– 1 –

GOSPODAROWANIE

ENERGIĄ W GMINACH

WYBÓR DOKUMENTÓW

– 2 –

Praca została wykonana w ramach projektu rozwojowego UWARUNKOWANIA I MECHNIZMY RACJONALIZACJI GOSPODAROWANIA ENERGIĄ W GMINACH I PO-WIATACH finansowanego przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju i realizo-wanego w Wyższej Szkole Ekonomicznej w Białymstoku

W rozdziale 1 wykorzystano materiały opracowane przez koordynatorów badań w gminach: Joanna Godlewska – województwo podlaskie; Alicja M. Graczyk – województwo dolnośląskie; Alina Kowalczyk-Juśko, Magdalena Ligus – woje-wództwo lubelskie RADA PROGRAMOWA WYDAWNICTWA WSE Aleksander Busłowski, Robert Ciborowski, Wojciech Florkowski, Kazimierz Górka, Ryszard Cz. Horodeński (przewodniczący), Grażyna Klamecka-Roszkowska, Tchon Li, Tadeusz Markowski, Edward Ozorowski, Włodzimierz Pawluczuk, Bazyli Poskrobko, Andrzej Sadowski, Ryszard Skarzyński, Zbigniew Strzelecki, Henryk Wnorowski, Jan Zarzecki

– 3 –

WYŻSZA SZKOŁA EKONOMICZNA W BIAŁYMSTOKU

GOSPODAROWANIE ENERGIĄ W GMINACH

WYBÓR DOKUMENTÓW

Białystok 2011

– 4 –

copyright © by | Wyższa Szkoła Ekonomiczna w Białymstoku Białystok 2011 redakcja językowa | J a n i n a De m i ano wi c z korekta | z e s p ó ł projekt okładki | K r y s t y n a Kr a k ó wk a wykorzystano grafikę 123rf | Tudor Antonel Adrian kompozycja i skład | A g e n c j a W y d a wni c z a E k o P r e s s tel. 601 311 838 | www.ekopress.pl druk | D r u k a rn i a A R E S tel. 506 177 893 | 506 043 460 wydawca | W y ż s z a S z k o ł a E k o n o mi c zna w B i a ły m s t o k u ISBN | 978-83-61247-45-6

– 5 –

Spis treści WSTĘP (Bazyli Poskrobko) ................................................................................................................................ Dokument 1. Stan gospodarowania energią w mieście i gminie Łaszczów ........................................................ Dokument 2. Polityka energetyczna miasta i gminy Prusice .................................................................................... Dokument 3. Inwentaryzacja zasobów biomasy w mieście i gminie Prusice .................................................... Dokument 4. Program wykorzystania odnawialnych źródeł energii dla miasta i gminy Łaszczów .............................................................................................................................................. Dokument 5. Założenia do planu energetycznego miasta i gminy Choroszcz ................................................... Dokument 6. Plan zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną oraz paliwa gazowe gminy Jeleniewo .....................................................................................................

– 6 –

WSTĘP Bazyli Poskrobko amorządy terytorialne powoli, ale systematycznie, umacniają swoją pozycję gospodarza gminy/miasta. Coraz mniej czasu i środków przeznaczają na administrowanie, a coraz więcej na gospodarowanie. Nowym przedmiotem gospodarowania stają się problemy energetyczne gminy. Przez wiele dziesięcio-leci była to domena przedsiębiorstw zaopatrujących w energię i paliwa, jedno-stek gospodarczych i gospodarstw domowych. Okazało się jednak, że współcze-snych problemów energetycznych i związanych z tym działań na rzecz ochrony klimatu nie da się rozwiązać bez udziału gmin. Jednostki samorządu terytorialne-go muszą podjąć wyzwanie i nauczyć się efektywnego gospodarowania energią. Doświadczenia wielu krajów Unii Europejskiej, a także polskich gmin, które sto-warzyszyły się w Polskiej Sieci Gmin „Energia Cites”, dowodzą, jak ważny jest to problem gospodarczy, społeczny i ekologiczny; gospodarczy – ponieważ w tym obszarze są duże możliwości rozwoju lokalnej przedsiębiorczości i powstawania nowych miejsc pracy; społeczny-ponieważ można bardzo dużo zrobić w zakresie poprawy jakości życia mieszkańców, zmniejszyć wydatki na zakup paliwa lub energii cieplnej i elektrycznej; ekologiczny-ponieważ każda gmina może wnieść liczący się wkład w ochronę klimatu oraz ograniczyć emisję zanieczyszczeń z domowych palenisk i kotłowni, szczególnie emisję rakotwórczych związków powstających przy spalaniu tworzyw sztucznych i płyt meblowych. Zajęcie się przez gminy problemem gospodarowania energią w istotny spo-sób wymusza ustawa Prawo energetyczne1. Zobligowała ona samorządy gmin-ne/miejskie do opracowania dokumentów planistycznych pod nazwą Założenia do planu energetycznego gminy lub Plan energetyczny gminy. 1 Ustawa z dnia 8 stycznia 2010 r. o zmianie ustawy – Prawo energetyczne oraz zmianie nie-których innych ustaw (Dz.U. nr 21, poz 104).

S

– 7 –

Z badań przeprowadzonych w ramach projektu rozwojowego „Uwarunko-wania i mechanizmy gospodarowania energią w gminie” wynikają dwie ważne konstatacje: 1. Wymagane prawem dokumenty w pełni wykazują praktyczną przydatność, gdy stanowią element systemu gospodarowania energią w gminie, a więc są wspomagane innymi instrumentami i działaniami o charakterze organiza-torskim. 2. Dokumenty sporządzone w taki sposób, aby tylko odpowiadały formalnym wymogom ustawy nie gwarantują osiągnięcia liczących się efektów, a przez to mogą zostać odłożone „na półkę”. Założenia do planu energetycznego gminy lub plan energetyczny gminy w praktyce sporządzają różne firmy lub eksperci zarówno o dobrym, jak i zniko-mym przygotowaniu do planowania energetycznego. O wyborze przeważnie decyduje cena usługi. Treść dokumentów już posiadanych przez gminy dowodzi, że częściej wykonują je „amatorzy” niż profesjonaliści. W urzędach gmin również brakuje ludzi znających ten problem, stąd trudno im ocenić merytoryczną war-tość opracowania. Wykorzystują to pseudoeksperci. Nie dbają o należytą jakość i praktyczną przydatność swego „dzieła” i tworzą dokument „na półkę”. Celem tej pracy jest udostępnienie decydentom i pracownikom urzędów gmin/miast dokumentów eksperckiego systemu zarządzania energią, które zo-stały opracowane dla badanych jednostek samorządu terytorialnego w ramach projektu rozwojowego. Zbiór ma charakter informacyjny. Analizując każdy z opublikowanych dokumentów należy skoncentrować się na zrozumieniu jego istoty i poznaniu elementów składowych. Nie są to wzorce do powielenia. Każda gmina ma swoją specyfikę, bez jej uwzględnienia nie można stworzyć skuteczne-go systemu zarządzania energią. W miarę zdobywania doświadczeń, dokumenty tego systemu powinny być doskonalsze od zaprezentowanych w tym zbiorze. Książka jest adresowana do wójtów/burmistrzów gmin/miast oraz pracow-ników zajmujących się organizacją i funkcjonowaniem systemu zarządzania energią w gminie. Powinni po nią sięgnąć także eksperci zajmujący się opraco-waniem dokumentów na zlecenie gmin, a także studenci kierunku energetyka. Białystok, listopad 2011 rok BazyliPoskrobko

kierownikprojektu

– 8 –

Dokument 1 STAN GOSPODAROWANIA ENERGIĄ W MIEŚCIE I GMINIE ŁASZCZÓW opracował: Kajetan Kościk Białystok 2011rok 1. Charakterystyka gminy 2. Diagnoza stanu gospodarowania energią 3. Prognoza zapotrzebowania na energię do 2020 roku 1 Charakterystyka gminy mina Łaszczów znajduje się w powiecie tomaszowskim, w wojewódz-twie lubelskim. Powiat tomaszowski charakteryzuje się dużym zróżni-cowaniem glebowo-klimatycznym. Podstawowe dane są dość zbliżone do średniej województwa lubelskiego, co pozwala uznać go jako reprezentatywny dla regionu: • nieco niższy od średniej wojewódzkiej (12,04%) udział pozostałych grun-tów i nieużytków w sumie powierzchni użytków rolnych (UR) oraz pozosta-łych gruntów i nieużytków (9,66%); • średni udział obszarów chronionych (18,23%) w powierzchni ogółem w sto-sunku do średniej dla województwa lubelskiego (22,71%); • powierzchnia gmin waha się w granicach 7,3-20,8 (średnio w województwie lubelskim 12,3) tys. ha.

G

– 9 –

Łaszczów jest gminą miejsko-wiejską, średnią obszarowo (powyżej 12,8 tys. ha), nieużytki i inne grunty stanowią 10,6%. Nie ma na jej powierzchni obszarów chronionych, udział gleb marginalnych jest niewielki (< 2%). Rozwinięty jest natomiast przemysł przetwórczy. Gmina Łaszczówskłada się z 20 sołectw: Czerkasy, Dobużek, Domaniż, Hop-kie, Kmiczyn, Łaszczów-Kolonia, Małoniż, Muratyn, Nabróż, Nadolce, Pieniany, Pieniany-Kolonia, Podhajce, Podlodów, Pukarzów, Ratyczów, Steniatyn, Wólka Pukarzowska, Zimno. Na jej terenie stykają się dwie krainy geograficzne: Rozto-cze i Wyżyna Lubelska. Jest jedną z 13 gmin wchodzących w skład powiatu toma-szowskiego oraz jedną z 213 gmin znajdujących się w województwie lubelskim. Powiat tomaszowski należy do najsłabiej zaludnionych terenów w kraju. Prze-ciętnie na 1 km2 przypada 61 osób, podczas gdy w kraju 122 osoby, a w woje-wództwie lubelskim 87 osób, a na terenie gminy Łaszczów współczynnik ten wynosi 53 osoby na 1 km². Gmina Łaszczów jest gminą słabo zaludnioną, ale z dość zwartą siecią osadniczą; 4464 osoby zamieszkują tereny wiejskie, a 2269 osób to mieszkańcy miasta Łaszczów. Gmina Łaszczów jest gminą typowo rolniczą i cechuje ją duża rozmaitość gleb. Charakterystyczną cechą rolnictwa jest długa tradycja i wysoka jakość uprawianych tu owoców i warzyw. Gmina posiada bardzo korzystne warunki do produkcji rolniczej. Pod względem jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej uwzględniającej warunki glebowe, agroklimat, warunki wodne i rzeźbę terenu ziemie tomaszowskie klasyfikowane są w czołówce kraju. Powierzchnia użytków rolnych wynosi 111 km², co stanowi 86,7% całej powierzchni gminy. Przeważają tu urodzajne gleby lessowe oraz czarnoziemy: 13% z nich to gleby I klasy bonita-cyjnej (około 1000 ha), a 52% są to gleby II klasy (około 4100 ha). Gospodarstwa rolne z terenu gminy charakteryzuje wysoka towarowość. Dotyczy to zarówno produkcji roślinnej, jak i zwierzęcej. Najczęściej uprawia się tutaj zboża, buraki cukrowe, fasolę oraz warzywa: cebulę, ogórki, marchew, kalafiory, pomidory, kapustę, groch, truskawki i brukselkę. W miejscowości Steniatyn rozwinęło się nowoczesne sadownictwo. Struktura upraw rolnych oraz warzyw owoców w sąsiednich gminach jest podobna. W gminie Łaszczów zarejestrowanych jest 308 przedsiębiorstw, w tym 19 należących do sektora publicznego oraz 289 do sektora prywatnego. Stan środowiska przyrodniczego gminy jest ogólnie dobry. Rolniczy charak-ter oraz ograniczony zakres inwestycji przemysłowych powodują, że środowisko przyrodnicze nie jest zanieczyszczone. Głównymi atutami są wysokie walory krajobrazowe, wiążące się z obecnością lasów, wód powierzchniowych stojących i płynących oraz urozmaicona rzeźba. Teren ten wyróżnia się zróżnicowaniem siedliskowym i ogromną bioróżnorodnością. Nie ma tu dużo udokumentowanych

– 10 –

złóż surowców mineralnych. Istnieje udokumentowane i przekazane do eksploa-tacji wstępnie rozpoznawalne złoże kruszywa naturalnego, czyli piasków drob-noziarnistych i średnioziarnistych przydatnych do celów ogólnobudowlanych i drogowych. Klimat na terenie gminy charakteryzuje się miesięcznymi wahaniami tem-peratury od minus 4,8°C w styczniu do plus 17,9°C w lipcu. Czynnikiem nieko-rzystnym dla wegetacji roślin są późnowiosenne i wczesnojesienne przymrozki, które są charakterystyczne dla gminy, powiatu jak i całego Roztocza. Pokrywa śnieżna zalega od 70 do 80 dni. Na terenie gminy nie występują tereny objęte ochroną prawną. Lesistość wynosi zaledwie 3,8%, podczas gdy w powiecie tomaszowskim 21,5%, a w woje-wództwie lubelskim 22,8%. Identyfikację gleb marginalnych przeprowadzono na podstawie dwóch wskaźników jakości gleb: klasy i kompleksy glebowe, w celu sprawdzenia roz-bieżności pomiędzy tymi danymi. Okazało się, że powierzchnia gleb, które można uznać za marginalne jest bardzo zbliżona, co potwierdza założenie, że dla okre-ślenia powierzchni gruntów przydatnych do uprawy roślin energetycznych moż-na bazować na ocenie kompleksów glebowych lub klas bonitacyjnych, w zależno-ści od posiadanych danych wyjściowych. Grunty marginalne stanowią, w zależności od zastosowanej metody obliczeń, w gminie Łaszczów 5-6% użyt-ków rolnych.

– 11 –

Tabela 1

Wybrane kompleksy glebowe gruntów ornych i trwałych użytków zielonych uznawane za marginalne

Gmina 

Grunty orne  Trwałe użytki zielone Razem 

5. żytni dobry  6. żytni słaby  8. zbożowo pastewny mocny 

9. zbożowo pastewny słaby  3z. słaby i bardzo słaby 

[ha]  [% GO]  [ha]  [% GO]  [ha]  [% GO]  [ha]  [% GO]  [ha]  [% TUZ]  [ha]  [% UR] 

Łaszczów  243  2,8  167  1,7  53  0,6  0  0  127  4,9  590  5,2  Tabela 2

Wybrane klasy bonitacyjny gruntów ornych i użytków zielonych uznawane za marginalne

Gminy Klasy bonitacyjne gruntów ornych [ha]  Klasy bonitacyjne użytków 

zielonych  [ha] Razem grunty marginalne  UR  Udział gruntów marginalnych 

w UR 

IVb  V  VI  VIz  V  VI  [ha]  [ha]  [%] 

Łaszczów  132  142  29  0  359  67  729  11 315  6,4 

– 12 –

Tabela 3 Zbiorcza charakterystyka gminy Łaszczów

Warunki   Jednostka  Łaszczów 

Warunki społeczno gospodarcze 

charakter gminy        Rolno‐przemysłowy gęstość zaludnienia     [osób/km2]  50 struktura ludności            ogółem  [osoba]  2 269   na wsi     4 464   w miastach     0 

liczba przedsiębiorstw [szt]  303 [szt/1000 mieszk.]  47 

Warunki środowiskowe  

powierzchnia gminy ogółem     [ha]  12 829 ochrona przyrody             obszary prawnie chronione  [ha]  0 charakterystyka rolnicza          

  

użytki rolne  [ha]  11 041 pozostałe i nieużytki  [ha]  1 302 pozostałe i nieużytki   [%]  12 gospodarstwa rolne ogółem  [szt.]  1 538 gospodarstwa indywidualne  [szt.]  1 535 gospodarstwo indywidualne powyżej 1ha  [szt.]  1 217 Gospodarstwo indywidualne poniżej 1ha  [%]  21 

lesistość     [%]  3,8 

– 13 –

2 Diagnoza stanu gospodarowania energią 2.1 Bieżące zużycie energii elektrycznej w gminie Oszacowanie bieżącego zapotrzebowania na energię elektryczną wykonano na podstawie informacji zebranych bezpośrednio od odbiorców oraz danych statystycznych podawanych przez GUS. W ramach pozyskiwania danych dotyczą-cych zużycia energii w gminie przeprowadzono ankiety wśród odbiorców komu-nalno-bytowych, w drobnych przedsiębiorstwach oraz gospodarstwach rolnych. Część danych, których nie obejmowała ankieta, pozyskano z danych publicznych uznając, że dane dla województwa lubelskiego są reprezentatywne również dla gmin położonych na obszarze tego województwa. Ankiety przeprowadzone w mieście i gminie Łaszczów są między innymi podstawą oszacowania zużycia energii elektrycznej w gospodarstwach domo-wych. Analiza odpowiedzi respondentów wykazała, że średnie zużycie energii elektrycznej w gospodarstwie domowym w przeliczeniu na 1 osobę w mieście i gminie Łaszczów wynosi 1128,9 kWh/osobę/rok. Zgodnie z danymi przedsta-wionymi w tabeli 2 oraz oszacowaniami prognostycznymi, w 2010 roku gminę zamieszkiwało 6439 osób. To oznacza, że roczne zużycie energii elektrycznej przez gospodarstwa domowe w gminie będzie wynosić około 7,48GWh/rok. W rozbiciu na poszczególne miejscowości zużycie energii elektrycznej w 2010 roku przedstawia tabela 4. Energię elektryczną zużywa również przemysł i rolnictwo (oraz inne działy gospodarki, które w przypadku miasta i gminy Łaszczów nie mają znaczenia, na przykład górnictwo). Oszacowania zużycia energii elektrycznej przez te grupy odbiorców dokonano na podstawie podawanych przez GUS wartości zużycia energii elektrycznej przez działy gospodarki w poszczególnych województwach, w latach 2001-2008. Na podstawie tych danych wykonano prognozy zużycia energii elektrycznej w województwie lubelskim ogółem, w przemyśle oraz przez grupę tak zwanych innych odbiorców w przeliczeniu na 1 osobę, jak również w rolnictwie w przeliczeniu na 1ha użytków rolnych. Problematyczne i obarczone największym stopniem niepewności jest oszacowanie zużycia energii w rolnic-twie, gdyż w 2005 roku nastąpiła zmiana sposobu obliczania tej wielkości w sta-tystykach GUS-u i dane z lat poprzedzających nie są spójne z danymi z lat następ-nych. Zatem prognoza została oparta jedynie na danych historycznych z lat 2006- -2008, co jest oczywiście niewystarczającą ilością danych dla opracowywania

– 14 –

prognoz i może skutkować znaczniejszą różnicą w przyszłości między prognozą a rzeczywistością. Niestety, ankiety przeprowadzone w gminie, ze względu na brak możliwości rozdzielenia energii zużywanej na cele komunalno-bytowe oraz na produkcję rolniczą, nie dają możliwości oszacowania bieżącego zużycia energii elektrycznej w rolnictwie. Niemożliwość rozdzielenia wynika z braku oddziel-nych liczników energii elektrycznej dla zużycia energii na cele produkcyjne w gospodarstwach rolnych. Tabela 4

Zużycie energii elektrycznej w gospodarstwach domowych w gminie Łaszczów na poszczególnych obszarach bilansowych [MWh/rok]

Miejscowość  Zużycie energii  

Czerkasy  224,73 Dobużek  265,09 Dobużek – Kolonia  169,09 Domaniż  402,54 Hopkie  249,82 Hopkie – Kolonia  63,27 Kmiczyn  118,91 Kmiczyn – Kolonia  70,91 Łaszczów  1258,90 Łaszczów – Kolonia  430,91 Małoniż  157,09 Muratyn  197,45 Muratyn – Kolonia  44,73 Nabróż  327,27 Nabróż – Kolonia  211,64 Nadolce  200,73 Pieniany  170,18 Pieniany – Kolonia  84,00 Podlodów  281,45 Podhajce  312,00 Pukarzów  592,36 Pukarzów – Kolonia  85,09 Ratyczów  250,91 Steniatyn  256,36 Steniatyn – Kolonia  229,09 Wólka Pukarzowska  325,09 Zimno  451,63 Zimno – Kolonia  49,09 Razem  7480,32 

– 15 –

Tabela 5 Zużycie energii elektrycznej według działów w gminie Łaszczów w 2010 roku [GWh/rok]

Grupy odbiorców  Zużycie  

Gospodarstwa domowe  7,48 

Przemysł i budownictwo  7,18 

Rolnictwo  0,38 

Inni odbiorcy  2,36 

Ogółem  17,4  Mimo, że analizy dokonano w 2010 roku, to z punktu widzenia posiadanych danych oszacowania dla 2010 roku są wartościami prognozowanymi na podsta-wie danych historycznych, a nie są wartościami realnie zweryfikowanymi, gdyż wyniki są wartościami obliczeniowymi na podstawie danych historycznych ze statystyk publicznych. W momencie wykonywania opracowania informacje za rok 2010 nie były jeszcze dostępne. 2.1.1 Oszacowanie zapotrzebowania na energię cieplną i paliwa w budynkach mieszkalnych Zaopatrzenie w ciepło budynków w gminie odbywa się z indywidualnych źródeł ciepła. Nie funkcjonują duże zakłady wytwórcze energii cieplnej zaopatru-jące odbiorców ciepłociągiem. Stan taki powoduje, że problemem, na który należy zwrócić szczególną uwagę, jest ograniczenie niskiej emisji. Trzeba szukać metod ograniczenia emisji do środowiska pochodzących z systemu energetycznego, tym bardziej, że jest to priorytetem polskiej polityki energetycznej. Oszacowanie zapotrzebowania na energię cieplną i paliwa przeprowadzono analogicznie, jak oszacowanie energii elektrycznej, to znaczy wykorzystane zosta-ły dane pozyskane z ankiety przeprowadzonej wśród użytkowników paliw i energii i dane statystyczne publikowane przez GUS. Strukturę zużycia paliw w gospodarstwach domowych w mieście i gminie Łaszczów przedstawiono na rysunku 1. Jest ona efektem obliczeń wykonanych na podstawie danych ankieto-wych. Paliwem o największym znaczeniu w gospodarstwach domowych w mie-ście i gminie Łaszczów jest węgiel kamienny. Udział energii odnawialnej szacuje się na około 31%. Biorąc pod uwagę zużycie energii elektrycznej oraz strukturę energii pierwotnej, z jakiej produkowana jest energia elektryczna, udział energii odnawialnej w bilansie energetycznym gminy jest znacznie niższy niż 31%, co powoduje, że należałoby dążyć do jego zwiększenia. Ponad 58% udział węgla

– 16 –

kamiennego potwierdza wcześniej postawioną tezę o potrzebie dążenia do ogra-niczenia niskiej emisji do powietrza. Dla potwierdzenia tak sformułowanego priorytetu w planowaniu energetycznym w gminie przeanalizowano strukturę wiekową urządzeń wytwórczych energii cieplnej w gospodarstwach domowych (rysunek 2). Rysunek 1

Udział paliw w zużyciu energii na cele ogrzewania i przygotowania posiłków w gospodarstwach domowych w gminie Łaszczów w 2010 roku [%]

Rysunek 2

Struktura wiekowa źródeł ciepła u odbiorców indywidualnych [%]

30

58

6

1 5

 drewnowęgiel olej pelety gaz butlowy

19

29

52

do roku 1990

1991‐2000

2001 i późniejsze

– 17 –

Strukturę wiekową budynków mieszkalnych przedstawiono na rysunku 3. Rysunek 3

Struktura wiekowa budynków mieszkalnych w gminie Łaszczów [%]

Ilości zużywanych paliw i energii obliczono wykorzystując wartości opało-we paliw podane w tabeli 6.

Tabela 6 Wartości opałowe paliw przyjęte w obliczeniach

Paliwo  Jednostka  Wartość opałowa 

Węgiel  [MJ/kg]  23 

Drewno  [GJ/m3]  7,8 

Olej opałowy  [MJ/l]  37 

Brykiety  [MJ/kg]  19 

Gaz propan‐butan  [MJ/kg]  46  Przyjęte wartości opałowe poszczególnych paliw są wartościami średnimi. W każdej z wymienionych grup paliw występują znaczne zróżnicowania kalo-ryczności, uzależnione na przykład od rodzaju i wilgotności paliwa. Szczególnie duże zróżnicowanie występuje w przypadku drewna (dąb przy wilgotności 0% – wartość opałowa 10,83GJ/m3, świerk przy wilgotności 60% – wartość opałowa 6,16 GJ/m3)1. 1 Za: www.agroenergetyka.pl

51

22

14

12

1

do 1970

1971‐1980

1981‐1990

1991‐2000

od 2001

– 18 –

Wykorzystując badania ankietowe wyznaczono jednostkową ilość energii paliw w odniesieniu do 1m2 w GJ/m2/rok w budynkach według lat budowy (ry-sunek 4) i na podstawie danych demograficznych oraz udziału budynków budo-wanych w wyszczególnionych przedziałach lat w całej powierzchni mieszkalnej (rysunek 3) obliczono zapotrzebowanie na energię w gospodarstwach domo-wych dla całej gminy (rysunek 5). Rysunek 4

Jednostkowe zużycie energii paliw w budynkach według lat budowy [GJ/m2/rok]

Rysunek 5

Zużycie energii zawartej w paliwach przez gospodarstwa domowe w gminie Łaszczów w 2010 roku [GJ/rok]

0,91

1,29

1,01

1,25

1,63

0,92

0,00 0,20 0,40 0,60 0,80 1,00 1,20 1,40 1,60 1,80

do 1970

1971‐1980

1981‐1990

1991‐2000

od 2001

Średnio

Zużycie energii paliw [mkw./rok]

drewno węgiel olej brykiety gaz propan ‐butan

GJ/rok 63115,30948 124184,4069 11846,49094 2765,151448 10427,47343

0

20000

40000

60000

80000

100000

120000

140000

– 19 –

Analiza wyników przedstawionych na rysunku 4 może wzbudzać zaniepo-kojenie, gdyż zużycie energii na 1 m2 powierzchni jest najmniejsze w budynkach zbudowanych przed 1970 rokiem, a największe w budynkach nowo powstałych, budowanych po 2000 roku. Teoretycznie należałoby spodziewać się sytuacji odwrotnej. Wynik taki może być rezultatem tego, że liczba budynków wybudo-wanych po 2001 roku w analizowanej próbce jest mało liczna (4 sztuki), co wyni-ka ze stosunkowo niewielkiej liczby oddawanych nowych obiektów mieszkalnych w gminie w tym okresie. Ponadto, na ilość zużywanej energii wpływ mają nie tylko parametry techniczne budynków, ale również oczekiwane wartości tempe-ratury we wnętrzach. Natomiast budynki budowane przed 1970 rokiem w znacz-nym stopniu zostały poddane termomodernizacji, co pozwoliło znacząco obniżyć ich zapotrzebowanie na energię cieplną w porównaniu do pierwotnego stanu budynków, budowanych zgodnie z technologiami wykorzystywanymi przed 1970 rokiem. 2.2.2 Bieżące zapotrzebowanie na energię cieplną i paliwa w obiektach gminnych W obiektach będących własnością miasta i gminy Łaszczów średnie zużycie energii wykorzystywanej do ogrzewania wynosi 0,82 GJ/m2/rok. Największą energochłonność ma budynek szkoły podstawowej w Łaszczowie oraz budynek Gminnego Ośrodka Kultury. Pozostałe budynki potrzebują 0,68-0,81 GJ/m2/rok, przy czym należy podkreślić, że wartości te odpowiadają około 62,7 – 74,79 kWh/m3 (tabela 7). A to oznacza znaczące przekroczenie wymogów ustawy – Prawo budowlane, które zakłada wysokość tego wskaźnika na poziomie do 37,4 kWh/m3.

Tabela 7 Zużycie energii w budynkach miasta i gminy Łaszczów

Budynki Powierzchnia 

Łączne zużycie energii w paliwach 

Jednostkowe zużycie energii 

[m2]  [GJ/rok]  [GJ/m2/rok] 

Budynek administracyjny  479  241,55  0,71 

Budynek Gminnego Ośrodka Kultury  w Łaszczowie  184  142,6  0,775 

Budynek WTZ Muratyn  125  92  0,736 

Segment budynku gospodarczego GHZ  Pukarzów   89  73,6  0,83 

– 20 –

Lokal mieszkalny GHZ Pukarzów  nr 1 ½ bliźniaka  117  82,8  0,71 

Lokal mieszkalny nr 5, blok 8 Pukarzów   49  37,5  0,76 

Lokal mieszkalny nr 2, blok 6 Pukarzów   52  37,5  0,72 

Lokal mieszkalny nr 5, blok nr 15 SHR  Ratyczów   57  46  0,81 

Budynek leczniczy Ośrodek  Zdrowia Łaszczów   259  177,6  0,68 

Gminny Ośrodek Kultury w Łaszczowie  150  142,6  0,95 

Szkoła Podstawowa w Łaszczowie  3199  3552  1,11 

Szkoła Podstawowa w Zimnie   482  345  0,71 

Szkoła Podstawowa w Steniatynie   479  340,4  0,71 

Szkoła Podstawowa w Pukarzowie  752  579,6  0,77 

Gimnazjum w Łaszczowie   1280  864,8  0,67 

Zespół Szkół Podstawowo Gimnazjalnych  w Nabrożu   2160  1433,13  0,66 

Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych  w Łaszczowie   1184  913,1  0,77 

Razem  10947  8959,18  0,82 1GJ=277kWh Rysunek 6

Wielkość zużycia energii paliw w budynkach gminnych w mieście i gminie Łaszczów[GJ]

  3730 

5229,6 

0

1000 2000 3000 4000 5000 6000

Olej  Węgiel

– 21 –

Rysunek 7 Struktura zużycia energii paliw w budynkach gminnych

w mieście i gminie Łaszczów [%]

W budynkach gminnych nie jest wykorzystywana energia odnawialna, a jedynie paliwa kopalne (rysunek 6). Strukturę ich zużycia przedstawiono na rysunku 7. Przy modernizacji systemów grzewczych należałoby wziąć pod uwagę możliwość wykorzystania lokalnych zasobów biomasy do ogrzewania budynków będących w gestii gminy. 3 Prognoza zapotrzebowania i podaży energii

do 2020 roku 3.1 Prognoza zużycia energii elektrycznej w gospodarstwach

domowych Oszacowanie prognozy zapotrzebowania na energię w mieście i gminie Łaszczów dokonano na podstawie prognozy zmian zapotrzebowania na energię w gospodarstwach domowych dla województwa lubelskiego. Na bazie danych historycznych zaczerpniętych z Banku Danych Lokalnych opracowano prognozę zmian zapotrzebowania na energię elektryczną w gospodarstwach domowych dla województwa lubelskiego w odniesieniu do 1 osoby, w okresie objętym horyzon-tem planowania (lata 2011-2026). Tak przygotowaną prognozę skorygowano współczynnikiem względnych zmian PKB. Współczynnik ten wyznaczono jako stosunek PKB prognozowanego dla województwa lubelskiego w stosunku do PKB prognozowanego dla kraju. W tabeli 8 przedstawiono prognozę zapotrzebowania na energię elektryczną w gospodarstwach domowych w odniesieniu do 1 osoby

– 22 –

dla województwa lubelskiego, wartości współczynnika korygującego, o którym mowa powyżej, oraz analogiczne wartości dla miasta i gminy Łaszczów. W formie graficznej wyniki przedstawiono na rysunku 8. Tabela 8

Prognoza zużycia energii elektrycznej w gospodarstwach domowych w latach 2011-2026 w województwie lubelskim oraz mieście

i gminie Łaszczów [kWh/osobę/rok]

Rok  Prognoza pierwotna dla województwa lubelskiego

Współczynnik korygujący 

Prognoza skorygowana dla województwa lubelskiego 

Prognoza dla miasta i gminy Łaszczów 

2011  748,96  0,67  499,7061  1152,89 

2012  787,84  0,66  521,6289  1174,81 

2013  826,72  0,66  543,2377  1196,42 

2014  865,60  0,65  563,9384  1217,12 

2015  904,48  0,65  584,2036  1237,38 

2016  943,36  0,64  604,1277  1257,31 

2017  982,24  0,64  623,7224  1276,90 

2018  1021,11  0,63  642,7887  1295,97 

2019  1059,99  0,62  654,6498  1307,83 

2020  1098,88  0,61  674,053  1327,23 

2021  1137,75  0,61  693,2311  1346,41 

2022  1176,63  0,61  712,0965  1365,28 

2023  1215,51  0,60  730,7646  1383,94 

2024  1254,38  0,60  748,9903  1402,17 

2025  1293,26  0,59  767,0325  1420,21 

2026  1332,14  0,59  784,7637  1437,94  Na podstawie przedstawionych prognoz w odniesieniu do jednej osoby oraz prognoz demograficznych dokonano oszacowania zapotrzebowania na energię elektryczną w gospodarstwach domowych w mieście i gminie Łaszczów jako całości oraz dla poszczególnych miejscowości gminy. Wyniki tych oszacowań przedstawiono w tabeli 9.

– 23 –

Tabela 9

Prognoza zużycia energii elektrycznej w gospodarstwach domowych miasta i gminy Łaszczów [MW/rok]

Gmina Łaszczów  2010  2011  2012  2013  2014  2015  2016  2017  2018  2019  2020  2021  2022  2023  2024  2025  2026 

Czerkasy  224,73  243,23  245,64  248,16  250,73  253,60  255,27  259,37  257,98  257,97  259,39  260,70  261,88  262,96  263,88  264,71  265,41 

Dobużek  265,09  286,92  289,76  292,74  295,76  299,15  301,12  305,96  304,31  304,30  305,98  307,53  308,92  310,19  311,28  312,25  313,08 

Dobużek – Kolonia  169,09  183,02  184,83  186,73  188,65  190,82  192,07  195,16  194,11  194,10  195,17  196,16  197,05  197,86  198,55  199,17  199,70 

Domaniż  402,54  435,69  440,01  444,53  449,12  454,26  457,26  464,60  462,10  462,09  464,64  466,99  469,10  471,03  472,68  474,16  475,41 

Hopkie  249,82  270,39  273,07  275,87  278,72  281,91  283,78  288,33  286,78  286,77  288,35  289,81  291,12  292,32  293,34  294,26  295,04 

Hopkie – Kolonia  63,27  68,48  69,16  69,87  70,59  71,40  71,87  73,03  72,63  72,63  73,03  73,40  73,73  74,04  74,30  74,53  74,73 

Kmiczyn  118,91  128,70  129,98  131,31  132,67  134,19  135,07  137,24  136,50  136,50  137,25  137,94  138,57  139,14  139,63  140,06  140,43 

Kmiczyn – Kolonia  70,91  76,75  77,51  78,30  79,11  80,02  80,55  81,84  81,40  81,40  81,85  82,26  82,63  82,97  83,26  83,52  83,74 

Łaszczów  1258,90  1362,58  1376,08  1390,20  1404,55 1420,65 1430,03 1452,98 1445,16  1445,12 1453,10  1460,44  1467,05 1473,07 1478,25  1482,87 1486,79

Łaszczów – Kolonia  430,91  466,39  471,01  475,85  480,76  486,27  489,48  497,34  494,66  494,65  497,38  499,89  502,15  504,22  505,99  507,57  508,91 

Małoniż  157,09  170,03  171,71  173,47  175,27  177,27  178,44  181,31  180,33  180,33  181,32  182,24  183,06  183,82  184,46  185,04  185,53 

Muratyn  197,45  213,71  215,83  218,05  220,30  222,82  224,29  227,89  226,67  226,66  227,91  229,06  230,10  231,05  231,86  232,58  233,20 

Muratyn – Kolonia  44,73  48,41  48,89  49,39  49,90  50,47  50,81  51,62  51,34  51,34  51,63  51,89  52,12  52,34  52,52  52,68  52,82 

Nabróż  327,27  354,22  357,73  361,40  365,14  369,32  371,76  377,72  375,69  375,68  377,76  379,66  381,38  382,95  384,29  385,49  386,51 

Nabróż – Kolonia  211,64  229,06  231,33  233,71  236,12  238,83  240,40  244,26  242,95  242,94  244,28  245,52  246,63  247,64  248,51  249,29  249,95 

Nadolce  200,73  217,26  219,41  221,66  223,95  226,52  228,01  231,67  230,42  230,42  231,69  232,86  233,91  234,87  235,70  236,44  237,06 

Pieniany  170,18  184,20  186,02  187,93  189,87  192,05  193,31  196,42  195,36  195,35  196,43  197,43  198,32  199,13  199,83  200,46  200,99 

Pieniany – Kolonia  84,00  90,92  91,82  92,76  93,72  94,79  95,42  96,95  96,43  96,42  96,96  97,45  97,89  98,29  98,64  98,94  99,21 

Podlodów  281,45  304,63  307,65  310,81  314,02  317,62  319,71  324,84  323,10  323,09  324,87  326,51  327,99  329,34  330,49  331,52  332,40 

– 24 –

Gmina Łaszczów  2010  2011  2012  2013  2014  2015  2016  2017  2018  2019  2020  2021  2022  2023  2024  2025  2026 

Podhajce  312,00  337,69  341,04  344,54  348,10  352,09  354,41  360,10  358,16  358,15  360,13  361,95  363,59  365,08  366,36  367,50  368,48 

Pukarzów  592,36  641,14  647,50  654,14  660,90  668,47  672,88  683,68  680,00  679,98  683,74  687,19  690,30  693,14  695,57  697,74  699,59 

Pukarzów – Kolonia  85,09  92,10  93,01  93,96  94,94  96,02  96,66  98,21  97,68  97,68  98,22  98,71  99,16  99,57  99,92  100,23  100,49 

Ratyczów  250,91  271,57  274,26  277,08  279,94  283,15  285,01  289,59  288,03  288,02  289,61  291,08  292,39  293,59  294,63  295,55  296,33 

Steniatyn  256,36  277,47  280,22  283,10  286,02  289,30  291,21  295,88  294,29  294,28  295,91  297,40  298,75  299,98  301,03  301,97  302,77 

Steniatyn – Kolonia  229,09  247,96  250,41  252,98  255,59  258,52  260,23  264,41  262,98  262,98  264,43  265,76  266,97  268,06  269,01  269,85  270,56 

Wólka Pukarzowska  325,09  351,86  355,35  358,99  362,70  366,86  369,28  375,21  373,19  373,18  375,24  377,13  378,84  380,40  381,73  382,92  383,94 

Zimno  451,63  488,83  493,67  498,74  503,89  509,66  513,03  521,26  518,46  518,44  521,30  523,94  526,31  528,47  530,33  531,98  533,39 

Zimno – Kolonia  49,09  53,13  53,66  54,21  54,77  55,40  55,76  56,66  56,35  56,35  56,66  56,95  57,21  57,44  57,64  57,82  57,98 

Razem  7480,32  8096,36  8176,57  8260,47  8345,78 8441,44 8497,14 8633,51 8587,07  8586,83 8634,23  8677,84  8717,14 8752,92 8783,68  8811,10 8834,44

– 25 –

Rysunek 8 Prognoza zapotrzebowania na energię elektryczną

w gospodarstwach domowych miasta i gminy Łaszczów

3.2 Prognoza zapotrzebowania na energię elektryczną

w innych działach gospodarki Prognozę zapotrzebowania na energię elektryczną w pozostałych działach gospodarki w gminie Łaszczów wykonano według schematu opracowanego w ramach projektu „Uwarunkowania i mechanizmy racjonalizacji gospodarowania energią w gminach i powiatach”. Wyniki tych analiz zaprezentowano na rysun-kach 9-11.

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

[kWh/osob

ę/rok]

Woj.. Lubelskie

Woj.. Lubelske skorygowane

gmna Łaszczów

– 26 –

Rysunek 9 Zużycie energii elektrycznej ogółem oszacowane dla miasta i gminy Łaszczów

w okresie lat 2001-2008 oraz linia trendu zmian wielkości zużycia energii wraz z równaniem regresji

Rysunek 10

Zużycie energii elektrycznej w przemyśle i budownictwie oszacowane dla miasta i gminy Łaszczów w okresie lat 2001-2008 oraz linia trendu zmian

wielkości zużycia energii wraz z równaniem regresji

y = 0,4109x + 13,378

10

11

12

13

14

15

16

17

18

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

y = 6,1655x0,0663

5

5,5

6

6,5

7

7,5

8

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

– 27 –

Rysunek 11 Zużycie energii elektrycznej w rolnictwie oszacowane dla miasta i gminy Łaszczów

w okresie lat 2001-2008 oraz linia trendu zmian wielkości zużycia energii wraz z równaniem regresji

Wartości obliczonego na podstawie odpowiednich równań regresji zapo-trzebowania na energię elektryczną przedstawiono w tabeli 10. Oszacowanie zapotrzebowania na energię elektryczną dla odbiorców innych niż gospodarstwa domowe obarczone jest stosunkowo dużym stopniem niepew-ności. Wynika to z faktu, że szacunki te wykonano wyłącznie na podstawie da-nych publicznych, dotyczących województwa lubelskiego jako całości, a nie od-noszących się do warunków analizowanego obszaru. Spółka PGE Obrót nie dostarczyła wieloletnich danych dotyczących zużycia energii w mieście i gminie Łaszczów. Uzyskano jedynie informację, że w 2010 roku PGE dostarczyło odbior-com z miasta i gminy Łaszczów 18,47 GWh energii. Wynika stąd, że błąd popeł-niony w oszacowaniach dla 2010 roku wynosi około 5,8%. Przedsiębiorstwo PGE Obrót przewiduje rocznie 1,7% przyrostu zapotrze-bowania na energię elektryczną w mieście i gminie Łaszczów. Oszacowania wy-nikające z tej informacji przedstawiono w tabeli 10 oraz na rysunku 12.

y = ‐0,02x + 0,5833

0

0,5

1

1,5

2

2,5

3

3,5

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

– 28 –

Tabela 10 Zapotrzebowanie na energię elektryczną

w poszczególnych działach gospodarki gminy Łaszczów w kolejnych latach horyzontu planowania [GWh/rok]

Rok 

Zapotrzebowanie na energię elektryczną ogółem według planów PGE 

Ogółem  Przemysł i budownictwo  Rolnictwo  Gospodarstw

a domowe Inni odbiorcy 

2010  18,47  17,40  7,18  0,3833  7,48  2,35 

2011  18,78  17,80  7,23  0,3633  8,1  2,11 

2012  19,10  18,20  7,27  0,3433  8,18  2,41 

2013  19,43  18,60  7,31  0,3233  8,26  2,71 

2014  19,76  19,00  7,35  0,3033  8,34  3,02 

2015  20,09  19,41  7,38  0,2833  8,44  3,30 

2016  20,43  19,81  7,41  0,2633  8,5  3,63 

2017  20,78  20,21  7,44  0,2433  8,63  3,90 

2018  21,14  20,61  7,47  0,2233  8,58  4,34 

2019  21,49  21,01  7,50  0,2033  8,59  4,72 

2020  21,86  21,42  7,52  0,1833  8,63  5,08 

2021  22,23  21,82  7,55  0,1633  8,68  5,43 

2022  22,61  22,22  7,57  0,1433  8,72  5,79 

2023  22,99  22,62  7,59  0,1233  8,75  6,16 

2024  23,39  23,02  7,61  0,1033  8,78  6,53 

2025  23,78  23,43  7,63  0,0833  8,81  6,90 

2026  24,18  24,46  7,65  0,0633  8,83  9,91 

– 29 –

Rysunek 12 Porównanie prognoz zapotrzebowania na energię w mieście i gminie Łaszczów

3.3 Energia cieplna W okresie objętym analizą zmiana zapotrzebowania na ciepło i paliwa w sektorze komunalno-bytowym wynikać będzie z dwóch czynników: • zmiany zużycia energii w istniejących budynkach mieszkalnych; • zużycia energii w nowych budynkach mieszkalnych, powstałych w okresie objętym planowaniem. W ramach przeprowadzonej wśród mieszkańców ankiety dotyczącej zużycia paliw i energii w gospodarstwach domowych zadawano respondentom pytanie dotyczące zamierzeń inwestycyjnych w zakresie termomodernizacji ich budyn-ków mieszkalnych (wymiany okien, wymiany drzwi oraz ocieplenia ścian). Wyni-ki badań w zakresie zamierzeń termomodernizacyjnych mieszkańców przedsta-wiono w tabeli 11. Analizując efekty zadeklarowanych przez mieszkańców działań termomo-dernizacyjnych założono, zgodnie z danymi literaturowymi i doświadczeniami z audytów energetycznych budynków mieszkalnych, że wymiana okien powoduje 10% oszczędności w zapotrzebowaniu budynku na energię na ogrzewanie, wy-miana drzwi daje 2% oszczędność, a ocieplenie ścian daje efekt około 25% zmniejszenia zapotrzebowania budynku na energię na ogrzewanie. Na tej pod-stawie oszacowano zmniejszenie zużycia energii na ogrzewanie w gminie w wy-niku teromodernizacji budynków mieszkalnych (tabela 12).

1516171819202122232425

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026

Prognoza PGEPrognoza autorska

– 30 –

Tabela 11 Zamierzenia inwestycyjne mieszkańców gminy w zakresie termomodernizacji

budynków w próbce gospodarstw domowych objętych ankietą

Lata budowy  budynków 

Okna  Drzwi  Ściany 

1  2  3  1  2  3  1  2  3 

Do 1970  400  3  9,85  1036  11  25,51  625  8  15,39 

1971‐1980  545  4  30,75  748  7  42,21  603  5  34,03 

1981‐1990  230  2  20,90  170  2  15,45  240  3  21,82 

1991‐2000  180  1  19,81  54,5  1  5,9989  330  2  36,32 

Po 2000  0  0  0  0  0  0  0  0  0 

razem  1355  10  17,06  2008,5  21  25,29  1798  18  22,64 1 – powierzchnia budynków w ankietowanej próbce, których właściciele deklarują wymianę odpowiednio, okien, drzwi oraz ocieplenie ścian; 2 – liczba budynków w ankietowanej próbce, których właściciele deklarują poszczególne elementy termomodernizacji; 3 – procent całkowitej powierzchni budynków objętych ankietyzacją, w których zadeklarowano poszczególne elementy termomodernizacji.

– 31 –

Tabela 12 Oszacowane zmniejszenie zużycia energii w budynkach mieszkalnych

w mieście i gminie Łaszczów dzięki termomodernizacji budynków

Lata budowy budynków 

Powierzchnia budynków [m2] 

Zapotrzebowanie  na energię z paliw  [GJ] 

Szacunkowe zmniejszenie zapotrzebowania  na energię [GJ] 

Łączne  szacunkowe  oszczędności [GJ] 

Końcowe  zapotrzebowanie  na energię po termomodernizacji [GJ] 

Zmniejszenie zapotrzebowania [%] 

wymiana drzwi 

wymiana okien 

ocieplenie ścian 

Do 1980  141653,2  145883,9  1436,9  744,3  5613,0  7794,2  138089,6  5,34 

1981‐1990  22013,7  22173,1  681,9  187,2  1886,3  2755,5  19417,6  12,43 

1991‐2000  25861,3  32200,8  540,7  99,5  1756,4  2396,7  29804,1  7,44 

Od 2001  2063,8  3373,7  0  4,1  306,4  310,4  3063,3  9,20 

Razem  191518,0  175930,6  2659,6  1035,1  9562,1  13256,8  162673,7  7,53 

– 32 –

Oprócz zmiany parametrów technicznych budynków, elementem termomo-dernizacji może być system grzewczy. W mieście i gminie Łaszczów są to wyłącz-nie urządzenia i instalacje grzewcze indywidualne, istniejące i wytwarzające ciepło w poszczególnych budynkach. W ramach ankiety przeprowadzanej wśród mieszkańców zbierano informacje o zainstalowanych w obiektach źródłach cie-pła. Przyjęto, że techniczny czas życia urządzeń cieplnych (pieców) wynosi 25 lat i urządzenia starsze niż 25-letnie będą przez właścicieli sukcesywnie wymienia-ne. Na podstawie założeń oszacowano ilość energii paliw możliwą do zaoszczę-dzenia w okresie lat 2011-2026 dzięki wymianie urządzeń grzewczych (tabela 13). Tabela 13

Powierzchnia ogrzewana źródłami ciepła zainstalowanymi w określonych przedziałach lat w próbie gospodarstw domowych i szacunkowo gminie [m2]

Rok budowy budynku Rok zainstalowania źródła 

Do 1980  1981‐1990  1991‐2000  Po 2001  Suma 

Przed 1980  709  0  0  0  709 

1981‐1990  603  510  0  0  1113 

1991‐2000  1661  0  480  0  2141 

Po 2001  2860  590  430  100  3980 

Szacunkowo w gminie  141653  15087  23203  2986  182930  Zgromadzone w tabeli 14 informacje uogólniono na obszar całej gminy i na tej podstawie wyznaczono potencjalne oszczędności, jakie zostaną uzyskane dzięki modernizacjom systemów grzewczych. Przy tym, na podstawie wytycz-nych zawartych w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury1 przyjęto, że urządze-nia grzewcze zainstalowane przed 1980 rokiem przetwarzają energię paliw w ciepło ze sprawnością 50%, zainstalowane w latach 1981-1990 ze sprawnością 60%, 1991-2000 ze sprawnością 70%. Uznaje się, że urządzenia nowsze, to zna-czy zainstalowane od 2001 roku w okresie objętym niniejszym opracowaniem nie będą wymieniane przez właścicieli na nowe. Podkreślić należy, że znaczna część urządzeń wytwórczych energii cieplnej została przez właścicieli budynków zainstalowana po 2000 roku – wymieniona. Ilość tą oszacowano na około 50%. 1 Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 listopada 2008 r. w sprawie metodologii obliczania charakterystyki energetycznej budynku i lokalu mieszkalnego lub części budynku stanowiącej samodzielną całość techniczno-użytkową oraz sposobu sporządzania i wzorów świadectw ich charakterystyki energetycznej, Dz.U. nr 201, poz. 1240.

– 33 –

Tabela 14 Oszacowanie oszczędności energii w gminie

możliwe do uzyskania dzięki wymianie źródeł ciepła

Rok instalacji kotłów 

Udział budynków, według roku budowy, ogrzewanych  kotłami zainstalowanymi w poszczególnych okresach  RAZEM  Roczne oszczędności  

dzięki wymianie źródeł ciepła 

do 1980  1981‐1990  1991‐2000  po 2000    [GJ]  [%] 

do 1980  12,15  0,00  0,00  0,00 

 

5209,679  3,57 

1981‐1990  10,34  46,36  0,00  0,00  932,2684  4,20 

1991‐2000  28,48  0,00  52,83  0,00  1736,244   5,39 

po 2000  49,03  53,64  47,33  100,00  0,00  0,00 

Łącznie  100,00  100,00  100,00  100,00  7878,192  4,48 

Zużycie energii [GJ/rok]  145883,90  22173,13  32200,81  3373,706  175930,60     

Oszczędności [GJ/rok]  19925,54  3084,081  3402,617  0  26412,24     

Oszczędności [%]  13,66  13,91  10,57  0  15,01     

– 34 –

W tabeli 14 w pierwszej kolumnie umieszczono przedziały lat odnoszące się do okresu zainstalowania pracujących źródeł ciepła. W kolejnych kolumnach umieszczono udział powierzchni budynków budowanych w wyszczególnionych przedziałach lat, które są zaopatrywane w ciepło z urządzeń grzewczych instalo-wanych w przedziałach lat. Łącznie wymiana urządzeń grzewczych daje oszczędność około 26412 GJ na rok, a to oznacza zmniejszenie, na przykład zużycia węgla o około 1148 ton rocz-nie. Oszacowana wielość możliwych do osiągnięcia oszczędności stanowi około 15% aktualnego zużycia energii paliw na ogrzewanie budynków mieszkalnych w gminie. 3.3.1 Prognoza zapotrzebowania na energię cieplną i paliwa w budynkach powstałych w okresie objętym planowaniem Powierzchnię nowych budynków mieszkalnych oszacowano na podstawie prognozy zmiany powierzchni mieszkalnej na mieszkańca gminy, która wykona-na została na podstawie danych historycznych zaczerpniętych z Banku Danych Lokalnych (rysunek 13, tabela 15). Na podstawie tej predykcji zmian oraz pro-gnozowanego przyrostu ludności oszacowano przyrost powierzchni mieszkalnej na obszarze gminy.

Rysunek 13 Zmiana powierzchni mieszkalnej na osobę w mieście i gminie Łaszczów

y = ‐0,0101x2 + 0,379x + 23,976

23

23,5

24

24,5

25

25,5

26

26,5

27

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

– 35 –

Zapotrzebowanie na energię paliw w nowych budynkach obliczono przyj-mując roczne zapotrzebowanie na energię cieplną nowych budynków na pozio-mie 70 kWh/m2 (252 MJ/m2). Tabela 15

Prognoza przyrostu powierzchni mieszkalnej w mieście i gminie Łaszczów oraz zapotrzebowanie na energię cieplną

w nowych budynkach mieszkalnych w gminie

 Rok Powierzchnia mieszkalna

Powierzchnia budynków ogółem 

Wzrost powierzchni w stosunku do 2010 roku 

Przyrost  zapotrzebowania na energię cieplną do ogrzewania nowych obiektów 

Przyrost zapotrzebowania na energię paliw na ogrzanie nowych powierzchni mieszkalnych 

[m2/osoba]  [m2]  [m2]  [GJ/rok]  [GJ/rok] 

2010  26,72  172042,43  0,00  0,00  0,00 

2011  27,01  172316,15  273,72  68,98  81,15 

2012  27,30  172556,12  513,68  129,45  152,29 

2013  27,59  172762,32  719,89  181,41  213,43 

2014  27,87  172934,77  892,33  224,87  264,55 

2015  28,16  173073,45  1031,02  259,82  305,67 

2016  28,45  173178,38  1135,95  286,26  336,78 

2017  28,74  173249,55  1207,12  304,19  357,88 

2018  29,03  173286,96  1244,53  313,62  368,97 

2019  29,31  173290,62  1248,18  314,54  370,05 

2020  29,60  173260,51  1218,08  306,96  361,12 

2021  29,89  173196,65  1154,22  290,86  342,19 

2022  30,18  173099,02  1056,59  266,26  313,25 

2023  30,47  172967,64  925,21  233,15  274,30 

2024  30,76  172802,50  760,07  191,54  225,34 

2025  31,04  172603,61  561,17  141,42  166,37 

2026  31,33  172370,95  328,52  82,79  97,40  Zakładając, że sprawność urządzeń grzewczych w nowych budynkach będzie nie mniejsza niż 85% (czyli w efekcie 296 MJ/m2), zapotrzebowanie na energię paliw (lub energię pierwotną) oszacowane zostało zgodnie z wartościami przedstawionymi w tabeli 15.

– 36 –

3.3.2 Prognoza zapotrzebowania na energię cieplną i paliwa w obiektach będących własnością gminy Tabela 16

Zapotrzebowanie na energię cieplną w budynkach w gminnych

Obiekt  Szkoła Podstawowa w Łaszczowie 

Gminny Ośrodek  Kultury w Łaszczowie 

Powierzchnia [m2]  3199,0  142,0 

Rodzaj paliwa   olej [litry]  węgiel [tony] 

Zużycie paliwa  96000,0  6,2 

Roczny koszt ogrzewania [zł]  304320,0  4340,0 

Wartość opałowa [GJ/jednostka]  37,0  23,0 

Obniżka zużycia dzięki wymianie okien [%]  10,0  10,0 

Obniżka zużycia dzięki ociepleniu ścian i stropu [%]  35,0  35,0 

Obecne całkowite zużycie energii [GJ]  3552,0  142,6 

Całkowite zużycie po redukcji [GJ]  2077,9  83,4 

Zużycie paliwa po redukcji (w jednostkach fizycznych)  56160,0  3,6 

Roczne koszty ogrzewania po termomodernizacji [zł]  178027,2  2538,9 

Oszczędność [zł]  126292,8  1801,1 

Szacunkowy koszt termomodernizacji [zł]  1000000,0  42600,0 

   892,0  727,2 

   7,9  23,7 Źródło: opracowane własne. Zapotrzebowanie na energię paliw w budynkach gminnych oszacowano na łącznym poziomie 2.161,3 GJ/rok (tabela 16).

– 37 –

Spis tabel 1. Wybrane kompleksy glebowe gruntów ornych i trwałych użytków zielonych uznawane za marginalne 2. Wybrane klasy bonitacyjny gruntów ornych i użytków zielonych uznawane za marginalne 3. Zbiorcza charakterystyka gminy Łaszczów 4. Zużycie energii elektrycznej w gospodarstwach domowych w mieście i gminie Łaszczów na poszczególnych obszarach bilansowych [MWh/rok] 5. Zużycie energii elektrycznej według działów w mieście i gminie Łaszczów w 2010 roku [GWh/rok] 6. Wartości opałowe paliw przyjęte w obliczeniach 7. Zużycie energii w budynkach miasta i gminy Łaszczów 8. Prognoza zużycia energii elektrycznej w gospodarstwach domowych w latach 2011-2026 w województwie lubelskim oraz mieście i gminie Łaszczów [kWh/osobę/rok] 9. Prognoza zużycia energii elektrycznej w gospodarstwach domowych miasta i gminy Łaszczów [MW/rok] 10. Zapotrzebowanie na energię elektryczną w poszczególnych działach gospodarki miasta i gminy Łaszczów w kolejnych latach horyzontu planowania [GWh/rok] 11. Zamierzenia inwestycyjne mieszkańców gminy w zakresie termomodernizacji budynków w próbce gospodarstw domowych objętych ankietą 12. Oszacowane zmniejszenie zużycia energii w budynkach mieszkalnych w mieście i gminie Łaszczów dzięki termomodernizacji budynków 13. Powierzchnia ogrzewana źródłami ciepła zainstalowanymi w określonych przedziałach lat w próbie gospodarstw domowych i szacunkowo gminie [m2] 14. Oszacowanie oszczędności energii w mieście i gminie możliwe do uzyskania dzięki wymianie źródeł ciepła 15. Prognoza przyrostu powierzchni mieszkalnej w mieście i gminie Łaszczów oraz zapotrzebowanie na energię cieplną w nowych budynkach mieszkalnych w gminie 16. Zapotrzebowanie na energię cieplną w budynkach w gminnych Spis rysunków 1. Udział paliw w zużyciu energii na cele ogrzewania i przygotowania posiłków w gospodarstwach domowych w mieście i gminie Łaszczów w 2010 roku [%] 2. Struktura wiekowa źródeł ciepła u odbiorców indywidualnych [%] 3. Struktura wiekowa budynków mieszkalnych w mieście i gminie Łaszczów [%]

– 38 –

4. Jednostkowe zużycie energii paliw w budynkach według lat budowy [GJ/m2/rok] 5. Zużycie energii zawartej w paliwach przez gospodarstwa domowe w mieście i gminie Łaszczów w 2010 roku [GJ/rok] 6. Wielkość zużycia energii paliw w budynkach gminnych w mieście i gminie Łaszczów[GJ] 7. Struktura zużycia energii paliw w budynkach gminnych w mieście i gminie Łaszczów [%] 8. Prognoza zapotrzebowania na energię elektryczną w gospodarstwach domo-wych miasta i gminy Łaszczów 9. Zużycie energii elektrycznej ogółem oszacowane dla miasta i gminy Łaszczów w okresie lat 2001-2008 oraz linia trendu zmian wielkości zużycia energii wraz z równaniem regresji 10. Zużycie energii elektrycznej w przemyśle i budownictwie oszacowane dla miasta i gminy Łaszczów w okresie lat 2001-2008 oraz linia trendu zmian wielkości zużycia energii wraz z równaniem regresji 11. Zużycie energii elektrycznej w rolnictwie oszacowane dla miasta i gminy Łaszczów w okresie lat 2001-2008 oraz linia trendu zmian wielkości zużycia energii wraz z równaniem regresji 12. Porównanie prognoz zapotrzebowania na energię w mieście i gminie Łaszczów 13. Zmiana powierzchni mieszkalnej na osobę w mieście i gminie Łaszczów

– 39 –

Dokument 2 POLITYKA ENERGETYCZNA MIASTA I GMINY PRUSICE opracował: Alicja M. Graczyk współpraca: Kazimiera Rusin Białystok 2011rok 1. Uwarunkowania gospodarki energetycznej w mieście i gminie 2. Cele zrównoważonego rozwoju energetycznego 3. Zobowiązanie władz miasta i gminy Prusice w zakresie

gospodarowania energią 1 Uwarunkowania gospodarki energetycznej

w gminie mina Prusice jest gminą wiejsko-miejską położoną w powiecie trzebnic-kim w północnej-wschodniej części województwa dolnośląskiego. Grani-czy od północy z gminą Żmigród, od zachodu z gminami Wińsko i Wołów (powiat wołowski), od południa z gminą Oborniki Śląskie, a od zachodu z gminą Trzebnica. Przez wschodnią część obszaru gminy przebiega odcinek drogi krajo-wej nr 5 Rawicz – Trzebnica – Wrocław, a przez zachodnią linia kolejowa relacji Poznań – Wrocław. Powierzchnia gminy wynosi 158, 02 km2 (w tym 10,94 km2 miasto Prusice). W jej skład wchodzi 27 sołectw. Geograficznie leży w dwóch krainach: Wzgórzach Trzebnickich i Kotlinie Żmigrodzkiej. Mieszka w niej 9164 osób, z czego 2 200

G

– 40 –

w mieście Prusice. Największą wsią jest Skokowa z 1100 mieszkańcami. Średnia gęstość zaludnienia wynosi 58 osób na 1 km2. W 1951 roku Prusice ze względu na utratę praw miejskich stały się wsią. Od 1994 roku czyniono starania o ich przywrócenie; 1 stycznia 2000 roku odzy-skały prawa miejskie. Współczesna gospodarka w gminie oparta jest na rolnictwie; uzupełniającą funkcję pełni leśnictwo i przemysł spożywczy. Przeważają tu gleby klasy IV i V, głównie bielicowe, z połaciami brunatnych i lessowych. Powierzchnia użytków rolnych wynosi 74,1% obszaru gminy (11711 ha). Powierzchnia indywidualnych gospodarstw rolnych wynosi 7042 ha, co stanowi około 60,1% ogółu całego area-łu. W strukturze użytków rolnych 76,6% przypada na grunty orne, 11,8% na łąki, 5,4% na pastwiska, a na sady 0,5%. Grunty pod wodami zajmują 173 ha, co sta-nowi 1,1% powierzchni gminy. Gmina Prusice charakteryzuje się średnim wskaźnikiem lesistości. Lasy zajmują obszar około 33,58 km2, co stanowi około 21,3% powierzchni gminy. Nie ma tu większych cieków wodnych, na odcinku 2,2 km przepływa rzeka Sąsiecznica; pozostałe cieki to niewielkie potoki. Gmina leży w granicach zlewni rzeki Baryczy, dla której planowane jest uzyskanie I klasy czystości wód. Północna część gminy znajduje się w granicach obszaru zasobo-wego wód podziemnych rejonu Kotliny Żmigrodzkiej. W gminie Prusice istnieją średniej wielkości zakłady przemysłowe, warszta-ty drobnej wytwórczości rzemiosła, rozwija się też budownictwo, handel i na-prawy, transport, łączność i gospodarka magazynowa, obsługa nieruchomości, nauka oraz ochrona zdrowia i opieka społeczna. W Prusicach działa 26 podmio-tów gospodarczych, między innymi zakład przetwórstwa mięsnego, zakład ślu-sarski, stolarski, usługi RTV. Gmina charakteryzuje się znikomą liczbą mikro-przedsiębiorstw produkcyjnych. Występuje tu wiele stawów gospodarczych, w których można łowić ryby. W stawach w Chodlewku, Budziczu i Skokowej prowadzona jest gospodarka rybacka. Dochody budżetów gmin na 1 mieszkańca, szeregowane w 9 przedziałach (przedział 9 to dochody większe niż 2951 zł, a pierwszy to od 1901 do 2050 zł) pozwalają zaliczyć Prusice do przedziału 3, poniżej średniej dla województwa. Według wydatków budżetów gmin na 1 mieszkańca, szeregowanych w 9 prze-działach (przedział 9 to dochody 28051 zł w roku 2007, a przedział najbiedniej-szy poniżej 1800 zł) miasto i gmina Prusice mieści się w przedziale 3, poniżej średniej czyli 1951-2100 zł. Bezrobocie w gminie wynosi 11%. Gmina, mimo dużego zanieczyszczenia środowiska, spowodowanego głów-nie niską emisją, jest atrakcyjna pod względem turystycznym. Minusem jest skromna baza noclegowa i gastronomiczna ograniczająca się w zasadzie do stoli-cy gminy (hotel Riviera, restauracja Ratuszowa, bar Kwiatek). Poza Prusicami

– 41 –

działa gospodarstwo agroturystyczne w Wilkowej (hodowla strusi) i bar Komi-nek przy drodze nr 5 (w okolicach Pawłowa). Można zwiedzać zamki i pałace, zabytkowe domy mieszkalne i obiekty gospodarskie, parki krajobrazowe z orygi-nalnym drzewostanem, ładnie położone lasy. Energia cieplna wykorzystywana w gminie Prusice ma zdecentralizowany charakter. Brak tu lokalnej sieci gazowej. Istnieje jedynie gazociąg przesyłowy wysokiego ciśnienia o średnicy 250 i 350 mm. Na terenie gminy brak jest też sieci ciepłowniczej. Większość energii ciepl-nej, pozyskiwanej w gminie, pochodzi z kotłowni opalanych gazem propan butan, z przydomowych zbiorników na gaz płynny oraz, w dużej mierze, także ze spala-nia węgla kamiennego i drewna (piece węglowe Pleszew lub inne, własnej robo-ty). Przez to w mieście i gminie jest odczuwalne zjawisko niskiej emisji zanie-czyszczeń pyłowych i gazowych, pochodzące głównie z wykorzystania węgla jako nośnika energii w pojedynczych gospodarstwach domowych. Budynki gminne ogrzewane są za pomocą pieców na olej opałowy lekki (99%), kotły olejowe mają sprawność sięgającą od 86% do 91%; 1% budynków ogrzewa węgiel kamienny i drewno, wykorzystywane do okazjonalnego ogrze-wania świetlic wiejskich. Ciepła woda użytkowa w budynkach gminnych pod-grzewana jest przepływowymi podgrzewaczami wody o sprawności 99%. Energia elektryczna jest dostarczana przez koncern energetyczny Tauron z Oborników Śląskich. Sieć elektroenergetyczna gminy zasilana jest przede wszystkim za pośrednictwem napowietrznej linii elektroenergetycznej 110 kV S-135 – relacji GPZ R-16 Oborniki – GPZ R-17 Żmigród. Trasa przebiega na za-chód od miasta Prusice. W skład linii średniego napięcia, zarządzanej przez EnergiaPro S.A., wcho-dzą: • linie napowietrzne z przewodami nieizolowanymi 20 kV; linie te budowane były w większości w latach 1970-2004; • linie kablowe SN – wybudowane głównie na terenie miasta Prusice; Na terenach miejskich odbiorcy końcowi zasilani są głównie z sieci nN (YA-KYx120mm2 i YAKYx240mm2), sporadycznie napowietrznymi (4xAL70 mm2 lubAsXSn 4x70mm2). Natomiast tereny wiejskie zasilane są głównie liniami nN napowietrznymi nieizolowanymi lub izolowanymi o przekroju żył 35-70 mm2. Na terenie miasta i gminy Prusice zlokalizowanych jest 30 stacji transforma-torowych słupowych i 30 wnętrzowych. Długość linii 110 kV na obszarze gminy wynosi 10,8 km. Długości linii 20 kV i nN wynoszą odpowiednio 89,5 km (w tym 83 km napowietrznej) i 123,7 km (w tym 99,5 km napowietrznej). Miasto oraz gmina oświetla i ogrzewa energią elektryczną 17 budynków gminnych. Zużycie energii elektrycznej w budynkach gminnych wynosiło łącznie

– 42 –

136 399 kWh na 2010 rok, w tym najwięcej energii zużyto w takich obiektach, jak: sala gimnastyczna – 55117 kWh/rok, Zespół Szkół w Zawoni – 28680 kWh/rok, Ośrodek Zdrowia w Zawoni –2195 kWh/rok. Liczba punktów świetlnych z lampami starszymi niż 10-letnie według mocy źródeł światła wynosi 457 sztuk. Aktualna długość oświetlanych dróg w gminie to 58,4 km, docelowa jest o 10 km większa. Przerwy w zaopatrzeniu w energię elektryczną na rok 2010 – na liniach SN 20kV – 39h, na liniach nN 0,4kV– 68,59h. W związku z pracą systemu energetycznego odnotowano 30 awarii na liniach SN 20k i 37 na liniach nN 0,4kV. 2 Cele zrównoważonego rozwoju energetycznego Polityka energetyczna gminy Prusice jest zgodna z celami i priorytetami zawartymi w dokumentach krajowych, regionalnych i lokalnych, czyli z zapisami: • Polityki energetycznej Polski do 2030 roku (2009). • Polityki ekologicznej państwa na lata 2009-2012 z perspektywą do 2016 roku (2008). • Strategii rozwoju energetyki odnawialnej (2001). • Krajowego planu działań dotyczącego efektywności energetycznej (2007). • Programu zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska województwa dolnośląskiego, Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego, 2002. • Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnoślą-skiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015, Zarząd Woje-wództwa Dolnośląskiego, Wrocław 2008. • Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego do 2020 roku, Wrocław listopad 2005. Załącznik do Uchwały Nr XL VIII/649/2005 Sejmiku Woje-wództwa Dolnośląskiego z dnia 30 listopada 2005 roku. • Strategii Rozwoju Obszarów Wiejskich Województwa Dolnośląskiego uchwalona 14 XI, Sejmik Województwa Dolnośląskiego, 25 maja 2001 roku, uchwała nr XXXV/583/2001. • Strategii zrównoważonego rozwoju powiatu trzebnickiego w latach 2007-2015,Dolnośląskie Centrum Rozwoju Regionalnego, Trzebnica 2006. • Programuochrony środowiska dla gminy Prusice na lata 2004-2011,Prusice 2004. • Planu rozwoju lokalnego gminy Prusice, Uchwała nr XLV/262/04, Prusice 2004.

– 43 –

• Strategii zrównoważonego rozwoju dla gminy Prusice 2004-2014, Prusice 2004. • Planów inwestycyjnych w gminie Prusice na lata 2009-2013, Prusice 2009. • Projektu założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i pali-wa gazowe dla gminy Prusice, Dolnośląska Agencja Energii i Środowiska, Wrocław, grudzień 2008. Celemnadrzędnym w zakresie gospodarki energetycznej w gminie Prusice jest zapewnienie bezpieczeństwa zaopatrzenia mieszkańców gminy w energię i paliwa gazowe. Celestrategiczne polityki energetycznej gminy Prusice to: I. Wzrost bezpieczeństwa dostaw paliw i energii na terenie gminy. II. Poprawa stanu środowiska naturalnego i jego ochrona. III. Wzrost efektywności energetycznej na terenie gminy. CeleszczegółowedlaIcelustrategicznego:1. Opracowanie i zatwierdzenie przez władze gminy planu zaopatrzenia w energię elektryczną, ciepło i paliwa gazowe. 2. Opracowanie i zatwierdzenie przez władze gminy planu zagospodarowania przestrzennego gminy. 3. Modernizacja i rozwój sieci dystrybucji energii elektrycznej i dostosowanie jej do aktualnych potrzeb odbiorców, między innymi wymiana linii napo-wietrznych nieizolowanych na linie izolowane typu AsXSn, co znacznie pod-niesie bezpieczeństwo energetyczne ich użytkowania. Stały wzrost zużycia energii elektrycznej w gminie wynosi około 5% rocznie. 4. Sprawdzenie opłacalności budowy gminnej sieci gazowej. W 2006 roku otrzymano odmowę jej budowy ze względu na zbyt wysokie koszty budowy sieci wraz ze stacją gazową. Sieć gazowa zmniejszyłaby koszty usług energe-tycznych i zapewniłaby dostęp do względnie taniego dla mieszkańców źró-dła energii. Wdrażanie gminnego planu gazyfikacji. Mikrogeneracja gazowa w perspektywie 10-20 lat, 5. Budowa sieci centralnego ogrzewania (ciepłociągu) dla 8 wybranych bu-dynków użyteczności publicznej. 6. Poprawa bezpieczeństwa energetycznego przez dywersyfikację technologii energetycznych oraz równowaga między technologiami zapewniającymi rozwój energetyki rozproszonej. 7. Zwiększenie udziału źródeł energii odnawialnej w postaci paliw biomaso-wych oraz wykorzystania energii słonecznej.

– 44 –

CeleszczegółowedlaIIcelustrategicznego:1. Likwidacja niskiej emisji w gminie. Dążenie do modernizacji oraz wymiany systemów ogrzewania w gminie przyczyniającego się do powstania niskiej emisji, czyli zmiany ogrzewania węglowego, palenia śmieci w paleniskach domowych na ogrzewanie bardziej ekologiczne, w tym wykorzystanie od-nawialnych zasobów energetycznych. 2. Ograniczenie wpływu trasy nr 5 na środowisko przyrodnicze przez system zadrzewień i zakrzewień przydrożnych i śródpolnych. 3. Wdrażanie programu małej retencji oraz zalesień i zadrzewień. 4. Wdrażanie programu recyklingu – kontynuacja działań samorządu w ramach ponadgminnej struktury Związku Komunalnego. 5. Redukcja CO2 i poprawa warunków ochrony środowiska dzięki wykorzysta-niu kogeneracji. 6. Kompleksowa budowa systemu ciepłowniczego wykorzystującego biomasę, w tym realizacja Programu Biomasa-Sieć polegającego na budowie kotłowni na biomasę o mocy 668,5 kW wraz z siecią cieplną o długości 1 km zasilającą 8 budynków użyteczności publicznej. 7. Montaż kotłów na biomasę w budynkach mieszkalnych osób fizycznych lub rolników (30 inwestycji, co daje zmniejszenie zużycia węgla o 180 ton) w latach 2009-2013 (Program Biomasa), założenie plantacji roślin energe-tycznych. 8. Zainstalowanie 9 000 m2 płaskich kolektorów słonecznych na terenie gminy, co sprzyja ograniczeniu negatywnego wpływu energetyki konwencjonalnej na środowisko. Proponuje się instalację 1000-1300 m2 kolektorów płaskich w budynkach mieszkalnych zarządu ZGKiM oraz w budynkach spółdzielni mieszkaniowej. Dodatkowo realizacje Programu Słoneczny Dach 2009-2013 – montaż 400 m2 na dachach budynków osób fizycznych, łącznie około 100 inwestycji. 9. Zainstalowanie instalacji fotowoltaicznych w celach edukacyjnych i demon-stracyjnych na dachu budynku urzędu gminy, szkoły oraz jako oświetlenia znaków drogowych, ulic czy parków. 10. Prowadzenie działań edukacyjnych w szkołach i dla mieszkańców gminy oraz uświadamianie zagrożeń płynących ze skutków niskiej emisji. 11. Wykorzystanie drewna na cele grzewcze w budynkach mieszkalnych, co pozwoli na uzyskanie 41,8% udziału odnawialnej energii w mieszkalnictwie. 12. Możliwość pozyskania trzciny z 20 ha o wydajności 5 t z ha na cele energe-tyczne.

– 45 –

13. Wprowadzenie upraw energetycznych na terenie gminy na 98 ha nieużyt-ków oraz 78 ha na glebach klasy VI i VIz, co stanowić może 1,5% użytków rolnych w gminie. 14. Inwestowanie w przeznaczanie słomy na cele energetyczne na terenie po-wiatu trzebnickiego jest mało opłacalne (ujemny bilans słomy), co wykazały analizy firmy SYGMA wykonującej na zlecenie UMWD projekt „Badania i analizy potencjału Dolnego Śląska dla wykorzystania odnawialnych źródeł energetycznych oraz badania i analizy wzajemnego oddziaływania sektora OZE i rynku pracy pod wpływem zmiany gospodarczej” oraz badania poten-cjału biomasy przez ekspertów projektu „Uwarunkowania i mechanizmy ra-cjonalizacji gospodarowania energia w gminach i powiatach” Wyższej Szko-ły Ekonomicznej w Białymstoku. Gmina Prusice charakteryzuje się brakiem nadwyżek słomy na cele energetyczne. 15. Na terenie gminy ze względu na niespełniającą standardów szybkość napeł-niania wysypiska (poniżej 10 tys. ton odpadów rocznie), nie przewiduje się wykorzystania biogazu wysypiskowego. Szybkość napełniania wynosi obec-nie około 345 t/rok. Gmina ma natomiast możliwość budowy biogazowni rolniczej z udziałem ewentualnych grup producenckich. Uzupełnieniem sub-stratów do produkcji biogazu rolniczego (oprócz odchodów zwierzęcych) powinna być kiszonka z kukurydzy (potencjał 3 684 786 m3/rok). CeleszczegółowedlaIIIcelustrategicznego:1. Zmniejszenie energochłonności gospodarki Prusic przez termomodernizację w skali indywidualnego odbiorcy, co pozwoli na redukcję zużycia energii cieplnej o 52% w budownictwie mieszkaniowym gminy. 2. Ograniczenia energochłonności zakładów przemysłowych w gminie przez wprowadzenie nowych, energooszczędnych technologii (na przykład koge-neracji, źródeł odnawialnych). 3. Obniżanie strat ciepła w budynkach komunalnych przez ich kompleksową termomodernizację. Przewidywany efekt: redukcja zużycia energii cieplnej o 51% w wybranych budynkach administracji, wdrożenie Programu Ciepłe Mieszkanie w latach 2009-2013. 4. Zainstalowanie kolektorów słonecznych, co pozwoli na zmniejszenie zużycia ciepła na podgrzanie ciepłej wody użytkowej do 50%. 5. Gruntowana modernizacja oświetlenia drogowego we wszystkich miejsco-wościach (miasto i gmina Prusice) przez wymianę wszystkich lamp i insta-lowanie nowoczesnych źródeł światła o zdecydowanie mniejszych mocach, zapewniających jednocześnie wymagane warunki oświetleniowe. Osiągnięty

– 46 –

cel to zmniejszenie opłat za energie elektryczną w granicach od 40 do 60%. Zwrot nakładów przewidziany w ciągu 6 lat. 6. Wykorzystanie metod wytwarzania energii w skojarzeniu produkcji ciepła i energii elektrycznej dla obiektów wykazujących równomierne zapotrze-bowanie na ciepło i energię elektryczną (kryte pływalnie, zakłady rzemieśl-nicze i przemysłowe w gminie) oraz dla połączenia większej liczby budyn-ków do zaopatrzenia w ciepło miejscowe (tereny nowo zabudowane). 7. Monitoring zużycia energii elektrycznej przez odpowiednie programy kom-puterowe. 8. Instalowanie inteligentnych instalacji do sterowania załączaniem i wyłącza-niem o czasie urządzeń elektrycznych w obiektach użyteczności publicznej, jak i indywidualnych gospodarstwach domowych, co skutkuje zmniejsze-niem mocy zamówionej i opłat za energie elektryczną. Polityka energetyczna miasta i gminy Prusice jest zgodna z zasadamizrównoważonegorozwoju,wtymzrównoważonegorozwojuenergetyczne‐go. Jego fundamentalną zasadą jest efektywne wykorzystanie zasobów energe-tycznych, ludzkich, ekonomicznych i naturalnych. Podstawowym celem zrówno-ważonej polityki energetycznej i ekologicznej jest ograniczenie skutków negatywnego oddziaływania energetyki na atmosferę poprzez: wspieranie przed-sięwzięć prowadzących do wykorzystania bezpiecznej dla środowiska i opłacal-nej dla gospodarki energii z odnawialnych źródeł oraz utrzymania równowagi pomiędzy bezpieczeństwem energetycznym, zaspokojeniem potrzeb społecz-nych, konkurencyjnością gospodarki i ochroną środowiska. Przy realizacji celów polityki energetycznej miasta i gminy Prusice zostały uwzględnione następujące zasady zrównoważonego rozwoju: 1. Zasada partycypacji publicznej (społecznej) związana z udziałem spo-łeczności lokalnej w rozwiązywaniu problemów ekologicznych. Polega na tworzeniu instytucjonalnych i prawnych warunków udziału obywateli, grup społecznych i organizacji pozarządowych w procesie ochrony i kształtowa-nia środowiska przez edukację ekologiczną, budzenie świadomości ekolo-gicznej i budowanie nowej etyki środowiskowych zachowań (programy edukacyjne i termomodernizacyjne, na przykład Ciepłe Mieszkanie, Ciepły Budynek). 2. Zasadaprewencji(zapobiegania) preferująca na pierwszym miejscu dzia-łania mające na celu uniknięcie wytwarzania zanieczyszczeń (Program Sło-neczny Dach, Program Biomasa – Sieć).

– 47 –

3. Zasadakooperacji (współdziałania), czyli współpraca w zakresie zrów-noważonej polityki energetycznej z innymi gminami oraz innymi podmio-tami (Program Biomasa – Sieć, Program Biomasa). 4. Zasada sprawiedliwości międzygeneracyjnej (międzypokoleniowej), czyli działania na rzecz ochrony klimatu, oszczędnego gospodarowania za-sobami energetycznymi, oszczędzania generowanej energii w celu zacho-wania tych zasobów dla przyszłych pokoleń (Program Słoneczny Dach, Pro-gram Biomasa). 3 Zobowiązania władz miasta i gminy Prusice

w zakresie gospodarowania energią Rada Miasta i Gminy Prusice, mając na uwadze nadrzędny cel polityki ener-getycznej gminy, którym jest bezpieczeństwo energetyczne gminy oraz uznając prawo mieszkańców do zaspokajania potrzeb obecnych i przyszłych pokoleń, wyraża gotowość realizacji i ciągłego doskonalenia działań w zakresie zrówno-ważonego gospodarowania energią. Zobowiązuje się tym samym do: • realizacji ustalonego celu nadrzędnego oraz celów strategicznych i odpo-wiadających im celów szczegółowych polityki energetycznej gminy; • przestrzegania obowiązujących przepisów prawnych i innych zaleceń za-wartych w polityce energetycznej i ekologicznej państwa oraz krajowym planie działań dotyczącym efektywności energetycznej; • dbania, aby opracowane plany rozwojowe przedsiębiorstw energetycznych nie ograniczały się do pojedynczych miejscowości, ale uwzględniały sąsied-nie; • prowadzenia procesu kształtowania i podnoszenia świadomości energe-tycznej i ekologicznej mieszkańców gminy, a w szczególności edukacji eko-logicznej w zakresie niskiej emisji, oszczędzania energii i korzystania ze źródeł energetycznych przyjaznych środowisku; • rozwijania współpracy z sąsiednimi gminami polegającej na: niekonkurowaniu na rynku paliw ze źródeł odnawialnych, a w szczegól-ności biomasy, w przypadku wprowadzania biomasy, jako paliwa alternatywnego nawią-zanie kontaktów z sąsiednimi gminami w celu ustalenia wspólnych dzia-łań mających na celu pozyskiwanie i magazynowanie surowca,

– 48 –

wymianie doświadczeń w zakresie wprowadzania na rynek gminny odnawialnych źródeł oraz przedsięwzięć mających na celu ograniczenie zużycia energii, współpracy w zakresie pozyskania gazu wysypiskowego. Władze gminy dołożą wszelkich starań, aby realizacja polityki energetycznej przebiegała pomyślnie. W tym celu będą prowadzić działania zbiorowe, czyli efektywnie i skutecznie współpracować z przedsiębiorstwami energetycznymi, gminami prowadzącymi zrównoważoną politykę energetyczną, instytucjami i organizacjami promującymi zrównoważony rozwój energetyczny. Będą podno-sić świadomość ekologiczną społeczności lokalnej, przyciągać inwestorów spoza gminy, wspierać lokalną przedsiębiorczość, w szczególności związaną z mikroge-neracją – inwestycjami w odnawialne źródła energii, skutecznie eliminującymi zanieczyszczenia środowiska i problem niskiej emisji w gminie oraz podejmować, promować i wspierać wszelkie działania na terenie gminy sprzyjające ochronie środowiska, oszczędności energii, wzrostowi efektywności energetycznej i wyko-rzystaniu ekologicznych źródeł energii.

– 49 –

Dokument 3 INWENTARYZACJA ZASOBÓW BIOMASY W GMINIE PRUSICE opracowała: Alina Kowalczyk-Juśko, Bogdan Kościk współpraca: Kazimiera Rusin Białystok 2011rok 1. Identyfikacja gleb marginalnych pod uprawy energetyczne 2. Inwentaryzacja zasobów biomasy drzewnej 3. Szacowanie zasobów słomy na cele energetyczne 4. Szacownie zasobów siana do wykorzystania na cele energetyczne 5. Inwentaryzacja zasobów biomasy roślin uprawianych na cele energetyczne 6. Szacowanie zasobów biomasy do produkcji biogazu 7. Inwentaryzacja potencjału surowców roślinnych do produkcji biodiesla 8. Energia zawarta w zinwentaryzowanej biomasie mina Prusice jest gminą miejsko-wiejską położoną w północno-wschodniej części województwa dolnośląskiego, w powiecie trzebnic-kim. Południowo i południowo-zachodnie rejony gminy leżą na Wzgó-rzach Trzebnickich i Strupińskich, a pozostała część w Kotlinie Żmigrodzkiej. Powierzchnia gminy wynosi 158,02 km2 i jest zamieszkiwana przez 9164 osób, z czego 2200 w mieście. Największą wsią jest Skokowa z 1100 osobami. Gmina ma charakter typowo rolniczy, uzupełniającą funkcję pełni leśnictwo i przemysł spożywczy. Przeważają tu gleby bielicowe, z połaciami brunatnych i lessowych. Nie ma tu większych cieków wodnych, jedynie na odcinku 2,2 km przepływa rzeka Sąsiecznica, pozostałe to niewielkie potoki.

G

– 50 –

Gmina Prusice podzielona jest na 27 sołectw. W skład gminy wiejskiej wchodzi 1 miasto i 26 wsi, z czego 2 o wielkości 1000–2000 mieszkańców; 5 o wielkości 400–1000 mieszkańców; 20 mniejszych. Największymi miejscowo-ściami w gminie są Prusice, Skokowa i Strupina. Na terenie gminy Prusice gleby zostały wykształcone w postaci mad rzecz-nych na obszarze dolin rzecznych, bądź też rozwinęły się na piaszczystym lub gliniastym podłożu polodowcowym, jako gleby typu brunatnego, rdzawego bądź glejowego. Pod względem bonitacyjnym gleby należą przeważnie do klas IIIa-VI. Tylko 12 ha zaliczonych zostało do II klasy bonitacyjnej. Powierzchnia gleb użyt-kowanych rolniczo na terenie gminy wynosi 11 711 ha, co stanowi 74,1% całej powierzchni gminy. Część gleb i przypowierzchniowych gruntów została zmody-fikowana procesami antropogenicznymi, szczególnie na obszarach miejscowości. Lesistość gminy wynosi 22,8%, powiatu trzebnickiego 25,8%, a wojewódz-twa dolnośląskiego 29,5%. 1 Identyfikacja gleb marginalnych

pod uprawy energetyczne Najbardziej przydatne do uprawy roślin energetycznych są gleby komplek-sów przydatności rolniczej 5, 6, 8, 9 i 3z. Grunty te w pewnym przybliżeniu od-powiadają klasom bonitacyjnym: IVb, V, VI, VIz oraz V i VI trwałych użytków zielonych (TUZ). Przeprowadzono analizę na podstawie wymienionych wskaźni-ków oceny jakości gleb. Stwierdzono, że różnice obliczonych zasobów, wynikają-ce z przyjętej podstawy klasyfikacji gleb, wynoszą około 20%. W bilansie uwzględniono ograniczenia wynikające z uwarunkowań organizacyjnych, praw-nych i logistycznych, dlatego założono wykorzystanie jedynie części oszacowanej w ten sposób powierzchni. Do oceny potencjału proponuje się przyjąć 10% obli-czonego areału pod uprawę roślin wieloletnich do produkcji biomasy stałej. Spo-rządzając bilans zasobów biomasy roślin jednorocznych, powierzchnię gruntów marginalnych należy pomniejszyć o obszar trwałych użytków zielonych (kom-pleks 3z lub klasy V i VI TUZ). Z pozostałej powierzchni marginalnych gruntów ornych proponuje się przeznaczyć 10% pod uprawę roślin jednorocznych do bezpośredniego spalania oraz kolejne 10% po uprawę roślin jednorocznych do produkcji biogazu, głównie kukurydzy.

– 51 –

Tabela 1 Powierzchnia gruntów marginalnych pod uprawy roślin na cele energetyczne

Kompleksy [ha]  Rośliny wieloletnie [ha] 

Rośliny jednoroczne [ha] 

Rośliny do produkcji biogazu [ha] 

5  6  7  8  9  3z  Razem 

2 346  3 215  720  255  80  232  6 848  684,8  661,6  661,6 

Klasy [ha]  Rośliny wieloletnie [ha] 

Rośliny jednoroczne [ha] 

Rośliny do produkcji biogazu [ha] 

IVb  V  VI  VIz  V TUZ  VI TUZ  Razem 

2 027  2 591  609  0  262  38  5 527  552,7  522,6  522,6  2 Inwentaryzacja zasobów biomasy drzewnej Zasoby biomasy drzewnej z lasów Zasoby drewna na cele energetyczne z lasów obliczono na podstawie wzoru: Zdl = A ∙ I ∙ Fw ∙ Fe [m3/rok] lub Zdl = A ∙ I ∙ Fw ∙ Fe ∙ 0,97 [t/rok] (1) gdzie: Zdl – zasoby drewna z lasów na cele energetyczne [m3/rok] lub [t/rok], A – powierzchnia lasów [ha], I – przyrost bieżący miąższości [m3/ha/rok], Fw – wskaźnik pozyskania drewna na cele gospodarcze [%], Fe – wskaźnik pozyskania drewna na cele energetyczne [%]. Wskaźnik pozyskania drewna na cele gospodarcze (Fw), stanowi stosunek rocznego pozyskania drewna do przyrostu bieżącego miąższości. W Polsce za ostatnie 20 lat wynosił on 55%. Wskaźnik wykorzystania drewna na cele energetyczne (Fe) ustalono na podstawie procentowego udziału sortymentów drewna wykorzystywanych na cele energetyczne (S4, M1 i M2) w rocznym pozyskaniu drewna.

– 52 –

Tabela 2 Obliczenia zasobów drewna z lasów na cele energetyczne

Parametr  Oznaczenie  Jednostka  Wartość  Uwagi 

Powierzchnia gruntów leśnych gminy 

A  [ha]  3 601   

Przyrost bieżący miąższości   I  [m3/ha/rok]  7,2  dane dla kraju 

Wskaźnik pozyskania drewna na cele gospodarcze  

Fw  [%]  55,0  dane dla kraju 

Roczne pozyskanie drewna   ‐  [m3]  3 155 725  dane dla województwa dolnośląskiego 

Roczne pozyskanie drewna sortymentów S4, M1 i M2 

‐  [m3]  473 259  dane dla województwa dolnośląskiego 

Wskaźnik wykorzystania drewna na cele energetyczne  

Fe  [%]  15,0  dane dla województwa dolnośląskiego 

Zasoby drewna z lasów na cele energetyczne 

Zdl  [m3/rok] [t/rok] 

2 138 2 074 

Przyjęto gęstość nasypową drewna na poziomie 0,97 t/m3, przy wilgotności 50% 

Zasoby drewna odpadowego z przetwórstwa drzewnego Zasoby te ocenione zostały na podstawie wielkości pozyskania drewna z lasów w postaci grubizny oraz drewna dłużycowego, położonych na obszarze województwa. Podstawę oceny stanowiło pozyskanie drewna wielkowymiaro-wego (ogólnego przeznaczenia i specjalne) oraz średniowymiarowego (do prze-robu przemysłowego i dłużycowe). Wskaźnik pozyskania drewna na cele przemysłowe (Fp) obliczono jako pro-centowy udział wyżej wymienionych klas jakościowo-wymiarowych drewna w stosunku do pozyskania drewna ogółem na terenie województwa. Współczyn-niki ustalone dla województwa dolnośląskiego odniesiono do zasobów drzew-nych miasta i gminy Prusice. Zakłada się, że odpady drzewne (zrzyny, trociny, odłamki, wióry), stanowią średnio 20% masy początkowej przeznaczonej do przerobu. Obliczeń zasobów dokonano zgodnie z następującą formułą: Zdt = A ∙ I ∙ Fw ∙ Fp ∙ 0,20 [m3/rok] lub Zdt = A ∙ I ∙ Fw ∙ Fp ∙ 0,20 ∙ 0,3 [t/rok] (2) gdzie:

– 53 –

Zdt – zasoby drewna z przetwórstwa drzewnego na cele energetyczne [m3/rok] lub [t/rok], A – powierzchnia lasów [ha], I – przyrost bieżący miąższości [m3/ha/rok], Fw – wskaźnik pozyskania drewna na cele gospodarcze [%], Fp – wskaźnik pozyskania drewna na przemysłowe [%]. Tabela 3

Obliczenia zasobów drewna z przetwórstwa drzewnego na cele energetyczne

Parametr  Oznaczenie  Jednostka  Wartość  Uwagi 

Powierzchnia gruntów leśnych gminy 

A  [ha]  3 601   

Przyrost bieżący miąższości  I  [m3/ha/rok]  7,2  dane dla kraju 

Wskaźnik pozyskania drewna na cele  gospodarcze  

Fw  [%]  55,0  dane dla kraju 

Roczne pozyskanie  drewna  

‐  [m3]  3 155 725  dane dla województwa dolnośląskiego 

Roczne pozyskanie grubi‐zny na cele przemysłowe 

‐  [m3]  2 682 454  dane dla województwa dolnośląskiego 

Wskaźnik pozyskania drewna na cele  przemysłowe  

Fp  [%]  85,0  dane dla województwa dolnośląskiego 

Zasoby drewna  z przetwórstwa drzewnego na cele energetyczne  

Zdt  [m3/rok] [t/rok] 

2 424 727 

przyjęto gęstość nasypową dla zrębków drzewnych na poziomie 0,3 t/m3, przy wilgotności wynoszącej 35% 

Zasoby drewna odpadowego z sadów W celu obliczenia ilości drewna odpadowego z sadów przyjęto średni jed-nostkowy odpad drzewny na poziomie 0,35 m3 z hektara rocznie, według wzoru: Zds = A ∙ 0,35 [m3/rok] lub Zds = A ∙ 0,35 ∙ 0,3 [t/rok] (3) gdzie: Zds – zasoby drewna odpadowego z sadów na cele energetyczne [m3/rok] lub [t/rok], A – powierzchnia sadów [ha].

– 54 –

Tabela 4 Obliczenia zasobów drewna odpadowego z sadów na cele energetyczne

Parametr  Oznaczenie  Jednostka  Wartość  Uwagi 

Powierzchnia sadów   A  ha  126,0   

Zasoby drewna odpa‐dowego z sadów   Zds 

[m3/rok] [t/rok] 

44,1 13,2 

przyjęto gęstość nasypową dla zrębków drzewnych na poziomie 0,3 t/m3, przy wilgotności wynoszącej 35% 

Oszacowane zasoby drewna z sadów są znikome, nie będą więc przedmio-tem przetwórstwa i obrotu biomasą, najczęściej są wykorzystywane w obrębie gospodarstwa. Zasoby drewna z zadrzewień Inwentaryzację potencjału drewna z zadrzewień sporządzono na bazie za-sobów drewna z pielęgnacji drzew przydrożnych według wzoru: Zdz = 1,5 ∙ L ∙ 0,3 [t/rok] (4) gdzie: Zdz – zasoby drewna z zadrzewień [t/rok], L – długość dróg [km], 1,5 – ilość drewna możliwa do pozyskania z 1 km zadrzewień przydrożnych [t/rok], 0,3 – wskaźnik zadrzewienia dróg.

Tabela 5 Obliczenia zasobów drewna z zadrzewień

Parametr  Oznaczenie  Jednostka  Wartość  Uwagi 

Długość dróg  L  [km]  527,15   

Zasoby drewna z zadrzewień  Zdz 

[t/rok] [m3/rok] 

237,22 790,73 

celem otrzymania wyniku w m3 należy przyjąć ciężar objętościowy odpadów z pielęgnacji 0,3 t/m3, przy wilgotności 35% 

– 55 –

3 Szacowanie zasobów słomy

na cele energetyczne Celem ocenienia potencjału słomy, którą można pozyskać na cele energe-tyczne, zbiory słomy w mieście i gminie Prusice pomniejszono o jej zużycie w rolnictwie na ściółkę i paszę oraz na utrzymanie zrównoważonego bilansu gle-bowej substancji organicznej w glebie. Do obliczeń wykorzystano formułę: N = P – (Zs + Zp + Zn) [t] (5) gdzie: N – nadwyżka słomy do energetycznego wykorzystania [t], P – produkcja słomy zbóż podstawowych oraz rzepaku i rzepiku [t], Zs – zapotrzebowanie na słomę ściołową [t], Zp – zapotrzebowanie na słomę na pasze [t], Zn – zapotrzebowanie na słomę do przyorania [t]. Produkcję słomy na danym obszarze obliczono się na podstawie wzoru:

n

izswYAP

1 [t] lub

n

izawAP

1 [t] (6) gdzie: P – produkcja słomy zbóż podstawowych oraz rzepaku [t], A – powierzchnia i-tego gatunku rośliny [ha], Y – plon ziarna i-tego gatunku rośliny [t/ha], wzs – stosunek plonu słomy do plonu ziarna, wza – zbiór słomy w stosunku do areału upraw [t/ha].

– 56 –

Tabela 6 Powierzchnia zasiewów zbóż oraz produkcja słomy w mieście i gminie Prusice

Gatunek  Powierzchnia [ha] 

Reprezentatywny plon ziarna dla województwa dolnośląskiego  [t/ha] 

Współczynnik plonu słomy do plonu ziarna wsz 

Produkcja słomy  zbóż podstawowych  i rzepaku [t/rok] 

Pszenica ozima  1 212,75  4,20  0,91  4 635,13 

Pszenica jara  361,91  4,20  0,94  1 428,82 

Żyto  861,89  2,80  1,45  3 499,27 

Jęczmień ozimy  50,94  3,40  0,94  162,80 

Jęczmień jary  900,65  3,40  0,78  2 388,52 

Owies  222,06  2,80  1,05  652,86 

Pszenżyto ozime  377,29  3,40  1,18  1 513,69 

Pszenżyto jare  30,12  3,40  1,18  120,84 

Mieszanki zbożowe ozime  38,29  2,90  1,45  161,01 

Mieszanki zbożowe jare  837,83  2,90  1,05  2 551,19 

Rzepak ozimy  119,66  2,50  1,00  299,15 

Rzepak jary  26,23  2,50  1,00  65,58 

Ogółem  5 039,62  ‐  ‐  17 478,86  Zapotrzebowanie na słomę zużywaną w produkcji zwierzęcej (pasza i ściół-ka) obliczono na podstawie liczebności pogłowia zwierząt gospodarskich i rocz-nych normatywów dla poszczególnych gatunków i grup użytkowych według wzorów:

n

iiis sqZ 1 [t] i

n

iiip pqZ 1 [t] (7) gdzie: Zs – zapotrzebowanie słomy na ściółkę [t], Zp – zapotrzebowanie słomy na paszę [t], qi – pogłowie i-tego gatunku i grupy użytkowej [szt.], si – normatyw zapotrzebowania słomy na ściółkę i-tego gatunku i grupy użytkowej, pi – normatyw zapotrzebowania słomy na paszę i-tego gatunku i grupy użytkowej

– 57 –

Tabela 7 Zapotrzebowanie słomy na cele rolnicze

Gatunek  Liczba [szt.] 

Normatyw zapotrze‐bowania słomy na paszę – pi 

Zapotrze‐bowanie słomy na paszę – Zp  

Normatyw zapotrze‐bowania słomy na ściółkę – si 

Zapotrze‐bowanie słomy na ściółkę – Zs 

Normatywy produkcji obornika – oi  

Produkcja obornika 

Bydło 

krowy  476,0  1,2  571,2  1,0  476,0  2,5  1 190,0 

pozostałe  645,0  0,6  387,0  0,5  322,5  1,6  1 032,0 

Trzoda chlewna 

lochy  1 092,0  0,0  0,0  0,5  546,0  0,6  655,2 

pozostałe  8 969,0  0,0  0,0  0,2  1 793,8  0,4  3 587,6 

Owce  11,0  0,2  2,2  0,2  2,2  0,25  2,8 

Konie  30,0  0,8  24,0  0,9  27,0  1,6  48,0 

Ogółem        984,4     3 167,5     6 515,6  Uwzględniono również zużycie słomy niezbędnej do reprodukcji substancji organicznej w glebie, które ustala się na podstawie odrębnych analiz obejmują-cych strukturę zasiewów, jakość gleb oraz saldo substancji organicznej. Znając powierzchnię zasiewów poszczególnych grup roślin oraz ilość pro-dukowanego obornika, którą obliczono na podstawie pogłowia zwierząt i odpo-wiednich normatywów (oi), określono saldo substancji organicznej według for-muły:

n

i

n

i

n

iiidiirii oqwdwrS 1 1 1 [t] (8) gdzie: S – saldo substancji organicznej [t], ri – powierzchnia grup roślin zwiększających zawartość substancji organicznej [ha], di – powierzchnia grup roślin zmniejszających zawartość substancji organicznej [ha], w ri – współczynnik reprodukcji substancji organicznej dla danej grupy roślin, w di – współczynnik degradacji substancji organicznej dla danej grupy roślin, qi – pogłowie inwentarza żywego w sztukach fizycznych wg gatunków i grup wieko-wych [szt.], oi – normatywy produkcji obornika [t/rok według gatunków].

– 58 –

Tabela 8 Bilans materii organicznej w glebie

Gatunek  Powierzchnia [ha] 

Współczynnik repro‐dukcji i degradacji substancji organicznej wdi i wri 

Bilans materii orga‐nicznej wynikający ze struktury zasiewów [t] 

Pszenica ozima  1 212,75  ‐1,50  ‐1 819,13 

Pszenica jara  361,91  ‐1,50  ‐542,87 

Żyto  861,89  ‐1,50  ‐1 292,84 

Jęczmień ozimy  50,94  ‐1,50  ‐76,41 

Jęczmień jary  900,65  ‐1,50  ‐1 350,98 

Owies  222,06  ‐1,50  ‐333,09 

Pszenżyto ozime  377,29  ‐1,50  ‐565,94 

Pszenżyto jare  30,12  ‐1,50  ‐45,18 

Mieszanki zbożowe ozime  38,29  ‐1,50  ‐57,44 

Mieszanki zbożowe jare  837,83  ‐1,50  ‐1 256,75 

Gryka, proso i inne zbożowe  7,51  ‐1,50  ‐11,27 

Kukurydza na ziarno  1 922,05  ‐3,00  ‐5 766,15 

Kukurydza na zielonkę  83,67  ‐3,00  ‐251,01 

Strączkowe jadalne  12,11  1,00  12,11 

Ziemniaki  361,44  ‐4,00  ‐1 445,76 

Buraki cukrowe  148,65  ‐4,00  ‐594,60 

Rzepak ozimy  119,66  ‐1,50  ‐179,49 

Rzepak jary  26,23  ‐1,50  ‐39,35 

Okopowe pastewne  12,72  ‐4,00  ‐50,88 

Warzywa gruntowe  69,62  ‐3,00  ‐208,86 

Truskawki  16,68  ‐3,00  ‐50,04 

Rośliny zwiększające zawartość  substancji organicznej  12,11     12,11 

Rośliny zmniejszające zawartość substancji organicznej  7 661,96     ‐15 938,00 

Ogółem  7 674,07     ‐15 925,89 

– 59 –

Dla miasta i gminy Prusice saldo substancji organicznej wynosi: S = 12,11+(-15 938,00) + 6 515,6 = -9 410,34 [t] W związku ze stwierdzeniem ujemnego salda substancji organicznej obli-czono zapotrzebowanie słomy na przyoranie: Zn = 1,54 ∙ S = 1,54 ∙ 9 410,34 = 14 491,92 [t] gdzie: Zn – zapotrzebowanie słomy na przyoranie [t], S – saldo substancji organicznej [t]. Przeprowadzone obliczenia pozwoliły stwierdzić, że w mieście i gminie Prusice nie występują nadwyżki słomy do przeznaczenia na cele energetyczne: N = P – (Zs + Zp + Zn) = 17 478,86 – (3 167,5 + 984,4 + 14 491,92) = ‐1164,95 t/rok 4 Szacowanie zasobów siana

do wykorzystania na cele energetyczne Potencjał siana określono jako iloczyn powierzchni łąk, współczynnika ich wykorzystania na cele energetyczne i wielkości plonu: Psi = Al ∙ wws ∙ Ysi [t/rok] (9) gdzie: Psi – potencjał siana [t/rok], Al – powierzchnia łąk trwałych [ha], wws – współczynnik wykorzystania łąk na cele energetyczne [%], Ysi – plon siana [t/ha/rok].

– 60 –

Tabela 9 Obliczenia potencjału siana na cele energetyczne

Parametr  Oznaczenie  Jednostka  Wartość  Uwagi 

Powierzchnia łąk trwałych  Al  [ha]  1 364   

Współczynnik  wykorzystania łąk  na cele energetyczne 

wws  [%]  10,2 

dane krajowe na podstawie opracowania “Wyniki produkcji roślinnej w Polsce 2009” GUS Warszawa 

Plon siana  Ysi  [t/ha/rok]  4,93 

dane krajowe na podstawie opracowania “Wyniki produkcji roślinnej w Polsce 2009” GUS Warszawa 

Potencjał siana   Psi  [t/rok]  685,9    5 Inwentaryzacja zasobów biomasy roślin

uprawianych na cele energetyczne Potencjał biomasy roślin wieloletnich jest iloczynem powierzchni plantacji i jednostkowej wydajności. Do obliczeń przyjęto wydajność na poziomie 9,3 t/ha (średnia plonów reprezentatywnych wieloletnich roślin energetycz-nych). W związku z informacją, że na terenie miasta i gminy Prusice nie są obecnie prowadzone plantacje wieloletnich roślin energetycznych, jako podstawę do obliczeń przyjęto zinwentaryzowany wcześniej areał gruntów marginalnych, zalecanych pod te nasadzenia. Potencjał roślin energetycznych obliczono za po-mocą wzoru: Pre = [Are + (Am ∙ wre)] ∙ Yre [t/rok] (10) gdzie: Pre – potencjał wieloletnich roślin energetycznych [t/rok], Are – powierzchnia istniejących plantacji wieloletnich roślin energetycznych [ha], Am – powierzchnia marginalnych gruntów rolnych [ha], wre – współczynnik wykorzystania gruntów pod uprawę wieloletnich roślin energe-tycznych, Yre – przeciętny plon wieloletnich roślin energetycznych [t/ha/rok].

– 61 –

Tabela 10 Obliczenia potencjału wieloletnich roślin energetycznych

Parametr  Oznaczenie  Jednostka  Wartość  Uwagi 

Powierzchnia istniejących plantacji wieloletnich roślin energetycznych 

Are  [ha]  0   

Współczynnik wykorzystania gruntów pod uprawę wielolet‐nich roślin energetycznych  

wre  [%]  10   

Przeciętny plon wieloletnich roślin energetycznych  Yre  [t/ha/rok]  9,3 

średnia plonów reprezenta‐tywnych wieloletnich roślin energetycznych 

Powierzchnia marginalnych gruntów rolnych  Am  [ha]  6 848  według kompleksów glebo‐

wych 

Potencjał wieloletnich roślin energetycznych  Pre  [t/rok]  368   

Tabela 11 Obliczenia potencjału ziarna roślin jednorocznych

uprawianych na cele energetyczne

Parametr  Oznaczenie  Jednostka  Wartość  Uwagi 

Współczynnik wykorzystania gruntów pod uprawę jedno‐rocznych roślin energetycz‐nych  

wre  [%]  10   

Przeciętny plon ziarna wybra‐nych roślin energetycznych  Yz  [t/ha/rok]  3,62 

średnia plonów reprezenta‐tywnych jednorocznych roślin energetycznych dla województwa dolnośląskiego 

Powierzchnia marginalnych gruntów ornych  Am  [ha]  6 616  według kompleksów glebo‐

wych 

Potencjał jednorocznych roślin energetycznych  Pz  [t/rok]  2 395    Oprócz biomasy stałej roślin wieloletnich do spalania można przeznaczać ziarno zbóż. Potencjał produkcyjny tych roślin obliczono za pomocą następującej formuły: Pz = Am ∙ wre∙ Yz [t/rok] (11)

– 62 –

gdzie: Pz – potencjał ziarna roślin jednorocznych uprawianych na cele energetyczne [t/rok], Am – powierzchnia marginalnych gruntów ornych [ha], wre – współczynnik wykorzystania gruntów pod uprawę jednorocznych roślin ener-getycznych 10%, Yz – przeciętny plon ziarna wybranych roślin energetycznych [t/ha/rok]. 6 Szacowanie zasobów biomasy

do produkcji biogazu Biogaz z oczyszczalni ścieków Wydajność oczyszczalni ścieków w gminie Prusice wynosi 18 498 m3/rok. Przyjmując przyrost suchej masy osadu nadmiernego na 1 m3, odprowadzonych ścieków na poziomie 0,3 kg s.m.o./m3 oraz produkcję biometanu z 1 kg s.m.o. na poziomie 0,3 m3 otrzymujemy wzór: Pbo = V ∙ S ∙ WCH [m3/rok] (12) gdzie: Pbo – potencjał biometanu z oczyszczalni ścieków [m3/rok], V – ilość oczyszczanych ścieków w ciągu roku [m3/rok], S – przyrost suchej masy osadu nadmiernego na m3 odprowadzanych ścieków (0,3 kg s.m.o./m3), WCH – produkcja metanu na kg s.m.o (0,3 m3 CH4/kg s.m.o.).

Tabela 12 Obliczenia potencjału biometanu z oczyszczalni ścieków

Parametr  Oznaczenie  Jednostka  Wartość  Uwagi 

Ilość oczyszczanych ścieków w ciągu roku 

V  [m3/rok]  18 498   

Przyrost suchej masy osadu nad‐miernego na m3 odprowadzanych ścieków 

S  [kg s.m.o./m3]  0,3   

Produkcja metanu na kg s.m.o   WCH  [m3 CH4/kg] s.m.o.  0,3   

Potencjał biometanu z oczyszczalni ścieków  

Pbo  [m3/rok]  1 664,8   

– 63 –

Biogaz z wysypisk odpadów Na terenie miasta i gminy Prusice od 16 lat funkcjonuje wysypisko odpa-dów, którego szybkość napełniania wynosi 345 t/rok. W związku z tym, że pozy-skiwanie biogazu jest zasadne na tych wysypiskach, gdzie deponuje się ponad 10 tys. ton odpadów rocznie, nie zakłada się pozyskiwania biogazu na samym składowisku, co nie wyklucza wykorzystania części odpadów organicznych do produkcji biogazu. Technologia taka, nazywana wspólną fermentacją, pozwala zagospodarować organiczną frakcję odpadów komunalnych, która może być fer-mentowana łącznie z osadami ściekowymi, odpadami z przemysłu rolno-spożywczego i rolnictwa. Typowo wiejski charakter gminy pozwala przypusz-czać, że frakcja biodegradowalna nie stanowi dużej części odpadów deponowa-nych na tym składowisku. W związku z powyższym odstąpiono od oszacowania potencjału energii możliwej do pozyskania z odpadów komunalnych. Biogaz rolniczy Największe możliwości pozyskania biogazu rolniczego mają gospodarstwa o koncentracji zwierząt powyżej 100 DJP (duża jednostka przeliczeniowa, dawniej sztuka duża o masie 500 kg). Nie wyklucza to możliwości budowy biogazowni przez grupy producenckie utrzymujące mniejszą liczbę zwierząt w poszczegól-nych gospodarstwach. Do oznaczenia rocznego potencjału produkcji biogazu rolniczego wykorzy-stano wzór: Pbr = L ∙ Wbsd ∙ 365 [m3/rok] (13) gdzie: Pbr – potencjał biogazu rolniczego [m3/rok], L – liczba DJP [szt.], Wbsd – wskaźnik dobowej produkcji biogazu w przeliczeniu na DJP [m3/DJP/d]. Na podstawie informacji dotyczących stanu produkcji zwierzęcej w gminie Prusice zidentyfikowano kilka jednostek, które mogą dostarczać podstawowe substraty dla biogazowni które stanowił podstawę do szacunków. Dodatkowo rozdrobniona produkcja zwierzęca nie ujęta w niniejszych kalkulacjach, wskazuje na możliwość rozpatrywania budowy biogazowni rolniczej na bazie ewentual-nych grup producenckich, które mogłyby powstać w celu wspólnej budowy i eksploatacji biogazowni.

– 64 –

Tabela 13 Obliczenia potencjału biogazu rolniczego z produkcji zwierzęcej

Parametr  Oznaczenie  Jednostka  Wartość  Uwagi 

Liczba sztuk fizycznych bydła  ‐  [szt.]  350   

Liczba DJP bydła  L  [szt.]  280   

Wskaźnik dobowej produkcji biogazu w przeliczeniu na DJP bydła 

Wbsd  [m3/DJP/d]  1,5   

Potencjał biogazu rolniczego z pro‐dukcji bydła 

Pbr  [m3/rok]  153 300   

Liczba sztuk fizycznych drobiu  ‐  [szt.]  376 000   

Liczba DJP drobiu  L  [szt.]  1 504   

Wskaźnik dobowej produkcji biogazu w przeliczeniu na DJP drobiu  

Wbsd  [m3/DJP/d]  3,75   

Potencjał biogazu rolniczego dla drobiu 

Pbr  [m3/rok]  2 058 600   

Ogółem potencjał biogazu rolniczego Pbr  [m3/rok]  2 211 900    Uzupełnieniem substratów do produkcji biogazu rolniczego, oprócz odcho-dów zwierzęcych, może być kiszonka z kukurydzy. Aby oszacować potencjalne zasoby kukurydzy do wykorzystania w biogazowniach przyjęto założenie, że będzie ona uprawiana na 10% zinwentaryzowanej powierzchni gruntów mar-ginalnych. Wydajność jednostkową kukurydzy określono na podstawie rozporzą-dzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie plonów reprezentatywnych roślin energetycznych z 2009 roku. Do obliczeń zastosowano następującą for-mułę: Pk = Am ∙ wre∙ Yz ∙ 0,3 ∙ 0,83 ∙ 575 [m3/rok] (14) gdzie: Pk – potencjał biogazu z kukurydzy [m3/rok], Am – powierzchnia marginalnych gruntów ornych [ha], wre – współczynnik wykorzystania gruntów pod uprawę kukurydzy 10%, Yz – przeciętny plon zielonki kukurydzy [t/ha/rok], 0,3 – zawartość suchej masy w kukurydzy (30%), 0,83 – zawartość suchej masy organicznej w stosunku do suchej masy (83% s.m.), 575 – średni uzysk biogazu z tony suchej masy organicznej [m3/t s.m.o.].

– 65 –

Tabela 14 Obliczenia potencjału biogazu z kukurydzy

Parametr  Oznaczenie  Jednostka  Wartość  Uwagi 

Współczynnik wykorzystania gruntów pod uprawę kukurydzy

wre  [%]  10   

Przeciętny plon zielonki kuku‐rydzy 

Yz  [t/ha/rok]  38,9  plon reprezentatywny  

Powierzchnia marginalnych gruntów ornych 

Am  [ha]  6 616  wg kompleksów glebowych 

Potencjał biogazu z kukurydzy  Pk  [m3/rok]  3 684 786    Biogazzprzemysłurolno‐spożywczego Po zinwentaryzowaniu ilości odpadów z przemysłu rolno-spożywczego na terenie gminy potencjał biogazu z odpadów obliczono na podstawie wzoru:

n

iCHsmosmbp WwwVP 1 [m3/rok] (15) gdzie: Pbp – potencjał biogazu z przemysłu rolno-spożywczego [m3/rok], V – ilość i-tego odpadu [kg/rok], wsm – współczynnik zawartości suchej masy w i-tym odpadzie, wsmo – współczynnik zawartości suchej masy organicznej w suchej masie i-tego odpa-du, WCH – wydajność metanu i-tego odpadu [m3/kg s.m.o].

Tabela 15 Obliczanie potencjału biogazu z przemysłu rolno-spożywczego

Kod odpadu 

Ilość odpadu [kg] 

Współczynnik zawartości suchej masy wsm [%] 

Współczynnik zawartości suchej masy organicznej wsmo w s.m. [%] 

Wydajność CH4 

[m3/kg s.m.o.] 

Potencjał biometanu [m3] 

02 01 02  228 000  0,2  0,8  0,43  15 686 

02 03 05  15 000  0,03  0,9  0,45  182 

RAZEM  243 000  (‐)  (‐)  (‐)  15 868 

– 66 –

7 Inwentaryzacja potencjału surowców roślinnych do produkcji biodiesla Do obliczenia potencjału biodiesla zastosowano następującą formułę: Bd = Ar ∙ Yr ∙ 0,55 ∙ 0,31 [t] lub Bd = Ar ∙ Yr ∙ 0,55 ∙ 0,31 ∙ 0,88 [m3] (16) gdzie: Bd – potencjał biodiesla [t] lub [m3], Ar – powierzchnia uprawy rzepaku [ha], Yr – plon rzepaku [t/ha].

Tabela 16 Obliczenia potencjału biodiesla z rzepaku

Parametr  Oznaczenie  Jednostka  Wartość  Uwagi 

Powierzchnia uprawy rzepaku 

Ar  [ha]  145,89   

Plon rzepaku  Yr  [t/ha]  2,5  plon reprezentatywny 

Wskaźnik wykorzystania nasion rzepaku na cele energetyczne 

‐  [%]  55  obliczony na podstawie rocznej produkcji nasion w Polsce oraz zapo‐trzebowania na biodiesel wynikają‐cego z Narodowego Celu Wskaźni‐kowego 

Wydajność jednostkowa biodiesla z 1tony nasion rzepaku 

‐  [t]  0,31   

Gęstość biodiesla  ‐  [t/m3]  0,88   

Potencjał biodiesla  Bd [m3]  54,72   

[t]  62,19   

– 67 –

8 Energia zawarta w zinwentaryzowanej biomasie Potencjał energii zawartej w zinwentaryzowanej biomasie jest iloczynem oszacowanej ilości biomasy i jej wartości opałowej. W przypadku, gdy wartość opałowa biomasy wyrażona jest w odniesieniu do suchej masy potencjał energii jest iloczynem tych dwu wartości (jak na przykład biomasa celowych roślin wie-loletnich). Jeżeli dane wyjściowe opisują biomasę w stanie roboczym (tony świe-żej masy), jak drewno, słoma i siano, należy przyjąć odpowiednio niższą wartość opałową (jeżeli jest znana) lub posłużyć się wzorem:

100442,2100100 WWQQ di

ri (17) gdzie: Qir – wartość opałowa w stanie roboczym, Qid – wartość opałowa w stanie suchym, W – wilgotność, 2,442 – ilość energii potrzebna do odparowania 1 kg wody (MJ). W celu oszacowania potencjału technicznego biomasy stałej w jednostkach energetycznych uwzględniono sprawność kotłów na biomasę na poziomie 80%. Celem oszacowania ilości energii zawartej w biometanie pozyskanym z oczyszczalni ścieków pomnożono jego ilość przez jednostkową wartość energe-tyczną wynoszącą 36 MJ/m3. Uwzględniono sprawność urządzeń kogeneracyj-nych na poziomie 90% (35% sprawność elektryczna i 55% sprawność cieplna). Z uwagi na konieczność dostarczania ciepła do ogrzania komór fermentacyjnych przyjęto, że 60% wytworzonego ciepła zostanie zużyte w tym celu. W związku z tym dla obliczenia potencjału technicznego biometanu potencjał energetyczny pomniejszono o te wartości.

– 68 –

Tabela 17 Zbiorcze wyniki inwentaryzacji zasobów biomasy dla miasta i gminy Prusice

Rodzaj biomasy 

Potencjał techniczny  Wartość opałowa 

Potencjał energii zawartej w biomasie 

Potencjał techniczny energii 

[t św.m.]  wilgot‐ność [%]  [t s.m.]  [MJ/kg s.m].  [GJ]  [GJ] 

Drewno 

z lasów  2074,55  50,00  1 037,28  18,72  16 884,76  13 507,81 

z przetwórstwa 727,34  35,00  472,77  18,72  8 228,62  6 582,89 

z sadów  13,23  35,00  8,60  18,72  149,67  119,74 

z zadrzewień  237,21  35,00  154,19  18,72  2 683,63  2 146,90 

Słoma  0  17,00  0,00  17,30  0,00  0,00 

Siano  685,9  16,00  576,16  17,10  9 584,27  7 667,42 

Biomasa celowych roślin wieloletnich     0,00  6368,64  18,00  114 635,52  91 708,42 

Ziarno zbóż  2 395  12,00  2 107,59  18,50  38 288,64  30 630,91 

Biodiesel  62,2  ‐  ‐  37,27  2 317,82  927,13 

 

Potencjał biogazu  

Zawar‐tość metanu 

Potencjał metanu  

Wartość energety‐czna  

Potencjał energii zawartej w biometanie 

Potencjał techniczny energii 

[m3/rok]  [%]  [m3/rok]  [MJ/ m3]  [GJ]  [GJ] 

Biogaz 

z oczyszczalni ścieków        1 664,80  36,00  59,93  25,77 

z wysypisk        0,00  36,00  0,00  0,00 

rolniczy z produkcji zwierzęcej 

2 211 900 65,00  1 437 735  36,00  51 758  22 256 

rolniczy z produkcji roślinnej 

3 684 786 65,00  2 395 111  36,00  86 224  37 076 

z odpadów rolno‐spożywczych 

      15 868,65  36,00  571,27  245,65 

RAZEM    331 386  212 895 

– 69 –

W zależności od potrzeb poszczególne jednostki energetyczne mogą być stosowane zamiennie. Potencjał energii obliczony dla miasta i gminy Prusice można wyrazić w różnych jednostkach. Tabela 18

Wartość potencjału zasobów biomasy w mieście i gminie Prusice w różnych jednostkach energetycznych

Jednostki  Wartość 

[GJ]  212 895 

[TJ]  212,90 

[GWh]  59,18 

[ktoe]  5,11 

[Tcal]  50,88  W związku ze zidentyfikowanym potencjałem odnawialnych źródeł energii można stwierdzić, że największy potencjał biomasy w mieście i gminie Prusice występuje w obszarze wieloletnich roślin z upraw celowych (91,7 tys. GJ). Jest to wynikiem relatywnie dużego udziału gleb o niskiej bonitacji w ogólnej po-wierzchni gruntów rolnych. Niestety potencjał ten jest obecnie niewykorzystany, gdyż nasadzenia gatunków wieloletnich (jak wierzba, topola, trawy, ślazowiec itp.) ciągle są roślinami uprawianymi sporadycznie. Ziarno zbóż może także sta-nowić surowiec opałowy, w przypadku korzystnej koniunktury cenowej dla tego typu działalności. Na terenie gminy istnieją też możliwości pozyskania drewna z lasów i przemysłu drzewnego. Struktura zasiewów i pogłowie zwierząt nie pozwalają na pozyskanie znaczących ilości słomy, którą można przeznaczyć na cele opałowe. Obliczenia wykazały zerowe nadwyżki tego surowca, co jednak nie oznacza, że lokalnie mogą takowe nadwyżki wystąpić. Jest to uwarunkowane corocznymi zmianami struktury zasiewów i tendencjami w produkcji zwierzęcej. Najbardziej racjonalne jest wykorzystanie biomasy w skali lokalnej, np. do ogrzewania budynków gminnych (szkoły, przychodnie, budynki urzędu gminy), a także ogrzewania indywidualnych budynków mieszkalnych czy kotłowni osie-dlowych.

– 70 –

Spis tabel 1. Powierzchnia gruntów marginalnych pod uprawy roślin na cele energetyczne 2. Obliczenia zasobów drewna z lasów na cele energetyczne 3. Obliczenia zasobów drewna z przetwórstwa drzewnego na cele energetyczne 4. Obliczenia zasobów drewna odpadowego z sadów na cele energetyczne 5. Obliczenia zasobów drewna z zadrzewień 6. Powierzchnia zasiewów zbóż oraz produkcja słomy w mieście i gminie Prusice 7. Zapotrzebowanie słomy na cele rolnicze 8. Bilans materii organicznej w glebie 9. Obliczenia potencjału siana na cele energetyczne 10. Obliczenia potencjału wieloletnich roślin energetycznych11. Obliczenia potencjału ziarna roślin jednorocznych uprawianych na cele energe-tyczne 12. Obliczenia potencjału biometanu z oczyszczalni ścieków 13. Obliczenia potencjału biogazu rolniczego z produkcji zwierzęcej 14. Obliczenia potencjału biogazu z kukurydzy 15. Obliczanie potencjału biogazu z przemysłu rolno-spożywczego 16. Obliczenia potencjału biodiesla z rzepaku 17. Zbiorcze wyniki inwentaryzacji zasobów biomasy dla miasta i gminy Prusice 18. Wartość potencjału zasobów biomasy w gminie Prusice w różnych jednostkach energetycznych

– 71 –

Dokument 4 PROGRAM WYKORZYSTANIA ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII DLA MIATA I GMINY ŁASZCZÓW opracował: Kajetan Kościk Białystok 2011rok 1. Gleby marginalne pod uprawy energetyczne 2. Energia zawarta w zinwentaryzowanej biomasie 3. Energia promieniowania słonecznego, wiatru i wody 4. Działania na rzecz wykorzystania odnawialnych źródeł energii 5. Instrumenty realizacji programu 1 Gleby marginalne pod uprawy energetyczne ajbardziej przydatne do uprawy roślin energetycznych są gleby kom-pleksów przydatności rolniczej 5, 6, 8, 9 i 3z. Grunty te w pewnym przy-bliżeniu odpowiadają klasom bonitacyjnym: IVb, V, VI, VIz oraz V i VI trwałych użytków zielonych (TUZ). Przeprowadzono analizę, wykorzystując oby-dwa wymienione wskaźniki oceny jakości gleb. Stwierdzono, że różnice obliczo-nych zasobów, wynikające z przyjętej podstawy klasyfikacji gleb, wynoszą około 25%. W bilansie uwzględniono ograniczenia wynikające z uwarunkowań organi-zacyjnych i logistycznych, dlatego założono wykorzystanie jedynie części osza-cowanej w ten sposób powierzchni. Do oceny potencjału proponuje się przyjąć 10% obliczonego areału pod uprawę roślin wieloletnich do produkcji biomasy

N

– 72 –

stałej. Sporządzając bilans zasobów biomasy roślin jednorocznych powierzchnię gruntów marginalnych należy pomniejszyć o obszar trwałych użytków zielonych (kompleks 3z lub klasy V i VI TUZ). Z pozostałej powierzchni marginalnych grun-tów ornych proponuje się przeznaczyć 10% pod uprawę roślin jednorocznych do bezpośredniego spalania oraz kolejne 10% pod uprawę roślin jednorocznych do produkcji biogazu, głównie kukurydzy. Tabela 1

Powierzchnia gruntów marginalnych pod uprawy roślin na cele energetyczne [ha]

Kompleksy [ha]  Rośliny wieloletnie [ha] 

Rośliny jednoroczne [ha] 

Rośliny do produkcji biogazu [ha] 5  6  7  8  9  3z  Razem 

243  147  15  53  0  127  585  58,5  45,8  45,8 

Klasy [ha]  Rośliny wieloletnie [ha] 

Rośliny jedno‐roczne [ha] 

Rośliny do produkcji biogazu [ha] 

IVb  V  VI  VIz  V TUZ VI TUZ  Razem 

132  142  29  0  359  67  729  72,9  30,3  30,3  2 Energia zawarta w zinwentaryzowanej biomasie Potencjał energii zawartej w zinwentaryzowanej biomasie jest iloczynem oszacowanej ilości biomasy i jej wartości opałowej. W przypadku, gdy wartość opałowa biomasy wyrażona jest w odniesieniu do suchej masy potencjał energii jest iloczynem tych dwu wartości (jak na przykład biomasa celowych roślin wie-loletnich).

– 73 –

Tabela 2 Zbiorcze wyniki inwentaryzacji zasobów biomasy dla miasta i gminy Łaszczów

Rodzaj biomasy 

Potencjał techniczny  Wartość opałowa Potencjał energii zawartej w biomasie 

Potencjał techniczny energii 

[t św.m.]  [wilgotność %]  [t s.m.]  [MJ/kg s.m.]  [GJ]  [GJ] 

Drewno 

z lasów  274,18  50,00  137,09  18,72  2 231,55  1 785,24 

z przetwórstwa  99,21  35,00  64,49  18,72  1 122,39  897,91 

z sadów  6,51  35,00  4,23  18,72  73,65  58,92 

z zadrzewień  67,90  35,00  44,14  18,72  768,17  614,54 

Słoma      5 832,73  17,00  4 841,17  17,30  81 330,77  65 064,62 

Siano     1 155,00  16,00  970,20  17,10  16 139,14  12 911,31 

Biomasa  celowych roślin wieloletnich 

według klas     0,00  677,97  18,00  12 203,46  9 762,77 

według kompleksów     0,00  544,05  18,00  9 792,90  7 834,32 

Ziarno zbóż według klas  92,72  12,00  81,59  18,50  1 482,31  1 185,85 

według kompleksów  140,15  12,00  123,33  18,50  2 240,57  1 792,46 

Biodiesel  76,00  ‐  ‐  37,27  2 832,62  1 133,05 

– 74 –

Rodzaj biomasy 

Potencjał techniczny  Wartość opałowa Potencjał energii zawartej w biomasie 

Potencjał techniczny energii 

[t św.m.]  [wilgotność %]  [t s.m.]  [MJ/kg s.m.]  [GJ]  [GJ] 

Biogaz 

z oczyszczalni ścieków        12 417  36,00  447,02  192,22 

z wysypisk        0,00  36,00  0,00  0,00 

rolniczy z produkcji zwierzęcej  219 000  65,00  142 350  36,00  5 124,60  2 203,58 

rolniczy według klas  198 256  65,00  128 866  36,00  4 639,19  1 994,85 

rolniczy   299 674  65,00  194 788  36,00  7 012,37  3 015,32 

z odpadów rolno‐spożywczych        85 663,00  36,00  3 083,87  1 326,06 

RAZEM z uwzględnieniem klas bonitacyjnych gleby  131 478,74  99 130,92 

z uwzględnieniem kompleksów glebowych  132 199,63  98 829,55 

– 75 –

W zależności od potrzeb poszczególne jednostki energetyczne mogą być stosowane zamiennie. Potencjał energii obliczony dla miasta i gminy Łaszczów można wyrazić w różnych jednostkach (tabela 3). Tabela 3

Potencjał zasobów biomasy w mieście i gminie Łaszczów w różnych jednostkach energetycznych

JednostkaPotencjał  

[GJ]  [TJ]  [GWh]  [ktoe]  [Tcal] 

Z uwzględnieniem klas bonitacyjnych gleby  99 130,92  99,13  27,56  2,38  23,69 

Z uwzględnieniem kompleksów glebowych  98 829,55  98,83  27,47  2,37  23,62  3 Energia promieniowania słonecznego,

wiatru i wody Teoretyczny potencjał energii słonecznej można wyznaczyć na podstawie pomiarów nasłonecznienia zamieszczonych w polskiej normie PN-B-02025. W Polsce, w zależności od miejsca, słońce dostarcza w ciągu roku od 900 kWh do 1200 kWh energii na każdy m2 powierzchni poziomej. Potencjał techniczny energii słonecznej dla poszczególnych gmin obliczono wyłącznie w odniesieniu do przygotowania ciepłej wody użytkowej za pomocą kolektorów słonecznych. Przyjęto przy tym następujące założenia: • powierzchnia kolektora przypadająca na jedną osobę wynosi 1,5m2; • wykorzystuje się kolektory rurowe, których sprawność wynosi 60%; • średnia liczba osób w mieszkaniu na terenach wiejskich wynosi 4,5; • 80% mieszkań nadaje się do instalacji kolektorów. Dla miasta i gminy Łaszczów ilość promieniowania słonecznego wynosi 1200 kWh/m2. Przy założeniu, że kolektory słoneczne zostaną zainstalowane na 2000 mieszkań, oszacowany potencjał techniczny wynosi 7,8 GWh. Przyjęto założenie, że rozwój energetyki wiatrowej możliwy jest wyłącznie na obszarach, gdzie średniorocznie prędkości wiatru przekraczają 4m/s. Uwzględniono również ograniczenia związane z występowaniem obszarów chro-nionych oraz gruntów o wysokiej przydatności rolniczej. Potencjał energii wiatrowej dla miasta i gminy Łaszczów wynosi 1,15 TWh.

– 76 –

W mieście i gminie Łaszczów nie zidentyfikowano obiektów hydrologicz-nych, które mogłyby być wykorzystane do produkcji energii wodnej. 4 Działania na rzecz wykorzystania

odnawialnych źródeł energii Działania gmin w zakresie rozwoju odnawialnych źródeł energii powinny być spójne z zapisami zawartymi w Wojewódzkim programie rozwoju alterna-tywnych źródeł energii dla województwa lubelskiego. W dokumencie tym okre-ślono priorytety, cele i działania podporządkowane realizacji założeń dokumen-tów strategicznych o zasięgu europejskim, krajowym i regionalnym. Wyznaczają one kierunki rozwoju gminy w dziedzinie energetyki opartej na odnawialnych źródłach, jak również wynikają z zewnętrznych i wewnętrznych uwarunkowań rozwoju energetyki odnawialnej w warunkach konkretnej jednostki samorządu terytorialnego. Założone priorytety ułatwiają osiągnięcie celów rozwoju województwa, powiatu i gminy w sferze energetyki zgodnie z dokumentami strategicznymi i planistycznymi. Dla każdego z priorytetów zdefiniowano cele precyzujące, w jaki sposób będą one realizowane. Priorytety rozwoju energetyki ze źródeł odnawialnych w gminie przedsta-wiają się nastepująco: Priorytet1 – Realizacja polityki energetycznej państwa i województwa. Cel 1. Osiągnięcie docelowego poziomu zużycia energii ze źródeł odnawialnych w końcowym zużyciu energii pierwotnej do 2020 roku na poziomie 15% zgodnie z zapisami w dyrektywie 2009/28/WE. Cel 2. Wdrażanie założeń polityki zrównoważonego rozwoju. Priorytet2 – Zwiększenie poziomu bezpieczeństwa energetycznego. Cel 1. Promowanie rozproszonego modelu produkcji energii. Cel 2. Uniezależnienie się od dostaw paliw ze źródeł zewnętrznych. Cel 3. Optymalizacja wykorzystania surowców energetycznych, zwłaszcza tych zasobów, których potencjał rokuje największe szanse na wykorzystanie. Priorytet3 – Ochrona środowiska i redukcja emisji zanieczyszczeń.Cel 1. Zmniejszenie obciążenia środowiska skutkami stosowania paliw konwen-cjonalnych. Cel 2. Realizacja zapisów zawartych w dokumentach o charakterze strategicznym. Cel 3. Racjonalne gospodarowanie poszczególnymi zasobami OZE. Cel 4. Zagospodarowanie gleb marginalnych.

– 77 –

Priorytet4 – Rozwój gospodarki regionu. Cel 1. Tworzenie nowych miejsc pracy. Cel 2. Ożywienie gospodarcze obszarów wiejskich. Cel 3. Poprawa warunków życia społeczeństwa regionu. Cel 4. Zmiana kierunku przepływu strumieni pieniężnych płatności za energię. Cel 5. Tworzenie proekologicznego wizerunku gminy. Do realizacji wymienionych celów będą służyły następujące działania: • akcje informacyjno-promocyjne wśród mieszkańców regionu na rzecz idei szerszego zastosowania OZE; • zachęty inwestycyjne dla przedsiębiorców z sektora odnawialnych źródeł energii; • wspieranie stosowania nowoczesnych technologii i urządzeń przetwarzają-cych energię ze źródeł odnawialnych; • popularyzacja i wdrożenie najlepszych praktyk w dziedzinie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych w sferze rozwiązań technologicznych, admi-nistracyjnych i finansowych; • informacja na temat możliwości pozyskania środków finansowych na inwe-stycje związane z wykorzystywaniem OZE; • propagowanie szerszego wykorzystania odpadów rolnych oraz z przemysłu rolno-spożywczego jako biomasy energetycznej; • realizacja inwestycji ekoenergetycznych w budynkach użyteczności publicznej. W związku ze zidentyfikowanym potencjałem odnawialnych źródeł energii można stwierdzić, że największe zasoby OZE w mieście i gminie Łaszczów wystę-pują w obszarze energetyki wiatrowej (1,15 TWh). Należy jednak zaznaczyć, że obliczony teoretyczny potencjał jest trudny do wykorzystania ze względu na stan sieci energetycznej na terenie gminy, ukształtowanie terenu oraz potencjalne protesty lokalnej społeczności. Mniej problematyczne wydaje się wykorzystanie potencjału biomasy zarówno do produkcji energii cieplnej, jak i elektrycznej. W chwili obecnej na terenie gminy zlokalizowany jest zakład produkujący granu-laty ze słomy na potrzeby dużej energetyki. Bardziej racjonalne byłoby lokalne wykorzystanie tego paliwa w skali lokalnej, na przykład do ogrzewania budyn-ków gminnych (szkoła, budynki urzędu gminy). Na uwagę zasługuje również zidentyfikowany potencjał energii słonecznej (7,8 GWh). Kolektory słoneczne do produkcji ciepłej wody użytkowej mogą być instalowane zarówno na budynkach indywidualnych, jak też użyteczności publicznej. Systemy fotowoltaiczne (produ-kujące energię elektryczną) są ciągle rozwiązaniem dość drogim, mogą mieć jed-nak zastosowanie, na przykład do wspomagania oświetlenia dróg gminnych. Z powodu braku spiętrzeń wody, umożliwiających budowę elektrowni wodnej

– 78 –

o wydajności ekonomicznie uzasadnionej, nie zaleca się podejmowania działań w tym kierunku. 5 Instrumenty realizacji programu Na potrzeby niniejszego planu przyjęto następujący podział instrumentów jego realizacji, możliwych do zastosowania przez samorząd lokalny gminy: A. Instrumenty planistyczne. W przypadku planowania przestrzennego, okre-ślenie właściwego szczebla administracji zależne jest od zakresu danego planu zagospodarowania. Właściwe organy w tym zakresie określa ustawa z dnia 27 marca 2003 roku o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzen-nym (Dz.U. nr 80, poz. 717). Zgodnie z art. 3 kształtowanie i prowadzenie polityki przestrzennej na szczeblu gminy, w tym uchwalanie studium uwa-runkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz miej-scowych planów zagospodarowania przestrzennego (z wyjątkiem morskich wód wewnętrznych, morza terytorialnego, wyłącznej strefy ekonomicznej i terenów zamkniętych), należy do zadań własnych gminy. Nie istnieją w powszechnie obowiązujących aktach prawnych wytyczne dla organów administracji lokalnej i regionalnej dotyczące planowania, projektowa-nia i remontów obszarów przemysłowych i mieszkalnych służących instalacji urządzeń i systemów wykorzystujących odnawialne źródła energii w elektroe-nergetyce oraz ciepłownictwie i chłodnictwie. Sposób procedowania w tym za-kresie odbywa się na podstawie przepisów prawa miejscowego/lokalnego. B. Instrumenty instytucjonalno-organizacyjne takie, jak: programy wsparcia lokalnej przedsiębiorczości poprzez odpowiednie wyznaczanie kierunków rozwoju nastawionego między innymi na promowanie odnawialnych źródeł energii. Wydajnym narzędziem jest budowanie lokalnych partnerstw po-między przedsiębiorcami a lokalnymi władzami terytorialnymi z udziałem jednostek naukowo-badawczych. Instrumenty te mają na celu tworzenie rozwiązań na rzecz rozwoju energetyki odnawialnej, kształtowanie klimatu determinującego te procesy oraz tworzenie i wspieranie instytucji otoczenia biznesowego. W ramach tego instrumentu mieszczą się również działania polegające na doskonaleniu i upraszczaniu przepisów lokalnych i procedur administracyjno-prawnych na szczeblu gminnym. Należy pamiętać również, że na przykład procedury autoryzacji, certyfikacji i licencjonowania, odnoszące się do zakładów wytwarzających energię elektrycz-ną, energię do ogrzewania lub chłodzenia ze źródeł odnawialnych oraz związanej

– 79 –

z nimi infrastruktury sieci przesyłowych i dystrybucyjnych nie mogą być wpro-wadzone w aktach prawnych o charakterze miejscowym (lokalnym, regional-nym). Procedury takie nakładają obowiązki na obywateli i ograniczenia wolności działalności gospodarczej i, zgodnie z art. 2, 22 i 31 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, mogą być wprowadzane wyłączenie w akcie prawnym o randze ustawy. C. Budżet jako instrument ekonomiczno-finansowy, poprzez zapewnienie środków finansowych w budżecie gminy na modernizację systemów grzew-czych w budynkach gminnych. Działania te mogą być wspierane ze środków zewnętrznych, o które aplikować może samorząd gminy. D. Instrumenty inwestycyjne, polegające na realizacji inwestycji w infrastruk-turę techniczną (drogi, komunikacja, zagospodarowanie odpadów, oczysz-czanie ścieków z odzyskiem energii) oraz społeczną. Przykładem mogą być inwestycje w zakresie modernizacji oświetlenia dróg gminnych z wykorzy-staniem latarni wspomaganych bateriami fotowoltaicznymi oraz mikrotur-binami wiatrowymi. Odpowiednie przygotowanie infrastrukturalne wzmac-nia pozycję gminy w zakresie możliwości pozyskiwania potencjalnych inwestorów. E. Instrumenty informacyjno-promocyjne obejmują dużą grupę instrumentów możliwych do stosowania przez gminę. Należą do nich między innymi baza danych o firmach z terenu gminy, uczestnictwo i organizacja targów i wy-staw, jarmarków, festynów, prasa lokalna, aktywny PR medialny, promujący gminę jako przyjazną środowisku, tworzenie ekologicznej marki turystycz-nej. Informacje te właściwie podane i dostępne dla danego grona zaintere-sowanych podmiotów mogą z powodzeniem stymulować rozwój lokalny, ale wykorzystane lub zaprezentowane nieprawidłowo mogą stanowić barierę rozwojową gminy. Najlepsze rezultaty przynosi działanie kompleksowe, polegające na używa-niu większej liczby instrumentów w sposób skoordynowany i podporządkowany planom strategicznym gminy. Spis tabel 1. Powierzchnia gruntów marginalnych pod uprawy roślin na cele energetyczne [ha] 2. Zbiorcze wyniki inwentaryzacji zasobów biomasy dla miasta i gminy Łaszczów 3. Potencjał zasobów biomasy w mieście i gminie Łaszczów w różnych jednostkach energetycznych

– 80 –

Dokument 5 ZAŁOŻENIA DO PLANU ENERGETYCZNEGO MIASTA I GMINY CHOROSZCZ opracowała: Helena Rusak współpraca: Dorota Stupak, Grażyna Nowacka Białystok 2011rok Wprowadzenie 1. Charakterystyka gminy z punktu widzenia planowania energetycznego 2. Oszacowanie zapotrzebowania na energię elektryczną 3. Oszacowanie zapotrzebowania na energię cieplną i paliwa 4. Oszacowanie wpływu na środowisko lokalnego systemu energetycznego 5. Inwentaryzacja zasobów energii odnawialnej 6. Ocena bezpieczeństwa energetycznego 7. Ocena zgodności założeń planu energetycznego dla miasta i gminy Choroszcz

z planami rozwoju przedsiębiorstw energetycznych 8. Zakres współpracy z sąsiednimi gminami 9. Kierunki rozwoju i modernizacji systemu energetycznego NINIEJSZY DOKUMENT OPRACOWANO Z UWZGLĘDNIENIEM WYMOGÓW PODWYŻSZENIA EFEKTYWNOŚCI ENERGETYCZNEJ W GMINIE ORAZ ZWIĘKSZENIA WYKORZYSTANIA ODNA-WIALNYCH ZASOBÓW ENERGETYCZNYCH.

– 81 –

Wprowadzenie rzygotowywane dokumenty w zakresie planowania lokalnego muszą być zgodne z przepisami prawa oraz z polityką państwa. Takim zasadom też powinny też odpowiadać opracowania dotyczące gminnej gospodarki ener-getycznej i planowania w zakresie energetyki. Tą dziedzinę życia reguluje przede wszystkim ustawa – Prawo energetyczne oraz dokument Polityka energetyczna Polski do roku 2030. Ponadto, opracowanie Plan zaopatrzenia gminy w ciepło, energię elektryczną oraz paliwa gazowe powinno uwzględniać regulacje i wyma-gania zawarte w Strategii rozwoju energetyki odnawialnej oraz Krajowym pla-nem działań dotyczącym efektywności energetycznej. Główne cele Unii Europejskiej w sektorze energetycznym do 2020 roku, to: • wzrost efektywności zużycia energii o 20%; • udział odnawialnych źródeł energii w bilansie energetycznym 20%; • redukcja emisji CO2 o 20%; Wymagania określone w tych dokumentach oraz europejskie cele w zakresie energetyki powinny być przewodnim motywem opracowywanego planu. Przyj-muje się zatem założenie, że do 2020 roku wypełnione zostaną wymagania odno-śnie 20% wykorzystania energii odnawialnej w gminie, podwyższenia efektyw-ności energetycznej redukcji CO2 i innych zanieczyszczeń wytwarzanych przez sektor energetyczny. Warianty rozwoju i modernizacji systemu energetycznego w mieście i gminie Choroszcz będą opracowane zgodnie z tymi wymaganiami. Kluczowym elementem, sprzyjającym również spełnieniu oczekiwań w odniesie-niu do redukcji zanieczyszczeń z lokalnego systemu energetycznego, jest pod-wyższenie efektywności energetycznej, które daje szansę na wolniejszy wzrost zapotrzebowania na energię w przyszłości. Wolniejszy wzrost zapotrzebowania z kolei, będzie szansą na niższe koszty energii, chociażby ze względu na ogranicze-nie konieczności inwestowania w rozbudowę mocy wytwórczych w systemie elektroenergetycznym oraz ciepłowniczym. Ponadto, priorytetem w wyborze wariantu rozwoju systemu energetycznego miasta i gminy Choroszcz będzie takie kształtowanie lokalnej energetyki, by stała się ona stymulatorem rozwoju gospo-darki w gminie i zapewniała wzrost satysfakcji odbiorców z funkcjonowania sys-temu energetycznego. Tak sformułowane cele będą realizowane poprzez: • działania zwiększające efektywność wykorzystania energii, w tym wymianę źródeł energii cieplnej na urządzenia o większej sprawności, przeprowa-dzenie działań ograniczających zapotrzebowanie na energię, głównie ter-momodernizację budynków oraz wymianę odbiorników energii elektrycznej na energooszczędne;

P

– 82 –

• działania mające na celu ograniczenie oddziaływania na środowisko lokal-nego systemu energetycznego, poprzez zmniejszenie ilości spalanego pali-wa, głównie paliwa stałego oraz zmianę struktury wykorzystywanych w gminie paliw na rzecz zwiększenia udziału odnawialnych zasobów energii, jak również propozycje dotyczące zagospodarowania odpadów palenisko-wych oraz wykorzystania niskoemisyjnych źródeł energii; • działania na rzecz zmiany struktury paliw odnawialnych w celu ochrony zasobów leśnych przed wzmożoną eksploatacją oraz zrównoważone wyko-rzystanie obszarów rolniczych na cele OZE, w tym biopaliw, tak, aby nie do-prowadzić do konkurencji pomiędzy energetyką odnawialną i rolnictwem; • działania mające na celu ukierunkowanie systemu energetycznego na tere-nie gminy na aktywizację lokalnej gospodarki, poprzez wzrost wykorzysta-nia lokalnych zasobów energetycznych oraz paliw wytwarzanych i przetwa-rzanych na obszarze gminy; • działania mające na celu poprawę bezpieczeństwa energetycznego w gminie poprzez modernizację i rozbudowę lokalnego systemu elektroenergetycz-nego z możliwością przyłączenia lokalnych źródeł energii elektrycznej oraz dywersyfikację paliw wykorzystywanych na obszarze gminy, przy możliwie dużym udziale paliw lokalnych. W założeniach do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta i gminy Choroszcz należy uwzględnić postanowienia innych dokumentów gminnych, w tym Planu rozwoju lokalnego. W dokumencie tym do funkcjonowania lokalnego systemu energetycznego, odnoszą się następujące działania: DziałanieI–Zmianastrukturygospodarkigminy.Zadania: 1. Stymulowanie powstawania grup producenckich w rolnictwie. 2. Koncentracja ziemi rolniczej w dużych towarowych gospodarstwach rolnych. 3. Przyciąganie na teren gminy nowych inwestorów tworzących nowe miejsca pracy. DziałanieIV–Poprawastanuśrodowiskanaturalnego.Zadania: 4. Ograniczanie zużycia energii cieplnej poprzez termomodernizację budyn-ków, montaż liczników ciepła i zaworów termostatycznych. 5. Wspieranie działań zwiększania udziału stosowanych paliw gazowych, cie-kłych, wykorzystania biomasy oraz innych odnawialnych źródeł energii.

– 83 –

6. Racjonalizacja wykorzystania i modernizacja istniejących, scentralizowa-nych systemów grzewczych (modernizacja lub rozbudowa ciepłociągów i węzłów cieplnych z zastosowaniem najnowszych technologii i rozwiązań technicznych). 7. Likwidacja tak zwanej „niskiej emisji” ze źródeł opalanych paliwem stałym poprzez rozbudowę istniejących sieci ciepłowniczych i gazowych oraz wy-korzystanie biomasy i innych źródeł energii odnawialnej. Niniejsze opracowanie, wykonane w formie założeń do gospodarowania ciepłem, energią elektryczną oraz paliwami na obszarze miasta i gminy Cho-roszcz, preferuje analizę tych elementów lokalnej gospodarki energetycznej, na które gmina ma wpływ, wykorzystując różne instrumenty organizacyjne lub eko-nomiczne. Wpływ taki gmina posiada przede wszystkim na gospodarowanie energią w obiektach będących własnością gminy oraz w budynkach mieszkal-nych. Odbiorcy komercyjni, biznesowi znajdują się praktycznie poza jakimikol-wiek oddziaływaniami gminy. Popyt na energię w tych przypadkach zależy prze-de wszystkim od wykorzystywanych technologii produkcji, a gmina nie dysponuje żadnymi instrumentami oddziaływania na te elementy gospodarki energetycznej, które sterowane są właściwie wyłącznie przez bodźce rynkowe. 1 Charakterystyka gminy z punktu widzenia

planowania energetycznego 1.1 Położenie geograficzne gminy Choroszcz

oraz ukształtowanie terenu IE W planowaniu energetycznym należy uwzględnić przede wszystkim zamie-rzenia gmin ościennych.

– 84 –

Rysunek 1 Położenie gminy Choroszcz w powiecie białostockim

Gmina Choroszcz sąsiaduje z gminami z powiatu białostockiego (Białystok, Dobrzyniewo Duże, Juchnowiec Kościelny, Łapy, Turośń Kościelna, Tykocin) oraz z powiatu wysokomazowieckiego (Kobylin-Borzymy i Sokoły). 1.2 Warunki klimatyczne Warunki klimatyczne istotne są z punktu widzenia zapotrzebowania na energię i paliwa do ogrzewania pomieszczeń. Temperatura zewnętrzna jest, oprócz właściwości termoizolacyjnych budynków, głównym czynnikiem decydu-jącym o ilości zużywanej energii.

– 85 –

Rysunek 2 Położenie gminy Choroszcz na tle stref klimatycznych zimowych.

Źródło: PN-76/B-03420 Wentylacja i klimatyzacja. Parametry obliczeniowe powietrza zewnętrznego 1.3 Warunki demograficzne Znajomość obecnych warunków demograficznych oraz predykcja przyszło-ści w tym zakresie ma dla planowania zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną oraz paliwa znaczenie kluczowe. Liczba ludności ma wpływ na aktualne zapo-trzebowanie na paliwa oraz media energetyczne i stanowi odniesienie dla obli-czania wskaźników wyjściowych do oceny bieżącej funkcjonowania systemu energetycznego. Ocena ta z kolei jest bazą planowania działań w zakresie rozwo-ju i modernizacji gminnego systemu energetycznego. Analiza warunków ludnościowych w gminie oparta jest na danych pozyska-nych z danych publicznych Banku Danych Lokalnych. Dostępne informacje w tym zakresie dla miasta i gminy Choroszcz przedstawiono w tabeli 1.

– 86 –

Tabela 1

Zmiana liczby ludności w mieście i gminie Choroszcz w latach 1995-2009

Rok  1995  1996  1997  1998  1999  2000  2001  2002  2003  2004  2005  2006  2007  2008  2009 

Liczba ludności  11651  11727  11756  11750  12262  12302  12406  12478  12551  12551  12875  13044 13227 13378 13526Źródło: Bank Danych Lokalnych, www.bdl.gov.pl [dostęp: 11.08.2011]

Rysunek 3 Prognozy zmiany liczby ludności w mieście i gminie Choroszcz

w okresie objętym planowaniem (lata 2011-2026)

12000

12500

13000

13500

14000

14500

15000

15500

16000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026

– 87 –

Na podstawie danych przedstawionych w tabeli 1 wykonano analizy zmian liczby ludności w mieście i gminie Choroszcz wykorzystując program STATISTI-CA. Efektem wykonanych obliczeń jest równanie regresji opisujące zmianę liczby ludności w gminie. Zmn3 = -2,5952E5+135,8714*x Wykorzystując powyższe równanie obliczono prognozowaną liczbę ludności w gminie w okresie objętym planowaniem (lata 2011-2026), (rysunek 3). Na potrzeby w zakresie planowania zaopatrzenia w energię elektryczną wykonano również prognozy liczby ludności w poszczególnych miejscowościach gminy, uznając, że zapotrzebowanie na energię elektryczną ściśle zależy od liczby ludności oraz jest ona jedynym czynnikiem dającym możliwość powiązania pro-gnoz zapotrzebowania na energię przygotowywanych dla obszarów większych niż gmina i przeniesienia ich wyników na obszar objęty analizą w niniejszym opracowaniu. Stan ludności według miejscowości w gminie Choroszcz na 2004 rok przedstawiono w tabeli 2. Dane pozyskano z Urzędu Gminy w Choroszczy. Uwzględniając je, oszacowano liczbę zamieszkujących osób w 2010 oraz 2026 roku. Tabela 2

Liczba mieszkańców miasta i gminy Choroszcz w 2004 roku i prognozy na 2010 oraz 2026 rok

Rok Miejscowość 

2004  2010  2026 

Choroszcz  5541  5996  6956 

Łyski  340  368  427 

Babino  104  113  131 

Barszczewo  401  434  503 

Czaplino  127  137  159 

Dzikie kolonia  54  58  68 

Dzikie  139  150  174 

Gajowniki  103  111  129 

Źółtki kolonia  41  44  51 

Źółtki  343  371  431 

Izbiszcze  301  326  378 

Jeroniki  74  80  93 

Klepacze  1096  1186  1376 

– 88 –

Rok Miejscowość 

2004  2010  2026 

Konowały  168  182  211 

Kościuki  117  127  147 

Krupniki  377  408  473 

Kruszewo  222  240  279 

Majątek Rogowo  57  62  72 

Mieńce  151  163  190 

Ogrodniki  77  83  97 

Oliszki  162  175  203 

Pańki  345  373  433 

Porosły kolonia  201  218  252 

Porosły  372  403  467 

Rogowo Kolonia  59  64  74 

Rogowo  235  254  295 

Rogówek  84  91  105 

Ruszczany  148  160  186 

Sienkiewicze  125  135  157 

Turczyn  19  21  24 

Śliwno  130  141  163 

Złotoria Cegielnia  92  100  115 

Złotoria  780  844  979 

Zaczerlany  141  153  177 

Razem  12726  13771  15975  Zmiana liczby mieszkańców w poszczególnych miejscowościach w horyzon-cie planowania została oszacowana na podstawie trendów zmian przyjętych dla całej gminy (czyli równania regresji 1). W odniesieniu do poszczególnych miej-scowości może to wnosić większe błędy, gdyż w tym przypadku istotna jest struktura wieku mieszkańców, czego z racji braku danych w tym zakresie nie brano pod uwagę. Zaludnienie gminy Choroszcz jest rozproszone (rysunek 4), co nie predesty-nuje jej do budowy scentralizowanych w skali gminy zakładów wytwórczych energii cieplnej oraz rozległych sieci ciepłowniczych poza miastem Choroszcz.

– 89 –

Rysunek 4 Mapa gminy Choroszcz z uwzględnieniem położenia

w stosunku do aglomeracji Białegostoku

1.4 Charakterystyka obiektów gminnych Miasto i gmina Choroszcz dysponuje stosunkowo niewielką liczbą obiektów wykorzystujących energię elektryczną i cieplną (tabela 3). Ponadto, należy uwzględnić w rozważaniach oświetlenie drogowe w gminie, które jest znaczącym odbiornikiem energii elektrycznej, a jednocześnie finansowane jest z budżetu gminy i stanowi największy gminny „odbiornik energii elektrycznej”.

– 90 –

Tabela 3 Wykaz budynków gminnych zużywających energię i paliwa

Nazwa obiektu  Powierzchnia ogrzewana [m2] 

Urząd Miejski w Choroszczy  920 

OSP Choroszcz  380,4 

OSP Rogówek  194,27 

BAZA  92,28 

Miejsko – gminne Centrum Kultury w Choroszczy  1087,1 

Zespół Szkół w Chroszczy  6913,2 

Szkoła Podstawowa w Choroszczy  2 361,90 

Szkoła Podstawowa w Złotorii  590,27 

Przedszkole w Choroszczy  1010,29 

Przedszkole w Barszczewie  255 

OSP w Barszczewie  306,17 

Szkoła Podstawowa w Kruszewie  b.d 

OSP Rogowo  197,66 

OSP Pańki  11,54 

OSP Izbiszcze  b.d. 

OSP Złotoria  500 

OSP Żółtki  375,57 

OSP Kruszewo  146,55 

OSP Klepacze  330  2 Oszacowanie zapotrzebowania

na energię elektryczną 2.1 Bieżące zapotrzebowanie na energię elektryczną Oszacowania bieżącego zapotrzebowania na energię elektryczną dokonano na podstawie informacji zebranych bezpośrednio od odbiorców oraz danych statystycznych podawanych przez GUS. W ramach pozyskiwania danych o zuży-ciu energii w gminie przeprowadzono ankiety u odbiorców komunalno – byto-

– 91 –

wych, w drobnych przedsiębiorstwach oraz gospodarstwach rolnych. Część, któ-rych nie obejmowała ankieta, pozyskano z danych publicznych, uznając, że dane dla województwa podlaskiego są reprezentatywne również dla gmin położonych na obszarze tego województwa. Ankiety przeprowadzone dla miasta i gminy Choroszcz są między innymi podstawą oszacowania zużycia energii elektrycznej w gospodarstwach domo-wych. Analiza odpowiedzi respondentów wykazała, że średnie zużycie energii elektrycznej w gospodarstwie domowym w przeliczeniu na 1 osobę w gminie Choroszcz wynosi 1082 kWh/ osobę/rok. Zgodnie z danymi dotyczącymi warun-ków klimatycznych oraz oszacowaniami prognostycznymi w 2010 roku gminę zamieszkuje 13771 osób. To oznacza, że roczne zużycie energii elektrycznej przez gospodarstwa domowe w gminie wynosiło 14,9GWh/rok. Zużycie energii elek-trycznej w 2010 roku w rozbiciu na poszczególne miejscowości przedstawia tabela 4. Tabela 4

Zużycie energii elektrycznej w mieście i gminie Choroszcz w 2010 roku przez gospodarstwa domowe z podziałem

na poszczególne obszary bilansowe [MWh/rok]

Miejscowość  Zużycie 

Choroszcz  6488,00 

Łyski  398,11 

Babino  121,77 

Barszczewo  469,53 

Czaplino  148,71 

Dzikie kolonia  63,23 

Dzikie  162,76 

Gajowniki  120,60 

Źółtki kolonia  48,01 

Źółtki  401,62 

Izbiszcze  352,44 

Jeroniki  86,65 

Klepacze  1283,32 

Konowały  196,71 

Kościuki  137,00 

Krupniki  441,43 

– 92 –

Miejscowość  Zużycie 

Kruszewo  259,94 

Majątek Rogowo  66,74 

Mieńce  176,81 

Ogrodniki  90,16 

Oliszki  189,69 

Pańki  403,96 

Porosły kolonia  235,35 

Porosły  435,58 

Rogowo Kolonia  69,08 

Rogowo  275,16 

Rogówek  98,36 

Ruszczany  173,29 

Sienkiewicze  146,36 

Turczyn  22,25 

Śliwno  152,22 

Złotoria Cegielnia  107,72 

Złotoria  913,31 

Zaczerlany  165,10 

Razem  14901  Oprócz gospodarstw domowych energię elektryczną zużywa przemysł oraz rolnictwo. Oszacowania zużycia energii elektrycznej przez te grupy odbiorców dokonano na podstawie danych GUS-u, obejmujących lata 2001-2009, dotyczą-cych wartości zużycia energii elektrycznej przez kolejne działy gospodarki w poszczególnych województwach. Na ich podstawie wykonano prognozy zuży-cia energii elektrycznej w województwie podlaskim ogółem, w przemyśle oraz przez grupę tak zwanych innych odbiorców w przeliczeniu na 1 osobę oraz w rolnictwie w przeliczeniu na 1ha użytków rolnych. Problematyczne i obarczone największym stopniem niepewności jest oszacowanie zużycia energii w rolnic-twie, gdyż w 2005 roku nastąpiła zmiana sposobu obliczania tej wielkości w sta-tystykach GUS-u i dane z lat poprzednich nie są spójne z danymi z lat następnych. Zatem prognoza została oparta jedynie na danych historycznych z lat 2006-2009, co jest niewystarczającą ilością danych dla opracowywania prognoz i może skut-kować znaczniejszą różnicą w przyszłości między prognozą a rzeczywistością. Wykorzystano jednak te dane, ponieważ inne nie istnieją i jest to jedyna możli-

– 93 –

wość analizy zużycia energii w obszarach gospodarowania energią w gospodarce. Niestety, ankiety przeprowadzone w mieście i gminie, ze względu na brak możli-wości rozdzielenia energii zużywanej na cele komunalne i bytowe oraz na pro-dukcję rolniczą, nie dają możliwości oszacowania bieżącego zużycia energii elek-trycznej w rolnictwie. Nierozdzielenie wynika z braku zainstalowania oddziel-nych liczników energii elektrycznej w gospodarstwach rolnych na potrzeby domowe i produkcyjne. Mimo, że analizę wykonano w 2010 roku, to z punktu widzenia posiadanych danych oszacowania dla 2010 roku są wartościami prognozowanymi na podsta-wie danych historycznych, a nie są wartościami realnie zweryfikowanymi, gdyż wyniki są wartościami obliczeniowymi na podstawie danych historycznych ze statystyk publicznych. W momencie wykonywania opracowania informacje za rok 2010 były niedostępne. Tabela 5

Zużycie energii elektrycznej według działów gospodarski w mieście i gminie Choroszcz w 2010 roku [GWh/rok]

Gospodarstwa domowe 

Przemysł i budownictwo  Rolnictwo  Inni odbiorcy  Ogółem 

14,9   7,44  0,41  9,27  28,9 Źródło: opracowane na podstawie danych BDL-u. 2.2 Prognoza zapotrzebowania na energię elektryczną

do 2026 roku 2 .2.1 Prognoza zużycia energii elektrycznej w gospodarstwach domowych miasta i gminy Choroszcz Oszacowanie prognozy zapotrzebowania na energię w mieście i gminie Cho-roszcz wykonano na bazie prognozy zmian zapotrzebowania na energię w go-spodarstwach domowych dla województwa podlaskiego. Na bazie danych histo-rycznych zaczerpniętych z Banku Danych Regionalnych opracowano prognozę zmian zapotrzebowania na energię elektryczną województwie gospodarstwach domowych w województwie w odniesieniu do 1 osoby w przyjętym horyzoncie planowania (lata 2011-2026). Tak przygotowaną prognozę skorygowano współ-czynnikiem PKB, który wyznaczono jako stosunek PKB prognozowanego dla

– 94 –

województwa podlaskiego w stosunku do PKB prognozowanego dla kraju. W tabeli 6 przedstawiono wartości prognozy zapotrzebowania na energię elek-tryczną w gospodarstwach domowych w odniesieniu do 1 osoby dla wojewódz-twa podlaskiego oraz wartości współczynnika korygującego, o którym mowa powyżej, oraz analogiczne wartości dla miasta i gminy Choroszcz. Wizualizację wyników na wykresie przedstawia rysunek 5. Rysunek 5

Prognoza zapotrzebowania na energię elektryczną w gospodarstwach domowych miasta i gminy Choroszcz

Na podstawie przedstawionych powyżej prognoz w odniesieniu do 1 osoby oraz prognoz demograficznych dokonano oszacowania zapotrzebowania na energię elektryczną w gospodarstwach domowych w mieście i gminie Choroszcz jako całości oraz dla poszczególnych miejscowościach gminy. Wyniki tych osza-cowań przedstawiono w tabeli 7.

– 95 –

Tabela 6 Prognoza zużycia energii elektrycznej w gospodarstwach domowych

w latach 2011-2026 w województwie podlaskim oraz mieście i gminie Choroszcz [kWh/osobę/rok]

Lata Prognoza pierwotna  dla województwa podlaskiego 

Współczynnik korygujący 

Prognoza skorygowana  dla województwa podlaskiego 

Prognoza dla gminy Choroszcz 

2011  864,87  0,74  641,39  1122,33 

2012  917,40  0,74  680,35  1161,29 

2013  969,93  0,74  719,30  1200,24 

2014  1022,47  0,74  756,83  1237,77 

2015  1075,00  0,74  794,21  1275,15 

2016  1127,54  0,74  831,45  1312,39 

2017  1180,07  0,74  868,53  1349,47 

2018  1232,60  0,73  905,47  1386,41 

2019  1285,14  0,73  942,26  1423,20 

2020  1337,67  0,73  979,84  1460,78 

2021  1390,20  0,73  1017,35  1498,29 

2022  1442,74  0,73  1054,79  1535,73 

2023  1495,27  0,73  1092,15  1573,09 

2024  1547,80  0,73  1129,43  1610,37 

2025  1600,00  0,73  1166,40  1647,34 

2026  1652,87  0,73  1203,79  1684,73 

– 96 –

Tabela 7

Prognoza zużycia energii elektrycznej w gospodarstwach domowych miasta i gminy Choroszcz [MWh/rok]

 Rok Miejscowość 

2010  2011  2012  2013  2014  2015  2016  2017  2018  2019  2020  2021  2022  2023  2024  2025  2026 

Choroszcz  6488,00  6796,74  7102,33  7413  7718,61  8028,18  8341,35  8657,99  8978,13  9301,79  9635  9972,27  10314  10659  11008  11356  11718, 

Łyski  398,11  417,05  435,80  454,84  473,62  492,62  511,83  531,26  550,91  570,77  591,21  611,91  632,85  654,03  675,46 697,03 719,05 

Babino  121,77  127,57  133,30  139,13  144,87  150,68  156,56  162,50  168,51  174,59  180,84  187,17  193,58  200,06  206,61 213,21 219,95 

Barszczewo  469,53  491,88  513,99  536,44  558,59  581,00  603,66  626,58  649,74  673,17  697,28  721,69  746,39  771,38  796,65 822,09 848,06 

Czaplino  148,71  155,78  162,79  169,90  176,91  184,01  191,18  198,44  205,78  213,20  220,84  228,57  236,39  244,30  252,31 260,36 268,59 

Dzikie kolonia  63,23  66,24  69,22  72,24  75,22  78,24  81,29  84,38  87,50  90,65  93,90  97,19  100,51  103,88  107,28 110,71 114,20 

Dzikie  162,76  170,50  178,17  185,95  193,63  201,39  209,25  217,19  225,22  233,34  241,70  250,16  258,72  267,38  276,14 284,96 293,97 

Gajowniki  120,60  126,34  132,02  137,79  143,48  149,23  155,05  160,94  166,89  172,91  179,10  185,37  191,72  198,13  204,63 211,16 217,83 

Źółtki kolonia  48,01  50,29  52,55  54,85  57,11  59,40  61,72  64,06  66,43  68,83  71,29  73,79  76,31  78,87  81,45  84,05  86,71 

Źółtki  401,62  420,73  439,65  458,85  477,80  496,96  516,35  535,95  555,77  575,80  596,43  617,31  638,43  659,80  681,42 703,18 725,40 

Izbiszcze  352,44  369,21  385,81  402,67  419,29  436,11  453,12  470,32  487,71  505,30  523,40  541,72  560,26  579,01  597,98 617,08 636,57 

Jeroniki  86,65  90,77  94,85  98,99  103,08  107,22  111,40  115,63  119,90  124,23  128,68  133,18  137,74  142,35  147,01 151,71 156,50 

Klepacze  1283,32  1344,38  1404,83  1466  1526,73  1587,96  1649,90  1712,54  1775,86  1839,88  1906  1972,50  2040,01 2108,30 2177,4 2247  2317,89

Konowały  196,71  206,07  215,34  224,74  234,02  243,41  252,91  262,51  272,21  282,03  292,13  302,35  312,70  323,17  333,76 344,42 355,30 

Kościuki  137,00  143,52  149,97  156,52  162,98  169,52  176,13  182,82  189,58  196,41  203,45  210,57  217,77  225,06  232,44 239,86 247,44 

Krupniki  441,43  462,44  483,23  504,34  525,16  546,22  567,53  589,07  610,86  632,88  655,55  678,50  701,72  725,21  748,97 772,89 797,30 

Kruszewo  259,94  272,31  284,55  296,98  309,25  321,65  334,20  346,88  359,71  372,68  386,03  399,54  413,21  427,05  441,04 455,12 469,50 

Majątek Rogowo  66,74  69,92  73,06  76,25  79,40  82,59  85,81  89,06  92,36  95,69  99,12  102,58  106,10  109,65  113,24 116,86 120,55 

Mieńce  176,81  185,22  193,55  202,00  210,34  218,78  227,31  235,94  244,67  253,49  262,57  271,76  281,06  290,47  299,98 309,56 319,34 

Ogrodniki  90,16  94,45  98,70  103,01  107,26  111,56  115,91  120,32  124,76  129,26  133,89  138,58  143,32  148,12  152,97 157,86 162,84 

Oliszki  189,69  198,71  207,65  216,72  225,67  234,72  243,87  253,13  262,49  271,95  281,70  291,56  301,53  311,63  321,84 332,12 342,61 

– 97 –

 Rok Miejscowość 

2010  2011  2012  2013  2014  2015  2016  2017  2018  2019  2020  2021  2022  2023  2024  2025  2026 

Pańki  403,96  423,19  442,21  461,53  480,58  499,86  519,36  539,07  559,01  579,16  599,91  620,91  642,16  663,65  685,40 707,28 729,63 

Porosły kolonia  235,35  246,55  257,64  268,89  279,99  291,22  302,58  314,07  325,68  337,42  349,51  361,74  374,13  386,65  399,32 412,07 425,09 

Porosły  435,58  456,31  476,82  497,65  518,20  538,98  560,00  581,26  602,76  624,48  646,86  669,50  692,41  715,59  739,04 762,64 786,73 

Rogowo Kolonia  69,08  72,37  75,62  78,93  82,19  85,48  88,82  92,19  95,60  99,04  102,59  106,18  109,82  113,49  117,21 120,96 124,78 

Rogowo  275,16  288,26  301,22  314,38  327,35  340,48  353,77  367,20  380,77  394,50  408,63  422,94  437,41  452,05  466,86 481,77 496,99 

Rogówek  98,36  103,04  107,67  112,37  117,01  121,70  126,45  131,25  136,11  141,01  146,06  151,18  156,35  161,58  166,88 172,21 177,65 

Ruszczany  173,29  181,54  189,70  197,99  206,16  214,43  222,80  231,25  239,81  248,45  257,35  266,36  275,48  284,70  294,02 303,41 313,00 

Sienkiewicze  146,36  153,33  160,22  167,22  174,12  181,11  188,17  195,32  202,54  209,84  217,36  224,97  232,67  240,45  248,33 256,26 264,36 

Turczyn  22,25  23,31  24,35  25,42  26,47  27,53  28,60  29,69  30,79  31,90  33,04  34,19  35,37  36,55  37,75  38,95  40,18 

Śliwno  152,22  159,46  166,63  173,91  181,09  188,35  195,70  203,13  210,64  218,23  226,05  233,96  241,97  250,07  258,27 266,51 274,93 

Złotoria Cegielnia  107,72  112,85  117,92  123,07  128,16  133,30  138,50  143,75  149,07  154,44  159,98  165,57  171,24  176,97  182,77 188,61 194,57 

Złotoria  913,31  956,77  999,79  1043,46  1086,54  1130,12  1174  1218,78  1263,84  1309,40  1356  1403,79  1451,83 1500  1550  1599  1649,59

Zaczerlany  165,10  172,95  180,73  188,63  196,41  204,29  212,26  220,32  228,46  236,70  245,18  253,76  262,45  271,23  280,12 289,06 298,20 

Razem  14901  15610  16312  1702  17727  18438  19157  19885  20620  21363  22129  22903  23687  24480  25282  2608  269132 

– 98 –

2.2.2 Prognoza zapotrzebowania na energię elektryczną w mieście i gminie Choroszcz w innych działach gospodarki Prognozy zapotrzebowania na energię elektryczną w pozostałych działach gospodarki w mieście i gminie Choroszcz wykonano określając linię trendu zmian zapotrzebowania na energię na podstawie danych historycznych. Podkreślić należy, że określone trendy mogą ulec zmianie na skutek różnych zjawisk gospo-darczych (hossy i bessy w krajowej gospodarce), technologicznych czy też w wyniku krajowych lub wręcz światowych zmian cen surowców energetycz-nych, a tym samym zmian cen energii elektrycznej (aczkolwiek zgodnie z wielo-ma publikowanymi w literaturze analizami, zużycie energii elektrycznej jest sła-bo zależne od jej ceny, ponieważ ten rodzaj energii nie ma substytutu). Wyniki tych analiz zaprezentowano na rysunkach 7-9. Ze względów, które podano powy-żej, przy kolejnych nowelizacjach założeń należałoby weryfikować powyższe prognozy. Przygotowane prognozy są zbieżne z rzeczywistym zużyciem energii w gminie. Zgodnie z prognozą, przedstawioną na rysunku 6, zużycie energii elek-trycznej w gminie wynosiło 27,83 GWh, a rzeczywiste zużycie podane przez PGE było równe 26,818 GWh, zatem błąd prognozy wynosi około 3,7%. Niestety, bar-dzo skromny zasób danych od dostawcy energii elektrycznej nie daje możliwości dokładniejszej weryfikacji przygotowanych prognoz. Rysunek 6

Prognoza zużycia energii elektrycznej ogółem w mieście i gminie Choroszcz w latach 2011-2026

y = 0,2132x + 26,765

20

22

24

26

28

30

32

34

[GWh/rok]

Zużycie OGÓŁEM

– 99 –

Rysunek 7 Prognoza zużycia energii elektrycznej w przemyśle i budownictwie

miasta i gminy Choroszcz w latach 2011-2026

Rysunek 8

Prognoza zużycia energii elektrycznej w rolnictwie w mieście i gminie Choroszcz w latach 2011-2026

y = 4,4314x0,2252

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

[GWh/rok]

Zużycie PRZEMYSŁ I BUDOWNICTWO 

y = 0,0162x + 0,239

0

0,5

1

1,5

2

2,5

[GWh/rok]

Zużycie ROLNICTWO

– 100 –

Rysunek 9 Prognoza zużycia energii elektrycznej przez grupę innych odbiorców

w mieście i gminie Choroszcz w latach 2011-2026

Tabela 8

Zapotrzebowanie na energię elektryczną w mieście i gminie Choroszcz w latach 2011-2026 w poszczególnych działach gospodarki [GWh/rok]

Rok  Przemysł i budownictwo  Rolnictwo  Inni odbiorcy  Zużycie ogółem 

2011  7,604359  0,4172  9,114394  29,1102 

2012  7,754835  0,4334  8,976817  29,3234 

2013  7,895888  0,4496  8,852092  29,5366 

2014  8,028769  0,4658  8,738161  29,7498 

2015  8,154488  0,482  8,633412  29,963 

2016  8,273872  0,4982  8,536563  30,1762 

2017  8,387607  0,5144  8,446577  30,3894 

2018  8,49627  0,5306  8,362605  30,6026 

2019  8,600353  0,5468  8,283943  30,8158 

2020  8,700274  0,563  8,210001  31,029 

2021  8,796395  0,5792  8,140279  31,2422 

2022  8,889033  0,5954  8,074353  31,4554 

2023  8,978464  0,6116  8,011857  31,6686 

2024  9,064931  0,6278  7,952475  31,8818 

2025  9,148651  0,644  7,89593  32,095 

2026  9,229814  0,6602  7,841983  32,3082 Źródło: opracowanie na podstawie danych BDL-u.

y = 13,86x‐0,175

0

2

4

6

8

10

12

14

16

[GWh/rok]

Pozostałe zużycie 

– 101 –

W tabeli 8 zawarto wartości, obliczonego na podstawie odpowiednich rów-nań regresji, zapotrzebowania na energię elektryczną. Oszacowanie zapotrzebowania na energię elektryczną dla odbiorców innych niż gospodarstwa domowe obarczone jest stosunkowo dużym stopniem niepew-ności. Wynika to z faktu, że szacunki te wykonane zostały wyłącznie na podsta-wie danych publicznych dotyczących województwa podlaskiego w całości, a nie odnoszącym się do warunków analizowanego obszaru. 2.3 Zużycie energii elektrycznej w obiektach

będących własnością gminy 2 .3.1 Zużycie energii elektrycznej na oświetlenie drogowe Przy szacowaniu zmniejszenia zużywanej energii należy przyjąć roczny czas świecenia lamp na poziomie TR=4087h, (przy założeniu, że lampy są załączane 15 minut po zachodzie słońca i gaszone 15 minut przed wschodem – typowa praktyka w zakresie oświetlenia drogowego), przy czym zakładając rozliczenie z dostawcą energii według taryfy C21B to czas świecenia w strefie dziennej wy-nosi TRD=1247h, a w strefie nocnej TRN=2840h. W przypadku wykorzystania lamp z okresowo obniżaną mocą, czas pracy w strefie nocnej z pełną mocą będzie wynosił TRPN=1380h oraz z mocą obniżoną TRON=1460h. Wyżej podane warto-ści godzin w ciągu roku wykorzystuje się w celu obliczania ilości energii pobranej przez urządzenia oświetlenia drogowego oraz ewentualnych oszczędności w zużyciu energii uzyskiwanych dzięki przeprowadzonej modernizacji oświetle-nia ulicznego. Tabela 9

Charakterystyka oświetlenia ulicznego w mieście i gminie Choroszcz

Wyszczególnienie  Miasto Choroszcz  Gmina Choroszcz  Łącznie 

Liczba punktów świetlnych   486  785  1271 

Moc zainstalowana [W]  42 628  64 696  107 324 

Liczba punktów świetlnych z lampami starszymi niż 7‐letnie 

82  84  166 

Moc zainstalowana [W]  9020  11091  20111  Wymiana lamp najstarszych na lampy nowej generacji przynosi szacunkowo około 50W oszczędności mocy lampy, zatem szacując, wymiana 166 lamp przy-niosłaby obniżenie mocy zainstalowanej o około 830W, co w skali roku przekłada

– 102 –

się na około 3400 kWh energii. Najstarsze lampy stanowią w gminie około 13%. Należałoby je wymieniać na lampy nowej generacji, bardziej energooszczędne. Zgodnie z danymi uzyskanymi z miasta i gminy Choroszcz, planuje się budowę oświetlenia ulicznego w kilku miejscowościach zgodnie ze specyfikacją przed-stawioną w tabeli 10. Tabela 10

Planowane dowieszenie lamp oświetlenia drogowego

Miejscowość  Liczba przewidywanych punktów świetlnych 

Planowana moc [W] 

Przewidywane zużycie energii elektrycznej [kWh] 

Krupniki  5  350  1430,5 

Sienkiewicze   5  350  1430,5 

Zaczerlany  2  140  572 

Kolonia Mińce  2  140  572 

Kolonia Porosły  5  350  1430,5 

Oliszki  4  280  1144 

Porosły  5  350  1430,5 

Barszczewo  5  350  1430,5 

Złotoria Podlesie  4  280  1144 

Choroszcz  2  140  572 

Suma  39  2730  11157  Po przeprowadzeniu przewidywanych zmian łączna moc zainstalowana w urządzeniach oświetlenia drogowego wynosić będzie 22011 KW. 2 .3.2 Zużycie energii elektrycznej w obiektach budowlanych Ocena gospodarowania energią w obiektach gminnych wymaga oceny ra-cjonalności zużycia energii elektrycznej i porównania tego zużycia do wytycz-nych. Zadanie jest o tyle trudne, że zużycie energii oparte na wartościach referen-cyjnych odnosi się wyłącznie do energii wykorzystywanej na oświetlenie. Zwykle w budynkach szkół, przedszkoli a nawet urzędów oświetlenie stanowi główny odbiór energii elektrycznej, ale nie jedyny, co trzeba uwzględnić we wnioskach z analiz wykorzystujących wartości referencyjne. Podkreślić należy, że nie ma praktycznej możliwości oddzielenia energii wykorzystywanej na oświetlenie budynków od energii elektrycznej zużywanej na inne cele.

– 103 –

Zużycie energii elektrycznej ogółem oraz zużycie energii elektrycznej w odniesieniu do 1 metra kwadratowego powierzchni w budynkach będących własnością miasta i gminy Choroszcz przedstawiono w tabeli 11. Tabela 11

Zużycie energii elektrycznej w obiektach będących własnością miasta i gminy Choroszcz

Nazwa obiektu Powierzchnia ogrzewana [m2] 

Zużycie energii elektrycznej [kWh/rok] 

Zużycie energii elektrycznej na jednostkę powierzchni [kWh/m2/rok] 

Urząd Miejski w Choroszczy  920  38155kWh  41,47 

OSP Choroszcz  380,4  4924 hkW  12,94 

OSP Rogówek  194,27  9700 kWh  49,9 

BAZA  92,28  3442 kWh  37,30 

Miejsko – gminne Centrum Kultury w Choroszczy 

1087,1  10902 kWh  10,02 

Zespół Szkół w Chroszczy  6913,2  69798 kWh  10,09 

Szkoła Podstawowa w Choroszczy  2 361,90  28102 kWh  11,9 

Szkoła Podstawowa w Złotorii  590,27  7 892 kWh  13,37 

Przedszkole w Choroszczy  1010,29  31 260 kWh  30,94 

Przedszkole w Barszczewie  255  6 355 kWh  11,32 

OSP w Barszczewie  306,17   

Szkoła Podstawowa w Kruszewie  b.d  15 196 kWh  Bd 

OSP Rogowo  197,66  3362 kWh  17,00 

OSP Pańki  11,54  8180 kWh  708,84 

OSP Izbiszcze  b.d.  10 kWh  Bd 

OSP Złotoria  500  9930 kWh  19,86 

OSP Żółtki  375,57  6764 kWh  18,00 

OSP Kruszewo  146,55  135 kWh  0,92 

OSP Klepacze  330  2291 kWh  6,94  Dalszej analizie poddane mogą zostać te budynki, które są bezpośrednio użytkowane przez gminę, a obniżenie w nich zużycia energii w istotny sposób wpłynie na bilans energetyczny obiektów gminnych. Wobec takiego założenia dalszą analizą objęte mogą być ewentualnie: Urząd Miejski w Choroszczy, OSP Rogówek, Przedszkole w Choroszczy. W przypadku OSP Pańki zużycie energii

– 104 –

wymaga wyjaśnienia, ponieważ podane wartości wskazują na możliwość popeł-nienia błędu w podanych danych źródłowych. Według warunków referencyjnych do oszacowania zużycia energii elek-trycznej na oświetlenie budynków użyteczności publicznej (tabela 12) zużycie energii na metr kwadratowy powierzchni wynosi: dla szkół – 40 kWh/m2/rok, dla biur i urzędów – 50 kWh/m2/rok, dla budynków handlowo-usługowych – 125 kWh/m2/rok. Porównując wartości obliczone na podstawie wartości referencyj-nych (tabela 12) z wartościami obliczonymi dla wyżej wymienionych obiektów widoczne jest, że zużycie energii elektrycznej w analizowanych obiektach kształ-tuje się poniżej wartości referencyjnych zużycia energii jedynie na oświetlenie. Wynika stąd, że nie ma podstaw do oczekiwania obniżenia zużycia energii elek-trycznej w tych obiektach. Tabela 12

Wartości referencyjne zużycia energii elektrycznej w budynkach

Typ budynku  Moc elektryczna referencyjna Pn [W/m2] 

Czas użytkowania oświetlenia t0 [/a] 

Biura, urzędy  20  2500 

Szkoły  20  2000 

Szpitale  25  5000 

Restauracje, gastronomia  25  2500 

Dworce kolejowe, autobusowe, lotnicze  20  4000 

Handlowo‐usługowe  25  5000 Źródło: Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 listopada 2008 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, Dz.U. nr 201 poz. 1238. 2 .3.3 Zużycie energii paliw i ciepła w obiektach budowlanych Budynki należące do miasta i gminy Choroszcz w ostatnich latach były w części termomodernizowane. Jak widać z analizy, zużycia energii paliw w od-niesieniu do jednego metra kwadratowego powierzchni, nie w każdym przypad-ku przeprowadzona termomodernizacja przyniosła oczekiwane efekty. W szkole podstawowej w Złotoryi oraz przedszkolach w Choroszczy i Barszczewie, mimo wykonanej termomodernizacji, energochłonność budynków przekracza 1GJ/m2.

– 105 –

Tabela 13 Zużycie paliw i energii w budynkach miasta i gminy Choroszcz

Nazwa obiektu  Powierzchnia ogrzewana 

Zużycie  paliw 

Jednostkowe zużycie energii [GJ/m2] 

Urząd Miejski w Choroszczy  920  13737 l Olej 

0,552  

OSP Choroszcz  380,4  5036 l olej 

0,490  

OSP Rogówek  194,27  (.)  (.) 

BAZAa  92,28  2100 l olej  0,842 

Miejsko – gminne Centrum Kultury w Choroszczyb 

1087,1  1020 GJ   0,9382 

Zespół Szkół w Chroszczy  6913,2  2515 GJ  0,364 

Szkoła Podstawowa w Choroszczy  2 361,90  911 GJ  0,386 

Szkoła Podstawowa w Złotoryic  590,27  18248 l oleju  1,144 

Przedszkole w Choroszczyd  1010,29  1032 GJ  1,021 

Przedszkole w Barszczewiee  255  11182 l oleju  1,622 

OSP w Barszczewie  306,17   (.)  (.) 

Szkoła Podstawowa w Kruszewie  (.)  12113 l oleju  (.) 

OSP Rogowo  197,66  (.)  (.) 

OSP Pańki  11,54  (.)  (.) 

OSP Izbiszcze  (.)  (.)  (.) 

OSP Złotoria  500  (.)  (.) 

OSP Żółtki  375,57  (.)  (.) 

OSP Kruszewo  146,55  (.)  (.) 

OSP Klepacze  330  (.)  (.) a – termomodernizacja w 2008 roku, b – termomodernizacja 2006-2008, c – termomo-dernizacja 2006-2007,d – termomodernizacja – 1990, e – częściowa termomodernizacja 2008 Wyniki przedstawione w tabeli 13 skłaniają do bliższego przyjrzenia się gospodarce energetycznej w budynkach BAZY, Miejsko-Gminnego Centrum w Choroszczy, Szkoły Podstawowej w Złotoryi oraz przedszkoli w Choroszczy i Barszczewie i zakresowi wykonanych termomodernizacji oraz sposobowi eks-ploatacji budynków.

– 106 –

3 Oszacowanie zapotrzebowania na energię cieplną i paliwa

3.1 Oszacowanie zapotrzebowania na energię cieplną i paliwa w budynkach mieszkalnych Na obszarze miasta i gminy Choroszcz ciepło do celów komunalnych w przy-tłaczającej ilości wytwarzane jest w indywidualnych źródłach ciepła. W mieście Choroszcz funkcjonuje Zakład Energetyki Cieplnej wytwarzający energię cieplną w ilości, według danych z 2009 roku, 59796,09GJ, w urządzeniach wytwórczych o mocy 10,5 MWt., z czego, według wykonanych szacunków na podstawie prze-prowadzonych ankiet, jedynie około 15% jest sprzedawane indywidualnym od-biorcom. Ilość ta z kolei, w stosunku do zużycia energii na ogrzewanie budynków mieszkalnych, stanowi jedynie około 2% zużycia w skali całej gminy.

Rysunek 10 Procentowy udział paliw w zużyciu energii na cele ogrzewania

i przygotowania posiłków w gospodarstwach domowych w mieście i gminie Choroszcz w 2010 roku

Oszacowania zapotrzebowania na energię cieplną i paliwa przeprowadzono analogicznie jak oszacowanie na energię elektryczną, to znaczy wykorzystane

5338 

1

2

4 2

 drewno

 węgiel

trociny

zboże

gaz butlowy

ciepło sieciowe

– 107 –

zostały zarówno dane pozyskane dzięki przeprowadzonej w gminie ankiecie wśród użytkowników paliw i energii, jak również dzięki statystycznym danym publikowanym przez GUS. Strukturę zużycia paliw w gospodarstwach domowych w mieście i gminie Choroszcz przedstawiono na rysunku 10. Struktura zużycia energii, nawet włączając energię elektryczną ze strukturą wytwarzania zgodną ze średnią krajową, spełnia wymaganie 20% udziału energii odnawialnej w bilansie energetycznym gminy. Tym niemniej 38% energii cieplnej w gospodarstwach domowych wytwarzane jest z węgla kamiennego, a ponad 95% zużywanej energii wytwarzane jest w indywidualnych paleniskach domo-wych. Ukierunkowuje to planowanie energetyczne gminy głównie na dwa wyma-gania, to znaczy zwiększenie efektywności energetycznej oraz zmniejszenie emi-sji do środowiska substancji w procesach przemian energetycznych. Wpływ na osiągnięcie wyżej wymienionych celów ma struktura wiekowa indywidualnych źródeł energii cieplnej przedstawiona na rysunku 11. Rysunek 11

Struktura wiekowa urządzeń wytwórczych energii cieplnej w gospodarstwach domowych [%]

W mieście i gminie Choroszcz około 52% urządzeń grzewczych to urządze-nia stosunkowo nowe, młodsze niż 10-letnie. Założyć więc należy, że w najbliż-szych latach ich właściciele nie będą ich modernizować, uznając, że są to urzą-dzenia w dobrym stanie technicznym. Na podstawie przeprowadzonych badań ankietowych określono strukturę budynków mieszkalnych według okresu ich powstania (rysunek 12).

8

9

31

52

Do 1980

1981‐1990

1991‐2000

Od 2001

– 108 –

Rysunek 12 Struktura budynków mieszkalnych w mieście i gminie Choroszcz

według lat budowy [%]

Obliczenia ilości zużywanych paliw i energii wykonano wykorzystując war-tości opałowe paliw podano w tabeli 14. Tabela 14

Wartości opałowe paliw przyjęte w obliczeniach w niniejszym opracowaniu

Paliwo  Jednostka  Wartość 

Węgiel  [MJ/kg]  23 

Drewno  [GJ/m3]  7,8 

Trociny  [MJ/kg]  8,4 

Zboże  [MJ/kg]  17 

Gaz propan‐butan  [MJ/kg]  46  Przyjęte wartości opałowe poszczególnych paliw są wartościami średnimi. W każdej z wymienionych grup paliw występują znaczne zróżnicowania kalo-ryczności, uzależnione na przykład od rodzaju i wilgotności paliwa. Szczególnie duże zróżnicowanie występuje w przypadku drewna (dąb przy wilgotności 0% –

30

11

14

9

36

Do 1970

1971‐1980

1981‐1990

1991‐2000

Od 2001

– 109 –

wartość opałowa 10,83GJ/m3, świerk przy wilgotności 60% – wartość opałowa 6,16 GJ/m3)1. Wykorzystując badania ankietowe wyznaczono jednostkową ilość energii paliw w odniesieniu do 1m2 w GJ/m2/rok w budynkach według lat budowy (ry-sunek 13) i na podstawie danych demograficznych oraz udziału budynków w wyszczególnionych przedziałach lat w całej powierzchni mieszkalnej (rysunek 12) obliczono zapotrzebowanie na energię w gospodarstwach domowych dla całej gminy (rysunek 14). Rysunek 13

Zużycie energii paliw w budynkach mieszkalnych według wieku budynków [GJ/m2/rok]

Przedstawione na rysunku 13 wyniki oszacowania zużycia energii w ciągu roku na metr kwadratowy powierzchni budynków mieszkalnych przedstawiają typową sytuację – im budynek jest starszy, zbudowany w starszej technologii, tym zużycie energii jest większe. Wyraźna tendencja do zmniejszania się energo-chłonności budynków nowych w stosunku do budynków starych nasuwa wnio-sek o znikomym stopniu termomodernizacji budynków starych. Wniosek taki ukierunkowuje gospodarowanie energią w gminie na systemowe wsparcie ter-momodernizacji budynków mieszkalnych w gminie – opracowanie planu termo-modernizacji w kontekście planu ochrony środowiska. 1 Za: www.agroenergetyka.pl

0

0,2

0,4

0,6

0,8

1

1,2

1,4

1,6

do 1970 1971-1980 1981-1990 1991-2000 od 2001 średnio

– 110 –

Rysunek 14 Zużycie energii zawartej w paliwach przez gospodarstwa domowe

w mieście i gminie Choroszcz w 2010 roku [GJ/rok]

4 Oszacowanie wpływu na środowisko lokalnego

systemu energetycznego 4.1 Niska emisja do środowiska z gminnego

systemu energetycznego Na obszarze gminy wpływ na środowisko mają głównie źródła niskiej emisji. Emisje do atmosfery powodowane przez gminny system energetyczny składają się z trzech zasadniczych części, z emisji powodowanych przez zakłady przemy-słowe, obiekty gminne oraz indywidualne budynki mieszkalne. W przeprowa-dzonych obliczeniach pominięto emisje do powietrza z lokalnej ciepłowni funk-cjonującej w mieście Choroszcz, traktując ją jako źródło emisji wysokiej.

0,00

50000,00

100000,00

150000,00

200000,00

250000,00

Serie1 231737,12 167406,65 6880,18 5063,34 16182,36 9656,33

drewno węgiel trociny zboże gaz prop-but. ciepło sieciowe

– 111 –

Tabela 15 Założone wartości emisji zanieczyszczeń powietrza

przy spalaniu różnych rodzajów paliw [g/GJ]

Rodzaj paliwa Emisja  Drewno  Węgiel, koks  Olej opałowy Gaz ziemny Gaz ciekły  Inne paliwa 

SO2  11  650  75  1  1  100 

NOX  85  155  95  60  60  70 

Pył TSP  35  160  3  0,5  0,5  50 

CO  2400  4700  6  40  40  3500 

CO2  106000  95000  76000  55000  64000  75000 Źródło: Wskazówki dla wojewódzkich inwentaryzacji emisji na potrzeby ocen bieżących i programów ochrony powietrza, Ministerstwo Środowiska, Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, Warszawa 2003 [http://www.mos.gov.pl[dostęp: 20.04.2010] Na podstawie wartości przyjętych w tabeli 15 oraz oszacowanych ilości paliw zużywanych w indywidualnych źródłach energii cieplnej obliczono wiel-kość niskiej emisji na obszarze gminy Choroszcz. Wyniki obliczeń przedstawiono na rysunku 15. Rysunek 15

Emisje do powietrza w mieście i gminie Choroszcz a

SO2

0

20

40

60

80

100

120

drewno węgiel trociny zboże gaz prop-but.

– 112 –

b)

c)

d)

e)

NOX

0

5

10

15

20

25

30

drewno węgiel trociny zboże gaz prop-but.

Pył TSP

0

5

10

15

20

25

30

drewno węgiel trociny zboże gaz prop-but.

CO

0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

drewno węgiel trociny zboże gaz prop-but.

CO2

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

drewno węgiel trociny zboże gaz prop-but.

– 113 –

4.2 Odpady stałe z lokalnego systemu energetycznego miasta i gminy Choroszcz Ilość odpadów stałych powstających w części komunalnej i bytowej oraz obiektach gminnych jako elementu gminnego systemu energetycznego oszaco-wano na podstawie danych zawartych w tabeli 16 oraz oszacowaniach ilości spalanych paliw. Wyniki obliczeń zawarte są w tabeli 17.

Tabela 16 Zawartość popiołu w różnego rodzaju paliwach

Rodzaj paliwa   Wartość opałowa [MJ/kg]   Zawartość popiołu [%]  

Drewno opałowe  8‐15  1‐2 

Zboże  14‐17  2‐4 

węgiel kamienny  16,7‐29,3  5‐30 

trociny   8‐15   1‐2  Tabela 17

Ilość odpadów w postaci popiołu ze spalania paliw w gospodarstwach domowych [t/rok]

Odpady w postaci popiołu  Ilość 

Drewno  267389 

Zboże  13,40296 

Węgiel   

Pelety  1273,746 

Trociny  28,66744 

gaz  0 

Olej opalowy  0 

Suma  268704,8  Do oszacowanych ilości odpadów stałych należałoby doliczyć około 45 ton odpadów powstałych w ciepłowni w procesie wytwarzania energii cieplnej wy-korzystywanej przez budynki będące własnością gminy.

– 114 –

5 Inwentaryzacja zasobów energii odnawialnej 5.1 Zasoby biomasy Wyniki oszacowania zasobów energii odnawialnej możliwej do pozyskania z biomasy w mieście i gminie Choroszcz zamieszczono w tabeli 18. Największe potencjalne zasoby biomasy mogą stanowić uprawy celowe. Potencjał biomasy z upraw celowych to ponad 50% zasobów gminy. Dodając do tego biogaz rolni-czy, dostrzec można, że zasoby pochodzące z rolnictwa to około 65%, zasobów energii odnawialnej w mieście i gminie Choroszcz. Oszacowany potencjał biogazu na obszarze miasta i gminy Choroszcz wska-zuje na możliwość rozważenia możliwości powstania biogazowni o mocy kilkuset kilowatów elektrycznych. Ogólny potencjał biomasy w gminie jest na poziomie co najmniej średnim w stosunku do przeciętnej ilości energii biomasy w gminach2, co zachęca do dalszych analiz wykorzystania energetycznego biomasy w gminie. 5.2 Zasoby energii wiatru Zasoby energii wiatru stały się w Europie w ostatnich latach jednym z naj-szybciej i najskuteczniej wykorzystywanych potencjałów energetycznych. Ener-getyka wiatrowa w województwie podlaskim również rozwija się dość dyna-micznie. Gmina Choroszcz położona jest jednak na terenie, na którym średnia prędkość wiatru wynosi około 3,5-4 m/s – nie jest to wartość zbyt korzystna w porównaniu z obszarami, gdzie prędkość tą szacuje się na ponad 5 m/s.

2 Stwierdzenie na podstawie analiz wykonywanych w ramach projektu „Uwarunkowania i mechanizmy racjonalizacji gospodarowania energią w gminach i powiatach” dla dziewięciu wybranych gmin w Polsce.

– 115 –

Tabela 18

Zbiorcze wyniki inwentaryzacji zasobów biomasy dla miasta i gminy Choroszcz

Rodzaj biomasy Potencjał techniczny  Wartość opałowa 

Potencjał energii zawartej w biomasie 

Potencjał techniczny energii

[t św.m.]  wilgotność [%]  [t s.m.]  [MJ/kg s.m.]  [GJ]  [GJ] 

Drewno 

z lasów  1 051,28  50,00  525,64  18,72  8 556  6 845 

z przetwórstwa  644,51  35,00  418,93  18,72  7 292  5 833 

z sadów  14,7  35,00  9,56  18,72  166  133 

z zadrzewień  81,45  35,00  52,94  18,72  921  737 

Słoma      250,17  17,00  207,64  17,30  3 488  2 791 

Siano     1 186  16,00  996,24  17,10  16 572  13 258 

Biomasa celo‐wych roślin wielole‐tnich 

według  klas    0,00  5 608,71  18,00  100 957  80 765 

według  kompleksów    0,00  7 984,98  18,00  143 730  114 984 

Ziarno zbóż 

według  klas  1 175,96  12,00  1 034,84  18,50  18 800  15 040 

według  kompleksów  1 448,44  13,00  1 260,14  19,50  24 113  19 290 

Biodiesel  7,31  ‐  ‐  37,27  272  109 

– 116 –

 Potencjał  biogazu  

Zawartość metanu 

Potencjał  metanu  

Wartość  energetyczna  

Potencjał energii zawartej w biometanie 

Potencjał techniczny  energii 

[m3/rok]  [%]  [m3/rok]  [MJ/ m3]  [GJ]  [GJ] 

Biogaz 

oczyszczalne ście‐ków        29 683,60  36,00  1 068,61  459,50 

rolniczy z produkcji zwierzęcej  529 250  65,00  344 012  35,00  12 040  5 177 

rolniczy według klas  2 651 805  65,00  1 723 673  36,00  62 052  26 682 

rolniczy według kompleksów  3 266 241  65,00  2 123 056  36,00  76 430  32 865 

RAZEM 

z uwzględnieniem  klas bonitacyjnych gleby  232 187  157 831 

z uwzględnieniem  kompleksów glebowych  294 650  202 482 

– 117 –

Rysunek 16 Średnie prędkości wiatru na wysokości 30m [m/s]

Na rysunku 16 pokazano podział na strefy o określonych warunkach anemo-logicznych. Według przedstawionych danych gmina Choroszcz znajduje się w strefie niezbyt korzystnej dla lokalizacji siłowni wiatrowych, dlatego też nie prowadzi się dalszych rozważań w tym zakresie. 5.3 Zasoby energii solarnej Zasoby energii słonecznej na obszarze gminy Choroszcz oszacowano przy założeniu, że energia promieniowania słonecznego na 1metr kwadratowy wynosi rocznie 1100kWh (rysunek 17). Potencjał techniczny energii słonecznej dla poszczególnych gmin obliczono wyłącznie w odniesieniu do przygotowania ciepłej wody użytkowej za pomocą kolektorów słonecznych. Przyjęto przy tym następujące założenia: • powierzchnia kolektora przypadająca na jedną osobę wynosi 1,5m2; • wykorzystuje się kolektory rurowe, których sprawność wynosi 60%1; • średnia liczba osób w mieszkaniu na terenach wiejskich wynosi 4,5; • 80%mieszkań nadaje się do instalacji kolektorów. 1 A. Głuszek, J. Magiera, Możliwościkonwersjienergiisłonecznejdoenergiicieplnejwwarunkachpolskich, „Polityka Energetyczna” 2008 t. 11 z. 2.

– 118 –

Rysunek 17 Rozkład natężenia promieniowania słonecznego

na obszarze północno-wschodniej Polski

Źródło: www.cire.pl [dostęp: 11.10.2011] Tabela 19

Oszacowanie potencjału technicznego energii słonecznej w mieście i gminie Chroszcz

Liczba mieszkań w gminie 

Natężenie promieniowania [kWh/m2] 

Liczba mieszkań nadająca się do wykorzystania kolektora 

Potencjał techniczny [GWh] 

Potencjał techniczny [GJ] 

2751  1100  2200  10,0  36000  Zasoby energii solarnej (tabela 19) mogą stanowić w mieście i gminie Cho-roszcz istotne źródło energii, głównie do podgrzewania ciepłej wody użytkowej. Wynika stąd potrzeba rozważenia celowości oraz sposobów potencjalnego finan-sowania programu rozwoju energetyki solarnej na tym obszarze.

1100W/m2

1000W/m2

900W/m2 

– 119 –

5.4 Zasoby energii wodnej Zwykle w opracowaniach dotyczących energetyki lokalnej, zwykle jest to energetyka czerpiąca z odnawialnych zasobów energetycznych, analizuje się zaso-by biomasy, wiatru i słońca, pomijając zasoby energii wodnej. Tymczasem miasto i gmina Choroszcz posiada korzystne zasoby wodne możliwych do wykorzystania. Potencjał techniczny energii wodnej wyraża się wzorem: = ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ℎ1000000 [ ℎ] gdzie: EEW – potencjał techniczny, SSQ – średni wieloletni przepływ rzeki [m3/s], g – przyspieszenie ziemskie [m/s2], ρ – gęstość wody [kg/m3], H – spad [m], η – sprawność elektrowni, i – ilość elektrowni wodnych możliwych do budowy na danym obszarze. Do obliczeń przyjęto następujące założenia: • liczba elektrowni wodnych możliwych do budowy wyraża liczbę spiętrzeń na ciekach wodnych znajdujących się na danym obszarze, przyjęto założenia, że spiętrzenia nadające się do instalacji turbin wodnych muszą przekraczać 1 m; • średnia liczba godzin pracy elektrowni wodnej w roku wynosi 6500; • średnia gęstość wody wynosi 999,90 kg/m3; • średnia sprawność pozyskania energii wynosi 50%. Istniejące spiętrzenia wód na obszarze miasta i gminy Choroszcz przedsta-wiono w tabeli 20. Tabela 20

Wysokości spiętrzenia oraz średnie wieloletnie przepływy rzek w analizowanej gminie

Gmina  Rzeka  Miejsce spiętrzenia  Wysokość spiętrzenia [m]  Średni przepływ rzeki [m3/s] 

Choroszcz  Narew  Jaz Złotoria  1,94  33,3 

Narew  Jaz Babino  1,52  33,3 

Narew  Jaz Rzędziany  2,25  33,3 

Horodnianka  Jaz Turczyn  1,1  0,6 Źródło: opracował dr inż. T. Poskrobko.

– 120 –

Potencjał techniczny energii wodnej w mieście i gminie Choroszcz oszaco-wano na około 6082,7 MWh. Moc zainstalowana urządzeń wytwarzających ener-gię na ciekach wodnych szacuje się maksymalnie na 1MW mocy elektrycznej. 6 Ocena bezpieczeństwa energetycznego Ocena bezpieczeństwa energetycznego dotyczy mediów energetycznych sieciowych oraz dostępności różnego rodzaju paliw. Na obszarze miasta i gminy Choroszcz zakres ten zawęża się do paliw oraz energii elektrycznej oraz ciepła sieciowego. Paliwem sieciowym na obszarze gminy jest również gaz. Jednak za-kres dostępności tego paliwa w gminie (miejscowości Klepacze, Krupniki, Porosły i Dzikie oraz niewielka część miasta Choroszcz) zaledwie dla około 5% mieszkań-ców powoduje, że z punktu widzenia bezpieczeństwa energetycznego znaczenie paliwa gazowego w aktualnym stanie na obszarze miasta i gminy Choroszcz, jest drugorzędne. W ramach analizy bezpieczeństwa zaopatrzenia w energię elektryczną w przeprowadzanej wśród odbiorców w gminie ankiecie zadano pytania odno-śnie przerw w dostarczaniu energii elektrycznej. Dotyczyły one częstości wystę-powania przerw w zasilaniu oraz długości trwania takich przerw (trwających dłużej niż dobę). Wyniki przedstawiono w tabeli 21.

Tabela 21 Ocena niezawodności zaopatrzenia w energię elektryczną odbiorców

na terenie miasta i gminy Choroszcz [%]

Identyfikowany typ zakłóceń Odbiorcy – gospodarstwa domowe 

Odbiorcy – mikroprzed‐siębiorstwa 

Odbiorcy – gospodarstwa rolne 

Ogółem 

Częste przerwy w zasilaniu  16  43  41  31 

Długotrwałe przerwy w zasilaniu  12  20,5  37,9  21,18  Wyniki ankiety wskazują, że w odczuciu mieszkańców gminy niezawodność zaopatrzenia w energię jest niezadowalająca. Brak energii (na poziomie około 40% (!!!) wśród rolników) wymaga weryfikacji stanu sieci i poziomu zawodności zasilania w konsultacji z przedsiębiorstwem zaopatrującym gminę w energię

– 121 –

elektryczną (PGE Dystrybucja Oddział w Białymstoku). Należy zwrócić uwagę, że najsilniej niedogodności związane z zawodnością dostaw energii odczuwają od-biorcy na terenach wiejskich. W ramach przeprowadzonej ankiety zadano również odbiorcom pytanie o ich gotowość do zapłaty za wyższą niezawodność zaopatrzenia w energię. W grupie odbiorców – gospodarstw domowych gotowość taką wyraziło 8% an-kietowanych, w grupie mikroprzedsiębiorstw – 7,7%, a w grupie gospodarstw rolnych – 20,69% (!). Wyniki te powinny być wskazówką do dalszej analizy, która ze względu na zakres posiadanych danych oraz przyjęty zakres opracowania nie została w ramach niniejszej pracy wykonana. Analiza problemu musi być wyko-nana w ścisłej współpracy z PGE. Z danych dostarczonych przez PGE wynika, że liczba awarii w sieciach SN w latach 2009-2010 wynosiła odpowiednio – 31 i 57 zdarzeń. Liczby te nie są jednak miarodajne, ponieważ brak informacji, jakie konsekwencje dla odbiorców miały te awarie oraz jaka była ich liczba. W gminie na niewielką skalę wykorzystywana jest również sieciowa energia cieplna. Według danych pozyskanych z urzędu gminy nie istnieje problem za-wodności zasilania z tego źródła, gdyż w ostatnich latach nie występowały prze-rwy awaryjne w dostawie energii cieplnej, co wskazuje na staranną eksploatację źródła ciepła oraz ciepłociągu. 7 Ocena zgodności założeń planu

energetycznego dla gminy Choroszcz z planami rozwoju przedsiębiorstw energetycznych

7.1 Przedsiębiorstwo elektroenergetyczne Właścicielem sieci elektroenergetycznych na obszarze miasta i gminy Cho-roszcz jest przedsiębiorstwo PGE Dystrybucja Oddział w Białymstoku. W ramach konsultacji dokumentu z PGE stwierdza się, że na terenie gminy Choroszcz nie istnieją stacje WN/SN, a teren gminy zasilany jest ze stacji 110/15 kV zlokalizo-wanych na obszarze gminy Białystok. Nie planuje się również budowy takich obiektów. Powstanie natomiast dodatkowy punkt zasilający na obrzeżach Białe-gostoku, z którego zasilana będzie również gmina Choroszcz. Miasto i gmina Choroszcz zasilana jest w energię elektryczną z 54 stacji SN/nn, w tym 18 stacji wnętrzowych oraz 38 stacji słupowych. Brak jest danych

– 122 –

na temat technicznej charakterystyki linii zasilających Sn oraz nn. Własności techniczne tych linii mają znaczący wpływ na niezawodność ich pracy. Ze wzglę-du na bezawaryjność zaopatrzenia w energię elektryczną powinno się dążyć do wzrostu udziału linii kablowych oraz linii napowietrznych izolowanych. Według danych PGE, do 2015 roku przewidywana jest modernizacja linii nn jedynie w miejscowości Śliwno. Modernizacja układu zasilającego na terenie gminy przewidywana jest po wybudowaniu nowego RPZ na terenie Białegostoku. Brak jest obiektywnych danych ze strony PGE o obecnym stanie sieci na obszarze gminy i podstawach, lub ich braku do modernizacji układu zasilającego energii elektrycznej. Analiza układu zasilającego w gminie pod kątem niezawodności zaopatrzenia w energię jest wskazana. Według danych PGE Dystrybucja Oddział w Białymstoku, na obszarze gminy Choroszcz nie istnieją przyłączone do sieci źródła wytwórcze energii elektrycz-nej. Przewiduje się natomiast możliwość podłączenia takich źródeł o mocach rzędu kilkuset kilowatów wprowadzających moc do sieci 15kV. Istnienie takich możliwości pozwala na przyłączanie do sieci obiektów wykorzystujących lokalne zasoby energii odnawialnej. 7.2 Przedsiębiorstwo energetyki cieplnej Działające w gminie przedsiębiorstwo wytwarzające energię cieplną zaopa-truje w energię ograniczoną liczbę odbiorców na terenie miasta Choroszcz. Poza tym obszarem brak jest możliwości wykorzystania cieplnej energii sieciowej. Rozproszona zabudowa na obszarze gminy sugeruje jedynie możliwość poten-cjalnej budowy lokalnych małych ciepłowni o mocach kilkuset kW mocy cieplnej. 8 Zakres współpracy z sąsiednimi gminami System energetyczny w mieście i w gminie Choroszcz ma powiązania z sys-temami gmin ościennych w zasadzie tylko w zakresie powiązania sieciami elek-troenergetycznymi oraz częściowo słabo rozwiniętą siecią gazowniczą. Zakres współpracy z gminami ościennymi powinien obejmować: • analizę wykorzystania zasobów biomasy w kontekście budowy odnawial-nych źródeł energii pozyskujących biomasę w terenu sąsiadujących gmin; dotyczy to gmin: Łapy, Turośń Kościelna, Tykocin Dobrzyniewo Duże,

– 123 –

Juchnowiec Kościelny, Kobylin Borzymy i Sokoły o charakterze wiejsko- -rolniczym; • analizę zaopatrzenia w energię elektryczną w powiązaniu z gminą Białystok, gdyż na jej terenie znajdują się główne punkty zasilające miasto i gminę Choroszcz. 9 Kierunki rozwoju i modernizacji

systemu energetycznego Przeprowadzone analizy pozwalają stwierdzić, że: 1. Pełna analiza pozwalająca sporządzić pełnozakresowy bilans energetyczny gminy wymaga dodatkowych danych z zakresu zużycia energii cieplnej i pa-liw w zakładach przemysłowych i usługowych funkcjonujących na obszarze gminy niebędących mikroprzedsiębiorstwami. Brak tych danych nie wpływa jednak na jakość opracowania, ponieważ gmina nie ma wpływu na wielkość zużycia energii przez podmioty gospodarcze. 2. Analiza zużycia paliw i energii na ogrzewanie budynków wskazuje na po-trzebę przyjrzenia się zakresowi i wykonanym pracom termomodernizacyj-nym oraz sposobowi energetycznej eksploatacji budynków (zużycie energii cieplnej/ paliw na poziomie około 1 GJ/m2). 3. W świetle ustawy o efektywności energetycznej wskazana jest bardziej szczegółowa analiza zużycia energii elektrycznej w obiektach będących wła-snością gminy, dotychczas nietermomodernizowanych i sukcesywna ter-momodernizacja zgodnie ze wskazaniami audytu energetycznego. 4. Proponuje się opracowanie programu popularyzacji upraw energetycznych w gminie, co umożliwiłoby rozwój energetyki lokalnej. Skuteczne działanie wymaga w tym przypadku powołania w gminie (lub powiecie) jednostki zajmującej się energetyką lokalną, która mogłaby służyć rolnikom radą w zakresie rodzaju i sposobu uprawy, przeprowadzenia kalkulacji ekonomicz-nej i pomóc w zapewnieniu zbytu płodów. Wynika stąd konieczność koor-dynacji rozwoju upraw i budowy lokalnych zakładów wytwórczych energii. 5. Celowa będzie analiza możliwości budowy biogazowi rolniczej wykorzystu-jącej rośliny upraw celowych. Proponuje się podjęcie próby oszacowania ekonomicznej efektywności takiego obiektu i, w przypadku uzyskania pozy-

– 124 –

tywnego wyniku, podjęcie próby realizacji projektu obywatelskiego, w któ-rym udziałowcami (inwestorami) byliby mieszkańcy. Pozwoli to z jednej strony czerpać im zyski z przedsięwzięcia, a z drugiej zmniejsza opory spo-łeczne przed budową takiego obiektu (sprawdzony wzorzec niemiecki). Lokalizacja biogazowi musi zapewniać dostęp do sieci elektroenergetycznej oraz możliwość odbioru produkowanego ciepła (w pobliżu szkoła, inny duży budynek lub zwarta zabudowa indywidualna). 6. Proponuje się opracowanie programu wdrażania odnawialnych źródeł energii u indywidualnych odbiorców, poprzez rozwój kolektorów słonecz-nych. Systemowe działanie tego typu wymaga pomocy gminy w kwestiach organizacyjnych, technicznych oraz pozyskania wsparcia finansowego. 7. Niezbędna jest szczegółowa analiza niezawodności zaopatrzenia w energię odbiorców na obszarze miasta i gminy Choroszcz. Awaryjność zasilania w świetle opinii mieszkańców (odbiorców) jest duża. Wymaga to ścisłej współpracy z PGE Dystrybucja Oddział w Białymstoku. 8. Celowe będzie opracowanie programu podnoszenia efektywności energe-tycznej budynków w gminie przez wymianę źródeł ciepła. Niezbędna byłaby ocena efektywnościowa, ekonomiczna i środowiskowa takiego działania. Mieszkańcy w ramach programu powinni uzyskać wsparcie merytoryczne (techniczne) oraz pomoc przy dostępie do instrumentów finansowania wy-miany indywidualnych źródeł ciepła. 9. Uzyskane wyniki zużycia energii w budynkach mieszkalnych w GJ/m2 wska-zują na niewielki zakres termomodernizacji budynków. Korzystne z punktu widzenia podwyższenia efektywności energetycznej byłoby wsparcie mery-toryczne, techniczne, organizacyjne oraz finansowe przeprowadzenia ter-momodernizacji budynków mieszkalnych w gminie. Spis tabel 1. Zmiana liczby ludności w mieście i gminie Choroszcz w latach 1995-2009 2. Liczba mieszkańców miasta i gminy Choroszcz w 2004 roku i prognozy na 2010 oraz 2026 rok 3. Wykaz budynków gminnych zużywających energię i paliwa 4. Zużycie energii elektrycznej w mieście i gminie Choroszcz w 2010 roku przez gospodarstwa domowe z podziałem na poszczególne obszary bilansowe [MWh/rok]

– 125 –

5. Zużycie energii elektrycznej według działów gospodarski w mieście i gminie Choroszcz w 2010 roku [GWh/rok] 6. Prognoza zużycia energii elektrycznej w gospodarstwach domowych w latach 2011-2026 w województwie podlaskim oraz mieście i gminie Choroszcz [kWh/osobę/rok] 7. Prognoza zużycia energii elektrycznej w gospodarstwach domowych miasta i gminy Choroszcz [MWh/rok] 8. Zapotrzebowanie na energię elektryczną w mieście i gminie Choroszcz w latach 2011-2026 w poszczególnych działach gospodarki [GWh/rok] 9. Charakterystyka oświetlenia ulicznego w mieście i gminie Choroszcz 10. Planowane dowieszenie lamp oświetlenia drogowego 11. Zużycie energii elektrycznej w obiektach będących własnością miasta i gminy Choroszcz 12. Wartości referencyjne zużycia energii elektrycznej w budynkach 13. Zużycie paliw i energii w budynkach miasta i gminy Choroszcz 14 Wartości opałowe paliw przyjęte w obliczeniach w niniejszym opracowaniu 15. Założone wartości emisji zanieczyszczeń powietrza przy spalaniu różnych rodzajów paliw [g/GJ] 16. Zawartość popiołu w różnego rodzaju paliwach 17. Ilość odpadów w postaci popiołu ze spalania paliw w gospodarstwach domowych 18. Zbiorcze wyniki inwentaryzacji zasobów biomasy dla miasta i gminy Choroszcz 19. Oszacowanie potencjału technicznego energii słonecznej w mieście i gminie Chroszcz 20 Wysokości spiętrzenia oraz średnie wieloletnie przepływy rzek w analizowanej gminie 21. Ocena niezawodności zaopatrzenia w energię elektryczną odbiorców na terenie miasta i gminy Choroszcz [%] Spis rysunków 1. Położenie gminy Choroszcz w powiecie białostockim 2. Położenie gminy Choroszcz na tle stref klimatycznych zimowych. 3. Prognozy zmiany liczby ludności w mieście i gminie Choroszcz w okresie objętym planowaniem (lata 2011-2026) 4. Mapa miasta i gminy Choroszcz z uwzględnieniem położenia w stosunku do aglomeracji Białegostoku 5. Prognoza zapotrzebowania na energię elektryczną w gospodarstwach domowych miasta i gminy Choroszcz

– 126 –

6. Prognoza zużycia energii elektrycznej ogółem w mieście i gminie Choroszcz w latach 7. Prognoza zużycia energii elektrycznej w przemyśle i budownictwie miasta i gminy Choroszcz w latach 2011-2026 8. Prognoza zużycia energii elektrycznej w rolnictwie w mieście i gminie Choroszcz w latach 2011-2026 9. Prognoza zużycia energii elektrycznej przez grupę innych odbiorców w mieście i gminie Choroszcz w latach 2011-2026 10. Procentowy udział paliw w zużyciu energii na cele ogrzewania i przygotowania posiłków w gospodarstwach domowych w mieście i gminie Choroszcz w 2010 roku 11. Struktura wiekowa urządzeń wytwórczych energii cieplnej w gospodarstwach domowych [%] 12. Struktura budynków mieszkalnych w mieście i gminie Choroszcz według lat budowy[%] 13. Zużycie energii paliw w budynkach mieszkalnych według wieku budynków [GJ/m2/rok] 14. Zużycie energii zawartej w paliwach przez gospodarstwa domowe w mieście i gminie Choroszcz w 2010 roku [GJ/rok] 15. Emisje do powietrza w mieście i gminie Choroszcz 16. Średnie prędkości wiatru na wysokości 30 m [m/s] 17. Rozkład natężenia promieniowania słonecznego na obszarze Polski północno-wschodniej

– 127 –

Dokument 6 PLAN ZAOPATRZENIA W CIEPŁO, ENERGIĘ ELEKTRYCZNĄ ORAZ PALIWA GAZOWE GMINY JELENIEWO autor: Helena Rusak współpraca: Anna Truchan Białystok 2011rok Wprowadzenie 1. Charakterystyka gminy z punktu widzenia planowania energetycznego 2. Oszacowanie zapotrzebowania na energię elektryczną 3. Oszacowanie zapotrzebowania na energię cieplną i paliwa 4. Oszacowanie wpływu na środowisko lokalnego systemu energetycznego 5. Inwentaryzacja zasobów energii odnawialnej 6. Ocena ekonomiczna rozwoju systemu energetycznego 7. Scenariusze rozwoju i modernizacji systemu energetycznego 8. Ocena bezpieczeństwa energetycznego 9. Ocena zgodności planu energetycznego gminy Jeleniewo z planami rozwoju przedsiębiorstw energetycznych 10. Ocena zgodności planu energetycznego gminy Jeleniewo a planami gmin ościennych 11. Harmonogram realizacji planowanych przedsięwzięć 12. Ocena ryzyka związanego z realizacją planu 13. Źródła finansowania przedsięwzięć przewidzianych w planie

– 128 –

Wprowadzenie rzygotowywane dokumenty w zakresie planowania lokalnego muszą być zgodne z przepisami prawa oraz z polityką państwa. Takim zasadom po-winny też odpowiadać opracowania dotyczące gminnej gospodarki energe-tycznej i planowania w zakresie energetyki. Tą dziedzinę reguluje przede wszyst-kim ustawa – Prawo energetyczne oraz dokument Polityka energetyczna Polski do roku 2030. Ponadto opracowanie Planu zaopatrzenia gminy w ciepło, energię elektryczną oraz paliwa gazowe powinno uwzględniać regulacje i wymagania zawarte w Strategii rozwoju energetyki odnawialnej oraz Krajowym planie dzia-łań dotyczącym efektywności energetycznej. Główne cele Unii Europejskiej w sektorze energetycznym do 2020 roku, to: • wzrost efektywności zużycia energii o 20%; • udział odnawialnych źródeł energii w bilansie energetycznym na poziomie 20%; • redukcja emisji CO2 o 20%; Dokumentami opisującymi wymagania odnośnie prowadzonej polityki energetycznej od szczebla krajowego aż po lokalny, w tym gminny, są: • Polityka energetyczna Polski do roku 2030; • Strategia rozwoju energetyki odnawialnej; • Krajowy plan działań dotyczący efektywności energetycznej; • Ustawa – Prawo energetyczne (w tym planowanie energetyczne). Wymagania określone w tych dokumentach oraz europejskie cele w zakresie energetyki powinny być przewodnim motywem opracowywanego planu. Przyj-muje się zatem założenie, że do 2020 roku wypełnione zostaną wymagania odno-śnie 20% wykorzystania energii odnawialnej w gminie, podwyższenia efektyw-ności energetycznej i redukcji CO2 oraz innych zanieczyszczeń wytwarzanych przez sektor energetyczny. Warianty rozwoju i modernizacji systemu energe-tycznego w gminie Jeleniewo zostaną opracowane zgodnie z wymienionymi wy-maganiami. Zauważyć należy jednak, że kluczowym elementem sprzyjającym również spełnieniu oczekiwań w odniesieniu do redukcji zanieczyszczeń z lokal-nego systemu energetycznego jest podwyższenie efektywności energetycznej, które daje szansę na wolniejszy wzrost zapotrzebowania na energię w przyszło-ści. Wolniejszy wzrost zapotrzebowania, z kolei, będzie szansą na niższe koszty energii, chociażby ze względu na ograniczenie konieczności inwestowania w rozbudowę mocy wytwórczych w systemie elektroenergetycznym oraz cie-płowniczym. Ponadto, priorytetem w wyborze wariantu rozwoju systemu ener-

P

– 129 –

getycznego gminy Jeleniewo będzie takie kształtowanie lokalnej energetyki, by stała się ona stymulatorem rozwoju gospodarki w gminie i zapewniała wzrost satysfakcji odbiorców z funkcjonowania systemu energetycznego. Tak sformuło-wane cele będą realizowane poprzez: • działania zwiększające efektywność wykorzystania energii, w tym wymianę źródeł energii cieplnej na urządzenia o większej sprawności, przeprowa-dzenie działań ograniczających zapotrzebowanie na energię (głównie ter-momodernizację budynków oraz wymianę odbiorników energii elektrycznej na energooszczędne); • działania mające na celu ograniczenie oddziaływania na środowisko lokal-nego systemu energetycznego, poprzez zmniejszenie ilości spalanego pali-wa, głównie paliwa stałego oraz zmianę struktury wykorzystywanych w gminie paliw na rzecz zwiększenia udziału odnawialnych zasobów energii, jak również propozycje dotyczące zagospodarowania odpadów palenisko-wych oraz wykorzystania niskoemisyjnych źródeł energii; • działania na rzecz zmiany struktury paliw odnawialnych w celu ochrony zasobów leśnych przed wzmożoną eksploatacją oraz zrównoważone wyko-rzystanie obszarów rolniczych na cele OZE, w tym biopaliw, tak aby nie do-prowadzić do konkurencji pomiędzy energetyką odnawialną i produkcją żywności; • działania mające na celu ukierunkowanie systemu energetycznego na tere-nie gminy na aktywizację lokalnej gospodarki, dzięki wzrostowi wykorzy-stania lokalnych zasobów energetycznych oraz paliw wytwarzanych i prze-twarzanych na obszarze gminy, • działania mające na celu poprawę bezpieczeństwa energetycznego w gminie poprzez modernizację i rozbudowę lokalnego systemu elektroenergetycz-nego z możliwością przyłączenia lokalnych źródeł energii elektrycznej oraz dywersyfikację paliw wykorzystywanych na obszarze gminy, przy możliwie dużym udziale paliw lokalnych. Opracowywany plan energetyczny dla gminy Jeleniewo powinien brać pod uwagę postanowienia innych dokumentów gminnych, w tym: • Strategii rozwoju gminy Jeleniewo na lata 2000-2015; • Programu ochrony środowiska gminy Jeleniewo; • Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego. Analiza wyżej wymienionych dokumentów wskazuje, że plan energetyczny dla gminy Jeleniewo wpisuje się w cele zapisane w Strategii rozwoju gminy: • Cel I – Poprawainfrastrukturywsiistanuśrodowiskaprzyrodniczego – poprzez wzmocnienie infrastruktury elektroenergetycznej gminy oraz mo-dernizację systemu ciepłowniczego oraz ograniczenie wpływu lokalnego

– 130 –

systemu energetycznego na środowisko dzięki zmniejszeniu emisji do po-wietrza oraz ilości składowanych stałych odpadów ze spalania paliw sta-łych, oraz zmianę tendencji w strukturze energii odnawialnej w kierunku zmniejszenia wykorzystania drewna leśnego na cele opałowe. • Cel III – Wspieranierolnictwapozwalającegonanajlepszewykorzysta‐niewarunkównaturalnychgminy – poprzez rozwój energetyki opartej na lokalnych paliwach z biomasy rolniczej. Plan energetyczny powinien być też spójny z gminnym Programem ochrony środowiska oraz uzupełniać go. W gminnym planie ochrony środowiska, jako problem do rozwiązania, wymienia się żużle i popioły jako frakcję odpadów ko-munalnych. Nie poświęca się jednak temu zagadnieniu miejsca w planowanych przedsięwzięciach ograniczenia ilościowego odpadów ani w przedsięwzięciach zmierzających do ograniczenia ilości odpadów składowanych na wysypiskach.

1 Charakterystyka gminy z punktu widzenia planowania energetycznego

1.1 Położenie geograficzne gminy Jeleniewo oraz ukształtowanie terenu Znaczenie położenia geograficznego z punktu widzenia planowania energe-tycznego wynika przede wszystkim z przepisów prawa wymagających uwzględ-niania w planowaniu energetycznym gmin zamierzeń w tej kwestii przyjmowa-nych przez gminy ościenne. Jednym z wymagań prawnych jest uwzględnienie w planowaniu energetycznym rozwiązań przyjmowanych do realizacji przez sąsiadujące gminy, wpływających na realia funkcjonowania systemu energetycz-nego analizowanej gminy. W obecnych warunkach jest to niejednokrotnie utrud-nione ze względu na brak opracowanych planów (lub założeń do nich) gospoda-rowania energią w wielu gminach. Gmina Jeleniewo położona jest w północno-wschodniej części województwa podlaskiego i stanowi część powiatu suwalskiego. Graniczy z pięcioma innymi jednostkami samorządu terytorialnego, w tym czterema gminami wiejskimi i jedną miejską: Rutka-Tartak, miasto Suwałki, gmina Suwałki, Szypliszki, Prze-rośl, Wiżajny.

– 131 –

Rysunek 1 Położenie gminy Jeleniewo w powiecie suwalskim

W gminie, na powierzchni 13.146,3356 ha, wyodrębniono 33 sołectwa. Oko-ło 70% gminy położone jest w obrębie Suwalskiego Parku Krajobrazowego i jego strefy ochronnej. 1.2 Warunki klimatyczne Warunki klimatyczne są istotne z punktu widzenia zapotrzebowania na energię i paliwa do ogrzewania pomieszczeń. Temperatura zewnętrzna jest, oprócz właściwości termoizolacyjnych budynków, głównym czynnikiem decydu-jącym o ilości zużywanej energii.

– 132 –

Rysunek 2 Mapa gminy Jeleniewo

– 133 –

Rysunek 3 Położenie gminy Jeleniewo na tle stref klimatycznych zimowych

Źródło: PN-76/B-03420 Wentylacja i klimatyzacja.Parametryobliczeniowepowietrzazewnętrznego.

Tabela 1 Wskaźniki klimatyczne dla gminy Jeleniewo

Wartości   Średnie wieloletnie 

Temperatura powietrza T [oC]  6,12 

Amplituda temperatur; DT [oC] skrajnych  22,3 

Suma roczna opadów [mm]  570 

Dni wegetacyjnych(Tmin> 5 oC i T gruntu>0

oC  160 

Dni Przymrozkowych   130 

Dni mroźnych  50 

Dni bardzo mroźnych  5 

Dni z pokrywą śnieżną  90 

Dni z opadem >0,1 mm  101 

Dni z opadem >1 mm  163 

Dni z opadem > 10 mm  14  1.3 Warunki demograficzne Znajomość obecnych warunków demograficznych oraz predykcja przyszło-ści w tym zakresie ma kluczowe znaczenie dla planowania zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną oraz paliwa. Z jednej strony liczba ludności ma wpływ na

– 134 –

aktualne zapotrzebowanie na paliwa i media energetyczne i stanowi odniesienie do obliczania wskaźników wyjściowych do bieżącej oceny funkcjonowania sys-temu energetycznego, a z drugiej jest bazą planowania działań w zakresie rozwo-ju i modernizacji gminnego systemu energetycznego. Analiza warunków ludnościowych w gminie oparta jest na danych pozyska-nych z Banku Danych Lokalnych. Dostępne informacje w tym zakresie dla gminy Jeleniewo przedstawiono w tabeli 2. Tabela 2

Zmiana liczby ludności w gminie Jeleniewo w latach 1995-2009

Rok  1995  1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007  2008  2009 

Liczba ludności  3174  3167 3163 3140 3078 3073 3052 3040 3065 3078 3086 3107 3098  3129  3153 Źródło: Bank Danych Lokalnych, http://www.stat.gov.pl/bdl/html/indeks.html Na podstawie danych przedstawionych w tabeli 2 przeanalizowano zmiany liczby ludności w gminie Jeleniewo wykorzystując program STATISTICA. Efektem wykonanych obliczeń są równania regresji opisujące zmianę liczby ludności w gminie. Zmiana liczebności mieszkańców w analizowanej gminie nie wykazuje jednolitego trendu, dlatego do dalszych analiz przyjęto dwie wersje predykcji przyszłości w zakresie zmiany liczby ludności opisane równaniami: Wersja I: Zmn3 = 9,1708E6-9155,7742*x+2,286*x^2 (1) Wersja II: Zmn3 = 8719,6167-2,8036*x (2) Wykorzystując powyższe równania obliczono prognozowaną liczbę ludności w gminie w okresie objętym planowaniem (lata 2011 – 2026). Prognozę zmiany liczby ludności w gminie przedstawiono na rysunku 4. Na potrzeby w zakresie planowania zaopatrzenia w energię elektryczną wykonano również prognozy liczby ludności (tabela 3) w poszczególnych miej-scowościach gminy, uznając, że zapotrzebowanie na energię elektryczną ściśle zależy od liczby ludności oraz jest jedynym czynnikiem dającym możliwość po-wiązania prognoz zapotrzebowania na energię przygotowywanych dla obszarów większych niż gmina i przeniesienia wyników tych prognoz na obszar objęty analizą w niniejszym opracowaniu.

– 135 –

Rysunek 4 Prognozy zmiany liczby ludności w gminie Jeleniewo w okresie objętym planowaniem (lata 2011-2026)

Tabela 3

Liczba mieszkańców gminy Jeleniewo w 2009 roku i prognozy na 2026 rok

Nazwa miejscowości Liczba mieszkańców 2009 

Liczba mieszkańców 2026 WI 

Liczba mieszkańców 2026 WII 

Liczba mieszkańców 2026 W ŚREDNI 

Barchanowo  70  100  67  84 

Białorog  80  114  77  96 

Błaskowizna  109  155  105  130 

Czajewszczyzna  21  30  20  25 

Czerwone Bagno  19  27  18  23 

Gulbieniszki  116  165  112  139 

Hultajewo  68  97  66  81 

Ignatówka  22  31  21  26 

Jeleniewo  647  922  624  773 

Kazimierówka  117  167  113  140 

Krzemianka  77  110  74  92 

Leszczewo  110  157  106  131 

Łopuchowi  40  57  39  48 

Malesowizna  94  134  91  112 

Okrągłe  82  117  79  98 

Podwysokie Jeleniewskie  72  103  69  86 

Prudziszki  224  319  216  267 

3000

3200

3400

3600

3800

4000

4200

4400

4600

2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026

WERSJA I WERSJA II ŚREDNIA

– 136 –

Nazwa miejscowości Liczba mieszkańców 2009 

Liczba mieszkańców 2026 WI 

Liczba mieszkańców 2026 WII 

Liczba mieszkańców 2026 W ŚREDNI 

Rutka  39  56  38  47 

Rychtyn  33  47  32  39 

Sidorówka  91  130  88  109 

Sikory  77  110  74  92 

Sidory Zapalne  10  14  10  12 

Suchodoły  60  85  58  72 

Sumowo  57  81  55  68 

Szeszupka  17  24  16  20 

Szurpiły  157  224  151  187 

Ścibowo  52  74  50  62 

Udryn  84  120  81  100 

Udziejek  118  168  114  141 

Wodziki  49  70  47  59 

Wołownia  218  310  210  260 

Zarzecze Jeleniewskie  48  68  46  57 

Żywa Woda  114  162  110  136  Zmiana liczby mieszkańców w poszczególnych miejscowościach w horyzon-cie planowania została oszacowana na podstawie trendów zmian przyjętych dla całej gminy (czyli równań regresji 1 i 2). W odniesieniu do poszczególnych miej-scowości może to powodować większe błędy, gdyż w tym przypadku istotna jest struktura wieku mieszkańców, czego z racji braku danych w tym zakresie nie brano pod uwagę. Zaludnienie gminy Jeleniewo jest rozproszone, co nie predestynuje jej do budowy scentralizowanych w skali gminy zakładów wytwórczych energii ciepl-nej oraz rozległych sieci ciepłowniczych. 1.4 Charakterystyka obiektów gminnych Gmina Jeleniewo dysponuje stosunkowo niewielką liczbą obiektów wyko-rzystujących energię elektryczną i cieplną (tabela 4). Ponadto uwzględnić należy w rozważaniach oświetlenie drogowe w gminie, które jest znaczącym odbiorni-

– 137 –

kiem energii elektrycznej, a jednocześnie finansowane jest z budżetu gminy i stanowi największy gminny „odbiornik energii elektrycznej”. Tabela 4

Wykaz budynków gminnych zużywających energię i paliwa

Nazwa obiektu  Powierzchnia [m2]  Rok budowy 

OSP Jeleniewo  100  1980 

OSP Bachanowo  92  1972 

OSP Gulbieniszki  130  1978 

OSP Podwysokie Jeleniewskie  180  1975 

Szkoła Podstawowa Prudziszki  210  1968 

Szkoła Podstawowa Gulbieniszki  425  1992 

Była szkoła w Bachanowie  420  2000 

Zespół szkół w Jeleniewie  1797  1968+1980 

Była szkoła w Szurpiłach  25  1968 

Urząd Gminy Jeleniewo  260  1977 

Budynek socjalno‐usługowy ZEBIEC  742  1986 

Biblioteka Publiczna w Jeleniewie  792  1980 

Razem  5173  (‐)  2 Oszacowanie zapotrzebowania

na energię elektryczną 2.1 Bieżące zapotrzebowanie na energię elektryczną Podstawą oszacowania bieżącego zapotrzebowania na energię elektryczną są informacje zebrane bezpośrednio od odbiorców oraz dane statystyczne poda-wane przez GUS. W ramach pozyskiwania danych o zużyciu energii w gminie przeprowadzono ankiety u odbiorców komunalnych i bytowych, w mikroprzed-siębiorstwach oraz gospodarstwach rolnych. Część danych, których nie obejmo-wała ankieta, pozyskano z danych publicznych uznając, że dane dla województwa podlaskiego są reprezentatywne również dla gmin położonych na obszarze tego województwa.

– 138 –

Tabela 5 Zużycie energii elektrycznej w gminie Jeleniewo w 2010 roku

przez gospodarstwa domowe z podziałem na poszczególne obszary bilansowe [MWh/rok]

Miejscowości  W I  W II  Wartość średnia 

Bachanowo  49,76  45,65  47,70 Białorogi  56,87  52,17  54,52 Błaskowizna  77,49  71,08  74,28 Czajewszczyzna  14,93  13,69  14,31 Czerwone Bagno  13,51  12,39  12,95 Gulbieniszki  82,46  75,64  79,05 Hultajewo  48,34  44,34  46,34 Ignatówka  15,64  14,35  14,99 Jeleniewo  459,95  421,92  440,93 Kazimierówka  83,18  76,30  79,74 Krzemianka  54,74  50,21  52,48 Leszczewo  78,2  71,73  74,97 Łopuchowo  28,44  26,08  27,26 Malesowizna  66,82  61,30  64,06 Okrągłe  58,29  53,47  55,88 Podwysokie Jeleniewskie  51,18  46,95  49,07 Prudziszki  159,24  146,07  152,66 Rutka  27,73  25,43  26,58 Rychtyn  23,46  21,52  22,49 Sidorówka  64,69  59,34  62,02 Sidory  54,74  50,21  52,48 Sidory Zapolne  7,11  6,52  6,82 Suchodoły  42,65  39,13  40,89 Sumowo  40,52  37,17  38,85 Szeszupka  12,09  11,09  11,59 Szurpiły  111,61  102,38  107,00 Ścibowo  36,97  33,91  35,44 Udryn  59,72  54,78  57,25 Udziejek  83,89  76,95  80,42 Wodziłki  34,83  31,95  33,39 Wołownia  154,98  142,16  148,57 Zarzecze Jeleniewskie  34,12  31,30  32,71 Żywa Woda  81,04  74,34  77,69 Razem  2269,2  2081,54  2175,37 

– 139 –

Ankiety przeprowadzone dla gminy Jeleniewo są między innymi podstawą oszacowania zużycia energii elektrycznej w gospodarstwach domowych w gmi-nie. Analiza odpowiedzi respondentów wykazała, że średnie zużycie energii elek-trycznej w gospodarstwie domowym w przeliczeniu na 1 osobę w gminie Jele-niewo wynosi 666 kWh/osobę/rok. Zgodnie z danymi przedstawionymi w podrozdziale 1.3 oraz oszacowaniami prognostycznymi w 2010 roku gminę zamieszkiwała liczba ludności miesząca się w przedziale 3123 – 3404 osoby, przy czym środek przedziału to 3264 osoby. To oznacza, że roczne zużycie energii elektrycznej przez gospodarstwa domowe w gminie wahało się w przedziale od 2,08 GWh/rok do 2,27 GWh/rok (wartość średnia 2,175 GWh/rok). W rozbiciu na poszczególne miejscowości zużycie energii elektrycznej w 2010 roku przed-stawia tabela 5. Oprócz gospodarstw domowych energię zużywa przemysł oraz rolnictwo (oraz inne działy gospodarki, które w przypadku gminy Jeleniewo nie mają zna-czenia, na przykład górnictwo). Oszacowania zużycia energii elektrycznej przez te grupy odbiorców dokonano na podstawie podawanych przez GUS wartości zużycia energii elektrycznej przez różne działy gospodarki w poszczególnych województwach (lata 2001-2008). Na podstawie tych danych wykonano progno-zy zużycia energii elektrycznej w województwie podlaskim ogółem, w przemyśle oraz przez grupę tak zwanych innych odbiorców w przeliczeniu na 1 osobę oraz w rolnictwie w przeliczeniu na 1 ha użytków rolnych. Problematyczne i obarczo-ne największym stopniem niepewności jest oszacowanie zużycia energii w rolnic-twie, gdyż w 2005 roku nastąpiła zmiana sposobu obliczania tej wielkości w sta-tystykach GUS-u i dane z lat poprzedzających nie są spójne z danymi z lat następnych. Zatem prognoza została oparta jedynie na danych historycznych z lat 2006-2008, co jest oczywiście niewystarczającą ilością danych do opracowywa-nia prognoz i może skutkować w przyszłości znaczniejszą różnicą między pro-gnozą a rzeczywistością. Niestety, ankiety przeprowadzone w gminie, ze względu na brak możliwości rozdzielenia energii zużywanej na cele komunalno-bytowe oraz na produkcję rolniczą, nie dają możliwości oszacowania bieżącego zużycia energii elektrycznej w rolnictwie. Brak takiego podziału wynika z braku oddziel-nych liczników energii elektrycznej w gospodarstwach rolnych dla zużycia ener-gii na cele produkcyjne. Mimo, że analizy wykonano w 2010 roku to z punktu widzenia posiadanych danych oszacowania dla 2010 roku są wartościami prognozowanymi na podsta-wie danych historycznych, a nie są wartościami realnie zweryfikowanymi, gdyż wyniki są wartościami obliczeniowymi na podstawie danych historycznych ze statystyk publicznych. W momencie wykonywania opracowania informacje za rok 2010 były niedostępne.

– 140 –

Tabela 6 Zużycie energii elektrycznej według działów gospodarski

w gminie Jeleniewo w 2010 roku [GWh/rok]

Gospodarstwa domowe 

Przemysł i budownictwo  Rolnictwo  Inni odbiorcy  Ogółem 

2,175  1,929  0,429  2,173  6,706 Źródło: opracowanie własne. 2.2 Prognoza zapotrzebowania na energię elektryczną

do 2026 roku 2 .2.1 Prognoza zużycia energii elektrycznej w gospodarstwach domowych gminy Jeleniewo Oszacowanie prognozy zapotrzebowania na energię w gminie Jeleniewo wykonano na bazie prognozy zmian zapotrzebowania na energię w gospodar-stwach domowych dla województwa podlaskiego. Na podstawie danych histo-rycznych zaczerpniętych z Banku Danych Lokalnych opracowano prognozę zmian zapotrzebowania na energię elektryczną w gospodarstwach domowych w województwie w odniesieniu do 1 osoby w okresie lat objętych horyzontem planowania (lata 2011-2026). Tak przygotowaną prognozę skorygowano współ-czynnikiem PKB. Współczynnik ten wyznaczono jako stosunek PKB prognozowa-nego dla województwa podlaskiego w stosunku do PKB prognozowanego dla kraju. W tabeli 7 przedstawiono wartości prognozy zapotrzebowania na energię elektryczną w gospodarstwach domowych w odniesieniu do 1 osoby dla woje-wództwa podlaskiego oraz wartości współczynnika korygującego, o którym mo-wa powyżej oraz analogiczne wartości dla gminy Jeleniewo. Wizualizację wyni-ków na wykresie zaprezentowano na rysunku 5. Na podstawie przedstawionych powyżej prognoz w odniesieniu do 1 osoby oraz prognoz demograficznych dokonano oszacowania zapotrzebowania na energię elektryczną w gospodarstwach domowych w gminie Jeleniewo jako cało-ści oraz dla poszczególnych miejscowości gminy dla wersji I i wersji II zmian demograficznych w gminie oraz dla prognozy średniej (środka przedziału między wersją I oraz wersją II). Wyniki tych oszacowań przedstawiono w tabelach 8-10.

– 141 –

Rysunek 5 Prognoza zapotrzebowania na energię elektryczną

w gospodarstwach domowych gminy Jeleniewo

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

1800

2001 2003 2005 2007 2009 2011 2013 2015 2017 2019 2021 2023 2025

[kWh/osob

ę/rok]

Lata objęte analizą

PROGNOZA PIERWOTNA DLA WOJ.PODLASKIEGO

PROGNOZA SKORYGOWANA DLA WOJ..PODLASKIEGO

PROGNOZA DLA GMINY JELENIEWO

– 142 –

Tabela 7 Prognoza zużycia energii elektrycznej w gospodarstwach domowych

w latach 2011-2026 w województwie podlaskim oraz gminie Jeleniewo [kWh/osobę/rok]

Lata  Prognoza pierwotna dla województwa podlaskiego 

Współczynnik korygujący 

Prognoza skorygowana dla województwa podlaskiego 

Prognoza dla gminy Jeleniewo 

2011  864,87  0,74  641,39  706,89 

2012  917,40  0,74  680,35  745,84 

2013  969,93  0,74  719,30  784,80 

2014  1022,47  0,74  756,83  822,32 

2015  1075,00  0,74  794,21  859,70 

2016  1127,54  0,74  831,45  896,94 

2017  1180,07  0,74  868,53  934,02 

2018  1232,60  0,73  905,47  970,96 

2019  1285,14  0,73  942,26  1007,75 

2020  1337,67  0,73  979,84  1045,33 

2021  1390,20  0,73  1017,35  1082,84 

2022  1442,74  0,73  1054,79  1120,28 

2023  1495,27  0,73  1092,15  1157,64 

2024  1547,80  0,73  1129,43  1194,92 

2025  1600,00  0,73  1166,40  1231,89 

2026  1652,87  0,73  1203,79  1269,28 

– 143 –

Tabela 8

Prognoza zużycia energii elektrycznej w gospodarstwach domowych gminy Jeleniewo (WERSJA I) [MWh/rok]

Lata Miejscowości 

2010  2011  2012  2013  2014  2015  2016  2017  2018  2019  2020  2021  2022  2023  2024  2025  2026 

Bachanowo  49,76  53,34  56,95  60,72  64,53  68,51  72,65  76,98  81,49  86,21  91,22  96,46  101,95  107,69  113,69  119,95  126,55 

Białorogi  56,87  60,96  65,09  69,39  73,75  78,29  83,03  87,97  93,13  98,52  104,25  110,24  116,51  123,07  129,94  137,09  144,63 

Błaskowizna  77,49  83,05  88,68  94,55  100,49  106,68  113,13  119,86  126,89  134,24  142,04  150,20  158,75  167,69  177,04  186,79  197,05 

Czajewszczyzna  14,93  16,00  17,09  18,22  19,36  20,55  21,80  23,09  24,45  25,86  27,37  28,94  30,58  32,31  34,11  35,99  37,96 

Czerwone Bagno  13,51  14,48  15,46  16,48  17,52  18,59  19,72  20,89  22,12  23,40  24,76  26,18  27,67  29,23  30,86  32,56  34,35 

Gulbieniszki  82,46  88,39  94,38  100,62  106,94  113,53  120,39  127,56  135,04  142,86  151,16  159,85  168,94  178,46  188,41  198,78  209,71 

Hultajewo  48,34  51,81  55,33  58,98  62,69  66,55  70,58  74,78  79,16  83,74  88,61  93,70  99,03  104,61  110,45  116,53  122,93 

Ignatówka  15,64  16,76  17,90  19,08  20,28  21,53  22,83  24,19  25,61  27,09  28,67  30,32  32,04  33,84  35,73  37,70  39,77 

Jeleniewo  459,95  492,99  526,41  561,21  596,47  633,20  671,50  711,47  753,20  796,80  843,11  891,57  942,29  995,35  1050,86 1108,72  1169,66

Kazimierówka  83,18  89,15  95,19  101,49  107,86  114,50  121,43  128,66  136,20  144,09  152,46  161,23  170,40  179,99  190,03  200,49  211,52 

Krzemianka  54,74  58,67  62,65  66,79  70,99  75,36  79,92  84,67  89,64  94,83  100,34  106,11  112,14  118,46  125,06  131,95  139,20 

Leszczewo  78,20  83,82  89,50  95,41  101,41  107,65  114,17  120,96  128,06  135,47  143,34  151,58  160,20  169,22  178,66  188,50  198,86 

Łopuchowo  28,44  30,48  32,54  34,70  36,88  39,15  41,51  43,99  46,57  49,26  52,12  55,12  58,26  61,54  64,97  68,55  72,31 

Malesowizna  66,82  71,62  76,48  81,54  86,66  92,00  97,56  103,37  109,43  115,76  122,49  129,53  136,90  144,61  152,68  161,08  169,94 

Okrągłe  58,29  62,48  66,72  71,13  75,60  80,25  85,11  90,17  95,46  100,99  106,85  113,00  119,42  126,15  133,19  140,52  148,24 

Podwysokie Jel.  51,18  54,86  58,58  62,45  66,38  70,46  74,73  79,17  83,82  88,67  93,82  99,22  104,86  110,77  116,94  123,38  130,16 

Prudziszki  159,24  170,68  182,25  194,30  206,51  219,22  232,48  246,32  260,77  275,86  291,90  308,67  326,23  344,60  363,82  383,85  404,95 

Rutka  27,73  29,72  31,73  33,83  35,95  38,17  40,48  42,89  45,40  48,03  50,82  53,74  56,80  60,00  63,34  66,83  70,51 

– 144 –

Lata Miejscowości 

2010  2011  2012  2013  2014  2015  2016  2017  2018  2019  2020  2021  2022  2023  2024  2025  2026 

Rychtyn  23,46  25,14  26,85  28,62  30,42  32,30  34,25  36,29  38,42  40,64  43,00  45,47  48,06  50,77  53,60  56,55  59,66 

Sidorówka  64,69  69,34  74,04  78,93  83,89  89,06  94,45  100,07  105,94  112,07  118,58  125,40  132,53  139,99  147,80  155,94  164,51 

Sidory  54,74  58,67  62,65  66,79  70,99  75,36  79,92  84,67  89,64  94,83  100,34  106,11  112,14  118,46  125,06  131,95  139,20 

Sidory Zapolne  7,11  7,62  8,14  8,67  9,22  9,79  10,38  11,00  11,64  12,32  13,03  13,78  14,56  15,38  16,24  17,14  18,08 

Suchodoły  42,65  45,72  48,82  52,04  55,31  58,72  62,27  65,98  69,85  73,89  78,19  82,68  87,38  92,30  97,45  102,82  108,47 

Sumowo  40,52  43,43  46,38  49,44  52,55  55,78  59,16  62,68  66,36  70,20  74,28  78,55  83,01  87,69  92,58  97,68  103,05 

Szeszupka  12,09  12,95  13,83  14,75  15,67  16,64  17,64  18,69  19,79  20,94  22,15  23,43  24,76  26,15  27,61  29,13  30,73 

Szurpiły  111,61  119,63  127,74  136,18  144,74  153,65  162,95  172,64  182,77  193,35  204,59  216,35  228,65  241,53  255,00  269,04  283,83 

Ścibowo  36,97  39,62  42,31  45,10  47,94  50,89  53,97  57,18  60,54  64,04  67,76  71,66  75,73  80,00  84,46  89,11  94,01 

Udryn  59,72  64,01  68,34  72,86  77,44  82,21  87,18  92,37  97,79  103,45  109,46  115,75  122,34  129,23  136,43  143,94  151,86 

Udziejek  83,89  89,91  96,01  102,35  108,78  115,48  122,47  129,76  137,37  145,32  153,77  162,60  171,85  181,53  191,66  202,21  213,32 

Wodziłki  34,83  37,34  39,87  42,50  45,17  47,95  50,86  53,88  57,04  60,34  63,85  67,52  71,36  75,38  79,59  83,97  88,58 

Wołownia  154,98  166,11  177,37  189,09  200,97  213,35  226,26  239,72  253,78  268,47  284,08  300,41  317,49  335,37  354,08  373,57  394,11 

Zarzecze Jeleniewskie  34,12  36,57  39,05  41,64  44,25  46,98  49,82  52,78  55,88  59,11  62,55  66,14  69,91  73,84  77,96  82,25  86,78 

Żywa Woda  81,04  86,86  92,75  98,88  105,10  111,57  118,32  125,36  132,71  140,39  148,55  157,09  166,03  175,38  185,16  195,35  206,09 

Razem  2269,20  2432,20  2597,05  2768,75  2942,71 3123,92 3312,89 3510,06 3715,94 3931,05 4159,52  4398,60  4648,81 4910,59  5184,48 5469,89  5770,57

– 145 –

Tabela 9 Prognoza zużycia energii elektrycznej w gospodarstwach domowych gminy Jeleniewo (WERSJA II) [MWh/rok]

Lata Miejscowości 

2010  2011  2012  2013  2014  2015  2016  2017  2018  2019  2020  2021  2022  2023  2024  2025  2026 

Bachanowo  45,65  48,36  50,98  53,59  56,11  58,60  61,08  63,55  66,00  68,44  70,93  73,41  75,88  78,33  80,78  83,21  85,65 

Białorogi  52,17  55,27  58,26  61,25  64,12  66,97  69,81  72,63  75,43  78,22  81,06  83,89  86,72  89,52  92,32  95,09  97,89 

Błaskowizna  71,08  75,31  79,38  83,45  87,36  91,25  95,12  98,96  102,78  106,58  110,45  114,31  118,15  121,98  125,79  129,56  133,37 

Czajewszczyzna  13,69  14,51  15,29  16,08  16,83  17,58  18,33  19,07  19,80  20,53  21,28  22,02  22,76  23,50  24,23  24,96  25,70 

Czerwone Bagno  12,39  13,13  13,84  14,55  15,23  15,91  16,58  17,25  17,92  18,58  19,25  19,92  20,59  21,26  21,93  22,58  23,25 

Gulbieniszki  75,64  80,14  84,48  88,81  92,97  97,11  101,23  105,31  109,38  113,42  117,54  121,65  125,74  129,81  133,87  137,88  141,94 

Hultajewo  44,34  46,98  49,52  52,06  54,50  56,93  59,34  61,74  64,12  66,49  68,90  71,31  73,71  76,10  78,47  80,83  83,20 

Ignatówka  14,35  15,20  16,02  16,84  17,63  18,42  19,20  19,97  20,74  21,51  22,29  23,07  23,85  24,62  25,39  26,15  26,92 

Jeleniewo  421,92  446,99  471,20  495,36  518,57  541,65  564,59  587,40  610,07  632,61  655,60  678,50  701,31  724,03  746,66  769,06  791,67 

Kazimierówka  76,30  80,83  85,21  89,58  93,78  97,95  102,10  106,22  110,32  114,40  118,55  122,70  126,82  130,93  135,02  139,07  143,16 

Krzemianka  50,21  53,20  56,08  58,95  61,72  64,46  67,19  69,91  72,60  75,29  78,02  80,75  83,46  86,17  88,86  91,53  94,22 

Leszczewo  71,73  76,00  80,11  84,22  88,17  92,09  95,99  99,87  103,72  107,55  111,46  115,35  119,23  123,10  126,94  130,75  134,60 

Łopuchowo  26,08  27,63  29,13  30,62  32,06  33,49  34,91  36,32  37,72  39,11  40,53  41,95  43,36  44,76  46,16  47,55  48,94 

Malesowizna  61,30  64,94  68,46  71,97  75,34  78,69  82,03  85,34  88,63  91,91  95,25  98,58  101,89  105,19  108,48  111,73  115,02 

Okrągłe  53,47  56,65  59,72  62,78  65,72  68,65  71,56  74,45  77,32  80,18  83,09  85,99  88,88  91,76  94,63  97,47  100,33 

Podwysokie  Jeleniewskie  46,95  49,74  52,44  55,12  57,71  60,28  62,83  65,37  67,89  70,40  72,96  75,51  78,04  80,57  83,09  85,58  88,10 

Prudziszki  146,07  154,76  163,14  171,50  179,54  187,53  195,47  203,37  211,21  219,02  226,98  234,90  242,80  250,67  258,50  266,26  274,09 

Rutka  25,43  26,94  28,40  29,86  31,26  32,65  34,03  35,41  36,77  38,13  39,52  40,90  42,27  43,64  45,01  46,36  47,72 

Rychtyn  21,52  22,80  24,03  25,27  26,45  27,63  28,80  29,96  31,12  32,27  33,44  34,61  35,77  36,93  38,08  39,23  40,38 

– 146 –

Lata Miejscowości 

2010  2011  2012  2013  2014  2015  2016  2017  2018  2019  2020  2021  2022  2023  2024  2025  2026 

Sidorówka  59,34  62,87  66,27  69,67  72,94  76,18  79,41  82,62  85,81  88,98  92,21  95,43  98,64  101,83  105,02  108,17  111,35 

Sidory  50,21  53,20  56,08  58,95  61,72  64,46  67,19  69,91  72,60  75,29  78,02  80,75  83,46  86,17  88,86  91,53  94,22 

Sidory Zapolne  6,52  6,91  7,28  7,66  8,02  8,37  8,73  9,08  9,43  9,78  10,13  10,49  10,84  11,19  11,54  11,89  12,24 

Suchodoły  39,13  41,45  43,70  45,94  48,09  50,23  52,36  54,47  56,58  58,67  60,80  62,92  65,04  67,14  69,24  71,32  73,42 

Sumowo  37,17  39,38  41,51  43,64  45,69  47,72  49,74  51,75  53,75  55,73  57,76  59,77  61,78  63,79  65,78  67,75  69,74 

Szeszupka  11,09  11,74  12,38  13,02  13,63  14,23  14,83  15,43  16,03  16,62  17,23  17,83  18,43  19,02  19,62  20,21  20,80 

Szurpiły  102,38  108,47  114,34  120,20  125,84  131,44  137,00  142,54  148,04  153,51  159,09  164,64  170,18  175,69  181,18  186,62  192,10 

Ścibowo  33,91  35,93  37,87  39,81  41,68  43,53  45,38  47,21  49,03  50,84  52,69  54,53  56,37  58,19  60,01  61,81  63,63 

Udryn  54,78  58,03  61,18  64,31  67,33  70,32  73,30  76,26  79,21  82,13  85,12  88,09  91,05  94,00  96,94  99,85  102,78 

Udziejek  76,95  81,52  85,94  90,34  94,58  98,79  102,97  107,13  111,26  115,38  119,57  123,74  127,91  132,05  136,18  140,26  144,38 

Wodziłki  31,95  33,85  35,69  37,52  39,27  41,02  42,76  44,49  46,20  47,91  49,65  51,39  53,11  54,83  56,55  58,24  59,96 

Wołownia  142,16  150,61  158,77  166,91  174,73  182,50  190,23  197,92  205,56  213,15  220,90  228,61  236,30  243,96  251,58  259,13  266,74 

Zarzecze Jeleniewskie  31,30  33,16  34,96  36,75  38,47  40,18  41,89  43,58  45,26  46,93  48,64  50,34  52,03  53,71  55,39  57,06  58,73 

Żywa Woda  74,34  78,76  83,02  87,28  91,37  95,44  99,48  103,50  107,49  111,46  115,51  119,55  123,57  127,57  131,56  135,51  139,49 

Razem  2081,54  2205,27  2324,69  2443,87  2558,39  2672,24  2785,44  2897,95  3009,80  3121,00  3234,42  3347,39  3459,95  3572,04  3683,69  3794,17  3905,71 

– 147 –

Tabela 10 Środek przedziału dla minimalnej i maksymalnej prognozy zapotrzebowania na energię

w latach objętych planowaniem (MWh/rok)

Lata Miejscowości 

2010  2011  2012  2013  2014  2015  2016  2017  2018  2019  2020  2021  2022  2023  2024  2025  2026 

Bachanowo  47,71  50,85  53,97  57,16  60,32  63,55  66,87  70,26  73,75  77,33  81,07  84,93  88,91  93,01  97,24  101,58  106,10 

Białorogi  54,52  58,11  61,68  65,32  68,94  72,63  76,42  80,30  84,28  88,37  92,66  97,07  101,61  106,30  111,13  116,09  121,26 

Błaskowizna  74,28  79,18  84,03  89,00  93,93  98,96  104,12  109,41  114,83  120,41  126,24  132,25  138,45  144,83  151,41  158,17  165,21 

Czajewszczyzna  14,31  15,25  16,19  17,15  18,10  19,07  20,06  21,08  22,12  23,20  24,32  25,48  26,67  27,90  29,17  30,47  31,83 

Czerwone Bagno  12,95  13,80  14,65  15,51  16,37  17,25  18,15  19,07  20,02  20,99  22,01  23,05  24,13  25,25  26,39  27,57  28,80 

Gulbieniszki  79,05  84,26  89,43  94,72  99,96  105,32  110,81  116,44  122,21  128,14  134,35  140,75  147,34  154,13  161,14  168,33  175,82 

Hultajewo  46,34  49,40  52,42  55,52  58,60  61,74  64,96  68,26  71,64  75,12  78,76  82,51  86,37  90,35  94,46  98,68  103,07 

Ignatówka  14,99  15,98  16,96  17,96  18,96  19,97  21,02  22,08  23,18  24,30  25,48  26,69  27,94  29,23  30,56  31,93  33,35 

Jeleniewo  440,93  469,99  498,80  528,28  557,52  587,42  618,05  649,43  681,63  714,70  749,35  785,03  821,80  859,69  898,76  938,89  980,66 

Kazimierówka  79,74  84,99  90,20  95,53  100,82  106,23  111,76  117,44  123,26  129,24  135,51  141,96  148,61  155,46  162,53  169,78  177,34 

Krzemianka  52,48  55,93  59,36  62,87  66,35  69,91  73,55  77,29  81,12  85,06  89,18  93,43  97,80  102,31  106,96  111,74  116,71 

Leszczewo  74,97  79,91  84,80  89,82  94,79  99,87  105,08  110,41  115,89  121,51  127,40  133,47  139,72  146,16  152,80  159,63  166,73 

Łopuchowo  27,26  29,06  30,84  32,66  34,47  36,32  38,21  40,15  42,14  44,19  46,33  48,53  50,81  53,15  55,56  58,05  60,63 

Malesowizna  64,06  68,28  72,47  76,75  81,00  85,34  89,79  94,35  99,03  103,84  108,87  114,05  119,40  124,90  130,58  136,41  142,48 

Okrągłe  55,88  59,57  63,22  66,95  70,66  74,45  78,33  82,31  86,39  90,58  94,97  99,49  104,15  108,96  113,91  118,99  124,29 

Podwysokie  Jeleniewskie  49,07  52,30  55,51  58,79  62,04  65,37  68,78  72,27  75,85  79,53  83,39  87,36  91,45  95,67  100,02  104,48  109,13 

Prudziszki  152,66  162,72  172,69  182,90  193,02  203,37  213,98  224,84  235,99  247,44  259,44  271,79  284,52  297,64  311,16  325,05  339,52 

Rutka  26,58  28,33  30,07  31,84  33,61  35,41  37,25  39,15  41,09  43,08  45,17  47,32  49,54  51,82  54,18  56,59  59,11 

– 148 –

Rychtyn  22,49  23,97  25,44  26,94  28,44  29,96  31,52  33,12  34,77  36,45  38,22  40,04  41,92  43,85  45,84  47,89  50,02 

Sidorówka  62,02  66,10  70,16  74,30  78,41  82,62  86,93  91,34  95,87  100,52  105,40  110,41  115,59  120,91  126,41  132,05  137,93 

Sidory  52,48  55,93  59,36  62,87  66,35  69,91  73,55  77,29  81,12  85,06  89,18  93,43  97,80  102,31  106,96  111,74  116,71 

Sidory Zapolne  6,82  7,26  7,71  8,17  8,62  9,08  9,55  10,04  10,54  11,05  11,58  12,13  12,70  13,29  13,89  14,51  15,16 

Suchodoły  40,89  43,59  46,26  48,99  51,70  54,48  57,32  60,23  63,21  66,28  69,49  72,80  76,21  79,72  83,35  87,07  90,94 

Sumowo  38,85  41,41  43,94  46,54  49,12  51,75  54,45  57,21  60,05  62,96  66,02  69,16  72,40  75,74  79,18  82,71  86,40 

Szeszupka  11,59  12,35  13,11  13,88  14,65  15,43  16,24  17,06  17,91  18,78  19,69  20,63  21,59  22,59  23,62  24,67  25,77 

Szurpiły  107,00  114,05  121,04  128,19  135,29  142,54  149,97  157,59  165,40  173,43  181,84  190,49  199,42  208,61  218,09  227,83  237,97 

Ścibowo  35,44  37,77  40,09  42,46  44,81  47,21  49,67  52,20  54,78  57,44  60,23  63,09  66,05  69,09  72,23  75,46  78,82 

Udryn  57,25  61,02  64,76  68,59  72,38  76,27  80,24  84,32  88,50  92,79  97,29  101,92  106,69  111,61  116,69  121,90  127,32 

Udziejek  80,42  85,72  90,97  96,35  101,68  107,13  112,72  118,44  124,32  130,35  136,67  143,17  149,88  156,79  163,92  171,23  178,85 

Wodziłki  33,39  35,59  37,78  40,01  42,22  44,49  46,81  49,18  51,62  54,13  56,75  59,45  62,24  65,11  68,07  71,11  74,27 

Wołownia  148,57  158,36  168,07  178,00  187,85  197,93  208,25  218,82  229,67  240,81  252,49  264,51  276,90  289,66  302,83  316,35  330,42 

Zarzecze Jel.  32,71  34,87  37,01  39,19  41,36  43,58  45,85  48,18  50,57  53,02  55,59  58,24  60,97  63,78  66,68  69,65  72,75 

Żywa Woda  77,69  82,81  87,89  93,08  98,23  103,50  108,90  114,43  120,10  125,93  132,03  138,32  144,80  151,48  158,36  165,43  172,79 

Razem  2175,37  2318,73  2460,87  2606,31  2750,55 2898,08 3049,17 3204,01 3362,87 3526,02 3696,97  3872,99  4054,38 4241,31 4434,09 4632,03  4838,14

– 149 –

2.2.2 Prognoza zapotrzebowania na energię elektryczną w gminie Jeleniewo w innych działach gospodarki Prognozę zapotrzebowania na energię elektryczną w pozostałych działach gospodarki w gminie Jeleniewo wykonano określając linię trendu zmian zapo-trzebowania na energię na podstawie danych historycznych. Podkreślić należy, że wyznaczone trendy mogą ulec zmianie na skutek różnych zjawisk gospodarczych (cykli koniunkturalnych w krajowej gospodarce), technologicznych, czy też w wyniku krajowych lub wręcz światowych zmian cen surowców energetycz-nych, a tym samym zmian cen energii elektrycznej (aczkolwiek zgodnie z wielo-ma publikowanymi w literaturze analizami, zużycie energii elektrycznej jest sła-bo zależne od jej ceny, jako że ten rodzaj energii nie ma substytutu). Wyniki tych analiz zaprezentowano na wykresach na rysunkach 6-9. Ze względów, które po-dano powyżej, przy kolejnych nowelizacjach planu należałoby weryfikować po-wyższe prognozy. Rysunek 6

Prognoza zużycia energii elektrycznej ogółem w gminie Jeleniewo w latach 2011-2026

y = 6,7134e‐7E‐04x

5,80

6,00

6,20

6,40

6,60

6,80

7,00

7,20

[GWh/rok]

Zużycie energii elektrycznej ogółem

– 150 –

Rysunek 7 Prognoza zużycia energii elektrycznej w przemyśle i budownictwie

gminy Jeleniewo w latach 2011-2026

Rysunek 8

Prognoza zużycia energii elektrycznej w rolnictwie w gminie Jeleniewo w latach 2011-2026

y = 1,1136x0,1934

0

0,5

1

1,5

2

2,5

[GWh/rok]

Zużycie energii elektrycznej w przemyśle 

y = 0,021x + 0,2191

0

0,5

1

1,5

2

2,5

3

[GWh/rok]

Zużycie energii elektrycznej w rolnictwie

– 151 –

Rysunek 9 Prognoza zużycia energii elektrycznej przez grupę innych odbiorców

w gminie Jeleniewo w latach 2011-2026

W tabeli 11. zawarto wartości obliczonego na podstawie odpowiednich równań regresji, zapotrzebowania na energię elektryczną. Oszacowanie zapotrzebowania na energię elektryczną dla odbiorców innych niż gospodarstwa domowe obarczone jest stosunkowo dużym stopniem niepew-ności. Wynika to z faktu, że szacunki te wykonane zostały wyłącznie na podsta-wie danych publicznych dotyczących województwa podlaskiego w całości, a nie odnoszących się do warunków analizowanego obszaru. Próba pozyskania danych z przedsiębiorstwa obrotu energią (PGE Obrót S.A. Oddział w Białymstoku) oka-zała się mało skuteczna. Przedsiębiorstwo przekazało jedynie dane za 2009 rok w układzie przedstawionym w tabeli 12. Powyższe dane posłużyły jako materiał do częściowej weryfikacji przepro-wadzonych obliczeń. Na podstawie danych zawartych w tabeli 12. obliczono jed-nostkowe, odniesione do 1 osoby, zużycie energii elektrycznej według grup od-biorców oraz ogółem w powiecie suwalskim. Następnie biorąc pod uwagę dane demograficzne za rok 2009 obliczono zużycie energii w gminie Jeleniewo w 2009 roku. Różnica między tymi wyliczeniami (tabela 13) oraz wartością zużycia ener-gii oszacowaną na podstawie danych historycznych z Baku Danych Lokalnych za lata 2001-2008 wynosi zaledwie około 1%. Jednak weryfikacja dotyczy tylko jednego roku, a w dodatku pierwszego, dla którego dane były prognozowane. Sytuacja taka powoduje, że uzasadniona jest weryfikacja w odstępach 3-letnich.

y = 3,4754x‐0,2039

0

0,5

1

1,5

2

2,5

3

3,5

4

[GWh/rok]

Zużycie energii elektrycznej przez innych odbiorców 

– 152 –

Tabela 11 Zapotrzebowanie na energię elektryczną w gminie Jeleniewo

w kolejnych latach horyzontu planowania oraz roku wyjściowym 2010 w poszczególnych działach gospodarki [GWh/rok]

Rok Zużycie energii elektrycznej w przemyśle i budownictwie 

Zużycie energii elektrycznej w rolnictwie 

Zużycie energii elektrycznej przez innych odbiorców 

Zużycie energii elektrycznej ogółem 

2010  1,93  0,43  2,17  6,63 

2011  2,01  0,45  2,13  6,62 

2012  2,10  0,47  2,09  6,62 

2013  2,19  0,49  2,06  6,61 

2014  2,27  0,51  2,03  6,60 

2015  2,36  0,53  2,00  6,59 

2016  2,44  0,56  1,97  6,58 

2017  2,53  0,58  1,95  6,58 

2018  2,62  0,60  1,93  6,57 

2019  2,70  0,62  1,91  6,57 

2020  2,79  0,64  1,89  6,56 

2021  2,87  0,66  1,87  6,55 

2022  2,96  0,68  1,85  6,55 

2023  3,04  0,70  1,83  6,54 

2024  3,13  0,72  1,82  6,54 

2025  3,22  0,74  1,80  6,54 

2026  3,30  0,77  1,79  6,53  Tabela 12

Wielkość sprzedaży energii elektrycznej w województwie podlaskim oraz powiecie suwalskim [MWh/rok]

Wyszczególnienie  WN  SN  nn  nn (G)  Razem 

Województwo podlaskie  50951  924127  597336  910741  2483155 

Powiat suwalski  0  78342  60028  82209  220579 Źródło: PGE Obrót SA Oddział w Białymstoku.

– 153 –

Tabela 13 Oszacowanie ilości zużycia energii elektrycznej w gminie Jeleniewo

w 2009 roku [MWh/rok]

Grupy odbiorców  Zużycie [MWh/rok] 

WN   0 

SN  2330,53 

nn  2445,57 

nn (G)  2445,57 

Razem  6561,83 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z tabeli 14. 2.3 Zużycie energii elektrycznej

w obiektach będących własnością gminy 2 .3.1 Zużycie energii elektrycznej na oświetlenie drogowe Przy szacowaniu zmniejszenia zużywanej energii należy przyjąć roczny czas świecenia lamp na poziomie TR=4087h (przy założeniu, że lampy są załączane 15 minut po zachodzie słońca i gaszone 15 minut przed wschodem – typowa praktyka w zakresie oświetlenia drogowego), przy czym zakładając rozliczenie z dostawcą energii według taryfy C21B, czas świecenia w strefie dziennej wynosi TRD=1247h, a w strefie nocnej TRN=2840h. W przypadku wykorzystania lamp z okresowo obniżaną mocą, czas pracy w strefie nocnej z pełną mocą będzie wy-nosił TRPN=1380h oraz z mocą obniżoną TRON=1460h. Podane wartości godzin w ciągu roku wykorzystuje się w celu obliczania ilości energii pobranej przez urządzenia oświetlenia drogowego. Oszacowanie efektów modernizacji oświetlenia istniejącego odbywa się na podstawie danych rzeczywistych podanych przez gminę, a oszacowanie zużycia energii przez oświetlenie planowane do realizacji w okresie objętym analizą od-bywa się na podstawie danych zawartych w tabeli 14.

– 154 –

Tabela 14 Porównanie zużycia energii przez różnego typu źródła światła

wykorzystywane w oświetleniu drogowym

Wyszczególnienie Lampy żarowo‐rtęciowe 

Wysokoprężne lampy rtęciowe 

Wysokoprężne lampy sodowe 

Ceramiczne lampy metalo‐halogenkowe 

Świetlówki kompaktowe 

Liczba lamp  na km  50 sztuk/km  27 sztuk/km  22 sztuk/km  22 sztuk/km  36 sztuk/km 

Moc lampy  160W  125W  70W  70W  55W 

Łączna moc  na km  8000W/km  3375W/km  1550W/km  1550W/km  2000W/km Źródło: B. Ślęk, Możliwościwykorzystaniapotencjałuistniejącychtechnologiiwoświetleniuzewnętrznym, Materiały Konferencji Naukowo-Technicznej „Sztuka oświetlenia. Elektroe-nergetyczne Urządzenia Rozdzielcze”, Kołobrzeg 2007. Na podstawie danych uzyskanych z Urzędu Gminy w Jeleniewie (tabela 15) oszacowano bieżące zapotrzebowanie na energię elektryczną na potrzeby oświe-tlenia drogowego według formuły:

N

nLnLOR TRPTRPA 1 (3) gdzie: PLn – liczba opraw poszczególnych typów stosowanych w oświetleniu drogowym gminy, TR – liczba godzin świecenia lamp oświetlenia drogowego w ciągu roku, N – liczba typów stosowanych lamp.

Tabela 15 Zestawienie lamp wykorzystywanych do oświetlania dróg w gminie Jeleniewo

Typ lampy  Liczba zainstalowanych lamp 

Moc zainstalowana lamp danego typu 

Ilość energii zużywanej w ciągu roku [kWh] 

125W Rtęciowe  79  9875W  40359,1  

250W Rtęciowe  75  18750W  76631,25  

400W Rtęciowe  0  0  0 

70W Sodowe  17  1190W  4863,53 

100W Sodowe  0  0  0 

150W Sodowe  3  450W  1839,15 

250W Sodowe  0  0  0 

400W Sodowe  0  0  0 

Razem  174  30265W  123693,03 kWh 

– 155 –

Lampy wykorzystywane w oświetleniu drogowym w gminie są to przesta-rzałe lampy rtęciowe, wymagające wymiany. Gmina zleciła wykonanie studium modernizacji oświetlenia drogowego. Efekty analiz zawartych w tym dokumencie są podstawą dalszej analizy zużycia energii elektrycznej w gminie w przyszłości. 2 .3.2 Zużycie energii elektrycznej w obiektach budowlanych Tabela 16

Obiekty budowlane będące własnością gminy Jeleniewo

Nazwa obiektu  Powierzchnia [m2] 

Zużycie energii elektrycznej  [kWh] 

Zużycie energii  elektrycznej na jednostkę powierzchni [kWh/m2] 

OSP Jeleniewo  100  68  0,68 

OSP Barchanowo  92  34  0,37 

OSP Gulbieniszki  130  220  1,69 

OSP Podwysokie Jeleniewskie  180  274  1,52 

Szkoła Podstawowa Prudziszki  210  2550  12,14 

Szkoła Podstawowa Gulbieniszki  425  2509  5,90 

Była szkoła w Bachanowie  420  25375  60,42 

Zespół szkół w Jeleniewie  1797  30189  16,80 

Była szkoła w Szurpiłach  25  2380  95,20 

Urząd Gminy Jeleniewo  260  19100  73,46 

Budynek socjalno‐usługowy ZEBIEC  742  27169  36,62 

Biblioteka Publiczna w Jeleniewie  792  10401  13,13 

Razem  5173  120269  23,25  Dalszej analizie poddane powinny zostać te budynki, które są bezpośrednio użytkowane przez gminę, a obniżenie zużycia energii w nich w istotny sposób wpłynie na bilans energetyczny obiektów gminnych. Wobec takiego założenia dalszą analizą objęte powinny być: Szkoła Podstawowa w Prudziszkach, Szkoła Podstawowa w Gulbieniszkach, Zespół Szkół w Jeleniewie, Urząd Gminy w Jele-niewie, Biblioteka Publiczna w Jeleniewie, budynek handlowo-usługowy ZEBIEC. Według warunków referencyjnych do oszacowania zużycia energii elek-trycznej na oświetlenie dla budynków użyteczności publicznej (tabela 18) zużycie energii na metr kwadratowy powierzchni wynosi: dla szkół – 40 kWh/m2/rok, dla biur i urzędów – 50 kWh/m2/rok, dla budynków handlowo-usługowych 125

– 156 –

kWh//m2/rok. Porównując wartości obliczone na podstawie wartości referen-cyjnych (tabela 17) z wartościami obliczonymi dla wyżej wymienionych obiektów widoczne jest, że zużycie energii elektrycznej w analizowanych obiektach kształ-tuje się poniżej wartości referencyjnych zużycia energii jedynie na oświetlenie. Wynika stąd, że nie ma podstaw do oczekiwania obniżenia zużycia energii elek-trycznej w tych obiektach. Tabela 17

Wartości referencyjne zużycia energii elektrycznej w budynkach użyteczności publicznej

Typ budynku  Moc elektryczna referencyjna Pn [W/m2] 

Czas użytkowania oświetlenia t0 [/a] 

Biura, urzędy  20  2500 

Szkoły  20  2000 

Szpitale  25  5000 

Restauracje, gastronomia  25  2500 

Dworce kolejowe, autobusowe, lotnicze  20  4000 

Handlowo‐usługowe  25  5000 Źródło: Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 listopada 2008 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, Dz.U. nr 201 poz. 1238. 2 .3.3 Oszacowanie zużycia energii elektrycznej na oświetlenie drogowe w horyzoncie planowania Na podstawie wykonanego na zlecenie gminy Jeleniewo studium moderni-zacji oświetlenia drogowego oraz danych o długości dróg planowanych do oświe-tlenia na obszarze gminy oszacowane zostało zużycie energii na oświetlenie dro-gowe w gminie w przyszłości. Tabela 18

Zestawienie lamp planowanych do oświetlania dróg w gminie Jeleniewo oraz zużycie energii

Typ lampy  Ilość zainstalowanych lamp 

Moc zainstalowana lamp danego typu 

Ilość zużywanej energii w ciągu roku 

70W Sodowe  71  4970 W  20312,39 kWh 

100W Sodowe  114  11400 W  46591,8 kWh 

150W Sodowe  25  3750 W  15326,25 kWh 

Razem  174  20120 W  82230,44 kWh 

– 157 –

Jak wynika z tabel 16 oraz 18 modernizacja przyniesie szacunkowe zmniej-szenie zużycia energii przez istniejące oświetlenie drogowe w gminie Jeleniewo o 41454,59 kWh rocznie. Przyszłe zużycie energii przez oświetlenie drogowe w gminie oszacować należy jako sumę energii wykorzystywanej przez istniejące oświetlenie po mo-dernizacji i przez te odcinki linii oświetleniowych, które zostały dobudowane. Według danych Urzędu Gminy Jeleniewo planuje się wykonanie dodatkowego oświetlenia 5,15 km dróg w gminie. Wykorzystując dane zawarte w tabeli 14, oszacowuje się ilość energii zużywanej rocznie na nowo wybudowane oświetle-nie drogowe na: kWhhWTRPgLA LDODN 324144078702215,5 Ponieważ inwestycje w modernizację oświetlenia drogowego mają krótkie okresy zwrotu, zakłada się wykonanie modernizacji do końca roku 2012, wybu-dowanie nowych linii oświetleniowych w ciągu najbliższych 5 lat.

3 Oszacowanie zapotrzebowania na energię cieplną i paliwa

3.1 Oszacowanie zapotrzebowania na energię cieplną i paliwa w budynkach mieszkalnych Zaopatrzenie w ciepło budynków w gminie odbywa się z indywidualnych źródeł ciepła. Nie funkcjonują duże zakłady wytwórcze energii cieplnej zaopatru-jące odbiorców ciepłociągiem. Stan taki powoduje, że problemem, na który należy zwrócić szczególną uwagę jest ograniczenie niskiej emisji. Należy szukać metod ograniczenia pochodzących z systemu energetycznego emisji do środowiska, tym bardziej, że jest to priorytetem polskiej polityki energetycznej. Oszacowanie zapotrzebowania na energię cieplną i paliwa przeprowadzono analogicznie jak oszacowanie na energię elektryczną, to znaczy wykorzystane zostały zarówno dane pozyskane dzięki przeprowadzonej w gminie ankiecie wśród użytkowników paliw i energii, jak również dzięki statystycznym danym publikowanym przez GUS. Strukturę zużycia paliw w gospodarstwach domowych na podstawie danych ankietowych w gminie Jeleniewo przedstawiono na rysun-ku 10.

– 158 –

Rysunek 10 Udział paliw w zużyciu energii na cele ogrzewania i przygotowania posiłków

w gospodarstwach domowych w gminie Jeleniewo w 2010 roku [%]

Struktura zużycia energii, nawet włączając energię elektryczną ze strukturą wytwarzania zgodną ze średnią krajową, spełnia z nadmiarem wymaganie 20% udziału energii odnawialnej w bilansie energetycznym gminy. Ukierunkowuje to planowanie energetyczne gminy na dwa pozostałe wymagania, to znaczy zwięk-szenie efektywności energetycznej oraz zmniejszenie emisji do środowiska sub-stancji w procesach przemian energetycznych. Rysunek 11

Struktura wiekowa urządzeń wytwórczych energii cieplnej w gospodarstwach domowych [%]

81,96

15,18%

0,24

0,20 2,42Drewno

Węgiel

Torf

Olej

Gaz propan‐butan

13

3453

do 1990

1991‐2000

2001 i póżniejsze

– 159 –

Na podstawie przeprowadzonych badań ankietowych określono strukturę budynków mieszkalnych według okresu ich powstania (rysunek 12). Rysunek 12

Struktura budynków mieszkalnych w gminie Jeleniewo według lat budowy [%]

Obliczenia ilości zużywanych paliw i energii wykonano wykorzystując war-tości opałowe paliw podane w tabeli 19. Tabela 19

Wartości opałowe paliw przyjęte w obliczeniach

Paliwo  Węgiel  Drewno  Olej opałowy  Torf  Gaz propan‐butan 

Jednostka  [MJ/kg]  [GJ/m3]  [MJ/l]  [MJ/kg]  [MJ/kg] 

Wartość  23  7,8  37  13  46 Źródło: opracowanie na podstawie: K. Kubica, Efektywne i przyjazne środowisku źródłaciepła–ograniczenieniskiejemisji.Poradnik, Fundacja Efektywnego Wykorzystania Ener-gii, Katowice 2010, http://www.office.fewe.pl/zasoby/poradniki/poradnik_niska%20 emisja.pdf [dostęp: 11.01.2010] Należy podkreślić, że przyjęte wartości opałowe poszczególnych paliw są wartościami średnimi. W każdej z wymienionych grup paliw występują znaczne zróżnicowania kaloryczności, uzależnione od rodzaju i wilgotności paliwa. Szcze-gólnie duże zróżnicowanie występuje w przypadku drewna (dąb przy wilgotności 0% – wartość opałowa 10,83GJ/m3, świerk przy wilgotności 60% – wartość opa-łowa 6,16 GJ/m3)1. 1 Za: www.agroenergetyka.pl

38

23

15

21

3

do 1970

1971‐1980

1981‐1990

1991‐2000

od 2001

– 160 –

Wykorzystując badania ankietowe wyznaczono jednostkową ilość energii paliw w odniesieniu do 1m2 w GJ/m2/rok w budynkach według lat budowy (rysunek 13) i na podstawie danych demograficznych oraz udziału budynków budowanych w wyszczególnionych przedziałach lat w całej powierzchni miesz-kalnej (rysunek 12) obliczono zapotrzebowanie na energię w gospodarstwach domowych dla całej gminy (rysunek 14). Rysunek 13

Zużycie energii paliw w budynkach mieszkalnych według wieku budynków [GJ/m2 /rok]

Rysunek 14

Zużycie energii zawartej w paliwach przez gospodarstwa domowe w gminie Jeleniewo w 2010 roku [GJ/rok]

1,921291403

1,90213981

1,244669347

1,401635165

1,5649

1,659687572

0 0,5 1 1,5 2 2,5

do 1970

1981‐1990

od 2001

Zużycie energii paliw na metr kwadratowy powierzchni  w budynkach mieszkalnych [GJ/m kw.]

drewno węgiel olej torf gaz propan-butan

Serie1 107958,4681 19997,39 260,48 320,32 3181

0

20000

40000

60000

80000

100000

120000

– 161 –

3.2 Bieżące zapotrzebowanie na energię cieplną i paliwa w obiektach gminnych

Tabela 20 Zużycie energii w budynkach gminy Jeleniewo

Nazwa obiektu  Powierzchnia Łączne zużycie energii w paliwach [GJ/rok] 

Zużycie energii paliw na jednostkę powierzchni [GJ/m2/rok] 

OSP Jeleniewo  100  60,68  0,61 

OSP Bachanowo  92  260  2,83 

OSP Gulbieniszki  130  0  0,00 

OSP Podwysokie Jeleniewskie  180  104  0,58 

Szkoła Podstawowa Prudziszki  210  150  0,71 

Szkoła Podstawowa Gulbieniszki  425  233,1  0,55 

Była szkoła w Bachanowie  420  0  0,00 

Zespół szkół w Jeleniewie  1797  1565,1  0,87 

Była szkoła w Szurpiłach  250  187,2  0,749 

Urząd Gminy Jeleniewo  577  337,44  058 

Budynek socjalno‐usługowy ZEBIEC  742  488,4  0,66 

Biblioteka Publiczna w Jeleniewie  792  420,32  0,53 

RAZEM:  5490  3806,24  0,69  Całkowite zużycie energii na ogrzewanie w budynkach będących własnością gminy oraz zużycie energii paliw w odniesieniu do 1 m2 powierzchni przedsta-wiono w tabeli 20. Z porównania wielkości zawartych w tej tabeli wynika, że najwyższe zużycie energii na jednostkę powierzchni ma miejsce w Zespole Szkół w Jeleniewie, budynku byłej szkoły w Szurpiłach oraz OSP Barchanowo. Ze względu na zaobserwowane rozbieżności w podawanych przez gminę danych (na przykład powierzchni Urzędu Gminy w Jeleniewie, skorygowane w trakcie opracowywania dokumentu na podstawie danych publicznych) należy brać pod uwagę możliwość błędów w uzyskanych wynikach oszacowań. Na podstawie danych zawartych w tabeli 20 oraz dodatkowych danych umieszczonych w ankiecie dotyczącej zużycie energii, przygotowanej przez gmi-nę oszacowano strukturę zużycia energii paliw w budynkach będących własno-ścią gminy (rysunek 15).

– 162 –

Rysunek 15 Struktura zużycia energii paliw w obiektach gminnych

w gminie Jeleniewo [GJ/rok]

3.3 Prognozy zapotrzebowania na energię cieplną i paliwa

w budynkach mieszkalnych W okresie objętym analizą zmiana zapotrzebowania na ciepło i paliwa w sektorze komunalno-bytowym wynikać będzie z dwóch czynników: • zmiany zużycia energii w istniejących budynkach mieszkalnych; • zużycia energii w nowych budynkach mieszkalnych, powstałych w okresie objętym planowaniem. Oszacowanie zmiany zużycia energii w istniejących budynkach mieszkal-nych wykonano na podstawie wyników ankiet przeprowadzonych w gospodar-stwach domowych w gminie Jeleniewo. Respondentom zadawano pytanie o ich zamiary w zakresie termomodernizacji budynków, to znaczy wymiany okien, wymiany drzwi oraz ocieplenia ścian. Wyniki ankiety w zakresie zamierzeń termomodernizacyjnych mieszkańców przedstawiono w tabeli 21. Analizując efekty zadeklarowanych przez mieszkańców działań termomo-dernizacyjnych założono, zgodnie z danymi literaturowymi i doświadczeniami z audytów energetycznych budynków mieszkalnych, że wymiana okien powoduje 10% oszczędności w zapotrzebowaniu budynku na energię na ogrzewanie, wy-miana drzwi daje 2% oszczędność, natomiast ocieplenie ścian daje efekt około 25% zmniejszenia zapotrzebowania budynku na energię na ogrzewanie. Na tej podstawie oszacowano zmniejszenie zużycia energii na ogrzewanie w gminie w wyniku termomodernizacji budynków mieszkalnych (tabela 22).

150551

3105,04

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

Węgiel GJ Drewno GJ Olej opałowy GJ

[GJ/

rok]

– 163 –

Tabela 21 Zamierzenia inwestycyjne w zakresie termomodernizacji

wśród ankietowanych mieszkańców gminy Jeleniewo

Rok budowy  budynków mieszkalnych 

Okna  Drzwi  Ocieplenie ścian 

1  2  3  1  2  3  1  2  3 

Do 1980  921  10  11,83  1019  12  13,08  1630  18  20,93 

1981‐1990  480  4  44,44  1110  7  55,77  770  5  38,69 

1991‐2000  820  7  36,50  1020  7  45,41  370  3  12,28 

Od 2001  0  0  0  360  2  17,92  860  6  42,82 

Razem  2221  21  19,70  3509  28  31,12  4605  58  40,84 1 – powierzchnia budynków w ankietowanej próbie, których właściciele deklarują wy-mianę odpowiednio, okien, drzwi oraz ocieplenie ścian; 2 – liczba budynków w ankieto-wanej próbie, których właściciele deklarują poszczególne elementy termomodernizacji; 3 – procent całkowitej powierzchni budynków objętych ankietyzacją, w których zadekla-rowano poszczególne elementy termomodernizacji. Oprócz zmiany parametrów technicznych budynków, elementem termomo-dernizacji może być system grzewczy. W gminie Jeleniewo są to wyłącznie urzą-dzenia i instalacje grzewcze indywidualne, istniejące i wytwarzające ciepło w poszczególnych budynkach. W ramach ankiety przeprowadzanej wśród miesz-kańców zbierano informacje o zainstalowanych w obiektach źródłach ciepła. Przyjęto, że techniczny czas życia urządzeń cieplnych (pieców) wynosi 25 lat i urządzenia starsze niż 25-letnie będą przez właścicieli sukcesywnie wymienia-ne. Na podstawie założeń oszacowano ilość energii paliw możliwą do zaoszczę-dzenia w latach 2011-2026 dzięki wymianie urządzeń grzewczych (tabela 23).

– 164 –

Tabela 22

Oszacowane zmniejszenie zużycia energii w budynkach mieszkalnych w gminie Jeleniewo dzięki termomodernizacji budynków

Lata budowy budynków 

Powierzchnia łączna 

Zapotrze‐bowanie na energię 

Możliwa redukcja zużycia dzięki wymianie okien 

Możliwa redukcja zużycia dzięki  wymianie drzwi 

Możliwa redukcja zużycia dzięki ociepleniu ścian 

Łączne potencjalne oszczędności  

Końcowe  zapotrzebowanie na energię 

Procent redukcji zużycia 

1  2  3  4  5  6  7  8  9 

do 1980  66638,59  34434,91  994,2352  220,00  4399,032  5613,273  61025,32  8,42 

1981‐1990  18090,01  15087,01  436,3419  201,81  3240,579  3878,729  14211,28  21,44 

1991‐2000  35780,94  23203,47  696,9541  267,37  1099,215  2063,544  33717,4  5,77 

od 2001  4566,068  2986,413  0  16,37  488,8967  505,269  4060,799  11,06 

Razem  128808,8  75711,8  2127,531  705,56  9227,723  12060,81  116748  9,36 1 – wyróżnione przedziały lat budowy budynków; 2 – oszacowana powierzchnia budynków mieszkalnych w gminie według lat budowy; 3 – łączne zapotrzebowanie na energię budynków mieszkalnych w gminie, według wieku budynku w GJ wykorzystywanych paliw; 4 – oszacowane możliwości zmniejszenia zapotrzebowania na energię w budynkach mieszkalnych dzięki wymianie okien w GJ; 5 – osza-cowane możliwości zmniejszenia zapotrzebowania na energię w budynkach mieszkalnych dzięki wymianie drzwi w GJ; 6 – oszacowane możliwości zmniejszenia zapotrzebowania na energię w budynkach mieszkalnych dzięki ociepleniu ścian w GJ; 7 – łączne potencjalne oszczędności energii zużywanej na ogrzewanie możliwe do osiągnięcia w gminie Jeleniewo w okresie objętym opracowaniem w GJ; 8 – końcowe oszacowanie zapotrzebowania na energię w budynkach mieszkalnych po przeprowadzeniu deklarowanych przez mieszkań-ców termomodernizacji budynków; 9 – szacunkowe procentowe zmniejszenie zużycia energii na ogrzewanie w budynkach mieszkalnych

– 165 –

Tabela 23 Powierzchnia ogrzewana źródłami ciepła zainstalowanymi w określonych przedziałach czasowych w ankietowanej próbce gospodarstw domowych

Rok budowy budynku

Rok zainstalowania źródła 

do 1980  1981‐1990  1991‐2000  po 2001 SUMA 

Kotły zainstalowane przed rokiem 1980  620  0  0  0  620 

1981‐1990  400  567  0  0  967 

1991‐2000  1637  218  1314  0  3169 

po 2001  4947  880  857  220  6904  Zgromadzone w tabeli 23 informacje uogólniono na obszar całej gminy i na tej podstawie wyznaczono potencjalne oszczędności, jakie zostaną uzyskane dzięki modernizacjom systemów grzewczych. Przy czym, na podstawie wytycz-nych zawartych w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury1 przyjęto, że urządze-nia grzewcze zainstalowane przed rokiem 1980 przetwarzają energię paliw w ciepło ze sprawnością 50%, zainstalowane w latach 1981-1990 ze sprawnością 60%, 1991-2000 ze sprawnością 70%. Uznaje się, że urządzenia nowsze, to zna-czy zainstalowane od roku 2001 w okresie objętym niniejszym opracowaniem nie będą wymieniane przez właścicieli na nowe. Podkreślić należy, że znaczna część urządzeń wytwórczych energii cieplnej została przez właścicieli budynków zainstalowana po roku 2001 – wymieniona. Ilość tą oszacowano na około 49,45%. W tabeli 24 w nagłówku umieszczone są lata budowy budynków, w boczku tabeli natomiast umieszczone są przedziały lat odnoszące się do okresu zainsta-lowania pracujących źródeł ciepła. W kolejnych kolumnach umieszczono udziały powierzchni budynków budowanych w wyszczególnionych przedziałach lat, które są zaopatrywane w ciepło z urządzeń grzewczych instalowanych w prze-działach lat umieszczonych w boczku tabeli. Łącznie wymiana urządzeń grzewczych może spowodować oszczędność około 13806,74 GJ na rok, a to oznacza zmniejszenie na przykład zużycia węgla o około 600 ton rocznie. Oszacowana wielość możliwych do osiągnięcia oszczęd- 1 Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 listopada 2008 w sprawie metodologii obli-czania charakterystyki energetycznej budynku i lokalu mieszkalnego lub części budynku sta-nowiącej samodzielną całość techniczno-użytkową oraz sposobu sporządzania i wzorów świa-dectw ich charakterystyki energetycznej, Dz. U. nr 201, poz. 1240.

– 166 –

ności stanowi około 9,96% aktualnego zużycia energii paliw na ogrzewanie bu-dynków mieszkalnych w gminie. Tabela 24

Oszacowanie oszczędności energii w gminie możliwej do uzyskania dzięki wymianie źródeł ciepła

Rok budowy budynków

Rok budowy kotłów 

Odsetek powierzchni ogrzewanej ze źródeł zainstalowanych w poszczególnych latach – budynki wybudowane w latach 

Oszczędności w zużyciu energii [GJ/rok]a do 1980   1981‐1990  1991‐2000  2001‐2010 

Do 1980  9,39  0  0  0  3010,215 

1981‐1990  6,48  28,49  0  0  3103,294 

1991‐2000  21,38  10,45  56,19  0  7824,676 

Po 2001  62,77  61,26  43,96  100  0 

RAZEM  100  100  100  100  13938,18 

Zużycie energii  [GJ/rok]  80095,06  18090,01  35780,94  4566,068  138532,1  Oszczędności w zużyciu energii [GJ/rok]a  6649,82  2045,353  5111,564  0  13806,74  Procent oszczędności  8,30241  11,30653  14,28572  0  9,966458  a sumy oszczędności w wierszach i kolumnach nie są równe ze względu na zaokrąglenia na poszczególnych etapach obliczeń. 3.4 Prognoza zapotrzebowania na energię cieplną i paliwa

w budynkach powstałych w okresie objętym planowaniem Powierzchnię nowych budynków mieszkalnych oszacowano na podstawie prognozy zmiany powierzchni mieszkalnej na mieszkańca gminy, która wykona-na została na podstawie danych historycznych zaczerpniętych z Banku Danych Lokalnych (rysunek 16, tabela 25). Na podstawie tej predykcji zmian oraz pro-gnozowanego przyrostu ludności oszacowano przyrost powierzchni mieszkalnej na obszarze gminy. Zapotrzebowanie na energię paliw w nowych budynkach obliczono przyj-mując roczne zapotrzebowanie na energię cieplną nowych budynków na pozio-mie 70 kWh/m2 (252 MJ/ m2).

– 167 –

Tabela 25 Prognoza przyrostu powierzchni mieszkalnej w gminie Jeleniewo

oraz zapotrzebowanie na energię cieplną w nowych budynkach mieszkalnych [GJ/rok]

Lata Powierzchnia mieszkalna [m2/osobę] 

Prognozowana powierzchnia mieszkalna w gminie [m2/osobę] 

Przyrost powierzchni mieszkalnej [m2] w stosunku do 2009 roku 

Zapotrzebowanie na energię cieplną nowych budynków [GJ/rok] 

2011  31,24  101218,48  1699,21  428,20 

2012  31,57  102900,74  3381,47  852,13 

2013  31,88  104583,45  5064,17  1276,17 

2014  32,17  106280,10  6760,83  1703,73 

2015  32,43  108001,42  8482,15  2137,50 

2016  32,69  109756,09  10236,81  2579,68 

2017  32,92  111551,26  12031,98  3032,06 

2018  33,14  113392,91  13873,63  3496,16 

2019  33,36  115286,10  15766,83  3973,24 

2020  33,56  117235,17  17715,90  4464,41 

2021  33,75  119243,87  19724,60  4970,60 

2022  33,94  121315,47  21796,20  5492,64 

2023  34,11  123452,86  23933,59  6031,26 

2024  34,28  125658,59  26139,32  6587,11 

2025  34,45  127934,95  28415,68  7160,75 

2026  34,60  130283,99  30764,71  7752,71 

– 168 –

Rysunek 16 Zmiana powierzchni mieszkalnej na osobę w gminie Jeleniewo

Źródło: opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych. Zakładając, że średnioroczna sprawność urządzeń grzewczych w nowych budynkach będzie nie mniejsza niż 85%. Zapotrzebowanie na energię paliw (lub energię pierwotną) oszacowane zostało zgodnie z wartościami przedstawionymi w tabeli 26. Tabela 26

Zapotrzebowanie na energię paliw w nowych budynkach [GJ/rok]

y = 24,162x0,1116

20

22

24

26

28

30

32

m kw./osobęm kw./osobęm kw./osobęm kw./osobęm kw./osobęm kw./osobęm kw./osobęm kw./osobę

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

 Lata  2011

 

2012

 

2013

 

2014

 

2015

 

2016

 

2017

 

2018

 

2019

 

2020

 

2021

 

2022

 

2023

 

2024

 

2025

 

2026

 

Zapotrzebo‐wanie [GJ/rok]  50

3,76

 

1002,50 

1501,38 

2004,39 

2514,71 

3034,91 

3567,13 

4113,12 

4674,40 

5252,24 

5847,76 

6461,93 

7095,60 

7749,54 

8424,41 

9120,83 

– 169 –

3.5 Prognozy zapotrzebowania na energię cieplną i paliwa w obiektach będących własnością gminy Na podstawie przeprowadzonych analiz zużycie energii na ogrzewanie w obiektach będących własnością gminy, w odniesieniu do 1 m2 powierzchni, stwierdzić należy, że oszczędności szukać należy w obiektach o najwyższych wskaźnikach jednostkowego zużycia (tabela 27).

Tabela 27 Obiekty gminne o najwyższym zużyciu energii paliw na ogrzewanie

Nazwa obiektu Łączne zużycie energii w paliwach [GJ/rok] 

Zużycie energii paliw na jednostkę powierzchni [GJ/m2/rok] 

Zużycie energii paliw na jednostkę powierzchni [kWh/m2/rok] 

OSP Barchanowo a  260  2,83  786 (!!) 

Szkoła Podstawowa Prudziszki  150  0,71  197,22 

Zespół szkół w Jeleniewie  1565,1  0,87  241,67 

Była szkoła w Szurpiłach  187,2  0,749  208,06 

Budynek socjalno‐usługowy ZEBIEC  488,4  0,66  183,33 

a wielkość zużycia energii w tym obiekcie jest na tyle odbiegająca od wszystkich pozosta-łych, że należałoby zweryfikować poprawność danych podanych przez urząd gminy w odniesieniu do tego budynku. Przeprowadzenie termomodernizacji budynków wymienionych w tabeli 27 pozwoliłoby na ograniczenie zużycia energii paliw wykorzystywanych do ich ogrzewania w ilości 30 do 50% wielkości aktualnej. Zgodnie z danymi literaturo-wymi oraz obliczeniami i analizami najszybszy zwrot nakładów uzyskuje się w przypadku wydatkowania funduszy na wymianę okien.

– 170 –

4 Oszacowanie wpływu na środowisko lokalnego systemu energetycznego

4.1 Emisje do środowiska z gminnego systemu energetycznego Tabela 28

Wartości emisji zanieczyszczeń powietrza przy spalaniu różnych rodzajów paliw przyjęte do obliczeń [g/GJ]

PaliwoZanieczyszczenia 

Drewno  Węgiel, koks  Olej opałowy Gaz ziemny Gaz ciekły  Inne paliwa 

SO2  11  650  75  1  1  100 

NOX  85  155  95  60  60  70 

Pył TSP  35  160  3  0,5  0,5  50 

CO  2400  4700  6  40  40  3500 

CO2  106000  95000  76000  55000  64000  75000 Źródło: Wskazówki dla wojewódzkich inwentaryzacji emisji na potrzeby ocen bieżącychiprogramówochronypowietrza, Ministerstwo Środowiska, Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, Warszawa 2003 [http://www.mos.gov.pl, 20.04.2010]

Tabela 29 Oszacowane wielkości emisji do powietrza ze źródeł energii

w gospodarstwach domowych w 2010 roku [t/rok]

PaliwaZanieczyszczenia 

Drewno  Węgiel, koks Olej opałowy Gaz ziemny  Inne paliwa  SUMA 

SO2  1,187543  12,99831  0,019536  0,001031  0,032032  14,23845 

NOX  9,17647  3,099596  0,024746  0,061883  0,022423  12,38512 

Pył TSP  3,778546  3,199583  0,000781  0,000516  0,016016  6,995443 

CO  259,1003  93,98775  0,001563  0,041255  1,121135  354,252 

CO2  11443,6  1899,752  19,79675  56,72566  24,02433  13443,9 

– 171 –

Rysunek 17 Struktura zanieczyszczeń powietrza w podziale na rodzaje paliw[%]

8,34

91,29

0,14 0,01 0,22 SO2

drewnowęgiel, koksolej opałowygaz ziemnyinne paliwa

74,09

25,03

0,200,50

0,18 NOX

drewno

węgiel, koks

olej opałowy

gaz ziemny

inne paliwa

54,0145,74

0,01 0,010,23 Pył

drewno

węgiel, koks

olej opałowy

gaz ziemny

inne paliwa

– 172 –

4.2 Ilość odpadów stałych z gminnego systemu energetycznego

gminy Jeleniewo Ilość odpadów stałych powstających w części komunalnej i bytowej oraz obiektach gminnych jako elementu gminnego systemu energetycznego, oszaco-wano na podstawie danych zawartych w tabeli 30 oraz oszacowaniach ilości spalanych paliw. Wyniki obliczeń zawarte są w tabeli 31.

73,14

26,53

0,00 0,01 0,32 COdrewnowęgiel, koksolej opałowygaz ziemnyinne paliwa

85,12%

14,13%

0,15%0,42% 0,18% CO2

drewno

węgiel,koksolejopałowy

– 173 –

Tabela 30 Zawartość popiołu w różnego rodzaju paliwach

Rodzaj paliwa   Wartość opałowa [MJ/kg]   Zawartość popiołu [%]  

Drewno opałowe  8‐15  1‐2 

Torf  11,7‐15,5  5‐15 

węgiel kamienny  16,7‐29,3  5‐30 

Pelety  17‐21 MJ/kg  0,4‐1 

Słoma  14‐15 MJ/kg  3‐4  Tabela 31

Ilość odpadów w postaci popiołu ze spalania paliw w gospodarstwach domowych oraz budynkach gminnych [t/rok]

Paliwa Budynki 

Drewno  Torf  Węgiel  Pelety  Słoma  Gaz  Olej opalowya  RAZEM 

Budynki mieszkalne  145,3287 1,848025 152,1541 0  0  0  0  299,3308 

Budynki gminne  0,635744 0  1,141304 0  0  0  0  1,777048 

a – przyjmuje się, że ilość odpadów stałych powstających przy spalaniu oleju opałowego jest pomijalnie mała 5 Inwentaryzacja zasobów energii odnawialnej 5.1 Oszacowanie zasobów biomasy Zdecydowana większość terenu (81,1%) gminy objęta jest ochroną prawną, w tym 57,3% stanowią obszary chronionego krajobrazu oraz 22,9% parki krajo-brazowe. W związku z prawną ochroną terenu mogą wystąpić ograniczenia zwią-zane z zakładaniem plantacji roślin obcego pochodzenia, co uwzględniono w niniejszej inwentaryzacji. Lesistość gminy wynosi zaledwie 10,6% (powiatu suwalskiego 17,7%, a województwa podlaskiego 30,4%).

– 174 –

Tabela 31 Zbiorcze wyniki inwentaryzacji zasobów biomasy dla gminy Jeleniewo

Rodzaj biomasy Potencjał techniczny  Wartość opałowa 

Potencjał energii zawartej w biomasie 

Potencjał techniczny energii 

[t św.m.]  wilgotność [%]  [t s.m.]  [MJ/kg s.m.]  [GJ]  [GJ] 

Drewno 

z lasów  490,21  50,00  245,11  18,72  3 989,82  3 191,86 

z przetwórstwa  300,53  35,00  195,34  18,72  3 399,99  2 719,99 

z sadów  5,5  35,00  3,58  18,72  62,22  49,78 

z zadrzewień  23  35,00  14,95  18,72  260,21  208,16 

Słoma  75,19  17,00  62,41  17,30  1 048,44  838,75 

Siano  289  16,00  242,76  17,10  4 038,28  3 230,62 

Biomasa celowych roślin wieloletnich     0,00  4 432,80  18,00  79 790,40  63 832,32 

Ziarno zbóż  1 169  12,00  1 029,09  18,50  16 452,01  13 161,61 

Biodiesel  0  ‐  ‐  37,27  0  0 

 Potencjał biogazu   Zawartość metanu  Potencjał metanu   Wartość 

energety‐czna  

Potencjał energii zawartej w biometanie 

Potencjał techniczny energii 

[m3/rok]  [%]  [m3/rok]  [MJ/ m3]  [GJ]  [GJ] 

Biogaz 

z oczyszczalni ścieków        0,00  36,00  0,00  0,00 

z wysypisk        0,00  36,00  0,00  0,00 

rolniczy   2 637 049  65,00  1 714 081  36,00  61 706  26 533 

z odpadów rolno‐spożywczych        0,00  36,00  0,00  0,00 

RAZEM    170 748  113 767 Źródło: opracowanie A. Kowalczyk-Juśko.

– 175 –

Analiza obliczeń, których podsumowanie zawiera tabela 31, wskazuje, że na obszarze gminy Jeleniewo największe zasoby biomasy na potrzeby energetyczne możliwe są do uzyskania dzięki uprawom celowym roślin energetycznych oraz energetycznemu wykorzystaniu ziarna zbóż. Wyniki te zostały wykorzystane przy kreowaniu scenariuszy modernizacji sektora komunalno-bytowego gminne-go systemu energetycznego, poprzez uwzględnienie w rozważaniach scenariuszy wykorzystania brykietów z biomasy i biomasy drzewnej bez przetworzenia. Zaznaczyć należy, że rozwój celowych plantacji energetycznych na obszarze gminy mógłby potencjalnie stać się alternatywą dla nieracjonalnej gospodarki leśnej, w postaci nieewidencjonowanego pozyskiwania drewna. 5.2 Oszacowanie zasobów energii słonecznej Oszacowania zasobów energii słonecznej na obszarze gminy Jeleniewo do-konano przy założeniu, że energia promieniowania słonecznego na 1m kwadra-towy wynosi rocznie 1100 kWh (rysunek 18).

Rysunek 18 Rozkład natężenia promieniowania słonecznego na obszarze Polski

Źródło: www.cire.pl [dostęp: 11.10.2011]

– 176 –

Potencjał techniczny energii słonecznej dla poszczególnych gmin obliczono wyłącznie w odniesieniu do przygotowania ciepłej wody użytkowej za pomocą kolektorów słonecznych. Przyjęto przy tym następujące założenia: • powierzchnia kolektora przypadająca na jedną osobę wynosi 1,5m2; • wykorzystuje się kolektory rurowe, których sprawność wynosi 60%1; • średnia ilość osób w mieszkaniu na terenach wiejskich wynosi 4,5; • 80%mieszkań nadaje się do instalacji kolektorów. Tabela 32

Oszacowanie potencjału technicznego energii słonecznej w gminie Jeleniewo

Liczba mieszkań w gminie 

Natężenie promieniowania [kWh/m2] 

Liczba mieszkań nadająca się do wykorzystania kolektora 

Potencjał techniczny [GWh] 

Potencjał techniczny [GJ] 

862  1100  690  3,07  11502  Wykorzystanie potencjału technicznego energii promieniowania słoneczne-go zależy jednak przede wszystkim od skłonności właścicieli budynków do inwe-stowania w kolektory słoneczne. W warunkach polskich, w tym gminy Jeleniewo, źródła te wykorzystuje się jako urządzenia dodatkowe dla źródeł podstawowych energii cieplnej w budynkach mieszkalnych. 5.3 Oszacowanie zasobów energii wiatru Podział kraju na strefy o określonych warunkach anemologicznych pokaza-no na rysunku 19. Według przedstawionych danych gmina Jeleniewo znajduje się w strefie wybitnie korzystnej dla lokalizacji siłowni wiatrowych. Teoretyczny potencjał techniczny energii wiatru wyrazić można wzorem: = × × × [ ℎ] (4) gdzie: r – długość łopaty wirnika [m], p – gęstość powietrza [kg/m3], 1 A. Głuszek, J. Magiera, Możliwościkonwersjienergiisłonecznejdoenergiicieplnejwwarunkachpolskich, „Polityka Energetyczna” 2008 t. 11 z. 2.

– 177 –

v – średnia prędkość wiatru [m/s], η– przemiany energii kinetycznej wiatru na energię elektryczną, h – liczba godzin pracy siłowni wiatrowej, i – ilość siłowni wiatrowych możliwa do budowy, Rysunek 19

Średnie prędkości wiatru na wysokości 30 m [m/s]

Do obliczeń przyjęto następujące założenia: • liczba turbin wiatrowych możliwych do budowy na analizowanym obszarze wyliczona jest ze zwrotu = , (5) gdzie: VUR – powierzchnia gruntów rolnych na analizowanym obszarze, VOch – powierzchnia obszarów chronionych (parki narodowe, parki krajobrazowe i rezerwaty przyrody), VSW – powierzchnia zajmowana przez jedną siłownię wiatrową przyjęta jako ha • średnia gęstości powietrza wynosi 1,225 kg/m3, • długość łopaty wirnika wynosi 30 m, • przemiana energii kinetycznej wiatru na energię elektryczną wynosi 30%, • średnia liczba godzin pracy siłowni wiatrowej w roku 3000, • rozwój energetyki wiatrowej możliwy jest wyłącznie na obszarach gdzie średniorocznie prędkości wiatru przekraczają 4m/s.

– 178 –

Tabela 33 Powierzchnia użytków rolnych i obszarów chronionych

oraz średnie roczne prędkości wiatru w gminie Jeleniewo

Gmina  Użytki rolne [ha]  Obszary chronione [ha]  Średnie roczne prędkości wiatru [m/s] 

Jeleniewo  10 080  3082,1  5,0  Na podstawie danych zawartych w tabeli 33 oraz przyjętych założeń osza-cowano teoretyczny potencjał techniczny na 1,13 TWh/rok. Podstawową rolą gminy w procesie inwestycyjnym w moce w elektrow-niach wiatrowych jest zmiana (lub wcześniejsze uwzględnienie tych obiektów) w planach zagospodarowania przestrzennego dająca możliwości ich posadowie-nia na danym terenie lub w przypadku braku planów zagospodarowania nie wy-rażanie sprzeciwu dla tego typu obiektów. Potencjał techniczny energii wiatru, który można wykorzystać ograniczony jest zdolnością systemu elektroenergetycznego do przyłączenia nowych mocy wytwórczych w węzłach sieci na danym obszarze, która określona jest: • zdolnością przesyłową sieci elektroenergetycznych do których wprowadza-na jest moc z elektrowni; • mocą zwarciową w punkcie przyłączenia; • odporność sieci na wahania napięcia przy awaryjnym odłączeniu od sieci elektrowni pracującej przy mocy znamionowej. Oszacowanie rzeczywistego aktualnego potencjału technicznego energetyki wiatrowej w gminie Jeleniewo leży jedynie w gestii właściciela sieci dystrybucyj-nych energii elektrycznej, gdyż tylko on posiada wystarczającą ilość danych do takich obliczeń. 6 Ocena ekonomiczna rozwoju

systemu energetycznego 6.1 Koszty zewnętrzne wytwarzania energii w źródłach lokalnych Kryterium oceny stanu lokalnego systemu energetycznego oraz ewentual-nych wariantów jego rozwoju nie są jedynie koszty i przychody wytwórców energii oraz dystrybutorów, lecz również koszty i korzyści społeczne, ponoszone przez społeczeństwo, koszty lokalnego systemu energetycznego, które nie są

– 179 –

rekompensowane przez wytwórców energii, czyli podmioty generujące te koszty. Koszty zewnętrzne są to wycenione szkody zdrowotne, środowiskowe i mate-rialne, które nie są rekompensowane przez wytwórców i dystrybutorów energii. Oszacowanie kosztów zewnętrznych dla przedsięwzięć dotyczących zmian w lokalnych systemach energetycznych przeprowadzono według dwuetapowej procedury: 1. Określenie niespecyficznych (ogólnych) kosztów zewnętrznych wytwarza-nia energii 2. Określenie specyficznych (uwzględniających warunki lokalne) kosztów zewnętrznych wytwarzania energii. Wielkość kosztów zewnętrznych zależna jest od wielkości wpływu na śro-dowisko powstałego wskutek wytwarzania energii z wykorzystaniem określo-nych technologii. Wpływ na środowisko, w tym na ludzi i obiekty materialne zależny jest od wielkości emisji różnych związków, powstających w efekcie pro-cesów technologicznych. Niespecyficzne koszty zewnętrzne, szacowane na poziomie Unii Europej-skiej i przeliczane na warunki polskie biorą pod uwagę koszty zdrowotne, koszty szkód w środowisku, koszty efektu cieplarnianego i koszty możliwych awarii. Metodyka szacowania kosztów zewnętrznych na poziomie Unii Europejskiej jako główne elementy traktuje koszty zdrowotne oraz koszty efektu cieplarnianego. Przy obliczaniu niespecyficznych kosztów zewnętrznych uwzględniono rodzaj zastosowanej technologii, a następnie dla każdej z nich określono odpowiednie do niej wskaźniki uciążliwości, wyrażone jako wartość szkód lub kosztów ze-wnętrznych na jednostkę działalności (jednostki pieniężne na 1 kWh). Na podstawie wyników badań dotyczących uciążliwości technologii energe-tycznych dla Unii Europejskiej przyjęto wielkości wskaźników, zakładając wskaźnik wewnętrznej siły nabywczej dla Polski na poziomie 61% średniej unij-nej.2 Specyficzne koszty zewnętrzne, powodowane przez lokalną energetykę na obszarze jej bezpośredniego oddziaływania, wynikają głównie z emisji zanie-czyszczeń powietrza emitowanych ze źródeł tak zwanej niskiej emisji. Istotne jest również, jaki jest ekosystem na analizowanym obszarze i jaką wrażliwością na emitowane zanieczyszczenia się charakteryzuje. Przyjęto, że specyficzne koszty zewnętrzne zostaną obliczone poprzez zastosowanie korekty powyższych wskaźników niespecyficznych kosztów zewnętrznych stosownie do specyficz- 2 SupportSchemesforRenewableEnergy.AComparativeAnalysisofpaymentMechanismsintheEU, The European Wind Energy Association (EWEA), May 2005, p. 13.

– 180 –

nych warunków ekosystemowych w poszczególnych gminach. Uwzględniono ekosystemy rolne, leśne i chronione. Tabela 34

Wskaźniki całkowitych kosztów zewnętrznych wytwarzania energii elektrycznej dla poszczególnych technologii [gr/kWh, zł/GJ]

Technologia  Wartość [gr/kWh]  Wartość [zł/GJ] 

Węglowa  15,33  42,58 

Ropa  12,28  34,11 

Gaz  3,48  9,66 

Biomasa  0,48  1,33 

Wiatrowa  0,34  0,94 

Wodna  0,37  1,03 

Fotowoltaika  0,57  1,58  Dla każdego z typów ekosystemu ustalono współczynniki korygujące: • w przypadku gleb – dla klas bonitacyjnych; • w przypadku lasów – dla typów siedliskowych; • w przypadku obszarów chronionych – dla form ochrony obszarowej. Dla każdego rodzaju ekosystemu w każdej gminie został ustalony łączny wskaźnik korygujący uwzględniający udział poszczególnych obszarów w po-wierzchni gminy. według wzorów: 1. Współczynnik korygujący dla ekosystemów rolnych Wg: gi

n

igig uwW

1 (6) gdzie: wgi – współczynnik korygujący dla i-tej klasy bonitacyjnej gruntów rolnych, ugi – udział gruntów i-tej klasy bonitacyjnej w ogólnej powierzchni jednostki teryto-rialnej 2. Współczynnik korygujący dla ekosystemów leśnych Wl: li

n

ilil uwW

1 (7) gdzie: wli – współczynnik korygujący dla i-tego typu siedliskowego lasu, uli – udział i-tego typu siedliskowego lasu w ogólnej powierzchni jednostki terytorialnej

– 181 –

3. Współczynnik korygujący dla ekosystemów chronionych Wch: chi

n

ichich uwW

1 (8) gdzie: wchi – współczynnik korygujący dla i-tego rodzaju obszarów chronionych, uchi – udział powierzchni i-tego rodzaju obszarów chronionych w ogólnej powierzchni jednostki terytorialnej Współczynnik łączny dla gminy: W = A x Wl x ul+ B x Wg x ug + C x Wch x uch (9) gdzie: A – waga dla gruntów leśnych = 2,14 B – waga dla gruntów rolnych =1 C – waga dla obszarów chronionych =3,38. Tabela 35

Współczynniki korygujące wartość kosztów zewnętrznych w gminie Jeleniewo

Rodzaje obszarów  Struktura użytkowania gruntów  Wartość wskaźników korygujących 

Tereny rolne, w tym:     

grunty orne  0,557323  0,703391 

łąki i pastwiska  0,206075  0,739667 

tereny leśne  0,106252  1,236652 

obszary chronione  0,81113  1,138822 

Razem  3,947845  Uzyskane współczynniki łączne przemnożono przez wartości wskaźników kosztów zewnętrznych dla poszczególnych technologii wytwarzania energii cieplnej. W rezultacie otrzymano wskaźniki łącznych kosztów zewnętrznych (specyficznych i niespecyficznych) wytwarzania energii w poszczególnych gmi-nach. Na podstawie wartości przedstawionych w tabeli 36 oraz ilości wytwarzanej energii z poszczególnych rodzajów paliw oraz różnych technologii wytwarzania energii oszacowano koszty zewnętrzne istniejącego systemu energetycznego oraz dla planowanych scenariuszy rozwoju i modernizacji systemu energetycz-nego gminy Jeleniewo.

– 182 –

Tabela 36 Skorygowane wartości kosztów zewnętrznych wytwarzania energii

w gminie Jeleniewo

6.2 Struktura kosztów w rachunku ekonomicznym dla lokalnych

systemów energetycznych Na potrzeby oceny wariantów rozwoju lokalnych systemów energetycznych konieczne jest wyróżnienie podmiotów funkcjonujących w lokalnym systemie energetycznym z punktu widzenia sposobu jego funkcjonowania w gospodarce. Podchodząc do zagadnienia w ten sposób, podmioty uczestniczące w moderniza-cji i rozbudowie lokalnego systemu energetycznego podzielono na trzy grupy: GRUPA 1 – indywidualni właściciele obiektów energetycznych (indywidualne źródła energii w gospodarstwach domowych i rolnych). GRUPA 2 – gmina jako właściciel w lokalnych obiektów energetycznych GRUPA 3 –właściciele komercyjni (spółki gminne, inwestycje podmiotów posia-dających osobowość prawną lub osób fizycznych). W przypadku, kiedy w systemie energetycznym funkcjonują obiekty energe-tyczne należące do właścicieli zaliczanych do grupy 1, w analizie ekonomicznej funkcjonowania tych obiektów brane są pod uwagę: 1. Roczne koszty eksploatacji, w tym: koszty paliwa, koszty remontów i przeglądów. 2. Nakłady inwestycyjne 3. Efekty zewnętrzne powstające w wyniku pracy tych obiektów

Rodzaj technologii Koszty zewnętrzne niespecyficzne dla energii elektrycznej [gr/kWh] 

Koszty zewnętrzne łączne dla energii cieplnej (skorygowane) [gr/kWh] 

Koszty zewnętrzne łączne (skorygowane) [zł/GJ] 

Węglowa  15,33  30,26  84,055 

Ropa  12,28  24,24   76,335 

Gaz  3,48  6,87  19,08 

Biomasa  0,48  0,945  2,625 

Wiatrowa  0,34  0,67  1,86 

Wodna  0,37   0,73  2,025 

Fotowoltaika  0,57  1,125  3,125 

– 183 –

W przypadku, kiedy właścicielem obiektów energetycznych jest gmina, w rachunku ekonomicznym dla systemu energetycznego dla tych obiektów uwzględniane są: 1. Wpływy roczne/oszczędności uzyskiwane w efekcie działalności tych obiektów, 2. Roczne koszty eksploatacji a w tym: koszty paliwa, koszty remontów i przeglądów. 3. Nakłady inwestycyjne 4. Efekty zewnętrzne powstające w wyniku pracy tych obiektów W przypadku rozwoju systemów energetycznych na poziomie lokalnym, gminnym możliwa jest również praca oraz budowa obiektów energetycznych, których właścicielem jest przedsiębiorstwo komercyjne (spółka gminna lub inna forma własności). W takim przypadku do rachunku ekonomicznego zostają włą-czone: 1. Wpływy: ze sprzedaży energii wpływy ze sprzedaży usług przesyłowych, wpływy ze sprzedaży świadectw pochodzenia energii (certyfikatów). 2. Koszty operacyjne: koszty paliwa, koszty osobowe, koszty remontów bieżących, amortyzacja. 3. Zysk operacyjny (1-2) 4. Podatek dochodowy (0,19x (3)) 5. Zysk netto (3-4) 6. Nakłady inwestycyjne. Ze względu na fakt, że wykorzystywany w tym dokumencie rachunek eko-nomiczny, prowadzony jest z punktu widzenia społecznego, a nie właścicieli obiektów energetycznych, dla oszacowania przepływów różnicowych dla anali-zowanego systemu energetycznego na obszarze gminy łączne przepływy pie-niężne dla obiektów sklasyfikowanych w powyżej opisane grupy powinny być skorygowane o: 1. Podatek dochodowy. 2. Wartość wpływów za świadectwa pochodzenia energii. 3. Efekty zewnętrzne istniejącego systemu energetycznego (środowiskowe i pozaśrodowiskowe).

– 184 –

Dla każdego ze scenariuszy zostanie w ten sposób oszacowana zmiana ogólnego poziomu dobrobytu społeczności lokalnej, z uwzględnieniem zarówno aspektów ekonomicznych, środowiskowych, jak i społecznych. 7 Scenariusze rozwoju i modernizacji

systemu energetycznego 7.1 Identyfikacja scenariuszy Analiza założeń polityki energetycznej przyjętej dla gminy Jeleniewo oraz innych dokumentów gminnych, Polityki energetycznej Polski do roku 2030 oraz wymagań unijnych w stosunku do krajów członkowskich, jak też analiza aktual-nego stanu energetyki na obszarze gminy Jeleniewo i realnych możliwości wyko-rzystania paliw i innych form energii pierwotnej wskazuje, że działania w ramach unowocześnienia gospodarki energetycznej w gminie powinny obejmować dąże-nie do: • ograniczenia niskiej emisji, • podwyższenia efektywności energetycznej. Cele te mogą być realizowane na wiele znacznie różniących się od siebie sposobów, z wykorzystaniem różnych technologii, charakteryzujących się różna kosztochłonnością oraz przynoszącymi zróżnicowane efekty ekologiczne. W celu wyłonienia najkorzystniejszego z punktu widzenia społecznego sposobu kształ-towania gminnej gospodarki energetycznej przeanalizowano pod względem eko-nomicznym trzy scenariusze: • Scenariusz modernizacji indywidualnych źródeł energii przy uwzględnieniu: kotłów węglowych, kotłów na biomasę, kotłów gazowych, kotłów olejowych. • Scenariusz modernizacji indywidualnych źródeł energii z zastosowaniem kolektorów słonecznych. • Scenariusz termomodernizacji budynków i indywidualnych źródeł energii. Ponadto analizowane scenariusze modernizacji w lokalnym systemie ener-getycznym determinowane są brakiem sieci gazowniczej na obszarze gminy Jele-niewo oraz brakiem sieci ciepłowniczej i scentralizowanych zakładów wytwór-czych energii cieplnej. Przy opracowywaniu scenariuszy modernizacji i rozwoju gminnego systemu energetycznego w gminie Jeleniewo wykorzystano uzyskane z przeprowadzonych ankiet informacje dotyczące roku zainstalowania urządzeń

– 185 –

wytwórczych energii cieplnej w budynkach mieszkalnych. Zakłada się bowiem, że techniczny czas życia kotłów grzewczych w instalacjach domowych wynosi maksymalnie 25 lat. Po tym okresie właściciele urządzeń, zarówno ze względów technicznych, jak też ekonomicznych, będą zmuszeni je wymienić. Wyniki ankiety potwierdzają, że właściciele budynków są świadomi tego faktu, gdyż w znacznej liczbie obiektów na obszarze gminy dokonana została już wymiana starych urzą-dzeń grzewczych na nowe. Wymiana niskosprawnego źródła ciepła jest w gospodarce komunalnej naj-bardziej efektywnym energetycznie przedsięwzięciem w stosunku do poniesio-nego kosztu. Zastosowanie sprawniejszego urządzenia przyczynia się do zmniej-szenia zużycia energii zawartej w paliwie, lecz niejednokrotnie zmniejszenie to może być niwelowane (a nawet przekraczane) przez wzrost kosztów ogrzewania przy przejściu z węgla na bardziej przyjazny środowisku naturalnemu, ale droż-szy nośnik energii (gaz ziemny, olej opałowy i energia elektryczna). W analizach brane są pod uwagę: • Kotłygazowe. Są urządzeniami o wysokiej sprawności energetycznej osią-gającej nawet 96%. W kondensacyjnych kotłach gazowych, uznanych jako urządzenia preferowane w niniejszym opracowaniu, uzyskuje się wzrost sprawności kotła poprzez dodatkowe wykorzystanie ciepła ze skroplenia pary wodnej zawartej w odprowadzanych spalinach (kondensacja), co wpływa również na obniżenie emisji zanieczyszczeń w spalinach. Wadą ko-tłów gazowych na obszarach nieuzbrojonych w sieć gazową jest konieczność budowy zewnętrznych zbiorników na gaz, co podwyższa koszty instalacji takiego kotła. • Kotły olejowe. Średnia sprawność nominalna kotłów olejowych renomo-wanych producentów wynosi do 94%. Zaletą kotłów olejowych jest możli-wość stosowania ich na obszarach nieobjętych siecią gazową. Wadą z kolei jest wysoka cena paliwa oraz konieczność magazynowania oleju w specjal-nych zbiornikach. • Kotływęglowezautomatycznympodajnikiempaliwa(kotły retortowe). Na polskim rynku producenci kotłów z mechanicznym podajnikiem paliwa oferują jednostki o mocach od 15 kW do 1,5 MW. Według literatura przed-miotu sprawność kotłów automatycznych sięga 90%. Wydatki poniesione na wymianę kotła i adaptację kotłowni rekompensuje późniejsza tania eks-ploatacja. Koszt produkcji ciepła w kotłach niskoemisyjnych z zastosowa-niem wysokogatunkowego paliwa jest do 40% niższy od ogrzewania za po-mocą tradycyjnych kotłów węglowych. Ponadto ilość wytwarzanego popiołu jest niewielka, co jest spowodowane efektywnym spalaniem oraz tym, że ko-tły te przystosowane są do spalania odpowiednio przygotowanych wysoko-

– 186 –

gatunkowych rodzajów węgla. W urządzeniach tych nie można również spa-lać odpadów komunalnych i bytowych, powodujących trudne do oszacowa-nia emisje, w tym również związków bardzo szkodliwych (jak na przykład dioksyny i furany), a co nadal jest popularne przy stosowaniu tradycyjnych palenisk węglowych. W wielu urządzeniach producenci dopuszczają spala-nie biomasy w formie odpowiednio przygotowanych peletów. • Kotłynapelety. Najwyższą efektywność mają tylko te kotły, które są przy-stosowane do spalania jedynie pelet. Wszystkie mają zbiorniki paliwa ze szczelną pokrywą, z którego jest ono samoczynnie dozowane w odpowied-niej ilości do palnika retortowego lub zasypowego. Kotły te wyposażone są w automatykę zapewniającą kontrolę i regulację spalania, poprzez sterowa-nie ilością powietrza do spalania i częstotliwością podawania paliwa. Auto-matyka steruje też pracą pompy obiegowej centralnego ogrzewania i umoż-liwia współpracę kotła z zasobnikiem ciepłej wody. • Kociołnadrewno. Rosnące ceny paliw oraz świadomość odpowiedzialno-ści za środowisko naturalne sprzyjają coraz większemu zainteresowaniu wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii do ogrzewania budynków. Drewno jest najstarszym paliwem znanym ludzkości. Jest produktem natu-ralnym, neutralnym dla bilansu CO2 w atmosferze i przy rosnących cenach tradycyjnych paliw stanowi interesującą alternatywę. Wśród kotłów na drewno na szczególną uwagę zasługują kotły, które „produkują” i spalają gaz drzewny. Są to kotły tzw. zgazowujące drewno. Producenci podają sprawno-ści tego typu kotłów sięgające 85-90%. • Kolektorysłoneczne. „Sercem” systemu solarnego jest kolektor słoneczny. W Polsce stosuje się dwa główne typy kolektorów: płaskie i rurowe (próż-niowe). Różnią się one budową, co ma wpływ na ich sprawność oraz cenę. Kolektory próżniowe charakteryzują się wyższą sprawnością niż kolektory płaskie, co ma znaczenie przede wszystkim w okresach przejściowych, czyli wiosną i jesienią. Dodatkowo można je montować na powierzchniach pio-nowych (na przykład na ścianie budynku) lub płasko na powierzchniach po-ziomych (na przykład na dachu). W przypadku kolektorów płaskich, dla na-szej szerokości geograficznej należy montować je z kątem pochylenia wynoszącym od 35° do 45°C. Wszystkie rodzaje kolektorów należy monto-wać od strony południowej, gdzie nasłonecznienie jest największe. Zasada działania układu kolektorów słonecznych jest stosunkowo prosta. Słońce ogrzewa absorber kolektora i krążący w nim nośnik ciepła, którym zazwy-czaj jest mieszanina wody i glikolu. Nośnik ciepła za pomocą pompy obie-gowej (rzadziej grawitacyjnie) transportowany jest do dolnego wymiennika ciepła, gdzie przekazuje swoją energię cieplną wodzie. Regulator solarny

– 187 –

włącza pompę obiegową w przypadku, gdy temperatura w kolektorze jest wyższa od temperatury w dolnym wymienniku. W praktyce przyjmuje się, że opłacalny uzysk energii słonecznej jest możliwy przy różnicy temperatur powyżej 3 K. Gdy różnica ta będzie mniejsza może się okazać, że zużyta energia elektryczna na pracę pompki obiegowej przewyższa wartością uzy-skaną energię słoneczną. W przypadku, gdy promieniowanie słoneczne nie wystarcza do nagrzania wody do wymaganej temperatury, to wówczas nale-ży ją dogrzać przy wykorzystaniu konwencjonalnych źródeł energii. Przypa-dek ten pokazuje jedną z głównych wad układów wykorzystujących energię słoneczną, a mianowicie ich dużą zależność od zmiennych warunków pogo-dowych co wprowadza konieczność równoległego stosowania układów opartych o energię konwencjonalną, które będą mogły wspomagać oraz w razie konieczności zastąpić energię słoneczną. Ponadto dla optymalnego wykorzystania energii słonecznej powinno stosować się podgrzewacze za-sobnikowe do magazynowania energii. • Termomodernizacjabudynku. Zmniejszenie zapotrzebowania na energię cieplną obiektu mieszkalnego osiągane jest głównie poprzez zmniejszenie strat ciepła dla przegród zewnętrznych poprzez ocieplenie ścian, stropoda-chów (dachów), stropów nad piwnicami, a także wymianę okien i drzwi. Po-nadto zmniejszenie współczynnika infiltracji powietrza zewnętrznego przez nieszczelności (głównie okna i drzwi) powoduje znaczące zmniejszenie strat ciepła na ogrzewanie zimnego powietrza. Jako element modernizacji lokalnego systemu energetycznego w gminie Jeleniewo wykluczono: • Ogrzewanie elektryczne jako główne źródło ciepła w budynkach mieszkal-nych. Rozwiązanie wykorzystujące energię elektryczną do ogrzewania bu-dynków ma jedną podstawową zaletę na obszarze o wysokiej wartości przy-rodniczej – nie powoduje emisji żadnych zanieczyszczeń do powietrza ani innych elementów środowiska, poza emisją pola elektromagnetycznego w bliskiej odległości od linii napowietrznych przesyłu energii elektrycznej. Oprócz tej zalety ogrzewanie elektryczne ma szereg wad, do których należą: Około dwukrotnie niższa sprawność wytwarzania energii użytecznej niż wytwarzanie jej w indywidualnych kotłach grzewczych, Wykorzystanie energii pierwotnej o strukturze takiej, jaką ma krajowy system elektroenergetyczny, czyli o przytłaczającej przewadze zużycia węgla do produkcji energii, spowodowałoby to zmniejszenie zużycia energii odnawialnej w gminie Jeleniewo oraz wzrost oddziaływania na środowisko rozważane w skali ogólnokrajowej; koszt bieżący wytworze-nia energii cieplnej z energii elektrycznej jest około 3-krotnie wyższy niż

– 188 –

cena wytworzenia tej samej ilości energii cieplnej z paliwa biomasowego (drewna opałowego) przy uwzględnieniu 80% sprawności kotłów grzew-czych; wykorzystanie energii elektrycznej do ogrzewania na dużą skalę spowodowałoby znaczący wzrost obciążenia lokalnych sieci SN oraz nn, co przy braku planów ich modernizacji w gminie mogłoby spowodować duże zakłócenia w dostarczaniu energii do odbiorców. • Wykorzystanie pomp ciepła w indywidualnych budynkach mieszkalnych. Odstąpiono od rozważania zastosowania pomp ciepła ze względu na koszty inwestycyjne tego rozwiązania, które dla pojedynczego budynku mieszkal-nego są rzędu 35-40 tys. zł, co powoduje, że koszty mają charakter zaporo-wy dla powszechnego zastosowania tego rozwiązania. Ponadto, możliwości zastosowania pompy ciepła ograniczone są powierzchnią działek na których stoją domy prywatne, gdyż ten typ ogrzewania wymaga dużego terenu pod lokalizację wymiennika ciepła (najczęściej stosowane wymienniki po-wierzchniowe, poziome). • Wykorzystanie w okresie objętym analizą gazu sieciowego – z powodu bra-ku sieci gazowej na obszarze gminy, a budowa takiej sieci przekracza wielo-krotnie finansowe możliwości gminy. • Wykorzystanie w okresie objętym analizą ciepła sieciowego – z powodu braku scentralizowanego zakładu wytwórczego energii cieplnej oraz sieci cieplnej. Rozproszony charakter zabudowy w gminie nie uzasadnia zasto-sowania ciepła sieciowego jako metody zaopatrzenia budynków w energię cieplną. 7.2 Scenariusz modernizacji indywidualnych źródeł energii Pierwszy z rozpatrywanych scenariuszy bierze pod uwagę wymianę źródeł energii cieplnej w budynkach mieszkalnych. Jako modernizacja systemu grzew-czego rozważana będzie wymiana istniejącego kotła na: • nowoczesny węglowy kocioł retortowy; • kocioł na biomasę w postaci peletów; • kocioł na biomasę w postaci drewna opałowego; • kocioł olejowy; • kocioł gazowy (urządzenie grzewcze wraz ze zbiornikami na gaz). Porównanie ekonomiczne przyjętych do analizy wariantów jest problema-tyczne ze względu na ogromną rozpiętość cenową urządzeń grzewczych na rynku i praktycznie brak możliwości oceny wartości średniej cen. W związku z powyż-szym przyjęto ceny urządzeń jak w tabeli 37 zakładając, że każdego typu kocioł

– 189 –

w cenach podanych w tabeli znajduje się na rynku i spełnia wymagania odnośnie efektywności energetycznej. Ceny paliwa przyjęto zgodnie z danymi przedsta-wionymi w tabeli 37. Dane te ustalono jako wartości średnie na podstawie doko-nanego przeglądu cen dostawców określonego rodzaju paliwa. Analiza scenariuszy wymiany źródeł ciepła opiera się na następujących założeniach: • we wszystkich analizowanych wariantach liczba wymienianych urządzeń jest taka sama oraz moce urządzeń są identyczne, gdyż są one dostosowane do tych samych obiektów budowlanych; • harmonogram wymiany kotłów grzewczych jest identyczny dla każdego rozpatrywanego wariantu wymiany i wynika z jednej strony z wieku pracu-jących urządzeń grzewczych a z drugiej z gotowości właścicieli budynków do poniesienia kosztów na modernizację systemu grzewczego w budynku; • koszty inwestycyjne dla rozpatrywanych wariantów podstawowych (kotły węglowe, biomasowe, olejowe oraz gaz LPG) są jednakowe (tabela 37); okres eksploatacji wszystkich typów kotłów jest taki sam i wynosi 20 lat; • koszty bieżące konserwacji i napraw wszystkich typów urządzeń są jedna-kowe (mieszczą się w rzeczywistości w tym samym przedziale wartości, a zwykle przyjmuje się od 1 do 3% wartości inwestycyjnej urządzenia). Tabela 37

Nakłady inwestycyjne na wymianę źródła ciepła w zależności od rodzaju źródła

Nakłady Kocioł retortowy 

Kocioł gazowy 

Kocioł olejowy 

Kocioł na pelety 

Przyłącze do sieci cieplnej 

Ogrzewanieelektryczne 

Pompa ciepła 

Układ solarny 

[zł] 

Dostawa urządzeń 

7500  7500  7500  7500  12500  5000  30000  10000 

Koszt  wymiany kotłaa 

2500  2500  2500  2500  2500  2500  5000  2500 

Koszt łączny wymiany źródła ciepła 

10000  10000  10000  10000  15000  7500  35000  12500 

a Koszt wymiany kotła obejmuje demontaż istniejącego urządzenia, montaż nowego i niezbędne przeróbki instalacji

– 190 –

Tabela 38 Ceny paliw z 2010 roku

Rodzaj paliwa  Wartość opałowa paliwa  Cena za jednostkę fizyczną  Cena [zł/GJ] 

Węgiel  23MJ/kg  600 zł/tonę  26,09 

Węgiel ekogroszek  26MJ/kg  800 zł/tonę  30,77 

Pelety drzewne  18MJ/kg  800 zł/tonę  44,44 

Drewno opałowe  13MJ/kg  170 zł/m przestrzenny  26,15 

Olej opałowy  37 MJ/l  3,18 zł/l  85,95 

Gaz   45 MJ/kg, 23,4 MJ/l  2,71 zł/l  115,81 1 mp = 500 kg Tabela 39

Oszacowanie liczby urządzeń grzewczych, które zostaną wymienione na obszarze gminy Jeleniewo w latach 2011-2026

Rok instalacji pieca 

Liczba pieców w badanej  próbie 

Procent powierzchni mieszkalnej w badanej próbie ogrzewanej urządzeniami grzewczymi instalowanymi w poszczególnych latach 

Szacunkowa liczba urządzeń grzewczych w gminie 

Do 1980  7  7,78  67 

1981‐1990  8  8,89  77 

1991‐2000  29  32,22  278 

Po 2001a  46  51,11  441 

a – urządzenia grzewcze zainstalowane od roku 2001 nie podlegają wymianie w okresie objętym analizą. Tabela 40

Zużycie energii użytecznej w budynkach [GJ/rok]

BudynkiKotły  do 1980  1981‐1990  1991‐2000  po 2001 

Sprawności urządzeń 

Kotły do 1980  3696,182  0  0  0  0,4 

1981‐1990  3079,942  4971,666  0  0  0,6 

1991‐2000  13654,85  3016,627  11526,327  0  0,7 

Po 2001a  35429,81  10706,24  6998,8658  3277,0156  0,85 

Zużycie na m2  1,165126  1,829569  1,3031228  1,9390625   X 

a wartości niezmienne po wykonaniu przewidywanych działań racjonalizacyjnych, gdyż zakłada się, że urządzenia wytwórcze instalowane po roku 2000 nie przekraczają tech-nicznego okresu życia w horyzoncie czasowym objętym planem.

– 191 –

Na podstawie informacji o liczbie źródeł instalowanych w wyróżnionych przedziałach lat oraz przyjętych wartościach sprawności tych źródeł oszacowano zapotrzebowanie na energię użyteczną budynków mieszkalnych w gminie Jele-niewo. A. Wymiana kotłów kończących swój okres życia technicznego na kotły węglowe retortowe

Tabela 41 Zużycie energii bezpośredniej po wymianie pieców

na kotły węglowe retortowe [GJ/rok]

Budynki Kotły 

do 1980  1981‐1990  1991‐2000  po 2001 Sprawności  kotłów  po wymianie 

kotły do 1980  4348,45  0  0  0  0,85 

1981‐1990  3623,461  5849,019  0  0  0,85 

1991‐2000  16064,53  3548,973  13560,385  0  0,85 

po 2001a  41682,13  12595,58  8233,9598  3855,3125  0,85 

na m2  1,370736  2,152434  1,5330856  2,28125    

a niezależnie od rodzaju kotłów po modernizacji, te instalowane w latach po roku 2001 pozostają bez zmian co do struktury wykorzystywanych paliw, dlatego w dalszej części rozważań są pomijane gdyż nie wpływają na wybór rozwiązania zagadnienia Tabela 42

Zużycie węgla typu ekogroszek w budynkach według lat budowy po wymianie kotłów instalowanych przed rokiem 2001 [t/rok]

Budynki Kotły 

do 1980  1981‐1990  1991‐2000  po 2001  SUMA 

Kotły do 1980  167,2481  0  0  0  167,2481 

1981‐1990  139,3639  224,9623  0  0  364,3261 

1991‐2000  617,8665  136,499  521,5533  0  1275,919 

Suma  1807,493 

– 192 –

Tabela 43 Struktura zanieczyszczeń ze spalania paliw w budynkach mieszkalnych

po wymianie starych kotłów na węglowe retortowe [t/rok]

Paliwa Zanieczyszczenia 

Drewno  Węgiel, koks 

Olej opałowy 

Gaz ziemny  Inne  paliwa  SUMA  Stan 

istniejący 

SO2  0,613231  30,54663  0,0189645  0,0013536  0,031095  31,21127  13,82205 

NOX  4,738602  7,284196  0,0240216  0,081213  0,021766  12,1498  12,04375 

Pył   1,951189  7,519171  0,0007586  0,0006768  0,015547  9,487343  6,790866 

CO  133,7958  220,8756  0,0015172  0,054142  1,08832  355,8154  343,8974 

CO2  5909,316  4464,508  19,217311  74,445262  23,32115  10490,81  13069,78  Tabela 44

Efekty ekonomiczne scenariusza A

Ilość spalanego paliwa  [t] 

Ilość spalanego paliwa w [GJ] 

Roczny  koszt  paliwa  [zł] 

Roczne koszty zewnętrzne [zł] 

Łączny koszt roczny funkcjonowania nowych źródeł [zł] 

Roczna oszczędność energii [GJ] 

Roczny koszt jednostkowy energii użytecznej [zł/GJ]a 

1807,493  46994,82  1445994  3950149  5396144  13040,58  135,09 

a nie zawiera kosztów inwestycyjnych, obliczono jako iloraz kosztów paliwa w danym wariancie w stosunku do oszacowanej wartości oszczędności paliwa Wymiana istniejących kotłów na kotły retortowe węglowe, mimo wzrostu sprawności ogólnej wytwarzania energii cieplnej w obiektach mieszkalnych, powoduje zwiększenie emisji do środowiska w zakresie emisji dwutlenku siarki (o 125,83%), tlenków azotu (o 0,83%), pyłu (o 39,62%). Przyjmując, że spalanie paliw biomasowych powoduje emisję tlenków węgla w ilości, jaką rośliny pobrały go z powietrza w okresie wzrostu, to wariant oparty na paliwie węglowym po-woduje również wielokrotny wzrost emisji tych substancji do środowiska.

– 193 –

B. Kocioł na biomasę w postaci peletów Tabela 45

Zużycie energii bezpośredniej po wymianie kotłów na kotły na pelety [GJ]

Budynki Kotły 

Do 1980  1981‐1990  1991‐2000  Po 2001 Sprawności  kotłów  po wymianie 

do 1980  4348,45  0  0  0  0,85 

1981‐1990  3623,461  5849,019  0  0  0,85 

1991‐2000  16064,53  3548,973  13560,385  0  0,85 

po 2001  41682,13  12595,58  8233,9598  3855,3125  0,85 

na m2  1,370736  2,152434  1,5330856  2,28125  x  Tabela 46

Zużycie peletów w obiektach mieszkalnych po wymianie kotłów instalowanych przed 2001 rokiem [t/rok]

Budynki Kotły 

Do 1980  1981‐1990  1991‐2000  Po 2001  SUMA 

do 1980  241,5805  0  0  0  241,5805 

1981‐1990  201,3034  324,9455  0  0  526,2489 

1991‐2000  892,4738  197,1652  753,3547  0  1842,994 

Suma  1335,3577  522,1107  753,3547  0  2610,823 

– 194 –

Tabela 47

Struktura zanieczyszczeń ze spalania paliw w budynkach mieszkalnych po wymianie starych kotłów na kotły na pelety [t/rok]

Paliwa  Zanieczyszczenia 

Drewno  Węgiel, koks  Olej opałowy  Gaz ziemny  Inne paliwa  Pelety  Suma  Stan istniejący 

SO2  0,613231  6,71667  0,0189645  0,0013536  0,031095  0,51694  7,8982  13,82205 

NOX  4,738602  1,601667  0,0240216  0,081213  0,021766  3,99455  10,461  12,04375 

Pył TSP  1,951189  1,653334  0,0007586  0,0006768  0,015547  1,64481  5,2663  6,790866 

CO  133,7958  1,038115  0,0015172  0,054142  1,08832  112,787  248,76  343,8974 

CO2  5909,316  981,6672  19,217311  74,445262  23,32115  4981,45  11989,42  13069,78  Tabela 48

Efekty ekonomiczne scenariusza B

Ilość spalanego paliwa [t] 

Ilość spalanego paliwa [GJ] 

Roczny koszt paliwa [zł] 

Roczne koszty zewnętrzne [zł] 

Łączny koszt roczny funkcjonowania  nowych źródeł [zł] 

Roczna oszczędność energii [GJ] 

Roczny koszt jednostkowy energii użytecznej [zł/GJ] 

2610,823  46994,82  2088658  123361,4  2212020  13040,58  55,38 

– 195 –

C.Wymiana starych kotłów na kotły na biomasę w postaci drewna opałowego Tabela 49

Zużycie energii bezpośredniej po wymianie starych kotłów na kotły na drewno opałowe [GJ]

BudynkiKotły 

Do 1980  1981‐1990  1991‐2000  Po 2001  Sprawności kotłów po wymianie 

Do 1980  4620,228  0  0  0  0,8 

1981‐1990  3849,927  6214,582  0  0  0,8 

1991‐2000  17068,56  3770,784  14407,909  0  0,8 

Po 2001  41682,13  12595,58  8233,9598  3855,3125  0,85 

na m2  1,40207  2,209918  1,5927032  2,28125     Tabela 50

Zużycie drewna w obiektach mieszkalnych po wymianie kotłów instalowanych przed 2001 rokiem [m przestrzenny/rok]

BudynkiKotły 

do 1980  1981‐1990  1991‐2000  po 2001  SUMA 

do 1980  710,8043  0  0  0  710,8043 

1981‐1990  592,2965  956,0896  0  0  1548,386 

1991‐2000  2625,933  580,1206  2216,601  0  5422,655 

w metrach przestrzennych  3929,0338  1536,2102  2216,6010  0  7681,845  Tabela 51

Struktura zanieczyszczeń ze spalania paliw w budynkach mieszkalnych po wymianie starych kotłów na kotły na drewno opałowe [t/rok]

Paliwa Zanieczysz‐ czenia 

Drewno  Węgiel, koks 

Olej opałowy 

Gaz ziemny 

Inne paliwa  Suma  Stan 

istniejący 

SO2  1,162483  6,71667  0,0189645  0,0013536  0,031095  7,93  13,82 

NOX  8,982822  1,601667  0,0240216  0,081213  0,021766  10,71  12,04 

Pył TSP  3,698809  1,653334  0,0007586  0,0006768  0,015547  5,37  6,79 

CO  253,6326  1,038115  0,0015172  0,054142  1,08832  255,81  343,90 

CO2  11202,11  981,6672  19,217311  74,445262  23,32115  12300,76  13069,78 

– 196 –

Tabela 52 Efekty ekonomiczne scenariusza C

Ilość spalanego paliwa [m.p.] 

Ilość spalanego paliwa [GJ] 

Roczny koszt paliwa [zł] 

Roczne koszty zewnętrzne [zł] 

Łączny koszt roczny funkcjono‐wania nowych źródeł [zł] 

Roczna oszczędność energii [GJ] 

Roczny koszt jednostkowy energii użytecznej [zł/GJ] 

7681,845  49931,99  1305914  131071,5  1436985  12273,49  35,97  D.Wymiana starych kotłów na kotły opalane olejem

Tabela 53 Zużycie energii bezpośredniej po wymianie starych kotłów

na kotły na olej opałowy [GJ]

Budynki Kotły 

do 1980  1981‐1990  1991‐2000  po 2001 Sprawności kotłów  po wymianie 

do 1980  4106,869  0  0  0  0,9 

1981‐1990  3422,157  5524,073  0  0  0,9 

1991‐2000  15172,05  3351,808  12807,03  0  0,9 

po 2001  41682,13  12595,58  8233,9598  3855,3125  0,85 

na 1 m2  1,342884  2,101337  1,4800922  2,28125     Tabela 54

Zużycie oleju opałowego w obiektach mieszkalnych według lat budowy po wymianie kotłów instalowanych przed 2001 rokiem [l/rok]

Budynki Kotły  Do 1980  1981‐1990  1991‐2000  Po 2001  SUMA 

do 1980  110996,5  0  0  0  110996,5 

1981‐1990  92490,74  149299,3  0  0  241790 

1991‐2000  410055,5  90589,4  346136  0  846780,9 

Suma  613542,74  239888,70  346136,00   0  1199567 

– 197 –

Tabela 55 Struktura zanieczyszczeń powietrza ze spalania paliw w budynkach

mieszkalnych po wymianie starych kotłów na kotły na olej opałowy [t/rok]

Paliwa  Zanieczysz‐ czenia 

Drewno  Węgiel,  koks 

Olej  opałowy 

Gaz  ziemny 

Inne  paliwa  Suma  Stan 

istniejący 

SO2  0,613231  6,71667  3,328799  0,001354  0,031095  10,69  13,82 

NOX  4,738602  1,601667  4,216479  0,081213  0,021766  10,66  12,04 

Pył TSP  1,951189  1,653334  0,133152  0,000677  0,015547  3,75  6,79 

CO  133,7958  1,038115  0,266304  0,054142  1,08832  136,24  343,90 

CO2  5909,316  981,6672  3373,183  74,44526  23,32115  10361,93  13069,78  Tabela 56

Efekty ekonomiczne scenariusza D

Ilość spalanego paliwa [l] 

Ilość spalanego paliwa [GJ] 

Roczny koszt  paliwa  [zł] 

Roczne koszty zewnętrzne [zł] 

Łączny koszt roczny funkcjonowania nowych źródeł  [zł] 

Roczna oszczędność energii [GJ] 

Roczny koszt jednostkowy  energii  użytecznej [zł/GJ] 

1199567  44383,99  3802629  2988596  6791224,75  13807,68   170,01  E. Wymiana starych kotłów na kotły opalane ciekłym gazem

Tabela 57 Zużycie energii bezpośredniej po wymianie starych kotłów

na kotły na olej opałowy [GJ]

Budynki Kotły 

do 1980  1981‐1990  1991‐2000  po 2001 Sprawności  kotłów po wymianie  

do 1980  4106,869  0  0  0  0,9 

1981‐1990  3422,157  5524,073  0  0  0,9 

1991‐2000  15172,05  3351,808  12807,03  0  0,9 

po 2001  41682,13  12595,58  8233,9598  3855,3125  0,85 

na 1 m2  1,342884  2,101337  1,4800922  2,28125    

– 198 –

Tabela 58 Zużycie oleju opałowego w obiektach mieszkalnych wg lat budowy

po wymianie kotłów instalowanych przed 2001 rokiem [l/rok]

BudynkiKotły 

do 1980  1981‐1990  1991‐2000  po 2001  SUMA 

do 1980  175507,20  0  0  0  175507,2 

1981‐1990  146246  236071,50  0  0  382317,5 

1991‐2000  648378,4  143239,70  547309,00  0  1338927 

Suma  970131,60  379311,20  547309,00  0  1896752  Tabela 59

Struktura zanieczyszczeń w ze spalania paliw w budynkach mieszkalnych po wymianie starych kotłów na kotły na gaz ciekły [tona/rok]

Paliwa  

Zanieczysz‐czenia 

Drewno  Węgiel, koks  Olej opałowy Gaz 

ziemny  Inne paliwa  SUMA  Stan istniejący 

SO2  0,613231  6,71667  0,018964  0,044384  0,031095  7,424344  13,82205 

NOX  4,738602  1,601667  0,024022  2,66304  0,021766  9,049097  12,04375 

Pył TSP  1,951189  1,653334  0,000759  0,022192  0,015547  3,643021  6,790866 

CO  133,7958  1,038115  0,001517  1,77536  1,08832  137,6991  343,8974 

CO2  5909,316  981,6672  19,21731  2441,12  23,32115  9374,641  13069,78  Tabela 60

Efekty ekonomiczne scenariusza E

Ilość spalanego paliwa [l] 

Ilość spalanego paliwa [GJ] 

Roczny koszt paliwa [zł] 

Roczne koszty zewnętrzne [zł] 

Łączny koszt roczny funkcjono‐wania nowych źródeł [zł] 

Roczna oszczędność energii [GJ] 

Roczny koszt jednostkowy energii użytecznej [zł/GJ] 

1896752  44383,99  5140197  609836,1  5750033,54  13807,68  143,95  Dla wszystkich rozpatrywanych wariantów wymiany źródeł ciepła koszt jednostkowy uzyskania oszczędności energii wynosi w granicach 12,22 – 13,74 zł/GJ. Na rysunku 20 przedstawiono porównanie całkowitych jednostkowych kosztów wytworzenia energii cieplnej w kotłach na różne rodzaje paliw, z uwzględnieniem kosztów konserwacji w wysokości 2,11 zł/GJ.

– 199 –

Rysunek 20 Całkowite bieżące jednostkowy koszty wytworzenia energii

w kotłach wykorzystujących różne rodzaje paliw po włączeniu kosztów jednostkowych konserwacji urządzeń

Indywidualni wytwórcy energii cieplnej w budynkach mieszkalnych, podej-mując decyzje odnośnie rodzaju kotła w swoim domu, nie kierują się jednak spo-łecznym rachunkiem kosztów i korzyści, lecz swoimi indywidualnymi kosztami inwestycyjnymi oraz bieżącymi kosztami eksploatacji urządzenia, dlatego na rysunku 21 przedstawiono porównanie bieżących jednostkowych kosztów eks-ploatacji (kosztów paliwa powiększonych o koszty konserwacji). Jak wynika z porównania kosztów wytworzenia energii w źródłach zużywa-jących różne rodzaje paliwa, włączenie do rachunku ekonomicznego kosztów zewnętrznych powodowanych przez poszczególne technologie wytwarzania ciepła przez wytwórców indywidualnych w istotny sposób zmienia ranking roz-ważanych rodzajów paliwa. Tym niemniej, w przypadku gminy Jeleniewo w obu wariantach rozważań najkorzystniejsza okazuje się wymiana istniejących, wy-eksploatowanych kotłów na nowoczesne kotły opalane biomasą drzewną.

węgiel pelety drewno opałowe olej opałowy gaz ciekły

zł/GJ 137,2 57,48 38,08 172,12 145,96

020406080

100120140160180200

zł/G

J

– 200 –

Rysunek 21 Porównanie wewnętrznych bieżących jednostkowych kosztów wytworzenia energii

w kotłach wykorzystujących różne rodzaje paliw po włączeniu kosztów jednostkowych konserwacji urządzeńa

a koszty konserwacji – 2,11zł/GJ Oprócz kryterium kosztów wewnętrznych oraz całkowitych (wewnętrznych i zewnętrznych) kosztów wytwarzania energii w nowych źródłach istotna jest zmiana niskiej emisji na skutek przeprowadzonej wymiany kotłów grzewczych. Zmiany te przedstawiono na rysunku 22. Z przeprowadzonych analiz jednoznacznie wynika, że najbardziej korzyst-nym wariantem jest modernizacja systemu ogrzewania budynków polegająca na wymianie starych, wyeksploatowanych urządzeń grzewczych w budynkach mieszkalnych na kotły opalane biomasą drzewną. Wariant ten jest najbardziej korzystny zarówno biorąc pod uwagę kryterium minimalizacji kosztów przepro-wadzenia modernizacji, jak i wielkość uzyskanej dzięki temu przedsięwzięciu redukcji emisji do powietrza. Problematyczne jest tylko to, że występuje bardzo znacząca dysproporcja między ilością aktualnie zużywanej biomasy drzewnej (około 107,9 TJ/rok) oraz oszacowanymi zasobami technicznymi biomasy drzewnej w gminie, na poziomie około 6,17 TJ/rok.

węgiel pelety drewno opałowe olej opałowy gaz ciekły

36,2 52,29 32,69 95,19 128,68

0

20

40

60

80

100

120

140

zł/G

J

– 201 –

Rysunek 22 Porównanie emisji zanieczyszczeń w różnych wariantach modernizacji

ogrzewania budynków mieszkalnych systemu energetycznego w gminie Jeleniewo

0

5

10

15

20

25

30

35

WARIANT ‐KOCIOŁ

WĘGLOWYRETORTOWY

WARIANT ‐PELETY

WARIANTDREWNOOPAŁOWE

WARIANT ‐OLEJ OPALOWY

WARIANT ‐ GAZLPG

STANISTNIEJĄCY

t/rok

SO2

0

2

4

6

8

10

12

14

WARIANT ‐KOCIOŁ

WĘGLOWYRETORTOWY

WARIANT ‐PELETY

WARIANTDREWNOOPAŁOWE

WARIANT ‐ OLEJOPALOWY

WARIANT ‐ GAZLPG

STANISTNIEJĄCY

t/rok

NOX

0123456789

10

WARIANT ‐KOCIOŁ

WĘGLOWYRETORTOWY

WARIANT ‐PELETY

WARIANTDREWNOOPAŁOWE

WARIANT ‐ OLEJOPALOWY

WARIANT ‐ GAZLPG

STANISTNIEJĄCY

t/rok

PYŁ

– 202 –

W ramach analizy sytuacji opisanej powyżej przeprowadzono analizę da-nych publicznych dotyczących pozyskania drewna w klasie S4 w nadleśnictwie Suwałki. Według RocznikaStatystycznegoLeśnictwa1 w 2009 roku w wojewódz-twie podlaskim w lasach państwowych pozyskano 1.702,8 tys. m3, a w lasach prywatnych 71 tys. m3 (łącznie 1.773,8 m3), podczas gdy relacja powierzchni lasów stanowiących własność prywatną i publiczną w żadnym stopniu nie od-zwierciedla relacji pozyskania drewna. Powierzchnia lasów państwowych w województwie podlaskim wynosi 612 tys. ha, podczas gdy lasów prywatnych około 200 tys. ha. Planowane pozyskanie drewna w klasie S4 w nadleśnictwie Suwałki w 2010 roku wynosiło S4 iglaste – 3893 m3, S4 liściaste – 1226 m3, drob-nica 584 m3. Wielkości takie wskazują na około 16,47 GJ energii w drewnie liścia-stym i drobnicy w całym nadleśnictwie Suwałki. Dysproporcje między oszacowa-nym zużyciem energii w postaci drewna opałowego oraz pozyskaniem tego drewna z lasów wskazują na to, że: 1 RocznikStatystycznyLeśnictwa2009, GUS, Warszawa 2010.

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

4500

5000

WARIANT ‐KOCIOŁ

WĘGLOWYRETORTOWY

WARIANT ‐PELETY

WARIANTDREWNOOPAŁOWE

WARIANT ‐ OLEJOPALOWY

WARIANT ‐ GAZLPG

STANISTNIEJĄCY

t/rok

CO2

0

50

100

150

200

250

WARIANT ‐KOCIOŁ

WĘGLOWYRETORTOWY

WARIANT ‐PELETY

WARIANTDREWNOOPAŁOWE

WARIANT ‐ OLEJOPALOWY

WARIANT ‐ GAZLPG

STAN ISTNIEJĄCY

t/rok

CO

– 203 –

• występuje duże prawdopodobieństwo prowadzenia nieewidencjonowanej gospodarki leśnej w lasach prywatnych; • użyteczne pozyskanie drewna jest wyższe niż pokazują statystyki publiczne, ponieważ zużywane są również gałęzie drzew; • drewno na potrzeby opalowe w gminie Jeleniewo pozyskiwane jest również z terenu gmin ościennych. 7.3 Scenariusz modernizacji indywidualnych źródeł energii

z zastosowaniem kolektorów słonecznych Kolejnym etapem tworzenia planu modernizacji gospodarowania energią w gminie Jeleniewo była analiza zasadności wykorzystania kolektorów słonecznych w instalacjach grzewczych. Zakłada się, że kolektory będą dogrzewały ciepłą wodę użytkową. Przeanalizowano okres zwrotu dla wariantu I, kiedy 10% bu-dynków mieszkalnych, w których w latach 2011-2026 przeprowadzana jest mo-dernizacja systemu grzewczego, doposażone będzie w układ solarny o po-wierzchni 5 m2, oraz dla wariantu II, kiedy w ten sam sposób doposażone będzie 20% budynków z modernizowaną instalacją grzewczą. Prosty czas zwrotu SPB określa minimalną liczbę jednostek czasu (na przy-kład lat) dla której suma przepływów pieniężnych osiągnie wartość równą zero: Okres zwrotu nakładów na kolektory słoneczne w gminie obliczono w tabeli 61. Jak wynika z przeprowadzonych analiz w obu przypadkach, okres zwrotu wynosi około 34 (!) lat, co powoduje, że z punktu widzenia indywidualnego inwe-stora doposażenie instalacji grzewczej budynku w kolektor słoneczny nie jest atrakcyjne. Dodatkowo oszacowano również okres zwrotu nakładów inwestycyj-nych w przypadku uzyskania dotacji w wysokości 45% nakładów inwestycyj-nych.

– 204 –

Tabela 61

Porównanie wariantów ogrzewania budynków z kolektorami słonecznymi i bez kolektorów

Warianty  

Pozycje rachunku 

Biomasa drzewna i kolektory I  Biomasa drzewna i kolektory II  Modernizacja bez kolektorów  

Paliwo  Kolektory  Paliwo  Kolektory  Paliwo 

Jednostkowe koszty inwestycyjne [zł]  10000  12500  10000  12500  10000 

Jednostkowa energia wytworzona [kWh/obiekt/rok]  –  3850  –  3850  – 

Jednostkowa energia wytworzona  [GJ/obiekt/rok]  –  13,86  –  13,86  – 

Odsetek obiektów wyposażonych  w kolektory [%]  –  10  –  20  0 

Liczba obiektów wyposażonych  w kolektory [szt.]  422  42  422  84  422 

Energia użyteczna wytworzona [GJ/rok]  39363,47  582,12  38781,354  1164,24  39945,59 

Nakłady inwestycyjne ogółem [zł]  4220000  525000  4220000  1050000  4220000 

Zmniejszenie kosztów paliwa ogółem [zł/rok]  15224,68    30449,354    0 

Roczne koszty konserwacji [zł/GJ]  211000  52500  211000  105000  211000 

Koszty zewnętrzne [zł/rok]  103329,1  0  101801,05  0  104857,2 

Prosty okres zwrotu nakładów na kolektory  słoneczne [lata]  34,48  34,48    

– 205 –

Tabela 62 Prosty okres zwrotu nakładów inwestycyjnych na doposażenie instalacji

grzewczych w budynkach gminy Jeleniewo w kolektory słoneczne

Wyszczególnienie  W I  W II  Wariant I z dotacją 45% 

Oszczędności roczne [zł]  12225  24450  12225 

Nakłady na kolektory [zł]  527500  1055000  290125 

Prosty okres zwrotu [lata]  34,48  34,48  23,70  Uzyskane obniżenie emisji do środowiska dzięki zastosowaniu kolektorów słonecznych w 10% budynków, w których modernizowana jest instalacja grzew-cza przedstawia tabela 62. Tabela 63

Emisje do powietrza w przypadku realizacji analizowanych wariantów modernizacji źródeł energii w budynkach mieszkalnych

Warianty Zanieczyszczenia 

W I  W II  Modernizacja bez kolektorów  Stan istniejący 

[ton/rok] 

SO2  7,81  7,69  7,93  13,82 

NOx  10,55  10,39  10,71  12,04 

PYŁ  5,29  5,21  5,37  6,79 

COa  1,09  1,09  1,09  343,89 

CO2a  1075,33  1075,33  1075,32  13069,78 

a oszacowane przy założeniu, że emisja tlenku i dwutlenku węgla ze spalania paliw bioma-sowych jest równa zero. 7.4 Scenariusz termomodernizacji budynków

i indywidualnych źródeł energii Kolejnym rozważanym wariantem jest termomodernizacja budynków mieszkalnych poprzez wymianę okien, wymianę drzwi oraz ocieplenie ścian. Liczbę wykonanych elementów termomodernizacji budynków oszacowano na podstawie deklaracji ankietowanych właścicieli budynków mieszkalnych w gmi-nie (zestawienie w tabeli 21, rozdział 3). Na tej podstawie oszacowano również

– 206 –

oszczędności energii osiągnięte w gminie dzięki przeprowadzonym inwestycjom termomodernizacyjnym. Oszacowanie kosztów inwestycyjnych dokonano na podstawie danych rynko-wych dystrybutorów okien i drzwi oraz danych wykonawców termomodernizacji ścian budynków. Wartości te uśredniono w stosunku do 1 m2 powierzchni bu-dynku. Przyjęto: • 40 zł/m2 powierzchni budynku za wymianę okien (przeliczono średnią po-wierzchnię okien w stosunku do powierzchni budynku, i średnią cenę 1 m2 okien); • 3000 zł – cena za wymianę drzwi; • 300 zł/ m2 powierzchni budynku, przy cenie za 1m2 ocieplanej ściany około 110zł/ m2. Tabela 64

Oszacowanie jednostkowych kosztów oszczędności energii dzięki termomodernizacji budynków mieszkalnych

Zakres prac Koszt jednostkowy [zł] 

Jednostka  Łączne nakłady inwestycyjne [zł] 

Oszczędność energii [GJ/rok] 

Koszt oszczędzenia 1 GJ energii [zł] 

Wymiana okien  40  [zł/m2 budynku]  846273,5  2598,46  13,03 

Wymiana drzwi  3000  budynek  804000  922,00  34,88 

Ocieplenie ścian  300  [zł/m2 budynku]  11254813  9003,93  50,00 

Tabela 65 Oszacowanie okresu zwrotu nakładów inwestycyjnych dla poszczególnych

sposobów termomodernizacji budynków w gminie Jeleniewo

Zakres prac  Koszt jednostkowy [zł]  Jednostka  Łączne nakłady 

inwestycyjne [zł] 

Oszczędność kosztów paliwa [zł/rok] 

Prosty okres zwrotu [lata] 

Wymiana okien  40  [zł/m2 budynku]  846273,50  48542,67  17,43 

Wymiana drzwi  3000  budynek  804000,00  17224,18  46,68 

Ocieplenie ścian  300  [zł/m2 budynku]  11254813,00  168205,2  66,91 

– 207 –

Tabela 66

Oszacowanie okresu zwrotu nakładów na termomodernizację budynków po modernizacji systemów grzewczych

Zakres prac Koszt  jednostkowy [zł] 

Jednostka Łączne  nakłady  inwestycyjne [zł] 

Oszczędność  kosztów paliwa  [zł/rok] 

Koszt  oszczędzenia  1 GJ energii [zł] 

Oszczędność  w kosztach  paliwa zł/rok 

Prosty okres zwrotu [lata] 

Wymiana okien  40  [zł/m2 budynku]  846273,5  2488  13,60568  46479,12  18,20 

Wymiana drzwi  3000  budynek  804000  859,5688  37,41411  16057,88  50,07 

Ocieplenie ścian  300  [zł/m2 budynku]  11254813  8650,934  52,03976  161610,9  69,64 

– 208 –

Okresy zwrotu wszystkich przedsięwzięć termomodernizacyjnych są w analizowanym przypadku długie. Najbardziej efektywna okazuje się wymiana okien. Zauważyć jednak należy, że okres zwrotu nakładów na przedsięwzięcia ograniczające zużycie energii zależy od kosztów ogrzewania, od sprawności sys-temu grzewczego oraz rodzaju wykorzystywanego paliwa. Im lepszy system grzewczy w budynku, tym okres zwrotu nakładów na ograniczenie zużycia ener-gii cieplnej użytecznej jest dłuższy. Analiza przedstawiona powyżej dotyczy tych budynków, w których dokonano modernizacji systemów grzewczych i jako pali-wo zastosowano drewno opałowe, więc koszt pozyskania jednostki ciepła jest w tych budynkach stosunkowo niski. 8 Ocena bezpieczeństwa energetycznego Ocena bezpieczeństwa energetycznego dotyczy mediów energetycznych sieciowych oraz dostępności różnego rodzaju paliw. Na obszarze gminy Jelenie-wo zakres ten zawęża się do paliw oraz energii elektrycznej, gdyż innego rodzaju energetyczne media sieciowe nie występują – na obszarze gminy nie jest dostęp-ne ani ciepło sieciowe, ani gaz sieciowy.

Tabela 67 Ocena niezawodności zaopatrzenia w energię elektryczną odbiorców

na terenie gminy Jeleniewo

Identyfikowany typ zakłóceń 

Odbiorcy –  gospodarstwa  domowe 

Inni odbiorcy – mikroprzedsię‐ biorstwa 

Ogółem 

Procent odpowiedzi pozytywnych 

Częste przerwy w zasilaniu  4,44  9,68  5,78 

Długotrwałe przerwy w zasilaniu  3,33  12,9  5,78  W ramach analizy bezpieczeństwa zaopatrzenia w energię elektryczną w przeprowadzanej wśród odbiorców w gminie ankiecie zadano pytania odno-śnie przerw w dostarczaniu energii elektrycznej. Pytania dotyczyły częstości występowania przerw w zasilaniu oraz długości trwania takich przerw (pytanie dotyczyło przerw trwających dłużej niż dobę). Wyniki odpowiedzi respondentów przedstawiono w tabeli 67, w której umieszczono procentową liczbę odbiorców

– 209 –

stwierdzających, że częstość występujących przerw jest uciążliwa i stwierdzają-cych, że w ciągu ostatnich 5 lat wystąpiły przerwy dłuższe niż jednodobowe. Według danych uzyskanych z PGE Dystrybucja Oddział Białystok w 2009 roku na obszarze gminy Jeleniewo odnotowano 3 awarie sieci SN oraz 175 awarii na liniach niskiego napięcia, a od stycznia do listopada 2010 wystąpiły 3 awarie na poziomie średniego napięcia oraz 101 awarii i zakłóceń w układzie sieci nn. Liczba awarii i zakłóceń odnosi się do sieci zasilającej, według danych PGE, 1082 odbiorców. Należy zauważyć, że pojedyncza awaria nie dotyczy zazwyczaj jedne-go odbiorcy, a grupy odbiorców. Nawet tak pobieżna i oparta na niewielkiej ilości danych, niepokazujących przyczyn awarii analiza, wskazuje na wysoką awaryj-ność sieci elektroenergetycznych na obszarze gminy Jeleniewo. Świadczą również o tym odczucia odbiorców energii elektrycznej w gminie przedstawione w tabeli 66. Zaznaczyć jednak należy, że na obszarze gminy Jeleniewo gęstość obciążenia w stosunku do długości sieci jest niewielka i w związku z tym ilość awarii w sto-sunku do liczby odbiorców jest bardzo wysoka. Niepokojące jest jednak, że z informacji przesłanych z przedsiębiorstwa energetycznego wynika, że nie są planowane w najbliższych latach żadne działania inwestycyjne i modernizacyjne podwyższające niezawodność dostaw energii w gminie. Planowana linia WN 400kV Alytus – Hańcza –Ełk1, która ma przebiegać przez teren gminy, bezpo-średnio nie wpłynie na bezpieczeństwo elektroenergetyczne tego terenu. Okre-ślenie szczegółowych metod osiągnięcia poprawy niezawodności zaopatrzenia odbiorców w energię elektryczną wymagałoby oddzielnego opracowania wyko-rzystującego informacje o topologii i parametrach sieci elektroenergetycznych. Tym niemniej stwierdzić można, że podstawową ścieżką do osiągnięcia tego celu jest wymiana nieizolowanych przewodów linii napowietrznych na przewody izolowane. 9 Ocena zgodności założeń planu energetycznego

dla gminy Jeleniewo z planami rozwoju przedsiębiorstw energetycznych Na obszarze gminy Jeleniewo jako sieciowe medium energetyczne występu-je jedynie energia elektryczna. W związku z tym analizie poddane są jedynie dzia-łania przedsiębiorstwa PGE Dystrybucja S.A. z siedzibą w Lublinie, które jest właścicielem sieci elektroenergetycznych funkcjonujących na obszarze gminy. Eksploatacją sieci zajmuje się PGE Dystrybucja Oddział w Białymstoku, Zakład Sieciowy Suwałki.

– 210 –

Na obszarze gminy Jeleniewo nie są zlokalizowane stacje WN/SN. Stacje średniego napięcia pracujące na obszarze gminy zasilane są ze stacji 110/20kV Hańcza oraz Suwałki 1. Na terenie gminy Jeleniewo zlokalizowane są 62 stacje słupowe SN/nn oraz jedna stacja wnętrzowa. W stacjach zainstalowane są trans-formatory o mocach od 40 do 400 kVA w stacjach słupowych oraz transformator 630 kVA w stacji wnętrzowej. Możliwość przyłączenia nowych odbiorców do sieci elektroenergetycznej limitowana jest mocą transformatorów sieciowych. Informacji o możliwości przyłączenia nowych mocy do poszczególnych węzłów sieci z przedsiębiorstwa dystrybucyjnego nie uzyskano, mimo, że jest to kluczowa informacja odnośnie możliwości rozwoju gminy. W odpowiedzi na pismo wystosowane przez Urząd Gminy w Jeleniewie odnośnie planów przedsiębiorstwa dystrybucji energii elektrycznej na obszarze gminy poinformowano, że w zakresie rozbudowy sieci elektroenergetycznej w gminie w latach 2010-2015 planuje się jedynie wybudowanie około 2 km sieci kablowej oraz budowanie przyłączy napowietrznych i kablowych do nowo po-wstających obiektów w ilości około 90 sztuk. Postępowanie zgodne z podanymi przez przedsiębiorstwo dystrybucyjne informacji, zapewnia jedynie trwanie stanu aktualnego z tendencjami do pogarszania się warunków zasilania odbior-ców na skutek wzrostu obciążenia istniejących sieci elektroenergetycznych oraz przyrostu obciążenia przewidywanego przez PGE Dystrybucja na poziomie około 1,5% w latach 2010-2015. Ponadto, upływ czasu powoduje naturalne procesy starzeniowe urządzeń elektroenergetycznych. W piśmie przesłanym przez PGE Dystrybucja brak jest informacji o planowaniu inwestycji odtworzeniowych oraz o przewidywanych inwestycjach modernizacyjnych istniejących na obszarze gminy sieci napowietrznych. Należałoby oczekiwać od przedsiębiorstwa siecio-wego opracowania planu modernizacji linii elektroenergetycznych na obszarze gminy Jeleniewo w dłuższym horyzoncie czasowym. Powinien on uwzględniać potrzebę podwyższenia niezawodności sieci zasilających w gminie. Przedsiębiorstwo PGE Dystrybucja posiada możliwość przyłączania do sieci SN na obszarze gminy Jeleniewo elektrowni wiatrowych o mocach od kilku do kilkudziesięciu megawatów mocy zainstalowanej. Przyłączenie każdego źródła energii do sieci elektroenergetycznej wymaga analizy warunków przyłączenia z punktu widzenia możliwości przesyłowych sieci elektroenergetycznych.

– 211 –

10 Ocena zgodności planu energetycznego dla gminy Jeleniewo z planami gmin ościennych Zgodnie z art.19 ust.3 pkt.4 ustawy Prawo energetyczne, Projekt założeń do planu... powinien określać możliwy zakres współpracy pomiędzy sąsiadującymi gminami odnośnie sposobu pokrywania potrzeb energetycznych. Nie otrzymano z sąsiednich gmin informacji o posiadaniu Planu zaopatrzenia w ciepło, paliwa gazowe i energię elektryczną ani o posiadaniu założeń do tego planu, nie ma więc możliwości odniesienia się do zamierzeń w zakresie gospodarki energetycznej gmin sąsiednich. Gmina Jeleniewo jest połączona sieciami elektroenergetycznymi z sąsiedni-mi gminami, gdyż system elektroenergetyczny stanowi jednolity organizm, na kształt którego nie wpływają podziały administracyjne. Gmina Jeleniewo oraz gminy ościenne nie mają wpływu na pracę sieci w gminach sąsiadujących. Obsza-rem współpracy gminy Jeleniewo oraz gmin sąsiadujących w zakresie pracy sys-temu elektroenergetycznego jest udostępnienie gruntu pod budowę nowych urządzeń elektroenergetycznych, które będą znajdowały się na obszarze obu gmin. Z punktu widzenia zaopatrzenia w paliwo gminy Jeleniewo istotne są zasoby energetyczne biomasy na obszarach gmin sąsiednich. Jak wynika z przeprowa-dzonych analiz, zużycie biomasy drzewnej na obszarze gminy znacznie przekra-cza istniejące zasoby techniczne (ustalone na podstawie danych oficjalnych). Należy również podkreślić, że budowa jakichkolwiek większych niż indywidualne źródeł energii w postaci elektrociepłowni lub ciepłowni wykorzystujących paliwa biomasowe wymaga analizy dostępności biomasy na te cele na obszarach sąsied-nich gmin, gdyż zasoby posiadane w tym zakresie w gminie nie pokryją potrzeb. Należałoby rozważyć współpracę z sąsiednimi gminami w zakresie opracowania i realizacji programu rozwijania celowych upraw energetycznych. Wymiana in-formacji odnośnie posiadanych zasobów biomasy lub konstruowanie wspólnych projektów winny posłużyć skoordynowaniu działań w zakresie zoptymalizowa-nia obszarów, z których biomasa będzie pozyskiwana dla konkretnego źródła energii.

– 212 –

11 Harmonogram realizacji przedsięwzięć przedstawionych w planie Podstawowym celem realizacji planu jest podwyższenie efektywności ener-getycznej w gminie oraz ograniczenie niskiej emisji, a tym samym poprawa jako-ści powietrza i ograniczenie oddziaływania zanieczyszczeń powietrza na obszary o szczególnej wartości przyrodniczej istniejące na obszarze gminy Jeleniewo. Ze względu na mnogość obiektów oraz duże koszty inwestycyjne realizacja planu jest możliwa jedynie przy współfinansowaniu programu przez właścicieli budyn-ków mieszkalnych – inwestorów. Korzyści ekonomiczne (eksploatacyjne) wyni-kające z wymiany źródła ciepła interesują przede wszystkim, nie władze samo-rządowe, lecz użytkowników tych urządzeń. Dla tych ostatnich efekt ekologiczny jest z kolei sprawą istotną, lecz wtórną, tak więc, jeżeli użytkownik w wyniku udziału w realizacji planu nie będzie ponosił dodatkowych kosztów w stosunku do stanu obecnego, tym chętniej do niego przystąpi. Realizacja planu, wymaga opracowania szczegółowego programu wdrażania wraz z przygotowaniem wniosku o dofinansowanie realizacji przedsięwzięć wy-mienionych w planie. Szczegółowe ilości wymienianych urządzeń grzewczych oraz przeprowadzanych termomodernizacji obiektów muszą opierać się na de-klaracjach mieszkańców gminy przystąpienia do programu wdrażania planu. Ilości przedstawione w niniejszym opracowaniu stanowią ilości teoretycznie maksymalne, wynikające z czasów użytkowania urządzeń i ich technicznego okresu życia. Wartości rzeczywiste będą zależały od właścicieli budynków oraz ich chęci i możliwości zainwestowania w nowe urządzenia. Zaleca się: • powołanie w urzędzie gminy komórki (osoby) odpowiedzialnej za realizację planu – koordynatora planu, a po opracowaniu szczegółowego programu – operatora realizacji programu podwyższenia efektywności energetycznej oraz ochrony powietrza w gminie; • przeprowadzenie akcji informacyjnej wśród mieszkańców gminy z zapre-zentowaniem korzyści dla indywidualnych ewentualnych beneficjentów programu. Istnieje potrzeba opracowania materiałów informacyjnych dla mieszkańców, w których w przystępny sposób opisane byłyby możliwości techniczne wymiany, potencjalne sposoby finansowania, korzyści finansowe uzyskane przez uczestnika programu, oferta doradztwa technicznego ze strony koordynatora planu; • powołanie punktu doradztwa technicznego dla potencjalnych uczestników programu;

– 213 –

• określenie, na podstawie deklaracji mieszkańców gminy, docelowej liczby uczestników pierwszej transzy programu; • nadzór nad przygotowaniem poszczególnych dokumentacji dla uczestników działań określonych w planie; • opracowanie wniosku/wniosków o dofinansowanie wymiany urządzeń grzewczych oraz wniosków o dofinansowanie termomodernizacji budyn-ków; • rozliczenie rzeczowe i finansowe po każdym etapie realizacji planu; • opracowanie raportów i ocena kolejnych etapów wdrożeniowych. Przewiduje się co najmniej 3 transze realizacji planu w odstępach 5-letnich – 2011, 2016, 2021, lub więcej w przypadku dużego zainteresowania mieszkańców i pojawiających się w przyszłości nowych możliwości dofinansowywania takich działań. W przypadku dużej liczby zgłoszeń mieszkańców do udziału w działa-niach wymienionych w planie zasadne byłoby wyłonienie Operatora Realizacji Planu, który zarządzałby realizacją przedsięwzięć. Koordynator planu z ramienia gminy spełniałby rolę kontrolną. Tabela 68

Harmonogram realizacji planu energetycznego na obszarze gminy Jeleniewo

Etap  Czynność  Okres realizacji 

ETAP I – 2011 (etap przygoto‐wawczy) 

Zatwierdzenie przez gminę Planu energetycznego  oraz działań zawartych w Planie 

II kwartał 2011 

Powołanie koordynatora planu  II kwartał 2011 

Promocja zasad uczestnictwa w działaniach  objętych Planem 

III kwartał 2011 

Zbieranie deklaracji uczestników działań  objętych planem 

III kwartał 2011 

Przygotowanie i złożenie wniosku na dofinansowanie  działań objętych planem 

IV kwartał 2011 

ETAP II – 2012 (etap realizacji) 

Zbieranie wniosków uczestników i uszczegółowienie  planu działania na 2011 rok 

IV kwartał 2011 

Zamknięcie inżynierii finansowania pierwszej transzy  planu na 2012 rok 

IV kwartał 2011 – I kwartał 2012 

Realizacja przyjętych zadań planu na rok 2012  II‐III kwartał 2012 

Opracowanie raportu z wdrażania planu  IV kwartał 2012 

Zbieranie deklaracji uczestników działań objętych  planem – druga transza 

IV kwartał 2012 

– 214 –

W tabeli 68 przedstawiono harmonogram realizacji jednej transzy wymiany źródeł ciepła i instalowania kolektorów oraz ewentualnych innych działań pro-ponowanych w niniejszym opracowaniu. W przypadku zainteresowania miesz-kańców gminy kolejne działania są powtórzeniem harmonogramu przedstawio-nego w tabeli 68. Po wdrożeniu każdej transzy realizacji planu należałoby sporządzić raport zawierający: • liczbę zmodernizowanych urządzeń grzewczych wraz z podaniem zastoso-wanej technologii; • koszty inwestycyjne pochodzące z dofinansowania publicznego; • sumaryczny efekt ekologiczny wynikający z modernizacji urządzeń grzew-czych; • wnioski i wytyczne do realizacji planu w kolejnych latach. 12 Ocena ryzyka związanego z realizacją planu Realizacja planu może potencjalnie napotkać na szereg zagrożeń wynikają-cych z aspektów organizacyjnych, informacyjnych i finansowych. Najistotniejsze z nich to: • brak chętnych do udziału w działaniach proponowanych w planie – działa-niem zaradczym jest podjęcie działań promocyjnych pilotowanych przez koordynatora planu mających na celu zwiększenie chętnych do uczestnictwa w działaniach planu; • brak zainteresowania preferowanymi nośnikami energii, na przykład prefe-rowanie kotłów węglowych przez potencjalnych uczestników działań – dzia-łania zaradcze poprzez promocję preferowanych nośników energii poprzez porównanie rzeczywistych kosztów wynikających z ich użytkowania oraz uświadamianie społeczeństwu oddziaływania na środowisko poszczegól-nych nośników energii; • brak środków na finansowanie działań zawartych w planie w pełnym zakre-sie – działaniem zaradczym jest wybór beneficjentów tych działań zgodnie ze wzrastającą efektywnością energetyczną systemu przy przystąpieniu określonych uczestników do programu planu; • brak efektów ekologicznych w wyniku wprowadzenia planu (brak zmniej-szenia stężenia zanieczyszczeń powietrza) – ponowna analiza danych z po-szczególnych źródeł zanieczyszczeń w gminie i próba znalezienia przyczyn.

– 215 –

13 Źródła finansowania przedsięwzięć przedstawionych w planie Obecnie w Polsce możliwe jest pozyskanie środków finansowych z różnych źródeł na realizację inwestycji w zakresie lokalnej energetyki. Są to przede wszystkim: • środki przedsiębiorstw energetycznych; • środki własne inwestorów indywidualnych (mieszkańcy, przedsiębiorcy, samorządy terytorialne); • środki partnerów prywatnych angażowanych w realizację zadań w oparciu o formułę partnerstwa publiczno-prywatnego (PPP); • środki pomocowe krajowe i fundusze zagraniczne, które są dostępne w formie preferencyjnych kredytów i dotacji.

13.1 Premia termomodernizacyjna Dofinansowanie przedsięwzięć termomodernizacji ze środków publicznych odbywa się na podstawie przepisów ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o wspie-raniu termomodernizacji i remontów (Dz.U. nr 223 poz. 1459). Ma ono formę premii na spłatę części kredytu zaciągniętego na przedsięwzięcie termomoderni-zacyjne (premii termomodernizacyjnej). Jest ona przyznawana przez Bank Go-spodarstwa Krajowego z Funduszu Termomodernizacji i Remontów. O premię termomodernizacyjną mogą się ubiegać właściciele lub zarządcy: • budynków mieszkalnych; • budynków zbiorowego zamieszkania; • budynków użyteczności publicznej stanowiących własność jednostek samo-rządu terytorialnego i wykorzystywanych przez nie do wykonywania zadań publicznych; • lokalnej sieci ciepłowniczej; • lokalnego źródła ciepła. Premia nie przysługuje jednostkom budżetowym i zakładom budżetowym. Z premii mogą korzystać wszyscy inwestorzy, bez względu na status prawny, a więc osoby prawne (na przykład spółdzielnie mieszkaniowe i spółki prawa handlowego), jednostki samorządu terytorialnego, wspólnoty mieszkaniowe, osoby fizyczne, w tym właściciele domów jednorodzinnych. Premia termomodernizacyjna przysługuje w przypadku realizacji przedsię-wzięć termomodernizacyjnych, których celem jest:

– 216 –

• zmniejszenie zużycia energii na potrzeby ogrzewania i podgrzewania wody użytkowej w budynkach mieszkalnych, zbiorowego zamieszkania oraz bu-dynkach stanowiących własność jednostek samorządu terytorialnego, które służą do wykonywania przez nie zadań publicznych: w budynkach, w których modernizuje się wyłącznie system grzewczy – co najmniej o 10%, w budynkach, w których po 1984 roku przeprowadzono modernizację systemu grzewczego – co najmniej o 15%, w pozostałych budynkach – co najmniej o 25%; • zmniejszenie kosztów pozyskania ciepła dostarczanego do ww. budynków – w wyniku wykonania przyłącza technicznego do scentralizowanego źródła ciepła w związku z likwidacją lokalnego źródła ciepła co najmniej o 20%; • zmniejszenie strat energii pierwotnej w lokalnych sieciach ciepłowniczych oraz zasilających je lokalnych źródłach ciepła co najmniej o 25%, jeżeli bu-dynki, do których dostarczana jest z tych sieci energia, spełniają wymagania w zakresie oszczędności energii, określone w przepisach prawa budowlane-go lub zostały podjęte działania mające na celu zmniejszenie zużycia energii dostarczanej do tych budynków; • całkowita lub częściowa zamiana źródeł energii na źródła odnawialne lub zastosowanie wysokosprawnej kogeneracji – z obowiązkiem uzyskania określonych w ustawie oszczędności w zużyciu energii. Podstawowym warunkiem formalnym ubiegania się o premię jest przed-stawienie audytu energetycznego i jego pozytywna weryfikacja przez BGK. Audyt taki powinien być dołączony do wniosku o przyznanie premii składanego wraz z wnioskiem kredytowym w banku kredytującym. Od 19 marca 2009 roku wartość przyznawanej premii termomodernizacyj-nej wynosi 20% wykorzystanego kredytu, nie więcej jednak niż 16% kosztów poniesionych na realizację przedsięwzięcia termomodernizacyjnego oraz dwu-krotność przewidywanych rocznych oszczędności kosztów energii, ustalonych na podstawie audytu energetycznego.

13.2 Fundusz Rozwoju Inwestycji Komunalnych W 2003 roku został utworzony Fundusz Inwestycji Komunalnych, z którego udzielane są kredyty preferencyjne gminom i ich związkom na finansowanie dokumentacji projektowej inwestycji komunalnych przewidzianych do współfi-nansowania z funduszy Unii Europejskiej.

– 217 –

Zgodnie z ustawą z dnia 12 grudnia 2003 roku o Funduszu Rozwoju Inwe-stycji Komunalnych kredytów udziela Bank Gospodarstwa Krajowego. Kredyt przeznaczony jest na pokrycie kosztów przygotowania przez gminy i ich związki dokumentacji projektowej, to znaczy studium wykonalności inwesty-cji, analizy kosztów i korzyści oraz pozostałej dokumentacji projektowej, eksper-tyz i studiów niezbędnych do przygotowania realizacji inwestycji. Może on zostać udzielony w wysokości nieprzekraczającej 80% zaplanowa-nych kosztów netto, bez uwzględnienia podatku od towarów i usług, jednak nie więcej niż 500 tys. zł na jeden projekt. Warunkiem uruchomienia kredytu jest udokumentowanie sfinansowania 20% kosztów netto dokumentacji projektowej. Kredyt jest udzielany na maksymalnie 36 miesięcy, z możliwą 18-miesięczną karencją. Oprocentowanie kredytu wynosi 0,5 stopy redyskontowej weksli NBP. 13.3 Dofinansowanie z Narodowego Funduszu Ochrony

Środowiska i Gospodarki Wodnej Środki będące w dyspozycji Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) są rozdysponowywane na podstawie ustala-nych corocznie list programów priorytetowych i kryteriów wyboru projektów. W ostatnich latach rozwój odnawialnych źródeł energii oraz poprawa efektywno-ści energetycznej stanowiły istotną grupę finansowanych projektów. Wśród 9 programów priorytetowych na 2011 rok przewidziano priorytet 5 Ochrona klimatu i atmosfery. W jego ramach będą finansowane: • program dla przedsięwzięć w zakresie odnawialnych źródeł energii i obiek-tów wysokosprawnej kogeneracji, częściowo we współpracy z wojewódz-kimi funduszami ochrony środowiska; • opracowania programów ochrony powietrza i planów działania (współfi-nansowanie); • system zielonych inwestycji (GIS – GreenInvestmentScheme); • efektywne wykorzystanie energii; • IX osi priorytetowej Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko – infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku i efektywność energe-tyczna(współfinansowanie); • realizacja przedsięwzięć finansowanych ze środków pochodzących z daro-wizny rządu Królestwa Szwecji; • inteligentne sieci energetyczne.

– 218 –

Dofinansowanie może mieć formę: • oprocentowanych pożyczek, w tym pożyczek przeznaczonych na zachowa-nie płynności finansowej przedsięwzięć współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej, • dotacji, w tym dopłat do oprocentowania kredytów bankowych, częścio-wych spłat kapitału kredytów bankowych, dopłat do oprocentowania lub ceny wykupu obligacji, Na uwagę zasługuje możliwość finansowania programów i projektów, które należą do tak zwanych „zielonych inwestycji”. Są one finansowane ze środków pochodzących ze sprzedaży przyznanych Polsce jednostek emisji CO2. Zgodnie z deklaracją zawartą w ustawie z dnia 17 lipca 2009 r. o systemie zarządzania emisjami gazów cieplarnianych i innych substancji (Dz.U., nr 130, poz. 1070) Rada Ministrów przyjęła rozporządzenie w sprawie rodzajów programów i pro-jektów przeznaczonych do realizacji w ramach Krajowego systemu zielonych inwestycji. Zgodnie z tym rozporządzeniem środki mogą być przeznaczone na: • poprawę efektywności energetycznej w różnych dziedzinach gospodarki, w tym między innymi: budowę lub przebudowę systemów ciepłowniczych w celu usprawnienia gospodarki energetycznej oraz rozwój systemów ciepłowniczych poprzez podłączanie nowych odbiorców, termomodernizację, budowę i przebudowę lub zakup urządzeń energe-tycznych stanowiących wyposażenie budynku, przebudowę przesyłowych i dystrybucyjnych sieci elektroenergetycznych; przebudowę instalacji wykorzystywanych do wytwarzania energii elek-trycznej i ciepła lub chłodu w kogeneracji; • poprawę efektywności wykorzystania węgla, w tym związanej z czystymi technologiami węglowymi, w tym między innymi: budowę lub przebudowę instalacji spalania w celu wdrożenia najlepszych dostępnych technik, budowę lub modernizację instalacji ochrony powietrza w instalacjach spalania, udowa lub przebudowa instalacji kogeneracyjnych w celu zwiększenia sprawności wytwarzania; • zmiany stosowania paliwa na paliwo niskoemisyjne; • unikanie lub redukcję emisji gazów cieplarnianych w sektorze transportu; • wykorzystanie odnawialnych źródeł energii, w tym: budowę lub modernizację elektrociepłowni lub ciepłowni opalanych bio-masą,

– 219 –

budowę lub przebudowę elektroenergetycznych sieci dystrybucyjnych lub przesyłowych w celu umożliwienia przyłączenia do sieci odnawial-nych źródeł energii, budowę lub przebudowę (w celu zwiększenia ich wydajności) instalacji kolektorów słonecznych lub ogniw fotowoltaicznych, budowę lub modernizację elektrowni wodnych i wiatrowych, budowę lub modernizację elektrociepłowni lub ciepłowni wykorzystują-cych energię geotermalną, unikanie lub redukcję emisji metanu poprzez jego odzyskiwanie i wyko-rzystywanie w przemyśle wydobywczym, gospodarce odpadami i ścieka-mi oraz w gospodarce rolnej, a także wykorzystywanie go do produkcji energii; • działania związane z sekwestracją gazów cieplarnianych; • inne działania zmierzające do ograniczania lub unikania krajowej emisji gazów cieplarnianych lub pochłaniania dwutlenku węgla oraz adaptacji do zmian klimatu; • prace badawczo-rozwojowe w zakresie wykorzystania odnawialnych źródeł energii oraz zaawansowanych i innowacyjnych technologii przyjaznych śro-dowisku; • działalność edukacyjną. Programy i projekty, do których odnosi się rozporządzenie, mają doprowa-dzić do zrealizowania przez Polskę części zobowiązań związanych z pakietem klimatyczno-energetycznym do 2020 roku emisja gazów cieplarnianych powinna się zmniejszyć o 20%. Oprócz wymienionych, NFOŚiGW uruchomił program dofinansowania OZE adresowany do osób fizycznych i wspólnot mieszkaniowych, planujących zacią-gnięcie kredytu na zakup i montaż kolektorów słonecznych do ogrzewania wody użytkowej (z wyjątkiem domów podłączonych do sieci ciepłowniczej). W ramach budżetu wynoszącego około 300 mln zł, NFOŚiGW planuje dotować instalację około 250 tys. m2 kolektorów.

13.4 Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko W Programie Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko (POIiŚ) przewidzia-no dwa priorytety związane z inwestycjami w energetyce: IX – Infrastruktura Energetyczna Przyjazna Środowisku i efektywność energetyczna oraz X – Bezpie-czeństwo energetyczne, w tym dywersyfikacja źródeł energii.

– 220 –

W ramach priorytetu IX wsparcie może być udzielane na następujące rodza-je działań: • produkcja energii elektrycznej w skojarzeniu z ciepłem; • modernizacja/budowa sieci elektroenergetycznych; • przebudowa lub budowa sieci dystrybucji ciepła o największym potencjale obniżania strat energii; • wymiana transformatorów; • termomodernizacja; • wykorzystanie OZE. Minimalna wartość projektu wynosi 10 lub 20 mln zł w zależności od dzia-łania, a maksymalny poziom wsparcia, w zależności od działania od 20% dla projektów objętych pomocą regionalną do 100% dla termomodernizacji budyn-ków użyteczności publicznej w przypadku, gdy beneficjentem jest organ władzy publicznej. Środki dostępne na realizację zadań z zakresu energetyki w ramach priorytetu to kwota 1.403 mln euro. W ramach priorytetu X wsparcie mogą uzy-skać następujące rodzaje projektów: • rozwój systemów przesyłowych i dystrybucyjnych energii elektrycznej, gazu ziemnego, ropy naftowej; • rozbudowa podziemnych magazynów gazu ziemnego; • produkcja urządzeń służących do produkcji paliw i energii z OZE. Minimalna wartość projektu wynosi 8 lub 20 mln zł w zależności od działa-nia, a maksymalny poziom wsparcia w zależności od działania wynosi od 30% do 70%. Środki dostępne na realizację zadań z zakresu energetyki w ramach priory-tetu X wynoszą 1 693,2 mln euro. W ramach obydwu priorytetów POIiŚ o dofinansowanie mogą ubiegać się jednostki samorządu terytorialnego. 13.5 Program Europejskiej Współpracy Terytorialnej W ramach Programu Europejskiej Współpracy Terytorialnej w gminie Jele-niewo dostępne są dwa strumienie finansowania: Program Współpracy Trans-granicznej Polska-Białoruś-Ukraina oraz Program Współpracy Transgranicznej Polska-Litwa.

– 221 –

13.5.1 Program Współpracy Transgranicznej Polska-Białoruś-Ukraina W Programie Współpracy Transgranicznej Polska-Białoruś-Ukraina przewi-dziane zostały 2 priorytety, w których możliwa jest realizacja projektów z zakre-su energetyki – 1.3. Poprawa dostępności regionu oraz 2.1. Ochrona środowiska w obszarze przygranicznym. Działanie 1.3. Poprawa dostępności regionu przewiduje projekty z zakresu rozwoju infrastruktury energetycznej. Działanie 2.1. Ochrona środowiska w ob-szarze przygranicznym przewiduje następujące rodzaje projektów: • wymiana wiedzy, opracowywanie i wdrażanie wspólnych działań w obsza-rze odnawialnych źródeł energii i wzorców oszczędzania energii; • wspólne badania, testowanie i przygotowywanie pilotażowych inwestycji o małej skali w zakresie odnawialnych źródeł energii. Kwalifikujące się obszary wsparcia (główne, w których możliwa jest realiza-cja działań inwestycyjnych) to: • w województwie podlaskim powiaty: augustowski, białostocki, bielski, haj-nowski, moniecki, sejneński, siemiatycki, sokólski, suwalski, miasto Biały-stok, miasto Suwałki; • w województwie lubelskim powiaty: bialski, parczewski, radzyński, wło-dawski, miasto Biała Podlaska, biłgorajski, chełmski, hrubieszowski, krasno-stawski, tomaszowski, zamojski, miasto Chełm, miasto Zamość. Kwalifikujące się podmioty to: a) regionalne i lokalne instytucje krajowe (rządowe); b) „organy zarządzane przez prawo publiczne”, czyli: funkcjonujące w ramach prawa publicznego lub prywatnego organ utwo-rzony w ściśle określonym celu spełnienia potrzeb powszechnego pożyt-ku, który nie posiada charakteru komercyjnego lub przemysłowego; posiadające osobowość prawną; posiadające osobowość finansową w większej części udzieloną przez in-stytucje państwowe, regionalne i lokalne lub inne organy zarządzane przez prawo publiczne; lub będące przedmiotem nadzoru z punktu wi-dzenia zarządzania przez te organy; lub posiadający radę administracyj-ną, zarządczą albo nadzorczą, z której ponad połowa członków zostało wyznaczonych przez instytucje państwowe, regionalne lub lokalne albo inne organy zarządzane przez prawo publiczne. c) stowarzyszenia utworzone przez jedną lub kilka instytucji ze szczebla re-gionalnego lub lokalnego,

– 222 –

d) stowarzyszenia utworzone przez jeden lub kilka organów zarządzanych przez prawo publiczne zdefiniowane w podpunkcie b). Litewskimi partnerami wiodącymi w projektach infrastrukturalnych mogą być jedynie instytucje należące do kategorii określonych w punktach a) lub b). 13.5.2 Program Współpracy Transgranicznej Polska-Litwa Projekty z zakresu infrastruktury energetycznej, OZE i efektywności energe-tycznej są możliwe do realizacji w ramach priorytetu 1. Wzrost konkurencyjności i produktywności regionu trans granicznego i podpriorytetów 1.1. Modernizacja małej infrastruktury ekonomicznej oraz 1.3. Rozwój zrównoważonej turystyki transgranicznej oraz zachowanie kulturowego i historycznego dziedzictwa. W ramach podpriorytetu 1.1. realizowane będą projekty infrastrukturalne o wyraźnym charakterze transgranicznym, ważne dla całego obszaru Programu oraz działania przygotowawcze dla takich projektów (plany rozwojowe, wspólne strategie, studia wykonalności, dokumenty planistyczne), jak również inne pod tym względem niezbędne działania. Możliwa jest więc realizacja następujących działań z zakresu energetyki: inwestycje i działania przygotowawcze; • opracowanie i realizacja planów rozwoju infrastruktury transgranicznej w ramach szerszych strategii; • opracowanie i realizacja wspólnych planów rozwoju przestrzennego, stu-diów, programów i strategii rozwoju regionalnego i sektorowego. Podpriorytet 1.3. dotyczy zasadniczo finansowania projektów skierowanych na rozwój i poprawę jakości wspólnych produktów i usług turystycznych oraz renowację obiektów dziedzictwa kulturowego i historycznego o znaczeniu przy-granicznym. Z drugiej strony jednak promowaniu działalności turystycznej po-winno się odbywać z uwzględnieniem między innymi racjonalnego wykorzysta-nia naturalnych źródeł energii. W podpriorytecie tym możliwe są do realizacji projekty łączące w sobie komponent „turystyczny” i odnawialne źródła energii czy efektywność energetyczną. O dofinansowanie w ramach programu mogą wnioskować: • władze lokalne i regionalne; • instytucje centralne odpowiedzialne w imieniu władz regionalnych i lokal-nych za realizację zadań publicznych; • organizacje pozarządowe i non profit; • organizacje lokalne (w tym sieci współpracy) zaangażowane w regionalną współpracę i integrację; • organizacje edukacyjne, kulturalne, badawcze i naukowe; • regionalne oddziały straży granicznej, jednostki ratownicze euroregiony.

– 223 –

13.6 Regionalny Program Operacyjny Województwa Podlaskiego Program w ramach V osi priorytetowej „Rozwój infrastruktury ochrony środowiska” przewiduje dwa działania, w których możliwa jest realizacja przed-sięwzięć z zakresu gospodarowania energią: 5.1. Rozwój regionalnej infrastruk-tury ochrony środowiska i 5.2. Rozwój lokalnej infrastruktury ochrony środowi-ska. W ramach tych działań możliwe jest finansowanie następujących projektów związanych z energetyką: • termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej (kościoły, placówki kultury, szkoły wyższe, podmioty tworzące system oświaty w myśl ustawy o systemie oświaty, domy pomocy społecznej, zakłady opieki zdrowotnej świadczące usługi medyczne w publicznym systemie ochrony zdrowia) wraz z możliwością wymiany wyposażenia tych obiektów na energooszczędne (potwierdzona audytem energetycznym); nie przewiduje się wsparcia ter-momodernizacji budynków stanowiących siedzibę administracji publicznej i termomodernizacji budynków, których użytkownikiem lub właścicielem jest spółka, w której większościowym udziałowcem jest jednostka admini-stracji publicznej lub jednostka organizacyjna administracji publicznej. • instalacje do termicznego przekształcania odpadów z odzyskiem energii przewidziane w Planie Gospodarki Odpadami dla Województwa Podlaskiego na lata 2009-2012 (instalacje i systemy obsługujące maksymalnie 150 tys. mieszkańców i na obszarach nieobjętych PROW). • projekty związane z wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii, w tym: zakup urządzeń do produkcji, przetwarzania, magazynowania i przesyłu energii ze źródeł odnawialnych oraz budowa i przebudowa niezbędnej in-frastruktury umożliwiającej funkcjonowanie tych urządzeń, zakup nowoczesnych technologii, projektów technicznych oraz know how w zakresie wykorzystywania odnawialnych źródeł energii, budowa, zwiększenie mocy jednostek wytwarzania energii elektrycznej i cieplnej, w tym jednostek wytwarzających energię w skojarzeniu wyko-rzystujących odnawialne źródła energii, budowa sieci energetycznej oraz pozostałej infrastruktury przesyłowej dla celów dystrybucji uzyskanej energii elektrycznej, cieplnej uzyskanych z odnawialnych źródeł energii do istniejącej sieci energetycznej i cie-płowniczej, budowa infrastruktury przesyłowej służącej do dostarczania nośników energii odnawialnej do urządzeń wytwarzających energię w oparciu o odnawialne źródła energii.

– 224 –

Potencjalni beneficjenci to: • jednostki samorządu terytorialnego, ich związki, porozumienia i stowarzy-szenia; • jednostki organizacyjne samorządu terytorialnego posiadające osobowość prawną; • podmioty świadczące usługi z zakresu ochrony środowiska i gospodarki wodnej w ramach realizacji obowiązków własnych gmin; • podmioty wykonujące usługi publiczne, w których większość udziałów lub akcji posiada gmina, powiat lub województwo; • podmioty wykonujące usługi publiczne na podstawie umowy zawartej z jednostkami samorządu terytorialnego na świadczenie usług z zakresu ochrony środowiska; • spółki prawa handlowego nie działające w celu osiągnięcia zysku lub prze-znaczające zyski na cele statutowe, w których większość udziałów lub akcji posiadają jednostki samorządu terytorialnego lub ich związki, porozumie-nia, stowarzyszenia; • spółki wodne; • administracja rządowa szczebla terytorialnego; • wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska; • Straż Pożarna; • PGL Lasy Państwowe i jego jednostki organizacyjne; • parki narodowe i krajobrazowe, nadleśnictwa; • podmioty sprawujące nadzór lub zarządzające ochroną obszarów chronionych; • jednostki sektora finansów publicznych posiadające osobowość prawną (niewymienione wyżej); • organizacje pozarządowe niedziałające w celu osiągnięcia zysku, w tym fundacje, stowarzyszenia, kościoły; • jednostki i instytucje naukowe; • placówki kultury, szkoły wyższe, podmioty tworzące system oświaty w myśl ustawy o systemie oświaty, domy pomocy społecznej, zakłady opieki zdro-wotnej świadczące usługi medyczne w publicznym systemie ochrony zdrowia; • podmioty działające na podstawie ustawy o partnerstwie publiczno-prywatnym; • porozumienia wymienionych wyżej podmiotów; • mikroprzedsiębiorcy, mali i średni przedsiębiorcy (w przypadku projektów z zakresu wykorzystywania odnawialnych źródeł energii).

– 225 –

13.7 Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007-2013 W ramach PROW projekty z zakresu gospodarki energetycznej przewidzia-no explicite w Działaniu 321 Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiej-skiej, w ramach którego gminy (jednostki gminne) mogą otrzymać dotację w wysokości do 75% kosztów kwalifikowanych (nie więcej niż 3 mln zł) na wy-twarzanie lub dystrybucję energii ze źródeł odnawialnych, w szczególności wia-tru, wody, energii geotermalnej, słońca, biogazu albo biomasy. Projekty mogą być realizowane na terenie miejscowości należących do gmin wiejskich, miejsko-wiejskich z wyłączeniem miast liczących powyżej 5 tys. miesz-kańców lub gmin miejskich, z wyłączeniem miejscowości liczących powyżej 5 tys. Także w każdym innym działaniu PROW o charakterze inwestycyjnym, zwłaszcza w ramach 3 osi priorytetowej, może zostać przyznana pomoc finanso-wa na projekty obejmujące elementy OZE, o ile służyć one będą poprawie efek-tywności prowadzonej produkcji rolnej lub przetwórczej. Wdrażaniem Działania 321 zajmują się poszczególne urzędy marszałkow-skie, a większość pozostałych działań jest wdrażana w skali całego kraju przez Agencja Rozwoju i Modernizacji Rolnictwa, za pośrednictwem placówek regio-nalnych. Spis tabel 1. Wskaźniki klimatyczne dla gminy Jeleniewo 2. Zmiana liczby ludności w gminie Jeleniewo w latach 1995-2009 3. Liczba mieszkańców gminy Jeleniewo w 2009 roku i prognozy na 2026 rok 4. Wykaz budynków gminnych zużywających energię i paliwa 5. Zużycie energii elektrycznej w gminie Jeleniewo w roku 2010 przez gospodar-stwa domowe z podziałem na poszczególne obszary bilansowe [MWh/rok] 6. Zużycie energii elektrycznej według działów gospodarski w gminie Jeleniewo w 2010 roku [GWh/rok] 7. Prognoza zużycia energii elektrycznej w gospodarstwach domowych w latach 2011-2026 w województwie podlaskim oraz gminie Jeleniewo [kWh/osobę/rok] 8. Prognoza zużycia energii elektrycznej w gospodarstwach domowych gminy Jeleniewo (WERSJA I) [MWh/rok] 9. Prognoza zużycia energii elektrycznej w gospodarstwach domowych gminy Jeleniewo (WERSJA II) [MWh/rok]

– 226 –

10. Środek przedziału dla minimalnej i maksymalnej prognozy zapotrzebowania na energię w latach objętych planowaniem (MWh/rok) 11. Zapotrzebowanie na energię elektryczną w gminie Jeleniewo w kolejnych latach horyzontu planowania oraz roku wyjściowym 2010 w poszczególnych działach gospodarki [GWh/rok] 12. Wielkość sprzedaży energii elektrycznej w województwie podlaskim oraz powiecie suwalskim [MWh/rok] 13. Oszacowanie ilości zużycia energii elektrycznej w gminie Jeleniewo w 2009 roku [MWh/rok] 14. Porównanie zużycia energii przez różnego typu źródła światła wykorzystywane w oświetleniu drogowym 15. Zestawienie lamp wykorzystywanych do oświetlania dróg w gminie Jeleniewo 16. Obiekty budowlane będące własnością gminy Jeleniewo 17. Wartości referencyjne zużycia energii elektrycznej w budynkach użyteczności publicznej 18. Zestawienie lamp planowanych do oświetlania dróg w gminie Jeleniewo oraz zużycie energii 19. Wartości opałowe paliw przyjęte w obliczeniach 20. Zużycie energii w budynkach gminy Jeleniewo 21. Zamierzenia inwestycyjne w zakresie termomodernizacji wśród ankietowanych mieszkańców gminy Jeleniewo 22. Oszacowane zmniejszenie zużycia energii w budynkach mieszkalnych w gminie Jeleniewo dzięki termomodernizacji budynków 23. Powierzchnia ogrzewana źródłami ciepła zainstalowanymi w określonych przedziałach czasowych w ankietowanej próbce gospodarstw domowych 24. Oszacowanie oszczędności energii w gminie możliwej do uzyskania dzięki wymianie źródeł ciepła 25. Prognoza przyrostu powierzchni mieszkalnej w gminie Jeleniewo oraz zapo-trzebowanie na energię cieplną w nowych budynkach mieszkalnych [GJ/rok] 26. Zapotrzebowanie na energię paliw w nowych budynkach [GJ/rok] 27. Obiekty gminne o najwyższym zużyciu energii paliw na ogrzewanie 28. Wartości emisji zanieczyszczeń powietrza przy spalaniu różnych rodzajów paliw przyjęte do obliczeń [g/GJ] 29. Oszacowane wielkości emisji do powietrza ze źródeł energii w gospodarstwach domowych w 2010 roku [t/rok] 30. Zawartość popiołu w różnego rodzaju paliwach 31. Ilość odpadów w postaci popiołu ze spalania paliw w gospodarstwach domo-wych oraz budynkach gminnych [t/rok] 31. Zbiorcze wyniki inwentaryzacji zasobów biomasy dla gminy Jeleniewo 32. Oszacowanie potencjału technicznego energii słonecznej w gminie Jeleniewo

– 227 –

33. Powierzchnia użytków rolnych i obszarów chronionych oraz średnie roczne prędkości wiatru w gminie Jeleniewo 34. Wskaźniki całkowitych kosztów zewnętrznych wytwarzania energii elektrycz-nej dla poszczególnych technologii [gr/kWh, zł/GJ] 35. Współczynniki korygujące wartość kosztów zewnętrznych w gminie Jeleniewo 36. Skorygowane wartości kosztów zewnętrznych wytwarzania energii w gminie Jeleniewo 37. Nakłady inwestycyjne na wymianę źródła ciepła w zależności od rodzaju źródła 38. Ceny paliw z roku 2010 39. Oszacowanie liczby urządzeń grzewczych, które zostaną wymienione na obszarze gminy Jeleniewo w latach 2011-2026 40. Zużycie energii użytecznej w budynkach [GJ/rok] 41. Zużycie energii bezpośredniej po wymianie pieców na kotły węglowe retortowe 42. Zużycie węgla typu ekogroszek w budynkach według lat budowy po wymianie kotłów instalowanych przed rokiem 2001 [t/rok] 43. Struktura zanieczyszczeń ze spalania paliw w budynkach mieszkalnych po wymianie starych kotłów na węglowe retortowe [t/rok] 44. Efekty ekonomiczne scenariusza A 45. Zużycie energii bezpośredniej po wymianie kotłów na kotły na pelety [GJ] 46. Zużycie peletów w obiektach mieszkalnych po wymianie kotłów instalowanych przed 2001 rokiem [t/rok] 47. Struktura zanieczyszczeń ze spalania paliw w budynkach mieszkalnych po wymianie starych kotłów na kotły na pelety [t/rok] 48. Efekty ekonomiczne scenariusza B 49. Zużycie energii bezpośredniej po wymianie starych kotłów na kotły na drewno opałowe [GJ] 50. Zużycie drewna w obiektach mieszkalnych po wymianie kotłów instalowanych przed 2001 rokiem [m przestrzenny/rok] 51. Struktura zanieczyszczeń ze spalania paliw w budynkach mieszkalnych po wymianie starych kotłów na kotły na drewno opałowe [t/rok] 52. Efekty ekonomiczne scenariusza C 53. Zużycie energii bezpośredniej po wymianie starych kotłów na kotły na olej opałowy [GJ] 54. Zużycie oleju opałowego w obiektach mieszkalnych według lat budowy po wymianie kotłów instalowanych przed 2001 rokiem [l/rok] 55. Struktura zanieczyszczeń powietrza ze spalania paliw w budynkach mieszkalnych po wymianie starych kotłów na kotły na olej opałowy [t/rok] 56. Efekty ekonomiczne scenariusza D 57. Zużycie energii bezpośredniej po wymianie starych kotłów na kotły na olej opałowy [GJ]

– 228 –

58. Zużycie oleju opałowego w obiektach mieszkalnych wg lat budowy po wymianie kotłów instalowanych przed 2001 rokiem [l/rok] 59. Struktura zanieczyszczeń w ze spalania paliw w budynkach mieszkalnych po wymianie starych kotłów na kotły na gaz ciekły [t/rok] 60. Efekty ekonomiczne scenariusza E 61. Porównanie wariantów ogrzewania budynków z kolektorami słonecznymi i bez kolektorów 62. Prosty okres zwrotu nakładów inwestycyjnych na doposażenie instalacji grzewczych w budynkach gminy Jeleniewo w kolektory słoneczne 63. Emisje do powietrza w przypadku realizacji analizowanych wariantów modernizacji źródeł energii w budynkach mieszkalnych 64. Oszacowanie jednostkowych kosztów oszczędności energii dzięki termomodernizacji budynków mieszkalnych 65. Oszacowanie okresu zwrotu nakładów inwestycyjnych dla poszczególnych sposobów termomodernizacji budynków w gminie Jeleniewo 66. Oszacowanie okresu zwrotu nakładów na termomodernizację budynków po modernizacji systemów grzewczych 67. Ocena niezawodności zaopatrzenia w energię elektryczną odbiorców na terenie gminy Jeleniewo 68. Harmonogram realizacji planu energetycznego na obszarze gminy Jeleniewo Spis rysunków 1. Położenie gminy Jeleniewo w powiecie suwalskim 2. Mapa gminy Jeleniewo 3. Położenie gminy Jeleniewo na tle stref klimatycznych zimowych. 4. Prognozy zmiany liczby ludności w gminie Jeleniewo w okresie objętym planowaniem (lata 2011-2026) 5. Prognoza zapotrzebowania na energię elektryczną w gospodarstwach domowych gminy Jeleniewo 6. Prognoza zużycia energii elektrycznej ogółem w gminie Jeleniewo w latach 2011-2026 7. Prognoza zużycia energii elektrycznej w przemyśle i budownictwie gminy Jeleniewo w latach 2011-2026 8. Prognoza zużycia energii elektrycznej w rolnictwie w gminie Jeleniewo w latach 2011-2026 9. Prognoza zużycia energii elektrycznej przez grupę innych odbiorców w gminie Jeleniewo w latach 2011-2026 10. Udział paliw w zużyciu energii na cele ogrzewania i przygotowania posiłków w gospodarstwach domowych w gminie Jeleniewo w 2010 roku

– 229 –

11. Struktura wiekowa urządzeń wytwórczych energii cieplnej w gospodarstwach domowych 12. Struktura budynków mieszkalnych w gminie Jeleniewo według lat budowy 13. Zużycie energii paliw w budynkach mieszkalnych według wieku budynków [GJ/m2 /rok] 14. Zużycie energii zawartej w paliwach przez gospodarstwa domowe w gminie Jeleniewo w 2010 roku [GJ/rok] 15. Struktura zużycia energii paliw w obiektach gminnych w gminie Jeleniewo [GJ/rok] 16. Zmiana powierzchni mieszkalnej na osobę w gminie Jeleniewo 17. Struktura zanieczyszczeń powietrza w podziale na rodzaje paliw 18. Rozkład natężenia promieniowania słonecznego na obszarze Polski 19. Średnie prędkości wiatru na wysokości 30m [m/s] 20. Całkowite bieżące jednostkowy koszty wytworzenia energii w kotłach wykorzystujących różne rodzaje paliw po włączeniu kosztów jednostkowych konserwacji urządzeń 21. Porównanie wewnętrznych bieżących jednostkowych kosztów wytworzenia energii w kotłach wykorzystujących różne rodzaje paliw po włączeniu kosztów jednostkowych konserwacji urządzeń 22. Porównanie emisji zanieczyszczeń w różnych wariantach modernizacji ogrze-wania budynków mieszkalnych systemu energetycznego w gminie Jeleniewo