürültü denetimi

• İş kanunu gürültü denetimine ilişkin herhangi bir hüküm taşımamaktadır.

• Ancak bu yasaya göre çıkarılmış 11.1.1974 tarihinde yürürlüğe giren “İş Sağlığı ve Güvenliği Tüzüğü” nün bazı maddeleri gürültünün sınırını ve alınması gereken önlemleri saptamıştır.

Gürültü denetimi

• İl Özel İdaresi Kanunu • Belediye Kanunu • Hıfzıssıhha kanunu,• Büyükşehir Belediyelerinin Yönetimi

Hakkında Kanun, • İmar Yönetmelikleri, ilgili yönetim

birimlerine dolaylı da olsa bu konuda denetim yetkisi vermektedir.

Gürültü Düzeylerine karşı çalışma süreleri (Gürültü Kontrol Yönetmeliği)

Gürültüye Maruz Kalınan Süre(Saat/gün)

Max Gürültü Seviyesi (dBA)

7.5 804.0 902.0 951.0 1000.5 1050.25 1101/8 115

Darbe gürültülerinin üst seviyesi140 dBa’yı aşamaz.

Diyarbakır’da Gürültünün Yoğun Olduğu Noktalarda yapılan Ölçüm Sonuçları (2000)

PAZARTESİ SALISab.Öğl.Akş. Sab.Öğl.Akş

.Trafiğin Dağkapı 74 76 78 72 74 76Yoğun olduğu Balıkçılar Başı 72 74 76 72 73 75Yerlerdeki Bağlar Dörtyol 71 75 77 75 77 79Gürültü Düzeyi Ofis 72 74 76 71 73 75

Sanayinin S.Sitesi Civarı 72 71 74 70 73 75Yoğun olduğu S.Sitesi İçkısım 73 74 75 71 74 76Yerlerdeki Sümerbank Halı 70 72 74 73 75 72Gürültü Düzeyi Sümerbank İplik 70 71 73 72 74 75

Gürültünün Yoğun Olduğu Noktalarda yapılan Ölçüm Sonuçları (2000)

PAZARTESİ SALITicarethanerin Japon Pasajı 71 74 73 70 72 74Yoğun olduğu B.Başı Çarçısı 70 72 74 75 73 73Yerlerdeki Hal.Semt Pazarı 72 71 74 71 75 75Gürültü Düzeyi Kapalı Çarşı 70 71 71 68 72 73

4.HaftaGürültününYoğun

Konut Alanı I.İç Ofis

63 65 67 65 63 70

OlmadığıBölgelerdeki

Konut Alanı II.Kütüphane

62 68 65 65 68 66

GürültüDüzeyleri

Ticarethane I.Kupik İş Hanı

66 74 74 70 72 73

Ticarethane II.As. Şb.Çevresi

61 76 71 61 71 73

Seyrantepe kavşağı 84Hava üssü ve havaalanı (uçak kalkışında 107