Grade 10 Maths 13

Embed Size (px)

DESCRIPTION

Grade 10 Maths 13

Citation preview

  • fkdf,a fnod yeu i`oyd h' fkdf,a fnod yeu i`oyd h'

    fuu mdvu yeoEfuka Tng

    jD;a;hl fldaK inkaO m%fh y`kd .ekSug yd tAjd Nd; lsug

    yelsshdj ,efnkq we;'

    31'1 jD;a; pdmhlska jD;a;fha flakah u; iy jD;a;fha mh u;

    wdmd;kh flfrk fldaK

    uyd pdmh

    iq`M pdmhA

    O

    B

    by; jD;a;h u; msys A iy B ,CIH foflka jD;a;h fldgia follg fjkaf' fuu fldgiaj,g pdm hehs lshkq ,ef' A yd B hd lrk fLdj jD;a;fha flakah yryd .uka lrk g" tk jD;a;fha IalNhla jk g fuu pdm fol .ska iudk f' tfia .uka fkdlrk g pdm fol .ska wiudk f' fug .ska wvq pdmhg iq pdmh hehs o .ska je pdmhg uyd pdmh hehs o lshkq ,ef'

    O

    BA

    by; rEmfha ;o mdka oelafjk iq pdmfha fofl

  • fkdf,a fnod yeu i`oyd h' fkdf,a fnod yeu i`oyd h'

    (i) jD;a;fha b;s fldgi u; wdmd;kh flfrk fldaKh;a (ii) jD;a;fha flakah u; wdmd;kh flfrk fldaKh;a ,shd olajkak' ^a& ^i& P ^ii& ^b& ^i& PQR

    ^ii& mrdj;k fldaKh

    311 wNHdih

    1' we;s rEm igyfka oelafjk jD;a; y;r Tf wNHdi fmdf;a msgm;a lr .kak' O u.ska oelafjkafka tla tla jD;a;fha flakahhs'

    B

    a

    o

    A B

    b

    o

    A B

    c

    o

    A B

    d

    o

    A

    my; oelafjk tla tla wjia:df wid we;s fldaKh ,l=Kq lrkak'

    ^i& a rEmfha iq pdmh u.ska jD;a;fha b;s pdm fldgi u; wdmd;kh flfrk fldaKhla

    ^ii& b rEmfha iq pdmh u.ska flakah u; wdmd;kh flfrk fldaKh ^ iii& c rEmfha uyd pdmh u.ska jD;a;fha b;s pdm fldgi u; wdmd;kh flfrk

    fldaKhla

    ^iv& d rEmfha uyd pdmh u.ska flakah u; wdmd;kh flfrk fldaKh2' rEmigyk wkqj"

    Y

    B

    X

    A

    O

    ^i& AB iq pdmh u.ska ^a& jD;a;fha b;s pdm fldgi u; wdmd;kh flfrk

    fldaKhla

    ^b& jD;a;fha flakah u; wdmd;kh flfrk fldaKh ,shkak'

    ^ii& AB uyd pdmh u.ska ^a& jD;a;fha b;s pdm fldgi u; wdmd;kh flfrk fldaKhla ^b& jD;a;fha flakah u; wdmd;kh flfrk fldaKh ,shkak'

    3' we;s rEmfha jD;a;fha flakah O f' PQ uyd pdmh u; X ,laIH msysgd we;'

    O

    Q

    P

    X

    ^i& PQ iq pdmh u.ska jD;a;fha b;s pdm fldgi u; wdmd;kh flfrk fldaKh ,shkak'

    ^ii& PQ iq pdmh u.ska jD;a;fha flakah u; wdmd;kh flfrk fldaKh ,shkak'

    ^iii& PQ iq pdmh u; kEu ,CIHhla ,l=Kq lr th Y f,i k lrkak' PYQ fldaKh y`kajkak'

    ^iv& PQ uyd pdmh u.ska jD;a;fha flakah u; wdmd;kh flfrk fldaKh ,shkak'

    4' we;s rEmfha oelafjk jD;a;fha flakah O f'^i& AC iq pdmh u.ska jD;a;fha b;s pdm fldgi u; wdmd;kh flfrk

    fldaKhla k lrkak'

    ^ii& AC iq pdmh flakah u; wdmd;kh flfrk fldaKh

    OC

    D

    BA

    ,shkak'

    ^iii& AC uyd pdmh u.ska jD;a;fha b;s pdm fldgi u; wdmd;kh flfrk fldaKhla ,shkak'

    ^iv& AC uyd pdmh u.ska jD;a;fha flakah u; wdmd;kh flfrk fldaKh ,shkak'

    5' we;s rEmfha oelafjk jD;a;fha flakah O f'

    O

    C

    B

    A

    ^i) AB iq pdmh u.ska ^a& jD;a;fha b;s pdm fldgi u; wdmd;kh flfrk fldaKh

    ^b& jD;a;fha flakah u; wdmd;kh flfrk fldaKh ,shkak'

    ^ii& BC iq`M pdmh u.ska ^a& jD;a;fha b;s pdm fldgi u; wdmd;kh flfrk fldaKh ^b& jD;a;fha flakah u; wdmd;kh flfrk fldaKh ,shkak'

    31.2 pdmhlska flakah yd jD;a;h u; wdmd;kh lrk fldaK w;r inkaOh

    jD;a; pdmhlska flakah u; wdmd;kh flfrk fldaKh iy tu pdmh u.ska jD;a;fha b;s pdm fldgi u; wdmd;kh flfrk fldaKh w;r inkaOh ms

  • fkdf,a fnod yeu i`oyd h' fkdf,a fnod yeu i`oyd h'

    l%shdldrlu

    IQ lvodishl jD;a;hla we`o tys flakah O f,i k lrkak' iq pdmhla yd uyd pdmhla ,efnk m jD;a;h u; ,CIH folla ,l=Kq lrkak' tu ,CIH A yd B f,i k lrkak'

    X

    o

    BA

    uyd pdmh u; ,CIHhla ,l=K lr th X f,i k lrkak'

    AB iq pdmfhka flakah u; wdmd;kh flfrk fldaKh y`kd .kak' th AOBf' my; rEm igyfka oelafjk m AOB flakasl LKavh lmd fjkalr .kak'

    X

    O

    O

    A,BC

    B

    BA

    AOB y wvla ,nd .ekSu i`oyd fjka lr.;a AOB flakasl LKavfha OA u; OB imd; jk fia folg kjkak' kjk ,o flakasl LKAvh fldaKh u; ;nd ksCIKh lrkak'

    tk" AB iq`M pdmh u.ska jD;a;fha flakah u; wdmd;kh flfrk fldaKh jk AOB tu pdmh u.ska jD;a;fha b;s pdm fldgi u; wdmd;kh lrk fuka fo.=Khla njg ;yjqre jkakg we;' by; wdldrhgu fjkia wrj,ska hq;a jD;a;j, fjkia .ska hq;a pdm fldgia ,l=Kq lr" by; ls%hdldrlu kej; lrkak'

    by; l%shdldrlj, jD;a;hl pdmhlska flakah u; wdmd;kh flfrk fldaKh tu pdmh u.ska jD;a;fha b;s pdm fldgi u; wdmd;kh flfrk fldaKh fuka fo.=Khla nj ksCIKh lsug yelsjkq we;'

    tu m%;sM,h cHd;sl m%fhhla f,i my; oelaf'

    m%fhh

    jD;a; pdmhla u.ska jD;a;fha flakah u; wdmd;kh flfrk fldaKh" tu pdmh u.ska jD;a;fha b;s fldgi u; wdmd;kh flfrk fldaKh fuka fo.=Khla f'

    by; oelajq m%fhh Nd;fhka .Kkh ls lrk whqre my; oelafjk ksoiqka u.ska uid n,uq'

    flakah O jk jD;a;hla u; A" B iy C f,i ,laIH msysgd we;' OAB = 20x k ACB w.h fidhuq'

    O

    C

    B

    A20x

    OA = OB ^tlu jD;a;fha wrh iudk f'&OAB ;%sfldaKh iuoamdo ;%sfldaKhla f'

    iuoamdo ;%sfldaKhl iudk mdoj,g iuqL fldaK iudk ksid

    AB iq`M pdmh u.ska flakah u; wdmd;kh flfrk fldaKh f' tu pdmh u.ska jD;a;fha b;s pdmh u; wdmd;kh flfrk fldaKh ACB ksid' m%fhh wkqj

    166 167

  • fkdf,a fnod yeu i`oyd h' fkdf,a fnod yeu i`oyd h'

    ksoiqk 1

    rEm igyfka oelafjk jD;a;fha flakah O f' we;s f;dr;=re weiqka PQRfidhkak'

    O

    P

    RQ

    15x

    50x

    ^jD;a;hl pdmhlska flakah u; wdmd;kh flfrk fldaKh tu pdmfhka jD;a;fha b;s pdm fldgi u; wdmd;kh flfrk fldaKh fuka fo.=Khla f'&

    50

    312 wNHdih

    1' my; oelafjk tla tla jD;a;fhys flakah O u.ska oelaf' we;s o;a; wkqj x ys w.h fidhkak'

    70x

    x

    O

    (vi)

    80x

    xO

    (v)

    50x

    x

    O

    (iv)

    50x

    x

    O

    (iii)

    30x

    x O

    (ii)

    100x

    x

    O

    (i)

    2' my; oelafjk tla tla jD;a;fha flakah O u.ska oelaf' we;s o;a; wkqj" fya;= olajka y ys w.h fidhkak'

    (i)

    o

    y

    P

    Q

    R

    S

    100x

    ^ii&

    o

    y

    A B

    C

    ^iii&

    6070,

    oyB

    A

    C

    ^iv& 30x

    20x

    yO

    A

    C

    B ^v&

    oy

    P R

    Q110x

    ^vi&

    oy

    A

    BC

    30x 110x

    168 169

  • fkdf,a fnod yeu i`oyd h' fkdf,a fnod yeu i`oyd h'

    ^vii&

    oy

    A

    BC

    70x ^viii&

    o

    y

    Q

    P R50x

    ^ix&

    o

    y

    C

    B

    A

    130x

    31'3 jD;a;hl pdmhlska flakah u; wdmd;kh lrk fldaKh tu pdmfha b;s fldgi u; wdmd;kh lrk fldaKh fuka fo.=Khla fZZ hk m%fhfha u;a idOkh

    O O

    C

    B BC

    A AX

    X

    o;a;h: O flakah jQ jD;a;h u; A"B iy C ,laIH msysgd we;' idOkh l< hq;a;: nj ksudKh: CO fLdj X olajd la lsu idOkh: ^tlu jD;a;fha wr&

    1 ^iuoamdo ;%sfldaKhl iudk mdoj,g iuqL fldaK iudk ksid&

    OAC + OCA XOA 2 ^;%sfldaKhl mdohla la lsfuka

    iEfok ndysr fldaKh wNHka;r

    iuqL fldaK fofla tl;=jg iudk ksid&

    by; idOkh l< m%fhh Nd;fhka fjk;a idOkh lsf .eg ^wkqfhh& idOkh lrk wdldrh oeka uid n,uq'

    ksoiqk 2

    O flakah jQ jD;a;h u; A, B iy C ,laIH msysgd we;' k AC = AB nj fmkajkak'

    C

    BA

    O

    idOkh:

    2

    2

    2

    313 wNHdih

    o

    C

    BA

    1' O flakah jq jD;a;hla u; A, B iy C ,laIH msysgd we;' k 30 nj fmkajkak'

    2' P, Q, R iy S ,CIH jD;a;hla u; msysgd we;'

    S

    RQ

    P nj idOkh lrkak'

    170 171

  • fkdf,a fnod yeu i`oyd h' fkdf,a fnod yeu i`oyd h'

    3' O flakah jq jD;a;hla u; A, B" C iy D ,laIH msysgd we;'

    B

    D

    CA

    O

    k nj fmkajkak'

    O

    Q

    RP

    4' P, Q iy R ,CIH O flakah jQ jD;a;fha mh u; msysgd we;' k nj fmkajkak'

    ^O yd Q hd lrkak'&

    O

    B

    CA

    5' O flakah jq jD;a;h u; A" B" iy C ,laIH msysgd we;' 2 ( ) nj fmkajkak'

    31'4 jD;a;hl tlu LKavfha fldaK w;r inkaOh

    BA

    uyd jD;a;

    LKavh

    iq`M jD;a;

    LKavh

    jD;a;hla iy tu jD;a;hg w`osk ,o AB cHdh rEm igyfka oelaf' tu cHdh u.ska jD;a;h fmfoia follg fjka f' tla fmfoila jkafka cHdfhka iy uyd jD;a; pdmfhka jg jq uyd jD;a; LKavh hs'

    wfkla fmfoi cHdfhka iy iq`M jD;a; pdmfhka jg jq iq`M jD;a; LKavh hs'

    O

    BA

    XjD;a; LKavfha fldaKh

    AB cHdfha fofl

  • fkdf,a fnod yeu i`oyd h' fkdf,a fnod yeu i`oyd h'

    P

    X Y

    QR

    S

    w`k ,o tlu LKAvfha fldaK fldaKudkhl wdOdrfhka ukskak' tla

    tla fldaKfha Yd,;ajh mCId lrkak'

    by; wdldrhgu jD;a;fha iq`M jD;a; LKAvhg wh;a jD;a; LKAvfha fldaK

    lsysmhla we`o tu fldaK uek ,efnk w.hka mCId lrkak'

    fuu l%shdldrlj, fhfuka tlu LKAvfha fldaK iudk nj y`kd.kakg we;' th m%fhla f,i my; oelaf'

    m%fhh ( jD;a;hl tlu LKavfha fldaK iudk f'

    tfia y`kd.;a m%fhh cHd;sl idOkhla u.ska ;yjqre lr .ksuq'

    A

    X Y

    B

    O

    C

    o;a;h: O flakah jq jD;a;fha XY cHdfha tlu me;af;a jD;a;h u; A" B iy C ,CIH msysgd we;'

    idOkh l< hq;a;: ksudKh: OX iy OY hd lsu'

    idOkh: jD;a;hl cHdhlska jD;a;fha flakah u; wdmd;kh lrk fldaKh mh u; wdmd;kh lrk fldaKh fuka fo.=Khla f'

    by; oelajq m%fh .Kkh ls i|yd fhdod.kakd wdldrh uid n,uq'

    rEmfha we;s f;dr;=re Wmfhda.S lrf.k fidhkak'

    P

    S

    RQ30x

    by; oelafjk rEmfha PQ = QR =PR iy f' w.h fidhuq' PQ = QR = PR ksid PQR ;%sfldaKh iumdo ;%sfldaKhls' iumdo ;%sfldaKhl wNHka;r fldaKhl w.h 600 ksid'

    Q

    ^tlu jD;a; LKavfha fldaK iudk ksid&

    ;%sfldaKhl wNHka;r fldaKj, tl;=j 1800 ksid

    ( )30 60 +

    ksoiqk 1

    rEmfha we;s f;dr;=re fhdodf.k C fidhkak'

    X100x

    C

    B

    AD

    174 175

  • fkdf,a fnod yeu i`oyd h' fkdf,a fnod yeu i`oyd h'

    XB = XA ksid XAB ;%sfldaKh iuoamdo ;%sfldaKhls'

    ' ''

    ^ iuoamdo ;%sfldaKhl iudk mdoj,g iuqL fldaK iudk f'&

    ABX ;%sfldaKfha ^ ;%sfldaKhl fldaK 3 tl;=j 1800 ksid&

    (

    40

    40

    )

    31'4 wNHdih

    1' my; oelafjk wNHdij, x ys w.h fidhkak'1'

    x

    C

    B

    A

    D

    2'

    x

    PQ

    RS

    30x

    40x

    3'

    x

    AB = AC

    50x

    A

    C

    D

    E

    B

    4'

    x

    110x

    CB

    A

    D 5'

    x

    >

    >

    RQ

    P

    S

    P

    70x

    6'

    x

    AD

    CB

    70x

    7'

    x120x

    C

    B

    A

    E

    D

    P

    8' x

    50x

    E

    D

    CB

    A 9'

    xP

    Q

    30x70x

    A

    C

    D B

    60x

    31'5 tlu jD;a; LKavfha fldaK iudk f' m%fh Nd; lrka wkqfh idOkh

    ksoiqk 1

    rEmfha we;s f;dr;=re weiqfrka AC = BD nj fmkajkak'

    B

    C>

    >A

    D

    X

    DC

    31'5 wNHdih

    1' AB$$CD k nj fmkajkak' 2' PX = QX k PQ$$SR nj fmkajkak'

    B C

    >>

    A D

    x

    Q R

    PS

    x

    176 177

  • fkdf,a fnod yeu i`oyd h' fkdf,a fnod yeu i`oyd h'

    3' AD // BC k" AX = DX nj fmkajkak' 4' nj fmkajkak'

    B

    C

    AD

    X

    >

    >

    B C

    A

    X

    Y

    5'

    fmkajkak'

    6'

    E

    A

    B

    C

    D

    RP

    Q

    B

    A

    D

    X

    C

    7' XB = XC k AC = BD 8' XS = XR k" XP = XQ nj fmkajkak' nj fmkajkak'

    X

    B

    C

    D

    A

    X

    S

    R

    Q

    P

    31'6 wO jD;a;fha fldaK

    jD;a;fhka y wvla jq jD;a; pdmh wO jD;a;hla f,i ye`kaf'

    A B

    wO jD;a;fha fldaKh

    wO jD;a;h

    flakah

    jD;a;fha flakah yryd fLdjla wefuka jD;a;h wO jD;a; follg fjkaf'

    wO jD;a;h u; ,laIHhla wO jD;a;fha fofl,jrg hd lsfuka iEfok fldaKhg wO jD;a;fha fldaKh hehs lshkq ,ef'

    wO jD;a;fha fldaKj, ,laIK y`kd .ekSu i`oyd my; oelafjk l%shdldrlfuys fhfokak'

    ls%hdldrlu 1

    lvodishla u; ljlgqj Nd;d lrka jD;a;hla we`oskak' tu jD;a;fha flakah yryd ir, fLdjla w`kak' tg jD;a;h" wO jD;a; follg fjka f'

    tla wO jD;a;hla u; ,laIHhla ,l=Kq lrkak' tu ,CIHh wO jD;a;fha fofl,jrg hd lrkak' tg jD;a; pdmh u; wO jD;a;fha fldaKhla ,ef'

    fldaKudkh Nd;fhka wO jD;a;fha fldaKh ukskak'

    wO jD;a;fha fldaKh 90x nj Tng fmfkkq we;' fuf,iu ;j;a jD;a; lsysmhla we| tAjdfha wO jD;a;fha fldaK we| w.h ukskak' by; i`oyka l%shdldrlfuys wO jD;a;fha fldaKh yeu gu iDcqfldaKhla jk nj Tng ksCIKh lsug yelsjkq we;'

    by; oelafjk inkaOh cHd;sl idOkhla u.ska ;yjqre lr .ksuq'

    178 179

  • fkdf,a fnod yeu i`oyd h' fkdf,a fnod yeu i`oyd h'

    OA B

    Y

    X

    '

    o;a;h : O flakah jq jD;a;fha AB YalNhla jk w;r X yd Y hkq rEmfha olajd we;s mrsos jD;a;h u; msys ,laIH f'

    idOkh l< hq;a;: iDcqfldaKhla nj' idOkh: hkq AYB pdmh u.ska flakah u; wdmd;kh lrk fldaKh

    f'

    AYB wO jD;a;hla ksid AOB IalNhla f' = iDcqfldaK 2 AYB pdmh u.ska jD;a;fha b;s fldgi u; wdmd;kh lrk fldaKh f'jD;a; pdmhla u.ska flakah u; wdmd;kh lrk fldaKh" tu pdmfhka jD;a;fha b;s fldgi u; wdmd;kh lrk fldaKh fuka fo.=Khla jk ksid"

    iy ksid 2 } iDcqfldaK 2

    iDcqfldaK 1

    by; idOkh u.ska ;yjqre l< inkaOh m%fhla f,i my; oelaf'

    m%fhh: wO jD;a;fha fldaKh iDcqfldaKhla f'

    my; oelafjk ksoiqka u.ska by; m%fhh weiqfrka .Kkh ls lrk wdldrh y`kd .ksuq'

    rEm igyfka O flakah jk jD;a;fha olajd we;s o;a; weiqfrka ACD

    >

    w.h fidhuq'

    o

    C

    BA

    D

    50x

    tlu jD;a;fha wr neka

    DO = OB ;%sfldaKhl iudk mdoj,g iuqL fldaK iudk ksid

    ksoiqk 1

    O

    R

    QP

    S

    20x we;s jD;a;fha PQ hkq IalNhls' QPR

    >

    = 20x k yd PS = QR k RPS

    >

    w.h fidhkak'

    20 90

    180 181

  • fkdf,a fnod yeu i`oyd h' fkdf,a fnod yeu i`oyd h'

    316 wNHdih

    1' my; oelafjk tla tla jD;a;fha flakah O j,ska oelaf' we;s o;a; wkqj x ys w.h fidhkak'

    (i)

    Ox

    C

    BA30x

    (ii)

    Ox

    (iii)

    C

    B

    A 60x

    Ox

    D

    (iv)

    O

    x

    C

    BA

    D

    50x

    (v)

    Ox C

    B

    A

    D

    110x

    31'7 wO jD;a;fha fldaKh iDcqfldaKhla f hk m%fhh Nd;fhka wkqfhka idOkh lsu

    ksoiqk 1

    PQ" PQRS jD;a;fha IalNhls' RS" X olajd .= lr we;' + nj idOkh lrkak'

    idOkh(-

    P

    RS

    Q

    X

    182 183

  • fkdf,a fnod yeu i`oyd h' fkdf,a fnod yeu i`oyd h'

    ksoiqk 2

    A B C D

    E

    X Y

    we;s rEmfha jD;a; foflys flaka X iy Y f' nj fmkajkak'idOkh ( AC, X yryd hk neka AC" X flakah jq jD;a;fha IalNhls'

    317 wNHdih

    1' rEmfha oelafjk ABCD jD;a;fha IalNh AC f'

    C

    B

    A

    D

    nj fmkajkak'

    2' rEmfha oelafjk PQRS jD;a;fha IalNh PR f' PQ = RS R

    Q

    P

    S

    k PQRS iDcqfldaKdi%hla nj fmkajkak'

    3' PQ hkq PQR jD;a;fha IalNhls' PQ = QX iyR

    Q

    P

    X

    PR =QR= RX' x nj fmkajkak'

    4' AC hkq ABCD jD;a;fha IalNhls' BC$$AD f'

    D

    C

    B

    >

    >

    A

    ABCD iDcqfldaKdi%hla nj fmkajkak'

    5' Yd, jD;a;fha IalNh PSQ o" l=vd jD;a;fha

    Q

    X

    SP

    R

    IalNh SQ f' RQ" X ,CIHfha l=vd jD;a;h lefma' nj fmkajkak'

    184 185

  • fkdf,a fnod yeu i`oyd h' fkdf,a fnod yeu i`oyd h'

    6' PR hkq we; jD;a;fha IAlNhls'

    S

    P

    Q

    R nj fmkajkak'

    7' jD;a; fol P yd Q ,CIHj, fokh f' jD;a; P

    Q XY

    fofla IAlN PX iy PY f' XQY ir, fLdjla nj fmkajkak'

    Y% wNHdih

    we;s o;a; rEmigykaj, ,l=Kq lr we;s .eg i`okak'

    CB

    o

    A

    1' ABC jD;a;fha flakah O f' w.h

    fidhkak'

    2' ABCD jD;a;fha IAlNh BD f'

    CB

    D

    A

    BC = CD iy w.h fidhkak'

    3' we;s ABCD jD;a;fha flakah O f' BC//OD o

    C

    B

    >>

    o

    D

    A

    o f' fldaKfha w.h fidhkak'

    C

    B

    o

    X

    A

    4' ABC jD;a;fha flakah O f' BC = CX jk fia AC" X olajd .= lr we;' nj fmkajkak'

    5' ABCD ,CIH jD;a;h u; msysgd we;' AD = BC f'

    C

    BA

    D

    DB = CA nj fmkajkak'

    6' PQ hkq O flakah jq jD;a;fha IalNhls' QR//OS f'

    R

    QP o

    S

    SR = SP nj fmkajkak'

    186 187