GRAFISCH LYCEUM ROTTERDAM GEÏNTEGREERD ...Met dit jaarverslag leggen wij verantwoording af aan alle sta keholders van het Grafisch Lyceum Rotterdam, met name aan het ministerie van

GRAFISCH LYCEUM ROTTERDAM

GEÏNTEGREERD JAARVERSLAG 2017

GRAFISCH LYCEUM ROTTERDAM GEÏNTEGREERD JAARVERSLAG 2017 2

VOORWOORD Voor u ligt het jaarverslag 2017 van het Grafisch Lyceum Rotterdam, dé vakinstelling in Nederland als het gaat om onderwijs op het gebied van media, design, communicatie, AV en technologie. Met dit document blikken we terug op het jaar 2017. Het moderniseren van ons onderwijs, daar werken we als Grafisch Lyceum Rotterdam voortdurend aan. We volgen de ontwikkelingen in onze branche - de creatieve industrie - nauwlettend, en spelen er met het onderwijs snel op in. De snelle opkomst van bewegend beeld en innovatieve technologieën als bijvoorbeeld virtual en augmented reality hebben een grote impact op de sector en daarmee ons onderwijs. Samen met onze (hoofd)docenten, innovators en het bedrijfsleven worden de onderwijsprogramma’s vernieuwd en aangepast. Een constante beweging. In 2017 hebben deze ontwikkelingen geleid tot de ingebruikname van een compleet vernieuwde audiovisuele afdeling op de achtste etage van ons gebouw. Ook hebben we een innovatief mediabeheerlokaal in gebruik genomen, waar alles draait om IT in de audiovisuele wereld. In dit jaarverslag leest u er meer over. Het mbo-onderwijs moderniseren gebeurt ook door middel van keuzedelen. We zijn er trots op dat vrijwel alle door ons ingediende keuzedelen zijn goedgekeurd! Wij zien de keuzedelen als een mooie vorm van excellentie. Studenten verdiepen en verbreden op deze manier hun kennis en/of vaardigheden, waarmee ze zich straks onderscheiden op de arbeidsmarkt. Naast alle ontwikkelingen in het onderwijs, speelt in 2017 ook de herhuisvesting van onze vmbo-afdeling een belangrijke rol. De wensen voor een nieuwe onderwijsomgeving zijn in kaart gebracht en de oriëntatie op nieuwbouw is gestart. Een onderwerp dat zeker terugkomt in onze volgende jaarverslagen. Dit verslag is ingedeeld in de hoofdstukken Organisatie, Onderwijs, Personeel en Financiën. Na het hoofdstuk Financiën treft u integraal de Jaarrekening 2017 aan. Naast de formele verantwoording die wij in de hoofdstukken afleggen, treft u in de groene kaders ook veel ander ‘GLR-nieuws’ aan, voornamelijk projecten waar studenten en leerlingen aan hebben gewerkt in het kader van onderwijs. Dit jaarverslag is bedoeld voor iedereen die zich betrokken voelt bij het Grafisch Lyceum Rotterdam: van studenten, oud-studenten en hun ouders tot medewerkers, praktijkbegeleiders, overheden en toezichthouders. Heeft u nog vragen of opmerkingen naar aanleiding van dit jaarverslag, dan kunt u uiteraard contact met ons opnemen. Veel leesplezier. Namens het college van bestuur, Fred van Vliet Rianne van der Meij Rob Hoogstraaten


LEESWIJZER Met dit jaarverslag leggen wij verantwoording af aan alle stakeholders van het Grafisch Lyceum Rotterdam, met name aan het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) , de Inspectie van het Onderwijs, de gemeente Rotterdam, omringende scholen, medewerkers, ouders en studenten. Het verslag is verdeeld in de hoofdstukken Organisatie, Onderwijs, Personeel en Financiën. Ook treft u integraal de Jaarrekening 2017 aan. Tot slot treft u in de bijlagen nog een aantal kerncijfers en grafieken aan. Lijst met afkortingen bpv: Beroepspraktijkvorming (stage) BAPO: Bevordering arbeidsparticipatie ouderen BTG: Bedrijfstakgroep BVE: Beroepsonderwijs en Volwasseneneducatie Cao: Collectieve arbeidsovereenkomst CvB: College van Bestuur DUO: Dienst Uitvoering Onderwijs FoV: Focus op Vakmanschap IHKS: Invoering herziening kwalificatiestructuur JOB: Jongeren Organisatie Beroepsonderwijs MVI: Media, Vormgeven & ICT OBP: Ondersteunend en Beheers Personeel OCW: (ministerie van) Onderwijs, Cultuur en Wetenschap OP: Onderwijzend Personeel OR: Ondernemingsraad REC: Regionale Expertise Centra RMC: Regionaal Meld- en Coördinatiepunt RvT: Raad van Toezicht SBB: Samenwerkingsorganisatie Beroepsonderwijs Bedrijfsleven Tac: Thema-adviescommissie vsv: Voortijdig schoolverlaten: zonder startkwalificatie, jonger dan 23 jaar


INHOUDSOPGAVE 1. ORGANISATIE ................................................................................................................................................................. 7

1.1 ORGANISATIESTRUCTUUR .................................................................................................................................. 7

1.1.1 VMBO voor Vormgeven en Media ............................................................................................................................ 7

1.1.2 MBO ........................................................................................................................................................................ 7

1.1.3 Stafdelingen ............................................................................................................................................................. 7

1.1.4 Organogram ............................................................................................................................................................ 8

1.2 MISSIE, STRATEGIE EN VISIE ............................................................................................................................... 9

1.2.1 Missie ...................................................................................................................................................................... 9

1.2.2 Strategie ................................................................................................................................................................ 10

1.2.3 Visie....................................................................................................................................................................... 10

1.3 BESTUUR ............................................................................................................................................................. 13

1.3.1 College van Bestuur ............................................................................................................................................... 13

1.3.2 Directie .................................................................................................................................................................. 13

1.4 TOEZICHT ............................................................................................................................................................. 15

1.4.1 Raad van Toezicht ................................................................................................................................................. 15

1.4.2 Ondernemingsraad ................................................................................................................................................ 18

1.4.3 Studentenraad ....................................................................................................................................................... 19

1.4.4 Extern toezicht ....................................................................................................................................................... 20

1.5 ORGANISATIEONTWIKKELINGEN ...................................................................................................................... 21

1.5.1 Stafdienst onderwijsorganisatie .............................................................................................................................. 21

1.5.2 Bureau Informatie & Evaluatie................................................................................................................................ 22

1.5.3 Hoofd P&O en adviseur P&O ................................................................................................................................. 22

1.6 OVERIGE ONTWIKKELINGEN ............................................................................................................................. 23

1.6.1 Notitie Helderheid .................................................................................................................................................. 23

1.6.2 Kwaliteitsplannen ................................................................................................................................................... 23

1.6.3 Branchecode goed bestuur in het mbo ................................................................................................................... 24

1.6.4 Beleid inzake beheersing van de uitkering na ontslag ............................................................................................ 24

2. ONDERWIJS ................................................................................................................................................................... 25

2.1 MIDDELBAAR BEROEPSONDERWIJS (MBO) ..................................................................................................... 26

2.1.1 Ontwikkelingen ...................................................................................................................................................... 26

2.1.2 Examinering en examencommissie ........................................................................................................................ 27

2.1.3 Kwaliteitsborging .................................................................................................................................................... 28

2.1.4 Onderwijsinhoud .................................................................................................................................................... 29

2.1.5 Beroepspraktijkvorming (bpv/stage) ....................................................................................................................... 29

2.1.6 Internationalisering................................................................................................................................................. 30

2.1.7 Innovatief onderwijs ............................................................................................................................................... 32


2.1.8 Onderwijsmodel ..................................................................................................................................................... 34

2.1.9 Excellentieprogramma ........................................................................................................................................... 35

2.1.10 Onderwijssucces ............................................................................................................................................... 37

2.1.11 Pedagogisch en didactisch handelen ................................................................................................................ 38

2.1.12 LOB .................................................................................................................................................................. 38

2.1.13 Van zorg naar begeleiding ................................................................................................................................ 38

2.1.14 Rendementen ................................................................................................................................................... 40

2.1.15 Voortijdig schoolverlaten (vsv) ........................................................................................................................... 41

2.1.16 Onderwijsondersteuning.................................................................................................................................... 41

2.1.17 Medezeggenschap studenten ........................................................................................................................... 43

2.1.18 Klachtenregelingen ........................................................................................................................................... 44

2.1.19 Taal en rekenen ................................................................................................................................................ 44

2.1.20 Leren, Loopbaan en Burgerschap ..................................................................................................................... 44

2.1.21 Sport ................................................................................................................................................................. 44

2.1.22 Horizontale verantwoording ............................................................................................................................... 45

2.2 VOORBEREIDEND MIDDELBAAR BEROEPSONDERWIJS (VMBO) ................................................................... 48

2.2.1 Onderwijsontwikkelingen........................................................................................................................................ 48

2.2.2 Oudercommissie .................................................................................................................................................... 50

2.2.3 Personeelsbeleid ................................................................................................................................................... 50

2.2.4 Uitslag examens 2017 ........................................................................................................................................... 51

2.2.5 In- en uitstroomgegevens ....................................................................................................................................... 51

3. PERSONEEL ................................................................................................................................................................... 52

3.1 ONTWIKKELING PERSONEELSBESTAND .......................................................................................................... 52

3.2 OPLEIDING EN ONTWIKKELING ......................................................................................................................... 52

3.2.1 Behalen onderwijsbevoegdheid ............................................................................................................................. 52

3.2.2 Opleidingen, cursussen en trainingen via Bureau Scholing .................................................................................... 52

3.2.3 Opleiding onderwijsassistenten .............................................................................................................................. 53

3.2.4 Bijblijven op vakgebied .......................................................................................................................................... 53

3.3 LEVENSFASEBEWUST PERSONEELSBELEID ................................................................................................... 53

3.3.1 40+ beleid .............................................................................................................................................................. 53

3.3.2 Taakverminderingsregelingen ................................................................................................................................ 53

3.4 ARBEIDSOMSTANDIGHEDEN ............................................................................................................................. 53

3.5 VERZUIMBELEID .................................................................................................................................................. 54

3.6 OVERIGE ONTWIKKELINGEN ............................................................................................................................. 54

3.6.1 Nieuwe HR software en digitalisering workflows .................................................................................................... 54

3.6.2 Professionalisering afdeling P&O ........................................................................................................................... 54

3.6.3 Kennistransfer........................................................................................................................................................ 54

3.7 PERSONEELSDOELSTELLINGEN IN 2018 .......................................................................................................... 55

4. FINANCIËN .................................................................................................................................................................... 56


4.1 STAAT VAN BATEN EN LASTEN.......................................................................................................................... 56

4.1.1 Bijzondere posten in de exploitatie 2017 ................................................................................................................ 57

4.2 BALANS PER 31 DECEMBER .............................................................................................................................. 58

4.2.1 Belangrijkste ontwikkelingen in de balans .............................................................................................................. 58

4.3 ONTWIKKELING FINANCIËLE KENGETALLEN ................................................................................................... 59

4.3.1 Berekening kengetallen ......................................................................................................................................... 59

4.4 TREASURY MANAGEMENT ................................................................................................................................. 60

4.5 INTERNE RISICOBEHEERSING – EN CONTROLESYSTEEM ............................................................................. 62

4.6 SEGMENTATIE V&W ............................................................................................................................................ 63

4.7 CONTINUÏTEITSPARAGRAAF .............................................................................................................................. 64

4.7.1 Lasten en baten ..................................................................................................................................................... 64

4.7.2 Balans ................................................................................................................................................................... 64

4.7.3 Ontwikkelingen deelgebieden ................................................................................................................................ 65

4.8 KERNCIJFERS ...................................................................................................................................................... 73

5. JAARREKENING 2017 ................................................................................................................................................... 74

5.1 BALANS PER 31 DECEMBER 2017 ...................................................................................................................... 74

5.2 STAAT VAN BATEN EN LASTEN PER 31 DECEMBER 2017 ............................................................................... 76

5.3 STAAT VAN BATEN EN LASTEN PER 31 DECEMBER 2017, GESEGMENTEERD MBO/VMBO ........................ 77

5.4 KASSTROOMOVERZICHT ................................................................................................................................... 78

5.5 GRONDSLAGEN VOOR DE JAARREKENING ..................................................................................................... 79

5.6 TOELICHTING OP DE ONDERSCHEIDEN POSTEN VAN DE BALANS ............................................................... 84

5.6.1 Materiële vaste activa ............................................................................................................................................ 84

5.6.2 Financiële vaste activa ........................................................................................................................................... 85

5.6.3 Vorderingen ........................................................................................................................................................... 86

5.6.4 Effecten ................................................................................................................................................................. 87

5.6.5 Liquide middelen .................................................................................................................................................... 87

5.6.6 Eigen vermogen ..................................................................................................................................................... 88

5.6.7 Voorzieningen ........................................................................................................................................................ 89

5.6.8 Kortlopende schulden ............................................................................................................................................ 91

5.6.9 Risicoparagraaf ...................................................................................................................................................... 92

5.7 NIET UIT DE BALANS BLIJKENDE VERPLICHTINGEN ....................................................................................... 93

5.8 TOELICHTING OP DE ONDERSCHEIDEN POSTEN VAN STAAT VAN BATEN EN LASTEN .............................. 94

5.8.1 Baten ..................................................................................................................................................................... 94

5.8.2 Lasten .................................................................................................................................................................... 96

5.8.3 Financiële baten en lasten ................................................................................................................................... 100

5.8.4 Transacties met verbonden partijen ..................................................................................................................... 101

5.8.5 Gebeurtenissen na balansdatum ......................................................................................................................... 101

Er zijn geen gebeurtenissen na de balansdatum met belangrijke financiële gevolgen voor de stichting. ............................. 101

6. BIJLAGEN ..................................................................................................................................................................... 109


1. ORGANISATIE Het Grafisch Lyceum Rotterdam (GLR) biedt een scala aan opleidingen voor de wereld van media en communicatie, in de vorm van regulier dagonderwijs (vmbo en mbo). Het opleidingsaanbod is breed en gevarieerd. In nauw contact met het werkveld signaleert het GLR nieuwe vragen en trends. Het aanbod stemmen we daar voortdurend op af. Het is onze ambitie om de branche waar wij voor opleiden op alle niveaus en in alle facetten te bedienen. 1.1 ORGANISATIESTRUCTUUR De organisatiestructuur van het Grafisch Lyceum Rotterdam is primair gericht op het bieden van eigentijds en actueel onderwijs. Het GLR is opgebouwd uit twee organisatorische eenheden: het VMBO voor Vormgeven en Media en het mbo. Beide onderdelen leveren een bijzondere bijdrage aan de totale positie van het Grafisch Lyceum Rotterdam. 1.1.1 VMBO voor Vormgeven en Media Het VMBO voor Vormgeven en Media verzorgt alle leerwegen in het vmbo, elk met een extra accent op media, vormgeven en ICT:

• Theoretische leerweg/Gemengde leerweg • Kaderberoepsgerichte leerweg • Basisberoepsgerichte leerweg

Het vmbo is gevestigd op een eigen locatie aan het Stadhoudersplein 35 in Rotterdam. 1.1.2 MBO De mbo-afdeling van het GLR verzorgt opleidingen op het gebied van mediavormgeving, audiovisuele media, mediamanagement, mediaredactie, creatieve productie (printmedia, sign, dtp, productpresentatie), mediatechnologie, en podium- en evenemententechniek. Het onderwijs is momenteel verdeeld in negen onderwijsafdelingen:

• Mediavormgeven – Graphic Design 1 + 2 • Mediavormgeven – Visual Design 1 + 2 • Audiovisuele media • Podium- en evenemententechniek • Creatieve productie • Mediamanagement en Redactiemedewerker • Mediatechnologie

1.1.3 Stafdelingen Het onderwijs wordt ondersteund door verschillende (staf)afdelingen zoals Financiële zaken, P&O, Bureau Onderwijsontwikkeling en Kwaliteit, ICT, Bureau Communicatie, Bureau Onderwijsorganisatie, Bureau Facilitair Beheer, Bureau Innovatie, Bureau Scholing en Stagebureau.


1.1.4 Organogram


1.2 MISSIE, STRATEGIE EN VISIE Het Grafisch Lyceum Rotterdam is dé vakinstelling in Nederland als het gaat om innovatief onderwijs op het gebied van media, design en technologie. Op de gehele organisatie zijn de termen vernieuwend, ondernemend en enthousiasme van toepassing; dat is het Grafisch Lyceum Rotterdam. Een gespecialiseerde kennisonderneming, die een leidende rol vervult in de wereld van media en communicatie. Het GLR wordt gedreven door een voortdurende ambitie om kwalitatief en innovatief beroepsonderwijs te verzorgen voor studenten, bedrijven en zelfstandige professionals in de ‘creative industry’. Door de jaren heen is de school uitgegroeid tot het grootste en meest innovatieve media-instituut in de Benelux. Op basis van de missie, visie en uitgangspunten wordt vorm en invulling gegeven aan onze gezamenlijke opdracht. De uitgangspunten in relatie tot de missie en visie zijn relevant voor de huidige en toekomstige ontwikkelingen en zijn van invloed op de organisatie van het onderwijs, de werkwijze, de inzet en competenties van medewerkers. 1.2.1 Missie Wij zijn de belangrijkste bron van kennis en informatie voor de grafische-, media- en communicatiebranche in Europa en wij leiden in de regio op voor dit beroepenveld. Wij leveren met de modernste media onderwijs met een hoge toegevoegde waarde voor studenten en bedrijven. Wij zijn een aantrekkelijke en veilige school om in te leren en een goede werkgever om voor te werken. Wij hechten grote waarde aan inbreng en betrokkenheid van studenten, medewerkers, bedrijven en maatschappelijke partners. Het GLR heeft als belangrijkste opgaven:

• het bijdragen aan de persoonlijke en beroepsontwikkeling van onze studenten door hen te kwalificeren voor het beroepenveld en het vervolgonderwijs;

• het signaleren van trends, deze verwerken in het opleidingsaanbod en proactief delen met het bedrijfsleven;

• dit alles binnen de ter beschikking gestelde middelen. Uitgangspunten Wij hanteren de volgende uitgangspunten om te komen tot de realisatie van onze missie:

• We zijn een organisatie die meer dan gemiddeld gezamenlijke waarden als klantgerichtheid, flexibiliteit, ondernemerschap, professionaliteit, teamwork en integriteit uitstraalt. We spreken elkaar aan op resultaten als uitkomst van jaarlijks gezamenlijk vast te stellen doelen.

• We staan bekend als een creatieve, ondernemende, kwaliteitsbewuste en technologisch en onderwijskundig innovatieve organisatie. Onze onderwijsproducten, werkwijze en dienstverlening worden, met behulp van ICT, voortdurend afgestemd op de vraag van de student, de afnemers en nieuwe vormen van leren.

• We maken optimaal gebruik van de kwaliteiten die ons als vakinstelling sterk maken. Een specialistische kennisonderneming op het gebied van mediadesign, technologie, mediamanagement en mediatechnieken, met een hoog onderwijskundig- en ondersteunend faciliteringsniveau en een voortdurende beschikbaarheid van kwalitatief hoogwaardige kennis.

• We geven veel aandacht aan de persoonlijke ontwikkeling, competentieontwikkeling en het persoonlijk welbevinden van de medewerker, waarbij de inbreng van de medewerker bij nieuwe ontwikkelingen en besluitvorming duidelijk zal worden gewaardeerd en de groeimogelijkheden worden benut.

• De docenten zijn zich bewust van de professionele standaarden, competenties en benodigde kennisniveau van het docentschap en de verantwoordelijkheid voor de eigen ontwikkeling daarin.

• Professionaliteit, innovatieve kracht in werkwijze, onderzoek en ontwikkeling en kwaliteitsdenken naar de student en de omgeving vereisen een omvang van de organisatie die door de aanwezige specialistische kennis en functies deze ontwikkelingen aan kan. Samenwerking met andere (internationale) instellingen is van groot belang.


• Het GLR is een aantrekkelijke leer- en werkplek waar beroepsvorming, vorming, cultuur en gemeenschap zichtbaar worden.

• Het GLR is een pluriforme instelling, die een veilige, evenwichtige opgebouwde omgeving garandeert, waar het goed toeven is voor zowel studenten als personeel. We leveren door ons gedrag en het elkaar aanspreken op dit gedrag een bijdrage aan de vorming van een pluriforme samenleving waarin respect heerst voor elkaar en elkaars levensovertuiging, waar duidelijk afspraken zijn over rechten en plichten en elke vorm van geweld, intimidatie en discriminatie wordt tegengegaan.

1.2.2 Strategie Ook in de toekomst wil het GLR een aantrekkelijke en innovatieve school voor onze studenten blijven. Om de kwaliteit van ons onderwijs op het hoogste niveau te brengen, moet helder zijn wat we willen bereiken, hoe we dat gaan doen en wat er voor nodig is om dat te ondersteunen. In 2014 is het strategisch beleidsplan herijkt en voor de periode 2014-2018 vastgesteld. 1.2.3 Visie De doelstellingen voor 2018 zijn:

• In 2018 heeft ons vernieuwde onderwijsconcept zich bewezen. Naast Blended Learning zijn de termen beroepsgericht en competentiegericht daar onlosmakelijk mee verbonden. Ruimte voor maatwerk zal de komende jaren, mede als gevolg van de veranderende kwalificatiestructuur, fors toenemen. Een brede pedagogische en didactische mix vormt de basis van een uitgebalanceerde mix van vormen van leren. Onze afgestudeerden zijn vervolgens in staat om te voldoen aan de steeds veranderende eisen van de beroepspraktijk. Samenwerken op basis van een eigen beroepsidentiteit en vakkennis vormt daarbij een tweede natuur.

• In 2018 worden onze studenten optimaal begeleid en zijn docenten zodanig gefaciliteerd en geschoold dat de studieloopbaanbegeleiding van studenten zich op hoogstaand niveau bevindt.

• In 2018 onderhouden wij intensieve contacten met al onze stakeholders. Wij informeren onze stakeholders over en betrekken hen structureel bij de ontwikkeling van ons instituut.

• In 2018 kijken onze studenten over de landsgrenzen heen. Zij worden gestimuleerd om in het buitenland, met name binnen Europa, stage-ervaring op te doen of een deel van hun studie in het buitenland te volgen.

• Ook in 2018 bruist ons instituut van creativiteit en energie. • In 2018 stroomt de helft van onze niveau-4 studenten door naar het hbo. Wij overleggen over

de aansluiting met het hbo en bereiden onze studenten goed voor op deze aansluiting. • In 2018 is de kwalitatieve doorstroom, op basis van een gedegen intake, binnen de gehele

keten van vmbo-mbo-hbo binnen onze sector sterk verbeterd. Doorlopende leerlijnen en samenwerking in de overdracht vormen daarbij het uitgangspunt.

• In 2018 is de zorgstructuur rondom onze studenten verder geoptimaliseerd en in overeenstemming met de uitgangspunten van de maatregelen rondom “passend onderwijs”. Binnen de organisatie is iedereen bekend met de zorgstructuur en handelt hiernaar vanuit de eigen professionele rol.

• In 2018 zijn het bestuurlijk vermogen van de organisatie en de onderwijsresultaten op een zodanig hoog niveau dat de onderwijsinspectie haar proportionele toezicht tot een minimum beperkt.

• In 2018 is het besturen en managen aan de hand van de integrale planningssystematiek, de PDCA-cyclus en het INK-model een ingeslepen routine voor alle MT-leden. De systematiek, de cyclus en het model vormen daarbij geen doel op zicht maar zorgen ervoor dat we “In Control” zijn.

• In 2018 liggen onze rendementen van de opleidingen op tenminste het landelijke niveau. Docenten zijn op de hoogte van streefcijfers en leveren substantiële bijdragen tot verbetering van de rendementen.


• In 2018 kunnen we ons handelen als organisatie omschrijven als effectief, efficiënt en flexibel. • In 2018 zijn we de trotse gebruikers van een adequate unilocatie voor ons mbo-onderwijs.

Een gebouw en inrichting dat past bij onze onderwijsvisie. Ook voor het vmbo is in 2018 sprake van een passende huisvestingssituatie.

FLIKKEN GLR Op zondag 3 en maandag 4 september vormde het GLR het decor voor een crime-scene van de politieserie Flikken Rotterdam. Drie studenten van de opleiding Audiovisuele media mochten meelopen met de crew en figureren in bepaalde scenes. De scenes zijn zowel in de school als daarbuiten gefilmd. De aflevering was in het najaar te zien op NPO1. Plan-Do-Check-Act Het strategisch beleidsplan vormt de basis van en inspiratie voor alle beleidsdocumenten van het Grafisch Lyceum Rotterdam. Als handvat voor het ontwikkelen en borgen van de beleidskaders hanteren wij als GLR het zogenaamde INK-model met de daarbij behorende managementcyclus van Plan-Do-Check-Act. Hiermee ontstaat structureel inzicht en overzicht op welke wijze onze activiteiten samenhangen en welke keuzes wij gelet op onze ambities willen maken. A3-kaderbrief Om meer structuur en samenhang te brengen in de jaarplannen van de afdelingen en van het gehele GLR, werken we sinds enkele jaren met de A3-methodiek. Per schooljaar stelt het College van Bestuur samen met het managementteam een A3-kaderbrief op. Hierin staan de doelstellingen voor het voorliggende schooljaar. Het gaat om doelstellingen die in een schooljaar extra aandacht verdienen en input geven voor GLR-brede projecten. Elke onderwijsafdeling vertaalt de doelstellingen naar gewenste resultaten en bijbehorende acties voor de eigen afdeling. Tweemaal per jaar vindt er een managementgesprek plaats tussen het College van Bestuur en de afdelingsdirecteuren over de voortgang van deze jaarplannen. Voordat de A3 voor het nieuwe schooljaar wordt vastgesteld, worden de resultaten van het afgelopen schooljaar integraal met het managementteam en het College van Bestuur besproken. Succesbepalende factoren Een aantal onderwerpen keert terug als succesbepalende factor (SBF) voor het nieuwe schooljaar. Het gaat daarbij om verdieping of specificering van het betreffende onderwerp. Voor het schooljaar 2017-2018 hebben we ervoor gekozen om met minder succesbepalende factoren te werken dan in de twee voorgaande jaren. Afgelopen jaren is gebleken dat bij meer dan acht aandachtspunten de aandacht te veel gespreid moet worden. Daardoor kan er onvoldoende aandacht aan de prioriteiten worden gegeven. Daarom concentreren we ons nu op een beperkt aantal aandachtspunten, naast de dagelijkse gang van zaken. Voor het schooljaar 2016-2017 hebben we onderstaande succesbepalende factoren benoemd:

• Opleidingsrendementen en voortijdig schoolverlaten (vsv) bevinden zich op of boven de geldende landelijke norm.

• Bewust pedagogisch en didactisch handelen maakt integraal onderdeel uit van het professioneel handelen van onze medewerkers.

• De faciliteiten en de ondersteunende dienstverlening zijn van een hoog niveau. • Het onderwijsmodel is succesvol en herkenbaar ingevoerd. • De nieuwe kwalificatiestructuur, inclusief keuzedelen en examinering, is volledig ingevoerd. • Zorg voor studenten en loopbaanoriëntatie en -begeleiding (LOB) vormen een cruciaal

onderdeel van het pedagogisch didactisch handelen. • Bestaande software applicaties, die het onderwijs en de bedrijfsvoering faciliteren, zijn

robuust, toekomstbestendig en optimaal ingericht.


• Het beroepenveld heeft vertrouwen in de inhoud van de opleidingsprogramma’s, inclusief keuzedelen, stages en examinering.

Verderop in dit jaarverslag besteden we op diverse plekken aandacht aan de realisatie van deze doelstellingen.


1.3 BESTUUR Onze besturingsfilosofie en het bijbehorend organisatieontwerp bepaalt in sterke mate op welke wijze ons beleid tot stand en uitvoering komt. Feitelijk gaat het hierbij om de gewenste rolverdeling tussen Raad van Toezicht, College van Bestuur, afdelingsdirecteuren, stafafdelingen, docenten en ondernemingsraad. 1.3.1 College van Bestuur Het College van Bestuur bestuurt het Grafisch Lyceum Rotterdam. Haar komen alle taken en bevoegdheden toe die tot het bestuur van een bve-instelling behoren en alle taken en bevoegdheden die de wet neerlegt bij het bevoegd gezag. Het College van Bestuur is daarvoor eindverantwoordelijk en daarop aanspreekbaar. Het College van Bestuur bestuurt op basis van het principe van collegiaal bestuur. Dit houdt in dat het College van Bestuur als collectief beslissingen neemt en gezamenlijk verantwoordelijk is voor de uitvoering. De samenstelling van het College van Bestuur is als volgt: Dhr. F.J. van Vliet (voorzitter)

• Branchecontacten • ICT • Internationalisering • Innovatie • Kwaliteitszorg

Mevr. A.E. van der Meij (lid)

• Onderwijs • Onderwijsorganisatie • Onderwijsontwikkeling- en kwaliteit

Dhr. drs. R. Hoogstraaten (lid)

• Huisvesting • Personeel en organisatie • Communicatie en marketing • Financiën

1.3.2 Directie De directeuren zijn verantwoordelijk voor het vertalen van het beleid en de geformuleerde doelstellingen naar operationele activiteiten. De GLR-brede beleidskaders op het gebied van onderwijs-, personeels-, formatie-, financieel- en communicatiebeleid dienen daarbij als randvoorwaarden. Zij adviseren het bestuur aangaande strategische kwesties die nu en in de toekomst van belang kunnen zijn. Voor de afdelingsdirecteuren van het mbo is het credo ‘samen waar het kan en zelfstandig waar het moet’ leidend voor het inrichten van de onderwijsprocessen. Situationeel leidinggeven De directeuren geven leiding aan hun afdeling op basis van de vastgestelde missie, visie en doelstellingen. Zij spelen situationeel in op leiderschapsvragen om het beste resultaat uit mensen en onderwijsteams te verkrijgen. Het situationeel leidinggeven vormt de kern van het dagelijks handelen van de directeuren. Dit betekent bijsturen, aanspreken op en om verantwoording vragen aan medewerkers en afhankelijk van de omstandigheden inspirerend, instruerend, coachend, delegerend of sanctionerend optreden.


Nieuwe indeling In 2017 hebben we de forse wijziging in het management van de mbo-afdeling, die in 2016 was ingezet, afgerond. Op basis van organisatorische en inhoudelijke argumenten hebben we gekozen voor een nieuwe indeling van de onderwijsorganisatie. Als gevolg van deze nieuwe indeling zijn er drie nieuwe directeuren aangesteld en op tijdelijke basis zijn daar twee interim-directieleden aan toegevoegd. Deze interim-directieleden hebben vooral tot taak om de oude cohorten te bedienen, terwijl de reguliere directieleden de nieuwe opleidingsstructuur kunnen opbouwen en uitbouwen. Samenstelling directie De samenstelling van de directie aan het eind van 2017 is als volgt:

• Mediavormgeven Graphic Design 1: dhr. E.J.C. Fok • Mediavormgeven Graphic Design 2: dhr. R. van den Heuvel • Mediavormgeven Visual Design 1: dhr. R. van As • Mediavormgeven Visual Design 2: dhr. G.M. Zevenhoven • Mediatechnologie: mevr. M.E.T. Woudstra • Mediamanagement en Redactiemedewerker: mevr. M.L. de Groot • Creatieve productie: dhr. S.N. Madani • Audiovisuele media: dhr. P.G.J.M. Rehm • Podium- en evenemententechniek: dhr. W.X.J. Kouwenhoven • VMBO voor Vormgeven en Media: dhr. J.P. van den Berg


1.4 TOEZICHT 1.4.1 Raad van Toezicht De Raad van Toezicht (RvT) vervult in hoofdlijnen de volgende taken met betrekking tot het GLR:

• inrichten en bewaken van de governance-structuur; • invulling geven aan het toezicht, onderdeel daarvan is het evalueren van de organisatiedoelen

en het bewaken van realisatie daarvan; • klankbord zijn voor en (strategisch) advies geven aan het College van Bestuur; • besluitvorming rond een aantal specifieke onderwerpen; • werkgeverschap jegens het College van Bestuur.

De Raad van Toezicht streeft in haar functioneren naar een professionele en positief kritische houding ten opzichte van het College van Bestuur en andere stakeholders. Toezichtkader Het bestuur en het daarbij behorende toezicht van het GLR in brede zin is gericht op het waarborgen van de onderlinge samenhang van de wijze van sturen, beheersen en toezicht houden van een organisatie. Dit is gericht op een efficiënte en effectieve realisatie van de doelstellingen, alsmede het daarover op een open wijze communiceren en verantwoording afleggen ten behoeve van belanghebbenden. Het dienen van het publieke belang staat hierbij centraal. Waardegemeenschap Hierbij wordt het GLR bezien en bestuurd als waardegemeenschap, een instelling die waarde creëert voor onder meer student, werkgever en maatschappij. Deze waardegemeenschap functioneert in een netwerkstructuur, waarin de positie van het GLR wordt geborgd door goede relaties/samenwerkingen met en waar mogelijk concrete betrokkenheid bij lokale overheid, ministerie, sectororganisaties (zoals de MBO Raad) en verschillende marktpartijen (zoals technology partners). Dit alles beïnvloedt hoe het GLR zich bestuurlijk, operationeel en qua toezicht organiseert. Hard en soft controls Goed bestuur is voor een belangrijk deel niet in regels te vatten, maar in kernwaarden, cultuur, gedrag, bestuurlijk vermogen, leiderschap en professionaliteit: de zogenaamde soft controls. Het is niet altijd mogelijk, en ook niet per se wenselijk, om deze zaken in toetsbare regels, bepalingen of afspraken te vatten. Goed bestuur is voor een ander deel wel in regels te vervatten. Dan spreken we van hard controls. Soft controls en hard controls moeten met elkaar in samenhang worden bezien. Het niet goed toepassen van soft controls als waarden, normen en attitudes kan mogelijk leiden tot onregelmatigheden bij de hard controls. Bestuurders en toezichthouders van het GLR zijn zich van deze samenhang bewust. Zij richten het bestuur ook dienovereenkomstig in. Informatie van het College van Bestuur Bij de invulling van haar toezichtstaak steunt de Raad van Toezicht onder andere op informatie die het College van Bestuur beschikbaar stelt. Deze informatie omvat onder andere:

• het strategisch beleidsplan en de voortgang van de uitvoering daarvan; • financiële rapportages en begrotingen; • personeelsinformatie; • resultaten van tevredenheidsonderzoeken onder medewerkers, ouders en studenten (interne

en externe stakeholders); • inspectierapporten van de onderwijsinspectie; • resultaten van sectoren arbeidsmarktonderzoeken; • diverse management/projectrapportages.

In 2017 heeft de Raad van Toezicht de volgende stukken besproken en goedgekeurd:

• jaarverslag en Jaarrekening 2016; • geïntegreerd jaardocument 2016;


• begroting 2018; • treasury-plan en treasury-statuut; • beloningspakket individuele CvB-leden.

Samenstelling Raad van Toezicht In de samenstelling van de Raad van Toezicht beoogt de RvT een evenwichtige verdeling te realiseren, waarbij het accent ligt op onderwijs- en branchekennis, aangevuld met deskundigen op verschillende functionele gebieden. De Raad van Toezicht bestaat per 31 december 2017 uit:

• Dhr. J.N. Leydes (voorzitter), benoemd tot 01-01-2019 (niet herkiesbaar) • Mevr. H. Stuart LLM BSc (lid), benoemd per 22-4-2015 tot 01-01-2018 (herkiesbaar) • Mevr. drs. I. Wessels (lid, vicevoorzitter), benoemd per 01-01-2016 tot 01-01-2019

(herkiesbaar) • Dhr. drs Ch. P. van Overbeeke RA (lid) benoemd tot 01-01-2019 (niet herkiesbaar) • Dhr. drs. C. van der Woude (lid) benoemd per 29-10-2014 tot 01-01-2018 (herkiesbaar) • Mevr. mr. M. Ruimers (lid), benoemd per 01-01-2016 tot 01-01-2019 (herkiesbaar)

Binnen de Raad van Toezicht vormden in 2017 mevrouw Ruimers en de heer Leydes het remuneration committee; de heren Van der Woude en Van Overbeeke het audit committee; en mevrouw Stuart en mevrouw Wessels de onderwijskwaliteitscommissie. Mevrouw Wessels is vicevoorzitter van de Raad van Toezicht. ‘WIJ ZIJN JONG’ Je bent jong, de wereld ligt aan je voeten. Alles kan, alles mag. Maar is dat allemaal wel zo simpel en vanzelfsprekend als het klinkt? Wat betekent jong zijn tegenwoordig? De tweedejaars studenten Fotografie van het Grafisch Lyceum Rotterdam gingen met deze vragen op pad en toonden in het fotoproject ‘Wij zijn jong’ hun eigen wereld: soms rauw en recht voor z'n raap, soms een fantasiewereld. Maar allemaal puur en persoonlijk, gecreëerd vanuit hun eigen beleving. De mooie beelden van de studenten werden in september geëxposeerd in hal van de Centrale Bibliotheek Rotterdam. Aftreedrooster Het aftreedrooster kent een benoemingstermijn van maximaal 3 x 3 jaar. In december 2017 heeft de Raad van Toezicht besloten tot herbenoeming van de leden Stuart en Van der Woude voor een nieuwe termijn van 3 jaar, ingaande op 1 januari 2018. Herijking Toezichtkader In 2015 is in het kader van zelfevaluatie een herijking van het Toezichtkader en de praktische uitwerking daarvan in gang gezet. De Raad van Toezicht heeft zich daarbij laten ondersteunen en adviseren door een externe deskundige. Tijdens een aantal extra bijeenkomsten zijn RvT-profiel, Toezichtvisie, Toezichtkader en Informatieprotocol besproken en uitgewerkt. Dit proces is in 2016 voortgezet. Er hebben - in variërende samenstelling - verschillende bijeenkomsten plaatsgevonden en er is veel schrijfwerk verricht. Dit heeft geresulteerd in een gedetailleerd concept, dat op onderdelen nog moet worden aangevuld en afgestemd met het College van Bestuur. In 2017 zijn belangrijke stappen gezet en dit proces is in 2018 afgerond. Toezicht De Raad van Toezicht heeft kennisgenomen van de vergaderstukken en deze, tezamen met de overige agendapunten van de RvT-vergaderingen, inhoudelijk met het College van Bestuur besproken. Handelen en plannen van het College van Bestuur zijn hierbij geplaatst in de context van de doelstellingen, zoals die zijn geformuleerd in het meerjarenbeleidsplan. In 2017 heeft op twee momenten overleg met de Ondernemingsraad van het GLR plaatsgevonden. Bij deze gesprekken zijn onder andere de uitkomsten besproken van het medewerkerstevredenheidsonderzoek, de door het College van Bestuur daaraan gegeven follow up en de wijzigingen in de directiestructuur. In 2017 is bovendien een start gemaakt met het strategisch beleidsplan 2018-2022.


Werkgeverrol Raad van Toezicht In de werkgeverrol heeft de remuneratiecommissie gesprekken gevoerd met de individuele leden, apart en gezamenlijk, van het College van Bestuur. In deze gesprekken is het presteren van het College van Bestuur beoordeeld in de context van de voor 2017 gemaakte plannen, rekening houdend met eventueel gewijzigde omstandigheden. Functioneren van de Raad van Toezicht In het voorjaar van 2017 is het functioneren van de Raad van Toezicht geëvalueerd middels een schriftelijke zelfevaluatie waarvan de uitkomsten ter vergadering zijn besproken. De volgende zelfevaluatie is gepland voor najaar 2018. De RvT heeft, met het oog op het vertrek van haar voorzitter en een lid per 31 december 2018, haar samenstelling en profielen besproken. De uitkomsten zullen worden gebruikt om het wervingsproces voor tenminste 1 nieuw RvT-lid in gang te zetten. Dit wervingstraject zal naar verwachting voor de start van het schooljaar 2018/2019 zijn afgerond. Tenslotte heeft een afvaardiging van de RvT in 2017 een VTOI-bijeenkomst bijgewoond. Vergaderingen en bijeenkomsten De Raad van Toezicht heeft in 2017 zes keer vergaderd met het College van Bestuur. De vergaderingen van de Raad van Toezicht zijn niet openbaar. De presentielijst over 2017 is als volgt:

Beroep 22-02-2017 19-04-2017 14-06-2017 05-10-2017 25-10-2017 13-12-2017

J. Leydes

Ondernemer X X X X X X

H. Stuart

Consultant

X X X X X

I. Wessels

Directeur onderwijs

X

X X X X

Ch.P. van Overbeeke

Financieel Consultant

X

X X X X

M. Ruimers

HR directeur X X X X X X

C. van der Woude

Managing en Strategy director

X X

X X X

Bezoldiging De jaarbezoldiging van de leden van de Raad van Toezicht bedraagt € 6.000 exclusief btw, de voorzitter ontvangt € 8.500 exclusief btw. De totale kosten van de Raad van Toezicht over 2017 bedroegen € 47.034 (2016: € 49.661). Behalve de bezoldiging van de leden worden hiermee de ondersteuning door externe deskundigen en vergaderkosten gedekt. Relevante nevenfuncties De leden van de Raad van Toezicht vervullen geen voor vermelding in aanmerking komende nevenfuncties. Conclusie De Raad van Toezicht bedankt het College van Bestuur voor de prettige samenwerking. Een belangrijk element van het voortdurende succes van het GLR is het vermogen van de organisatie om zichzelf en haar curriculum te evalueren in de context van actuele en soms verwachte technische ontwikkelingen en deze een plek te geven in het opleidingsaanbod van het GLR. Hiermee wordt de toekomstige relevantie van het GLR als opleidingsinstituut geborgd en het biedt studenten de mogelijkheid om zich met state-of-the-art technologie bekend te maken. In 2017 hebben in dit kader


substantiële investeringen plaatsgevonden voor nieuwe opleidingstrajecten rondom Media System Engineer en AV vormgeven. Daarnaast zijn in 2017 belangrijke stappen gezet op het gebied van interne automatisering en informatievoorziening en er staat nog het nodige op stapel. De met A3 ondersteunde planningsystematiek wordt verder verdiept en zal vanaf 2018-2019 bij de implementatie van het nieuwe meerjarenbeleidsplan een belangrijk middel zijn om de uitwerking van de doelstellingen en de mate van en wijze waarop deze gerealiseerd worden, te volgen. Een solide financiële huishouding in combinatie met het voorgaande, geeft vertrouwen voor de toekomst. ADOBE AWARDS 2017 Drie studenten Fotografie van het Grafisch Lyceum Rotterdam hebben hoge ogen gegooid tijdens de Adobe Design Achievement Awards (ADAA), een wereldwijde studentenwedstrijd, georganiseerd door Adobe. Mariska Hagendijk en Jo-Ann Groenewegen behaalden een finaleplaats, Floor van Koert ontving een eervolle vermelding. Deze jaarlijkse, internationale wedstrijd beloont het werk van getalenteerde en veelbelovende studenten in diverse categorieën, waaronder Fotografie, Grafisch vormgeven, Animatie en Video-editing. 1.4.2 Ondernemingsraad Sinds 2011 is er binnen het GLR sprake van één Ondernemingsraad voor de gehele stichting. De Ondernemingsraad bestaat, in tegenstelling tot de Medezeggenschapsraad, uitsluitend uit personeel van het GLR. De medezeggenschap van studenten en de ouders van het vmbo wordt door middel van een studentenraad mbo en ouderraad vmbo vormgegeven. De Ondernemingsraad voert regelmatig overleg met het College van Bestuur over aangelegenheden die zij van belang acht. Inleiding Het jaar 2017 stond voornamelijk in het teken van stabiliseren, evalueren en innoveren. De afgelopen jaren zijn er veel vernieuwingen geweest, zoals het aangepaste onderwijsmodel en de nieuwe huisvesting. Onderwijs is altijd een dynamisch proces van verder ontwikkelen en verder vernieuwen. De OR waakt over de consequenties die dit met zich meebrengt voor de gehele organisatie. Verkiezingen In 2017 waren er verkiezingen voorzien. Maar aangezien er evenveel kandidaten als verkiesbare plaatsen waren, hebben er geen verkiezingen plaatsgevonden. De OR heeft een volledige bezetting en de invulling van de zetels is per 31-12-2017 als volgt:

• Namens de kiesgroep mbo OP: Karin Hut, Erik Jonkman, Robert Marian, Janneke Woestenberg Peter van der Kooij

• Namens de Kiesgroep OBP/OOP: Hanneke Hamerslag, Tonja Toussaint en Linda Kroonsberg • Namens de Kiesgroep vmbo OP: Mila Faria-Ramawadh

Dagelijks Bestuur OR

• Voorzitter: Peter van der Kooij • Secretaris: Erik Jonkman

Doelstellingen van de OR in 2017:

• Onderwijsontwikkeling • Jaartaakregeling • Professionalisering • Nieuwbouw/renovatie vmbo


Verleende instemmingen, adviseringen 2017 12/04/2017 Aanpassing organisatiestructuur

(onderwijsondersteuning) Instemming verleend

23/06/2017 Opnemen van de functie management assistente in het functiebouwwerk

Instemming verleend

27/08/2017 Opnemen in vakantieregeling van 2 januari 2018 als 5e verplichte verlofdag.

Instemming verleend

03/10/2017 Vakantieplanning 2018-2019 Instemming verleend (Voor zover noodzakelijk)

12 /2017 Begroting Instemming verleend met de hoofdlijnen van de begroting.

Cursussen OR-leden De leden van de OR laten zich elk jaar bijscholen. De OR heeft als opleider en adviseur IMK- opleidingen uit Alphen aan den Rijn, een organisatie die o.a. gespecialiseerd is in OR-zaken en trainingen. Vergaderdata De vergaderingen van de OR vonden in 2017 plaats op 11 januari, 8 februari, 7 maart, 4 april, 9 mei, 6 juni, 27 juni, 12 september, 3 oktober, 7 november en 28 november. Overleg met het College van Bestuur De overleggen met de bestuurder vonden in 2017 plaats op 14 februari, 11 april, 30 mei, 3 oktober en 29 november. Belangrijkste onderwerpen op de agenda waren:

• medewerkerstevredenheid onderzoek (MTO); • meerjarenformatieplan (MJF); • huisvesting; • huisvesting vmbo; • kwaliteitsplan / A3-methodiek; • invoering herziening kwalificatiestructuur.

Overleg met de Raad van Toezicht De OR heeft tweemaal per jaar een overleg met de Raad van Toezicht. De OR kan hier zelf onderwerpen op de agenda plaatsen en hierover van gedachten wisselen met de leden van de Raad van Toezicht. Gesproken werd o.a. over:

• de ‘Wet versterking bestuurskracht’ en de wijzigingen in de medezeggenschap; • de A3-systematiek; • het contact met de leerlingenraad; • de krimp in personeel in 2018; • het MTO; • de nieuwe huisvesting; • JOB-monitor.

Overleg met de Arbo-Commissie De voorzitter van de OR (dan wel een vervanger) is namens de OR vertegenwoordigd bij het overleg College van Bestuur/Arbo-Commissie. 1.4.3 Studentenraad De medezeggenschap van studenten wordt zo veel als mogelijk op de onderwijsafdelingen georganiseerd. Daartoe organiseren we regelmatig studentenarena’s, waar studenten rondom een specifiek thema kunnen meedenken en -praten. Daarnaast is er in 2017 driemaal een centrale studentenraad bijeen geweest voor overleg met het College van Bestuur. Het blijft echter lastig om


deze studentenraad bij elkaar te krijgen. Inmiddels zijn we een intensief traject gestart om het functioneren van de studentenraadstructuur ook op de lange termijn te borgen. 1.4.4 Extern toezicht De Inspectie van het Onderwijs en de accountant zijn de belangrijkste externe toezichthouders. De onderzoeken van de Inspectie bespreken we onder het kopje kwaliteitsborging (zie pagina 28). Met ingang van het verslagjaar 2016 is EY benoemd als accountant van het GLR. Deze controleert jaarlijks de jaarrekening. Een afvaardiging van de Raad van Toezicht is aanwezig tijdens het afsluitende gesprek met de accountant. De accountantscontroles worden regelmatig met de Raad van Toezicht geëvalueerd.


1.5 ORGANISATIEONTWIKKELINGEN In 2017 heeft een aantal veranderingen in de organisatiestructuur plaatsgevonden. Deze veranderingen dragen in hoge mate bij aan de realisatie van SBF 3 uit de A3 2017-2018. 1.5.1 Stafdienst onderwijsorganisatie De nieuwe wetgeving rondom instroom, bindend studieadvies, de ervaringen rondom de concentratie van de intake, de toenemende zorgvraag, het beter benutten van aanwezige kennis en expertise rondom de zorgstructuur en de uitbreiding van de taken richting loopbaanoriëntatie en -begeleiding (LOB) vraagt om een nog meer integrale benadering en werkwijze van alle processen en werkzaamheden die te maken hebben met de tweedelijns ondersteuning van studenten. Daarnaast is er nieuwe wetgeving rondom het Toelatingsrecht dat voor het studentencohort van 2018-2019 van toepassing is. Om de coördinatie en de samenhang van de wettelijke en de GLR-doelstellingen op deze bovengenoemde onderdelen te versterken, heeft in 2017 een organisatie-aanpassing plaatsgevonden. Er is een nieuwe stafdienst Onderwijsorganisatie aan de organisatiestructuur toegevoegd. De directeur Onderwijsorganisatie geeft leiding aan deze stafdienst. Het betreft hier een nieuwe functie die door middel van een interne sollicitatieprocedure is vervuld. Scheiding Binnen de Stafdienst Onderwijsorganisatie is een duidelijke scheiding te maken tussen de administratief/organisatorische kant van de afdeling (Bureau Studiezaken, Servicedesk, Telefonie, Bureau Planning, Bureau Examinering en Toetsbureau) en een deel van de afdeling dat veel te maken heeft met de begeleiding van individuele studenten (tweedelijns begeleiding achter het onderwijs, namelijk Bureau Absentie en het Keuze Advies Bureau). Daarnaast vindt een ander belangrijk deel van die individuele tweedelijns begeleiding plaats bij het Pedagogisch Advies Bureau. Vier onderwerpen van de Stafdienst Onderwijsorganisatie die in 2017 op de agenda stonden, zijn hieronder verder toegelicht. Toepassing nieuwe toelatingsrecht De wetgeving inzake het toelatingsrecht schrijft voor dat jongeren zich voor 1 april moeten aanmelden, verplicht moeten deelnemen aan intake- en kennismakingsactiviteiten, recht hebben op een studiekeuzeadvies en dat zij binnen een jaar een bindend studieadvies krijgen. De stafdienst organiseert en voert het gehele proces van kennismaking, intake met een beroepsbeeldtest, advies en plaatsing uit. Een medewerker van de stafafdeling Onderwijsorganisatie bewaakt het aanmeldproces en ondersteunt de afdelingen bij de intake-activiteiten. Het Pedagogisch Advies Bureau is nauw bij dit toelatingsproces betrokken. Ook worden de voorbereidingen getroffen voor het bindend studieadvies aan eerstejaars studenten van het studiejaar 2018-2019, dat onderdeel van het Toelatingsrecht is. Versterking zorgstructuur De algehele zorgstructuur vergt steeds meer inspanning en coördinatie met zowel interne als externe partijen. Het doel hierbij is om tijdig de zorgleerlingen te signaleren, te diagnosticeren, door te verwijzen en te begeleiden om zo de uitval tot een minimum te beperken. Een eenduidige verdeling van de verantwoordelijkheden en bevoegdheden van alle betrokkenen met betrekking tot de zorg is hierbij van essentieel belang. De dossiers omtrent LOB, zorg, passend onderwijs en vsv brengen inmiddels ook veel externe (o.a. gemeente(n), scholen, ministerie, MBO Raad) afstemming en overleg met zich mee. Inmiddels participeren diverse collega’s in overlegstructuren rond de (regionale) aanpak van het voortijdig schoolverlaten, zoals de Regiegroep vsv, de werkgroep Doorstroom vo-mbo, de werkgroep Verzuim en RMC en de werkgroep Zorg. Zij vertegenwoordigen in deze bijeenkomsten de school en er is samenwerking met andere participanten uit de regio Rijnmond om vroegtijdig School Verlaten in de regio terug te dringen.


Bereikbaarheid van het GLR Ook telefonie valt onder de nieuwe stafdienst. In 2017 heeft de telefonische bereikbaarheid van de school aandacht gekregen. De telefonie is opnieuw ingericht en er wordt een gerichte training op maat georganiseerd voor alle medewerkers van de Servicedesk. Administratief/organisatorische ondersteuning van het onderwijs De stafdienst Onderwijsorganisatie ondersteunt het onderwijs ook op administratief/organisatorisch vlak met Bureau Studiezaken, Servicedesk, Telefonie, Bureau Planning, Bureau Examinering en Toetsbureau. Gelet op het belang van een adequate en goede (dagelijkse) ondersteuning van alle administratief/organisatorische informatieprocessen, wordt deze afdeling versterkt en ondersteund met expertise omtrent de wijze waarop de te gebruiken administratie- en informatiesystemen zo optimaal mogelijk worden benut. De (project)medewerker onderwijs en informatiemanagement is daarvoor geplaatst bij Bureau Studiezaken. 1.5.2 Bureau Informatie & Evaluatie Om de monitoring en evaluatie (de ‘check’ binnen de PDCA-cyclus) van het onderwijsbeleid te versterken, zijn de medewerkers van Bureau Informatie & Evaluatie ondergebracht bij het Bureau College van Bestuur. De secretaris CvB geeft rechtstreeks leiding aan de twee medewerkers. 1.5.3 Hoofd P&O en adviseur P&O In 2017 is de afdeling P&O uitgebreid met een adviseur P&O. Tevens is er een nieuw hoofd P&O aangesteld. Om de professionele ontwikkeling van medewerkers beter te kunnen bedienen, is het Bureau Scholing hiërarchisch ondergebracht onder de afdeling P&O. De afstemming tussen de operationele scholingsactiviteiten en P&O-instrumenten, zoals het lerarenregister, wordt daardoor beter geborgd.


1.6 OVERIGE ONTWIKKELINGEN 1.6.1 Notitie Helderheid Volgens de ‘Wet educatie en beroepsonderwijs’ moeten onderwijsinstellingen verantwoording afleggen in het kader van de Notitie Helderheid uit 2003. Thema 1: Uitbesteden Bij het Grafisch Lyceum Rotterdam heeft in het jaar 2017 geen uitbesteding van onderwijs plaatsgevonden. Thema 2: Investeren van publieke middelen in private activiteiten Het Grafisch Lyceum Rotterdam investeert niet in private activiteiten. Thema 3: Het verlenen van vrijstellingen Bij het Grafisch Lyceum Rotterdam werden in 2017 een beperkt aantal vrijstellingen verleend voor het afleggen van toetsen of examenonderdelen Nederlands, Engels en/of Rekenen. In schooljaar 2016/2017: Nederlands 8, Engels 4 en Rekenen 5. Thema 4: Les-en cursusgeld niet betaald door de deelnemer zelf Het Grafisch Lyceum Rotterdam beschikt niet over een eigen fonds voor les- en cursusgelden. Thema 5: In- en uitschrijving en inschrijving van deelnemers in meer dan één opleiding tegelijk Voor in- en outputbekostiging wordt de deelnemer voor één opleiding aangemerkt. Er zijn geen deelnemers die meer dan één opleiding tegelijk volgen. Het is geen beleid om direct na 1 oktober of 1 februari deelnemers uit te schrijven. Er vindt interne controle plaats op de uitvoering van dit beleid. 12 leerlingen zijn tussen 1 oktober 2017 en 31 december 2017 gewisseld van crebonummer. Tussen 1 januari 2018 en 31 januari 2018 zijn 2 leerlingen gewisseld van crebonummer. Er zijn na 1 oktober 2017 (tot 1 februari 2018) 110 leerlingen ongediplomeerd uitgestroomd. De redenen liggen veelal op het gebied van verhuizing, gezondheidsredenen, verkeerde keuze van opleiding etc. Er zijn geen gecombineerde trajecten Educatie/Beroepsonderwijs. Thema 6: De deelnemer volgt een andere opleiding dan waarvoor hij is ingeschreven Bij het Grafisch Lyceum Rotterdam zijn geen deelnemers die een andere opleiding volgen dan waarvoor ze zijn ingeschreven. Bij wijziging van crebonummer wordt de onderwijsovereenkomst aangepast. Thema 7: Maatwerktrajecten Bij het Grafisch Lyceum Rotterdam vinden geen maatwerktrajecten plaats. Thema 8: Buitenlandse deelnemers en onderwijs in het buitenland 55 studenten hebben in 2017 een stage (veelal drie maanden) in het buitenland gelopen. Hun onderwijs wordt echter grotendeels in Nederland verzorgd. 9 van de 55 stageplaatsen bevonden zich op een locatie buiten Europa. 1.6.2 Kwaliteitsplannen In het verslagjaar 2017 is er op basis van de kwaliteitsafspraken tussen de minister van OCW en de MBO Raad een tussenrapportage opgesteld over de voortgang van het kwaliteitsplan dat in 2015 is opgesteld. Tevens is er over het bpv-plan een tussenrapportage opgesteld. Op diverse plaatsen in dit verslag putten we uit deze rapportages.


1.6.3 Branchecode goed bestuur in het mbo De Branchecode Goed bestuur in het mbo bevat afspraken en handreikingen voor Raden van Toezicht, Colleges van Bestuur en de horizontale dialoog. Deze afspraken zijn niet vrijblijvend. Er kan alleen van worden afgeweken wanneer er goede argumenten voor zijn. Instellingen die willen afwijken, leggen daarover verantwoording af in het geïntegreerd jaardocument. Het Grafisch Lyceum Rotterdam voldoet in 2017 aan de punten uit de code Goed bestuur in het mbo. 1.6.4 Beleid inzake beheersing van de uitkering na ontslag Het GLR houdt zich aan de wettelijke regelingen bij ontslag. Mede om het risico voor ontslag van zittende medewerkers zoveel mogelijk te vermijden, werkt het GLR al jaren met inhuur van medewerkers via een payrollsysteem. Mocht ontslag onvermijdelijk zijn, dan is het doel om dit met de inzet van zo weinig mogelijk middelen vorm te geven. Mede door dit beleid is het aantal ‘eigen wachtgelders’ al jaren zeer gering.


2. ONDERWIJS Het Grafisch Lyceum Rotterdam verzorgt opleidingen op vmbo- en mbo-niveau voor de grafische-, media-, en communicatiebranche. Voor het vmbo gebeurt dit op grond van de Wet op het Voortgezet Onderwijs en voor het mbo binnen het kader van de Wet Educatie en Beroepsonderwijs. In het dagonderwijs telt het GLR 4.410 leerlingen, waarvan 3.919 in het mbo en 491 in het vmbo (telling 1 oktober 2017). De komende jaren verwachten we een kleine krimp van het aantal mbo-studenten naar het niveau van medio 2012. Een en ander is het gevolg van de overgang van vier- naar driejarige onderwijsprogramma’s. Om deze teruggang op te vangen, zijn er de laatste jaren iets meer studenten aangenomen. Studenten, leerlingen en cursisten komen uit circa driehonderd woonplaatsen/gemeentes uit de provincies Zuid-Holland, West-Brabant en Zeeland. Regionaal bedient het Grafisch Lyceum Rotterdam 3.500 bedrijven (van zeer klein tot groot), die op een of andere manier betrokken zijn bij de school. Hetzij als stagebedrijf, hetzij als deelnemer aan cursussen of trainingen of beide.


2.1 MIDDELBAAR BEROEPSONDERWIJS (MBO) Onderwijs is altijd in ontwikkeling, ook op het Grafisch Lyceum Rotterdam. We verbeteren constant het onderwijs, en behouden daarbij het goede. Een hoge kwaliteit van het onderwijs en de aansluiting op de beroepspraktijk, het vervolgonderwijs en goed burgerschap is het uitgangspunt. Bovendien moet dit onderwijs aantrekkelijk zijn voor onze studenten en uitvoerbaar zijn voor de organisatie. Uitgangssituatie: van 12 mei 2016 tot en met 2 juni 2016 heeft de Inspectie van het Onderwijs het onderzoek naar de Staat van de Instelling uitgevoerd bij het Grafisch Lyceum Rotterdam. De inspectie baseert zich daarbij op het Toezichtkader bve 2012 en het Addendum 2015. De algemene conclusie, zoals deze is opgenomen in het eindrapport van september 2016, luidt: ‘We zien dat het Grafisch Lyceum Rotterdam een open en transparante instelling is, die haar sterke en zwakke punten goed in beeld heeft en gericht werkt aan de verbetering van de kwaliteit van haar onderwijs. Tegelijkertijd heeft ze oog voor borging van resultaten. De kleinschaligheid en de platte organisatie brengen korte lijnen en een informele cultuur met zich mee. Een risico hiervan kan zijn dat er te veel zaken informeel worden geregeld en er te weinig wordt vastgelegd. Bij het Grafisch Lyceum Rotterdam is dit niet aan de orde: de heldere kwaliteits- en overlegstructuur dragen bij aan eenduidigheid en aan het kwaliteitsbewustzijn van de instelling. Daar waar er risico’s zijn, zijn ook reeds maatregelen genomen om het effect hiervan te beperken. Daar waar zaken goed lopen, wordt naar wegen gezocht om de goede praktijken verder uit te bouwen. Daar komt bij dat de docenten blijk geven van sterke vakbekwaamheid en inhoudelijke oriëntatie, en met inzet werken aan vernieuwing en verbetering van de opleiding, binnen de kaders die het Grafisch Lyceum Rotterdam centraal inzet. De risico’s die wij hebben gesignaleerd en die in deze paragraaf genoemd zijn komen overeen met de risico-inschatting van de instelling zelf. De verbeteracties die zij onderneemt sluiten aan bij deze risico’s. Gezien de geconstateerde daad- en sturingskracht hebben wij er voldoende vertrouwen in dat de instelling erin slaagt haar kwaliteit op peil te houden en te verhogen.’ Een oordeel waar we ons in herkennen en waar we trots op zijn. 2.1.1 Ontwikkelingen De veranderopdracht die met de invoering van de maatregelen uit Focus op Vakmanschap (Fov), de herziening van de kwalificatiestructuur, onze eigen keuze voor een vernieuwd onderwijsmodel en de fysieke verbouwing van het pand, de afgelopen jaren in gang is gezet, is niet gering. De focus van de organisatie ligt inmiddels op een zorgvuldige afronding en borging van de ingezette veranderingen, die helaas niet altijd synchroon konden worden ingevoerd. Uitfasering cohorten In 2017 is daarbij de meeste aandacht gegaan naar de uitfasering van de cohorten met studenten die nog in de oude structuren waren gestart, de opbouw van het keuzedelenstelstel en de ontwikkeling van nieuwe examinering die past bij de nieuwe kwalificatiestructuur. Van onze medewerkers is de afgelopen jaren veel gevraagd. Iedereen is verhuisd en iedereen is betrokken bij de vormgeving en uitvoering van de veranderingen in de onderwijsprogramma’s. De professionalisering van al onze medewerkers wordt in zijn geheel gestructureerd door deze ontwikkelingen. Naast het onderwijs en het gebouw, zijn inmiddels ook de ondersteunende ICT-systemen vernieuwd en verbouwd. Onderwijsstructuur Aan de basis van elke opleiding ligt de kwalificatiestructuur. De inhoud van de kwalificatie bepaalt de inhoud van het onderwijs. De keuzedelen maken in de herziene kwalificatiestructuur daar een belangrijk onderdeel van uit. Het onderwijsmodel geeft richting aan hoe de inhoud van het onderwijs


wordt aangeboden. Maatwerk is in dit onderwijsprogramma belangrijk. Daarbij zoomen we in dit jaarverslag in op ons excellentieprogramma. We lichten de onderwijsstructuur aan de hand van de succesbepalende factoren toe. Vervolgens sluiten we dit onderdeel af met een uiteenzetting van de kwaliteitsborging op het GLR. Herziening kwalificatiestructuur De nieuwe kwalificatiestructuur is door het GLR in zijn geheel ingevoerd. Bij 80% van onze opleidingen zijn we in het pilotjaar (2015-2016) al gestart met de herziene kwalificatiestructuur. Alle vierjarige opleidingen zijn terug gebracht naar een driejarig traject. Dit heeft ertoe geleid dat we in 2017 voor het laatste jaar een niveau 4-opleiding in huis hadden met drie verschillende regimes:

• vierjarige opleidingstrajecten met 850 uur contacttijd op basis van de oude opleidingsdossiers; • driejarige opleidingstrajecten met 1000 uur contacttijd op basis van oude opleidingsdossiers; • driejarige opleidingstrajecten met 1000 uur contacttijd op basis van nieuwe opleidingsdossiers

(inclusief keuzedelen). Om het zicht te houden welke cohorten welk regime volgen en welke examinering daarbij past, is een groot overzichtsschema gemaakt. Daaruit blijkt dat de invoering van de herziene kwalificatiestructuur bijna is afgerond (SBF 5). Ook de administratieve afwikkeling en uitwisseling met DUO heeft inmiddels haar beslag gekregen. SBF 5: De nieuwe kwalificatiestructuur, inclusief keuzedelen en examinering, is volledig ingevoerd. In 2017 heeft bij de opleiding Mediavormgeven tweemaal een examinering plaatsgevonden: in juni van een vierjarig traject en in december van een drie-en-een-halfjarig traject. Door de duur van deze opleiding te laten verschillen, ontstond er minder druk op de stageplaatsen, de examinering en de uitstroom op de arbeidsmarkt. Door deze spreiding ontstond wel een organisatorische uitdaging, maar deze is succesvol aangegaan en volbracht. In 2017 is veel aandacht gegaan naar het herindelen en herschrijven van het onderwijs- en examenmateriaal. Omdat in 2018 ook de vorm en het moment van examineren bij een aantal opleidingen wordt aangepast, vonden in 2017 de voorbereidingen plaats. Bij de opleiding Mediavormgeven vindt in 2018 de examinering direct plaats na de stage, op basis van een portfolio en een criteriumgericht interview. Voorheen was er bij deze opleiding na de stageperiode een aantal weken gepland, waar een productexamen op school werd afgenomen. Keuzedelen Een van de grote veranderingen die de herziening van de kwalificatiestructuur met zich meebrengt, is de komst van de keuzedelen. Het GLR heeft gekozen om het keuzedelenstelsel in te zetten om studenten zich te laten profileren en verdiepen in hun gekozen opleiding. Dit gebeurt door het ontwikkelen en aanbieden van configuraties van samenhangende keuzedelen. Ruim zeventig keuzedelen zijn of worden binnenkort in het onderwijs ingezet. Het merendeel daarvan is door onze eigen medewerkers ontwikkeld. Het is een omvangrijk, complex en intensief proces gebleken. Extra tijd gaat in 2017 naar het examineren van de keuzedelen. De tweejarige opleidingen hadden hiermee al in 2016 een begin gemaakt, en in 2017 volgde een flink aantal driejarige opleidingen dit voorbeeld. Het inrichten van de interne administratieve processen en systemen die het werken met keuzedelen moeten ondersteunen, waren in 2016 nog niet geheel afgerond. Inmiddels is dit proces wel afgerond. De uitwisseling van gegevens met Duo kan plaatsvinden en de juiste diploma’s worden uitgedraaid. 2.1.2 Examinering en examencommissie De Centrale Examencommissie van het GLR is verantwoordelijk voor het borgen van de kwaliteit van de examinering en het examenproces van het GLR en legt verantwoording af aan het College van Bestuur. Het betreft zowel de landelijke centrale examens, als de kwalificerende examens als de examinering van de keuzedelen.


Taken Examencommissie De Centrale Examencommissie heeft een controlerende functie; de Centrale Examencommissie stuurt, controleert en evalueert het gehele examenproces. Specifieke taken van de Examencommissie zijn het aansturen van de vaststellingscommissie, het diplomeren van studenten, het in behandeling nemen van klachten van studenten met betrekking tot de afname van een examen, en het evalueren van het examenproces. Daarnaast is de Centrale Examencommissie verantwoordelijk voor de afname van centraal ontwikkelde examens en de vaststelling van de resultaten van centraal ontwikkelde examens. De Centrale Examencommissie is onafhankelijk van lijnverantwoordelijkheden samengesteld. Naast deze Centrale Examencommissie zijn er meerdere decentrale examencommissies opgericht, die in de onderwijsafdelingen de regie voeren op de beroepsgerichte examinering. Aandachtspunten 2017 De aandachtspunten die in 2017 veel aandacht hebben gekregen, zijn onder andere de examinering van de nieuwe dossiers, de examinering van de keuzedelen, de landelijke discussie omtrent de validering van examens. Als gevolg van nieuwe wetgeving hebben we ook de samenstelling en werkwijze van de examencommissiestructuur tegen het licht gehouden. De Examencommissie is bezorgd over het toenemende aantal examenmomenten, de compensatieregelingen en de gevolgen voor het slagen of zakken van de verschillende onderdelen. Naast taal, rekenen en het beroepsexamen dienen binnenkort ook nog de keuzedelen geëxamineerd te worden. De studenten dreigen het overzicht verder kwijt te raken. SVI Kwaliteit examinering De inspectie heeft in haar rapport over de Staat van de Instelling als volgt geconcludeerd over de kwaliteit van de examinering: ‘We schatten het risico voor de kwaliteit van de examinering in als geen tot gering. De examinering is bij alle onderzochte opleidingen voldoende. Er wordt instellingbreed voldoende gestuurd op borging van de kwaliteit van de examens en diplomering, examenprocessen zijn helder en overzichtelijk, en risico’s zijn nagenoeg geheel ondervangen.’ 2.1.3 Kwaliteitsborging Eénmaal per vier jaar stelt het GLR een strategisch beleidsplan op. Op basis van dit strategisch beleidsplan, de politieke en maatschappelijke ontwikkelingen, onderzoeksresultaten (gevraagd en ongevraagd), gesprekken met OR, Raad van Toezicht en studenten, wordt in augustus (direct voorafgaand aan het nieuwe schooljaar) het nieuwe jaarplan voor het GLR vastgesteld. Direct daaropvolgend worden de afdelingsplannen opgesteld en vindt de vertaling plaats naar de begroting voor het volgende kalenderjaar. Deze afdelingsplannen worden vervolgens tweemaal per jaar door de afdelingsdirecteur met het College van Bestuur besproken om zodoende inzicht te geven in de belangrijkste successen vanuit het jaarplan. Belemmering die een succesvolle uitvoering van het jaarplan beïnvloeden, worden vanzelfsprekend ook besproken. Projecten Uit deze jaarplannen volgen projecten die relevant zijn voor het gehele GLR. Deze projecten worden middels een daarvoor ingericht overleg (MT projecten) aangestuurd en gemonitord. Tevens is een vaste documentenstructuur ingericht voor startdocumenten, voortgangsrapportages en wijzigingsverzoeken. Sinds enige tijd loopt daar ook de cyclus van rapportages rondom het kwaliteitsplan en excellentieplan doorheen. Evaluaties Door middel van studenten- en docentenarena’s - een werkvorm die met de introductie van de leerKRACHT-methodiek is ingevoerd - geven studenten en docenten feedback op de uitvoering van de school- en afdelingsjaarplannen. Dit vormt meteen de input voor de verbeteracties die middels de leerKRACHT-methodiek worden ingezet. Daarnaast leggen leidinggevenden, in het kader van de functioneringsgesprekken, lesbezoeken af en wordt er op moduleniveau met de studenten


geëvalueerd. In 2016 is een begin gemaakt om deze evaluaties van onderwijs en onderwijsmateriaal beter te structureren en waar mogelijk te standaardiseren. In 2017 is een nieuwe elektronische leeromgeving in gebruik genomen. Deze leeromgeving is met input van docenten ontwikkeld en zorgt voor een transparante en overzichtelijke publicatie van het digitale lesmateriaal. ‘Eigen’ onderzoeken In het kader van onze ‘Plan-Do-Check-Act’-cyclus hechten we veel waarde aan evaluaties. Ook in 2017 hebben we diverse interne en externe onderzoeken laten uitvoeren. Jaarlijks (medio juni) worden alle onderzoeken in relatie met elkaar geïnterpreteerd, zodat we op basis van gerichte informatie ons onderwijs kunnen verbeteren. Denk hierbij aan:

• het medewerkerstevredenheidsonderzoek (MTO) om de vier jaar; • de JOB-enquête onder studenten elke twee jaar; • het schoolverlatersonderzoek; • de deelname aan het kwaliteitsnetwerk mbo.

Ook organiseren we inmiddels elk jaar een eigen onderzoek onder praktijkopleiders en onder studenten over de bpv. Monitoring kengetallen Om de gegevens rondom lesuitval studenten en docenten, absentie studenten, op tijd ingeleverde cijfers, uitval studenten, meldingen bij leerplicht en de invoer in het gesprekkensysteem goed te kunnen monitoren, is in 2016 de applicatie Qlikview ingericht en ingevoerd. Deze software heeft een koppeling met de onderliggende administratieve systemen en geeft een real time inzicht in alle kengetallen, die op deze wijze niet meer maandelijks gegenereerd hoeven te worden. Dit zogenaamde dashboard is onderwerp van gesprek bij de prestatie-overleggen van het College van Bestuur en de afdelingsdirecteuren (SBF1). SVI Wat is de stand van de kwaliteitsborging van de instelling? De inspectie heeft in haar rapport over de Staat van de Instelling als volgt geconcludeerd over de kwaliteitsborging: ‘We concluderen dat de kwaliteitsborging op instellingsniveau bij het Grafisch Lyceum Rotterdam voldoende is. De risico’s die de instelling ziet, komen nagenoeg overeen met de risico’s die de inspectie signaleert. Wij gaan er op basis van deze conclusie vanuit dat de instelling voldoende zicht heeft op de bestaande risico's voor de onderwijskwaliteit en in staat is deze risico’s te verhelpen.’ Daarnaast stelt de inspectie: ‘We zien geen risico’s voor de kwaliteit van het onderwijsproces, voor de tevredenheid van studenten, medewerkers en werkgevers, voor de stabiliteit van organisatie en management en voor de financiële continuïteit.’ 2.1.4 Onderwijsinhoud De inhoud van ons onderwijs wordt voor een groot deel bepaald door de kerntaken uit de kwalificaties en keuzedelen. Ook de eisen die gesteld worden aan de centrale examens voor rekenen en taal en het programma voor loopbaan en burgerschap, zijn van grote invloed. Dat neemt niet weg dat binnen die kaders er veel ruimte is voor de eigen invulling van het onderwijs, met name voor het beroepsgerichte onderwijs. Het GLR heeft als missie innovatief en actueel onderwijs. De samenwerking met de beroepspraktijk is evident en verdient veel aandacht (SBF 8). 2.1.5 Beroepspraktijkvorming (bpv/stage) De beroepspraktijkvorming (bpv) wordt sinds 1990 georganiseerd door het Stagebureau. Het Stagebureau is binnen het Grafisch Lyceum Rotterdam de afdeling die zich bezighoudt met coaching van studenten tijdens de stageperiode en met professioneel relatie- en accountmanagement. In 2017 zijn er 1.940 studenten op stage geweest, in totaal hadden we 2.136 stageplaatsen en zijn er 3.638 bedrijfsbezoeken geweest.


Op stage Studenten die aan de stageperiode in hun opleiding toe zijn, worden gekoppeld aan een stagecoördinator met bedrijfscontacten in de regio waar de student woont. Onder begeleiding van de stagecoördinator zoekt de student naar een stageplek bij een door het SBB geaccrediteerde organisatie. De studenten kunnen hierbij gebruikmaken van de lijst passende stagebedrijven, die ze van de stagecoördinator hebben gekregen tijdens de intake. Daarnaast hebben we onze eigen database met stagevacatures, die recent zijn aangemeld door relaties waar we goede ervaringen en contacten mee hebben. De stagecoördinator bezoekt de student meerdere malen per stageperiode en gaat daarbij in gesprek met de student en praktijkopleider. Ze bespreken de voortgang van de opleiding en stage, maar ook bedrijfs- en brancheontwikkelingen. Hiermee signaleren we trends en ontwikkelingen in het bedrijfsleven, die we bespreken met de afdelingsdirecteuren van de opleidingen. Twee cohorten Het schooljaar 2016-2017 was voor het Stagebureau een hectisch jaar. Van de opleiding Mediavormgeven hebben twee cohorten studenten stage gelopen, zowel de derde- als vierdejaars. Tot de herfstvakantie liepen de vierdejaars studenten stage, na de herfstvakantie zijn de derdejaars studenten gestart. Hierdoor is het aantal studenten dat stage heeft gelopen in schooljaar 2016-2017 hoger dan normaal. Enquête In het schooljaar 2016-2017 hebben we middels ROCspiegel een eigen bpv-enquête afgenomen, na afloop van de stages. Aan 1.156 studenten hebben we gevraagd om de vragenlijst in te vullen, 535 van hen gaven hier gehoor aan (46% van de onderzoeksgroep). De groep respondenten heeft de gehele stage doorlopen en kan een gefundeerd oordeel geven. De studenten waarderen de bpv-periode met een 7,6. We zijn daar bijzonder trots op, zeker gezien het feit dat dit jaar bij de opleiding Mediavormgeven dubbele cohorten op stage zijn geweest. Verbeterplan In november 2017 is het bpv-verbeterplan dat we hebben opgesteld en ingediend, goedgekeurd door MBO in Bedrijf. In juli 2017 hebben we een tussenrapport met resultaten ingeleverd en dit is beoordeeld met een voldoende. In juli 2018 wordt de eindrapportage ingeleverd. Eén van de onderdelen uit het verbeterplan is ‘het verbeteren van de match tussen student en stagebedrijf’. Hiervoor hebben we in april 2017 een Meet & Match-dag georganiseerd. Bedrijven hebben zichzelf en hun stagevacatures gepresenteerd aan de studenten op een stagemarkt. Studenten hebben middels een elevatorpitch contact gelegd met de bedrijven. Daarnaast hebben studenten hun portfolio gepresenteerd aan contactpersonen van bedrijven die daar feedback op hebben gegeven. Een aantal derdejaars studenten die op stage waren, zijn terug gekomen naar school en hebben aan groepen hun stage-ervaringen gedeeld. Input bedrijven Om goede aansluiting te houden bij het bedrijfsleven is goede programmatische aansluiting nodig. Naast het doorgeven van signalen uit het beroepenveld hebben we bedrijvenarena’s georganiseerd. Tijdens een bedrijvenarena gaan bedrijven met elkaar in gesprek en zijn docenten, stagecoördinatoren en opleidingsdirectie toehoorders. Daarna wordt er een discussie gehouden die wordt geleid door een gespreksleider. Uit de bedrijvenarena’s komen actiepunten naar voren waar de opleidingen van het Grafisch Lyceum Rotterdam mee aan het werk gaan en vertalen binnen het opleidingsprogramma van de opleiding. Zo houden we goede aansluiting bij het bedrijfsleven en intensiveren de goede relatie met de bedrijven. 2.1.6 Internationalisering Voor actueel en innovatief onderwijs, onderhoudt het GLR veel contacten met bedrijven en scholen buiten Nederland. Het GLR heeft zich niet alleen in Nederland een belangrijke plaats verworven


binnen de media- en communicatiebranche, maar ook daarbuiten. De internationale ambities van het GLR zijn erop gericht om:

• studenten een kans te bieden op de internationale arbeidsmarkt door middel van het bieden van internationale stages;

• docenten te betrekken bij de internationale ontwikkelingen op het gebied van onderwijs voor media, design en technologie;

• het GLR te profileren als dé onderwijsinstelling in Europa voor media, design en technologie door middel van het opbouwen van een internationaal netwerk.

De ontwikkelingen in onze branche gaan hard en de veranderingen op de arbeidsmarkt zijn daarmee ook groot. Dit heeft gevolgen voor het onderwijs. Het GLR is in staat de veranderingen snel op te pakken en het onderwijs daaraan aan te passen. Door de bemoeienissen van de overheid en de organisatiestructuren binnen de buitenlandse scholen, is de snelle aanpassing van het onderwijs daar vaak niet mogelijk. Steeds meer buitenlandse scholen volgen de ontwikkelingen bij het GLR dan ook op de voet. Wij zijn immers de onderwijsorganisatie die wel snel kan inspelen op veranderingen. Het GLR is een welkome samenwerkingspartner. GLR GOES IFFR Tijdens het Internationaal Filmfestival Rotterdam (IFFR) verandert Rotterdam elk jaar in een opwindende filmstad. Het 12-daagse festival biedt een zeer divers filmprogramma voor een breed publiek. Studenten van de opleidingen Redactiemedewerker en Audiovisuele media traden afgelopen jaar op als ‘GLR Young Reporters’ tijdens het festival. Het IFFR organiseert, naast het reguliere filmprogramma, een groot aantal evenementen waarbij publiek en filmmakers elkaar ontmoeten: zaalgesprekken, lezingen, debatten, talkshows en live performances. De GLR Young Reporters doken met veel enthousiasme in dit uiteenlopende programma en maakten dagelijks korte reportages van alle belevenissen.

http://www.iffr.com/glr-young-reporters Commercialpolis In 2016 hebben we het internationale project Kosmopolis afgesloten. Het succes waarmee studenten en docenten met elkaar hebben samengewerkt, was de inspiratie voor een nieuw internationaal project: Commercialpolis. Dit, door Erasmus+ gefinancierde, project ging in het voorjaar van 2017 van start. In dit project werken zeven landen met elkaar samen, waarbij we vijf keer bij elkaar komen. Tijdens deze bijeenkomsten zijn er keynote speakers en workshops, waarmee we ons verder verdiepen in verschillende facetten van storytelling in videocommercials. De studenten werken een deel van de tijd in internationale teams samen bij het maken van een commercial, terwijl de docenten lesmateriaal maken dat in de toekomst gebruikt kan worden, ook door niet deelnemende scholen. Het GLR is de initiatiefnemer en coördinator van dit project. NATIN in Suriname In 2017 hebben we een samenwerking afgerond met het NATIN, de mbo-opleiding in Suriname, en The Back Lot, een filmproductie/faciliteringsbedrijf in Paramaribo. Na onderzoek door The Back Lot bleken er wel films opgenomen te worden in Suriname, maar dat de crew alleen bestond uit mensen van buiten Suriname. Ook de hele televisie- en videowereld bestond uit niet-Surinamers of was zeer slecht van kwaliteit. De scholingsbehoefte op dit vlak was zeer groot en samen met het NATIN en The Back Lot heeft het GLR, naar ons eigen onderwijsmodel, een video-opleiding bij het NATIN opgezet. Dit project is financieel ondersteund met geld vanuit UTSN, als uitvoeringsorganisatie Twinning-faciliteiten Suriname-Nederland. Dit project dient nu als voorbeeld voor de vernieuwing van het mbo-onderwijs in Suriname. In augustus 2018 zullen de eerste geslaagden de opleiding verlaten. Stages in het buitenland De stages in het buitenland worden georganiseerd door het, al eerder benoemde, Stagebureau. Stagiairs worden daarbij begeleid door een speciale stagecoördinator Buitenland. Zij verzorgt de

http://www.iffr.com/glr-young-reporters


voorlichting aan studenten en ouders door middel van persoonlijke gesprekken, klassenbezoeken, informatiemarkt en informatieavonden voor ouders. Tijdens schooljaar 2016-2017 zijn de steden/landen binnen Europa, waar studenten stage hebben gelopen, zeer divers. Londen, Praag, Berlijn, Ierland, Polen, Spanje, Denemarken. Zes studenten hebben het iets verderop gezocht en zijn naar Australië, Nieuw-Zeeland, Singapore en Zuid-Korea geweest. Studenten die in het buitenland zijn geweest, geven zelf aan dat ze er zelfstandiger vandaan komen dan toen ze erheen gingen en dat ze meer zelfvertrouwen hebben gekregen. Ze hebben veel contacten opgedaan, veel van een andere cultuur meegekregen, ze zijn wereldser geworden. In het schooljaar 2016-2017 werden er 49 stages buiten Nederland, maar wel binnen Europa georganiseerd. Er waren zes stagiairs die buiten Europa een stage hebben gelopen. Tijdens de periode in het buitenland onderhoudt de stagecoördinator ook de contacten met de studenten en praktijkopleider via mail, Skype en Facetime. Daarnaast informeert zij de mentor over de voortgang van de student. Om de communicatie met het stagebedrijf in het buitenland zo gemakkelijk mogelijk te maken, zijn alle factsheets en stagemappen van de opleidingen vertaald in het Engels. De stagecoördinator buitenland geeft ook informatie over de Erasmus+ subsidie. Dit is een subsidie voor studenten die stagelopen in het buitenland binnen de grenzen van de Europese Unie. Hiermee krijgen ze een aanzienlijke financiële ondersteuning voor het verblijf in het buitenland. Daarnaast verzorgt zij dat alle documenten en dossiers hiervoor op orde zijn. In het kader van de Erasmus+ werkt de stagecoördinator buitenland zeer nauw samen met de Senior International Officer (SIO) die naast buitenlandse projecten, verantwoordelijk is voor de subsidieaanvraag binnen het Grafisch Lyceum Rotterdam. 2.1.7 Innovatief onderwijs De beroepen waar het GLR voor opleidt, zijn sterk aan verandering onderhevig. Als onderwijsorganisatie moeten wij snel kunnen inspelen op trends en innovaties in de beroepspraktijk. Ontwikkelingen av-sector De ontwikkelingen die wij al eerder waarnamen in de audiovisuele sector, hebben doorgezet. Het GLR ziet in de av-sector een onstuitbare ontwikkeling. Onze studenten moeten worden voorbereid op een sterk veranderende vraag vanuit de arbeidsmarkt. In 2017 is daarom de opleiding Audiovisuele vormgeving, die hoorde bij het domein van Mediavormgeven, ondergebracht bij de opleiding AV-specialist. Na een algemene introductieperiode kiest de student na 1 februari voor de specialisatie Video Design of Video Production. Een complete achtste etage op de Heer Bokelweg is voor de ontwikkelingen in de av-sector geheel vrijgemaakt en gerenoveerd. De inrichting van de lokalen vindt gefaseerd plaats. Eigen media De oprukkende audiovisuele wereld is ook terug te zien in de eigen media-uitingen van het Grafisch Lyceum Rotterdam. Steeds meer wordt er gebruik gemaakt van bewegend beeld in voorlichtingsmateriaal; een voorbeeld hiervan zijn de vlogs van een aantal studenten (GLR Insiders). In 2017 maken we ook in het kader van voorlichting en informatievoorziening tijdens de opleiding steeds meer gebruik van uitleganimaties. Het spreekt voor zich dat deze ontwikkeling voor een belangrijk deel richting geeft aan de scholingsactiviteiten van medewerkers, de investeringen in de ICT-infrastructuur en lokaalinrichting. ANIMATIE OPEN DAG Diverse studenten van de opleiding Mediavormgeven/Animatie hebben een animatie gemaakt om de open dag van het GLR aan te kondigen. De winnende animatie was van 21 december 2017 tot en met 17 januari 2018 te zien in drie Pathé-bioscopen: De Kuip, Schouwburgplein en Spuimarkt in Den Haag. De winnende animatie was van de hand van studenten Nordin Butt, Garai Vorm en Ericsson Samb.


Indeling onderwijsafdelingen Deze ontwikkelingen hebben soms ook gevolgen voor de organisatorische indeling van de opleidingen. Zo is op basis van het nieuwe dossier Mediavormgeven en de configuraties van keuzedelen waaruit studenten kunnen kiezen, een nieuwe indeling gemaakt van de onderwijsafdelingen waarin de uitvoering van het Mediavormgeven-onderwijs is georganiseerd. De student kiest direct bij de aanmelding voor de richting Visual Design of Graphic Design. Via opdrachten worden de kwaliteiten en belangstelling van de eerstejaars studenten onderzocht. Vanaf de tweede helft van het jaar vindt er, ter voorbereiding van de configuratie, een verdieping van bepaalde onderwerpen en vakgebieden plaats. De hoge verwachtingen rond de ontwikkeling van gamedesign in Nederland bleef helaas een roosje in de knop. De configuratie gamedesign is daarom inhoudelijk verruimd naar 3D Artwork. Naast Serious gaming wordt ook Aumented Reality en Virtual Reality in deze configuratie opgenomen. De verbreding komt zo beter tegemoet aan het arbeidsperspectief in deze branche. Organisatie van innovatie Innovatie is een bestaansvoorwaarde voor het Grafisch Lyceum Rotterdam om actuele en hoogwaardige onderwijsproducten aan onze studenten te kunnen aanbieden. Voor een belangrijk deel wordt de kwaliteit en daarmee het succes van onze organisatie bepaald door de professionaliteit van de medewerkers, ieder op zijn eigen terrein. Docenten door het verzorgen van kwalitatief goed onderwijs en het werken aan innovatie van het onderwijs. Onderwijsondersteunende afdelingen door het professioneel faciliteren van het onderwijs. We volgen de ontwikkelingen in de brede creatieve industrie op de voet en voeren op verschillende plekken en op verschillende manieren vernieuwingen door. De actoren die een belangrijke rol spelen bij deze innovatie - hoofddocenten, innovator en internationalisering - vallen als drie samenwerkende organisatieonderdelen onder de directe aansturing van het College van Bestuur. Hoofddocenten Binnen het GLR houden inmiddels vier ‘hoofddocenten’ zich bezig met de ontwikkelingen in de markt en de vertaling hiervan naar een inhoudelijk relevante opleiding. Eigen onderzoek ligt vaak aan de basis van deze vertaling. Nieuwe opleidingen worden vervolgens met SBB ontwikkeld, zodat er ook landelijk draagvlak bestaat voor de gekozen ontwikkeling. Gezien het toenemende belang van de innovatie is de groep van hoofddocenten dit jaar met één persoon uitgebreid. Innovator In de creatieve industrie, de branche waar het GLR zich op richt, gaan de ontwikkelingen op technologisch gebied snel. Om de ontwikkelingen nauwlettend in de gaten te houden, heeft het GLR een fulltime innovatiemedewerker in dienst. Hij geeft aan op welke onderwerpen oriëntatie of verdieping voor docenten gewenst is. Tevens werkt hij aan goede relaties met belangrijke spelers (soft- en hardware) in de markt en organiseert en begeleidt hij studiereizen naar vooraanstaande evenementen, zoals de Game Developers Conference in San Francisco en de NAB in Las Vegas. In 2017 waren de activiteiten van de hoofddocenten en de innovator voor een groot deel gericht op de projecten AV in Motion, Media System Engineer en Digital Signage. Door de samenwerking vindt er een actieve koppeling van technische ontwikkelingen, aanschaf van goederen en diensten en onderwijskundig lesmateriaal voor zowel de kwalificatie als de keuzedelen op gebied van ICT, Media en Audiovisueel design. Av in Motion In het project AV in Motion is onderzoek gedaan naar storytelling en de toepassing van de audiovisuele techniek daarbij. Het resulteerde in lesmateriaal voor de studierichting Video Design en een hightech editing lokaal op de achtste etage. Dit lokaal speelt in op de nieuwste technologieën op gebied van AV, waaronder 4K camera en beeldscherm, 360° camera, colorgrading, creatieve workflow, storytelling, software en geluid.


Media System Engineer Het lokaal voor Media System Engineer (MSE) is gebouwd om het keuzedeel MSE – dat wordt gegeven in de opleiding Mediatechnologie/Netwerk- en mediabeheer - in de praktijk te kunnen uitvoeren. Het bestaat uit een aantal zones, waarbinnen de student met de verschillende technologieën kan oefenen en het zich zo eigen maken. Differentiatie in interesse is daardoor mogelijk. De zones concentreren zich rond de onderwerpen:

• systeemintegratie (bijvoorbeeld corporate (board)rooms); • multiscreen, projectie en videomapping; • optimalisatie in werkplekbeheer (bijvoorbeeld het volledig inrichten, configureren en

optimaliseren van een editing werkplek); • live regie (inbouwen, installeren en configureren); • inrichten en configureren van een virtual set; • allerhande technologieën aangaande videoroutering, ingesten, opslag en archiveren; • audio- en videotransport over IT-infrastructuur (bedraad en draadloos).

In 2017 zijn we in contact gekomen met een voor ons nieuwe branche: de jachtbouw. Hier blijkt voor de media system engineer een zeer interessante arbeidsmarkt te zijn. Zeker in het hogere segment willen eigenaren van ‘custom built’ jachten als eerste investeren in nieuwe technologieën, waaronder de audiovisuele. De Nederlandse maritieme technologie staat internationaal hoog aangeschreven. In 2018 verkennen we deze markt verder en gaan we samenwerkingsverbanden aan. Digitale Signage Door de opkomst van narrowcasting - en de daarmee samenhangende technologie, contentontwerp en marketing – hebben de hoofddocenten uitgebreid onderzoek hiernaar gedaan, in samenwerking met de branche. Waar moeten wij als GLR op inspelen op het gebied van digitale signage? Moeten we denken aan een nieuwe opleiding of nemen we digital signage in het bestaande kwalificaties op? We zijn nog niet uit dit vraagstuk. 2.1.8 Onderwijsmodel In 2013 is gestart met het vormgeven van een nieuw onderwijsmodel. Dit heeft geresulteerd in een veelvoud van documenten, schema’s en infographics. In 2017 is het onderwijsmodel integraal uitgeschreven en geëvalueerd met het managementteam (SBF 4). Uit deze evaluaties is een aantal acties voortgekomen. Zo is er meer aandacht gekomen voor het beter benoemen en spreiden van de cijfermomenten. Ook is er de wens om de studentenarena’s nog meer gestructureerd te laten plaatsvinden. In 2018 volgt nog een aantal acties, zoals het vergroten van de capaciteit om zelfstandig te kunnen werken en het verder ontwikkelen van een jaarrooster. Feedback Een belangrijk element in het onderwijsmodel is het geven en ontvangen van feedback. Eerder hebben docenten trainingen gevolgd waarbij het ging om het geven van feedback aan studenten. In 2017 hebben alle onderwijsgevende medewerkers een training gevolgd over collegiale feedback geven. Leerlijnen Bij de (beperkte) aanpassing van het onderwijsmodel 2017 is de structuur van de leerlijnen opgenomen in het model. Deze structuur heeft in 2016 zijn intrede gedaan en was in het onderwijsmodel nog niet verwerkt; het curriculum bestaat uit verschillende samenhangende leerlijnen. Er zijn praktijkgestuurde leerlijnen, waarin integrale beroepsopdrachten worden uitgevoerd. Deze opdrachten ‘sturen’ de kennisgestuurde leerlijnen, waarin kennis, vaardigheden en methodieken worden getraind. Deze leerlijn is ondersteunend aan de praktijkgestuurde leerlijn. Daarnaast is er een algemeen vormende leerlijn, waarin rekenen, taal, loopbaan en burgerschap aangeboden wordt. Tenslotte is er de studentgestuurde leerlijn. Dit is een door de student samengesteld pakket waarmee hij kleur aan zijn eigen opleiding geeft. Deze leerlijn wordt bij het punt ‘zelfsturing‘ verder uitgewerkt.


Verhouding tussen leerlijnen De samenhang tussen de leerlijnen zorgt ervoor dat de vereiste werkprocessen van de kwalificatie behaald worden en bereidt de student voor de arbeidsmarkt of vervolgonderwijs. De verhouding tussen de leerlijnen verandert in de loop van de studie. De kennisgestuurde leerlijn en de algemeen vormende leerlijnen nemen af, en de praktijkgestuurde leerlijn neemt verhoudingsgewijs toe. De opdrachten binnen de leerlijnen zijn aan het begin van de opleiding eenvoudig en worden stapsgewijs begeleid. Naarmate de opleiding vordert, neemt de complexiteit van de opdrachten toe en worden de opdrachten meer zelfstandig uitgevoerd. De afsluiting van de leerlijnen vindt plaats via toetsen en een aantal proeven van bekwaamheid, die op verschillende momenten in de opleiding op school plaatsvinden. Leeromgeving Al het onderwijs vindt plaats in adequaat ingerichte leeromgeving die aansluiten bij de mix van werkvormen (blended learning) die docenten toepassen. In de nabijheid van het leslokaal zijn bovendien voldoende samenwerken stilte plekken. 2.1.9 Excellentieprogramma Eén van de uitgangspunten van het onderwijsmodel is om meer ruimte te creëren voor maatwerk. Maatwerk voor de student die extra ondersteuning nodig heeft én maatwerk voor de student die meer aankan dan het standaardprogramma. De instroom van onze studentenpopulatie is dermate gedifferentieerd dat het standaardprogramma niet meer voor alle vragen een antwoord kan bieden. Maar ook de studenten die op een aspect meer ondersteuning nodig hebben (bijv. rekenen) kunnen op een ander aspect juist excelleren. Structuur in excellentieaanbod Binnen het GLR is altijd al aandacht geweest voor studenten die boven het reguliere programma kunnen uitstijgen. Gestimuleerd door de kwaliteitsafspraken tussen het ministerie van OCW en de MBO Raad, krijgt dit excellentieaanbod meer structuur. In de cultuur van het GLR heeft het streven naar excellentie onbewust altijd een prominente plaats ingenomen en er is dan ook al geruime tijd sprake van een duurzame excellentiecultuur. Aangezien we met de modernste media en deskundige docenten, modern en actueel onderwijs verzorgen, geldt voor alle studenten die met een diploma van het GLR komen, dat zij een streepje voor hebben op de arbeidsmarkt of in het vervolgonderwijs. Deze excellentiecultuur is echter nooit als zodanig benoemd, maar maakt integraal deel uit van de GLR-cultuur. BORIS LAMMERTSE WINT NK ADOBE 2017 Op 23 mei vond het eerste NK Adobe Certified Associate plaats op het Grafisch Lyceum Rotterdam. Acht enthousiaste GLR-studenten gingen de strijd met elkaar aan met het maken van een Adobe-examen, dat bestond uit het ontwerpen van een poster. De resultaten werden beoordeeld door een vakjury. GLR-student Boris Lammertse maakte de meeste indruk en ging er met de eerste prijs vandoor. Boris mag zich een jaar lang Nederlands Kampioen Adobe Certified Associate noemen. Deze eerste editie van het NK Adobe Certified Associate was exclusief voor GLR-studenten. Het is de bedoeling dat volgend jaar ook studenten van andere scholen deelnemen. Deelnemers moeten al een ACA-examen Photoshop, Illustrator of InDesign hebben gehaald en een digitaal portfolio hebben. Het GLR organiseerde dit NK in samenwerking met Slim en Certiport. Breed aanbod Het excellentieprogramma gaat er vanuit dat er voor alle studenten ruimte moet zijn om te excelleren. Talent kan zich bij elke studenten op een ander aspect manifesteren en een breed aanbod is daarom gewenst. Alle studenten krijgen de mogelijkheid om zich bovenop het basiscurriculum op onderdelen te onderscheiden. In de praktijk verwachten wij dat niet meer dan 15% van de studenten ook daadwerkelijk in aanmerking komt voor deelname aan het excellentieaanbod.


GLR XL Uit gesprekken met het hbo en vertegenwoordigers van het beroepenveld blijkt dat de excellente student, naast direct toepasbare vakkennis, vooral beschikt over kenmerken en vaardigheden als nieuwsgierigheid, omgang met werkdruk, in staat tot kritische zelfreflectie, communicatieve vaardigheden. Bij de selectie voor het GLR XL-programma en het daaropvolgende aanbod wordt aangesloten bij deze kenmerken. Gezien de veranderende omstandigheden, zoals de introductie van de 1000 uur contacttijd, driejarige leertrajecten en verzwaarde taal- en rekeneisen, is het wel de vraag of er praktisch gezien voldoende tijd en ruimte overblijft om aan excellentie te besteden. Het streven is dat in 2018 15% van onze niveau 4-studenten tijdens hun opleiding deelneemt aan een onderdeel van het GLR XL-excellentieprogramma. Het gaat dan om 150 studenten per cohort. In de driejarige onderwijsprogramma’s voor de niveau 4-opleidingen zal vooral het basiscurriculum op basis van de kwalificatiestructuur opgenomen zijn. De onderdelen waarmee studenten in het verleden extra waarde aan het GLR-diploma konden toevoegen, maken nu deel uit van het excellentieprogramma. Deze onderdelen gaan we herkenbaar en als verzwaring van het reguliere programma aanbieden. In de nieuwe excellentieaanpak, waarin onderdelen van het bestaande aanbod en nieuwe onderdelen bij elkaar worden gebracht, worden drie uitgangspunten onderscheiden:

1. Herkennen Het vaste curriculum biedt studenten in de toekomst de gelegenheid om te laten zien dat hij/zij meer aankan dan de gemiddelde student. Dit blijkt tijdens het reguliere onderwijs uit tempo, werkwijze, vaardigheden, creativiteit en de behaalde resultaten. Daarnaast wordt gekeken naar nieuwsgierigheid, omgang met werkdruk, kritische zelfreflectie en de communicatieve vaardigheden van de student. Voor studenten die in aanmerking komen voor verdiepen en verbreden, is in het eerste jaar een aanbod beschikbaar binnen het reguliere onderwijs. 2. Faciliteren Het GLR XL-aanbod biedt vervolgens de mogelijkheid om te verdiepen en te verbreden. Naar verwachting is dit voor 15% van de studenten aan de orde. 3. Waarderen Het resultaat van de excellentie-activiteiten kan een plaats krijgen in het examenportfolio. Daarnaast wordt een GLR XL-award geïntroduceerd en worden de excellentie-activiteiten vermeld op een overzicht/bijlage bij het diploma.

Excellentie kun je bepalen als scherp en duidelijk is wat het basis curriculum precies inhoudt. Als gevolg van de ontwikkelingen van het keuzedelenstelstel zitten we midden in de lastige afweging welke programmaonderdelen, op basis van het nieuwe kwalificatiedossier, deel uitmaken van het basis curriculum, welke deel uitmaken van het keuzegedeelte waar we ook zelf veel keuzedelen voor ontwikkelen, en wat er vervolgens deel uitmaakt van het schooleigen keuzedeel dat bij Mediavormgeven gebruikt gaat worden. Uiteindelijk leidde dit tot de vraag: wat hoort thuis in een excellentieprogramma, ofwel: wat is normaal en wat is bijzonder? Deze vraag was lastig te beantwoorden. Inmiddels is het aanbod van de keuzedelen per opleiding vastgesteld. Aansluitend hierop is ook bij alle opleidingen een keuze gemaakt voor excellentie onderdelen. Er is inmiddels sprake van een succesvol excellentietraject waarin ook steeds meer getracht wordt om innovaties in de markt middels kortlopende pilots met goede studenten uit te proberen en zo na te gaan of bepaalde ontwikkelingen een plaats in het vaste curriculum “verdienen”. In 2018 krijgt vooral het opleiding overstijgende samenwerken van studenten extra aandacht.


Voorbeelden excellentie Enkele voorbeelden van excellentieonderwijs op het GLR:

• de GLR Summerschool, die in 2016 en 2017 succesvol is uitgevoerd en in 2018 wordt herhaald;

• de Skills-wedstrijden, die zowel op het vmbo als het mbo worden uitgevoerd. In 2017 deden op mbo-niveau voor twee beroepsrichtingen studenten mee aan de finale;

• de certificering van studenten, die met 150 studenten een fors hogere deelname had dan voorzien;

• de uitvoering van het extra programma voor studenten die willen doorstromen naar de Willem de Kooning Academie (WDKA) in Rotterdam: 40 studenten per jaar;

• het Bridging-programma waarbij studenten kunnen doorstromen naar Britse universiteiten; in 2017 deden hieraan 12 studenten mee.

Al met al wordt de doelstelling om in 2018 15% van de studenten deel te laten nemen aan het excellentie-aanbod ruimschoots gehaald. SKILLS THE FINALS Van 16 tot en met 18 maart 2017 stond de RAI Amsterdam in het teken van Skills The Finals: de Nationale Kampioenschappen voor het vmbo en mbo. Tijdens Skills The Finals strijden vmbo’ers en mbo’ers om nationaal kampioen te worden in hun vakgebied. Het Grafisch Lyceum Rotterdam stond met drie mbo-studenten én een vmbo-team in de finale van het vakgebied media & vormgeving. Met succes: het vmbo-team van het GLR ging er met de winst vandoor. In de mbo-wedstrijden streden Sonia Nusselder en Elaine Heijboer, studenten Interaction Design, in de categorie Webdesign. Zij eindigden respectievelijk op de vierde en de vijfde plek. In de categorie Grafisch vormgeven streed Geeske Boudestein, student Corporate Design, tegen deelnemers van andere scholen. Zij eindigde op de vijfde plaats. GLR Summerschool Na het geslaagde GLR Summerschool-experiment in 2016 kon het GLR niet anders dan de Summerschool in 2017 opnieuw aan te bieden. Uit de selectie kwamen 26 deelnemers. Van de twee partnerscholen in Zwitserland kwamen 23 deelnemers. Samen met twee “wildcards” voor studenten van onze partnerschool in Lissabon, telde de GLR Summerschool in het verslagjaar 51 deelnemers. De deelnemers van het GLR betaalden slechts € 75,- en de deelnemers uit Zwitserland betaalden slechts de daadwerkelijk gemaakte kosten, zonder de salariskosten van de docenten, te weten € 750,- De twee wildcards waren bedoeld om studenten van onze partnerschool in Lissabon, die zelf nooit in staat zouden zijn een internationale ervaring te bekostigen, in de gelegenheid te stellen toch mee te doen in een internationaal project. Daarnaast hebben deze wildcards ervoor gezorgd dat de band met onze Portugese partners flink is versterkt en andere cultuurinvloeden mee deden met de Summerschool. TOFFE TEGELS Tijdens de tweedejaars excursie naar Lissabon hebben 48 studenten Mediavormgeven in de Portugese zon een mega-design gemaakt. Elke student kreeg twee vierkante beeldvlakken waar de maatvoering voor een doorlopend patroon op aangegeven was. Het was even rekenen en opletten, maar door het spiegelen en omklappen van de beelden én het consequent doorvoeren van de maten, heeft dit geleid tot een waanzinnig ontwerp, met groots effect! 2.1.10 Onderwijssucces Een student is succesvol wanneer hij of zij, binnen een gesteld termijn, het gewenste diploma behaalt. De opleiding moet daarvoor goed aansluiten bij de kwaliteiten van de student. Het onderwijs wordt professioneel gegeven en wanneer er hobbels op de leerroute van de student ontstaan, wordt deze student begeleid om die goed te nemen. Om het studiesucces in 2017 te vergroten zijn de volgende aandachtspunten benoemd in de A3: het professioneel pedagogisch didactisch handelen (SBF 2);de visie op zorg; LOB (SBF 6); en Rendementen (SBF 1).


2.1.11 Pedagogisch en didactisch handelen Nadat we de afgelopen jaren veel aandacht hebben besteed aan de huisvesting en de structuur van de opleidingen, ging het dit jaar weer meer over de onderwijspraktijk zélf. Het bewust pedagogisch en didactisch handelen is een belangrijk gespreksthema in 2017. Het gewenste pedagogisch en didactisch handelen is beschreven en het maakt integraal onderdeel uit van het professioneel handelen van onze medewerkers. Van de medewerkers wordt verwacht dat dit handelen goed op orde is. Waar extra scholing nodig werd geacht, is deze ook gegeven; op de afdelingen Mediatechnologie en Podium- en evenemententechniek volgden de docenten een training waarbij de vijf rollen van de leraar het uitgangspunt vormden. De training werd direct in de onderwijspraktijk toegepast. Ook het managementteam zélf volgt een training op gebied van pedagogische tact en leiderschap. MAKE-A-THON In juni organiseerde de afdeling Mediatechnologie de Make-a-Thon. De Make-a-Thon is een wedstrijd waarin studenten drie dagen en twee nachten, maar liefst 72 uur lang, non-stop in teamverband werken aan een technische media-uiting. Het event is een mooie samenwerking tussen de twee studierichtingen van Mediatechnologie: Applicatie- en mediaontwikkelaar en Netwerk- en mediabeheerder. De tweedejaars studenten konden zich vrijwillig aanmelden voor dit event. Vijftig studenten gingen de uitdaging aan en werkten in teamverband dag en nacht aan hun media-uiting. 2.1.12 LOB Een student wordt niet alleen opgeleid voor een beroep of een vervolgopleiding, maar ook klaargestoomd voor de maatschappij. Belangrijk is dat hij zelfstandig keuzes leert maken. Wie ben ik? Wat kan ik? Wat wil ik? Waar kan ik dat? Wie en wat zet ik in om dat te bereiken? Dat zijn de centrale vragen waar een antwoord op gevonden moet worden. Zelfreflectie en leren leren zijn daarbij belangrijke competenties. Deze onderwerpen hebben altijd een plaats gehad binnen de onderwijsprogramma’s, maar het LOB-project heeft tot doel om hier meer samenhang in te brengen en een vergelijkbare werkwijze voor de hele school te ontwikkelen die aansluit op de ontwikkelingen in het VO en HBO. De oriëntatie op het toekomstig beroep en werkveld draagt ertoe bij dat studenten de juiste keuzes maken voor een passende (vervolg)studie- en beroep. Bedrijfsbezoeken, stages, beroepsopdrachten etc. kunnen een onderdeel zijn van deze oriëntatie. Het LOB is een onderdeel van de kwalificatie en diplomering en behoort daarom een herkenbare plek in het reguliere onderwijscurriculum te hebben. In 2017 is een visiedocument geschreven en onderzoek gedaan en de evaluatie ervan gepresenteerd. De mentortaken worden uitgebreid met die van LOB-er en de mentoruren die in de eerste helft van het schooljaar gegeven worden, worden halverwege het jaar verruild voor LOB-uren. In het tweede en derde laarjaar loopt het LOB-traject verder door. FRAME THE ARTIST 2017 In opdracht van Showroom MAMA en de culturele instelling TENT gingen AV-studenten van het Grafisch Lyceum Rotterdam bij Rotterdamse kunstenaars en vormgevers op atelierbezoek om van hen film- en fotografieportretten te maken. De opleiding Mediamanagement organiseerde de première-avond van alle films. Alle resultaten waren twee dagen lang te bewonderen in TENT. 2.1.13 Van zorg naar begeleiding De studentenpopulatie van het GLR wordt steeds gevarieerder en de vragen aan de zorg nemen toe. Het gaat dan om studievaardigheden zoals plannen, maar ook om sociaal emotionele problematiek die belemmeringen voor succesvolle studieverloop vormen. Er is een daarom de tendens om steeds meer te spreken van ondersteuning in plaats van zorg. Om studenten optimaal te ondersteunen tijdens hun opleiding, heeft het GLR de volgende drie niveaus van begeleiding (SBF6).


De eerstelijns begeleiding: • de docent, die de deelnemer begeleidt in het leerproces ten aanzien van kennis,

vaardigheden en houding op zijn eigen (specifieke) vakgebied (gericht op de beroepspraktijk); • de mentor, die tevens de studieloopbaanbegeleiding uitvoert. De mentor richt hierbij zijn

begeleiding op de loopbaan van de student. Hij helpt studenten bij het reflecteren op hun ontwikkelingsproces richting toekomstig beroep en (vervolg)studie. Daarnaast worden de studenten voorbereid op de fase na het GLR door in het tweede en vierde jaar een set van activiteiten aan te bieden waar zij zich voor kunnen inschrijven, waaronder voorlichtingen van hbo-instellingen over vervolgopleidingen;

• de stagecoördinator, die het (leer)proces bewaakt tijdens de stage. Wanneer de problemen de deskundigheid van de begeleiders uit de eerste lijn te boven gaan, kan hulp ingeroepen worden op het tweede of derde niveau. De tweedelijnsbegeleiding ofwel additionele ondersteuning:

• het Pedagogisch Advies Bureau (PAB); • het Keuze Advies Bureau (KAB); • de vertrouwenspersoon.

Pedagogisch Advies Bureau (PAB) Studenten met persoonlijke problemen, kunnen terecht bij het Pedagogisch Advies Bureau (PAB) van het GLR. Het PAB kan ingezet worden van het moment van de aanmelding tot aan uitstroom. De medewerkers van het PAB houden zich onder meer bezig met het onderhouden van de externe partijen en het communiceren van hun bevindingen met de mentoren. Ook schrijven en evalueren zij de bijlage bij de onderwijsovereenkomst en bewaken ze de voortgang van de begeleiding van studenten. In 2017 is een start gemaakt met het ontwikkelen van en experimenteren met een meer algemene methodiek op GLR-niveau. We streven naar een meer uniforme aanpak in de ondersteuning van studenten. Hierin heeft PAB een adviserende en stimulerende rol. De gespecialiseerde onderwijsassistenten houden zich onder meer bezig met het begeleiden van studenten met plannings- en taakaanpakproblemen. Het PAB is nauw betrokken bij de gespecialiseerde intake van studenten. Studenten doorlopen deze intakeprocedure als er aanwijzingen zijn voor problematiek die het studieverloop kunnen belemmeren. Hieruit volgt een advies aan de afdelingsdirecteur van de opleiding waar de student zich voor heeft aangemeld. In het schooljaar 2016-2017 was er 148 maal sprake van een gespecialiseerde intake. Bureau onderwijs en ontwikkeling verzorgde daarnaast nog eens 66 gespecialiseerde intakes. Het GLR had in het schooljaar 2016-2017 257 studenten met een ondersteuningsbehoefte. Het aantal studenten met een ondersteuningsbehoefte loopt op. Al enkele jaren biedt het GLR trainingen aan buiten het reguliere curriculum. Het aanbod bestaat inmiddels uit: Minder piekeren!, Beter slapen!, Mindfullness, Stressless, Get organised!, Agressie de baas! (in onderdelen), Uit de dip! en Met Lef! Keuze Advies Bureau (KAB) Bij een verkeerde studiekeuze kan de student bij het Keuze Advies Bureau (KAB) een interesse- of een beroepskeuzetest maken, waaruit een studieadvies voortvloeit. Ook ondersteunt het KAB bij vragen rondom studiefinanciering. In 2017 deden ruim 324 studenten een beroep op het KAB voor begeleiding. Voor het merendeel betreft het studenten (ruim 80%) die begeleiding willen bij hun schoolloopbaan. Redenen zijn veelal een verkeerde studiekeuze of gebrek aan motivatie en/of inzet. Het aantal loopbaangesprekken voor doorstroom naar het hbo is in 2017 gelijk gebleven (31 studenten, 12%).


Beroepskeuzeonderzoek In totaal zijn in 2017 37 studenten door KAB getest in de vorm van een volledig beroepskeuzeonderzoek. Elf studenten deden uitsluitend de Icares Interessetest. Aan de Q-klas werd een klassikale interessetest afgenomen (circa 30 studenten). Gemiddeld bedraagt de totaaltijd die aan een student wordt besteed voor de intake, testafname, evaluatie en rapportage 3,5 klokuren. In de meeste gevallen is er op grond van de rapportage nog (telefonisch) contact met de ouders van de student. Structureel is er contact met ouders van minderjarige en dus leerplichtige studenten. Er is een grote behoefte aan het evalueren van de testresultaten (in bijzijn van de ouders). Studiefinanciering Opvallend is het aantal studenten dat komt voor ondersteuning bij de studiefinanciering. Het KAB is gespecialiseerd en gevolmachtigd tot het begeleiden van aanvragen voor met name studiefinanciering in buitengewone situaties. In de meeste gevallen gaat het hierbij om een verzoek aan DUO om een ouderlijk inkomen op te laten vragen via de Belastingdienst, dan wel een ouderlijk inkomen geheel buiten beschouwing te laten bij de aanvraag van Studiefinanciering – Aanvullende Beurs. In totaal werden 52 aanvragen begeleid. In een aantal gevallen moesten aanvullende verklaringen worden verstrekt. Voor zover bekend zijn alle gevoerde procedures succesvol geweest en kregen studenten in voorkomende gevallen, naast een maandelijkse aanvullende beurs, tevens een uitbetaling met terugwerkende kracht tot het moment waarop zij formeel recht hadden op de aanvullende studiefinanciering. Vertrouwenspersonen Het GLR heeft twee vertrouwenspersonen, die zorgen voor eerste opvang en begeleiding als een student in aanraking is geweest met seksuele intimidatie, discriminatie, pesten, onheuse bejegening, agressie en/of geweld. De vertrouwenspersoon zoekt samen met de student naar oplossingen, geeft ondersteuning en advies. Ook biedt de vertrouwenspersoon begeleiding door de klachtenprocedure naar een (eventueel) proces toe. De derdelijnsbegeleiding ofwel externe zorg: Wanneer de vraag van de deelnemer niet in de tweede lijn kan worden opgelost, zal het GLR expertise moeten inroepen van externe hulpverlenende instanties. Het PAB heeft een uitgebreid netwerk buiten de school, het onderhouden en uitbreiden van dit netwerk kost veel tijd en inspanning. 2.1.14 Rendementen Pedagogiek, didactiek en zorg zijn belangrijke pijlers van het onderwijssucces en hangen nauw met elkaar samen. Het onderwijssucces van alle studenten samen zie je terug in het rendement: het aantal studenten dat met een diploma het GLR verlaat. Deze rendementen blijven bij enkele opleidingen binnen de school achter bij de gestelde doelen. Er zijn acties in gang gezet om deze op peil te brengen (SBF1). De eerste resultaten van deze acties zijn zichtbaar in enigszins oplopende rendementen. Met een jaarresultaat van 72 % en een diplomaresultaat van 71,9 % scoren we iets hoger dan in voorgaande jaren. APPLAUS VOOR POPPODIUM Studenten van diverse onderwijsafdelingen organiseerden een aantal dinsdagavonden in november 2017 met elkaar een succesvol concert onder de titel ‘Poppodium’. Met een livestream op Facebook konden mensen thuis meegenieten. En dat deden ze, getuige de reacties als ‘Ook applaus vanuit de woonkamer’ en ‘Goed gedaan studenten van het GLR Voor ’! #trots

productie, Geluidstechniek, Lichttechniek, -het project Poppodium hebben de studenten van de opleidingen AVPodiumtechniek, Mediatechnologie en Mediamanagement de handen ineen geslagen. De Mediamanagers leidden het project

en evenementechniek zorgden uiteraard -rondom de concerten goed verliep. De studenten van Podium en zorgden dat allesstudenten filmden de concerten en de Mediatechnologen zorgden ervoor dat alles -voor het podium, het licht en geluid. De AV

live werd gestreamd op internet.


2.1.15 Voortijdig schoolverlaten (vsv) Het Grafisch Lyceum Rotterdam heeft al jaren een stabiel percentage voortijdig schoolverlaters. Voor het jaar 2016-2017 komt het percentage nieuwe vsv-ers, evenals vorig jaar, uit op 4%. De aan- en afwezigheid van studenten wordt ieder lesuur door de docent ingevoerd in de ‘informatieportal’. Zo kunnen we real-time zien welke studenten niet aanwezig zijn op school en of deze afwezigheid geoorloofd is. De medewerkers van Bureau Absentie (twee fte) bellen de studenten die niet aanwezig zijn en registreren in de informatieportal wat er aan de hand is. De mentor en de afdelingsdirecteur ondernemen daarop actie. Bij een te hoog verzuimpercentage, melden we dat op de voor die student relevante plek: de leerplichtambtenaar van de gemeente, het Regionaal Meld- en Coördinatiepunt (RMC) of de DUO IB-groep. Bureau Absentie coördineert ook het uitschrijven van studenten, met de daarbij behorende meldingen. Ondanks deze acties, zien we dat de opbrengsten en resultaten van de vsv niet verder verbeteren. Daarom hebben we in 2017 extra ingezet op de volgende punten:

• Er zijn organisatorische aanpassingen gedaan. Afdelingen die zich bezighouden met inschrijving, zoals Bureau Studiezaken, zorg, absentie en examinering zijn ondergebracht onder een directeur Onderwijsorganisatie. Het betreft een nieuwe functie. Door deze bureaus aan elkaar te verbinden, verwachten we effectiever op de zorgvraag van studenten te kunnen inspelen (zie ook het hoofdstuk Organisatie).

• De voorlichting wordt meer met videofilmpjes ondersteund en de intake-activiteiten zijn met een extra voorlichting op de gewenste onderwijsafdeling uitgebreid. Ook in de introductieweken wordt er hard gewerkt om een reëel opleidingsbeeld neer te zetten. Hierdoor hopen we dat de aankomende studenten een realistischer beeld krijgen van de opleiding en het beroep, waardoor minder uitval zal ontstaan. Het hele proces van intakeactiviteiten is gedigitaliseerd. De aspirant student kan zelf de intake-afspraken inplannen.

• Er hebben informatiebijeenkomsten over de rendementen en het vsv met het managementteam plaatsgevonden. Per opleiding zijn er met de afdelingsdirectie meerjaren rendementsafspraken. Ook zijn de daarbij behorende acties en resultaten besproken met het College van Bestuur.

Een voorbeeld van die acties is het aangescherpte beleid en de nieuwe procedures bij het aanvragen van bijzonder verlof en de verantwoording van te laat komen en verzuim van studenten. Uit data gedreven onderzoek dat wij hebben laten uitvoeren (onderzoek: The Next School), blijkt dat veel absentie in de les een duidelijk negatief effect heeft op het studieresultaat. Dat is een bevestiging van wat we eigenlijk al wisten. Er is in 2017 daarom nog eens extra ingezet op de aanwezigheid van de student. Het nieuwe absentie- en verzuimbeleid is bij alle afdelingen van het mbo ingezet en draagt zo bij aan de eenduidige werkprocessen op het GLR. Het personeel van de onderwijsorganisatie en Bureau absentie in het bijzonder, is nauw betrokken bij de verzuimaanpak. Bureau absentie wijst de studenten en ouders de juiste weg hoe te handelen bij verzuim. 2.1.16 Onderwijsondersteuning Het geven van onderwijs is de kern van onze activiteiten. Dit onderwijs wordt zo goed mogelijk gefaciliteerd met goed uitgeruste leslokalen, ICT-systemen en een goede onderwijsorganisatie (SBF 3). Na de renovatie is in 2017 het interieur aangepakt. Alle meubels in de leslokalen en werkruimtes van het onderwijzend en onderwijsondersteunend personeel is vervangen. Er is gestreefd naar uniformiteit waarbij er rekening is gehouden naar de verschillende kleuren van het interieur. Een groot aantal lokalen is uitgerust met nieuwe projectieschermen en beamers. De achtste etage is gerenoveerd en ingericht met de nieuwste audiovisuele apparatuur en op de eerste etage is het MSE-lokaal gereed gekomen.


GLR SERIOUS REQUEST 2017 Studenten van het Grafisch Lyceum Rotterdam organiseerden in december 2017 hun eigen versie van Serious Request. Met een ‘glazen’ huis, interviews en livemuziek zamelden zij geld in voor het goede doel. Tijdens de uitzendingen werden gasten geïnterviewd en was er elke dag een liveoptreden in de centrale hal van de school. Naast de radioshows maakten de studenten van GLR Serious Request ook verschillende beeldreportages. Deze werden uitgezonden op de tv-schermen in de school en via de website. De studenten haalden met het project een mooi bedrag op van €840,- op voor het goede doel. Het is een traditie geworden om als school mee te doen aan Serious Request. Het is een schoolbreed project waar studenten uit diverse opleidingen aan meedoen. Dit jaar werkten de studenten van de opleidingen Redactiemedewerker, Audiovisuele media, Mediatechnologie, Podium- en evenemententechniek en Ruimtelijke vormgeving samen om er een groot succes van te maken. Hardware Het GLR heeft er tot nu toe steeds voor gekozen om geen verplichte aanschaf van hardware aan de studenten op te dringen. Het is en blijft mogelijk om een studie op het GLR te volgen zonder dat een student daartoe zelf hoeft te investeren in een dure computer. Openingstijden Om nog beter gebruik te kunnen laten maken van de aanwezige infrastructuur op het GLR, zijn in 2016 de openingstijden van het schoolgebouw verruimd. Gedurende vier avonden per week en in de meeste schoolvakanties is het nu voor studenten mogelijk om op school door te werken. In de avonden tot 20.00 uur en in de vakanties van 9.00 tot 17.00 uur. Door deze ruimere openingstijden sluiten we aan bij ontwikkelingen in de arbeidsmarkt waar de 9-tot-5-cultuur verdwijnt en creëren we de omstandigheden om extra ondersteuning en excellentieonderwijs buiten de reguliere lestijd te programmeren. Studenten kunnen met behulp van de GLR-faciliteiten doorwerken aan opdrachten en hoeven niet zelf te investeren in een computer. ICT Het GLR heeft van oudsher gekozen om haar eigen administratieve systemen te ontwerpen en te bouwen. Uiteindelijk heeft dat geleid tot een gedetailleerde en strakke beheersing van het plannings- en control-proces. Met bijvoorbeeld als resultaat dat het roosterproces tot een lokaalbezetting van 90% leidt. Gezien de continuïteit, stabiliteit en de aanstaande veranderingen in de uitwisseling van gegevens met DUO kwam de ‘make or buy’-beslissing in 2014 weer om de hoek kijken. We hebben uitgebreid onderzoek gedaan om na te gaan of we een applicatie voor de studentenadministratie konden inkopen. Uiteindelijk heeft dat geen oplossing opgeleverd die aan onze wensen kon voldoen en is besloten om deze administratie zelf opnieuw te ontwikkelen, te maken en te onderhouden. Inmiddels is de uitwisseling met BRON succesvol gerealiseerd en ook het uitwisselen met DUO van de informatie over de door de studenten gevolgde keuzedelen, is op orde gebracht. Ook is het systeem van het registeren van cijfers en andere resultaten onderhanden genomen. Zo is er een omzetting naar leerlijnen en wordt een overzichtelijk plan van toetsing en afsluiting in de zelfontwikkelde applicatie toegevoegd. Digitale lesstof In 2017 hebben we een nieuwe elektronische leeromgeving in gebruik genomen. Deze leeromgeving ‘Digitale lesstof’ is met input van onze eigen docenten ontwikkeld en zorgt voor een transparante en overzichtelijke publicatie van het digitale lesmateriaal. De leeromgeving wordt steeds verder verfijnd. Portfolio Vanuit het vernieuwde onderwijs zien we een sterke wens komen voor een portfoliovoorziening, die als basis gaat dienen om de ontwikkeling van de studenten te kunnen volgen en de examinering te kunnen organiseren. Het portfolio maakt al onderdeel uit vanuit de doorstroom van de vooropleiding


naar ons mbo. Dit portfolio zal een vervolg krijgen tijdens de LOB-activiteiten. De zoektocht naar de meest geschikte portfolio wordt in 2018 voortgezet. Eduroam Niet alle ICT-systemen ontwikkelen we zelf. Zo is als wifi-mogelijkheid in 2017 Eduroam beschikbaar gesteld. Eduroam (education roaming) maakt het voor leerlingen, studenten en medewerkers mogelijk om op een veilige manier gebruik te maken van het draadloze netwerk van het GLR. Zij kunnen daarnaast met hun eigen inloggegevens probleemloos gebruik maken van het eduroam-netwerk bij andere onderwijs- of onderzoeksinstellingen wereldwijd. Xedule Sinds 2015 gebruiken we Xedule voor het planningsproces. We ontdekken steeds meer mogelijkheden van deze software en zetten er steeds meer functionaliteiten van in. Overige applicaties We zijn ervan doordrongen dat we niet alle applicaties volledig benutten. Dat geldt ook voor systemen die in 2016 zijn geïmplementeerd, zoals Office 365. ‘Mijn GLR’ vormt binnen Office 365 de opvolger van SharePoint als interne publicatie- en samenwerkingsomgeving. Er is een goed begin gemaakt, maar verdere gewenning en optimalisering van werkprocessen kost nu eenmaal tijd (SBF 7). Inmiddels is een duidelijk overzicht gemaakt van het applicatielandschap en zijn prioriteiten ter verbetering benoemd. Vervolgens zijn applicaties doorgelicht en worden er nu stuk voor stuk applicaties aangepast en geoptimaliseerd. Naast de specifieke onderwerpen die in de A3-jaarplannen zijn opgenomen, verdient ook de meer dagelijkse gang van zaken de aandacht. 2.1.17 Medezeggenschap studenten Bij de medezeggenschap van studenten ligt de nadruk vooral op de vertegenwoordiging van de studenten in de onderwijsafdelingen. Op deze wijze hebben de studenten inspraak op het niveau dat ze zelf het meest relevant achten, namelijk dicht bij de uitvoering. Daarnaast is in 2017 veel gewerkt met thematische ‘Arena’-gesprekken. Hierin worden de studenten bevraagd over een bepaald onderwerp, in aanwezigheid van docenten en medewerkers. Het is ook in 2017 lastig gebleken om een structureel functionerende centrale studentenraad bijeen te krijgen. De formele onderwerpen waarover de studentenraad zich uit moet spreken, levert te weinig motivatie op voor de studenten. We blijven het proberen en inmiddels is er een actieplan opgesteld om met de hulp van de ondernemingsraad en de docenten maatschappijleer een structurele oplossing voor dit probleem te vinden. Ook is er aansluiting gevonden bij een overleg van een aantal roc’s en vakscholen die net als wij, op zoek zijn naar alternatieve vormen van studentenmedezeggenschap en daarmee willen experimenteren. De minister heeft haar goedkeuring aan deze experimenteerruimte gegeven.


DE BETEKENIS VAN SCHOONHEID Voor haar afstudeerproject ‘De betekenis van schoonheid’ fotografeerde student Fleur Panhuijzen tien mensen met een opvallende huidaandoening. ‘Schoonheid heeft voor iedereen een andere betekenis en gaat om veel meer dan uiterlijk. Ik vind ieder mens uniek en mooi. Daarom wilde ik deze mensen als het ware dóór hun aandoening heen fotograferen, zodat hun persoonlijkheid zichtbaar wordt’, vertelt Fleur. De kandidaten, die ze onder meer via Facebook benaderde, wilden graag meewerken aan haar project. Haar foto’s werden opgemerkt door het AD. Zaterdag 24 juni publiceerde de krant haar prachtige reportage. 2.1.18 Klachtenregelingen Er zijn drie soorten klachtenregelingen: algemeen klachtrecht, klachtrecht omtrent examinering en klachtrecht omtrent bejegening (vertrouwenspersonen). De gedachte die in onze regelingen is uitgewerkt, is om onvrede die bij studenten leeft op een zo laag mogelijk niveau in de organisatie te bespreken en op te lossen. Al deze regelingen kennen een drieslag; docent/mentor, opleidingsdirectie en vervolgens een bezwaar- en beroepsprocedure. Op deze wijze blijft het aantal formele klachten dat we per jaar ontvangen, zeer beperkt. Afwijzing na intake en verwijdering van de opleiding zijn de onderwerpen die uiteindelijk enkele keren tot een formele klachtenprocedure hebben geleid. INFODAG DRUK BEZOCHT Op 23 november heeft het GLR voor het eerst een informatiemiddag (mbo) en informatieavond (vmbo) georganiseerd, als opwarmertje voor de open dag eind januari. Zowel het mbo als het vmbo hebben heel wat geïnteresseerde leerlingen over de vloer gehad. Op het mbo konden bezoekers de GLR-opleidingenmarkt bezoeken en mee met studenten op een tour door de school. Bezoekers waren onder de indruk van het enthousiasme van de huidige studenten die meewerkten. Op het vmbo startte de avond met een algemene voorlichting, waarna bezoekers het gebouw konden verkennen. Ook hier was de opkomt groter dan verwacht.

2.1.19 Taal en rekenen Het taal- en rekenonderwijs is onderdeel geworden van de dagelijkse gang van zaken. Met het ombouwen van de leertrajecten van vier naar drie jaar is de plaats van het taal- en rekenonderwijs in het curriculum wel iets gaan schuiven. Het uitgangspunt is dat het AVO-onderwijs en het examen voor de aanvang van de stage is afgerond, zodat er een forse nadruk komt te liggen op de eerste twee jaar. Voor onze studenten blijkt het Engels geen enkel probleem te zijn en we zijn blij dat het mogelijk is geworden om op een hoger niveau te examineren. Voor wat betreft het rekenen zien we de resultaten teruglopen als gevolg van het feit dat het resultaat van de centrale examinering niet meetelt voor de slaag/zak-beslissing. 2.1.20 Leren, Loopbaan en Burgerschap Om goed in onze samenleving mee te kunnen doen, is alleen een voorbereiding op een beroep niet voldoende. Het document Leren, Loopbaan en Burgerschap (LL&B) van het ministerie van OCW speelt daar op in. In dit document staan de eisen beschreven waar de studenten in het middelbaar beroepsonderwijs aan moeten voldoen. 2.1.21 Sport Sporten is een verplicht onderdeel van het onderwijsprogramma van het Grafisch Lyceum Rotterdam. Het Sportbureau van het GLR biedt de sporten aan in module,- of clinic-vorm en meerdaagse sportactiviteiten. De student heeft vrije momenten in zijn weekrooster, op die momenten kan hij sporten. Het is de verantwoordelijkheid van de student zelf om het verplichte aantal sportmodules te behalen.


GLR RUNNERS HALEN 3.000 EURO OP Op zondag 9 april was het Grafisch Lyceum Rotterdam voor het vijftiende jaar van de partij tijdens de kwart marathon van de Marathon Rotterdam. 120 GLR-studenten en -medewerkers liepen mee en steunden zo het goede doel: het Nationaal MS Fonds. De GLR Runners haalden met elkaar 3.000 euro op. 2.1.22 Horizontale verantwoording Overlegstructuren SBB In 2015 zijn de kenniscentra definitief vervangen door de nieuwe organisatie SBB (Samenwerkingsorganisatie Beroepsonderwijs Bedrijfsleven). De landelijke besluitvormings- en adviesstructuren rondom het onderwijs zijn inmiddels op deze situatie aangepast en onderstaand een poging om deze te beschrijven. Beroepsonderwijs en bedrijfsleven werken samen in SBB om studenten de beste praktijkopleiding te geven met uitzicht op een baan. Bedrijven krijgen zo steeds de vakmensen die ze nodig hebben. SBB is in de plaats gekomen van de kenniscentra (zoals het GOC). Omdat de ontwikkelingen, knelpunten en ambities veelal per sector en/of regio verschillen, worden er gerichte afspraken gemaakt op sectoraal, regionaal en landelijk niveau.

1. Sectorkamer In sectorkamers maken onderwijs en bedrijfsleven sectorspecifieke afspraken. Afspraken over de uitvoering van wettelijke taken:

• het ontwikkelen en onderhouden van de kwalificatiestructuur; • de zorg voor voldoende en kwalitatief goede leerbedrijven; • het ontwikkelen van arbeidsmarkt, bpv- en doelmatigheidsinformatie.

En ook over andere onderwerpen die te maken hebben met de aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt. In elke sectorkamer zitten evenveel vertegenwoordigers uit het onderwijs als het bedrijfsleven (8-12 personen). Voor het GLR is de sectorkamer ‘ICT en Creatieve Industrie’ relevant. Sinds de zomer van 2015 is Fred van Vliet voorzitter. De sectorkamers laten zich adviseren door de achterban. Daarvoor zijn marktsegmenten ingericht. Zo komen actuele informatie en ontwikkelingen bij de leden van de sectorkamers terecht, die ze op de agenda kunnen zetten. 2. Marktsegment Via marktsegmenten komen belangrijke invloeden en ontwikkelingen van de sectorale achterban op de agenda van de sectorkamers. Marktsegmenten handelen onder verantwoordelijkheid van de sectorkamer en staan los van het bestuur van SBB. De vertegenwoordiger van de sectorkamer haalt informatie op uit het marktsegment en doet voorstellen in de sectorkamer. De sectorkamer ‘ICT en Creatieve industrie’ kent drie marktsegmenten:

• Kunsten en entertainment • Communicatie, media en design • ICT

Rianne van der Meij is lid van het marktsegment ‘Communicatie, media en design’. 3. Thema-adviescommissie SBB heeft vier paritair samengestelde thema-adviescommissies (tac's). Deze commissies ontwikkelen beleidsadviezen voor het bestuur van SBB. Daarvoor gebruiken zij hun eigen expertise en die van samenwerkingspartners in onderwijs en bedrijfsleven. Het secretariaat van SBB ondersteunt de thema-adviescommissies. Het SBB-bestuur legt de adviezen namens beroepsonderwijs en bedrijfsleven voor aan de minister. Er zijn vier thema-adviescommissies:

• Tac Beroepspraktijkvorming • Tac Doelmatigheid


• Tac Entree • Tac Kwalificeren en examineren

Rianne van der Meij is in november 2015 toegetreden tot de Tac ‘Kwalificeren en examineren’. Fred van Vliet is in 2016 toegetreden tot de Tac ‘Beroepspraktijkvorming

Overlegstructuren MBO Raad De MBO Raad heeft acht bedrijfstakgroepen (BTG’s), overeenkomstig met de acht sectorkamers binnen SBB. Deze sectorkamers (met een onderstructuur van marktsegmenten) zijn de vervangers van de kenniscentra beroepsonderwijs bedrijfsleven (KBB). Iedere BTG ontwikkelt beleid gericht op het landelijke sectorale onderwijsveld. Het hoofddoel is een optimale aansluiting van het onderwijs op het afnemende, sectorale werkveld en (vmbo- en hbo-)onderwijs. Kerntaken BTG De BTG behartigt namens en samen met het sectorale onderwijsveld de sectorale en overstijgende onderwijsthema’s passend binnen het beleid van de MBO Raad. Doel is de sectorale onderwijskwaliteit te verbeteren dan wel te optimaliseren. De BTG behartigt de sectorale belangen van het onderwijsveld in de sectorkamers. Het gaat hierbij om een doeltreffende inbreng voor de door SBB in sectorkamers belegde thema’s (kwalificeren en examineren, beroepspraktijkvorming en doelmatigheid), en andere thema’s op basis van het sectorkamerjaarplan. Het College van Bestuur van iedere mbo-school benoemt per sector/bedrijfstakgroep een instellingsvertegenwoordiger, mits de school opleidingen in deze sector of dit opleidingencluster aanbiedt. De instellingsvertegenwoordiger heeft mandaat om namens zijn/haar mbo-school voor de betreffende sector onderwerpen in te brengen dan wel in te stemmen met sectorale vraagstukken en voorstellen. Een bedrijfstakgroep kent een onderstructuur van één of meerdere onderwijsclusters, gegroepeerd rondom een cluster van verwante opleidingen (crebo’s). DECANEN UIT DE REGIO OP SS ROTTERDAM Elk jaar in oktober organiseren de mbo-scholen uit de regio Rotterdam-Rijnmond met elkaar een grote bijeenkomst voor de decanen van vo-scholen. Op deze dag reiken de mbo’s het nieuwe voorlichtingsmateriaal uit aan de decanen en informeren ze hen over de laatste ontwikkelingen in het mbo. Deze zogenoemde ‘MBO-dag’ vindt elk jaar op een andere locatie in Rotterdam plaats, dit keer was dat het ss Rotterdam. Op 12 oktober verzamelden ruim 150 decanen zich hier voor een informatieve dag, maar ook vermaak: de groep kreeg een uitgebreide rondleiding over het voormalig vlaggenschip van de Holland-Amerika-lijn. Platform Grafimedia Vergelijkbaar met de BTG-overlegstructuur in het mbo kent het vmbo platforms voor de diverse opleidingsgebieden. De vmbo-afdeling van het GLR is vertegenwoordigd in het Platform Grafimedia, het overlegorgaan voor vmbo-scholen die grafimedia-onderwijs verzorgen. Het platform is betrokken bij de samenstelling van de grafimedia-examens en het ontwikkelen en bijstellen van lesmateriaal. De laatste jaren is er veel te doen rondom de sectoren. Verankering in de regio Door het ondertekenen van het ‘Onderwijsconvenant van Hoboken’ verklaren de instellingen voor middelbaar beroepsonderwijs in de regio Rijnmond-Drechtsteden, samen te werken aan een macrodoelmatig onderwijsaanbod op mbo-niveau in de regio. Gezamenlijk wordt gewerkt aan een sluitend aanbod, dat aansluit op de vraag van de arbeidsmarkt van morgen. De vijf betrokken partijen - Albeda, HMC Vakschool voor hout, meubel en interieur, Grafisch Lyceum Rotterdam, STC-Group en Zadkine - willen door middel van dit convenant zorgen dat structurele thema’s, die te maken hebben met het bestaande of toekomstige pallet aan opleidingen, in kaart worden gebracht en hierover afspraken maken. Het doel is samen een toekomstvisie ontwikkelen voor een dekkend en complementair aanbod van beroepsopleidingen voor de komende tien jaar. Het convenant biedt de onderwijsinstellingen optimale ruimte tot het maken van keuzes en afspraken over aanbod,


aantrekkelijkheid en studentenstromen, in samenwerking met het regionaal bedrijfsleven en andere publiek/private onderwijsinstellingen. Als eerste worden bestaande knelpunten en overlappingen in het totale aanbod in de regio inzichtelijk gemaakt. Vervolgens wordt gezocht naar structurele oplossingen. De convenantpartners zijn voornemens andere partijen, die bekostigd onderwijs aanbieden in de regio, uit te nodigen voor overleg over de macrodoelmatigheid van het aanbod. De gemeente Rotterdam is in 2016 gestart met een ‘sectorkamer MBO’. In deze sectorkamer overleggen de bestuurders van de Rotterdamse mbo-instellingen met de wethouder voor onderwijs over de uitvoering van het gemeentelijk onderwijsbeleid zoals verwoord in “Leren loont”. FOODFOTOGRAFIE OP ZADKINE Het nieuwe restaurant van roc Zadkine op het Benthemplein heeft een metamorfose gekregen en de studenten van de opleiding Fotografie hebben een mooie bijdrage daaraan geleverd. De wandaankleding is verzorgd door Danitsja Groot en Marlieke van der Veer. Als schoolopdracht creëerde Marlieke een culinaire serie met foto’s van herfstingrediënten. Danitsja maakte de gebruikte foto’s voor een vrije schoolopdracht. De foto’s zijn geprint in het Productiehuis van het GLR en hangen op groot formaat in het restaurant. Niet alleen de studenten zelf zijn er blij mee, ook de collega’s van Zadkine zijn enthousiast. ‘Het is legendarisch mooi!’, vindt docente Roxanne Huizinga. Invloed bedrijfsleven Het GLR werkt continu op diverse manieren samen met het bedrijfsleven. Onze goede relatie met de bedrijven in de brede creatieve sector uit zich bijvoorbeeld in hun betrokkenheid bij de invulling van stages en hun zitting in de beroepenveldcommissies. In 2015 hebben de onderwijsafdelingen overleg gehad met de beroepenveldcommissies of op een andere wijze het beroepenveld betrokken bij hun examinering en de innovatie van de opleidingen. Ook ten aanzien van innovatie werken we graag samen met het bedrijfsleven, bijvoorbeeld door het actief aanbieden van kennis via seminars en workshops. In 2016 is een tevredenheidsenquête onder onze bpv-bedrijven uitgezet.


2.2 VOORBEREIDEND MIDDELBAAR BEROEPSONDERWIJS (VMBO) Het VMBO voor Vormgeven en Media is een toonaangevende vmbo-instelling in Nederland. Hier kunnen de leerlingen zich voorbereiden op het middelbaar beroepsonderwijs in zijn volle breedte en op de wereld van vormgeven, media en design in bijzonder. Naast vakken als Nederlands, wiskunde en maatschappijleer, maken de leerlingen uitgebreid kennis met designsoftware als InDesign en Photoshop, interactieve media, video en nieuwe technologie. Het VMBO voor Vormgeven en Media beschikt daarnaast over een grote hoeveelheid av-apparatuur. Zo kunnen de leerlingen alvast kennismaken met de technische kanten van audiovisueel entertainment. De opgedane basiskennis over licht, beeld en geluid passen ze toe in de praktijk, bijvoorbeeld tijdens schoolfeesten. Het VMBO voor Vormgeven en Media stimuleert leerlingen om verder te kijken dan hun eigen vakgebied en mogelijkheden. Het onderwijs is zoveel mogelijk in projectvorm, vakoverstijgend en op het ontwikkelen van vaardigheden ingericht. Groepen docenten ontwikkelen gezamenlijk de themalessen en/of projecten. Deze lessen zijn contextrijk, biedt de leerlingen meer activerende en beroepsgerichte werkvormen. Hiermee krijgen de leerlingen een meer realistisch beeld van de beroepsrichting. 2.2.1 Onderwijsontwikkelingen Media, Vormgeven & ICT (MVI) Met ingang van het schooljaar 2016-2017 zijn de oude examenprogramma’s in het vmbo verdwenen. De vele programma’s hebben plaats gemaakt voor tien profielen. Gelukkig bleef ‘ons’ afdelingsprogramma Grafimedia voor het overgrote deel bestaan. Wel is er binnen het programma meer ruimte voor ICT. Het nieuwe examenprogramma, profiel genoemd, heet Media, Vormgeven & ICT (MVI). Medewerkers van de school zijn op allerlei niveaus nauw betrokken bij de ontwikkeling van dit programma en heel blij met het nieuwe profiel, omdat het veel meer ruimte biedt aandacht te besteden aan nieuwe ontwikkelingen. Denk hierbij aan het vormgeven van apps en het feit dat de leerlingen meer eigen keuzes kunnen maken. Daarnaast kunnen de leerlingen van de basis- en kaderberoepsgerichte leerweg meer dan in het oude examenprogramma aan de slag met allerlei creatieve aspecten van het vak. In de twee jaren voor de definitieve invoering is de school al binnen de kaders toen geldende regeling gestart met de invoering van het vak MVI. De school kon dan ook in het schooljaar 2016-2017 goed voorbereid starten met het programma. Er is afgelopen jaar veel aandacht geweest naar het ontwikkelen van een goede doorlopende leerlijn van de onderbouw naar de bovenbouw, de wijze van beoordeling en de organisatie van de profielen keuzemodulen. De “oude” grafimedia-docenten zijn niet direct bevoegd voor het geven van MVI. Zij moeten middels een assessment aantonen dat zij bekwaam zijn in het geven van de vier profieldelen. Gelukkig hebben wij alle expertise zelf in huis zodat de betrokken docenten middels eigen trainingen goed voorbereid worden op het assessment. In 2017 hebben twee collega’s dit assessment al behaald. VMBO-LEERLINGEN OPENEN WEBSHOP In februari lanceerden de vmbo-leerlingen van het Grafisch Lyceum Rotterdam officieel hun eigen webwinkel Printy. De Schoolwebwinkel is een praktijken leerproject en onderdeel van het GLR Excellent-programma. De helft van de opbrengsten doneren de leerlingen aan een goede doel. Op de site is het mogelijk een shirt, mok of tasje te bestellen met een mooi ontwerp van de leerlingen. De opdrukken worden ook echt op school door de leerlingen gemaakt. De webshop is te bezoeken via www.printyweb.nl Onderwijsvisie/gebouw In 2014 is er flink nagedacht over hoe wij ons onderwijs voor de toekomst willen vormgeven. De contouren hiervan zijn verwerkt in het schoolplan 2015-2018. Hierdoor is wel duidelijk geworden dat ons schoolgebouw niet meer past bij de toekomstige ontwikkelingen. In 2014 is een start gemaakt met een proces van visieontwikkeling rond de huisvesting van het vmbo. Het schoolplan vormt hier de

http://www.printyweb.nl/


basis voor. Het schoolplan is te vinden op de site van de school (www.glr.nl). In 2015 is binnen de huidige mogelijkheden van het gebouw gestart om een aantal zaken die passen in de nieuwe visie verder vorm te geven. In 2016 is het Plan van eisen (PvE) opgesteld voor het nieuwe gebouw opgesteld. In 2017 is het structuurontwerp geschreven en is het traject voor het verkrijgen van de vergunningen gestart. In augustus 2016 is gestart met een pilot thuisbasis. Twee klassen vormen in de portacabines, onder begeleiding van een kleine groep docenten, een eigen thuisbasis. De school wil op deze manier ervaring opdoen met deze manier van onderwijs. Naast de thuisbasis hebben nog meer klassen een duo mentoraat gekregen. Dit in het kader van iedere docent is mentor en elke klas heeft elke dag contact met zijn mentor. Deze pilot is afgelopen schooljaar uitgebreid met een thuisbasis voor twee 2e klassen en is er een start gemaakt met de opzet van een gedegen werkplan hoe de school in het nieuwe gebouw wil gaan werken. LeerKRACHT Stichting leerKRACHT heeft een aanpak ontwikkeld waarbij een cultuur van continue verbetering de sleutel is voor goede leerlingresultaten en om leerlingen goed voor te bereiden op de maatschappij. Deze aanpak draait om een serie interventies waarin vier processen centraal staan:

1. lesobservaties om docenten van elkaar te laten leren en elkaar feedback te geven (‘peer review’);

2. gezamenlijke voorbereiding van lessen. Docenten wisselen ervaringen uit en helpen elkaar lessen beter te maken;

3. effectieve, korte teammeetings, waarin docenten en schoolleiders leerlingresultaten bespreken en verbeteracties afspreken;

4. schoolleiders die sterk aanwezig zijn op de werkvloer en in de les. Schoolleiders die 20% tot 40% van hun tijd aan docenten en de verbetering van onderwijskwaliteit besteden.

Het vmbo heeft begin van het schooljaar 2013-2014 ook dit transformatieproces ingezet. Daarnaast is in schooljaar 2015-2016 besloten zoveel mogelijk te stoppen met allerlei losse teamvergaderingen. Overleggen worden nu vooral georganiseerd binnen een “open space methodiek”. Hierbij komt het gehele team in een ruimte bij elkaar. Er wordt gestart met het inventariseren welke onderwerpen besproken moeten worden. Deze worden in een schema op een bord gezet. Hierna kunnen de medewerkers vrijelijk bij de verschillende onderwerpen aansluiten en zelfs tussentijds van thema veranderen. Nadat in het schooljaar 2015-2016 door verschillende factoren, een beetje de klad geslopen in de bordsessies en lesbezoeken, heeft de leerKRACHT-methodiek een nieuwe impuls gekregen. Vanuit de organisatie van leerKRACHT worden er inspiratie sessies georganiseerd waarin de vernieuwde inzichten van de leerKRACHT-methodiek worden gedeeld met scholen die hiermee al langere tijd bezig zijn. Vooral het betrekken van en denken vanuit de leerlingen is hierbij een belangrijk onderdeel. Dit heeft o.a. tot gevolg dat er regelmatig leerlingenarena’s worden gehouden waarbij specifieke onderwerpen met leerlingen worden besproken. Docenten zitten bij deze arena’s in een buitenring om de leerlingen en gespreksleider heen en mogen alleen luisteren. Gezonde school In samenwerking met de GGD is de school gestart met het project ‘de gezonde school’. Voor dit project zijn drie speerpunten geselecteerd waar de school de komende jaren structureel aandacht aan gaat besteden. Zowel ouders, leerlingen als personeelsleden zijn uitgebreid betrokken geweest bij het tot stand komen van het school gezondheidsplan. Het schooljaar 2016 - 2017 stond in het teken van het thema gezond voeding en beweging. Naast de activiteiten voor de leerlingen is er eindelijk een grote wens van zowel de ouders/ verzorgers van de leerlingen als de school gerealiseerd. In overleg met de cateraar is het aanbod in de kantine veel gezonder en afwisselender geworden.


Maatwerk activiteiten/Huiswerkstudio In het schooljaar 2015-2016 heeft de school de mogelijkheid gekregen om extra maatwerkactiviteiten te organiseren. In het kader van GLR+ kunnen leerlingen deelnemen aan extra huiswerklassen en hulplessen. Een oud-collega van de school is in het schooljaar 2016-2017 gestart met een huiswerk- c.q. bijlesinstituut binnen de muren van de school. Hierdoor hebben we de mogelijkheid gekregen om nog meer ondersteuning te bieden. Zelfs in de lange meivakantie was de school voor de huiswerkstudio geopend om de examenkandidaten extra te trainen. Het GLR-excellentprogramma biedt de leerlingen die wat meer aan kunnen zich verder te ontwikkelen. Voor deze leerlingen waren er extra lessen beschikbaar als de streetdance, de webshop, grafity, striptekenen en mode & kleding. GLR-LEERLING KAMPIOEN STRIPTEKENEN Bowen Smits, vmbo-leerling van het Grafisch Lyceum Rotterdam, is Nederlands kampioen striptekenen 2017 geworden in de categorie 12 tot 14 jaar. Het NK Striptekenen, een initiatief van Stripfestival Breda en Eppo Stripblad, vond zaterdag 14 oktober 2017 plaats in het Chassé Theater in Breda. De finalisten, die eerdere voorrondes al hadden gewonnen, lieten live hun tekenkunsten zien. Een professionele jury beoordeelde al het werk. Bowen maakte de meeste indruk en ging er met de winst vandoor in zijn leeftijdscategorie. Zelf had hij niet verwacht dat hij zou winnen. ‘Er waren zoveel andere goede deelnemers. Ik ben wel heel blij dat ik gewonnen heb’, zegt hij. Ook zijn ouders zijn hartstikke trots. ‘We hebben echt zitten duimen, want er was behoorlijke concurrentie. Super trots zijn wij op onze zoon.’ Bowen won een stripboekenpakket t.w.v. €500,- en een jaarabonnement op het Eppo Stripblad, waar ook zijn strip in wordt gepubliceerd. 2.2.2 Oudercommissie Het vmbo heeft een zeer betrokken oudercommissie. Tijdens de oudercommissievergaderingen wordt er uitgebreid gesproken over allerlei ontwikkelingen die in de school plaatsvinden. Ook komen de leden regelmatig met bruikbare adviezen, suggesties en vragen. Om het contact met de ouders te bevorderen hebben we een folder uitgegeven en zijn de leden van de oudercommissie aanwezig bij de verschillende ouderavonden. Daarnaast helpen de leden bij verschillende activiteiten in de school. Uit de oudercommissie is een formele ouderraad gevormd. De leden van de ouderraad hebben met het College van Bestuur onder andere gesproken over de schoolgids, vrijwillige ouderbijdrage en de jaarplanning. 2.2.3 Personeelsbeleid Door ziekte van één van de bouwcoördinatoren, heeft de school de afgelopen twee jaar gewerkt met een twee koppige schoolleiding (directeur + bouwcoördinator) en een leerlingencoördinator. De leerlingencoördinator had hierbij de directe zorg voor de leerlingenbegeleiding en ondersteuning van de mentoren. De schoolleiding kon zich hierdoor vooral bezighouden met het leidinggeven aan de afdeling en de begeleiding van het personeel. Deze manier van werken is uiteindelijk zo goed bevallen dat is besloten dit te continueren. Een groot voordeel hierbij is dat de bouwcoördinator zich vooral kan richten op de begeleiding van docenten (lesbezoeken, gesprekken etc.) en het onderwijs. Zeker in een school waar de laatste jaren veel nieuwe jonge docenten zijn binnengekomen, is dit van groot belang. Prettig hierbij is ook dat er een duidelijke taakverdeling is ontstaan.


2.2.4 Uitslag examens 2017 In 2016 vielen de examenresultaten enigszins tegen. Dit heeft zich in 2017 flink hersteld. In het schooljaar 2016-2017 hebben we veel aandacht besteed aan het geven van gerichte examentrainingen. Ook heeft de huiswerkstudio in de meivakantie extra trainingen verzorgd. Daarnaast hebben we direct voorafgaand aan een examen steeds een training voor het desbetreffende vak gegeven. Dit om de leerlingen goed in de ‘examenstand’ te zetten.

Klas Aantal kandidaten

Geslaagd 1e tijdvak

Geslaagd 2e tijdvak

Gezakt/ teruggetrokken

% geslaagd

BL 7 6 1 100 KL 59 49 6 4 93 GL/TL 55 51 2 2 96 Totalen

121 106 9 6 95

2.2.5 In- en uitstroomgegevens

Leerjaar 1 2 3 4 Aantal leerlingen per 1-10-2016 128 125 124 121 Basis 13 7 Kader 63 59 GL/TL 48 55 Tijdens cursus gekomen 2 Tijdens cursus vertrokken 1 1 22 Einde cursus bevorderd/vertrokken 1 1 Einde cursus vertrokken niet bevorderd 3 1 5 2 Zittenblijver 1 4 3 Diploma 115 Geen diploma 5 Doorstroom naar volgend schooljaar 123 121 118 1


3. PERSONEEL 3.1 ONTWIKKELING PERSONEELSBESTAND Het aantal medewerkers van het Grafisch Lyceum Rotterdam is in het verslagjaar licht gestegen; van 400 naar 407 op 31 december 2017. In 2017 was de man/vrouw-verhouding binnen het GLR 53-47%. Mannen werken binnen het GLR overwegend fulltime: 71%. Vrouwen werken overwegend parttime: 72%. De gemiddelde leeftijd binnen het GLR steeg in 2017 licht ten opzichte van 2016: van 44,9 naar 45,6. Meer gegevens over de ontwikkeling van het personeelsbestand zijn te vinden in de bijlagen. GLR PIMPT JONGERENLOKET De ontvangstruimte van het Jongerenloket Rotterdam was tot voor kort onpersoonlijk en leeg, terwijl jongeren zich er juist op hun gemak moeten voelen. Daarom werd de hulp ingeroepen van het GLR om de ruimte een metamorfose te geven. Op de deuren van de spreekkamers zijn motiverende teksten geplakt. En er werd een muurschildering gemaakt voor de kinderhoek. Ook zijn in elke spreekkamer vlakken met krijtverf geschilderd om te schrijven. De oude foto’s op de balie zijn vervangen door moderne foto’s. ‘Iets kleins maakt al een verschil’, aldus de tevreden organisatie.

3.2 OPLEIDING EN ONTWIKKELING Een onderdeel van de missie van het GLR is om een goede werkgever te willen zijn om voor te werken. Om aan deze missie te voldoen, is onder andere het volgende uitgangspunt geformuleerd: ‘We geven veel aandacht aan de persoonlijke ontwikkeling, competentieontwikkeling en het persoonlijk welbevinden van de medewerker, waarbij de inbreng van de medewerker bij nieuwe ontwikkelingen en besluitvorming duidelijk zal worden gewaardeerd en de groeimogelijkheden worden benut.’ Professionalisering van medewerkers heeft een prominente plaats binnen het GLR: bekwaam worden, bekwaam zijn en bekwaam blijven. In 2017 is er onder meer aandacht geweest voor de volgende onderwerpen: 3.2.1 Behalen onderwijsbevoegdheid Voor het behalen van de onderwijsbevoegdheid zijn er twee mogelijkheden: het behalen van een tweedegraadsbevoegheid of het behalen van een pedagogisch didactisch getuigschrift (zij-instroomtraject). In totaal volgden 24 collega’s in 2017 de tweedegraads lerarenopleiding en 7 collega’s de pedagogisch didactische cursus. 3.2.2 Opleidingen, cursussen en trainingen via Bureau Scholing Bureau Scholing houdt zich bezig met het inkopen, organiseren en uitvoeren van scholing en trainingen voor GLR-medewerkers en GLR-studenten. In 2017 zijn er meer dan vijftig scholingstrajecten opgestart. Voorbeelden van activiteiten uit 2017 zijn:

• organiseren van hospitalitytraining/teambuilding; • organiseren van Office 365-trainingen; • aanbieden van cursus Video Editing en Techniek; • organiseren van trainingen Collegiaal feedback geven en ontvangen; • verzorgen van PHP-cursus (basis en gevorderden); • inkopen en regelen van JAVA voor Android (basis en gevorderden); • afnemen van Adobe- en Microsoft-certificeringen/examens; • organiseren van cursus Adobe Animate; • organiseren van cursus Wordpress basis.


3.2.3 Opleiding onderwijsassistenten Ook in 2017 heeft onderwijsadviesbureau Van Kralingen een maatwerkopleiding voor onderwijsassistenten verzorgd. De opleiding is afgerond met een presentatie, uitgevoerd voor directeuren en docenten van het GLR. Deze opleiding stelt onderwijsassistenten in staat samen te werken met docenten, studenten adequaat te begeleiden, ‘zacht’ pedagogisch op te treden en feedback te geven. Het geven van uitleg, korte instructie en toelichting vormde een thema in deze opleiding. Naast een theoretisch gedeelte is er veel aandacht besteed aan de praktijk. Onderwijsassistenten filmden elkaar in de thuisbasis. Deze beelden werden gezamenlijk geanalyseerd. De onderwijsassistenten werkten aan opdrachten, die werden beoordeeld en opgenomen in het portfolio. 3.2.4 Bijblijven op vakgebied Binnen de mediabranche is het van essentieel belang om op de hoogte te blijven van de laatste ontwikkelingen. Ook in 2017 hebben veel collega’s vaktechnische trainingen gevolgd (zie ook “opleidingen, cursussen en trainingen via Bureau Scholing”). Daarnaast hebben collega’s conferenties gericht op hun vakgebied bezocht, in binnen- en buitenland. Voorbeelden van buitenlandse studiereizen in 2017 zijn:

• PHP UK in Londen • Retail Fair in Düsseldorf • Milaan Salon in Milaan • Fespa in Hamburg • Adobe Summit in Londen • Adobe Max in San Diego

3.3 LEVENSFASEBEWUST PERSONEELSBELEID Het levensfasebewust personeelsbeleid is al jaren een belangrijke pijler van het personeelsbeleid van het GLR. Naast een ‘CAO-instrument’ als ouderschapsverlof heeft het GLR een aantal eigen instrumenten op dit gebied, zoals het 40+ beleid en eigen taakverminderingsregelingen. 3.3.1 40+ beleid Het doel van het 40+ beleid van het GLR is om medewerkers in deze leeftijdsfase de gelegenheid te geven zich te oriënteren op hun wensen ten aanzien van hun loopbaan. Wil ik op enig moment iets anders of ben ik gewoon tevreden met mijn werk? Instrumenten gericht op deze doelgroep zijn van groot belang voor een vitale organisatie in de toekomst. In totaal hebben in 2017 83 medewerkers een 40+ budget toegekend gekregen. Het budget is op diverse manieren ingezet. 3.3.2 Taakverminderingsregelingen Het GLR heeft in het verleden, naast de toenmalige CAO taakverminderingsregeling (BAPO), enkele taakverminderingsregelingen geformuleerd. Arbeidsduurvermindering is één van de instrumenten om zinvol, interessant en plezierig werk te blijven behouden. Het blijvend investeren in scholing, het bieden van inhoudelijk uitdagend werk en een loopbaanperspectief zijn factoren die voor deze groep nog nadrukkelijker van wezenlijk belang worden. Het aantal deelnemers aan de taakverminderingsregelingen is te vinden in de bijlagen. 3.4 ARBEIDSOMSTANDIGHEDEN Een onderdeel van de missie van het GLR is om een veilige school te zijn. Om aan deze missie te voldoen, is onder andere het volgende uitgangspunt geformuleerd: ‘Het GLR is een pluriforme instelling, die een veilige, evenwichtige opgebouwde omgeving garandeert, waar het goed toeven is voor zowel studenten als personeel. We leveren door ons gedrag en het elkaar aanspreken op dit


gedrag een bijdrage aan de vorming van een pluriforme samenleving, waarin respect heerst voor elkaar en elkaars levensovertuiging, waar duidelijk afspraken zijn over rechten en plichten en elke vorm van geweld, intimidatie en discriminatie wordt tegengegaan.’ In 2017 hebben we op het gebied van arbeidsomstandigheden onder andere aandacht besteed aan het optimaliseren van het calamiteitenplan en de bedrijfshulpverlening. In totaal had het GLR in 2017 51 bedrijfshulpverleners en 26 EHBO-ers. Nieuwe BHV-ers hebben de BHV-opleiding gevolgd. Verder hebben collega’s de herhalingscursus bedrijfshulpverlening/EHBO gevolgd. 3.5 VERZUIMBELEID Ten opzichte van 2016 is het verzuimpercentage in 2017 licht gedaald, van 6,3% naar 6,0%. De meldingsfrequentie is gedaald van 2,06 in 2016 naar 1,82 in 2017. Ondanks deze daling blijft de meldingsfrequentie een punt van aandacht. Ten opzichte van het gemiddelde binnen de sector is de meldingsfrequentie relatief hoog binnen het GLR. De hoogte van de meldingsfrequentie heeft er mede toe geleid dat het verzuimbeleid binnen het GLR is aangepast. Ook hebben direct leidinggevenden een praktische training gevolgd in het voeren van ziekteverzuimgesprekken. Verder wordt er in het Sociaal Medisch Overleg met de bedrijfsarts meer aandacht besteed aan frequente verzuimers. Bij signalering van klachten bij een collega wordt direct handelend opgetreden door de leidinggevende. Betreffende collega wordt doorverwezen naar de bedrijfsarts en er wordt zo nodig adequate hulp ingeschakeld. Daarnaast wordt er, in samenspraak met de bedrijfsarts, regelmatig preventief een multidisciplinair traject ingezet om ervaren klachten door een collega te verminderen en uitval te voorkomen. Ook in 2017 heeft het GLR gebruik gemaakt van de diensten van Arbo Unie op het gebied van verzuimbegeleiding. Naast de spreekuurcontacten met de bedrijfsarts wordt ook gebruik gemaakt van gespecialiseerde hulpverlening van Arbo Unie, waaronder een bedrijfspsycholoog. De ziekteverzuimcijfers zijn opgenomen in de bijlagen. 3.6 OVERIGE ONTWIKKELINGEN 3.6.1 Nieuwe HR software en digitalisering workflows Per 1 januari 2016 is het GLR overgestapt op nieuwe HR-software: HR2day. Deze software biedt onder andere de mogelijkheid tot het digitaliseren van workflows. In 2016 zijn hiertoe diverse projecten gestart. In 2017 is hier verder uitvoering aan gegeven. Een aantal workflows is inmiddels gedigitaliseerd. 3.6.2 Professionalisering afdeling P&O Door de groei van de organisatie deden zowel leidinggevenden als medewerkers de afgelopen jaren steeds meer een beroep doen op het Hoofd P&O als het gaat om vragen op het veelomvattende terrein van personele aangelegenheden. Naast deze belangrijke advieswerkzaamheden was - gelet op de huidige omvang van onze school - de toenemende weten regelgeving en om te kunnen blijven werken aan de professionalisering van het GLR P&O-beleid, versterking van de afdeling noodzakelijk. In 2017 is de afdeling P&O hierdoor uitgebreid met een Adviseur P&O. 3.6.3 Kennistransfer Het GLR bevordert de scholing en ontwikkeling van al zijn medewerkers om zich zo te kunnen aanpassen aan de constant veranderende werkomgeving en om actueel onderwijs te blijven garanderen. De kennis die in de school aanwezig is, wordt gedeeld en overgedragen op medewerkers van het GLR en op externe (internationale) partijen. Deze kennisoverdracht wordt ook wel kennistransfer genoemd. Kennistransfer is succesvol wanneer de kennis bij de ontvanger aankomt en ook op een of andere manier wordt toegepast. Kennistransfer draagt zodoende bij aan de missie van het GLR: het bieden van actueel en innovatief onderwijs. In 2017 is het beleidsdocument Kennistransfer opgesteld en is gestart met de inrichting van WIS Talent Manager. Met dit


softwareprogramma kan het GLR medewerkerontwikkeling faciliteren en beheren. WIS Talent Manager motiveert en stimuleert de medewerkers om hun kennis te vergroten en te delen. Daarnaast biedt het de leidinggevenden helder inzicht in de voortgang van de ontwikkeling van de medewerkers. 3.7 PERSONEELSDOELSTELLINGEN IN 2018 Het continueren van het huidige niveau van het personeelsbeleid is ook in 2018 een belangrijke doelstelling. De digitalisering van de workflows binnen de afdeling P&O wordt voortgezet. Verschillende modules als ziekteverzuimregistratie (Poortwachter) en verlofregistratie worden in gebruik genomen. Doel is eveneens om WIS Talent Manager in 2018 geïmplementeerd te hebben.


4. FINANCIËN In het najaar van 2016 hebben alle budgethouders hun activiteitenplannen voor het kalenderjaar 2017 ingediend. De activiteitenplannen zijn besproken met het College van Bestuur. Nagenoeg alle voorgenomen activiteiten zijn geaccordeerd en vertaald in formatie dan wel in geld. Het gerealiseerde resultaat over 2017 ad € 3,8 miljoen komt € 0,3 miljoen hoger uit dan het begrote resultaat voor het jaar 2017. Een verschil dat als volgt kan worden verklaard (een vermelde plus komt overeen met een positief verschil ten opzichte van de begroting):

• De loonkosten komen hoger uit dan begroot. Dit wordt met name veroorzaakt door gestegen pensioenlasten en vervangingen (effect - € 0,8 miljoen).

• De huisvestingslasten komen lager uit dan begroot. Door de gedaalde olieprijs komen de energielasten lager uit. Daarnaast zijn de kosten verbonden aan heffingen en onderhoud wat lager dan begroot (effect + € 0,2 miljoen).

• De OCW-bestemmingssubsidies zijn hoger dan begroot. De meevaller valt met name toe te schrijven aan de vergoeding kwaliteitsgelden (effect + € 0,6 miljoen).

• OCW-subsidie voor het mbo is hoger dan begroot. Het macro budget is € 29 miljoen hoger uitgekomen. Het GLR-aandeel daarin is in 2017 1,125% (effect + € 0,3 miljoen).

4.1 STAAT VAN BATEN EN LASTEN

(x € 1.000) Werkelijk in % Begroting in % Werkelijk in %

Baten

Rijksbijdragen OCW 43.077 98% 42.113 98% 40.697 97%Overige baten 750 2% 721 2% 1.077 3%

Totale baten 43.827 100% 42.834 100% 41.774 100%

Lasten

Personeelslasten 28.096 64% 27.198 63% 27.367 65%Afschrijvingen 6.139 14% 5.828 14% 5.264 13%Huisvestingslasten 2.032 5% 2.199 5% 2.182 5%Overige lasten 4.044 9% 4.493 10% 3.816 9%

Totale lasten 40.311 92% 39.718 92% 38.629 92%

Saldo baten en lasten 3.516 8% 3.116 7% 3.145 8%Financiële baten en lasten 278 1% 395 1% 423 1%

Saldo exploitatie 3.794 9% 3.511 8% 3.568 9%

2017 2017 2016


4.1.1 Bijzondere posten in de exploitatie 2017

Rijksbijdrage OCW De rijksbijdrage is ten opzichte van 2016 toegenomen met circa € 2,4 miljoen. Binnen de post rijksbijdrage zijn de volgende mutaties belangrijk:

• een toename van het aantal mbo-leerlingen met 107 (effect per saldo + € 0,7 miljoen). De toename van 107 leerlingen betreft het hogere aantal leerlingen in 2015 (t-2) ten opzichte van 2014 gecorrigeerd met de geldende wegingsfactoren;

• een hogere vergoeding per mbo-deelnemer. De vergoeding stijgt met € 173 per leerling (effect + € 0,2 miljoen);

• de overgangsregeling 2015 t/m 2018. Het positieve verschil in bekostiging wordt deels toegekend in de percentages 20%/40%/60%/80%. Het verschil wordt toegerekend aan de instellingen die erop achteruit gaan in de bekostiging (effect voor 2017 oftewel 20% lagere afroming + € 0,7 miljoen);

• de hogere bekostiging per vmbo-leerling en het in 2017 vervallen van een eenmalige post uit 2016 (effect + € 0,3 miljoen);

• hogere kwaliteitsbudgetten (effect + € 0,5 miljoen). Overige baten Ten opzichte van 2016 zijn de overige baten afgenomen met € 0,3 miljoen (- 30%). De gemeentelijke- en internationale subsidies zijn lager. Daarnaast is de huurbijdrage van het Jeugdtheater incidenteel lager en de verkoopopbrengst van afgeschreven inventaris komt lager uit. Personele lasten De personele lasten zijn ten opzichte van 2016 met € 0,7 miljoen (3%) toegenomen. Deze toename wordt met name veroorzaakt door:

• de formatie die met 5,3 FTE is afgenomen. De gemiddelde salariskosten per FTE lopen op van € 64.771 naar € 69.590 (totaal effect + € 1,3 miljoen);

• de nieuwe personele voorzieningen die vanaf 2016 zijn gevormd. In 2016 was de dotatie hoger vanwege het vormen van de diverse voorzieningen (effect - € 1,1 miljoen);

• de stijging van de inhuur van tijdelijk personeel (effect + 0,3 miljoen); • de kosten verbonden aan scholing, die hoger zijn uitgekomen (effect + 0,2 miljoen).

Afschrijvingen De afschrijvingen zijn ten opzichte van 2016 met € 0,9 miljoen (17 %) toegenomen. Dit is een gevolg van hogere afschrijvingskosten vanwege forse investeringen. Zo is geïnvesteerd in de opleidingen AV Media en Mediatechnologie (Media System Engineer) en in volledig nieuw meubilair in de gehele school. Omdat al het bestaande meubilair is afgevoerd, zijn er ook desinvesteringen ter grootte van circa € 0,3 miljoen verwerkt. Huisvestingslasten De huisvestingslasten zijn ten opzichte van 2016 gedaald met circa € 0,1 miljoen (7%). De daling valt toe te schrijven aan het feit dat de onderhoudskosten zijn afgenomen. Overige materiële lasten De overige lasten zijn met € 0,2 miljoen (6 %) toegenomen. Zowel de decentrale kosten als de leerlingkosten en de inventarislasten zijn licht gestegen. Financiële baten en lasten Ten opzichte van 2016 zijn de financiële baten met € 0,1 miljoen afgenomen. De rente op de gelden kapitaalmarkt is verder gedaald.


4.2 BALANS PER 31 DECEMBER

Activa 31 december 2017 31 december 2016(x € 1.000)

Vaste activa

Materiële vaste activa 41.625 39.255 Financiële vaste activa 22.351 17.582

Totaal vaste activa 63.976 56.837

Vlottende activa

Vorderingen 1.506 1.565 Effecten 3.184 2.918 Liquide middelen 4.944 7.970

Totaal vlottende activa 9.634 12.453

Totaal activa 73.610 69.290

Eigen vermogen 67.963 64.169Voorzieningen 2.409 1.862Kortlopende schulden 3.238 3.259

Totaal passiva 73.610 69.290

4.2.1 Belangrijkste ontwikkelingen in de balans

Vaste activa De balanswaarde van de vaste activa neemt ten opzichte van ultimo 2015 toe met € 7,2 miljoen. Dit wordt veroorzaakt door nieuwe beleggingen op de kapitaalmarkt en investeringen (AV in Motion, MSE en meubilair). Effecten De effecten staan op twee plaatsen in de balans: onder de (financiële) vaste activa en onder de vlottende activa. De boekwaarde van de effecten neemt met € 5 miljoen toe van € 20,5 miljoen ultimo boekjaar 2016 naar € 25,5 miljoen ultimo 2017. Dit is enerzijds een gevolg van het positieve exploitatieresultaat en anderzijds door een verschuiving van de geldmarkt naar de kapitaalmarkt. Eigen vermogen Het eigen vermogen neemt met € 3,8 miljoen toe, zijnde het positieve resultaat over 2017. Het GLR heeft naast de algemene reserve een drietal andere reserves opgenomen: een personeelsreserve; een huisvestingsreserve voor de toekomstige renovatie van het vmbo en een reserve scholingsgelden in het kader van pop/40+. Voorzieningen De voorzieningen zijn ten opzichte van 2016 toegenomen vanwege de vorming van een voorziening verlofdagen OBP en toevoegingen aan voorzieningen duurzame inzetbaarheid en langdurig zieken.


4.3 ONTWIKKELING FINANCIËLE KENGETALLEN

Financiële kengetallen

31 dec. 2017 31 dec. 2016

Solvabiliteit

92% 93%

Solvabiliteit 2

96% 95%

Liquiditeit

3,0 3,8

Rentabiliteit

9% 9%

Personeelskosten/Rijksbijdrage

65% 67%

Personeelskosten/Totaal baten

64% 66%

Kapitalisatiefactor

100% 95%

Financieringsfunctie

30% 24%

Transactiefunctie

7% 8%

Financiële bufferfunctie

63% 63%

4.3.1 Berekening kengetallen In bovenstaande tabel zijn een aantal financiële kengetallen weergegeven. De berekening van de kengetallen is hieronder toegelicht. Bij het financieel toezicht op onderwijsinstellingen hanteert de Inspectie van het Onderwijs voor een aantal kengetallen normen op basis waarvan wordt bepaald of de instelling onder aangepast toezicht moet worden geplaatst. Voor de financiële beoordeling van BVE-instellingen heeft de inspectie van het Onderwijs aangekondigd nadere normen te ontwikkelen. Daarbij worden onder andere de conclusies van de commissie Don betrokken. Het Grafisch Lyceum Rotterdam is uiterst solvabel. De kapitalisatiefactor stijgt door het hogere balanstotaal. De toegenomen kapitalisatiefactor werkt door in een toename van de financiële bufferfunctie. Toelichting berekening kengetallen:

• Solvabiliteit = eigen vermogen / balanstotaal • Solvabiliteit 2 = (eigen vermogen + voorzieningen) / balanstotaal • Liquiditeit = vlottende activa / kortlopende schulden • Rentabiliteit = resultaat in procenten van de totale baten • Weerstandsvermogen = eigen vermogen / totale baten • Kapitalisatiefactor = (balanstotaal -/- gebouwen) / totale baten • Financieringsfunctie = 50% van de aanschafwaarde overige materiële vaste activa / totale

baten • Transactiefunctie = kortlopende schulden / totale baten • Financiële bufferfunctie = kapitalisatiefactor -/- transactiefunctie -/- financieringsfunctie.

Ontwikkeling kapitalisatiefactor en financiële buffer De commissie Don heeft in 2009 de kapitalisatiefactor geïntroduceerd als opvolger van het tot dan toe gehanteerde criterium weerstandsvermogen. Inmiddels is duidelijk dat de kapitalisatiefactor dient te worden verminderd met de transactiefunctie (vermogen om kortlopende schulden te voldoen) en de financieringsfunctie (vermogen dat moet worden aangehouden om materiële vaste activa te financieren). Uiteindelijk resteert dan de financiële bufferfunctie, zijnde de middelen om onvoorziene


risico’s te dekken, waaronder fluctuaties leerlingenaantallen, financiële gevolgen arbeidsconflicten, instabiliteit bekostiging, onvolledige indexatie van de bekostiging en restrisico’s. De financierings- en transactiefunctie worden bepaald om vanuit de kapitalisatiefactor de uiteindelijke financiële buffer te kunnen berekenen. 4.4 TREASURY MANAGEMENT

Het efficiënt besturen en beheersen van de financiële geldstromen en posities zijn, evenals het verantwoorden over en toezicht houden op vermogenswaarden, belangrijke aspecten om ook in de toekomst garant te kunnen staan voor een gezonde financiële bedrijfsvoering. De missie, doelstellingen, taken en kaders waarbinnen het treasurybeleid moet worden uitgevoerd en waarmee de doelstellingen moeten worden gerealiseerd, staan vermeld in het treasury-statuut. Het statuut is mede gebaseerd op de regeling “Beleggen, Lenen en Derivaten”. Treasurystatuut In het treasury-statuut wordt voor gelden die op langere termijn (minimaal 5 tot 10 jaar) beschikbaar moeten zijn de verdeling 90% obligaties, 10% geldmarktproducten als norm beschouwd. Het College van Bestuur heeft het de mogelijkheid hiervan tijdelijk af te wijken. De regeling ‘Beleggen en belenen door instellingen voor onderwijs en onderzoek’ is aangepast per 1 juli 2016 in de regeling ‘Beleggen, Lenen en Derivaten’. Het herziene treasury-statuut is in februari 2017 formeel vastgesteld en goedgekeurd door respectievelijk het College van Bestuur en de Raad van Toezicht. Jaarlijks wordt er een treasury-plan opgesteld. Dit plan, dat 2 jaar vooruitblikt, is het ‘spoorboekje’ voor alle treasury handelingen. Omvang geld en kapitaalmarktuitzettingen 2008 t/m 2017 (in €)

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

20.601.655 24.455.370 28.373.218 24.215.183 23.804.429 32.667.060 27.358.096 24.888.580 30.018.001 30.875.308

20.000.000

22.000.000

24.000.000

26.000.000

28.000.000

30.000.000

32.000.000

34.000.000

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017


De huidige beleggingen op de kapitaalmarkt vallen vrij en zijn zonder koersrisico beschikbaar in de onderstaande jaren (opgenomen zijn de vrijvallen vanaf 2019):

2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 > 2026######## ######## ######## ######## ######## ######## ######## ######## #####

0

500.000

1.000.000

1.500.000

2.000.000

2.500.000

3.000.000

3.500.000

4.000.000

2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 > 2026

In 2019 en 2020 zal de omvang van de beleggingen stabiliseren vanwege de renovatie van het vmbo. De renovatie wordt geheel uit eigen middelen gefinancierd. In 2022 wordt de omvang geschat op bijna € 45 miljoen. Het geschatte verloop in de komende jaren is als volgt: Omvang gelden kapitaalmarkt beleggingen (x € 1.000) 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022

32.667 27.358 24.889 30.018 30.875

Prognose 24.889 30.875 36.929 37.435 36.197 40.753 44.433

20.000

25.000

30.000

35.000

40.000

45.000

50.000

2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022


4.5 INTERNE RISICOBEHEERSING – EN CONTROLESYSTEEM

Alle gebeurtenissen die het Grafisch Lyceum Rotterdam kunnen hinderen om de strategische doelstellingen te behalen, worden als risico’s beschouwd. Adequaat risicomanagement is een proces dat op alle niveaus in de organisatie plaats moet vinden. Dit omvat niet alleen het tijdig signaleren en identificeren van potentiële dreigingen, maar vooral het met een bepaalde mate van zekerheid ervoor zorgen dat ze binnen aanvaardbare proporties blijven. Het Grafisch Lyceum Rotterdam wordt onder meer geconfronteerd met risico’s ten aanzien van het aantal studenten, de kwaliteit van onderwijs, de medewerkers en de organisatie, de huisvesting, inventaris en apparatuur en ten slotte de politiek. Aanvullend hebben we te maken met economische krimp, bezuinigingen vanuit de rijks- en lokale overheid. Uiteraard moeten deze risico’s in eerste instantie beheerd worden door middel van goed bestuur. Een aantal risico’s is echter moeilijk te voorzien. Risicobeheeractiviteiten zoals functiescheiding, autorisaties, procedures, rapportages en dergelijke maken onderdeel uit van de reguliere bedrijfsvoering. Tevens worden bij grotere projecten van te voren risicomatrices opgesteld die gedurende het project worden gemonitord. ICT De renovatie van de administratieve- en informatiesystemen is ingezet vanuit de gedachte dat de integraal gekoppelde administraties behouden moeten blijven. Vervolgens worden die administraties aangevuld met slimme oplossingen van leveranciers. Het uiteindelijk resultaat moet dan zijn een robuust, stabiel en betrouwbaar systeem. Het traject is in deelprojecten georganiseerd en wordt aangestuurd door een gedelegeerd opdrachtgever/programmamanager die op zijn beurt weer wordt aangestuurd door een lid van het College van Bestuur. De succesvolle invoering van een nieuw roosterprogramma is inmiddels achter de rug en een belangrijk traject wordt nu gevormd door het laten aansluiten van de eigen GLR-systemen op het, voorziene, nieuwe systeem van DUO waarmee studentgegevens moeten worden uitgewisseld. Deze uitwisseling is mede bepalend voor het ontvangen van de financiering. Inmiddels is externe ontwikkelcapaciteit ingehuurd om het risico, van de afhankelijkheid van een enkele medewerker, te beperken. Onderwijs Het GLR bevindt zich tot en met 2018 in een overgangsperiode tussen oude en nieuwe onderwijsprogramma’s. In die nieuwe programma’s krijgen de volgende ontwikkelingen een plaats:

• Invoering en monitoring van het vernieuwde onderwijsconcept • Verkorting van 4 naar 3 jaar • Intensivering van 850 naar 1000 uur contacttijd per jaar • Invoering nieuwe kwalificatiedossiers incl. keuzedelen • Vernieuwing examinering

Als gevolg van deze vernieuwing, die voor een belangrijk deel per cohort (studiejaar) wordt ingevoerd, zijn er tijdelijk veel verschillende regimes in de school. De meeste aspecten worden namelijk na elkaar ingevoerd en niet tegelijkertijd. Vooral administratief vergt dat een strakke afstemming. De stages, de onderwijsplanning en de brochure-inhoud moeten scherp gemonitord worden om fouten te voorkomen. Momenteel voorkomende cohorten (niveau 4):

• Vierjarige opleiding op basis van het oude dossier en 850 uur • Driejarige opleiding op basis van het oude dossier en 1000 uur • Driejarige opleiding op basis van het nieuwe dossier en 1000 uur (vrijwillig) • Driejarige opleiding op basis van het nieuwe dossier en 1000 uur (verplicht vanaf cohort 2016

2017) De aansturing van deze onderwijsvernieuwing is een regulier onderdeel van de werkzaamheden van de afdelingsdirecteuren en het CvB.


Er wordt gerapporteerd in het overleg tussen het CvB en de afdelingsdirecteuren en in het MT-projectenoverleg. De risico’s die nog worden voorzien:

• Last minute wijzigingen in weten regelgeving. • Het tijdig beschikbaar hebben van goedgekeurde keuzedelen (extern Sbb, intern

ontwikkelcapaciteit) • Het gelijktijdig examineren van oude en nieuwe cohorten. • Werkdruk als gevolg van het vele ontwikkelwerk. • De voorziene groei en krimp van de studentenpopulatie vormt reeds geruime tijd onderwerp

van gesprek met de OR. Als gevolg van de afname van het leerlingaantal in 2018 zal er ook een afname in het aantal benodigde fte optreden.

De risico’s worden op onderstaande wijze ondervangen:

• Door intensief deel te nemen aan de landelijke besluitvorming proberen we de eerste twee risico’s te beheersen.

• Het goed voorbereiden en binnen het bewuste jaar de examinering van de verschillende groepen uit elkaar te halen.

• Ten aanzien van de ervaren werkdruk organiseren we veel extra ondersteuning bij het ontwikkelen van onderwijs en keuzedelen.

• Als gevolg van de uiteindelijk voorziene krimp in 2018 (wegvallen vierde jaar) wordt inmiddels duidelijk waar in de organisatie en op welk moment de afname van benodigde fte’s zal optreden. De opbouw van een flexibele schil, met medewerkers in tijdelijke dienst, heeft daarin voorzien. E.e.a. kan echter wel tot enige onrust leiden.

4.6 SEGMENTATIE V&W Evenals in de voorgaande jaren is er een gesegmenteerde V&W staat opgenomen. De baten en lasten zijn toegerekend aan het vmbo en mbo. Daar waar dit lastig is, is een toerekeningspercentage gebruikt van 14% respectievelijk 11% voor het vmbo. Deze percentages hebben betrekking op de formatie van het vmbo ten opzichte van de totale formatie (14%) en het vmbo-leerlingaantal ten opzichte van het totale leerlingaantal (11%). Het vmbo heeft in 2017 een negatief resultaat behaald van € 819.000.


4.7 CONTINUÏTEITSPARAGRAAF De meerjarenbegroting (opgesteld eind 2017) geeft de financiële kaders aan waarbinnen de doelstellingen moeten worden gerealiseerd. 4.7.1 Lasten en baten De onderstaande lasten en baten (x € 1.000) zijn begroot voor 2017 t/m 2022:

2017 2018 2019 2020 2021 2022

Personeelskosten 27.198 28.448 28.359 28.479 28.753 28.997Exploitatielasten huisvesting 2.199 2.235 2.525 2.497 2.135 2.153Afdelingskosten 1.610 1.415 1.457 1.501 1.546 1.593Kosten materiële vaste activa 6.998 7.579 7.495 7.557 7.891 8.037Communicatie 709 719 756 744 759 775Lasten deelnemers 1.004 1.024 1.010 1.020 1.030 1.030

Subtotaal lasten 39.718 41.420 41.602 41.798 42.114 42.585

Overige (niet OCW) bijdragen 412 476 495 495 495 495Subsidie ministerie van OCW 42.113 44.229 42.671 42.970 42.909 42.472Dienstverlening aan onderwijsdeelnemers 309 312 302 307 307 307Financiële baten en lasten 395 373 395 401 408 414

Subtotaal baten 43.229 45.390 43.863 44.173 44.119 43.688

Begrotingsresultaat 3.511 3.970 2.261 2.375 2.005 1.103

4.7.2 Balans De prognose van de balanspositie per jaareinde is als volgt (x € 1.000):

Materiële vaste activa 41.625 39.541 41.296 44.909 42.358 39.781Effecten 22.351 29.729 29.565 31.458 33.639 37.450

Vlottende activaVoorraden 0 0 0 0 0 0Vorderingen 1.506 2.000 2.000 2.000 2.000 2.000Effecten 3.184 3.000 3.000 3.000 3.000 3.000Liquide middelen 4.944 4.000 5.000 5.000 4.000 4.000

Totaal activa 73.610 78.270 80.861 86.367 84.997 86.231

PassivaEigen vermogen 67.963 71.933 74.194 76.569 78.574 79.677Voorzieningen 2.409 2.537 2.667 2.798 2.423 2.554Kortlopende schulden 3.238 3.800 4.000 4.000 4.000 4.000

Totaal passiva 73.610 78.270 80.861 83.367 84.997 86.231


4.7.3 Ontwikkelingen deelgebieden In deze continuïteitsparagraaf wordt hieronder de ontwikkeling van een aantal deelgebieden uitvergroot. Loonkosten per FTE Totale loonkosten (incl. kosten flexibele formatie) gedeeld door totale aantal FTE personeel in loondienst en inzet in flexibele schil. Loonkosten bestaan uit salariskosten, vakantiegeld, overwerk, toeslag onregelmatige diensten, sociale lasten en pensioenpremies. Personele voorzieningen en overige personele kosten vallen onder de post overige personele kosten en worden hierin niet meegeteld. De kosten stijgen door jaarlijkse periodieken en door cao-aanpassingen. Kosten FTE (in €) 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022

Kosten FTE 63.498 63.956 64.771 69.590

Prognose 64.771 69.590 70.352 71.114 71.876 72.638 73.400

50.000

55.000

60.000

65.000

70.000

75.000

80.000

2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022

Loonkosten per FTE (gestippeld = prognose)


Huisvestingskosten per m2 Dit betreft de totale huisvestingslasten (inclusief afschrijving gebouwen) per vierkante meter. Huisvestingskosten bestaan uit kosten van huur, verzekering, onderhoud, schoonmaak, energie en water, heffingen, beveiliging en huur sportaccommodatie. Vanwege de renovatie is er gedurende 2013 t/m 2015 meer ruimte gehuurd. Vanaf medio 2015 is de renovatie afgerond en normaliseert het beeld. In de periode medio 2019 t/m 2020 zal er ruimte worden gehuurd vanwege de renovatie van het vmbo. Uit de benchmark mbo kwam naar voren dat de gemiddelde kosten per m2 in de gehele sector in 2016 € 125 bedroeg. Het Grafisch Lyceum Rotterdam zat altijd onder het gemiddelde, maar komt door de renovaties van het mbo en vmbo uit boven het gemiddelde in de sector. Gemiddelde huisvestingskosten per m2 (in €)

2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022

Huisvestingkosten 3.126.058 3.714.000 4.461.724 4.430.150 4.607.130 5.049.692 5.351.864 5.277.277 5.355.069

Aanta l m² totaa l 45.940 36.983 36.983 36.983 36.983 36.983 36.983 35.683 34.383Gemiddelde huisvestingkosten per m2

68 100 121 120

Prognose 120 125 137 145 148 156

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022

Gemiddelde huisvestingskosten per m2 (gestippeld = prognose)


M2 huur als percentage totale m2 Na de renovatie van het mbo wordt het onderwijs binnen het Grafisch Lyceum Rotterdam bijna volledig verzorgd in panden die in eigendom zijn. In juli 2015 liep de huur van het pand aan de William Boothlaan af en is ook de tijdelijke huur van ruimte binnen het Technikon-gebouw beëindigd. Het vmbo blijft waarschijnlijk gehuisvest aan het Stadhoudersplein. In de jaren 2019 en 2020 zal het vmbo-pand worden gerenoveerd. In die periode is externe huur voorzien voor het vmbo. m2 huur als percentage totale m2 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022

Aanta l m2 huur 10.257 1.300 1.300 1.300 1.300 1.300 1.300 0 0

Aanta l m2 totaa l 45.940 36.983 36.983 36.983 36.983 36.983 36.983 35.683 34.383m2 huur a ls percentage tota le m2

22% 4% 4% 4%

Prognose 4% 4% 4% 4% 0% 0%

0%

5%

10%

15%

20%

25%

2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022

m2 huur als percentage totale m2 (gestippeld = prognose)


Solvabiliteit Solvabiliteit zegt iets over de financiële positie voor de langere termijn. Het gaat om het aandeel van het eigen vermogen (exclusief voorzieningen) in het totale vermogen. Geconcludeerd kan worden dat de solvabiliteit onveranderd hoog blijft.

Solvabiliteit 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022

Eigen vermogen (in €) 53.268.215 60.601.145 64.168.801 67.963.288 71.933.000 74.194.000 76.569.000 78.574.000 79.677.000

Tota le vermogen (in €)

59.480.954 64.739.367 69.290.436 73.610.000 78.270.000 80.861.000 83.367.000 84.997.000 86.231.000

Solvabi l i tei t 90% 94% 93% 92%

Prognose 92% 92% 92% 92% 92% 92%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022

Solvabiliteit (gestippeld = prognose)


Rentabiliteit Rentabiliteit is gedefinieerd conform de definitie van DUO/CFI, te weten: het resultaat van de gewone bedrijfsvoering als percentage van de baten van de gewone bedrijfsvoering. De rentabiliteit laat een dalend beeld zien, maar blijft ook op langere termijn positief.

Rentabiliteit 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022Resul taat gewone bedri jfsvoering (in €)

4.151.000 7.332.930 3.567.656 3.794.487 3.970.000 2.261.000 2.375.000 2.005.000 1.103.000

Baten gewone bedri jfsvoering (in €)

36.436.476 41.764.830 41.773.267 43.827.061 45.390.000 43.863.000 44.173.000 44.119.000 43.688.000

Rentabi l i tei t 11% 18% 9% 9%

Prognose 9% 9% 5% 5% 5% 3%

0%

2%

4%

6%

8%

10%

12%

14%

16%

18%

20%

2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022

Rentabiliteit (gestippeld = prognose)


Liquiditeit Liquiditeit (current-ratio) is gedefinieerd conform de definitie van DUO/CFI, te weten: vlottende activa gedeeld door de kortlopende schulden. De relatief hoge liquiditeit van het Grafisch Lyceum Rotterdam in de jaren t/m 2014 valt te verklaren uit het feit dat er in de beleggingen een verschuiving heeft plaatsgevonden van de kapitaalmarkt naar de geldmarkt. De gehele renovatie wordt uit eigen middelen voldaan. Een deel van het vermogen moet snel beschikbaar zijn, waarbij er geen koersrisico mag worden gelopen. Vanaf 2016-2017 worden de beschikbare liquide middelen voor een groter deel op de kapitaalmarkt belegd. De middelen verschuiven van de vlottende activa naar de vaste activa. Liquiditeit 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022Vlottende activa (in €)

21.575.546 12.714.013 12.454.135 9.634.174 9.000.000 9.000.000 9.000.000 9.000.000 9.000.000

Kortlopende schulden (in €)

5.690.642 3.555.000 3.259.803 3.238.165 4.000.000 4.000.000 4.000.000 4.000.000 4.000.000

Liquidi tei t 3,8 3,6 3,8 3,0

Prognose 3,0 2,3 2,3 2,3 2,3 2,3

-

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0

3,5

4,0

4,5

2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

Liquiditeit (gestippeld = prognose)


Aantal m2 per deelnemer Totale aantal m2 gedeeld door totale aantal deelnemers. Voor de berekening van m2 wordt gebruik gemaakt van NEN 2580. Uitgangspunt is het bruto vloeroppervlak. De opgenomen leerlingen betreffen zowel de vmbo- als de mbo-leerlingen. Vanwege renovatie van het mbo en vmbo treedt enige fluctuatie op. In 2021-2022 is de renovatie en de huur achter de rug en stabiliseert dit kengetal weer op het niveau van voor de renovaties (8 m2 per leerling). Aantal m2 per deelnemer 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022Aanta l m2 45.940 36.983 36.983 36.983 36.983 36.983 36.983 35.683 34.383

Deelnemers 4.501 4.554 4.593 4.410 4.302 4.248 4.160 4.200 4.200

Aanta l m2 per deelnemer 10,2 8,1 8,1 8,4

Prognose 8,4 8,6 8,7 8,9 8,5 8,2

-

2,0

4,0

6,0

8,0

10,0

12,0

2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022

Aantal m2 per leerling (gestippeld = prognose)


Leerlingontwikkeling mbo/vmbo Het aantal mbo-studenten daalt van circa 4.100 in 2016 naar circa 3.650 in 2020. Daarna vindt er naar verwachting een stabilisatie plaats. Het aantal vmbo-leerlingen ondergaat weinig fluctuatie en blijft rond 500 bewegen.Aantal leerlingen MBO 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022

Leerlingen MBO 3.990 4.051 4.094 3.919

Leerlingen MBO (prognose) 4.094 3.919 3.801 3.747 3.659 3.665 3.700

3.500

3.600

3.700

3.800

3.900

4.000

4.100

4.200

4.300

4.400

4.500

2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022

Leerlingaantallen MBO (gestippeld = prognose)

Aantal leerlingen VMBO 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022

Leerlingen VMBO 512 503 499 491

Leerlingen VMBO (prognose) 499 491 501 501 501 501 501

450

460

470

480

490

500

510

520

530

540

550

2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022

Leerlingaantallen VMBO (gestippeld = prognose)


4.8 KERNCIJFERS Financieel 2017 2016 2015 2014 2013

Totale baten (in €) 43.827.061 41.773.267 41.764.830 36.436.476 35.260.058Totale lasten (in €) 40.311.051 38.628.391 34.985.548 32.943.982 35.162.651Exploitatieresultaat (in €) 3.794.487 3.567.656 7.332.930 4.151.459 1.114.343Eigen vermogen (in €) 67.963.288 64.168.801 60.601.145 53.268.215 49.116.756Totaal vermogen (in €) 73.610.478 69.290.436 64.550.616 59.480.954 54.847.394Solvabiliteit 92% 93% 94% 90% 90%Liquiditeit 3,0 3,8 3,6 3,8 5,6Rentabiliteit 9% 9% 18% 11% 3%Personele lasten/ totale lasten 70% 71% 70% 70% 65%Afschrijvingen/ totale lasten 15% 14% 12% 10% 15%Huisvestingslasten/ totale lasten 5% 6% 7% 9% 9%Overige lasten/ totale lasten 10% 10% 11% 11% 10%Totale lasten/ aantal leerlingen (in €) 9.141 8.410 7.682 7.318 7.769

Leerlingaantallen (op teldatum 1 oktober) 2017 2016 2015 2014 2013

BOL 3.919 4.094 4.044 3.977 3.989BBL 0 0 7 13 22VMBO 491 499 503 512 515

Rendementen onderwijs 2017 2016 2015 2014 2013

Diploma's BOL/BBL (bekostigd) 1133 945 1008 995 891Diploma's VMBO 113 114 129 103 88

Personeel (situatie op 31 december) 2017 2016 2015 2014 2013

Directie en management 14 14 13 13 14Indirect onderwijsondersteunend personeel 62 64 59 59 60Direct onderwijsondersteunend personeel 35 33 31 30 30Onderwijzend personeel 243 235 244 234 203Totaal FTE 354 346 347 336 307

Totaal personen 407 400 398 389 352% vrouw 47% 46% 46% 45% 43%% man 53% 54% 54% 55% 57%

Gebouwen (situatie op 31 december) 2017 2016 2015 2014 2013

WOZ-waarde panden in eigendom (totaal in €) 20.805.000 20.805.000 18.099.500 18.250.000 18.246.000Aantal m2 BVO in eigendom 35.683 35.683 35.683 35.683 35.683Aantal m2 BVO gehuurd (incl. verhuur) 1.300 1.300 1.300 10.257 9.166Aantal m2 BVO totaal 36.983 36.983 36.983 45.940 44.849BVO per leerling 8,4 8,1 8,1 10,2 9,9


5. JAARREKENING 2017 5.1 BALANS PER 31 DECEMBER 2017

Activa 31 december 2017 31 december 2016(in €)

Vaste activa

- Materiële vaste activa

5.6.1 Gebouwen en terreinen 29.573.279 29.725.2085.6.1 Inventaris en apparatuur 11.947.583 8.688.1485.6.1 Materiële vaste activa in uitvoering 103.939 841.355

41.624.801 39.254.711

- Financiële vaste activa

5.6.2 Vorderingen op Ministerie van OCW 1 15.6.2 Effecten 22.351.502 17.581.589

22.351.503 17.581.590

Totaal vaste activa 63.976.304 56.836.301

Vlottende activa

- Voorraden 0 0

- Vorderingen

5.6.3 Debiteuren 50.362 32.8675.6.3 Overige vorderingen 1.148.599 1.212.8265.6.3 Overlopende activa 306.812 319.791

1.505.773 1.565.484

- 5.6.4 Effecten 3.183.892 2.918.328

- 5.6.5 Liquide middelen 4.944.509 7.970.323

Totaal vlottende activa 9.634.174 12.454.135

Totaal activa 73.610.478 69.290.436


Passiva 31 december 2017 31 december 2016(in €)

5.6.7 Eigen vermogen 67.963.288 64.168.801

5.6.8 Voorzieningen 2.202.607 1.861.832

Kortlopende schulden

5.6.9 Crediteuren 404.030 805.4905.6.9 Belastingen en premies sociale verz. 1.147.517 1.098.5775.6.9 Schulden ter zake van pensioenen 298.020 239.3945.6.9 Overlopende passiva 1.595.016 1.116.342

3.444.583 3.259.803

Totaal passiva 73.610.478 69.290.436


5.2 STAAT VAN BATEN EN LASTEN PER 31 DECEMBER 2017

2017 Begroot 2017 2016(in €)

Baten

5.8.1 Rijksbijdragen OCW 43.076.956 42.113.000 40.696.9915.8.1 Overige overheidsbijdragen en subsidies 236.530 280.166 320.5375.8.1 Baten werk in opdracht van derden 0 0 2.7355.8.1 Overige baten 513.575 440.834 753.004

Totale baten 43.827.061 42.834.000 41.773.267

Lasten

5.8.2 Personeelslasten 28.095.780 27.198.000 27.367.5245.8.2 Afschrijvingen 6.139.116 5.828.000 5.263.7105.8.2 Huisvestingslasten 2.032.166 2.199.000 2.181.5535.8.2 Overige lasten 4.043.989 4.493.000 3.815.604

Totale lasten 40.311.051 39.718.000 38.628.391

3.516.010 3.116.000 3.144.876

Financiële baten en lasten

5.8.3 Rentebaten en soortgelijke opbrengsten 366.524 485.000 502.7085.8.3 Rentelasten een soortgelijke kosten -88.047 -90.000 -79.928

278.477 395.000 422.780

Saldo exploitatie 3.794.487 3.511.000 3.567.656


5.3 STAAT VAN BATEN EN LASTEN PER 31 DECEMBER 2017, GESEGMENTEERD MBO/VMBO

MBO VMBO Totaal2017 2017 2017 Begroot 2017

(in €)

Baten

Rijksbijdragen OCW 38.684.723 4.392.233 43.076.956 42.113.000Overige overheidsbijdragen en subsidies 90.928 145.602 236.530 280.166Baten werk in opdracht van derden 0 0 0 0Overige baten 427.081 86.494 513.575 440.834

Totale baten 39.202.732 4.624.329 43.827.061 42.834.000

Lasten

Personeelslasten 24.310.984 3.784.796 28.095.780 27.198.000Afschrijvingen 5.403.008 736.108 6.139.116 5.828.000Huisvestingslasten 1.818.165 214.001 2.032.166 2.199.000Overige lasten 3.296.283 747.706 4.043.989 4.493.0000Totale lasten 34.828.440 5.482.611 40.311.051 39.718.000

4.374.292 -858.282 3.516.010 3.116.000

Financiële baten en lasten

Rentebaten en soortgelijke opbrengsten 315.211 51.313 366.524 485.000Rentelasten en soortgelijke kosten -75.720 -12.327 -88.047 -90.0000

239.490 38.987 278.477 395.000

Saldo exploitatie 4.613.782 -819.296 3.794.487 3.511.000


5.4 KASSTROOMOVERZICHT

2017 2016(in €)

Kasstroom uit operationele activiteiten

Resultaat 3.794.487 3.567.656Gecorrigeerd voor:

* Afschrijvingen 5.816.046 5.263.710* Mutaties voorziening 340.775 1.467.242* Boekwinst uit desinvesteringen 0 0* Financiële baten en lasten -405.732 -371.407* Mutaties herwaardering effecten 127.255 -51.497

9.672.831 9.875.704Veranderingen in vlottende middelen:* Voorraden 0 170* Vorderingen 358.262 342.692* Effecten 860.746 813.577* Kortlopende schulden 184.780 -295.078

1.403.788 861.361Kasstroom uit bedrijfsoperatiesOntvangen interest 195.228 212.193Betaalde interest -88.047 -79.929

107.181 132.264

Totaal kasstroom uit operationele activiteiten 11.183.800 10.869.329

Kasstroom uit investeringsactiviteiten

Investeringen in materiële vaste activa -8.509.184 -5.325.626Desinvesteringen in materiële vaste activa 0 0Resultaatmutaties in vaste activa 323.048 2.415Investeringen in immateriële vaste activa 0 0Desinvesteringen in immateriële vaste activa 0 0(Des)investeringen financiële vaste activa -6.023.478 -5.881.627

-14.209.614 -11.204.838

Kasstroom uit financieringsactiviteiten

Nieuw opgenomen leningen 0 0Aflossing langlopende leningen 0 0

Totaal kasstroom uit operationele activiteiten 0 0

Mutatie liquide middelen -3.025.814 -335.509


5.5 GRONDSLAGEN VOOR DE JAARREKENING Juridische vorm en kernactiviteiten De rechtspersoonlijkheid van het Grafisch Lyceum Rotterdam is de stichtingsvorm. De stichting is opgericht in 1950 en is statutair gevestigd in Rotterdam en het bezoekadres is de Heer Bokelweg 255 te Rotterdam. De Raad van Toezicht vormt het toezichthoudende orgaan dat tot taak heeft toezicht te houden op het beleid van het bestuur en de uitvoering daarvan. Het bestuur is belast met het besturen van de stichting. Het bestuur is het bevoegd gezag als bedoeld in de Wet educatie en Beroepsonderwijs en andere onderwijswetgeving. De Stichting Grafisch Lyceum Rotterdam verzorgt via het Grafisch Lyceum Rotterdam opleidingen op vmbo- en mbo-niveau voor de communicatie- en mediasector. Voor het vmbo gebeurt dit op grond van de Wet op het Voortgezet Onderwijs en voor het mbo binnen het kader van de Wet Educatie en Beroepsonderwijs. Het Grafisch Lyceum Rotterdam is inschrijven bij de Kamer van Koophandel onder nummer 411.26.201. Verslaggevingsperiode Deze jaarrekening is opgesteld uitgaande van een verslaggevingsperiode van een kalenderjaar Toegepaste standaarden De jaarrekening is opgesteld volgens de Regeling jaarverslaggeving onderwijs. In deze regeling is bepaald dat de bepalingen van Titel 9 Boek 2 BW en de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving (in het bijzonder RJ 660 Onderwijsinstellingen) van toepassing zijn en met inachtneming van de daarin aangeduide uitzonderingen. De grondslagen die worden toegepast voor de waardering van activa en passiva en de resultaatbepaling zijn gebaseerd op historische kosten. Grondslagen voor de waardering van activa en passiva en de resultaatbepaling Voor zover niet anders is vermeld, worden activa en passiva opgenomen tegen nominale waarde. Een actief wordt in de balans opgenomen wanneer het waarschijnlijk is dat de toekomstige economische voordelen naar de organisatie zullen toevloeien en de waarde daarvan betrouwbaar kan worden vastgesteld. Een verplichting wordt in de balans opgenomen wanneer het waarschijnlijk is dat de afwikkeling daarvan gepaard zal gaan met een uitstroom van middelen en de omvang van het bedrag daarvan betrouwbaar kan worden vastgesteld. De baten en lasten worden toegerekend aan de periode waarop zij betrekking hebben. Baten worden in de staat van baten en lasten opgenomen wanneer een vermeerdering van het economisch potentieel, samenhangend met een vermeerdering van een actief of een vermindering van een verplichting, heeft plaatsgevonden, waarvan de omvang betrouwbaar kan worden vastgesteld. Lasten worden verwerkt wanneer een vermindering van het economisch potentieel, samenhangend met een vermindering van een actief of een vermeerdering van een verplichting, heeft plaatsgevonden, waarvan de omvang betrouwbaar kan worden vastgesteld. Indien een transactie ertoe leidt dat nagenoeg alle of alle toekomstige economische voordelen en alle of nagenoeg alle risico’s met betrekking tot een actief of verplichting aan een derde zijn overgedragen, wordt het actief of de verplichting niet langer in de balans opgenomen. Verder worden activa en verplichtingen niet meer in de balans opgenomen vanaf het tijdstip waarop niet meer wordt voldaan


aan de voorwaarden van waarschijnlijkheid van de toekomstige economische voordelen en/of betrouwbaarheid van de bepaling van de waarde. Continuïteit Deze jaarrekening is opgesteld uitgaande van de continuïteitsveronderstelling. Gebruik van schattingen De opstelling van de jaarrekening vereist dat het management oordelen vormt en schattingen en veronderstellingen maakt die van invloed zijn op de toepassing van grondslagen en de gerapporteerde waarde van activa en verplichtingen, en van baten en lasten. De daadwerkelijke uitkomsten kunnen afwijken van deze schattingen. De schattingen en onderliggende veronderstellingen worden voortdurend beoordeeld. Herzieningen van schattingen worden opgenomen in de periode waarin de schatting wordt herzien en in toekomstige perioden waarvoor de herziening gevolgen heeft. Bij de voorzieningen is aangegeven welke veronderstellingen de basis vormen voor de getroffen voorziening. De jaarrekening wordt gepresenteerd in euro’s, de functionele valuta van de onderwijsinstelling. Materiële vaste activa De gebouwen en terreinen, inventaris en apparatuur, andere vaste bedrijfsmiddelen, materiële vaste bedrijfsactiva in uitvoering en vooruitbetalingen op materiële vaste activa worden gewaardeerd tegen verkrijgings- of vervaardigingsprijs verminderd met de cumulatieve afschrijvingen op basis van de zogeheten componentenmethode en bijzondere waardeverminderingen. De componentenmethode houdt in dat een gebouw niet langer als één geheel wordt bezien en opgenomen, maar kan worden verdeeld in de componenten casco, afbouw, inbouw, technische installaties, terreinvoorzieningen en investeringen in huurpanden. Investeringssubsidies worden in mindering gebracht op de kostprijs van de activa waarop de subsidies betrekking hebben. De afschrijvingen worden berekend als een percentage over de aanschafprijs volgens de lineaire methode op basis van de economische levensduur rekening houdend met de eventuele restwaarde. Op terreinen, materiële vaste bedrijfsactiva in uitvoering en vooruitbetalingen op materiële vaste activa wordt niet afgeschreven. De volgende afschrijvingspercentages worden hierbij gehanteerd: Computer- en aanverwante apparatuur, software 33,33 % Apparaten en machines 8,33 % Meubilair 10,00 % Verbouwingen en installaties 12,5 % Gebouwen 3,33 % Verbouwingen gebouw 6,67 % Renovatie gebouw 6,67 % WTB-installaties/actieve componenten 10 % Liften en installaties 5 % Trekkenwand 10 % E-installaties 6,67 % Onderhoudsuitgaven worden slechts geactiveerd indien zij de gebruiksduur van het object verlengen. Bijzondere waardeverminderingen of vervreemding van vaste activa Vaste activa met een lange levensduur dienen te worden beoordeeld op bijzondere waardeverminderingen wanneer wijzigingen of omstandigheden zich voordoen die doen vermoeden dat de boekwaarde van een actief niet terugverdiend zal worden. De terugverdienmogelijkheid van


activa die in gebruik zijn, wordt bepaald door de boekwaarde van een actief te vergelijken met de toekomstige netto kasstromen die het actief naar verwachting zal genereren. Wanneer de boekwaarde van een actief hoger is dan de geschatte toekomstige kasstroom, wordt een bedrag voor impairment ten laste van het resultaat geboekt voor het verschil tussen de boekwaarde en de directe opbrengstwaarde van het actief. Voor verkoop beschikbare activa worden gewaardeerd tegen boekwaarde of lagere directe opbrengstwaarde, onder aftrek van verkoopkosten. Financiële activa Financiële activa omvatten beleggingen in staatsobligaties, bedrijfsobligaties en geldmarktuitzettingen. Obligaties met een resterende looptijd langer dan 1 jaar worden verantwoord onder Financiële vaste activa. In geval de (resterende) looptijd korter is dan 1 jaar worden deze verantwoord in de post Effecten onder Vlottende activa. Geldmarktuitzettingen worden gepresenteerd onder Liquide middelen. Deze financiële activa worden gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs. Renteopbrengsten worden verwerkt in de periode waarop ze betrekking hebben. Amortisatie van de agio/disagio ten gunste of ten laste van het resultaat vindt lineair plaats. Bij tussentijdse verkoop/uitloting van obligaties wordt mogelijk een resultaat gerealiseerd. Dat resultaat wordt in de resultatenrekening verwerkt. Jaarlijks wordt per individueel financieel actief beoordeeld of er aanleiding is tot een bijzondere waardevermindering. Daarnaast vindt ook een collectieve beoordeling plaats. Een eventuele afwaardering op grond van een bijzondere waardevermindering vindt plaats ten laste van het resultaat. Afwaardering vindt plaats naar de reële waarde van het betreffende financiële actief. Indien na een bijzondere waardevermindering de reële waarde weer toeneemt, zal deze waardevermindering worden teruggenomen. Deze terugneming is gemaximeerd op de oorspronkelijke geamortiseerde kostprijs zoals deze op het moment van terugneming zou zijn geweest indien er geen sprake zou zijn van een bijzondere waardevermindering. De reële waarde van een financieel instrument is het bedrag waarvoor een actief kan worden verhandeld of een passief kan worden afgewikkeld tussen ter zake goed geïnformeerde partijen, die tot een transactie bereid en van elkaar onafhankelijk zijn.

• De reële waarde van beursgenoteerde financiële instrumenten wordt bepaald aan de hand van de biedprijs.

• De reële waarde van niet-beursgenoteerde financiële instrumenten wordt bepaald door de verwachte kasstromen contant te maken tegen een disconteringsvoet die gelijk is aan de geldende risicovrije marktrente voor de resterende looptijd vermeerderd met krediet- en liquiditeitsopslagen.

Voorraden Handelsgoederen worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs. De verkrijgingsprijs omvat de inkoopprijs en bijkomende kosten, zoals invoerrechten, transportkosten en andere kosten die direct kunnen worden toegerekend aan de verwerving van voorraden. Bij de waardering van de voorraden wordt rekening gehouden met de eventueel op balansdatum opgetreden waardeverminderingen. Vorderingen De verstrekte vorderingen op en leningen aan deelnemingen alsmede de overige verstrekte vorderingen worden bij eerste verwerking opgenomen tegen de reële waarde vermeerderd met de direct daaraan toe te rekenen transactiekosten en vervolgens gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs volgens de effectieve-rentemethode. Baten en lasten worden in de winst-en-verliesrekening


verwerkt zodra de vorderingen aan een derde worden overgedragen of een bijzondere waardevermindering ondergaan, alsmede via het amortisatieproces. Eigen vermogen Onder het eigen vermogen worden de algemene reserves, de bestemmingsreserves en de bestemmingsfondsen gepresenteerd. De algemene reserve bestaat uit de reserves die ter vrije beschikking staan van het Bestuur. Bestemmingsreserves Het bestuur heeft een deel van de bestemmingsreserves afgezonderd voor specifieke doelen. De beperkte bestedingsmogelijkheid van de bestemmingsreserve is door het bestuur bepaald, en betreft geen verplichting. Het bestuur kan deze beperking zelf opheffen. Bestemmingsfonds(en) Bestemmingsfonds(en) betreffen middelen die zijn verkregen met een door derden aangegeven specifieke bestemming. Binnen het eigen vermogen is geen onderscheid gemaakt naar publieke en private middelen. Dit impliceert dat het gehele vermogen als publiek vermogen aangemerkt kan worden. Voorzieningen Onder de voorzieningen worden de personele voorzieningen en de overige voorzieningen gepresenteerd. Tenzij anders aangegeven worden de voorzieningen opgenomen tegen de nominale waarde. Toevoegingen aan voorzieningen vinden plaats ten laste van de staat van baten en lasten. Uitgaven vinden rechtstreeks plaats ten laste van de voorzieningen. Een voorziening in verband met verplichtingen als bedoeld in artikel 2:374 lid 1, eerste volzin BW wordt uitsluitend opgenomen indien op de balansdatum aan de volgende voorwaarden wordt voldaan:

a. de rechtspersoon heeft een verplichting (in rechte afdwingbaar of feitelijk); b. het is waarschijnlijk dat voor de afwikkeling van die verplichting een uitstroom van middelen

noodzakelijk is; en c. er kan een betrouwbare schatting worden gemaakt van de omvang van de verplichting.

Voorziening Jubileumgratificatie Deze voorziening wordt gevormd voor de toekomstige betaling van jubileumgratificaties. De voorziening betreft de contante waarde van de in de toekomst uit te keren jubileumuitkeringen. De berekening is gebaseerd op gedane toezeggingen, blijfkansen, een disconteringsrente van 4% en een gecalculeerde jaarlijkse loonstijging van 2%. Schulden Bij de eerste opname van kortlopende schulden worden deze opgenomen tegen reële waarde. In geval dat de vervolgwaardering niet tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen in de winst-en-verliesrekening plaatsvindt, wordt bij de eerste waardering de reële waarde verminderd met de direct daaraan toe te rekenen transactiekosten. Financiële verplichtingen behoren tot de handelsportefeuille, indien deze zijn verworven of aangegaan met het doel deze verplichtingen op korte termijn te verkopen. Deze categorie wordt na de eerste waardering gewaardeerd tegen reële waarde zonder aftrek van eventuele transactiekosten bij vervreemding. Baten of lasten die voortvloeien uit veranderingen in de reële waarde worden verwerkt in de winst-en-verliesrekening. De overige kortlopende schulden worden na de eerste waardering gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs volgens de effectieve-rentemethode. Winst of verlies worden in de winst-en-verliesrekening opgenomen zodra de verplichtingen niet langer op de balans worden opgenomen, alsmede via het amortisatieproces.


De geamortiseerde kostprijs is het bedrag waarvoor een financieel actief of financiële verplichting bij de eerste verwerking in de balans wordt opgenomen, verminderd met aflossingen op de hoofdsom, vermeerderd of verminderd met de via de effectieve-rentemethode bepaalde cumulatieve amortisatie van het verschil tussen dat eerste bedrag en het aflossingsbedrag en verminderd met eventuele afboekingen (direct, dan wel door het vormen van een voorziening) wegens bijzondere waardeverminderingen of oninbaarheid. Personeelsbeloningen/pensioenen Personeelsbeloningen De beloningen van het personeel worden als last in de staat van baten en lasten verantwoord in de periode waarin de arbeidsprestatie wordt verricht en, voor zover nog niet uitbetaald, als verplichting op de balans opgenomen. Indien de reeds betaalde bedragen de verschuldigde beloningen overtreffen, wordt het meerdere opgenomen als een overlopend actief voor zover er sprake zal zijn van terugbetaling door het personeel of van verrekening met toekomstige betalingen door de stichting. Pensioenen Uitgangspunt is dat de in de verslagperiode te verwerken pensioenlast gelijk is aan de over die periode aan het pensioenfonds verschuldigde pensioenpremies. Voor zover de verschuldigde premies op balansdatum nog niet zijn voldaan, wordt hiervoor een verplichting opgenomen. Als de op balansdatum reeds betaalde premies de verschuldigde premies overtreffen, wordt een overlopende actiefpost opgenomen voor zover sprake zal zijn van terugbetaling door het fonds of van verrekening met in de toekomst verschuldigde premies. Er is geen sprake van additionele verplichtingen uit hoofde van de uitvoeringsovereenkomst met het fonds, de pensioenovereenkomst met de werknemers of andere toezeggingen aan werknemers. Opbrengstverantwoording Rijksbijdragen, overige overheidsbijdragen en -subsidies Rijksbijdragen, overige overheidsbijdragen en -subsidies uit hoofde van de basisbekostiging worden in het jaar waarop de toekenning betrekking heeft, volledig verwerkt als baten in de staat van baten en lasten. Indien deze opbrengsten betrekking hebben op een specifiek doel, dan worden deze naar rato van de verrichte werkzaamheden als baten verantwoord. College-, cursus-, les- en examengelden De college-, cursus-, les- en examengelden worden toegerekend aan het jaar waarop zij betrekking hebben, waarbij ervan uitgegaan is dat reguliere onderwijs- en onderzoekstaken gelijkmatig over het school/studiejaar zijn gespreid. Leasing De organisatie kan financiële en operationele leasecontracten afsluiten. Een leaseovereenkomst waarbij de voor- en nadelen verbonden aan het eigendom van het leaseobject geheel of nagenoeg geheel door de lessee worden gedragen, wordt aangemerkt als een financiële lease. Alle andere leaseovereenkomsten classificeren als operationele leases. Bij de leaseclassificatie is de economische realiteit van de transactie bepalend en niet zozeer de juridische vorm. Operationele leases Als de organisatie optreedt als lessee in een operationele lease, wordt het leaseobject niet geactiveerd. Leasekosten inzake de operationele lease worden lineair over de leaseperiode ten laste van de staat van baten en lasten gebracht. Kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht is opgesteld op basis van de indirecte methode.


5.6 TOELICHTING OP DE ONDERSCHEIDEN POSTEN VAN DE BALANS 5.6.1 Materiële vaste activa

Gebouwen Inventaris Materiële Totaalen en vaste activaterreinen apparatuur in uitvoering

(in €)

Stand per 1 januari 2017 - Aanschafprijs 40.357.155 20.326.238 841.355 61.524.748 - Cumulatieve afschrijvingen -10.631.947 -11.638.090 0 -22.270.037 - Boekwaarde 29.725.208 8.688.148 841.355 39.254.711

Mutaties - Investeringen 1.786.412 6.618.833 103.939 8.509.184 - Afschrijvingen -2.394.889 -3.421.157 0 -5.816.046 - Overboekingen 459.643 381.712 -841.355 0 - Desinvesteringen aanschafwaarde -5.756 -736.461 0 -742.217 - Desinvestering cum. afschrijvingen 2.661 416.508 0 419.169

- Saldo -151.929 3.259.435 -737.416 2.370.090

Stand per 31 december 2017 - Aanschafprijs 42.597.454 26.590.322 103.939 69.291.715 - Cumulatieve afschrijvingen -13.024.175 -14.642.739 0 -27.666.914

- Boekwaarde 29.573.279 11.947.583 103.939 41.624.801

OZB waarde gebouwen (x € 1.000,=)

Stadhoudersplein*1 Heer Bokelweg *2 Totaal2017 2016 2017 2016 2017 2016

OZB waarde 1.875 1.875 18.930 18.930 20.805 20.805

*1 laatste WOZ aanslag is van 2015 (daarna is er geen aanslag meer ontvangen)*2 laatste WOZ aanslag is van 2014 (bezwaarprocedure loopt. Geen aanslagen vanaf 2015)


5.6.2 Financiële vaste activa Vordering op ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap

31 december 2017 31 december 2016(in €)

Loonheffing en premie ABP juli 1991 1 1

1 1

De vordering uit hoofde van loonheffing en premie ABP ad € 54.154,= wordt erkend door het ministerie van OCW, maar wordt slechts uitgekeerd bij opheffing van de instelling. Ultimo 1991 is deze vordering afgewaardeerd tot € 1,=. Effecten De effecten die hier onder zijn opgenomen hebben een resterende looptijd van > 1 jaar. De effecten met een resterende looptijd van < 1 jaar zijn onder de vlottende activa opgenomen.

Staats Overige TotaalObligaties Obligaties

(in €)

Stand per 1 januari 2017 - Aanschafprijs 7.234.704 10.400.948 17.635.652 - Cumulatieve herwaarderingen -27.111 -26.952 -54.063 - Boekwaarde 7.207.593 10.373.996 17.581.589

Mutaties - Investeringen/aankopen 1.983.768 4.178.964 6.162.732 - Overboekingen naar vlottende activa -375.375 -878.190 -1.253.565 - Herwaarderingen -78.149 -61.105 -139.254

- Saldo 1.530.244 3.239.669 4.769.913

Stand per 31 december 2017 - Aanschafprijs 8.843.097 13.701.722 22.544.819 - Cumulatieve herwaarderingen -105.260 -88.057 -193.317

- Boekwaarde 8.737.837 13.613.665 22.351.502


Nader uitgesplitst in boekwaarde en marktwaarde:

Boekwaarde Boekwaarde Marktwaarde Marktwaarde31-12-2017 31-12-2016 31-12-2017 31-12-2016

Staatsobligaties 8.235.992 6.692.913 8.515.184 7.091.671Overige obligaties 14.115.510 10.888.676 14.227.336 11.153.469

Totaal 22.351.502 17.581.589 22.742.520 18.245.140 Vlottende activa 5.6.3 Vorderingen Debiteuren De debiteuren per 31 december 2017 bedragen € 50.362,= (2016: € 32.867). Van de vorderingen per 31 december 2017 wordt € 30.026 ingeschat als dubieus. Er is een voorziening getroffen voor oninbaarheid. Deze bedraagt per balansdatum 31 december 2017 €22.915,= (2016: € 22.710), oftewel circa 75% van de posten die als dubieus worden beschouwd. Overige vorderingen De samenstelling is als volgt:


Vooruitbetaalde bedragen 446.826 587.149VvE Technikon 658.127 594.392Diversen 43.646 31.285

1.148.599 1.212.826

In de overige vorderingen zijn geen posten begrepen met een looptijd van langer dan 1 jaar. Overlopende activa De overlopende activa zijn als volgt samengesteld:


Nog te ontvangen geldmarktrente 19.362 26.368Nog te ontvangen interest obligaties 279.189 212.775Verzekeringsgeld waterschade 0 68.560Diversen 8.261 12.088

306.812 319.791

In de overlopende activa zijn geen posten begrepen met een verwachte looptijd van langer dan 1 jaar.


5.6.4 Effecten De effecten die hier onder zijn opgenomen hebben een resterende looptijd van < 1 jaar. De effecten met een resterende looptijd van > 1 jaar zijn onder de financiële vaste activa opgenomen.

Staats Overige TotaalObligaties Obligaties

(in €)

Stand per 1 januari 2017 - Aanschafprijs 1.976.898 941.430 2.918.328 - Cumulatieve herwaarderingen 0 0 0 - Boekwaarde 1.976.898 941.430 2.918.328

Mutaties - Investeringen/aankopen 0 0 0 - Desnvesteringen/verkopen 0 -941.430 -941.430 - Overboekingen van vaste activa 375.375 878.190 1.253.565 - Herwaarderingen -46.512 -59 -46.571

- Saldo 328.863 -63.299 265.564

Stand per 31 december 2017 - Aanschafprijs 2.352.273 878.190 3.230.463 - Cumulatieve herwaarderingen -46.512 -59 -46.571

- Boekwaarde 2.305.761 878.131 3.183.892

Nader uitgesplitst in boekwaarde en marktwaarde:

Boekwaarde Boekwaarde Marktwaarde Marktwaarde31-12-2017 31-12-2016 31-12-2017 31-12-2016

Staatsobligaties 2.305.761 1.976.898 2.305.761 1.982.321Overige obligaties 878.131 941.430 894.091 1.025.900

Totaal 3.183.892 2.918.328 3.199.852 3.008.221 5.6.5 Liquide middelen De samenstelling is als volgt:


Geldmarktuitzettingen 2.592.141 6.578.475Kasgelden 9.641 18.263Banksaldi 2.342.727 1.373.585

4.944.509 7.970.323

De liquide middelen staan volledig ter vrije beschikking.


5.6.6 Eigen vermogen Het verloop is als volgt: (in €) Stand per Resultaat Stand per

1 jan. 2017 31 dec. 2017

2.1.1 Algemene reserve 52.886.077 3.696.252 56.582.3292.1.2 Personeelsreserve 1.390.632 0 1.390.6322.1.3 Huisvestingsreserve VMBO 9.500.000 0 9.500.0002.1.4 Reserve pop/40+budget 392.092 98.235 490.327

Totaal 64.168.801 3.794.487 67.963.288

Om de werkgelegenheidsgarantie te kunnen garanderen, in de 0-fase van het sociaal statuut te blijven en/of sociale plannen te kunnen bekostigen dient een Personeelsreserve opgebouwd te worden. De totale omvang van de opgebouwde reserve zal nimmer meer bedragen dan 20% van de (salaris)kosten van de streefformatie van enig jaar met een maximum van € 1.390.632. Onttrekkingen aan de reserves worden zo spoedig mogelijk aangevuld tot het vastgestelde niveau. Voor de toekomstige renovatie van het vmbo is in 2015 een huisvestingsreserve vmbo gevormd voor een bedrag van € 7.500.000. In 2016 is hier € 2 miljoen aan toegevoegd. De toevoeging is gebaseerd op geactualiseerde inschattingen. Vanaf 2016 wordt het totale tegoed van de persoonlijke scholingsbudgetten (POP) en de 40+ budgetten als onderdeel van het eigen vermogen gereserveerd. Voor 2016 werd deze post verwerkt als een voorziening. Deze voorziening is in 2016 ten gunste van het resultaat vrijgevallen. Uit het exploitatieresultaat is vervolgens de reserve POP/40+ gevormd. Gedurende de loopbaan van de medewerker houdt het GLR rekening met de leeftijdsfase waarin de medewerker zich bevindt en zijn er verschillende accenten met daarbij behorende extra budgetten en faciliteiten. Het persoonlijk loopbaanontwikkelingsplan wordt standaard door het GLR gefaciliteerd. De opbouwperiode van de POP-budgetten bedraagt vier jaar. Het 40+ beleid is in dat kader een onderdeel van het leeftijdsbewust personeelsbeleid van het GLR en is bestemd voor zowel het OP als het OBP. Het vermogen van het Grafisch Lyceum Rotterdam is volledig publiek vermogen. Dientengevolge is geen onderscheid gemaakt tussen publiek en privaat vermogen. Het positieve resultaat van het mbo over 2017 bedraagt € 4.613.782. Het vmbo laat in 2017 een negatief resultaat zien van € 819.296. In afwachting van het bestuursbesluit wordt van het totale resultaat over 2017 € 3.696.252 toegevoegd aan de Algemene Reserve en € 98.235 aan de reserve POP/40+ budget. Het totale resultaat bedraagt € 3.794.487.


5.6.7 Voorzieningen De specificatie is als volgt:


Voorziening langdurig zieken

Stand per 01-01 58.940 0Dotatie 0 58.940Vrijval 0 0Onttrekking -27.824 0Stand per 31-12 31.116 58.940

Voorziening duurzame inzetbaarheid

Stand per 01-01 1.614.579 0Dotatie 456.274 1.614.579Vrijval 0 0Onttrekking -143.670 0Stand per 31-12 1.927.183 1.614.579

Voorziening jubileumgratificaties

Stand per 01-01 188.313 179.739Dotatie 75.599 47.266Vrijval 0 0Onttrekking -19.604 -38.692Stand per 31-12 244.308 188.313

2.202.607 1.861.832

Voorziening langdurig zieken De onderstaande uitgangspunten zijn gehanteerd:

• In het eerste jaar van ziek zijn wordt 100% salaris betaald, in het 2e jaar wordt 70% salaris betaald.

• Na twee jaar ziekte wordt een ontslagprocedure opgestart. Maximale impact van ziekte voor het GLR is derhalve het salaris van twee jaar.

• Voor de werknemers die op de balansdatum (31 december 2016) wegens ziekte langer dan een half jaar afwezig zijn en werknemers die ziek zijn en van wie de kans op langdurige uitval reëel is, wordt een voorziening gevormd.

• Ten behoeve van berekening voorziening is een overzicht opgevraagd bij P&O met geregistreerde zieken (in 2017) die langer dan een half jaar ziek zijn en werknemers die korter dan een half jaar ziek zijn, maar van wie langere uitval mogelijk is.

• Voor de langdurig zieken wordt onderscheid gemaakt tussen de salariskosten voor het eerste en het tweede jaar.

• Ingeschat wordt dat 5% van de langdurige ziektegevallen resulteert in een ontslag. Voorziening duurzame inzetbaarheid Deze voorziening is van toepassing vanaf het kalenderjaar 2016. In de cao zijn afspraken gemaakt over regelingen in het kader van Duurzame Inzetbaarheid. Indien medewerkers deelnemen aan deze regelingen bouwen zij rechten op om in de toekomst minder te werken, waarbij de kosten daarvan deels voor rekening van de medewerker en deels voor rekening van de werkgever zijn. Voor het deel dat voor rekening van de werkgever komt wordt een voorziening opgenomen. De verplichtingen uit


hoofde van deze regelingen omvatten verplichtingen jegens personeelsleden die reeds hebben geopteerd voor gebruikmaking van de regeling, de personeelsleden die onder de bestaande regeling kunnen opteren voor gebruikmaking van de regeling maar dat nog niet hebben gedaan, en personeelsleden die nog niet kunnen opteren, maar dat tijdens de looptijd van de bestaande regeling in de toekomst wel kunnen doen. De elementen voor de berekening van de verplichting zijn de personeelsleden op wie de regeling van toepassing is, de geschatte kans dat voor gebruikmaking van de regeling wordt geopteerd, de leeftijden, de salarissen en het aandeel van de kosten dat voor rekening van de werkgever komt. De onderstaande uitgangspunten zijn gehanteerd:

• voorziening wordt gevormd voor personeelsleden vanaf 52 jaar; • inflatiecorrectie is gelijk aan contant maken van de bedragen; • de IGPL is gehanteerd; • aanstellingsomvang is minimaal 0,4 Wtf; • met de eigen bijdrage is rekening gehouden; • eigen bijdrage is 45% of 35% (schaal 1 t/m 8); • er gelden overgangsregelingen (oude BAPO afspraken); • kans op gebruik regeling:

o 0 % voor personeel ouder dan 57 en die geen gebruik maken van de regeling en van wie ontslag volgt in het jaar volgend op het verslagjaar

o 20 % voor personeel ouder dan 57 die niet aangegeven hebben dat ze gebruik willen gaan maken van de regeling (er bestaat nog wel een kans)

o 40 % voor de groep personeel tussen 52 en 57 o 100% voor personeel dat al gebruik maakt van een (overgangs)regeling.

Voorziening Jubileumgratificatie Deze voorziening wordt gevormd voor de toekomstige betaling van jubileumgratificaties. De voorziening betreft de contante waarde van de in de toekomst uit te keren jubileumuitkeringen. De berekening is gebaseerd op gedane toezeggingen, blijfkansen, een disconteringsrente van 4% en een gecalculeerde jaarlijkse loonstijging van 2%.


5.6.8 Kortlopende schulden Belastingen en premies sociale verzekeringen De specificatie is als volgt:


Loonheffing 1.147.517 1.098.577

1.147.517 1.098.577

Schulden ter zake van pensioenen De specificatie is als volgt:


OP/NP 249.797 199.429IP/BW 4.823 7.076FPU 43.400 32.889

298.020 239.394

Overlopende passiva De samenstelling van de overlopende passiva is als volgt:


Reservering loonaanspraken 2016/2015 751.444 715.556Reservering verlofdagen OBP 206.418 0Accountants-en advieskosten 34.678 28.677OZB Technikon 2015 0 118.000OZB Technikon 2016 101.377 101.377OZB Technikon 2017 158.620 0OZB Stadhoudersplein 2016 11.330 11.330OZB Stadhoudersplein 2017 11.330 0Slottermijn Breijer 8e verdieping 53.210 0Konica Minolta (kopieerkosten MFC's) 36.855 0Kosten stadsverwarming december 2017 33.239 0Vooruitontvangen bedragen 83.102 30.258Schuld aan personeelsleden 9.345 31.270Diversen 104.068 79.874

1.595.016 1.116.342

In de overlopende passiva zijn geen posten begrepen met een looptijd van langer dan 1 jaar.


5.6.9 Risicoparagraaf Algemeen Het Grafisch Lyceum maakt gebruik van uiteenlopende financiële activa die de Stichting blootstelt aan markt, rente-, kasstroom-, krediet- en liquiditeitsrisico. Om deze risico’s te beheersen heeft de organisatie een beleid inclusief een stelsel van limieten en procedures opgesteld in overeenstemming met de Regeling Beleggen Lenen en Derivaten om de risico’s van onvoorspelbare ongunstige ontwikkelingen op de financiële markten en daarmee de financiële prestaties van de organisatie te beperken. In gevolge van het Treasury Statuut van de Stichting Grafisch Lyceum Rotterdam is de Stichting beperkt in het gebruik van afgeleide financiële instrumenten. Er zijn gedurende het boekjaar geen afgeleide financiële instrumenten ingezet om risico’s te beheersen. Kredietrisico De stichting loopt een beperkt kredietrisico over vorderingen, effecten en liquide middelen. De vorderingen bestaan voornamelijk uit vooruitbetaalde bedragen aan betrouwbare tegenpartijen. De effecten ( € 25.535.394,=) en liquide middelen (€ 4.944.509,=) bestaan uit producten in overeenstemming met de Regeling Belenen en Beleggen, waarbij de liquide middelen vrij opneembaar zijn. De Regeling stelt strenge eisen aan de kredietwaardigheid van de partijen waar deze middelen zijn belegd. Het kredietrisico op deze posities is daarmee zeer beperkt. Renterisico en kasstroomrisico Het renterisico en kasstroomrisico is beperkt tot eventuele veranderingen in de variabele rente van de geldmarktuitzettingen en effecten. Liquiditeitsrisico De stichting bewaakt de liquiditeitspositie door middel van opvolgende liquiditeitsbegrotingen. Het College van Bestuur ziet erop toe dat voor de stichting steeds voldoende liquiditeiten beschikbaar zijn om aan de verplichtingen te kunnen voldoen. De stichting loopt geen significante liquiditeitsrisico’s. Mocht er onverhoopt een liquiditeitsvraagstuk ontstaan kan dit worden opgevangen door een voortijdige verkoop van beleggingen. In dat geval ontstaat er wel weer een beleggingsresultaat (positief of negatief afhankelijk van de renteontwikkeling). Reële waarde De reële waarde van de in de balans opgenomen financiële instrumenten verantwoord onder kasmiddelen, kortlopende vorderingen en kortlopende schulden benadert de boekwaarde ervan. De reële waarde van de overige in de balans verantwoorde financiële instrumenten worden bij de desbetreffende posten gepresenteerd.


5.7 NIET UIT DE BALANS BLIJKENDE VERPLICHTINGEN Meerjarige financiële verplichtingen (in €) Er zijn langlopende onvoorwaardelijke verplichtingen aangegaan ter zake van operationele leasing (inclusief erfpacht en huur). De operationele leasekosten worden lineair over de leaseperiode in de Staat van baten en lasten verwerkt. De resterende looptijd kan als volgt worden gespecificeerd:

Huurovereenkomst voor de Heer Bokelweg 258 Niet langer dan 1 jaar 54.216 Tussen 1 en 5 jaar - Langer dan 5 jaar - 54.216

Huurovereenkomst voor de Portacabins vmbo Niet langer dan 1 jaar 35.178 Tussen 1 en 5 jaar 35.178 Langer dan 5 jaar - 70.356

Huur Multifunctionals Niet langer dan 1 jaar 126.000 Tussen 1 en 5 jaar 73.500 Langer dan 5 jaar - 199.500


5.8 TOELICHTING OP DE ONDERSCHEIDEN POSTEN VAN STAAT VAN BATEN EN LASTEN Voor een nadere verklaring van enerzijds de verschillen tussen 2017 en 2016 en anderzijds de verschillen tussen de begrote bedragen 2017 en de realisatie 2017 wordt verwezen naar de specificaties die elders in dit document zijn opgenomen. 5.8.1 Baten Rijksbijdragen OCW

2017 Begroot 2017 2016(in €)

Rijksbijdrage sector BVE 35.010.137 34.699.450 33.369.844Rijksbijdrage sector VO 3.844.321 3.787.550 3.532.863

Rijksbijdrage OCW 38.854.458 38.487.000 36.902.707Geoormerkte OCW-subsidies 22.679 22.000 102.161Niet-geoormerkte OCW-subsidies 4.199.819 3.604.000 3.692.123

4.222.498 3.626.000 3.794.284Totaal 43.076.956 42.113.000 40.696.991

Een nadere uitsplitsing over 2017 levert het onderstaande beeld op:


Overige overheidsbijdragen en subsidies De samenstelling is als volgt:

2017 Begroot 2017 2016(in €)

Gemeente Rotterdam 145.602 210.166 167.100Leonardo Da Vinci 90.928 70.000 153.437

Totaal 236.530 280.166 320.537

Werk in opdracht van derden Via MediaCollege bood de Stichting Grafisch Lyceum Rotterdam cursussen en verdiepingen aan geïnteresseerden en docenten aan. In de loop van 2015-2016 zijn de activiteiten afgebouwd. Overige baten De overige baten betreffen baten die niet afkomstig zijn van het ministerie van OCW. In 2017 en 2016 betrof het de onderstaande vergoedingen:

2017 Begroot 2017 2016(in €)

Opbrengst werkweken VMBO 43.291 34.344 42.365Overige leerlingbaten VMBO 3.807 3.000 6.772Ouderbijdrage MBO 0 0 4.015Opbrengst werkweken MBO 180.656 217.887 143.586Overige leerlingbaten MBO 17.264 24.000 17.268Bijdrage in exploitatiekosten Technikon gebouw 15.000 19.000 64.444Leermiddelen/ Printshop 34.190 30.000 32.335Overnamevergoeding computerapparatuur 76.098 30.000 184.709Betaald printen 35.916 30.000 32.522Verzekeringsgelden 24.244 0 68.560GLR Kracht 0 0 20.600Overdracht LGF (Koers VO) 26.364 0 28.523Toelatingstoetsen 0 0 33.467Overig (per saldo) 56.745 52.603 73.838

Totaal 513.575 440.834 753.004


5.8.2 Lasten Personele lasten De samenstelling is als volgt:

2017 Begroot 2017 2016(in €)

Loonkosten 19.514.467 18.573.000 18.784.225Sociale lasten 2.386.117 2.300.000 2.278.603Pensioenpremies 2.609.131 2.400.000 2.092.801

Lonen en salarissen 24.509.715 23.273.000 23.155.629

Personeel niet in loondienst 1.258.367 1.150.000 1.015.661

Overige personele lasten en dotatie voorzieningen 2.436.308 2.775.000 3.238.173

Af: uitkeringen -108.610 0 -41.939

28.095.780 27.198.000 27.367.524


Bezoldiging (in €) van topfunctionarissen

Leidinggevende topfunctionarissen met dienstbetrekking

Vliet Meij HoogstraatenDhr. F.J. van Mevr. A.E. van der Dhr. drs. R.

Functie Voorzitter Lid LidAanvang en einde functievervulling in 2017 1/1 - 31/12 1/1 - 31/12 1/1 - 31/12Omvang dienstverband 2017 (in fte) 1,0 1,0 1,0Gewezen topfunctionaris Nee Nee Nee(Fictieve) dienstbetrekking Ja Ja Ja

Individueel WNT-maximum 153.000 153.000 153.000

Beloning plus belastbare onkostenvergoedingen 145.640 146.790 152.838Beloningen betaalbaar op termijn 17.517 17.365 17.517

Totale bezoldiging 163.157 164.155 170.355

Motivering overschrijding norm (overgangsrecht) * (overgangsrecht) * (overgangsrecht) *

* De bezoldiging vloeit voort uit schriftelijk overeengekomen afspraken voor inwerkingtreding van de Regelingbezoldiging topfunctionarissen OCW-sectoren. Het overgangsrecht is ingegaan op 1 januari 2016.

In de bezoldiging 2017 zijn nabetalingen begrepen inzake 2016 (F.J. van Vliet € 3.992, A.E. van de Meij € 5.485 en R. Hoogstraaten € 3.992) welke voortvloeien uit schriftelijk overeengekomen afspraken voor inwerkingtreding van de WNT.Deze nabetalingen worden voor de toets op de naleving van de WNT regelgeving toegerekend aan 2016 en leiden niettot onverschuldigde betalingen.

Volgens de weging van de complexiteit van de instelling in de WNT-regeling is GLR ingedeeld in klasse E.Het aantal complexiteitspunten is als volgt bepaald: - Gemiddelde baten (6 punten); - Gemiddeld aantal leerlingen (3 punten); - Gewogen aantal onderwijssoorten of sectoren (5 punten).

Gegevens 2016

Functie Voorzitter Lid LidAanvang en einde functievervulling in 2016 1/1 - 31/12 1/1 - 31/12 1/1 - 31/12Omvang dienstverband (in fte) 1,0 1,0 1,0

Beloning plus belastbare onkostenvergoedingen 137.347 * 132.777 139.120Beloningen betaalbaar op termijn 15.151 15.018 15.152

Totale bezoldiging 2016 152.498 147.795 154.272

* Beloning plus belastbare onkostenvergoeding is aangepast met EUR 3.450 doordat in de 2016 verantwoordingde fiscale bijtelling auto niet was meegerekend.


Toezichthoudende topfunctionarissen (in € excl. BTW)

Dhr. J.N

. Leydes

Dhr. drs. C

. van der Woude

Mevr. H

. Stuart LLM

Mevr. drs. I. W

essels

Dhr. drs. C

h. P. van Overbeeke

Mevr. m

r M. R

uimers Functie Voorzitter Lid Lid Lid Lid Lid

Aanvang en einde functievervulling in 2017 1/1 -31/12 1/1 -31/12 1/1 -31/12 1/1 -31/12 1/1 -31/12 1/1 -31/12

Individueel WNT-maximum 22.950 15.300 15.300 15.300 15.300 15.300

Beloning plus belastbare onkostenvergoedingen 8.500 6.000 6.000 6.000 6.000 6.000

Totale bezoldiging 8.500 6.000 6.000 6.000 6.000 6.000

Motivering overschrijding norm Nvt Nvt Nvt Nvt Nvt Nvt

Gegevens 2016

Functie Voorzitter Lid Lid Lid Lid LidAanvang en einde functievervulling in 2016 1/1 -31/12 1/1 -31/12 1/1 -31/12 1/1 -31/12 1/1 -31/12 1/1 -31/12

Individueel WNT-maximum 22.800 15.200 15.200 15.200 15.200 15.200

Beloning plus belastbare onkostenvergoedingen 8.500 6.000 6.000 6.000 6.000 6.000

Totale bezoldiging 8.500 6.000 6.000 6.000 6.000 6.000

Motivering overschrijding norm Nvt Nvt Nvt Nvt Nvt Nvt

In de opgenomen bedragen in de oorspronkelijke verantwoording 2016 was (indien van toepassing)de BTW begrepen. De bedragen voor 2016 zijn in deze verantwoording gecorrigeerd voor het BTW-percentageDe BTW wordt niet in de WNT-verantwoording opgenomen.


Afschrijvingen De samenstelling is als volgt:

2017 Begroot 2017 2016(in €)

Gebouwen 2.397.984 2.219.000 2.280.171Inventaris en apparatuur 3.741.132 3.609.000 2.983.539

Totaal 6.139.116 5.828.000 5.263.710

Huisvestingslasten De huisvestingslasten zijn als volgt samengesteld:

2017 Begroot 2017 2016(in €)

Schoonmaakkosten 612.556 609.000 574.315Overige onderhoudskosten 468.830 490.000 655.459Belastingen en heffingen 158.944 185.000 149.797Energiekosten 439.915 548.000 486.114Beveiligingskosten 33.194 35.000 23.286Personeelskosten 15.500 16.000 19.691Verzekering opstal/inboedel 74.823 73.000 61.885Huur huisvesting 115.202 115.000 112.829Huur sportaccommodatie 113.202 128.000 98.177

Totaal 2.032.166 2.199.000 2.181.553

Overige lasten De exploitatielasten zijn als volgt opgebouwd:

2017 Begroot 2017 2016(in €)

Decentrale afd.kosten 1.457.089 1.610.000 1.382.067Communicatiekosten 615.819 709.000 677.557Leerlingkosten 821.081 1.004.000 773.694Inventarislasten 1.150.000 1.170.000 982.286

4.043.989 4.493.000 3.815.604

Honoraria voor de accountant Ten behoeve van de controle van de jaarstukken 2017 is door de accountant (Ernst & Young Accountants LLP) een bedrag van € 51.425 incl. BTW geoffreerd.


5.8.3 Financiële baten en lasten Rentebaten en soortgelijke opbrengsten De financiële baten zijn als volgt opgebouwd:

2017 Begroot 2017 2016(in €)

Geldmarkt- uitzettingen 24.637 60.000 31.839 Waardeveranderingen effecten -127.255 0 51.497Kapitaalmarkt- uitzettingen 469.142 425.000 419.372

366.524 485.000 502.708

Rentelasten en soortgelijke kosten De financiële lasten zijn als volgt opgebouwd:

2017 Begroot 2017 2016(in €)

Bank- en provisiekosten -87.683 -90.000 -79.651Overige kosten -364 0 -277

-88.047 -90.000 -79.928


5.8.4 Transacties met verbonden partijen

Van transacties met verbonden partijen is sprake wanneer een relatie bestaat tussen de onderwijsinstelling, haar deelnemingen en hun bestuurders en leidinggevende functionarissen. In 2017 heeft het Grafisch Lyceum Rotterdam een voorschot van € 153.000 betaald aan de VvE Technikon, zijnde het aandeel van 50% in de begrote exploitatiekosten over 2017. Model E Verbonden partijen

NaamJuridische

vormStatutaire

zetelCode act.

Eigen vermogen

31-12-2015Resultaat

2015Art 2:403

BWDeelname

%Consoli-

datie

VvE Technikon Vereniging Rotterdam 4 0 0 Nee 50% Nee Vereniging van Eigenaars Technikon (VvE Technikon) Per 15 oktober 2012 is de VvE Technikon opgericht met als doel het beheren van de beschreven ruimtes/activiteiten. De VvE Technikon is statutair gevestigd in Rotterdam en onder de volgende officiële naam ingeschreven op kvk nr 56284152: “Vereniging van eigenaars van het Technikongebouw gelegen aan de Benthemstraat 2, 6 en 11-17 (oneven nummers), 21 en 25, Heer Bokelweg 255 en de Teilingerstraat 150” . De per 31 december 2017 aanwezige activa en passiva zijn niet meegeconsolideerd. De toerekening van de kosten geschiedt op basis van het eigendomspercentage van 50%. 5.8.5 Gebeurtenissen na balansdatum Er zijn geen gebeurtenissen na de balansdatum met belangrijke financiële gevolgen voor de stichting.

http://www.kvk.nl/handelsregister/zoekenframeset.asp?zk=0&url=https://server.db.kvk.nl/TST-BIN/FU/TSWS001@?BUTT=56284152




Model G Verantwoording subsidies


Rotterdam, dagtekening Het College van Bestuur, Dhr. F.J. van Vliet Dhr. drs. R. Hoogstraaten Mevr. A.E. van der Meij Voorzitter College van Bestuur Lid College van Bestuur Lid College van Bestuur De Raad van Toezicht, Dhr. J.N. Leydes Dhr. drs. Ch. P. van Overbeeke RA Voorzitter Raad van Toezicht Lid Raad van Toezicht Mevr. H. Stuart LLM. BSc Dhr. drs. C. van der Woude Lid Raad van Toezicht Lid Raad van Toezicht Mevr. drs. I. Wessels Mevr. mr. M. Ruimers Lid Raad van Toezicht Lid Raad van Toezicht


OVERIGE GEGEVENS Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: het college van bestuur en de raad van toezicht van Stichting Grafisch Lyceum Rotterdam Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening 2017 Ons oordeel Wij hebben de jaarrekening 2017 van Stichting Grafisch Lyceum Rotterdam te Rotterdam gecontroleerd. Naar ons oordeel:

• geeft de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van Stichting Grafisch Lyceum Rotterdam op 31 december 2017 en van het resultaat over 2017 in overeenstemming met de Regeling jaarverslaggeving onderwijs;

• zijn de in deze jaarrekening verantwoorde baten en lasten alsmede de balansmutaties over 2017 in alle van materieel belang zijnde aspecten rechtmatig tot stand gekomen in overeenstemming met de in de relevante weten regelgeving opgenomen bepalingen, zoals opgenomen in paragraaf 2.3.1 Referentiekader van het Onderwijsaccountantsprotocol OCW 2017.

De jaarrekening bestaat uit:

• de balans per 31 december 2017; • de staat van baten en lasten over 2017; • de toelichting met een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële

verslaggeving en andere toelichtingen. De basis voor ons oordeel Wij hebben onze controle uitgevoerd volgens het Nederlands recht, waaronder ook de Nederlandse controlestandaarden en het Onderwijsaccountantsprotocol OCW 2017. Onze verantwoordelijkheden op grond hiervan zijn beschreven in de sectie Onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening. Wij zijn onafhankelijk van Stichting Grafisch Lyceum Rotterdam zoals vereist in de Verordening inzake de onafhankelijkheid van accountants bij assurance-opdrachten (ViO) en andere voor de opdracht relevante onafhankelijkheidsregels in Nederland. Verder hebben wij voldaan aan de Verordening gedrags- en beroepsregels accountants (VGBA). Wij vinden dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen andere informatie Naast de jaarrekening en onze controleverklaring daarbij, omvat het jaarverslag andere informatie, die bestaat uit:

• jaarverslag (het bestuursverslag en verslag raad van toezicht); • de overige gegevens; • bijlagen.


Op grond van onderstaande werkzaamheden zijn wij van mening dat de andere informatie: • met de jaarrekening verenigbaar is en geen materiële afwijkingen bevat; • alle informatie bevat die op grond van de Regeling jaarverslaggeving onderwijs en paragraaf

2.2.2 Bestuursverslag van het Onderwijsaccountantsprotocol OCW 2017 is vereist. Wij hebben de andere informatie gelezen en hebben op basis van onze kennis en ons begrip, verkregen vanuit de jaarrekeningcontrole of anderszins, overwogen of de andere informatie materiële afwijkingen bevat. Met onze werkzaamheden hebben wij voldaan aan de vereisten in de Regeling jaarverslaggeving onderwijs, paragraaf 2.2.2 Bestuursverslag van het Onderwijsaccountantsprotocol OCW 2017 en de Nederlandse Standaard 720. Deze werkzaamheden hebben niet dezelfde diepgang als onze controlewerkzaamheden bij de jaarrekening. Het bestuur is verantwoordelijk voor het opstellen van de andere informatie, waaronder het bestuursverslag en de overige gegevens in overeenstemming met de Regeling jaarverslaggeving onderwijs en de overige OCW weten regelgeving. Beschrijving van verantwoordelijkheden met betrekking tot de jaarrekening Verantwoordelijkheden van het bestuur en de raad van toezicht voor de jaarrekening Het bestuur is verantwoordelijk voor het opmaken en getrouw weergeven van de jaarrekening, in overeenstemming met de Regeling jaarverslaggeving onderwijs. Het bestuur is ook verantwoordelijk voor het rechtmatig tot stand komen van de in de jaarrekening verantwoorde baten en lasten, alsmede de balansmutaties, in overeenstemming met de in de relevante weten regelgeving opgenomen bepalingen. In dit kader is het bestuur tevens verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing die het bestuur noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening en de naleving van die relevante weten regelgeving mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fouten of fraude. Bij het opmaken van de jaarrekening moet het bestuur afwegen of de onderwijsinstelling in staat is om haar activiteiten in continuïteit voort te zetten. Op grond van genoemd verslaggevingsstelsel moet het bestuur de jaarrekening opmaken op basis van de continuïteitsveronderstelling, tenzij het bestuur het voornemen heeft om de onderwijsinstelling te liquideren of de activiteiten te beëindigen of als beëindiging het enige realistische alternatief is. Het bestuur moet gebeurtenissen en omstandigheden waardoor gerede twijfel zou kunnen bestaan of de onderwijsinstelling haar activiteiten in continuïteit kan voortzetten toelichten in de jaarrekening. De raad van toezicht is verantwoordelijk voor het uitoefenen van toezicht op het proces van financiële verslaggeving van de onderwijsinstelling. Onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening Onze verantwoordelijkheid is het zodanig plannen en uitvoeren van een controleopdracht dat wij daarmee voldoende en geschikte controle-informatie verkrijgen voor het door ons af te geven oordeel. Onze controle is uitgevoerd met een hoge mate maar geen absolute mate van zekerheid waardoor het mogelijk is dat wij tijdens onze controle niet alle materiële fouten en fraude ontdekken. Afwijkingen kunnen ontstaan als gevolg van fouten of fraude en zijn materieel indien redelijkerwijs kan worden verwacht dat deze, afzonderlijk of gezamenlijk, van invloed kunnen zijn op de economische beslissingen die gebruikers op basis van deze jaarrekening nemen. De materialiteit beïnvloedt de


aard, timing en omvang van onze controlewerkzaamheden en de evaluatie van het effect van onderkende afwijkingen op ons oordeel. Een meer gedetailleerde beschrijving van onze verantwoordelijkheden is opgenomen in de bijlage bij onze controleverklaring. Rotterdam, 22 juni 2018 Ernst & Young Accountants LLP w.g. drs. M. Verschoor RA Bijlage bij de controleverklaring Wij hebben deze accountantscontrole professioneel kritisch uitgevoerd en hebben, waar relevant, professionele oordeelsvorming toegepast in overeenstemming met de Nederlandse controlestandaarden en het Onderwijsaccountantsprotocol OCW 2017, ethische voorschriften en de onafhankelijkheidseisen. Onze controle bestond onder andere uit:

• Het identificeren en inschatten van de risico’s dat de jaarrekening afwijkingen van materieel belang bevat als gevolg van fouten of fraude, dan wel het niet rechtmatig tot stand komen van baten en lasten alsmede de balansmutaties, het in reactie op deze risico’s bepalen en uitvoeren van controlewerkzaamheden en het verkrijgen van controle-informatie die voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Bij fraude is het risico dat een afwijking van materieel belang niet ontdekt wordt groter dan bij fouten. Bij fraude kan sprake zijn van samenspanning, valsheid in geschrifte, het opzettelijk nalaten transacties vast te leggen, het opzettelijk verkeerd voorstellen van zaken of het doorbreken van de interne beheersing.

• Het verkrijgen van inzicht in de interne beheersing die relevant is voor de controle met als doel controlewerkzaamheden te selecteren die passend zijn in de omstandigheden. Deze werkzaamheden hebben niet als doel om een oordeel uit te spreken over de effectiviteit van de interne beheersing van de onderwijsinstelling.

• Het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving, de gebruikte financiële rechtmatigheidscriteria en het evalueren van de redelijkheid van schattingen door het bestuur en de toelichtingen die daarover in de jaarrekening staan.

• Het vaststellen dat de door het bestuur gehanteerde continuïteitsveronderstelling aanvaardbaar is. Tevens het op basis van de verkregen controle-informatie vaststellen of er gebeurtenissen en omstandigheden zijn waardoor gerede twijfel zou kunnen bestaan of de onderwijsinstelling haar activiteiten in continuïteit kan voortzetten. Als wij concluderen dat er een onzekerheid van materieel belang bestaat, zijn wij verplicht om aandacht in onze controleverklaring te vestigen op de relevante gerelateerde toelichtingen in de jaarrekening. Als de toelichtingen inadequaat zijn, moeten wij onze verklaring aanpassen. Onze conclusies zijn gebaseerd op de controle-informatie die verkregen is tot de datum van onze controleverklaring. Toekomstige gebeurtenissen of omstandigheden kunnen er echter toe leiden dat een instelling haar continuïteit niet langer kan handhaven.

• Het evalueren van de presentatie, structuur en inhoud van de jaarrekening en de daarin opgenomen toelichtingen.

• Het evalueren of deze jaarrekening een getrouw beeld geeft van de onderliggende transacties en gebeurtenissen en of de in de jaarrekening verantwoorde baten en lasten alsmede de


balansmutaties in alle van materieel belang zijnde aspecten rechtmatig tot stand zijn gekomen.

Wij communiceren met de raad van toezicht onder andere over de geplande reikwijdte en timing van de controle en over de significante bevindingen die uit onze controle naar voren zijn gekomen, waaronder eventuele significante tekortkomingen in de interne beheersing. Bijzonder statutair recht inzake zeggenschap Wijziging van de statuten behoeft de goedkeuring van zowel het College van Bestuur als Raad van Toezicht. Nevenvestigingen De stichting heeft een nevenvestiging aan het Stadhoudersplein te Rotterdam, waar het vmbo is gehuisvest.


INSTELLINGSGEGEVENS Algemeen Naam rechtspersoon Grafisch Lyceum Rotterdam Adres Heer Bokelweg 255 3032 AD Rotterdam Bestuur/brinnummer 67237/23JA Telefoon 088-2001540 E-mail [email protected] Internet: http://www.glr.nl Naam contactpersoon Dhr. C. Verdonk E-mail direct [email protected] Accountantskantoor Ernst & Young Accountants LLP Contactpersoon Dhr. drs. M. Verschoor RA Postadres Postbus 2295 3000 CG Rotterdam Aan de instelling verbonden onderwijsvormen: BOL

BBL VMBO

College van Bestuur Dhr. F.J. van Vliet/ voorzitter Dhr. drs. R. Hoogstraaten/ lid Mevr. A.E. van der Meij/ lid Raad van Toezicht Dhr. J.N. Leydes/ voorzitter Mevr. H. Stuart LLM BSc/ lid Mevr. drs. I. Wessels/ lid Mevr. mr. M. Ruimers/ lid Dhr. drs. C. van der Woude/ lid Dhr. drs. Ch. P. van Overbeeke RA/ lid

mailto:[email protected]

http://www.glr.nl/

mailto:[email protected]


6. BIJLAGEN

Op de volgende pagina’s treft u enkele bijlagen aan bij de hoofdstukken Onderwijs en Personeel.

VMBO

AVO & VBO Algemeen leerjaar

VMBO Basisberoepsgerichte leerweg Techniek Grafisch

VMBO Kaderberoepsgerichte leerweg Techniek Grafisch

VMBO Gemengde/Theoretische leerweg Techniek Grafisch

491

MBO

Onderwijsafdelingen Mediavormgeven Graphic en Visual design

25201 Mediavormgever 4 1.598

90411/ 90412/ 90413/ 90414/ 91541/ 93220 Mediavormgever 4 409

Onderwijsafdeling Audiovisuele media

25194 / 95702 - AV-specialist 221

25195 / 90075 Fotograaf 143

Onderwijsafdeling Mediamanagement en Redactiemedewerker

25199 – Mediamanager 364

25200 – Mediaredactiemedewerker 225

Onderwijsafdeling Creatieve productie

25197 – Allround DTP-er 3 122

25198 – Medewerker dtp 2 60

25207 – Basismedewerker printmedia 2 16

25211 – Medewerker Productpresentatie 2 39

25214 – Medewerker Sign 2 38

25213 - Signmaker (Allround signmaker) 3 19

25215 – Signspecialist 4 40

Onderwijsafdeling Mediatechnologie

25187 / 25188 - Applicatie- en mediaontwikkeling 4 331

95312 / 95313 - Applicatie en mediaontwikkeling 4 3

25190 - Netwerk en mediabeheer 4 78

Onderwijsafdeling Podium- evenemententechniek

25202 - Podium- en evenemententechniek 2 0


25204 / 25205 - Podium- en evenemententechniek 4 138


95714 / 95714 - Podium- en evenemententechniek 4 41

Totaal 3.919

Kwalificatie Aantal studenten per 1-10-2017

BIJLAGE HOOFDSTUK 2, ONDERWIJS - KERNCIJFERS

Cijfers bij tabellen leeftijdsopbouw personeel/OBP/OP per 31 december 2017

Leeftijdscatagorie

20

-24

25

-29

30

-34

35

-39

40

-44

45

-49

50

-54

55

-59

60

-64

>6

5

Totaal 4 27 44 55 49 67 64 60 33 4

Jaar

20

07

20

08

20

09

20

10

20

11

20

12

20

13

20

14

20

15

20

16

20

17

Gem. leeftijd 41,09 41,52 42,35 42,68 43,89 44,4 44,4 44,34 44,38 44,89 45,57

LEEFTIJDEN

Leeftijdsopbouw personeel per 31 december 2017

Cijfers bij tabel ontwikkeling gem. leeftijd 2007-2017

Grafiek ontwikkeling gemiddelde leeftijd 1993-2017

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

55

6020

-24

25-2

9

30-3

4

35-3

9

40-4

4

45-4

9

50-5

4

55-5

9

60-6

4

>65

4

27

44

55

49

67 64 60

33

4

leeftijd

40

41

42

43

44

45

46

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

leef

tijd

jaar

BIJLAGEN HOOFDSTUK 3, PERSONEEL

31-12-2017 31-12-2016

OBP-afdelingen MBO 119 116

Onderwijsafdeling Mediavormgeven 101 110

Onderwijsafdeling Audiovisuele media 29 22

Onderwijsafdeling Podium- en evenemententechniek 24 22

Onderwijsafdeling Mediatechnologie 20 18

Onderwijsafdeling Mediamanagement en Redactiemedewerker 33 30

Onderwijsafdeling Creatieve Productie 25 27

OBP afdelingen VMBO 16 14

Onderwijsafdeling VMBO 40 41

407 400

Aantal personeelsleden

man

vro

uw

tota

al

Formatie O.P. 140 94 234

Formatie O.B.P. 76 97 173

Totaal 216 191 407

MAN/VROUW-VERHOUDING

Cijfers bij tabel m/v per 31 december 2017

Verhouding man/vrouw in aantallen per 31 december 2017

020406080

100120140160180200220

Form

atie

O.P

.

Form

atie

O.B

.P.

Tota

al

man vrouw

BAPO/senioren regeling 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

OP 7 7 9 10 12 11 9 12

OBP 5 7 5 7 6 6 6 6

52+ regeling 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

OP 17 18 17 16 13 11 11 10

OBP 4 4 4 4 4 3 3 2

GLR Seniorenregeling 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

OP 4 3 2 0 0 0 0 0

OBP 1 0 0 0 0 0 0 0

TAAKVERMINDERINGSREGELING

Jaar

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

Verzuim OP 4,1 5,0 3,5 3,8 3,1 5,3 3,3 4,1 4,8 6,2 5,1

Verzuim OBP 3,4 3,5 4,9 3,3 5,1 3,3 3,2 5,8 7,5 6,3 6,9

Verzuim Totaal 3,8 4,3 4,2 3,6 4,0 4,3 3,2 5,0 6,1 6,3 6,0

VERZUIM

Cijfers bij grafiek ziekteverzuim 2007-2017

Grafiek ziekteverzuim 2007-2017

0,0

1,0

2,0

3,0

4,0

5,0

6,0

7,0

8,0

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

Jaar

Ziekteverzuimpercentage

OP OBP Totaal

Documents

GRAFISCH LYCEUM ROTTERDAM GEÏNTEGREERD ...Met dit jaarverslag leggen wij verantwoording af aan alle sta keholders van het Grafisch Lyceum Rotterdam, met name aan het ministerie van