TANQILRIA QANERYARAKEGTAAR

NOTE: My brother initiated the transcribing of the Yup'ik Moravian Bible as it is in the old dialect after which he gave the copy to me, then from there I have transcribed St. Matthew Gospel into modern way of writing and made few revision in a word and filled in verses and corrections according to Orthodox Russian Bible. In some verses I have not filled in italicized words or names from the Russian Bible and often left the period, comas, etc... as it is. The Moravian Bible has been used in the Orthodox Church by elders who could read the old dialect version, although it uses English Alphabet most of the younger generation who could read modern yup'ik language could not read it. If the Lord wills, the next phase I may go thru it again using Slavonic Gospel and make some necessary corrections. Feed-backs are welcome from Orthodox Christians having the knowledge in the Orthodox Doctrine and in the Yup'k, English, Russian and Slavonic Languages. My e-mail is wassilie.guy@sthermanseminary.org

QANERYARAKEGTAARMATFIM IGALLRA

1 Kalikarta ciuliarin Iisus Kristus~am, David~am Qetunraan, Abraham~am Qetunraan:2 Abraham~aq qetunrangellruuq Isaak~amek, Isaak~llu qetunrangellruuq Jacob~amek, Jacob~llu qetunrangellruuq Juda~mek cali anelgutainek.

3 Juda~llu qetunrangellruuq Phares~amek cali Zara~mek Thamar~akun, Phares~llu qetunrangellruuq Esrom~amek; Esrom~llu qetunrangellruuq Ram~amek.

4 Ram~llu qetunrangellruuq Aminadab~amek, Aminadab~llu qetunrangellruuq Naasson~amek, Naasson~llu qetunrangellruuq Salmon~amek.

5 Salmon~llu qetunrangellruuq Boaz~amek Rachab~akun, Boaz~llu qetunrangellruuq Obid~amek Ruth~akun, Obid~llu qetunrangellruuq Jesse~mek,

6 Jesse~llu qetunrangellruuq David~amek Angayuqamek. David~llu Angayuqaq qetunrangellruuq Solomon~amek Urias~am nuliallrakun.

7 Solomon~llu qetunrangellruuq Roboam~amek, Roboam~llu qetunrangellruuq Abiya~mek, Abiya~llu qetunrangellruuq Asa~mek.

8 Asa~llu qetunrangellruuq Josaphat~amek, Josaphat~llu qetunrangellruuq Joram~amek, Joram~llu qetunrangellruuq Oziya~mek.

9 Oziya~llu qetunrangellruuq Joatham~amek, Joatham~llu qetunrangellruuq Achaz~amek, Achaz~llu qetunrangellruuq Ezekiya~mek.

10 Ezekiya~llu qetunrangellruuq Manassiya~mek, Manassiya~llu qetunrangellruuq Amon~amek, Amon~llu qetunrangellruuq Josiya~mek.

11 Josiya~llu qetunrangellruuq (Joakim~amek, Joakim~llu qetunrangellruuq) Jeconiya~mek cali anelgutainek tamatum nalliini ayaucimallrata Babilon~amun.

12 Babilon~amun ayaucimallrata kinguani, Jeconiya qetunrangellruuq Salatliel~amek, Salatliel~llu qetunrangellruuq Zorobabel~amek.

13 Zorobabel~llu qetunrangellruuq Abiud~amek, Abiud~llu qetunrangellruuq Eliakim~amek, Eliakim~llu qetunrangellruuq Azor~amek.

14 Azor~llu qetunrangellruuq Sadok~amek, Sadok~llu qetunrangellruuq Achim~amek, Achim~llu qetunrangellruuq Eliud~amek.

15 Eliud~llu qetunrangellruuq Eleazar~amek, Eleazar~llu qetunrangellruuq Matthan~amek, Matthan~llu qetunrangellruuq Jacob~amek.

16 Jacob~llu qetunrangellruuq Joseph~amek Mariyam uinganek, elliinek yuurtellria Iisus~aq Kristus~amek aprumalria.

17 Tua-i waniwa tamarmeng kinguveqelriit Abraham~amek David~aq ngelkarrluku akimiarunritaraugut kinguveqelriit, David~amek-llu ayaucimallerteng Babilon~amun ngelkarrluku akimiarunritaraugut kinguveqelriit, cali Babilon~amun ayaucimallrata kinguani ngelkarrluku Kristus~aq akimiarunritaraugut kinguveqelriit.

18 Iisus~am Kristus~am yuurtellra waten piullruuq. Aanii Maria Joseph~amun anglleq, nuliqsagupailegmek, qingartuq Anernermek Tanqilriamek.

19 Uikautiin-llu Joseph~am, ellualriaruami cali kiaresngiatesnavkenaku, yuut aciatgun ellminek taq’icugyaqaa.

20 Taugaam man’a umyuaqnginanrani, tangerrluku, Atanrem An’gilaa qavangurtullrakun elliinun alairtuq, qanerluni, “Joseph~aq, David~am qetunraa, nalirugtevkenak tegu nulirkan Maria, waniwa qingautii kingunengqertuq Anernermek Tanqilriamek.

21 “Irniarkauguq-llu Qetunrangluni, acirarkaugan-llu Elliin atra Iisus~amek, Elliin yun’i anirturarkaungamiki assiilnguitnek.”

22 Tamarmi man’a waten piuq piciurtelluku Atanrem qanellra prophet~akun, qanrutkumalria waten:

23 “Tangerrluku, nayaar qingarciquq, irniciquq-llu Qetunrangluni, aterpagciiqaat-llu Elliin atra Immanuil~amek,” mumiggluku waten ayuquq, “Agayutem nayuraakut.”

24 Tua-i Joseph~aq, tupiimi, Atanrem An’gilaan pisquciatun piuq, nulirkautni teguluku,

25 Cali agturpeknaku ellii, irnian-llu Qetunrani ciuqlirpak, cali aciiraa Elliin atra Iisus~amek.

2 Waniwa Iisus~aq yuurcimarian Bethlehem~ami Judiamelngurmi nalliini Herod~am angayuqam, tangerrluku, umyuartulriit Jerusalem~amun tekitut Calaram tungiinek, qanerluteng,

2 “Nauggami Tauna yuurtenraq Jews~at Angayuqrat? Waniwa Elliin agyaa tangellruarput Calaram nuniini taigukut-llu ciktaarviksarturluku Ellii.”

3 Herod~am angayuqam man’a niicamiu, nuniituq, cali Jerusalem~armiut tamarmeng tuaten.

4 Tua-i-llu tamalkuita agayulirtengunret cali igatulit yugni quyurcamiki, aptai nani Kristusam yuurtarkaucianek.

5 Ellaita qanrutaat, “Bethlehem~ami Judiamelngurmi, waten igausngiin prophet~akun:

6 ‘Taugaam elpet, Bethlehem~aq, nuniini Judiam, mikellrunrituten Judiam atanirturtaini; elpenek tekitarkaungan Atanirturta yunka Wii Israil~at ciuliqagtarkauluki.’”

7 Tua-llu Herod~am, nalluatgun yuut kelgumariamiki umyuartulriit, kangiiturtuq ellaitnek qangvaq agyam alairucianek.

8 Bethlehem~amun-llu ayagcetai qanerluni, “Ayagci Mikelnguq Tauna yuarluku cumiggluci, nataqekuvciu, qanruskicia, wiinga-llu tuaten ciktaarviksarturniarqa.”

9 Tua-i angayuqaq niicamegteggu, ayagtut; tangerrluku-llu, agyaq Calarami tangellrat ciungatgun pektuq, Mikelnguyagam uitallra tekilluku quliini arulairtuq.

10 Agyaq tangrramegteggu, nunaniryugtut angniqapiggluteng.

11 Enemun-llu itrameng, tangrraat Mikelnguq Aanii-llu Mari~aq, cikluteng-llu ciktaarvikaat Ellii. Cali ikircamegteki tukuuteteng, payugtaat cikiutnek: waniwa, suulutamek, aruvagkamek cali tepkegcilriamek uqumek.

12 qavangurtullratgun-llu aarcirtuateng Agayutem Herod~amun utertesqevkenaki, allakun tumyarakun ayagtut nunameggnun.

13 Ayaumariata, tangerrluku, Atanrem An’gilaa Joseph~amun alairtuq qavangurtullrakun, qanerluni, “Makluten, qimausgu Mikelnguq Aanii-llu, Egipt~amun, cali tuant’niartuci elpengcallerkama ngeliinun; waniwa Mikelnguq Tauna Herod~am yuaqataraa piunrirnaluku.”

14 Tua-i unugmi makluni Mikelnguyagaq Aanii-llu ayautak Egipt~amun,

15 tuanlluteng-llu Herod~am tuqullran ngeliinun, piciurtelluku Agayutem qaneryaraa prophet~akun, waten qanerluni: “Wii Qetunraqa kelgaqa Egipt~amek.”

16 Tua-llu Herod~aq, elpekngamiki imkut umyuartulriit ellminek cakaarilriit, eq’uqertuq cakneq; Bethlehem~amun cali tamalkuan avatiinun ayagceciuq tuquqluki tamalkuita mikelnguut tan’gaurluut malrugnek allrakulget cali malrugnek allrakungeksailnguut, nalliinek waniwa umyuartulrianek kangingellermitun.

17 Tua-i piciurtuq qanellra prophet~am Jeremiyam waten qanerluni:

18 “Erinaq niitnaullruuq Rama~mi, yuunialria, qialria, cali iluteqerpalria, Rachel~am yuuniarutekngaki irniani, qarucunaunani-llu, piunriata.”

19 Herod~aq tuqumarian, tangerrluku, Atanrem An’gilaa Joseph~amun alairtuq qavangurtullrakun Egipt~ami,

20 qanerluni, “Makluten, ayauskek Mikelnguq Aanii-llu, Israil~at nuniitnun, waniwa yuunrirtut Mikelngum tuqutengnaqestai.”

21 Tupiimi, Mikelnguq Aanii-llu ayautak, Israil~at-llu nuniitnun tekilluni.

22 Taugaam niicami Archelaus~aq atanrurniluku Judea~mi cimirluku atani Herod~aq, alinguq tuavet ayallerkaminek. Inerquani Agayutem qavanguakun, ayagtuq Galilee~am avatiinun.

23 Tekituq-llu uitaluni nunarpagmi aprumalria Nazaret~amek, tuaten piciurrluku qanrutkumalria prophet~ateggun, “Nazareth~armiumek aprumaarkauniluku.”

3 Tamatum nalliini John~aq Angllurcecista tekituq qaneryariurluni-llu Judiam yuilqurrani,

2 cali qanerluni, “Kingunrinaarci, Qiliim Angayuqauvia ukaqsigian!”

3 Waniwa tauna qanrutkellra Isayam prophet~am: “Erinii qayagalriim yuilqumi: ‘Atanrem tumkaa upyuciu; Elliin tumyarai elluakcarciki.’”

4 John~aq una atkungqertuq ungungssiim qulugtellriim melqurrinek, naqugutengqerrluni amimek;

ner’aqluni-llu pitgartayulirpagnek vegtat-llu neqkautaitnek.

5 Tua-llu Jerusalem~am, Judiam-llu tamarmi, cali tamarmeng avatiinelnguut Jordan~am anvikaat

6 angllurcecetevkartut-llu elliinun Jordan~ami, assiilnguteng apertualuki.

7 Taugaam amlleret pharisi~at cali saddukiat tangrramiki tailriit anglluryarturluteng, qanrutai, “Ciissirpiit piyagaitni! Kia apertutaci eq’ukun tekitarkaq qimasqelluku?

8 Taumek naugici atsanek kingunrinaarutnguyu-narqellrianek,

9 cali umyuarpeciuggun qankunavkenaci: ‘Abraham~am kinguveqaakut.’ Waniwa qanrutamci Agayun makunek teggalqunek kinguverkiuyunarquq Abraham~amun.

10 Cali napat acilqurit waniwa ellivikumauq piqertuutarmek. Tamarmi napa atsangenrilnguq assilriamek kepumarkauguq cali kenermun muriulluku.

11 Wiinga merkun angllurcecaaqamci kingunrinaallerkarpecesnun, taugaam kingumkun tailria capersuyuillruuq wangni, aluilitarkenek tegumiaqlerkamnek tunriukutua. Elliin angllurceciiqaaci Anernerkun Tanqilriakun cali kenerkun.

12 Aqlayutminek ang’aqciquq, mukaarkat-llu kaimviat carrirciqaa, quyurrluki -llu mukaarkautni qemaggvimun; taugaam carangllugkuat ekuavkararkaugai kenermek nipsuilngurmek.”

13 Tua-llu Iisus~aq tekituq Galilee~amek Jordan~amun John~amun angllurcesqumaluni.

14 John~am pisqumanricaaqaa qanrulluku, “Elpet Angllurcetnaqsaqarpenga, cali Elpet-qaa wangnun pisqumauten?”

15 Taugaam Iisus~am kiuluku qanrutaa, “Watua tuaten piuvkarru, tuaten pinaqngakuk elluam pisqutii aturluku.” Tua-i nutaan pivkaraa Ellii.

16 Anglluumariami-llu, Iisus~aq tamaa tag’uq mermek; tangerrluku-llu, qiliit ikirtut Elliinun, tangrraa-llu Agayutem Anernera atralria yaqulegtun, Elliinun-llu milluni.

17 Tangerrluku-llu erinatanguq qilagmek, qanerluni, “Waniwa Una Qetunraqa kenkekngaqa, ilukegcitkaqa.”

4 Tua-llu Iisus-aq Anernerem yuilqumun ayautaa, tuunrangayagmun naspaamasqelluku.

2 Eyagumariami-llu ernerni yuinagni malrugni unugtuumaita, nutaan kainguq.

3 picetaarilriim-llu ullagaa qanrulluku, “Agayutem Qetunraqkaten, teggalqut ukut kelipaurceski.”

4 Taugaam Elliin kiuluku qanrutaa, “Igausngauq, ‘keliparrlainaq yum yutekenritaa, taugaam qaneryaraq tamalkuan, Agayutem qanranek anlleq.’”

5 Tua-llu tuunrangayiim ayautaa nunarpagmun kenciknarqelriamun, agayuviim-llu kangranun nangerngavkarluku,

6 qanrutaa-llu, “Agayutem Qetunraqkaten, unavet egten. Igausngiin: ‘An’gilani picirkirciqai Elpet pitekluten,’ cali, ‘taukut tegumiaqciqaatgen, It’gaten teggalqunun kalgucetevkenaki.’”

7 Iisus-am qanrutaa, “Igausngauq cali: ‘Ataneq Agayuten naspayunaitan.’”

8 Ataam tuunrangayiim ayautaa Ellii ingrirpiim qertuqapigtellriim kangranun, ellamiut-llu angayuqauviit tamalkuita ucurnartaciat-llu Elliinun tangercetai.

9 Qanrulluku-llu Ellii, “Makut tamalkuita Elpenun cikiutekciqanka ciisqumiggluten ciuqerramnun ciktaarvikekuvnga.”

10 Tua-llu Iisus-am qanrutaa, “Aug’a, tuunrangayak, igausngiin, ‘Ataneq Agayuten ciktaarvikarkaugan, kevgiurluku-llu Ellii kiingan.’”

11 Nutaan tuunrangayiim unitaa; tangerrluku-llu, An’gilat ullagluku kevgiuraat.

12 Iisus-aq tua-i niicami John~aq itengqaniluku, tuaken ayagtuq Galilee~amun.

13 Unilluku-llu Nazareth~aq, Ellii upagtuq Kapernaumun, nanvarpiim ceniinelngurmun, Zebulun~am Naphtalim-llu yaaqsinrilkiignun,

14 piciurtelluku qanrutkumalleq prophet~akun Isayakun, waten qanerluni:

15 “Zebulun~am nunii cali Naphtalim nunii nanvarpiim ceniini, Jordan~am akilirnera, Galilee~aq agayumanrilnguut nuniit,

16 Yuut, tan’germi uitalriit, tanqigpagmek tangellruut, cali uitalriit nuniini talinrani-llu tuqum Tanqim eruutai.”

17 Tamana ngelekluku Iisus~aq qaneryariungellruuq cali qanraqluni, “Kingunrinaarci, Qiliim Angayuqauvia ukaqsigian.”

18 Nanvarpiim-llu Galilee~am ceniini piyuallermini, amaqliqelriik tangrrak, Simon~aq aprumalria Peter~amek, anelgutii-llu Andrew, kuvyamek civcilriik nanvamun; neqsulriaruamek.

19 Qanrutak-llu, “Maligtegnga, cali yugnek cangyaurceciiqamtek.”

20 Kuvyasek tamaa unitaak maliggluku-llu.

21 Tuaken-llu ayakaniami, allagnek amaqliqelriignek tangertuq, James~amek Zebedee~am qetunraanek, anelgutiinek-llu John~amek, angyami aatasek Zebedee~aq ilakluku, kuvyameggnek ilaarturilutek, cali taisqak,

22 tamaa-llu angyaq aatasek-llu unitaak, maliggluku-llu Ellii.

23 Iisus~aq-llu Galilee~ami tamiini ullagtaarutlartuq, elitnauriluni agayuviitni, qalarutekluku-llu Angayuqauviim Qaneryarartaa, assiiriciluni-llu tamanek naulluutnek cali tamanek apqucinek yugni.

24 Elliin-llu picia Siria-mi tamiini niitnauguq; ullautait-llu Elliinun tamalkuita naulluulriit, ayuqenrilngurnek apqucilget cali aknialget, cali imkut anernerrlulget, qistetulit, pektesciigalnguut-llu; Elliin-llu assiirivkarai.

25 Yugugaat-llu maligtaat Galilee~amek, cali Decapolis~amek, Jerusalem~amek, Judea~mek, Jordan~am-llu akianek.

5 Yugugaat tangrramiki, ingrimun mayurtuq, aqumngan-llu elitnaurain ullagaat.

2 Elliin-llu ikirtaa qanen’i elicungcarai, qanerluni:

3 “Atawaqertut ellmeggnek picalkukenrilnguut, pikngamegteggu Qiliim Angayuqauvia.

4 “Atawaqertut angniilnguut, ellait qarutaarumaarkaugut.

5 “Atawaqertut ellmikutuulriit, ellaita paiciutekarkaugaat nuna.

6 “Atawaqertut imkut neryulriit cali meqsulriit elluangnaqucim tungiinun, ellait camirtarkaugut.

7 “Atawaqertut takumcutalriit, ellait takumcukumarkaugut.

8 “Atawaqertut ircaqumegteggun menuilnguut, ellaita tangrrarkaugaat Agayun.

9 “Atawaqertut uitanqegcivkarilriit, ellait aprumaarkaugut qetunrainek Agayutem.

10 “Atawaqertut imkut arrsakesciulriit elluarneq pitekluku, ellaita pikngamegteggu Qiliim Angayuqauvia.

11 “Atawaqertuci elpeci qilugaaqaci arrsakluci-llu, cali ayuqenrilngurnek carrlugnek piciliraqluci Wiinga piteklua.

12 “Nunaniryugci cali angnirpagluci, nunuliutekarci angeng’an qilagmi, tuaten arrsakellruitki prophet~aat ciuvceni piullret.

13 “Nunamun taryuguci; taugaam taryuq taryurninairuskan, ca taryiriciqau? Catngunrirciquq taugaam egcimaciquq yugnun tutmartelluku.

14 “Elpeci tanqiuguci ellamun. Ingrim qainganelguut nunat iirumangaitut.

15 “Kumalria-llu kenurraq puckam acianun ellimangaituq, taugaam kenurrarvigmun, nutaan tanqigiarkauluki enem’elnguut tamalkuita.

16 “Tuaten kenurraci tanqigcessiki yuut ciuqerratni, tangerrnaurait caliaci assilriit nanrarnauraat-llu Aatasi Qilagmelnguq.

17 “Umyuarteqenrici tekicuklua caunrirnaluki Alerquutet wall’u Prophet~at. Tekitenritua Wii caunrircessarturluki taugaam qaqicarturluki.

18 Ilumun qanrutamci, alerquutet iliit carraungermi qaqimarivailgan tamalkuan piunrirngaituq, qiliim nunam-llu iquklitlerkaagnun.

19 Kina imna alerquutet iliitnek carraungraan narurcilria, cali yugnek ayuqucirturiluni tuaten, aprumaarkauguq mikellruniluku Angayuqauviani Qiliim; taugaam kia imum atuquniki ayuqucirtutekluki-llu, tauna aprumaarkauguq angniluku Angayuqauviani Qiliim.

20 Tua-i qanrutamci, elluarucirci elluanrunrilkan elluaruciatni igatulit pharisiat-llu, elpeci Qiliim Angayuqauvia iterngaitarci.

21 “Niitellruarci qanrutkumalleq ak’a tamaani, ‘tuquciyaqunak, kina-llu imna tuqucilria qanercetaarumaciquq.’

22 Wiinga taugaam qanrutamci kia imum qenruskuniu anelgutni camek picirpeknani qanercetaarumaarkauguq. Kina-llu anelgutminun qanelria, ‘Umyuarilnguq!’ qaillukuartenun piarkauguq. Taugaam kina imna qanelria, ‘usviilnguuq!’ kenermun nipsuilngurmun piarkauguq.

23 Taumek cikiqengqatallerpeni ekuagarkanek, tuani-llu neq’akngangqerkuvet anelgutvet pitengqerucianek elpenun,

24 cikiutekan tuavet ekuaviim ciuqerranun unisgu, ayagluten-llu ciumek kenegyaguqaarru anelguten, nutaan-llu tailuten cikiutekan cikiuteksarturru.

25 Inglun kenegyagusgu tamaa, ullautellerpetegni, cuqcistemun tunyuaraaten ingluvet, cuqcistem-llu tunluten anguyagtemun, taum-llu itercivigmun itertelluten.

26 Ilumun qanrutamken, tuaken anngaituten akilitrarpeknaku kavirliyagaq nangneq.

27 “Niitellruarci qanrutkumalleq ak’a tamaani, ‘akusrarutekiyaqunak.’

28 Wiinga taugaam qanrutamci, kia imum tangvakuniu arnaq aglumakluku ak’a akusrarutekumaria ircaqumikun.

29 Iivet tallirpian picurlagceskaten, ikugluku egesgu, atawaunruciquten ilii avatem piunriqan, tamalkirrluni temen nangteqnamun egcimanrilkuni.

30 Cali unatvet tallirpian picurlagceskaten, kepiu eggluku-llu; atawaunruciquten ilii avatem piunriqan, tamalkirrluni temen nangteqnamun egcimanrilkuni.

31 “Tuamta-llu qanrutkumallruuq, ‘Kia imum nuliani unicukuniu, kalikamek avvucaramek cikisqelluku.’

32 Wiinga taugaam qanrutamci: kia imum nuliani avvuskuniu caruyallrunrilnguq akusrarutekevkaraa; kia-llu imum avvucimalria nuliqsaguskuniu akusrarutekiuq.

33 “Cali niitellruarci qanrutkumalleq ak’a tamaani: ‘iqluluci akeqsaqunaci, taugaam akqelci Agayutmun aturarkaugarci.’

34 Taugaam Wiinga qanrutamci, akqiyaqunaci watqapik: wall’u qilagmun, Agayutem Angayuqauvikngaku;

35 wall’u nunamun, Elliin it’gain tusngavikngaku; wall’u Jerusalem~amun, Atanerpiim nunakngaku.

36 Wall'u qamiiqun akeqviksaqunaku, tua-i-wa elpenek nuyaq atauciungraan qat’ricesciigatan tunguuricesciiganaku-llu.

37 Taugaam qanraqavci angllerci qangaallerci-llu camek ilakuvciu tamana kingunengqertuq carr’lugmek.

38 “Niitellruarci qanrutkumalleq man’a: ‘Yuk iingirkengkan iingirtesqelluku, cali keggutairkengkan keggutairesqelluku.’

39 Taugaam Wiinga qanrutamci, akinauryaqunaciu assiilnguq. Taugaam kia qacareskaten ulluvagpekun, inglua cali manikiu elliinun.

40 Kia-llu yuum piksugikaten atkugpenek qaillukuartenun-llu ayaulluten, tua-i qasperen-llu cali pikevkarru.

41 Kia-llu yuum maliksukaten agnerurtellranun, maligesgu malrurtellranun.

42 Cikirru kaigalria elpenek, cali navraryulria elpenek qunukutevkenaku.

43 “Niitellruarci man’a qanrutkumalleq: ‘Ilan kenkarkaugan inglun-llu uumikluku.’

44 Taugaam Wiinga qanrutamci: kenkiciki inglukesteci, atawaqaasqiciki aniqlaasteci, pinqegciki uumikesteci, cali piicauciki tangerrnakesteci cali nangcesteci,

45 Aatavci Qilagmelnguum qetunraqnauraaci; waniwa Elliin akerteni pic’etlaraa assiilngurnun assilrianun-llu, cali-llu ellallircetaqluku ellualrianun elluanrilngurnun-llu.

46 Waniwa kenkesteci taugaam kenkekuvciki, camek nunuliutengqerceci? Tuaten-qaa piksaitut akiliqurautnek quyurcistet?

47 Cali anelguteci nallaitgun elluarluki piluaqasqumakuvciki, camek pinruceci allani? Tuaten-qaa piksaitut agayumanrilnguut?

48 Taumek ellualriarungnaqici, tuaten Aatavcetun Qilagmelngurtun ellualriaruciatun.”

6 “Mulngakici cikiqengiyaqunaci yuut takuatni, tangercetnaluci ellaitnun. Wall’u akiliutengqerngaituci Aatavcenek Qilagmelgnurmek.

2 Taumek, cikiutnek cikiqengkuvet, cupu’uryaraq cupsaqunaku ciuqerpeni malrugnek umyualget pilauciicetun agayuvigni cali tumyarani,

nanraumanaluteng yugnek. Ilumun, qanrutamci, ellait ak’a akiliumaut.

3 Taugaam elpet cikiqengkuvet, iqsulirneren nallunricec’aqunaku, tallirpilernevet caliaranek,

4 tuaten cikiqengellren iirumanaurtuq; Aatavet-llu tangtulim iirumalrianek, akilirciqaaten alailngurmi.

5 “Cali piicakuvet, piyaqunak malrugnek umyualegcetun, taukut piicagyungkegtut agayuvigni tumyarat-llu kangiraitni, tangercetnaluteng yugnun. Ilumun qanrutamci, ellait ak’a akiliumaut.

6 Taugaam elpet, piicakuvet, necuarpenun itra, amiigen-llu palucimarikuvgu, Aatavnun iirumalriami uitalriamun piicaa; Aatavet-llu tangtulim iirumalrianek akilirciqaaten alailngurmi.

7 Cali elpeci piicakuvci, qaneryaqunaci anagarulluci agayumanrilnguut pilauciicetun. Taukut umyuartequt niitnayukluteng amllelrianek qanquneng.

8 Ayuqeliyaqunaci taukut. Aatavci-wa aturarkaci nallunrit’larai kaigavikvailegpeciu Ellii.

9 “Waten, taumek, piicakici: Atavut qilagmetellria, Atren kenciknariili.

10 Angayuqauvin tekilli. Pisqucin Nunam qaingani Piuli qilagmetun.

11 Neqkamtenek ernerpak cikirkut.

12 assiilngumtenek-llu aug’ariskut, wangkutnun assiilngilriit aug’aritelaucimcetun.

13 picetaarutmun-llu pivkaqsaunata, taugaam assiitellriamek aviuskut. Elpet pikngavki Angayuqauvik cali piniq cali nanraq nangyuilngurmek. Amin.

14 Waniwa ilavci assiilngilritnek elpecesnun aug’arikuvci, Aatavci-llu Qilagmelnguum aug’ariciiqaaci.

15 Taugken ilavci assiilngilritnek elpecesnun aug’arinrilkuvci, tuaten-llu Aatavci aug’arisngaitaaci.

16 “Cali-llu, eyakuvci, angniitevkenaci, malrugnek umyualegcetun, taukut nulgainqalartut alaitesqelluku yugnun eyallerteng. Ilumun qanrutamci, taukut ak’a akiliumaut.

17 Elpet taugaam, eyakuvet, qamiqun tepkegcarru ermigluten-llu,

18 alaitenritnaurtuq yugnun eyallren, taugaam Aatavnun iirumalriami uitalriami; Atavet-llu tangtulim iirumalrianek akilirciqaaten alailngurmi.

19 “Tukuutnek quyurcinrici nunam qaingani, tuani lumarrallertuyulim qallrem-llu piunrilaqiit cali tuani teglengarlit navguulluteng teglegluteng;

20 taugaam quyurcici pikavcenek tukuutnek qilagmi, tuani lumarrallertuyulim wall’u qallrem piunrirngailkiitni cali tuani teglengarlit navgucesciiganateng teglegngailkiitni-llu.

21 Tukuutesi tamaanelkan, ircaqurci-llu tuanciiquq.

22 “Ii-wa temem tanqiutekaa. Taumek menuilkuni iin, tamarmi temen tanqigiimaarkauguq.

23 Taugaam iin assinrikan, tamarmi temen tan’gercetarkauguq. Taumek tanqik elpenelnguq tan’gerukan, qaillun tauna tan’gercetaa?

24 “Kina yuk malrugnun atanernun kevgiurgaituq; aipaa eq’ukciqaa aipaa-llu kenekluku; wall’u aipaa maligciiqaa, aipaa-llu cakaarluku. Elpeci Agayun tukuutet-llu kevgiurciigataci ataucikun.

25 “Taumek qanrutamci, umyuarrlugcaryaqunaci yuullerkarpecesnek, camek nerrlerkarpecesnek mell’erkarpecesnek-llu; qaivci-llu, camek aturillerkanek. Unguvasi-qaa qununarqenrunritaa neqkani, temsi-llu aturarkani?

26 Tangerciki yaqulget ellami, nauceciyuitut quyurciyuunateng-llu qemagciyuunateng-llu qemagvignun; taugaam Aatavci Qilagmelnguum nerevkalarai. Elpeci-qaa qununarqenrunrituci ellaitni?

27 Kia nalirpeci umyuarrlugcarallermikun sugtutacini usgucugngaagu cuqnermek ataucimek?

28 Ciin umyuarrlugcaralarceci aturarkarpecesnek? Ayuqestassiigutkiciki naunrat tangssugnarqelriit yuilqumi, qaillun naulauciat: cumercuitut mingeqsuunateng-llu;

29 taugaam qanrutamci, Solomon~aq tamalkuan ucurnarqucimini aturiumallrunrituq tamakucetun.

30 Waniwa Agayutem aturangqercecamiki can’gi yuilqum, ernerpak naulriit, unuaquan-llu kaminiamun muriutarkauluteng, nutaan Elliin aturangqerceciqaaci, elpeci ukverkilngurni.

31 Taumek umyuarrlugcaryaqunaci, waten qanerluci: ‘Camek ner’arkauceta?’ wall’u ‘Camek mer’arkauceta?’ wall’u ‘Camek aturangqerciqseta?’

32 Tamalkuita tamakut agayumanrilnguut cumiguteklamegteki. Aatavci Qilagmelnguum nallunritai tamakut aturarkaci tamalkuita.

33 Taugaam ciumek arcaqakiciu Agayutem Angayuqauvia cali Elliin ellualriari, cali tamakunek tamalkuitnek ilaaciqut elpecesnun.

34 Taumek umyuarrlugcaranrici unuaqullerkanek, unuaquq-wa umyuarrlugcarciqngan nakmiin caminek. Ernerem-wa tamarmi arenqiallugutai amllelartut.”

7 “Cuqciyaqunaci, tuaten cuqcimanritnaurtuci.

2 Qaillun cuqyutlerpecesnek, cuqcimaciquci; cali usperilaucirpecitun pimaciquci.

3 Ciin-llu verun mikengraan tangvagciu anelgutvet iingani, taugaam veruten murak iigpeni elpekevkenaku?

4 Wall’u qaillun anelgutevnun qanercit, ‘Veruten aug’arcessgu iivnek’; tangerrluku-llu, verun murak iigpeni uitauq?

5 Elpet malrugnek umyualegmi! Ciumek verun murak iigpenek aug’arru, nutaan-llu meciknauran aug’allerkaa verutem anelgutvet iingani.

6 “Ca tanqilria cikiuteksaqunaciu qimugtenun; egteksaunaki-llu uqumyagngalngurci sitiinkaat ciuqratnun, tutmaryuarait, caugarrluci-llu ilairluci-llu.

7 “Kaigaci, tua-i cikiumaciquci; yuarci, tua-i nataquciiquci; tukriaqici, tua-i ikirucimaciquci.

8 Waniwa kina imna kaigalria cikiumalartuq, kina-llu imna yualria nataqut’lartuq, kina-llu imna tukrialria ikirusngaluni.

9 Kia nalirpeci qetunrani kaigakan keliparyugluni, cikirciqau teggalqumek?

10 Tuaten-llu neqmek kaigakan, cikirciqlia ciissirpagmek?

11 Tua-i elpeci, assiilengerpeci, nallunrilkuvci cikiqengllerkarpecesnek assilrianek cikiutnek mikelngurpecesnun, qaillun amllenranek Aatavci Qilagmelnguum assilrianek cikirciqaki kaigavikesteni!

12 Taumek, qaillun tua-i pisqumakuvci yugnun, tuaten-llu yuut pilarciki, waniwauguq Alerquun Prophet~at-llu pisqutkaat.

13 “Amiigkun nequkilngurkun iterci; nequtuan-wa amiik iqtuan-llu tumyaraq tungiinun piunrillerkamun, amlleret-llu tamana aturluku it’lartut.

14 Tua-i-wa unguvam iteryaraa caknaanarquq tumyaraa-llu nequkinani, nataqestai-llu ikgetlartut.

15 “Murilkici qaneryariurualrianek piciunrilngurnek, taukut ullalaraiceci qusngit amiitnek aturarluteng, taugaam ilumegteggun keglunruut alingnarliuluteng.

16 Elpeci atsaitgun nallunriciiqaci. cukilanat-qaa tegusviklarait wainarkanek naunerrlut-llu-qaa tegusviklarait atsanek?

17 Tuaten-llu-wa, tamarmi napa assilria atsanglartuq assilrianek, taugken napakegtaunrilnguq naugilartuq assiilngurnek atsanek.

18 Napa assilria naugisciigatuq assiitellrianek atsanek, tuaten-llu napakegtaunrilnguq naugisciigatuq assilrianek atsanek.

19 Tamarmeng napat naugiyunrilnguq assilrianek atsanek iqucimalartut kenermun-llu egcimaluteng.

20 Taumek atsaitgun nallunriciiqaci.

21 “Wangnun qanellrung’ermeng waten: ‘Ataneq, Ataneq,’ tamarmirrluteng iterngaitut Qiliim Angayuqauvianun, taugaam Aatama Qilagmelnguum pisqutiin aturtii itrarkauguq.

22 Ernermi taumi amllelriit Wangnun qanerciqut, ‘Ataneq, Ataneq, qaneryariullrunritukut-qaa aterpeggun, cali-llu aterpeggun anernerrluut anevkarluki, aterpeggun-llu irr’inarqelrianek amllernek caliaqluta?’

23 Tuani qanruciiqanka: ‘Nalqapigtamci; Wangnek ayagci, assiilngurnek calilriani.’

24 “Taumek kina imna qaneryaramnek makunek niitellria, aturluki-llu, ayuqutkarkaugaqa yugtun umyuartulriatun qiuram qaingani enel’ilriatun:

25 Tua-i-llu ellarvanguq, ulesqiirluni-llu, kayungami--llu ena tauna callugyaaqaa; taugaam imenrituq, qiuramek tusnganengqerami.

26 Taugaam kina qaneryaramnek makunek niitellria, aturpeknaki-llu, ayuqarkauguk yugtun umyugailngurtun qaugyami enel’ilriatun:

27 Ellarvangan-llu, ulesqiirluni, kayungluni-llu ena tauna callugaa imlluku itumteqapiggluku-llu.”

28 Qaneryarani-llu ukut Iisus~am taqngaki, yuut irr’ikaat elitnaurutii Elliin,

29 piyunarqucingqellriatun elitnaurateng Elliin, igatulicetun pivkenani.

8 Atraan ingrimek, yugugaat maligtaat.

2 Tangerrluku-llu, mamyuilngurmek apqucilek iluvartuq ciuqeranun-llu cikluni, qanertuq, “Ataneq, piyukuvet, carriiyunarqarpenga.”

3 Iisus~am unatni yaggluki agturaa, qanerluni-llu, “Piyugtua, carria.” Egmianun-llu mamyuilnguq apqucia carriumauq.

4 Iisus~am-llu qanrutaa, “Kitumun qaneryaqunak; taugaam agayulirtemun tangercecartua, cikiun-llu Moses~am alerquutekellra cikiutekiu, tamakut nallunriutekaatnek.”

5 Iisus~aq Kapernaumun tekiican, atanirturilriit iliita ullagaa, kaigavikluku-llu Ellii,

6 “Ataneq, wiinga pisteka enemni taklartuq pektesciigaliluni, nangteqeq’apiggluni-llu.”

7 Iisus~am-llu qanrutaa: “Ullagciqaqa assiirilluku-llu.”

8 Anguyagtet atanirturtiita kiugaa qanerluni, “Ataneq, wiinga tunriukutnarqua Elpet itlerkarpet qalirnerma acianun. Taugaam qanengerpit qaneryararpeggun, assiriciquq-llu pisteka.

9 Waniwa wiinga-llu pistenguyaaqua atanerni, taugaam, anguyagtet ataniumaluki, uumun qanertua, ‘Ayii,’ ayagluni-llu; cali allamun, ‘Taitai,’ tailuni-llu; cali pistemnun, ‘Una piu,’ elliin-llu pia.”

10 Iisus~am niicamiu man’a, irr’iqapigtuq, qanrulluki-llu maliiini, “Ilumun, qanrutamci, waten pitalriamek ukvermek nataquteksaitua, Israil~ami.

11 Qanrutamci-llu, amlleret tekiciiqut calaramek kanavamek-llu, aqumciqut-llu Qiliim Angayuqauviani ilakluki Abraham~aq, Isaak~aq, cali Jacob~aq.

12 Taugaam angayuqauvim qetunrai ancimaciqut tan’gercetqapigtellriamun. Tuani qiaciquq kavcagciarkauluteng-llu keggutmeggnek.”

13 Iisus~am-llu qanrutaa anguyagtet atanirturtiit, “Tua-i ayii, ukverpet pisquciatun, tuaten pimauten.” Pistii-llu cass’ami taumi assiriuq.

14 Peter~am eniinun Iisus~aq itrami, Peter~am cakia tangrraa inangqaluni naulluuluku puqlanirluni.

15 Unatiikun-llu agturaa, puqlairutuq-llu. Tauna-llu maktuq kevgiurluki-llu.

16 Atakuan-llu, amllelriit anernerrlulget taitait Elliinun. Elliin-llu qaneryaramikun anernerrluut anevkarai, naulluulriit-llu tamalkuita canrircetai,

17 piciurtelluku Isaya~kun prophet~akun qanrutkumalleq, waten qanerluni: “Elliin Ellminek tegullrui pinialucirtput cali piksagulluki naulluuteput.”

18 Iisus~am-llu avatmini tangrramiki yugugaat, alerquriuq qerautesqelluni nanvam akilirneranun.

19 Tua-llu igatulim ullagaa qanrulluku-llu, “Elitnaurista, maligcugamken ayallren tamalkuan.”

20 Iisus~am-llu qanrutaa, “Kaviaret igtengqertut cali yaqulget ellamelnguut unglungqertut, taugaam Yuum Qetunraa enaituq inarrvigkaanek Elliin qamiqurran.”

21 Allam-llu elitnaurain qanrutaa Ellii, “Ataneq, ayaggaarlii aataka tungmagcarturluku.”

22 Taugaam Iisus~am qanrutaa, “Maligesnga, tuqumalriit-llu ilaameggnek tungmageskilit.

23 Tua-i-llu angyamun ekngan Ellii, elitnaurain maligtaat.

24 Tangerrluku-llu, alqunaq kayunguriuq nanvami, qairpiit-llu tuaten angyaq ekuurluku. Taugaam Ellii qavartuq.

25 Tua-llu elitnaurain ullagaat, tupaggluku-llu, qanrutaat, “Ataneq, anirturkut, piunriqatartukut.”

26 Taugaam Elliin qanrutai, “Ciin nangyaryugceci, elpeci ukverkilngurni?” Tua-llu makluni inerqurak anuqa meq-llu, tamaa-llu quunirtuq.

27 Taugaam taukut angutet irrikluku, qanertut: “Qaillun Una Yuk ayuqa, anuqem mer’em-llu niisngaangu?”

28 Tua-i-llu akilirneranun tekican Gergesenesam nuniinun, malruk anernerrlulgek pairtaak, qungunek anlutek, alingnarqeqapigglutek, yuut-llu tamaaggun kituyunaunateng.

29 Taukuk qayagpagtuk qanerlutek, “caciqsenuk Elpenun, Iisus~aq, Agayutem Qetunraa? Tekituten-qaa nangetnalunuk pinarivailgan?”

30 Yaaqsinrilkiitni-llu sitinkaat katngat uitaut nerelriit.

31 anernerrluut-llu kaigavikaat, “Aneskuvkut, sitinkanun katnganun ayagceskikut.”

32 Elliin-llu qanrutai, “Ayagci.” Anngameng, sitinkarugarnun katnganun itertut. Tangerrluku-llu sitinkat tamarmeng piciimegcetun aqvaqurluteng penakun nanvamun igtut, qecuqilluteng-llu mermi.

33 Taukut-llu tarikestait qimagtut nunarpagnun, qanemcikluki-llu tamalkuita, taukuk-llu anernerrlulgek ayuquciagnek.

34 Tangerrluku-llu, nunarpim yuin tamarmeng an’ut pairrsaagluku Iisus~aq. Tangrramegteggu-llu, kaigavikaat nunameggnek ayasqelluku.

9 Tua-i angyamun ek’uq, qerrarluni, Elliin-llu nunaminun tekilluni.

2 Tangerrluku-llu, taitaat Elliinun angun pektesciigalnguq inarvigmi taklaluni. Iisus~am-llu ukvertaciat tangrramiu pektesciigalnguq qanrutaa, “Qetunraaq, caceturi; assiilnguten aug’aumaut.”

3 Tamaa-llu igatulit ilait qaneksuarautekaat, “Una qacungakiniluku.

4 Taugaam Iisus~am, umyugait nallunrilamiki, qanertuq, “Ciin umyuarteqseci assiilngurmek ircaqurpeciuggun?

5 Naliak qacignarqenrua, qanerluni, ‘Assiilnguten aug’aumaut,’ wall’u qanerluni, ‘Makten piyualuten-llu’?

6 Taugaam nallunricesqelluci Yuum Qetunraa assiilngurnek aug’ariyunarqucianek nunam qaingani”–tua-llu pektesciigalngurmun qanertuq, “Makten, inartessuten teguluku, enevnun-llu ayii.”

7 Ellii-llu maktuq, tuguluku ingleni, ayagluni-llu enem’inun.

8 Taugaam yugugaat tangrramegteggu man’a, irriut Agayun-llu nanraraat, pinimek tuaten pitalriamek cikiqengelria yugnun.

9 Iisus~aq tamaaken ayiimi, angun tangrraa Matthew~mek at’lek akiliquraucivigmi aqumgalria. Qanrutaa-llu, “Maligesnga Wiinga.” Cali ellii nangertuq maliggluku-llu.

10 Piuq-llu Iisus~aq enem’i aqumgallrani, amllelriit akiliqurautnek quyurcistet assiilngiumalriit-llu taigut aqumluteng-llu ilalirluku elitnaurai-llu Elliin.

11 Taugaam pharisi~at tamana tangrramegteggu, qanrutait elitnaurai Elliin, “Ciin Elitnauristeci

akiliqurautnek quyurcistet assiilngiumalriit-llu nerellguteklartaki?”

12 Iisus~am man’a niicamiu, qanrutai, “canrilnguut yungcaristemek pinarqenritut, taugaam naulluulriit.

13 Taugaam ayagci elitengnaqluku caucia mat’um: ‘Wiinga takumcukiinermek piyugtua cikiutmek ekuagarkamek piyugpeknii.’ tekitenrilama ellualriit kelegnaluki, taugaam assiilngilriit kingunrinaarutmun.”

14 Tua-llu John~am elitnaurain ullagaat Ellii, qanerluteng-llu, “Ciin wangkuta pharisiat-llu eyagglainalarceta, taugaam Elpet elitnauraten eyayuunateng?”

15 Iisus~am-llu qanrutai, “Kassuucaram-qaa yui angniitelartut nayurtekluku uikaun? Taugaam erneret tekiciiqut uikautem ayaucimallerkaa ellaitnek, nutaan tuani eyagciqut.

16 Kia yuum eliqneq nutaraq ilaarutkenrit’laraa ak’allarmun aturamun; eliqnerem allgungqigtarkaungaku arcaqanruluku.

17 Tuaten-llu wainaq nutaraq imiutenrit’laraat caqunun ak’allarnun, caqutet qagertarkaungameng, wainaq maqluni, caqutet-llu caunrirluteng. Taugaam imiutelaraat nutaraq wainaq nutaranun caqunun, tamarmek-llu cangaituk.”

18 Makunek ellaitnun qallasngiinanrani, tangerrluku atanirturilria tekituq, ciktaarvikluku-llu Ellii, qanertuq, “Wiinga paniika yuunrirtuq watua, taugaam taikuvet unatevnek-llu pategvikekuvni unguirarkauguq.”

19 Iisus~am-llu nangerrluni maligtaa, elitnaurain-llu Elliin.

20 Tangerrluku-llu, arnam augmek apqucilgem allrakuni qula malrugnek cipluku ullagaa kingunrakun agturluku-llu aturain Elliin akuateggun.

21 Qanellruami ellminun, “Aturai taugaam agtuqumki, assiiriciqua.”

22 Taugaam Iisus~aq kingyartuq, tangrramiu-llu qanertuq, “Caceturi, panik, ukverpet anirturaaten.” Arnaq-llu tauna cass’ami taumi assiiriuq.

23 Atanirturilriim-llu eniinun itrami Iisus~aq, cali tangrramiki aturcetaartet yugugaat-llu neplialriit,

24 Elliin qanrutai, “Aviici, nasaurluq una tuqunrituq taugaam qavartuq.” Taukut-llu temcikaat.

25 Taugaam yugugaat aviicimariatni, Ellii itertuq unataikun-llu teguluku, nasaurluq-llu tauna maktuq.

26 Man’a-llu tuaten pillra qaneryaraurtuq tamiini nunami.

27 Tuaken-llu ayiin Iisus~aq, cikmiumalriik malruk maligtaak, qayagalutek-llu, “Iisus~aq David~am Qetunraa, naklikikuk wangkuk!”

28 Enem’un-llu itran, cikmiumalriik angutek ullagaak Ellii. Iisus~aq-llu qanertuq elliignun, “Ukvertutek-qaa piyunarqucingqerrucimnek?” Taukuk qanertuk Elliinun, “Aa-ang, Ataneq.”

29 Tua-llu iikek agturai, qanerluni: “Ukverpetek pisquciatun tuaten pimautek.”

30 Taukuk-llu iikek uitut. Iisus~am-llu tamaa inerqurak qanerluni, “Kitumun nallunricecaqunateggu.”

31 Taugaam taukuk ayiimek, qalarutkaak tamani nunani tamaitni.

32 Anngata, tangerrluku, yuk Elliinun ullautaat, qanyuilnguq cali anernerrlugmek-pilek.

33 Anernerrluk-llu anevkaumarian, yuk tauna qaneryaurtuq. Yugugaat-llu tuanelnguut irr’iqapigtut, qanerluteng, “Tangrrumaksaituq waten pilriamek Israil~ami.”

34 Taugaam pharisi~at qanertut, “Elliin Anernerrluut anevkalarai anernerrluut atanratgun.”

35 Iisus~aq-llu ayalartuq nunarpagnun nunarrarnun-llu tamalkuitnun, elicungcariluni agayuviitni, Angayuqauviim Qaneryartaa qalarutekluku, canrirceciluni-llu tamanek naulluutnek cali tamanek apqucinek yugni.

36 Taugaam yugugaat tangrramiki, takumcuyugtuq ellaitnek, mernuata eskavcimiita-llu, qusngicetun aulukestailngurcetun.

37 Tua-llu elitnaurani Elliin qanrutai, “Quyurtarkat amllerrsaaqut, taugaam quyurcilriit ikgetut.

38 Taumek quyurcivim Atanra kaigavikiciu ayagcisqelluku quyurciarkanek quyurcivianun Elliin.”

10 Taisqerrarluki-llu elitnaurani qula malrugnek cipnelget, piyunarqucirkitai anernerrlugnun, ancivkariyunariluki, assiriciyugngarivkarluki-llu tamanek naulluutnek cali tamanek apqucinek.

2 Waniwa atrit Apuustalat qula malrugnek cipnelget uunguut: ciuqliq, Simon~aq, Peter~amek

aprumalria, anelgutii-llu Andrew~q; James~aq Zebedee~am qetunraa, anelgutii-llu John~aq;

3 Philip~aq Bartholomew~llu, Thomas~aq Matthew~llu akiliqurautnek quyurcista; James~aq Alphaeus~am qetunraa, Lebbaeus~aq-llu, taum atran kinguqlia Thaddaeus~aaruuq;

4 Simon~aq Canarmiu, Judas Iscariot~aq-llu, imna tunestii Elliin.

5 Ukut qula malrugnek cipnelget Iisus~am ayagcetai ellimerturluki-llu, qanerluni: “Jewsaarunrilngurnun ayagyaqunaci, Samariarmiut-llu nunarpaitnun iterpeknaci.

6 Taugaam Israil~am eniin tamaumalriartainun qusnginun ayakici.

7 Ayainanerpeci-llu, qalarutkiciu, “Qiliim Angayuqauvia ukaqsigiiniluku.

8 Naulluulriit assiiriciki, mamyuilngurmek apqucilget carrirciki, tuqumalriit unguirciki, anernerrluut anciki. Akiinaki akurtullruuci, akiinaki cikiqengici.

9 Ang’aqinrici suulutaamek wall’u qerrirlimek wall’u punernermek caqurrarpeciugun,

10 wall’u kalngamek gilertellerpeceni, wall’u malrugnek qaspegnek, wall’u aluilitagnek, wall’u ayarugnek; calilria nunuliutengqerarkaungan neqkaminek.

11 Waniwa natmun nunarpagnun wall’u nunarrarnun itquvci, apeskici kina tuani ciunirviksunarqucia, tuani-llu uitaluci ayallerkarpecesnun.

12 Enem’un-llu itquvci, tuanelnguut angniriiciki, qanerluci: “uitanqegcinaq pili uumun ‘enemun.”

13 Ena-llu tauna ciunirviksunarqekan, uitanqegcin pici tut’eskiciu taumun. Taugaam ciunirviksunailkan, uitanqegcin pici uterteskiciu elpecesnun.

14 Kia-llu imum ciuniunrilkaci niicugpeknani-llu qaneryararpecesnek, tuaken ankuvci enem’ek wall’u nunanek, evcukiciu urraq it’garpecesnek.

15 Ilumun qanrutamci, qanercetaarillerkam ernerani nunii Sodom~am Gomorram-llu utuumanruarkauguk taukuni nunani.

16 “Tangerrluku, ayagcetamci qusngiyagartun keglunret akuliitni. Taumek usvitukici ciissirpagcetun, alingnaunaci-llu yaqulegtun.

17 Taugaam mulngakici yugnek, taukut tunciqaicec’i qaillukuartenun cali piqertuarciqaiceci agayuvimeggni.

18 Ullaucimaciquci-llu atanernun angayuqanun-llu Wii piteklua, nallunairutkamnek taukunun cali agayumanrilngurnun.

19 Taugaam tunkacec’i, umyuarrlugcaryaqunaci qaillun wall’u camek qanllerkarpecesnek. Tua-i-wa cass’ami taumi cikiumaciquci camek qanllerkarpecesnek;

20 maa-i elpecesnek qallatenrilavci, taugaam Aatavci Anernera qallacan elpecesni.

21 Anelgutni-llu anelgutiin tuqutarkaurceciiqaa, aatiin-llu irniani; irniarita-llu inglukciqait angayuqateng tuqutarkaurceciiqait-llu.

22 Uumikumaarkauguci-llu tamaitnun Wii atqa pitekluku. Taugaam pektayiilnguq iquanun anirtuumaarkauguq.

23 Taugaam nangeskacec’i taukuni nunani, allanun qimakici. Ilumun,qanrutamci, Israil~at nunarpait qaqisngaitaci Yuum Qetunraa tekipailgan.

24 Elitnauraq angenrunrituq elitnaurtemini, tuaten-llu pista angenrunrituq atanermini.

25 Atawauyartuq elitnauraq elitnaurtemitun pitakuni, pista-llu atanermitun. Enem yua beelzebub~amek aterpageskatgu, qaillun taum yui arcaqanranek aterpagciiqatki?

26 Taumek aliikenriciki. Patumalriartailan camek patuirumangailngurmek, iirumalriartailan-llu alailngail-ngurmek.

27 Camek qanelqa elpecesnun tan’germi, tanqigmi qanrutkiciu; ciutevcenun-llu agyumcilqa, enet qaingatnek qayagatekiiciu.

28 Imkut-llu temnek tuqucilriit aliikenriciki tarnemek tuqucisciigalata. Taugaam alikiciu Ellii imna piunririyugngalria tarnermek cali temem’ek nangteqnami.

29 Yaquliyagaak-qaa malruk tuniaqumanrit’lartuk punermun akicuarmun? Nalirkek-llu iggngaituq nunamun Aatavci pisqutkenrilkiini.

30 Taugaam qamiquvceni nuyat naaqumaut tamarmeng.

31 Taumek alingenrici; elpeci qununarqenruqapigtuci yaquliyagarni amllerni.

32 Taumek kina imna apervikuatekesteka Wii yuut ciuqerratni, tauna Wii-llu apervikuatekciqaqa Aatama Qilagmelnguum ciuqerrani.

33 Taugaam kina imna meciirautekesteka Wii yuut ciuqerratni, tauna Wii-llu meciirautekciqaqa Aatama Qilagmelnguum ciuqerrani.

34 Umyuarteqenrici uitanqegcitmek taicuklua nunam; uitanqegcitmek taitenritua taugaam caskumek.

35 Tekicama ‘angun inglukivkarnaluku aatiinun, pania-llu aaniinun, ukurrii-llu cakianun’;

36 yuum-llu nakmiin enelgutni inglukestekciqai.’

37 Kina imna aataminek wall’u aanaminek kenkinrulria Wangni tunriukutnarquq Wangnek; kina-llu imna qetunraminek wall’u paniminek kenkinrulria Wangni tunriukutnarquq Wangnek.

38 Kia-llu kelistani qunrilkuniu maligglua-llu tunriukutnarquq Wangnek.

39 Imna unguvaminek nataqilria tamarciqaa, cali imna unguvaminek tamarilria Wii piteklua nataqeciqaa.

40 “Kia imum elpecesnek ciuniurilriim ciuniuraanga Wiinga, kina-llu Wangnek ciuniurilria ciuniuraa Ayagcesteka.

41 Kina imna prophet~amek ciuniurilria prophet~am atrakun prophet~am nunuliutiinek pingciquq. Kina-llu imna ellualriamek yugmek ciuniurilria ellualriim atrakun, ellualriim nunuliutiinek pingciquq.

42 Kina-llu imna ukut mikellriit iliitnun cikiqengilria kumlamek caskam imaanek ukverumalriim atrakun, ilumun qanrutamci, nunuliutminek tamaringaituq.”

11 Tamatum-llu kinguani, Iisus~am alerquillni qaqimariamiki elitnauraminun qula malrugnek cipnelegnun, tuaken ayagtuq elitnaurinaluni cali qaneryariurnaluni nunaitni.

2 John~am-llu niicamiki itercivigmetlermini Kristus~am caliari, elitnaurami ilagket ayagcetak

3 qanrutell’uku, “Taunguuten-qaa Tekitarkaq Imna, wall’u allamek neryuniurciqukut?”

4 Iisus~am-llu kiugak qanrullukek, “Ayaglutek qanrucarturtegu John~aq makunek niitellerpetegnek tangllerpetegnek-llu:

5 Cikmiumalriit tangerrsaurtut tussitellriit-llu piyuayaurtut; mamyuilngurmek apqucilget carriumaut niicuilnguut-llu niicaurtut; tuqumalriit unguirtut arrsaulriit-llu qaneryarakegtaarmek qanrucimaut.

6 Atawaqertuq-llu kina imna cangayunrilnguq Wangnek picirluni.”

7 Ayiignek, Iisus~am yugugaat qanrutai John~aq pitekluku, “Camek tangerrnaluci yuilqumun ayallruceci? Kilirnarmek-qaa anuqem arulaskiinek?

8 Wall’u camek tangerrnaluci ayallruceci? Angutmek-qaa aturakegcilriamek? Ilumun, imkut aturakegcilriit angayuqat enaitni uitalartut.

9 Wall’u camek tangerrnaluci ayallruceci? Prophet~amek-qaa? Aang, qanrutamci, prophet~am-llu piunranek.

10 Waniwaungan pitekluku igausngalria waten: ‘Tangerrluku, Wii pisteka ayagcetaqa ciunrakun kegginavet Elpet, Taum upciiqa tumkan Elpet ciuvni.’

11 Ilumun, qanrutamci, arnakun yuurtellriartangeksaituq John~am Angllurcecistem piunranek. Taugaam imna mikellrulria Qiliim Angayuqauviani piunruuq elliini.

12 John~am-llu Angllurcecistem nalliinek man’a ngelkarrluku Qiliim Angayuqauvia pingutengnaqsaaqat, palartevkenateng-llu itengnaqsaaqat.

13 Nauwa tamarmeng prophet~at alerquutet-llu ciunerkamek nallunairillruut John~aq ngelkarrluku.

14 Ciuniuryukuvciu-llu, taunguuq Iliya tekitarkaq.

15 Imna ciutengqellria niicugngalriignek, niilli!

16 “Taugaam camun ayuquciiqsia ukut yuullgutkelriit? Ayuqut mikelngurcetun aqumgalriacetun tuniarvigni qayagaulriacetun-llu ilameggnun,

17 qanerluteng: ‘Aturcetaarucaaqamci, elpeci-llu yuranrituci; nepliayaaqukut-llu elpecesnun, elpeci-llu iluteqenrituci.’

18 Naugga John~aq tekitellruuq nerkegtaayuunani meq’egtaayuunani-llu, qanertut-llu, ‘Tuunrangayagmek pingqerniluku.’

19 Yuum Qetunraa tekituq ner’aqluni mer’aqluni-llu, qanertut-llu, ‘Tangerrluku, nernertulria meryungkellria-llu, yugnikek’ngaat akiliqurautnek quyurcistet assiilngurtulriit-llu.’ Taugaam umyuartunaq elluarcimauq irniamikun.”

20 Tua-llu nunat irr’inarqellrianek amllenrulrianek pivikellni nunurai, kingunrinaanrilata:

21 “Nakleng elpet, Khorazin! Nakleng elpet, Bethsaida! Maa-i caliat angelriit elpetegni pimallret Tir~ami Sidon~ami-llu pimallrukata, ak’a missuullernek atungluteng qamllerni-llu aqumluteng kingunrinaaryartut.

22 Taugaam qanrutamci, ernerani qanercetaarviim Tir~amiut Sidon~amiut-llu utumanruarkauguk elpecesni.

23 Elpet-llu, Kapernaum, quyigisngalriami qilagmun, ivkaurciiquten taamlegmun; maa-i caliat angelriit elpeni pimallret Sodom~ami pimallrukata, erneq man’a ngelkarrluku uitayartuq.

24 Taugaam qanrutamci, ernermi qanercetaarvigmi nunii Sodom~am utumanruarkauguq elpecesni.”

25 Taum nalliini Iisus~aq qallatuq qanerluni, “Quyavikamken, Aata, qiliim nunam-llu Atanrani, makunek iirucavki umyuartulriit elisngalriit-llu cali mikelngurnun nallunairavki.

26 Tuaten pili, Aata, tuaten atawaungan Elpeni.

27 Cat tamarmeng Aatamnek Wangnun tunumaut, kia-llu nallunritenritaa Qetunraq taugaam Aatam. Tuaten-llu kia nallunritenritaa Aata taugaam Qetunram, cali taumun im’umun Qetunram nallunrircesqumakiinun.

28 Ullagcia Wiinga, tamarpeci caknaalriani artuqlitellriani-llu, Wiinga-llu mernuiruciqamci.

29 Atmautamnek ac’i eliilluci-llu Wangnek, ellmikutuungama Wangnek-llu picalkukevkenii, tua-i tarnerpeci mernuircirvigkaatnek nataquciiquci.

30 Atmauteka piyunaqngan atmagkiuraqa-llu uqiiggenani.”

12 Tamatum nallini agayunruluku Iisus~aq mukaarkat akuliitgun pektuq; elitnaurai-llu kaingut, kangririiluteng-llu mukaarkanek nerut.

2 Pharisi~at tamana tangrramegteggu, qanrutaat, “Tangerrluku, elitnauraten pilriit pisqutngunrilngurmek agayunermi.”

3 Taugaam Elliin qanrutai, “Naaqiksaituci-qaa David~am picillranek kaillermini, maliini-llu?

4 naugga Agayutem eniinun itellruuq nerluni-llu kelipanek elliitnek nerrlerkaat inerquusngangraan elliinun, maliinun-llu, agayulirtenun taugaam neresqutnguluteng?

5 Wall’u-qaa naaqiksaituci alerquutni agayulirtet agayunermi agayuvigmi picillratnek, agayuneq qigcikenrilengermegteggu, picurlautailuciat?

6 Taugaam qanrutamci, maantuq Imna agayuviim piunra.

7 Taugaam nallunrilkuvciu caucia mat’um: ‘Takumcukiyaraq cucukaqa, cikiutet ekuagarkat pivkenaki,’ tua-i pinarqenrilnguut cangakeksaicaraci.

8 Waniwa Yum Qetunraa agayunrem ataneqngaku.”

9 Tamaaken-llu ayiimi Ellii, agayuviatnun itertuq.

10 Tangerrluku-llu, tuani angucetangqertuq unatai nalamaluteng. Aptaat-llu Iisus-aq, “Pisqutnguuq-qaa agayunermi yungcariiluni?” Waniwa picetarutnaluku.

11 Elliin-llu qanrutai, “Kina nalirci ataucimek qusngiutengqerkuni, tauna-llu igeskan elanermun agayunermi, teguluku-qaa cali nuggngaitaa?

12 Atam qaillun pitalriamek yuk qununarqenrua qusngiyagarmi? Taumek, agayunrungraan assilriamek caliyunarquq.”

13 Tua-llu angun tauna qanrutaa, “Unateten yageski.” elliin-llu yagtai, assiriqerrluteng-llu unatai inglumegcetun.

14 Pharisi~at an’ngameng qaillukuartut, naggun piunrirnaluku. Taugaam Iisus~am elpekngamiki, tuaken ayagtuq.

15 Yugugaat-llu maligtaat, Elliin-llu yungcarai tamalkuita.

16 Cali Elliin inerqurai qalarutkesqevkenani,

17 tamana piciurrluku qanellra Isayam prophet~am, waten qanerluni:

18 “Tangerrluku! Pisteka Wiinga cucukekngaqa,

Kenkekngama ilukegcivkaranga. Anerneqa tut’eciiqaqa Elliinun, Elliin-llu qanrutekciqaa cuqyun qaneryarallgutkenrilngurnun.

19 Tauna naigtaarngaituq qaskaarngaunani-llu, kia-llu Erinii tumyarani niisngaitaa.

20 Kilirnaq cenegngalria ayemngaitaa Elliin, kumarun-llu qamyartulria nipngaitaa, elluam cirlakillerkaan ngeliinun;

21 Atranun-llu qaneryarallgutkenrilnguut neryuniurciqut.’

22 Tua-llu ullautaat Elliinun anernerrlulek, cikmiumalria qanyuunani-llu; Elliin-llu assiirtaa tauna, tua-i cikmiumalria qanyuilnguq-llu qaneryaurtelluku tangerrsaurtelluku-llu.

23 Yuut-llu tamarmeng irriut qanerluteng-llu: Una-qaa Kristusaq, David~am Qetunraqsaaqaa?

24 Taugaam pharisi~at niicamegteggu man’a qanertut, “Uum allakun anernerrluut anevkaqsaicaqai taugaam beelzebub~akun, anernerrluut atanratgun.”

25 Taugaam Iisus~am umyugaat nallunrilamiu, qanrutai: “Tamarmi Angayuqauvik piunrirciquq ellmegnun inglukuskuneng, cali tamarmi nunarpak wall’u ena ellmegnun inglukuskuneng napangaitut.

26 Tuaten-llu tuunrangayak anevkarikuni tuunrangayagnek, ellminek inglukiuq. Qaillun tua-i angayuqauvia napaciqa?

27 Wiinga-llu beelzebub~akun anevkarikuma anernerrlugnek, naggun qetunraci anevkarilartat? Taumek ellaita qanercetaararkaugaiceci.

28 Taugaam Agayutem Anernerakun anernerrluut anevkaqumki, ilumun Agayutem Angayuqauvia tekisngauq elpecesnun.

29 Qaillun-mi pinilriim enii yuum ityunarqau wayarluki-llu cautai, ciumek qillerqaquniu pinilria? Nutaan-llu enii wayayunarqeciqaa.

30 Wangnun maligarutenrilngum inglukaanga, imna-llu quyurcillgutkenrilkeka eskavcilartuq.

31 “Taumek qanrutamci: tamarmi assiilnguq cali qacungakun aug’arisngaciquq yugnun, taugaam piciliutekestii Anernerem aug’aricimangaituq yugnun.

32 Kina imna qanelria qaneryaramek inglukluku Yuum Qetunraa, aug’aricimaciquq; taugaam kina imna qanelria inglukluku Anerneq Tanqilria, aug’aricimangaituq, ellami mat’umi wall’u ellami tekitarkami.

33 Wall’u elitaqiiciu napa assilriarucia atsai-llu assiuciat, wall’u elitaqiiciu napa assiitellriaruciu atsai-llu assiiluciat; waniwa napa nallunaitelami atsamikun.

34 Ciissirpiit piyagaitni! Qaillun-mi elpeci, assiilnguuluci, assilrianek qanerciqceci? Tua-i-wa imaanek ircaqum qaneq qallatelartuq.

35 Yuk assilria qemangqallerminek assilriamek ircaquminek ancilartuq assilrianek, taugaam yuk assiilnguq qemangqallerminek assiilngurmek ancilartuq assiilngurnek.

36 Taugaam qanrutamci, yuut qanlallret assiilngurnek tamalkuitnek, tamakut pitekluki qanercetaarumaarkaugut ernermi taumi qanercetaarvigmi.

37 Qanllerpeggun elluakumaarkauguten, cali qanllerpeggun aniqlaamaarkauguten.”

38 Tua-llu igatulit pharisiat-llu ilait qanertut: “Elitnaurista, Elpenek nallunailkutamek tangerrsugtukut.”

39 Taugaam Elliin kiuluni qanrutai, “Assiilnguut akusrarutekiyulriit-llu yuullgutkelriit nallunailkutamek yuaraut, nallunailkutamek-llu pimangaitut, taugaam Jonam prophet~am nallunailkutaanek.

40 Jona~tun ernerni pingayuni unugni-llu pingayuni neqerpiim anrutaan iluantellertun, tuaten-llu Yuum Qetunraa ernerni pingayuni unugni-llu pingayuni nunam iluantarkauguq.

41 Ninevirmiut qanercetaarvigmi nangerciiqut ukut yuullgutkelriit ilakluki aniqlaaluki-llu, naugga taukut kingunrinaallruut Jonam qaneryariurutiini; tangerrluku-llu, Jonam piunra maantuq.

42 Arnaq atanra Ungalam qanercetaarvigmi makciiquq ukut yuullgutkelriit ilakluki aniqlaaluki-llu, naugga tauna nunat iquitnek tekitellruuq Solomon~am umyuartuutacia niitnaluku; tangerrluku-llu, Solomon~am piunra maantuq.

43 Anerneq caarrluulria yugmek an’aqami, calligtaalartuq mertailngurteggun, mernuinervigkaminek yuarluni, nataqutevkenani-llu.

44 Tua-llu qanertuq: ‘Uterrlii enemnun uitallemnek.’ Tekicamiu-llu, yuitellinilria, carriumaluni, assircaumaluni-llu.

45 Tua-llu allanek malrunlegnek anernerrlugnek aqvatuq ellmini arcaqanrulrianek, tamarmeng-llu iterluteng tuavet uitavikluku-llu; yuum-llu taum ayuqucia kinguqliq arcaqanruuq ciuqliani. Tuaten-llu ukut yuullgutkelriit assiilnguut ayuqciqut.”

46 Yurugarnek qalarucinanrani, Elliin Aanii anelgutai-llu nangengqaut enem elatiini, qalarucugluku.

47 Yuum-llu iliita qanrutaa, “Atam, Elpet Aanan anelguteten-llu keggani nangengqaut, qalarucugluten.”

48 Taugaam Elliin qanertuq kiuluku tauna qanrutesteni, “Kina aanaksia cali kinkut anelguteksia?”

49 Elitnaurani-llu nirluki qanertuq, “Waniwa tang aanaka anelgutengka-llu!

50 Waniwa kina imna Aatama Qilagmelnguum pisqutiinek atulria, tauna anelgutkaqa nayagaqluku-llu aanakluku-llu.”

13 Ernermi taumi Iisus~aq an’engami enem’ek nanvam ceniinun aqumuq.

2 Yugugaat-llu amllelriit quyurvikngatni, angyamun ek’uq aqumluni-llu; taugaam tamarmeng yuut snami nangengqaut.

3 Elliin-llu qalarutai amllelrianek ayuqestassiigutetgun, qanerluni: “Tangerrluku, nauceciiyurta nauceciiriyarturtuq.

4 Nauceciirinanrani-llu, ilait tut’ut tumyaram; yaqulget-llu taigut nerluki-llu.

5 Ilait teggalqulilrianun tut’ut, amllermek nunatailngurmun; cukamek-llu naugarluteng mamtulriamek nunailameng.

6 Taugaam akerta pic’an uugut, acilqurilameng-llu nalaut.

7 Ilait cukilanat akuliitnun tut’ut, cukilanat-llu naungameng cali nauviirait.

8 Ilait nunamun assilriamun tut’ut naugiluteng-llu: ilait yuinarnek tallimataarluteng, ilait yuinaak pingayun, ilait yuinaq qula.

9 Imna ciutengqellria niicugngalriignek, niilli!”

10 Elitnaurain-llu ullagaat qanrulluku Ellii, “Ciin qalaruciki ayuqestassiigutetgun?”

11 Elliin kiuluki qanrutai: “Elpeci-wa cikiumiivci nallunritlerkaitnek nallunarqellriarinek Qiliim Angayuqauvian, taugaam ellait cikiumanritut.

12 Pingqellria kina imna, cikiumaarkauguq amllelrianek pingqesqelluku, taugaam kina imna piilnguq, teguimaarkauguq piutainek tuaten.

13 Taumek ayuqestassiigutetgun qalarut’laranka, iingqeng’ermeng tangenrilameng, ciutengqeng’ermeng-llu niitenrilameng, taringevkenateng-llu.

14 Ellaitni-llu Isayam qanellra piciurtuq, waten qanerluni: ‘Niiterrlainangerpeci ayuqucingengaituci, tangerrlainangerpeci-llu taringengaituci;

15 Yuut ukut ircaqruit elpegiutut, ciutait umgumaut, iingit-llu cikmillruit, iimegteggun tangrrarkaunrirluteng, ciutmegteggun-llu niitnanrirluteng, ircaqumegteggun-llu ayuqucingnanrirluteng caungaunateng- llu Wangnun assiiricesqelluteng.’

16 Taugaam elpeci iici atawaqertut tangrrucameng, ciuteci-llu niicameng;

17 ilumun qanrutamci, prophet~at amllelriit ellualriit-llu tangerrsugyaaqait tangelci, tangenritait-llu, niicugyaaqait-llu niitelci, niitenritait-llu.

18 Taumek niiciu ayuqestassiigutii nauceciiyurtem:

19 Kia yuum niitaqamiu Angayuqauviim qaneryaraa, taringevkenaku-llu, tua-llu assiilnguum tekitelaraa allurrluku-llu ircaqruani nauceciumalriamek. Waniwauguq imna nauceciumalria pekcaram mengliinun.

20 Taugaam nauceciumalria teggalqulilriamun, waniwauguq imna niitellria qaneryaramek tamaa-llu quyakluku ciuniularaa;

21 taugken acilqurrituq ellmini, elliinteksaituq-llu ak’anun. Arenqiallugeskuni wall’u nangcimaakuni qaneryaraq pitekluku, egmianun pinriqertelartuq.

22 Cukiilanat-llu akuliitnun nauceciumalria waniwauguq, qaneryaramek niitellria yuk, taugaam ellam mat’um pii umyuarrlugcarautekngamiki tukuucim-llu ukvercecani qaneryaraq cikvagutelaraat, taumek nauginrituq.

23 Taugaam nauceciumalria nunami assilriami waniwauguq yuk qaneryaramek niitellria taringluku-llu, imna naugiuq naungiinalrianek, ilii yuinarnek tallimataarluni, ilii yuinarnek pingayutaarluni, ilii-llu yuinarnek qulnek.

24 Allamek ayuqestassiigutmek Elliin maniitai, qanerluni: “Qiliim Angayuqauvia ayuquq yugtun assilrianek iiqupagnek naucecilriatun naucetaarvimini;

25 taugaam yuut qavallratni, inglukestii tailliniuq assiitellrianek-llu naunerrlugnek nauceciyarturluni mukaarkat akuliitnun ayagluni-llu.

26 Tua-i naucetaat naungameng kangengluteng-llu, tua-llu naunerrluut alairtut.

27 Naucetaarviliurta tua-i pistain ullagaat qanrulluku-llu, ‘usuuq, nauceciillrungatuten-ggem assilrianek iiqupagnek naucetaarvivni? Naken-mi naunerrlugtanga?’

28 Elliin qanrutai, ‘Inglukestema ukut pilliinii.’ Pistain cali qanrutaat, ‘Qecugiyartusqarpekut-qaa quyurrluki-llu?’

29 Taugaam Elli qanertuq, “Qang’a, naunerrluut qecukuvciki mukaarkat tapquciiqngavciki.

30 Ilakluteng naulit quyurcivik ngelekluku, quyurcinarikan-llu quyurciarkat qanruciqanka: Naunerrluut ciumek quyurciki qillerrluki-llu ekuavkararkauluki, taugaam mukaarkat quyurciki qemagvimnun.”

31 Allamek ayuqestassiigutmek Elliin maniitai, qanerluni: “Qiliim Angayuqauvia ayuquq mustard~am iiqupautiitun, tauna yuum tegukii nauceciirluku-llu naucetaarviminun,

32 tamakut mikellruyaaqut tamalkuitni iiqupagni; taugaam naugaqameng angenrulartuq naunrani napaurrluteng-llu, avayait-llu tuaten yaqulget ungluliviklarait.”

33 Allamek ayuqestassiigutmek Elliin qanrutai: “Qiliim Angayuqauvia ayuquq ulcetaatun, tauna arnam tegukii mukaarrarmun avukluku, kiituani tamalkuan ulevkaraa.”

34 Makut tamalkuita Iisus~am ayuqestassiigutetgun qalarutkai yugnun, ayuqestassiigutngunrilngurteggun-llu Elliin qalarutenritai,

35 tuaten piciurrluku prophet~akun qanrutkumalria waten: “Ikirciiqaqa qanqa Wii ayuqestassiigutetgun; qallaciiqua iirumaumalrianek ellarpiim piurteqarraallranek.”

36 Tua-llu Iisus~am yugugaat ayagcetai enem’un-llu iterluni. Elitnaurain-llu ullagaat, qanerluteng, “Ayuqucingevkarkut ayuqestassiigutmek naucetaarviim naunerrluutainek.”

37 Elliin kiuluni qanrutai: “Assilrianek iiqupagnek nauceciilria waniwa Yuum Qetunraa.

38 Naucetaarvik waniwauguq ellarpak, iiqupiit assilriit waniwaugut Angayuqauviim yui, taugaam naunerrluut waniwaugut assiilnguum yui.

39 Imna inglukestii naunerrlugnek naucecilria waniwa tuunrangayak, quyurcivik waniwa ellam mat’um iquklitlerkaa, quyurcistet-llu An’gilaugut.

40 Taumek naunerrluut quyurcimalauciacetun ekuavkaumaluteng-llu kenermi, tuaten ayuqciquq mat’um ellam iquklitlerkaani.

41 Yuum Qetunraan An’gilani ayagceciiqai, taukut-llu Angayuqauviminek quyurciiqait tamalkuita canganarqelriit cali narurcilriit,

42 egciiqait-llu kenrem kaminiaranun; tuani qiaciquq kavcagciaqluteng-llu keggutmeggnek.

43 Tua-llu ellualriit tanqigiciqut akercetun Aatameng Angayuqauviani. Imna ciutengqellria niicugngalriignek, niilli!

44 “Cali, Qiliim Angayuqauvia ayuquq tukuutetun naucetaarvigmi iirumalriatun, tauna yuum nataqngamiu iiraa; angniutekluku-llu ayagtuq pini tamalkuita tuniaqsarturluki, kipulluku-llu naucetaarvik tauna.

45 “Cali, Qiliim Angayuqauvia ayuquq kupcaatun uqumyagngalngurnek assilrianek yualriatun,

46 imna, ataucimek akitulriamek uqumyagngalngurmek nataqucami, ayagtuq tunai-llu tamalkuita pini kipulluku-llu tauna.

47 “Cali, Qiliim Angayuqauvia kuvyatun ayuquq imarpigmun civcimallertun cangluni-llu ayuqenrilnguut,

48 tauna, cangliqngan, tagtaat snamun; aqumluteng-llu assilriit avuqait assigcirluki, taugaam assiilnguut eggluki.

49 Tuaten ayuqciquq ellam iquklitlerkaani. An’gilat taiciqut, assiitellriit allakaryarturluki tuaken assilriit akuliitnek,

50 eggluki-llu kenrem kaminiaranun. Tuani qiaciqut kavcagciaqluteng-llu keggutmeggnek.”

51 Iisus~am aptai, “Taringuci-qaa makunek tamalkuitnek?” Qanrutaat, “Aa-ang, Ataneq.”

52 Tua-llu Elliin qanrutai: “Taumek kalikanek elisngalria kina imna Qiliim Angayuqauvianun ayuqucirtuumalria ayuquq enem aulukestiitun, qemagciviminek ancilriatun canek nutaraulrianek ak’allaulrianek-llu.”

53 Ayuqestassiigutet ukut Iisus~am qaqicamiki, tuaken ayagtuq.

54 Nunaminun-llu tekicami, agayuviatni elicungcarai, niitestain-llu irr’ikaat qanerluteng-llu,

“Nakenmi uum Angutem man’a umyuartunaq unakau ukut-llu capernarqelriit caliaret?

55 Maa-i-ngunrituq-qaa enel’istem qetunraa? Aanii-llu-qaa Maria~mek aterpagcimanrituq? Anelgutai-llu James~aq, Joses~aq, Simon~aq, cali Judas~aq?

56 Nayagai-llu, ilakenritaput-qaa tamalkuita? Nakenmi uum Angutem unakellruaki makut tamalkuita?”

57 Cangayutekaat-llu. Iisus~am taugaam qanrutai, “Prophet~aq qigcignaqsaquq taugaam nunamini enemini-llu qigcikenritaat.”

58 Tuani-llu amllelrianek irrinarqelrialinrituq ukvenriluciat pitekluku.

14 Tamatum nalliini Herod~am atanirturilriim niitaa Iisus~am niitnaullra

2 qanrutai-llu pisteni, “Waniwa John~aq Angllurcecista; maktelliniuq tuqumalrianek, taumek-llu makut capernarqelriit caliut elliikun.”

3 Naugga Herod~am tegullrua John~aq qillerrluku-llu, cali iterrluku itercivigmun Herodias~aq pitekluku, anelgutmi Philip~am nuliara.

4 Qanrutellruani John~am waten, “Nulirqellerkaa elpenun inerquusngauq.”

5 Cali tuqucugyaaqeng’ermiu, taugaam yuut alikellrui, taukut prophet~aruyukngatgu.

6 Taugaam Herod~am yuurtellra nallaillrani nerevkarillrani Herodias~am pania yurartuq ciuqerratni ilukegcivkarluku-llu Herod~aq.

7 Taumek akqaa ukvernarcariluni cikirarkauniluku piyugtaciatun camek apeskani.

8 Tauna tua-i, aanami pisqumallruani, qanertuq, “John~am Angllurcecistem qamiqurranek cikirnga qantamun ellimaluku.”

9 Angayuqaq-llu iluuteqeqapigcaquq; taugaam, akquciini pitekluku cali taukut aqumgallgutni pitekluki, alerquriuq cikiisqelluku.

10 Ayagceciuq-llu qamiqruisqelluku John~aq itercivigmi.

11 Taum-llu qamiqurra taituq qantakun tunluku-llu nasaurlurmun, elliin-llu ullautaa aanaminun.

12 Elitnaurai-llu tekitut temii-llu ayaulluku tungmagtaat, ayagluteng-llu Iisus~aq qanrucarturaat.

13 Iisus~am-llu niicamiu, tuaken angyakun ayagtuq yuilqumun kiirrarmi. Taugaam yugugaat niicamegteggu, kinguniuraat nunarpagnek piyualuteng.

14 Iisus~am-llu yuungami tangrrai yugugaat, Elliin-llu takumcukai, naulluulriartait-llu canrircetai.

15 Atakuaran, elitnaurain ullagaat qanerluteng, “Man’a yuilquuguq, unukatarluni-llu. Yugugaat ayagceski, nunanun ayagnaurtut neqek’ameggnek-llu kiputnaurtut.”

16 Taugaam Iisus~am qanrutai, “Ayanrilengraata, elpeci cikirciki neqekaitnek.”

17 Qanrutaat-llu, “Wani kiingan kelipangqertukut tallimanek cali neqegnek malrugnek.”

18 Ellii qanertuq, “Wangnun taiciki.”

19 Tua-llu yugugaat alerqurai aqumesqelluki canegnun. kelipat-llu talliman neqek-llu malruk Teguluki, ciugtuq qilagmun, quyatekrarrluki-llu itumtai kelipat, elitnauraminun-llu tunluki; elitnaurain-llu yurugarnun aruqutkait.

20 Tamarmeng-llu ner’ut camirluteng-llu, quyurtait-llu ilakuarit kalngat qula malrugnek cipluku imirluki.

21 Taukut-llu nerellret angutet nallmegteggun tallimaugut tiisitsaat, ilakevkenaki arnat mikelnguut-llu.

22 Tamaa Iisus~am elitnaurani ellimerturai angyamun ekesqelluki ciumikun-llu ayasqelluki akilirnermun, Elliin yugugaat ayagcecugluki.

23 Ayagcecimariamiki-llu yugugaat, ingrimun mayurtuq kiimenani piicagyarturluni. Atakuan-llu tuani kiimetuq.

24 Taugaam angyaq imarpiim qukaanun ellinrakun, qailiurtuq, anuqa pairrnaqngan.

25 Unugmi pegg’aryarat stamiitni Iisus~am ullagai, imarpiim qaingakun piyualuni.

26 Elitnaurain-llu tangrramegteggu imarpiim qaingakun piyuallrani, alingallagtut, qanerluteng, “Alangruuguq!” Neplirluteng-llu alingameng.

27 Taugaam Iisus~am tamaa qalarutai, qanerluni, “Caceturici! Wanguunga; alingenrici.”

28 Peter~am-llu kiugaa qanerluni, “Ataneq, Elpengukuvet, Elpenun taisqia mer’em qaingakun.”

29 Elliin-llu qanrutaa, “Taitai.” Peter~aq-llu yuuguq angyamek, piyualuni mer’em qaingakun ullagaa Iisus~aq.

30 Taugaam elpekngamiu anuqlirtacia, alingallagtuq; kis’enginami-llu qayagpagtuq, qanerluni, “Ataneq, anirturnga.”

31 Tamaa-llu Iisus~am tallini yagtaa teguluku, qanrulluku-llu, “Elpet ukverkilngurmi, ciin asgurayugcit?”

32 Angyamun-llu ekngagnek, anuqairtuq.

33 Angyamelnguut-llu ullagaat ciktaarvikluku-llu, qanerluteng, “Ilumun Agayutem Qetunraqliniaten.”

34 Qeraumariameng, Gennesaret~am nuniinun culurtut.

35 Yuin-llu taum nunam nallunriamegteggu, ayagceciut avatmeggnun tamalkuitnun, naulluulriit tamaita taicesqelluki Elliinun,

36 kaigavikaat-llu aturain akuat taugaam agturyugluku. Agturtai-llu tamarmeng canrirtut.

15 Tua-llu igatulit pharisiat-llu Jerusalem~aarmiut tekicamegteggu Iisus~aq, qanertut,

2 “Ciin elitnauravet narurtelartatki ciulirneret piciryarait? Ellaita-wa unateteng eruyuitait ner’aqameng kelipamek.”

3 Elliin taugaam kiugai qanrulluki, “Ciin-llu elpeci narurtelarceciu Agayutem alerquutii piciryararpeciuggun?

4 Nauwa Agayun alerqurillruuq: ‘Aatan aanan-llu takaqikek’; cali, ‘kia-llu aatani wall’u aanani qanerrluuskunikek, tuquarkauguq.’

5 Taugaam elpeci qanertuci: ‘Kia imum aatani wall’u aanani qanruskuniu, “Camek akurturarkauyaqellerpenek wangnek Agayutmun cikiutnguuq”-

6 tua-llu elliin takaqarkaunrirak aatani wall’u aanani.’ Matukun elpeci Agayutem alerquutii aug’araaci piciryararpeciuggun.

7 Malrugnek umyualegni! Nall’arrluci nallunairillruuq ciunerkamek Isaya, qanerluni:

8 ‘Ukut yuut iluvartut Wangnun qanmegteggun, takaqelaraatnga-llu qerrlumegteggun, taugaam ircaqurrit yaaqsigtut Wangnek.

9 Taugaam elliinginaq takaqelaraateng Wiinga,

elitnauriluteng elitnaurutnek yuut picirkiutaitnek.’”

10 Yugugaat taivkaumariamiki Ellminun, qanrutai, “Niici cali taringluci:

11 Qanga cam itellriim qanmun carrlurutkeksaitaa yum, taugaam cam anelriim qanmek, carrluruteklaraa yum.”

12 Tua-llu elitnaurain ullagaat qanrulluku-llu, “Nallunrituten-qaa pharisi~at cangayuciat niicamegteggu man’a qanellren?”

13 Taugaam Ellii kiuguq qanerluni, “Naucetaat tamarmeng Aatama Qilagmelnguum nauceciilqenrilkai qecumaarkaugut acilqurtuumarmeng.

14 Uitaciki. Ellait cikmiumaut Ciuliqagtekait cikmiumalriit. Cikmiumalriim-llu ciuliqageskuniu, cikmiumalria tamarmek elanermun igtarkauguk.”

15 Taugaam Peter~am kiuluni qanrutaa, “Nalqigesgu wangkutnun man’a ayuqestassiigun.”

16 Tua-i Iisus~aq qanertuq, “Elpeci-llu-qaa cali taringeksaituci?

17 Taringeksaitaci-qaa cali ca tamiin itellria qanmun ayalartuq aqsaqumun ancimaluni-llu?

18 Taugaam cat tamakut anelriit qanmek ircaqumek kingunengqelartut, tamakut-llu yuk carrlugtelaraat.

19 Ircaqumek-wa anlartut umyuarrluut, tuqucineq, akusrarutekineq, caruyaneq, tegleneq, piciliqengneq, qacungakineq.

20 Makut maa-i yuk carrlugtelaraat, taugaam nerrlerkaq unatetgun erumanrilngurteggun carrluggngaitaa yuk.”

21 Tua-llu tuaken an’uq Iisus~aq ayagluni-llu Tiri~am Sidon~am-llu nuniignun.

22 Tangerrluku-llu, arnaq Canaan~armiu tuaken nunanek tekituq qayagpagaa-llu, qanerluni, “Takumcukia, Ataneq, David~am Qetunraani! Panika nangteqeq’apigtuq anernerrlugmek.”

23 Taugaam Elliin kiunritaa qaneryararraungraan. Elitnaurain-llu ullagaat kaigavikluku-llu, qanerluteng, “Ayagcessgu, nepliupakaraakut.”

24 Taugaam Ellii kiuguq qanerluni, “Ayagcecimaunga kiingan taukunun tamaumalrianun qusngianun eniin Israil~am.”

25 Tauna-llu tailuni ciktaarvikaa qanerluni-llu, “Ataneq, ikayurnga!”

26 Taugaam Ellii kiuguq qanerluni, “Atawaunrituq mikelnguut teguiluki kelipaitnek eggluku-llu qimugtenun.”

27 Tauna-llu qanertuq, “Ilumun-wa, Ataneq, taugaam cali qimugtet nerlartut kaimllernek igtellernek yum’eng estuuluanek.”

28 Tua-llu Iisus~aq kiuguq qanrulluku-llu, “Arnaaq ukveren ang’uq! Piuli elpenun pisqumallerpetun.” Tauna-llu cass’aq ngelekluku pania assiriuq.

29 Tuaken ayiimi Iisus~aq, tekituq Imarpigmun Galilee~amun, ingrimun-llu mayurluni tuani aqumuq.

30 yugugaat-llu Elliinun taigut, maligluteng tussitellrianek, cikmiumalrianek, qanyuilngurnek, apqucilegnek, cali amllernek allanek; ciuqerranun-llu Iisus~am elliit, Elliin-llu canrircetai.

31 Tua-i yugugaat irr’iut tangrramegteki qanyuilnguut qalarrluteng, apqucilget natlugneriulluteng, tussitellriit piyualuteng, cikmiumalriit-llu tangerrsaurrluteng; nanrararaat-llu Israil~am Agayutii.

32 Iisus~am-llu taisqai elitnaurani Ellminun qanerluni-llu, “Takumcukanka yugugaat, maa-i gilercata malikurlua ernerni pingayuni camek-llu neqkaunateng. Ayagcecuumiitanka-llu kaigtelluki, tumem’eggni pinialiciqngata.”

33 Elitnaurain-llu qanrutaat, “Naken-mi yuilqumi kelipangciqseta nurusngailngurnek ukut yugugaat camirutkaatnek?”

34 Iisus~am qanrutai, “Qavcinek elpeci kelipautengqertessi?” Qanertut-llu, “Malrunlegnek, neqkuinret-wa carrat.”

35 Tua-i yugugaat aqumesqai nunamun.

36 Tegui-llu taukut kelipat malrunleget cali neqet quyatekai-llu, itumlluki elitnauraminun-llu tunluki; taukut-llu yurugarnun aruqutkait.

37 Tamarmeng-llu ner’ut camirluteng-llu, ilakuarit-llu itumcimalriit quyurtait kalngat malrunlegen imirluki.

38 Taukut-llu nerellret angutet tiissitsaarullruut staman, ilakevkenaki arnat mikelnguut-llu.

39 Yugugaat-llu ayagcetai, angyamun ekluni, tekilluni-llu nuniinun Magdanam.

16 Tua-llu pharisi~at cali saddukiat tekitut, naspaaluku-llu aptut nasvitesqelluteng Elliinun nallunailkutamek qilagmek.

2 Elliin taugaam kiugai qanrulluki, “Atakumi qanlartuci, ‘Ella assiirarkauguq, qilak-wa kavircelan’;

3 Cali unuakumi, ‘Ella assiirutarkauguq unuamek, qilak-wa kavircelan amirlutarluni-llu. Malrugnek umyualegni! Nallunrituci qaillun qiliim ayuqucirkaanek, taugaam-qaa nalluarci cam matum nallunailkutii?

4 Yuullgutkelriit assiilnguut akusrarutekellriit-llu yuaraut nallunailkutamek, camek-llu nallunailkutamek pimangaitut taugaam Jonam prophet~am nallunailkutaanek.” Elliin-llu unitai ayagluni-llu.

5 Elitnaurai akilirnermun qerrallermeggni, nallugayucilliniut kelipalgillerkameggnek.

6 Iisus~am qanrutai, “Murilkici, mulngakiici quuleciryaratnek pharisi~at cali saddukiat.”

7 Ellait-llu umyuangcautekluku, qanertut, “Kelipalginrilucirput pitekluku pia.”

8 Iisus~am elpekngamiki qanrutai, “Elpeci ukverkilngurni, ciin umyuarteqseci kelipalginrilucirpecesnek?

9 Cali-qaa taringeksaituci, wall’u neq’akevkenaki talliman kelipat tiissitsaanun tallimanun yugnun, qavcinek-llu kalnganek imirillruceci?

10 Aipaani-llu malrunlegen kelipat tiissitsaanun stamanun qavcinek-llu kalnganek imirillrucirpecesnek?

11 Qaillun piluci taringeksaiceci kelipat pitekevkenaki qalarutellruamci elpeci? Taugaam mulngakesqelluci pharisi~at saddukiat-llu quuleciryaratnek.”

12 Nutaan taringartaat qanellra Ellaitnun mulngakesqucirteng kelipam quuleciryaranek pivkenani, taugaam pharisi~at saddukiat-llu elitnaurutiitnek.

13 Caesarea Philippi~m nuniinun tekicami Iisus~aq, aptai elitnaurani, qanerluni, “Wiinga, Yuum Qetunraani, yuut kituuniatnga?”

14 Tua-i qanertut, “Ilait qanlartut John~aq Angllurcecista, ilait Iliya, allat-llu Jeremiah wall’u prophet~at iliit.”

15 Elliin qanrutai, “Elpeci-mi kituunilarcecia Wiinga?

16 Simon Peter~aq kiuguq qanerluni, “Taunguuten Kristus~aq, Agayutem unguvalriim Qetunraa.”

17 Iisus~am kiugaa qanerluni, “Atawauguten elpet, Simon qetunraa Jonam, waniwa kemgem cali augem nallunaiqsaitaa man’a elpenun, taugaam Aatama qilagmelnguum.

18 Cali qanrutamken elpet Peter~aruuten, uum-llu teggalqum qaingani naparciiqaqa Agayuvika, taamlegem-llu amiigan cirlakngaitaa.

19 Qiliim-llu Angayuqauvian kelucaanek cikirciqamken, camek-llu qillerqikuvet nunam qaingani qilagmi qillerqumaciquq, camek-llu angicikuvet nunam qaingani qilagmi angicimaarkauguq.”

20 Tua-llu elitnaurani inerqurai kitumun qanrutkesqevkenani Elliin Iisus Kristus~aruciminek.

21 Tuakenirnek Iisus~am elitnaurani nallunrircetai Jerusalem~amun ayagarkauciminek, amllernek-llu nangcimarkauluni ciulirnernek agayulirtengunernek-llu, cali igatulinek, tuqucimarkauluni-llu, cali unguirarkauluni erneret pingayuatni.

22 Tua-llu Peter~am allakarluku naigtaangaa, qanerluni, “Watqapik tuaten pikaunrituq, Ataneq; tuaten piarkaunrituten!”

23 Elliin taugaam cauluku qanerutaa Peter~aq, “Kinguvaa, Tuunrangayak! aviiranarquten Wangni, umyuangqenrilavet Agayutem piinek, taugaam yuut piitnek.”

24 Tua-llu Iisus~aq qanertuq elitnauraminun, “Kia imum kingunrirturyukunia, ellminek arcaqakenrilli, kelistani-llu qugluku, maligglua-llu Wii.

25 Kia-wa imum unguvani qunukekuniu tamarciqaa, taugaam kia imum unguvani tamaquniu Wii piteklua nataqciqaa.

26 Cakaniutekciqau yuum piksaguskuniu nuna tamalkuan, taugken tamarluku elliin unguvani? Wall’u camek yuk cikiqengciqa akiiliutekanek elliin unguvani?

27 Waniwa Yuum Qetunraa tekiciiquq Aatami ucurnarquciakun an’gilani ilakluki, tua-i-llu Elliin atauciqauqaqluki nunulirciqai caliaritgun.

28 Ilumun qanrutamci, ilait watua maani nangengqalriit tuqungaitut tangerpailegmegteggu Yuum Qetunraa Angayuqauvianun tekitellra.”

17 Erneret arvinlegen kinguatni Iisus~am malikluki Peter~aq, James~aq, cali John~aq anelgutii, ingrimun qertulriamun mayuutai kiimenateng;

2 Tangellra-llu allaurtuq takuatni. Keggiinaa-llu qitngirnariiluni akertetun, aturai-llu qat’riluteng tanqigpagtun.

3 Tangerrluku-llu, Moses~aangkuk Iliya~llu alairtuk ellaitnun, qallatellgutekluku Ellii.

4 Tua-llu Peter~am qanrutaa Iisus~aq, “Ataneq, assirtuq wangkutnun maantellerput; piyuutek’uvgu, wani enel’iciqukut pingayunek: Elpenun ataucimek, Moses~amun ataucimek, cali Iliya~mun ataucimek.”

5 Cali qallasnginanrani, tangerrluku, amirluum tanqigcetellriim naliigai; tangerrluku-llu erina an’uq amirlumek, qanerluni, “Waniwa una Qetunraqa kenkekngaqa, ilukegcitkaqa. Niicugniciu Ellii!”

6 Elitnaurat-llu tamana niicamegteggu, nunamun palurtut alingqapiggluteng-llu.

7 Taugaam Iisus~am tailuni agturai qanerluni-llu, “Makci, alingevkenaci-llu.”

8 Ciugcameng, kitumek tangenritut Iisus~amek kiingan taugaam.

9 Ingrimek-llu atraameng, Iisus~am inerqurai, qanerluni, “Kitumun qanruteksaqunaciu man’a tangelci Yuum Qetunraan tuqumek maktellerkaan ngeliinun”

10 Aptaat-llu elitnaurain, qanerluteng, “Ciin-mi igatulit qanlartat Iliya ciumek taigarkauniluku?”

11 Iisus~am kiuluki qanrutai, “Ilumun, Iliya ciumek tekitarkauguq cat-llu tamalkuita elluaqcararkauluki.

12 Taugaam qanrutamci Iliya tekitellruuq ak’a, ellait-llu nallullruat taugken pillruat piyullermegcetun. Tuaten cali Yuum Qetunraa nangcimaciquq ellaitnek.”

13 Tua-llu elitnaurat taringut qalarucianek ellmeggnun John~amek Angllurcecistemek.

14 Yugugarnun-llu tekicimeng, angutem ullagaa, ciuqerranun-llu ciisqumiggluni,

15 “Qanerluni: Ataneq! qetunraqa takumcukiu, qistelaami nangteqeq’apiggluni-llu; iliini kenermun iqulartuq, iliini-llu mermun.

16 Ullaucaaqaqa-llu elitnaurarpenun, taugaam assirivkarciigatellruat.”

17 Tua-llu Iisus~aq kiuguq qanerluni, “Ukuuni ukverilngurni cali iqlutuulriani yuullgutkelriani, qaillun pitalriamek elpecesn’eciiqsia? Qaillun pitalriami ilalciurciqsia elpecesnek? Taiciu wavet Wangnun.”

18 Iisus~am-llu nunuraa anernerrluk, tauna-llu an’uq elliinek; mikelnguq-llu assiriuq cass’aq tauna ngelekluku.

19 Tua-llu Iisus~aq kiimetellrani elitnaurain ullagaat qanerluteng-llu, “Ciin wangkuta anevkarciigaceta tauna?”

20 Tua-i Iisus~am qanrutai, “Ukvenrilucirci pitekluku; ilumun qanrutamci, ukvengqerkuvci mustard~am iiqupiitun, ingrimun uumun qanquvci, ‘Waken nugtarten yaavet,’ nugtarciiquq-llu; ca-llu capeqngaitarci.

21 Taugken makuciq anevkalartuq kiingan piicagkun eyagyarakun-llu.”

22 Galilee~ami uitallratni, Iisus~am qanrutai, “Yuum Qetunraa tunumarkauguq yuut unataitnun,

23 tuquciiqaat-llu Ellii, cali makciiquq erneret pingayuatni.” Ellait-llu iluteqeq’apigtut.

24 Kapernaumun-llu tekicameng, akiliqurautnek quyurcilriit ullagaat Peter~aq qanerluteng-llu, “Elitnauristeci-qaa cikiqenglartuq akiliqurautnek?”

25 Qanertuq, “Aa-ang.” Itellrani-llu enem’un, Iisus~am ciullegtaa, qanerluni, “Qaillun umyuarteqsit, Simon? Nunam angayuqri kinkunek tegutelartat aturkameggnek wall’u akiliqurautnek, qetunrameggnek-qaa wall’u allanernek?”

26 Peter~am qanrutaa, “Allanernek.” Iisus~am qanrutaa, “Tua-i qetunrat uitacimaut.

27 Taugaam cangayusqevkenaki, imarpigmun manaryartua, teguluku-llu cangtaqeq’arraallren neqa. Aitareskuvgu-llu qanra, akirrarmek nataquciiquten; tauna teguu cikiutekluku-llu ellaitnun akiliqurautekniarpuk wangkuk.”

18 Taum nalliini Iisus~aq elitnaurat ullagaat, qanerluteng-llu, “Kina angenrua Qiliim Angayuqauviani?”

2 Tua-llu Iisus~am mikelnguq taisqaa, qukaatnun nangertelluku,

3 qanerluni-llu, “Ilumun, qanrutamci, ayuqucilinqigtenrilkuvci mikelngurtun-llu ayuqlirinrilkuvci, iterngaituci Qiliim Angayuqauvianun.

4 Taumek kina imna ellminek picalkukenrilnguq uutun mikelngurtun angenruuq Qiliim Angayuqauviani.”

5 “Kia-llu imum atemkun ciuniurilriim ataucimek mikelngurmek uutun ayuqellriamek ciuniuraanga Wiinga.

6 Taugaam kia yuum assiilngircetaquniu mikellriit ukut iliit ukveqestema, atawauyartuq tauna miilissuutem teggalquanek uyaqruikun kicirluku, imarpiim-llu et’uq’urranun kit’elluku.

7 “Nakleng nunamiut picetaarumalriit; picetaarutet taigarkauyaakut, taugaam nakleng yuk tauna picetaarutem taitestii.

8 Unatvet wall’u it’gavet assiilngircetaaqaten, kepiki eggluki-llu elpenek. Atawaunruuq elpenun itquvet unguvamun unatainak wall’u itgainak, taumi unatengqerrluten malrugnek wall’u it’gangqerrluten malrugnek, egcimavkarluten kenermun nipsuilngurmun.

9 Cali iivet assiilngircetaaqaten, ikugluku egesgu-llu elpenek. Atawaunruuq elpenun ataucimek iingqerrluten itquvet unguvamun, taumi iingqerrluten malrugnek, egcimavkarluten quluuramun kenermun.

10 “Murilkici caunrilkiyaqevkenaci makut mikellriit iliitnek, qanrutamci An’gilait qilagmi tangerturalaraat kegginaa Aatama Qilagmelnguum.

11 Yuum-wa Qetunraa tekituq anirturyarturluku tamaumalria.

12 Qaillun umyuarteqceci? Yuk qusngiutengqerkuni yuinarnek tallimanek, atauciq-llu tamarluni, taukut yuinaat tallimaunritaraan unitelanritai-qaa ayagluni-llu ingrinun tauna tamalleq yuaryarturluku?

13 Nalaqurainaquniu-llu, ilumun qanrutamci, angniutekenruciqaa tauna taukuni tamallrunrilngurni yuinaat tallimaunritaraan.

14 Tuaten-llu Aatavci Qilagmelnguum ukut mikellrita iliit piunrisqumanritaa.

15 “Cali-llu anelgutvet assiilngirvikek’aten, ullagluku qanrucarturru-llu picurlautiinek allamek ilaunatek. Niiskuniten, unakciqan anelguten.

16 Taugaam niitenrilkaten, malilia ataucimek wall’u malrugnek cali, tuaten ‘qanratgun malruk wall’u pingayun tangvagtet qaneryaraq tamiin niicestengqernaurtuq.’

17 Taukut-llu niicunrilkaki, agayuvigmun qanrutkiu. Taugaam cali agayuvik niicunrilkaku, agayumanrilngurtun akiliqurautnek-llu quyurcilriatun ayuqutniaran.

18 Ilumun qanrutamci, camek qillerqikuvci nunam qaingani qilagmi qillerqumaarkauguq, camek-llu angicikuvci nunam qaingani qilagmi angicimaarkauguq.”

19 Cali qanrutamci malruulutek umyuallgutkekuvtek nunam qaingani ca kaigatkellrat pitekluku, tua-i tuaten ellaitnun pimaciquq Aatamkun Qilagmi.

20 Nani-llu malruk wall’u pingayun Wii atemkun quyureskuneng, Wii tuantua qukaatni.”

21 Tua-llu Peter~am ullagaa Ellii qanerluni-llu, “Ataneq, anelgutma assiilngirviklaqanga, qavcirqunek aug’ariiciqsia? Malrunlegqunek-qaa?”

22 Iisus~am qanrutaa, “Qanenritua elpenun, malrunlegqunek, taugaam yuinaak pingayun qula pulengtaarluku malrunlegqunek.

23 “Taumek Qiliim Angayuqauvia ayuquq angayuqatun pisteminek akiilitevkarilriatun.

24 Tua-llu ayagniami akiilnguircetariluni, elliinun iliit ullautaat akiilngulek akinek tiissitsaanek qulnek.

25 Taugaam akikailan, atanran ellimertuutaa tunesqelluku, ilakluki nulirra cali irniari cali pii tamalkuita, akiilnguirutkesqelluki.

26 Pista tua-i tauna ciuqerranun palurtuq, qanerluni, ‘ataneq, taqsuqutenrilnga, akiilnguirvikciqamken-llu tamalkuitnek.’

27 Atanrem tua-i pisteni takumcukluku, pegtaa, aug’arilluku-llu akiilnguinek.

28 Taugaam tauna pista an’ngami nataqaa pistengullgutmi iliit ellmini akiilngulek akicuaranek yuinarnek tallimanek; yaggvikaa-llu tuqluakun-llu teguluku qanerluni, ‘Akilirnga akiilngurpenek!’

29 Pistengullgutii tua-i palurtuq it’gainun kaigavikaa-llu, qanerluni, ‘taqsuqutenrilnga, akilirciqamken-llu tamalkuitnek.’

30 Ellii-llu tuaten piyuminani, taugaam ayagluni itercivigmun itertaa akiilnguirutlerkaan ngeliinun.

31 Man’a tuaten pillra tangrramegteggu pistengullgutain, iluteqeq’apigtut, ullagluku-llu qanrutaat atanerteng makunek tamalkuitnek.

32 Tua-llu atanran, taisqerraarluku, qanrutaa, ‘elpet assiitellria pista! aug’aritellruamken tamalkuitnek akiilnguvnek kaigavikngavnga.

33 Elpet-llu-qaa cali takumcukarkauyaqellruan pistengullguten, takumcukillrucimtun Wiinga elpenun?’

34 Atanran-llu qenqerutaa, tunluku-llu tauna nangcistenun akiilnguirutlerkaan ngeliinun.

35 Tuaten cali piarkaugaaci Aatama Qilagmelnguum atauciuqaqluci, ircaqurpeciuggun, aug’aricinrilkuvci anelgutevci assiilngillritnek.”

19 Iisus~am taqngamiki makut qanrutkellni, Galilee~amek ayagtuq Judea~m-llu nuniinun tekilluni Jordan~am yaatiinelngurmun.

2 Yugugaat-llu maligtaat, Elliin-llu canrircetai tuani.

3 Pharisiat-llu ullagaat, naspaaluku-llu, qanertaat, “Pisqutnguuq-qaa angutem nuliani piciatun pitengqerrluni avvutellerkaanek?”

4 Kiuluki-llu qanrutai, “Naaqeksaitarci-qaa Elliin piurtestiignek ayagniqarraarmi ‘piliaqellruak angutnguluku arnauluku-llu?’

5 Qanerluni-llu, ‘Una pitekluku angutem aatani aanani-llu unitarkaugak nuliaminun-llu kassuulluni, taukuk-llu malruk kemegkun atauciurtarkaulutek.’

6 Taumek tua-i, malruunrirtuk taugaam kemegkun atauciurtuk. Taumek Agayutem kassuutellrek, yuum avvusngaitak.”

7 Taukut qanrutaat, “Ciin-mi Moses~aq alerquigia angutem nuliani avcukuniu kalikamek avvuyutkamek cikiisqelluku, avvutesqelluku-llu?”

8 Elliin qanrutai, “Qanrucunailavci Moses~am tuaten pivkaraaci nuliaci avvutesqelluki. Taugaam piqarraallrani tuaten piksaitut.

9 Taugaam Wii qanrutamci, kia imum nuliani caruyallrunrilnguq avvuskuniu, allamek-llu nulirturluni, akusrarutekiuq; cali kia imum avvucimalria nuliqsaguskuniu akusrarutekiuq.”

10 Elitnaurain qanrutaa, “Nulirqelriik tuaten ayuqarkaukagnek atawaunrulliuq angun nulirtunrilkuni.”

11 Elliin taugken qanrutai, “Tamarmeng akurturciigataat una qaneryaraq, taugaam imkunun cikiumalrianun:

12 Nulirturcigatellriartangqertuq-wa nutem aanameng enliaranek yuurtellernek, cali nulirturcigatellriartangqertuq nulirturcigatevkaumalrianek yugnek, cali nulirturcigatellriartangqertuq ellmeggnek nulirturcigatevkaumalrianek Qiliim Angayuqauvia pitekluku. Kia imum akurturyugngakuniu, akurturliu.”

13 Tua-llu Elliinun taiciut mikelngurnek unatainek pategvikesqelluki piicautesqelluki-llu. Taugaam elitnaurain inerqurait.

14 Taugaam Iisus~aq qanertuq, “Mikelnguut wangnun taivkarciki pinriceteksaunaki-llu; waten ayuqelriit Qiliim Angayuqauvia pikngatgu.”

15 Tuaten-llu unatminek pategvikraarluki tuaken ayagtuq.

16 Tangerrluku-llu, yuum ullagaa qanrulluku-llu, “Elitnaurista assilria, camek assilriamek caliciqsia unguvamun nangyuilngurmun itrutkamnek?”

17 Tua-i Elliin qanrutaa, “Ciin assilriamek pisia? Allamek assilriartaituq, Agayun kiimi assilriaruuq. Taugaam unguvamun iteryukuvet alerquutet aturki.”

18 Tua-i tauna qanertuq, “Naliit?” Iisus~aq qanertuq, “Makut mai, ’Tuquciyaqunak,’ ‘Akusrarutekiyaqunak,’ ‘Teglegyaqunak,’ ‘Ilavnek piciliqengyaqunak.’

19 ‘Atan aanan-llu takaqikek.’ Man’a-llu cali maa-i, ‘Ilan kenkarkaugan elpetun pitarrluku.’”

20 Ayagyuam qanrutaa, “Tamakut tamalkuita niisngayaaqanka ayagyuarranemnek, camek tua-i cali piarkausia?”

21 Iisus~am qanrutaa, “Ellualriaruyukuvet piuteten tunyarturki, castailngurnun-llu cikiutekluki, tuaten pikuvet piutengqerrarkauguten qilagmi. Tailuten-llu maligesnga.”

22 Qaneryaraq man’a ayagyuam taum niicamiu angniinani ayagtuq, ellii tukuuqapigcami.

23 Iisus~am tua-i elitnaurani qanrutai, “Ilumun qanrutamci Qiliim Angayuqauvianun itlerkaq caknaanarquq tukuulriani.

24 “Cali-llu qanrutamci, ungungsiim qulugtellriim anllerkaa mingqutem iingakun qacignarqenruuq tukuulriami Agayutem Angayuqauvianun itlerkaani.”

25 Elitnaurain qaneryaraa man’a niicamegteggu irr’iqapigtut qanerluteng, “Kina-kiq tua-i anirtuumaniarta?”

26 Taugaam Iisus~am tangvagai, qanrulluki-llu, “Yugni man’a caperrnaqsaaquq taugaam Agayutmi ca tamalkuan caperrnaituq.”

27 Tua-llu Peter~am kiuluni qanrutaa, “Atam, wangkuta piput tamalkuita unitellruaput maliggluten-llu, camek tua-i pingciqseta?”

28 Iisus~am qanrutai, “Ilumun qanrutamci, ellam aipaani Yuum Qetunraa aqumkuni ucurnarqucimi aqumllertaanun, elpeci-llu wangnun maligutlerni aqumciquci angayuqauviim aqumllertainun qula malrugnek cipnelegnun, qanercetaararkauluki Israil~am kinguvrin ayagnillret, qula malrugnek cipnelget.

29 Kina imna unicillrungerami enem’inek wall’u anelgutminek wall’u nayagaminek, wall’u ataminek wall’u aanaminek-llu, wall’u nuliaminek wall’u irniaminek, wall’u nunautminek Wii atqa pitekluku, tauna piutengarkauguq amllenrurpalriamek, unguvamek-llu nangyuilngurmek pingarkauluni.

30 Taugaam amlleret ciuqliit kinguqliurtarkaugut, kinguqliit-llu ciuqliurtarkaugut.”

20 “Qiliim Angayuqauvia ayuquq yugtun nunautelegtun, unuayaarmi ayalriatun ellimeqliryarturluni caliarkanek naucetaarviminun.

2 Umyugait nallarrluki calistet akiliryugai ernerpak akimek ataucimek, ayagtelluki-llu naucetaarviminun.

3 Cass’ami qulngunrita’armi cali ayiimi tangertuq allanek qacigtellrianek tuniarvigmi,

4 Qanrutai-llu: ‘Elpeci-llu ayagci naucetaarvimnun, akilirciqamci elaranailngurmek.’ Taukut-llu ayagtut.

5 Cali-llu ayangqigtuq ernerem qukallrani, cass’at-llu pingayuatni cali. Tuaten cali piluni.

6 Cass’at tallimiitni ayiimi cali allat tangrrai qaciggluteng nangengqalriit. Qanrutai-llu, ‘Ciin qaciggluci ernerpak maani nangengqaceci?’

7 Ellaita qanrutaat, ‘Yuum-wa ellimeqsailakut.’ Tua-i qanrutai, ‘Elpeci cali naucetaarvimnun ayagci, elaranailngurmek akurturciquci.’

8 Atakuan-llu naucetaarviim yuan qanrutaa qaunqisteni, ‘Taisqelluki calilriit, akilisqelluki-llu, kinguqliitnek-llu ayagluki ciuqliitnun.

9 Tua-i-llu tallimani cass’ami yagtellret taingameng akimek ataucimek akingut.

10 Taugaam ciumek yagtellret taingameng umyuartequt akitunrunayukluteng, taugaam cali tuaten akimek ataucimek akingluteng.

11 Akurtumariamegteggu-llu, tauna nunautelek qaneksuarautekaat,

12 Qanertut-llu, ‘Ukut kinguqliit calillruut cass’ami ataucimi, elpet-llu pitarrluki wangkutnun ernerpak cakviullerni kiirniurluta-llu.’

13 Elliin taugaam kiuluni qanrutaa iliit, ‘Usuuq picurlanritamken, akimek-qaa ataucimek umyuallgutkellrunritavnga?

14 Teguu piuten ayagluten-llu. Una kinguqlik akiliryugaqa elpetun pitarrluku.

15 Elluanrituq-qaa umyuaqa aturluku piutengka aulukekumki? Wall’u-qaa assiuciqa ciknakaa iivet?’

16 Tuaten kinguqliit ciuqliurtarkaugut, cali ciuqliit kinguqliurtarkauluteng. Unayaqumalriit amllersaaqut, taugaam cucukumalriit ikgetut.”

17 Jerusalem~amun ayainanermegni Iisus~am elitnaurani tumyarami allakarai qanrulluki-llu,

18 “Tangerrluku, ayagtukut Jerusalem~amun, Yuum-llu Qetunraa tunumaarkauguq agayulirtengunernun cali igatulinun, tuqutesqumaarkaugaat-llu Ellii,

19 Agayumanrilngurnun-llu tunciqaat piciliutekesqelluku cali piqetuasqelluku cali ussukcaucesqelluku kelistamun. Erneret-llu pingayuatni makciiquq.”

20 Tua-llu Zebedee~am qetunragken aaniik Elliinun taiguq qetunragni maliklukek, palurrluni cali kaigaluni camek Elliinek.

21 Elliin-llu qanrutaa, “Camek tua-i pisqumasit?” Taum qanrutaa, “Angayuqauvigpeni ukuk qetunragka canivnun aqumevkasqumaagka, aipaa tallirpilirnerpeni, aipaa-llu iqsulirnerpeni.”

22 Iisus~am kiuluni qanrutaa, “Apyutkellerci nalluarci. Meyunarqutek-qaa caskam imaanek Wii mer’arkamnek, anglluutekamnek-llu-qaa anglluyunarqutek?” Qanrutaak, “piyunarqukuk.”

23 Tua-i qanrutak, “Mer’arkamnek elpetek mer’arkauyaakutek, anglluutekamnek-llu angllurarkauyaaqutek, taugaam canimni aqumgallerkartek Wii pisqutqakenritaqa, taugaam Atama pisqumallri tuaten piarkaugut.”

24 Tua-i-llu elitnauraullgutkenka qulen matumek niicameng cangayutekarket ukuk an'ngaqelriik.

25 Taugaam Iisus~am Ellminun pivkarluki qanertuq, “Nallunritarci agayumanrilnguut atanirtaita ataniumalarait atanrunitekluteng, taukut-llu angelriit ataniurilartut ellaitnek.

26 Elpecesni taugaam tuaten pikaunrituq; taugaam nalirci angenruyukuni, pistengukili elpecesnun.

27 Cali-llu nalirci ciuqliuyulria, kevgiurtengukili elpecesnun;

28 Tuaten Yuum Qetunraatun, tekitenrilami kevgiuresqelluni taugaam kevgiurarkauluni, unguvani-llu cikiutekarkauluku amllelriit akiliutekaatnek.”

29 Ayallrani-llu Jericho~mek yugugaat maligtaat.

30 Tangerrluku-llu, cikmiumalriik, pekcarat caniatni aqumgalriik, niicamegnegu Iisus~aq kituqatarniluku, qayagpagtuk, “Takumcukikuk, Ataneq, David~am Qetunraan!”

31 Yugugaat tua-i inerquryaaqagket neplisqevkenakek. Taugaam taukuk pikanirlutek qayagpagtuk, “takumcukikuk, Ataneq, David~am Qetunraan!”

32 Iisus~aq tua-i arulairtuq Ellminun-llu taisqellukek, qanerluni-llu, “Qaillun pisqumacetek Wangnun?”

33 Qanrutaak, Ataneq, iipuk uitesqelluki.”

34 Tua-i takumcuklukek Iisus~am iikek agturai. Tamaa-llu tangerrsaurtuk, Iisus~amun-llu maligullutek.

21 Jerusalem~amun-llu mallgucameng, Bethphage tekilluku, Olive~am ingriani, tuaken Iisus~am elitnauragni ayagcetak,

2 qanrullukek, “Ayagtek nunanun ciunerpetegnelngurnun, tuani nataqciqatek ciulvak

petumalria nuraq-llu caniantellria, petuirlukek Wangnun taiskitkek.

3 Yuum-llu qaillun qanruskatek qanruskitgu, Atanrem-gguq aturyuakek, tamaa tua-i ayagceciiqak.”

4 Man’a tuaten piuq piciurtelluku prophet~akun qanrutkumalria waten:

5 “Sion~am pania qanruciu, ‘Tangerrluku, Angayuqarpet ullakiiten ellmikutuuluni, ciulviim-llu qaingani aqumgaluni, ciulviim-llu nuraan qaingani.”

6 Elitnaurak-llu ayagtuk tauten-llu pilutek Iisus~am ellimertuuciatun.

7 Ciulvak-llu taitaak nuraq-llu, aturamegnek-llu tunglilirluku, Iisus~aq-llu aqumevkarluku qainganun.

8 Yugugaat-llu aturateng tumkaanun sagtait, ilait-llu napat avayaitnek kepulluteng tamakut tumkaanun sagtait.

9 Yugugaat-llu ciuliqagtellriit maligutellriit-llu qayagaurtut: “Hosanna David~am Qetunraa! ‘Atawaqerli Atanrem atrakun tekitellria!’ Hosanna quyinrulriami!”

10 Jerusalem~amun-llu itran nunamelnguut tamarmeng pekngut, qanerluteng, “Kina una?”

11 Yugugaat-llu qanertut, “Una Iisus~aaruuq, Prophet~aq Nazareth~amek Galilee~amelngurmek.”

12 Iisus~aq-llu Agayutem eniinun itertuq tuani-llu agayuvigmi kipusaalriit tunialriit-llu tamalkuita anevkarai, akinek-llu navernialriit estuuluit kitngutai, yaqulegnek-llu tunialriit aqumllerit tuaten.

13 Qanrulluki-llu, “Waten igausngauq: ‘Wiinga enek’a aterpagcimaarkauguq piicagvigkamek,’ taugaam elpeci ‘teglegviurtarci.’”

14 Cikmiumalriit-llu tussitellriit-llu agayuvigmi ullagaat, Elliin-llu canrircetai.

15 Taugaam agayulirtengunret igatulit-llu irr’inarqelrialiari tangrramegteki, mikelnguut-llu agayuvigmi qayagaulriit qanerluteng, “Hosanna David~am Qetunraa!” tua-i cangayugtut.

16 Qanrutaat-llu, “Niitaten-qaa ukut qanellrit?” Iisus~am-llu qanrutai, “A-ang. Naqiksaituci-qaa waten, ‘Mikelnguut emumalriit-llu Qanritnek nanrautkarpenek qaqiciuten?’”

17 Tua-i-llu unitai, nunarpagnek-llu anluni Bethani~mun ayagtuq, tuani-llu qavartarluni.

18 Unuakumi-llu, nunarpagnun uternginanermini, kaigtuq.

19 Napa-llu atsangqetuli tumyarat caniatni tangrramiu ullagaa, taugaam camek nataqvikenritaa cuyanek taugaam, qanrutaa-llu, “Man’a ngelekluku atsangenqigngaituten watqapik.” Tamaa-llu napa atsangqetuli nalauq.

20 Elitnaurain-llu tamana tangrramegteggu irr’ikaat qanerluteng, “Qaillun piluni napa atsangqetuli alqunaq nalaa?”

21 Iisus~am-llu kiugai, “Ilumun qanrutamci, ukvengqerkuvci asgurayugpeknaci-llu taunarrlainaunrilnguq piarkaugarci, napa atsangqetuli waten ellirluku, taugaam ingrimun uumun qanquvci, ‘Nugtarten imarpigmun-llu igten,’ tua-i tuaten piarkauguq.

22 Camek-llu piicagkun kaigakuvci, ukvengqerkuvci tua-i unakciqarci.”

23 Agayuvigpagmun-llu itran agayulirtengunret yuut-llu ciulirnerita ullagaat elitnaurinanrani, qanerluteng-llu, “Qaillun ayuqelriamek piyunarqucingqerrluten tuaten pilarcit? Kia-llu cikirtaten piyunarqucirkarpenek?”

24 Iisus~am kiuluni qanrutai, “Wiinga-llu apciiqamci ataucimek, mat’umek nalqiguskuvcia, Wiinga-llu cali nalqiguciiqamci qaillun ayuqelriamek piyunarqucingqerrlua tuaten pilaucimnek.

25 John~am angllurceciyaraa naken piurtellrua, qilagmek-qaa wall’u yugnek?” Tua-i qaillukuartut qanerluteng, “Qilagmek pillrunikumteggu, tua-i qanruciiqaakut, ciin waniwa ukveqenriciu?

26 Taugaam yugnek cali pillrunikumteggu yuut alingnarqeciqut, yuut tamarmeng John~aq ilumun prophet~aaruyukngatgu.”

27 Tua-i Iisus~aq Kiugaat qanerluteng-llu, “Nalluarput.” Tua-i qanrutai, “Taumek Wiinga-llu nalqigusngaitamci qaillun ayuqelriamek piyunarqucingqerrlua tuaten pilaucimnek.

28 “Taugaam qaillun umyuarteqceci? Yuk malrugnek irniangellruuq, elliin-llu aipaa ullagaa qanerluni-llu, ‘Qetunraaq, ernerpak naucetaarvimnun caliyartua.’

29 Tauna kiuguq qanerluni, ‘Pingaitua,’ taugaam kinguani umyuarnayaguciluni caliyarturtuq.

30 Aipaa-llu ullagaa, taucetun-llu qanrulluku. Tauna kiuguq qanerluni, ‘Piqatartua,’ taugaam ayagpeknani.

31 Kia naliagnek atami pisqutii aturtau?” Qanrutaat, “Ciuqliim.” Iisus~am qanrutai, “Ilumun qanrutamci, akiliqurautnek quyurcistet akusrarutekilriit-llu Agayutem Angayuqauvianun ciullegluci iterciqut.

32 Waniwa John~am ellualriakun ullagyaaqaaci, taugken ukvenritarci. Akiliqurautnek taugaam quyurcistet akusrarutekilriit-llu ukveraat. Tuaten-llu tangeng’erpeciki, cali kinguakun umyualingqigtenrituci ukvellerkarpecesnun.”

33 Niiciu ayuqestassiigun alla, “Angun yungnaqelriit angayuqrat wine~anek naucetaarvilillruuq, casgulirluku-llu, lagluni-llu mecuirvilillruuq, nayurviliiluni-llu. Nauceciurtenun-llu navriutekaa, ayagluni-llu.

34 Tua-i-llu atsangyaraa tekican pisteni ayagcetai nauceciurtenun, atsainek aqvatesqelluki.

35 Taugaam taukut nauceciurtet teguit pistai, iliit kaugturluku, iliit-llu tuqulluku, iliit-llu teggalqunek miluquluku.

36 Cali pistet allat ciuqlirmi amllenrulriit ayagcetai, taukut-llu cali tuaten piit.

37 Kinguatni qetunrani ayagcetaa ellaitnun, qanerluni, ‘Qetunraqa takaqciqaat.’

38 Taugaam nauceciurtet tangrramegteggu qetunraa, qanruyutut, ‘Waniwa paitanqerrarkaq, kitaki tuqullaut, paitarkaa-llu piksagutniarput.’

39 Tua-i-llu teguat cingqaquluku-llu naucetaarvim elatinun anevkaraat tuqulluku-llu.

40 Taumek, naucetaarvim yua tekiskuni, qaillun tua-i piniartaki taukut nauceciurtet?”

41 Qanrutaat, “Assiitellriakun piunrirciqai taukut assiitellriit, naucetaarvini-llu nauceciurtenun allanun navriutekciqaa, atsainek pinariaqan taiciarkaulrianun.”

42 Iisus~am qanrutai, “Naaqiksaituci-qaa qaneryaramek mat’umek: ‘Teggalquq enel’istet qessakellrat tauna kangritkaurtuq enem tusnganranun. Atanermek tuaten pillruuq, irrinaqluni-llu iimtenun’?

43 Taumek qanrutamci, Agayutem Angayuqauvia elpecesnek tegumaarkauguq, yugnun-llu allanun cikiutekumaluni, atsainek naugilrianun.

44 Kina-llu imna teggalqum taum pallagvikesteni navgurciqaa, taugaam igvikekni ciqumteqapigciiqaa.”

45 Agayulirtengunret pharisiat-llu ayuqestassiigutai niicamegteki, elpekaat qanrutkucirteng Elliinun.

46 Teguyungramegteggu-llu, taugaam yugnek alingut, taukut Prophet~aaruyukngatgu.

22 Iisus~am ataam qalarutai ayuqestassiigutnek qanerluni,

2 “Qiliim Angayuqauvia ayuquq yugtun angayuqartun qetunraminun kassuutarkamun nerevkaritkiulriatun,

3 Pisteni-llu ayagcetai kassuutarkagnun neryartusqumalriit kelgesqelluki; taugaam taiyunritut.

4 Ataam pistet allat ayagcetai qanrulluki, ‘Neryartusqumalriit qanruciki, “Atam nerevkaritekaqa taqumariaqa; kuluvinka ungungssiitengka-llu uqungcaumalriit tuqucimaut, cat-llu tamarmeng taqumariut. Kassuutarkagnun neryarturci.”’

5 Taugaam catkenritaat, ilaita-llu nunauteteng ullagait, ilaita-llu kipusvimeggnun.

6 Ilaita-llu pistai teguit, nangterraarluki-llu tuqutait.

7 Niicami matumek angayuqaq eq’uqertuq, anguyagteggurani-llu ayagcetai tuqucillret taukut piunrisqelluki, nuniit-llu ekuavkarluku.

8 Pisteni tua-i qanrutai, ‘Kassuutarkagnun nerevkaritekiuraq taqumariyaquq, taugaam kelgumalriit tunriuqutnarqut taumun.

9 Taumek ayagci tumyarat quyurtellratnun nataqelcii-llu tamalkuita kassuutarkagnun neryartusqiciki.’

10 Tua-i pistet taukut tumyaranun ayagaluteng nataqelteng tamalkuita quyurtait, assiitellriit assilriit-llu; kassuutarkak-llu nerevkariviak tamarmi neryartulrianek yung’uq.

11 Angayuqaq itrami neryartulriit tangerrsarturluki tuani yuk tangrraa aturamek kassuucissuutmek atunrilnguq.

12 Qanrutaa-llu, ‘Usuuq qaillun piluten maavet itercit, aturamek kassuucissuutmek aturpeknak?’ Taugaam tauna nepaituq.

13 Angayuqam tua-i pistet qanrutai, ‘Iruk tallik-llu qillerciki elatmun-llu eggluku tan’gercetqapigtellriamun, tuani qiaciqut kavcagciaqluteng-llu keggutmegnek.’

14 Waniwa kelgumalriit amllersaaqut, taugaam cucukumalriit ikgenateng.”

15 Tua-llu pharisi~at ayagtut qaillukuarluteng-llu qaillun piluteng qanellrakun napcetnaluku.

16 Elitnaurameng-llu ilait herod~am yuinun ilakevkarluki ayagcetait Elliinun, qanerluteng, “Elitnaurista, wangkuta nallunritarput piciucin, Agayutem-llu pisqutii ayuqucirtuutekluku piciuluten, niisngangnaqeqngaunak-llu yugmek, yuum taungucia catkenrilavgu.

17 Taumek waniwa qanruskut, qaillun umyuarteqsit? caesar~aq akiliqurautnek cikirluku elluartuq-qaa, wall’u elluanrituq?”

18 Taugaam Iisus~am elpekngamiu assiilngurmek umyuangqerruciat, qanertuq, “Ciin naspaacecia elpeci malrugnek umyualegni?

19 Nasvicia akimek akiliqurautngutulimek.” Tua-i akicuar Elliinun taitaat.

20 Qanrutai-llu, “Kia una tarenraa, kia-llu atranek igangqerta?”

21 Qanrutaat, caesar~am-wa.” Tua-i qanrutai, “Taumek waniwa caesar~am pia caesar~amun tuniciu, Agayutem-llu pia Agayutmun.”

22 Man’a niicamegteggu irr’ikaat, unilluku-llu ayagtut.

23 Ernermi taumi sadukee~at ullagaat, taukut maktellerkartailucianek qanlalriit, aptaat-llu,

24 “Elitnaurista, Moses~aq waten qanellruuq, Angun tuqukan irniarunani, anelgutiinun nuliksagutesqelluku nuliirra kinguverkiurluku-llu anelgutni.

25 Waniwa wangkutni uitallruut kinguqliqelriit malrunlegen. Ciuqliq nulirturtuq tuquluni-llu; irniarilami-llu nuliani kinguqliminun paitaqevkaraa.

26 Tunglian cali tauten pia, pingayuagnek-llu; malrunlegatnun cali tuaten.

27 Kinguatgun arnaq tauna tuqullruuq.

28 Taumek waniwa maktellerkami, taukut naliata malrunlegen nulirqeciqau? Waniwa taukut tamarmeng nulirqellrukiit.”

29 Iisus~am kiuluni qanrutai, “Alartuci, kalikat nalluavciki, Agayutem-llu pinia nalluluku.

30 Waniwa maktellerkami yuut nulirturngaitut uingengaunateng-llu, taugaam Agayutem An’gilacetun qilagmelngurcetun ayuqciqut.

31 Taugaam maktellerkaq pitekluku, naaqeksaitarci-qaa Agayutem qaneryaraqellra elpecesnun waten,

32 ‘Abraham~am Agayutkaanga, Isaac~am-llu Agayutkaanga, Jacob~am-llu Agayutkaanga’? Waniwa Agayun tuqumalriit Agayutkenritaat, taugaam unguvalriit.”

33 Yugugaat-llu man’a niicamegteggu irr’ikait ayuqucirtuutai.

34 Taugaam pharisi~at niicamegteggu sadukee~at qaneryararkairuciat elliinun, quyurtut.

35 Iliita-llu alerquutet elisngastiita apyutkun naspaagaa, qanerluni,

36 “Ayuqucirturta, naliat alerquutet angenrua?”

37 Iisus~am qanrutaa, “Ataneq Agayuten kenkarkaugan ircaqurpeggun tamalkirrluten tarnerpeggun-llu tamalkirrluten, umyuarpeggun-llu tamalkirrluten.”

38 Waniwauguq alerquun ciuqliq angenrulria.

39 Aipangqertuq-llu pitatminek: ‘Ilan kenkarkaugan elpetun pitarrluku.’

40 Alerquutek ukuk malruk atavikarket alerquutet tamarmeng, prophet~at-llu.”

41 Quyungqallratni pharisi~at, Iisus~am aptai,

42 “Qaillun umyuarteqcesi Kristus~aq pitekluku? Kia Qetunraqau?” Qanrutaat, “David~am Qetunraqaa.”

43 Tua-i qanrutai, “Ciin-mi David~am anernermikun ‘Atanerminek’ tuqlurtau qanerluni waten:

44 ‘Ataneq qanertuq Atanemnun, “Tallirpima tungiinun aqumi, inglukesteten itgavnun tutmarivkallerkamnun?’

45 David~am tua-i ‘Atanerminek’ tuqluamiu, qaillun waniwa Qetunraqau?”

46 Kia-llu kiusciigataa, tuaken-llu ernermek caperrsugluteng kia ataam aptengqigtenritaa.

23 Tua-llu Iisus~am qalarutai yugugaat elitnaurani-llu,

2 qanerluni, “Igatulit, pharisiat-llu aqumgalartut Moses~am aqumllerani.

3 Taumek elpecesnun atuusqutait tamalkuita aturciki, maligtaquluki-llu, taugaam caliarit maligtaquksaunaki; waniwa ayuqucirturiyaaqluteng tuaten pinrit’lartut.

4 Atmagarkanek uqamailngurnek qugciigalngurnek qillerqilartut yuut-llu tusaitnun elliluki, taugaam tungaunateng unatmegnek calligcunrit’larait.

5 Taugaam caliateng tamalkuita caliaqelarait yugnun tangrresqelluteng. Nallunailkutateng elurtungnaq’larait, aturameng-llu cenliarutait angliriluki.

6 Nerevkarivignii-llu kiaqliuyulartut, agayuvigni-llu aqumlleret kiaqliit aqumviksularait,

7 Nayaangaarvikesqumalartut-llu tuniarvigni, tuqlusqumaluteng-llu yugnun, ‘ayuqucirturta, ayuqucirturta.’

8 Taugaam elpeci ayuqucirturtenek tuqlusqessaqunaci, Atauciq Ayuqucirturtekngavciu, Kristus~aq, tamarpeci-llu anelgutkellriaruci.

9 Nunamiungulria-llu tuqluqsaunaku atavcenek, atauciq Atakngavciu, Imna qilagmelnguq.

10 Elitnauristenek-llu tuqlusqeksaunaci, atauciq Elitnauristekngavciu, waniwa Kristus~aq.

11 Taugaam angenertarci pistengukili elpecesni.

12 Kina-llu ellminek ucuqelria caunrilkumaarkauguq, ellminek-llu caunrilkelria ucuqumaarkauguq.

13 “Nakleng elpeci, igatulini pharisi~ani-llu, malrugnek umyualegni, Qiliim Angayuqauvia kelucaavciu yugnun; waniwa elpeci itenrituci, iteryulriit-llu itercetenritaci.

14 Nakleng elpeci, igatulini pharisi~ani-llu, malrugnek umyualegni! Arnat aipainret enait wayalaavciki piicaumanguaraqluci-llu, taumek angenranek picirkiumaarkauguci.

15 Nakleng elpeci, igatulini pharisi~ani-llu, malrugnek umyualegni! Nunakun merkun-llu ayalaavci yugmek ataucimek unangengnaqluci, ilaksagutaqavciu-

llu nangcivigmun piarkaurtelararci malrurqugnek elpecesni arcaqanrurrluku.

16 “Nakleng elpeci, tass’uqesteni cikmiumalriani, qanlaavci, ‘Agayuvik nalqigcestekluku ukvernarcarilria qaillun pinrituq, taugaam agayuviim suulutara nalqigcestekluku ukvernarcarilria uniurcailkutkangqertuq.’

17 Elpeci usviitellriani cikmiumalriani-llu! naliak angenrua, suulutaq wall’u agayuvik suulutam kenciknarivkartii?

18 Tuamta-llu, ‘Elliivik nalqigcestekluku ukvernarcarilria qaillun pinrituq, taugaam qainganelnguq cikiun nalqigcestekluku ukvernarcarilria uniurcailkutkangqertuq.’

19 Elpeci usviitellriani cikmiumalriani-llu! ca angenrua, cikiun wall’u elliivik cikiutem kenciknarivkartii?

20 Taumek elliivik nalqigcestekluku ukvernarcarilriim ukvernarcarvikaa tauna, qainganelnguut-llu ilakluki.

21 Agayuvik-llu nalqigcestekluku ukvernarcarilriim ukvernarcarvikaa tauna, Yua-llu ilakluku.

22 Qilak-llu nalqigcestekluku ukvernarcarilriim ukvernarcarvikaa Agayutem Aqumllertaa, qaingani-llu Aqumgalria ilakluku.

23 “Nakleng elpeci, igatulini pharisi~ani-llu malrugnek umyualegni! Naunrat ayuqenrilnguut, mint, anise, cummin~llu qulngurutait elliitekauteklaavciki, alerquutet taugaam arcaqanrit cakaarluki, makut: ellauq, takumcukiyaraq-llu, ukveq-llu. Makut maa-i arcaqerluki aturarkaugaci, augkut-llu cakaarpeknaki.

24 Ciuliqagteni cikmiumalriani, ungilayagat nerilkauteklaavciki, taugaam ungungsiq qulugtellria ig’aqluku.

25 “Nakleng elpeci, igatulini pharisi~ani-llu, malrugnek umyualegni! Mer’utet qantat-llu qaingitgun carrilaavciki, taugaam ilumegteggun tegleganek piksugiyaramek-llu imalguut.

26 Pharisi~aq cikmiumalriami, mer’un qantaq-llu iluagneggun carrirraarkek laatemegnegun cali iqairutnaurtuk.

27 “Nakleng elpeci, igatulini pharisi~ani-llu, malrugnek umyualegni! Qunguut urrasqegcimalriit ayuqngavciki, taukut qaimegteggun kenegnaruaryaaqut,

taugaam ilumegteggun tuqumalriit enritnek pellernarqelrianek-llu ayuqenrilngurnek imalguut.

28 Tuaten elpeci-llu qaivtessiggun elluaruaryaaquci yuut takuatni, taugaam iluvciuggun piciunguamek arcaqanqumek-llu imalguuci.

29 “Nakleng elpeci, igatulini pharisi~ani-llu, malrugnek umyualegni! Prophet~at qunguit kitugtelaavciki, ellualriit-llu neq’akutait kenegnarcarluki,

30 qanlartuci-llu, ‘Ciuliaput yulgutkekumteki prophet~anek tuqucilriit ilaliryanritaput.’

31 Tuaten piluci elpecesnek nallunailartuci prophet~anek tuqucilrianun irniaqucirpecesnek.

32 Taumek il’aaci usperat aatavci.

33 Ciissirpagni, ciissirpiit piyagaitni! qaillun piluci qimagciqseciu nangteqlerkarci kenerpagmi?

34 “Taumek, atam, elpecesnun ayagceciunga prophet~anek angutnek-llu umyuartulrianek, igatulinek-llu: taukut ilait tuquciiqaci, kelistanun-llu ussukcaulluki, ilait-llu piqertuarciqaci agayuvigpecesni, malirqaraluki-llu nunanun allanun, qimangraata,

35 Elpecesnun tut’esqelluku ellualriit augat, nunamun kuvvleq tamalkuan, Abel~am ellualriim auganek ayagluni Zechari~am-llu auga ngelkarrluku, Baraci~am qetunraan, tauna tuqutellerci agayuvim ekuavim-llu akuliigni.

36 Ilumun qanrutamci, tamakut tamarmeng ilakelrianun ukunun tekiciiqut.

37 “Jerusalem~aq, Jerusalem~aq, prophet~anek tuqucilriami, teggalqunek-llu miluquluki elpenun ayagcecimalriit! Waniwa irniaten pulengtaq quyurcularyaaqanka, tuacetun yaqulgutem piyagaminek evalauciatun yaqugmi aciagnun, taugaam elpeci piyunrituci!

38 Atam! Nes’i elpecesnun unicimaarkauguq cairulluni;

39 Waniwa qanrutamci: mat’um kinguakun tangerrngaitarpecia, qanerpailegpeci waten, ‘Atawaqerli Atanrem atrakun tekitellria!’”

24 Iisus~aq-llu agayuvigmek anluni ayagtuq, elitnaurain-llu ullagaat agayuvigpiim laavkarinek nasvitnaluku.

2 Iisus~am qanrutai, “Tua-i-qaa tangrraci makut tamalkuita? Ilumun qanrutamci, wani teggalqut qalliqenrirtelluki, tamarmeng itumcimaarkaugut.”

3 Olive~at-llu ingriani aqumgallrani elitnaurain ullagaat allamek nayurtaunaku, aplluku-llu, “Qanruskut, qaku tamakut tuaten ellirarkaugat? Cali-llu ca nallunailkutnguarkauga tekitengqigtellerkarpenek, ellam-llu mat’um iquklitlerkaanek?”

4 Iisus~am kiuluni qanrutai, “Tarikici, kitumun alarcetenritnaurtuci.

5 Amllelriit tekitarkaungata atqa aturluku, qanerluteng: ‘Kristus~aarunga,’ amllelrianek-llu alarcesiarkauluteng.

6 Anguyautellrianek-llu niiciiquci anguyaucukaaralrianek-llu. Alingallanrilkici; tamakut tamarmeng ciumek tuaten ellirarkaungata, taugaam iquklitlerkaq cali tua-i-ngungaituq.

7 Waniwa nunam ataucim yui inglukiciqut nunam allam yuinun, ataneruvik-llu atanruvillgutminun. Tekiciiquq-llu piitnaq, cangarlak, nunam-llu ilii pekterpagaluni.

8 Tamakut tamalkuita nanikuanarqelriim ayakarraarutkai.

9 “Tua-llu tunciqaiceci nangcivignun, tuquciqaiceci-llu, nunat-llu tamarmeng yuita uumikciqaiceci atqa pitekluku.

10 Tua-i-llu amlleret cangayugciqut, ilateng-llu tun’aqluki, atunem-llu uumikulluteng.

11 Prophet~at-llu piciunrilnguut amllelriit alairciqut, amllelriit alarcetaarluki.

12 Alerquutnek-llu narurcilriit amllericiqngata, kenkucaraq-llu yurugarni kumlangluni.

13 Taugaam iquklitlerkamun pektayiilnguq anirtuumaciquq.

14 Qaneryaraq-llu assilria Angayuqauvigmek qalarutkumaarkauguq nunam qaingani tamiini, nunat tamarmeng yuita nallunriutekaatnek, tua-i-llu iquklitlerkaq tekiciiquq.

15 “Taumek ‘piunrirista uuminarqeqapigtellria,’ Daniel~akun qanrutkumalria tangerrkuvciu enem’i kenciknarqelriami nangengqaluni” (mat’umek naaqilria taringli),

16 tua-i Judea~amelnguut ingrinun qimakilit.

17 Enem-llu qainganelnguq atrarluni tuavet itenrilkili camek aqvatnaluni enem’inek.

18 Naucetaarvigmi-llu uitalria utertenrilkili akluni aqvanaluku.

19 Taugaam nakleng qingalriit aamarcilriit-llu ernerni taukuni!

20 Piicagci qimallerkarci tuani uksumi wall’u agayunermi pisqevkenaku.

21 Ernerni taukuni angelrianek nanikuaciqngata, ellam piurteqaraallranek man’a ngelkarrluku ayuqailngurmek, kinguakun-llu ayuqengengailngurmek.

22 Erneret-llu taukut ikgelivkaumanrilkuneng, kemek atauciungraan anirtuumangaicartuq; taugaam cucukumalriit pitekluki erneret taukut ikgelivkaumaciqut.

23 Tuani-llu yuum qanruskaci waten, ‘Atam, Kristus~aq maantuq!’ wall’u, ‘tuantuq!’ tua-i ukvenrilkiciu.

24 Waniwa kristus~aruat prophet~aruat-llu alairciqut angelrianek-llu nallunailkuciluteng, irr’inarqelrialiluteng-llu, cucukumalriit tuaten alarcetaangnaqsaaqluki piyunarqekan.

25 Tangerrluku, makunek ciunguluki qanrutamci.

26 Taumek waten qanruskaceci: ‘Atam, yuilqumtuq!’ tua-i ullanriciu; wall’u, ‘Atam, enem iluqliantuq!’ ukvenriciu tua-i.

27 Tuarpiaq kallum kenra kenerpallagtaqan calaram tungiinek kanavamun, tuaten ayuqciquq Yuum Qetunraan tekitellerkaa.

28 Waniwa mallulegmun narusviit quyurtelartut.

29 “Taugaam erneret taukut nangteqnarqelriit kinguaratgun akerta tan’gericiquq iraluq-llu tanqigingaunani; agyat-llu qilagmek igciiqut, qiliim-llu pinia arulaciquq.

30 Tua-i-llu Yuum Qetunraan nallunailkutii alairarkauguq qilagmi, nunam-llu qaingani nayumallgutkelriit tamarmeng nepliaciqut, tangerciqaat-llu Yuum Qetunraa qiliim amirluikun agiirluni pinilriarpauluni ucurnarqelriarpauluni-llu.

31 Tua-i-llu An’gilani ayagceciiqai qastuluteng aturcetaalriit cupuryaratgun, taukut quyurciiqait cucukellri anuqnek taukunek stamanek, qiliim iquanek iqua-llu tekilluku.

32 “Napa atsangqetuli ayuqestassiigutmek elicungcarvikiciu: Avayai uqungluteng cuyangaararqata, tua-i nallunritarci kiagem ukaqsigicia.

33 Tuaten cali elpeci tamakut tamalkuita tangerkuvciki tua-i nallunritarkaugarci ukaqsigicia, ukani amiigem ciuqrani.

34 Ilumun qanrutamci, ukut tungelquqelriit nangengaitut tamakut tamalkuita qaqimavkenaki.

35 Qilak nuna-llu nangciquq, taugaam qaneryaranka nangengaitut.

36 “Taugaam ernermek wall’u cass’amek taumek nallunrilngurtaituq, An’gilat-llu tuaten qilagmelnguut nalluat, taugaam Aatama kiimi nallunritaa.

37 Taugaam tuarpiaq Noam nalliinitun, tuaten cali ayuqciquq Yuum Qetunraan tekitellerkaani.

38 Waniwa tamatum nalliinitun ulerpiim civuanitun, yullret nerluteng merluteng-llu, nulirturluteng-llu uingluteng-llu, erneq tauna ngelkarrluku Noam angyarpagmun ekellra,

39 elpengumavkenateng-llu taugaam ulerpak tekicami tamalkuita piunrirai, tuaten ayuqciquq Yuum Qetunraan tekitellerkaani.

40 Taum nalliini angutek malruk naucetaarvigmellgutekciquq: aipaa tegumaarkauguq aipaa-llu unicimaarkauluni.

41 Arnak malruk miilisuutmi miilillgutekciquq: aipaa tegumaarkauguq aipaa-llu unicimaarkauluni.

42 Taumek tarikici, nalluavciu erneret naliatni Atanerpeci tekitellerkaa.

43 Taugaam man’a nallunriciu, teglengalriim unugmi teglegiyartullerkaa enem yuan nallunrilkuniu, pegg’aryartuq enem’inek ikircivkarpeknaku.

44 Taumek elpeci-llu upingaci, Yuum Qetunraa tekitarkaungan cass’ami umyuaqenrilkevceni.

45 “Kina tauna piciuluni ellatuluni-llu pista, atanran pisteminun qaunqistengurtellra, pikaitnek cikilaasqelluki nerrlerkaat pinariaqan?

46 Atawauciquq pista tuaten pikuni atanemi tekiskani.

47 Ilumun qanrutamci, piminun tamalkuitnun qaunqistengurciiqaa.

48 Taugaam pista assiitellria ircaqumikun qanqan waten, ‘Ataneqa muluuq,’

49 pistengullgutni-llu qaugtuangluki, nerluni-llu mer’aluni-llu tangaryunqellriit ilakluki,

50 Tua-i pistem taum atanra tekiciiquq ernermi, taum neriinitenritellrani, cassami-llu umyuaqenrilkiini,

51 kepciqaa-llu pikangqertelluku-llu malrugnek umyualegnun ilakevkarluku. Tauni qiaciqut kavcagciaqluteng-llu keggutmegnek.”

25 “Taum nalliini Qiliim Angayuqauvia ayuqciquq neviarcatun qultun, kenurralgirluteng uikaun pairrsaagluku ayalriacetun.

2 Ilait talliman usvituut, talliman-llu usviinateng.

3 Usviilnguut taukut kenurralgiryaaqluteng uqurkalginritut,

4 Taugaam usvitulriit kenurralgirtut uqurkalgirluteng-llu assigtamegteggun.

5 Taugaam uikaun muluan tamarmeng kanaaryugtut qavarluteng-llu.

6 Taugaam unum qukallrani qayagaulria niitnauguq: ‘Tangerrluku, uikaun taiguq, anici pairrsaagluku!’

7 Tua-i neviarcat taukut tamarmeng maktut kenurrateng-llu elluaqcangnaqluki.

8 Usviilnguut-llu qanertut usvitulrianun, ‘Uquutevcenek cikircikut, kenurraput nipqataata.’

9 Taugaam usvitulriit kiugait, ‘Wangkutnun elpecesnun-llu nuryuartuq; kupcaanun kipucarturci pikarpecesnek.’

10 Kipucartullratni-llu uikaun tekituq, upingalriit-llu ilakluku itertut kassuucaramun; ikirtuqaq-llu kelucaraat.

11 Kinguakun neviarcat imkut cali tekismiut qanerluteng, ‘Ataneq, Ataneq, ikiruskut.’

12 Taugaam kiuluni qanrutai, ‘Ilumun qanrutamci, nalluamci.’

13 Taumek tupaumaci, nalluavciu erneq wall’u cass’aq tauna taumi tekitellerkaa Qetunraa Yuum.

14 “Taumek ayuquq cali yugtun nunamun allamun ayakatalriatun. Taum pisteni kelellrukai piutni-llu ellaitnun tunluki.

15 Iliit-llu cikiraa akinek tallimanek, iliit-llu malrugnek, iliit-llu ataucimek, kina imna piyugngataciatun; tua-i-llu ayagtuq.

16 Tua-i akinek tallimanek pingellrem, taukut tamaa kipusaaguteksarturai, akinek-llu tallimanek ilangluki.

17 Tuaten-llu malrugnek pingellrem, malrugnek allagnek ilangak.

18 Taugaam ataucimek pingellrem nuna elagyarturaa, atanemi akiutii iirluku.

19 Kingurpiikun pistet taukut atanerat tekituq, naaqillgutekluki-llu avaliitnek.

20 Tua-i taiguq akinek tallimanek pinglleq, akit-llu talliman allat tailluki qanertuq, ‘Ataneq, akinek tallimanek cikillruarpenga; atam, akinek tallimanek allanek ilanganka.’

21 Ataneran tua-i qanrutaa, ‘Nutaan assilria piciulria-llu pista, ikgelngurmun piciulriaten, amllelriamun qaunqistengurciiqamken. atanerpet angnirvianun itra.’

22 Tua-i cali tauna akignek malrugnek pinglleq taiguq qanerluni-llu, ‘Ataneq, akignek malrugnek cikillruarpenga; atam, akignek cali allagnek ilangagka.’

23 Ataneran tua-i qanrutaa, ‘Nutaan assilria piciulria-llu pista, ikgelngurmun piciulriaten, amllelriamun qaunqistengurciiqamken. atanerpet angnirvianun itra.’

24 Tua-i cali akimek ataucimek pinglleq taiguq qanerluni, ‘Ataneq, nallunritamken ciumualriaruluten keplialalriaten naucecivikenrilkevni, quyurcilalriaten-llu sagcivikenrilkevni.

25 Civuuralua-llu akiuten nunamun iiryarturaqa. Waniwa pikek’en.’

26 Taugaam ataneran kiuluni qanrutaa, ‘Elpet pista assiitellria qessanqerrulria-llu, nallunrilkevnga keplialaucimnek naucecivikenrilkemni, quyurcilaucimnek-llu sagcivikenrilkemni.

27 Tua-i akiuteka tunarkauyaaqan akiliurtenun, tekiskuma-llu teguyarqa akiiliutmek ilamalria.

28 Taumek akimek teguiciu, qulnek-llu akiutelek tamatumek cikirciu.

29 Waniwa kina imna pingqellria cikiumaciquq amllelriamek; taugaam piilnguq teguimaarkauguq pianek tuaten.

30 Pista-llu catngunrilnguq cingqaquciu elatmun tan’gercetqapigtellriamun. Tauni qiaciqut kavcagciaqluteng-llu keggutmegnek.’ Qallacimariami matumek, qayagpagtuq: imna ciutelek niicugngalriignek, niilli!

31 “Yuum Qetunraa tekiskuni ucurnartuumarmi, An’gilat-llu ellualriit tamalkuita ilakluki, tua-i aqumgaciquq Aqumllermi ucurnarqucimini.

32 Nunat-llu tamarmeng yuit ciuqranun quyurciiqut, Elliin-llu avciiqai qusngiliurtetun qusnginek qusngirngalngurnek-llu avcilriatun.

33 Qusngiit-llu tallirpimi tungiinun pivkarciqai, kusngirngalnguut-llu iqsumi tungiinun.

34 Tua-i Atanrem tallirpimi tungiintellriit qanruciiqai, ‘Taici Atama atawaqasqellri ukut, Angayuqauvik ellam piurteqarraallranek elpecesnun taqumalria piksaguciu:

35 waniwa Wiinga kaillruunga nerevkallruarpecia-llu; meqsullruunga mercetellruarpecia-llu; allanrullrunga ciuniullruarpecia-llu Wiinga.

36 matangqallruunga aturarkitellruarpecia-llu; naulluullruunga paqtellruarpecia-llu; itercivigmitellruunga-llu ullallruarpecia-llu.’

37 Tua-i ellualriit kiuciqaat, qanerluteng, ‘Ataneq qangvaq tangellruceta kaigtelluten nerevkarluten-llu, wall’u meqsugtelluten mercelluten-llu?

38 Qangvaq tangellruceta allanrunerpeni ciuniurluten-llu, wall’u matangqanerpeni aturarkilluten-llu?

39 Qangvaq tangellruceta naulluunerpeni itercivigmetnerpeni-llu ullagluten-llu?’

40 Angayuqam-llu kiuciqai qanerluni, ‘Ilumun qanrutamci, ukut ilama pikegtaunritellriit iliit qaillun pillrukuvciu, tauten-llu Wiinga pillruarpecia.’

41 Tua-i-llu iqsumi tungiintellriit cali qanruciiqai, ‘Wangnek ayagci, aniqlaamalriani, kenermun nangyuilngurmun tuunrangayagmun an’gilainun-llu taqumarilriamun:

42 waniwa Wiinga kaillruunga nerevkallrunritarpecia-llu; meqsullruunga mercetellrunritarpecia-llu;

43 allanrullruunga ciuniullrunritarpecia-llu, matangqallruunga aturarkitellrunritarpecia-llu, naulluullruunga itercivigmetellrulua-llu ullallrunritarpecia-llu.’

44 Tua-i taukut kiuciqaat, qanerluteng, ‘Ataneq qangvaq tangellruceta kaigtelluten wall’u meqsugtelluten wall’u allanrunerpeni wall’u matangqanerpeni wall’u naulluunerpeni wall’u itercivigmetnerpeni, kevgiuqsaunata-llu Elpenun?’

45 Tua-i kiuciqai, qanerluni, ‘Ilumun qanrutamci, ukut pikegtaunritellriit iliit qaillun pillrunrilkuvciu, tauten-llu Wiinga pillrunritarpecia.’

46 Taukut-llu ayagciqut nangteqnamun nangyuilngurmun, taugaam ellualriit unguvamun nangyuilngurmun.”

26 Piuq-llu, Iisus~am qaneryarani makut tamalkuita iquklicamiki, elitnaurani qanrutai,

2 “Nallunrituci ernerek malruk kinguagni Paskam nallairarkaucianek, tua-i Yuum Qetunraa tunumaarkauguq kelistamun ussukcaucimaarkauluni.”

3 Tua-llu agayulirtengunret, igatulit, yuut-llu ciulirnerit quyurtut agayulirtengunret iliita eniinun, Caiaphas~amek atelgem,

4 qaillukuarluteng-llu usvituyarrluteng teguyugluku Iisus~aq tuqucugluku-llu.

5 Taugaam qanertut, “Agayunermi pivkenaku, yuut pekngarcetevkenaki.”

6 Iisus~aq Bethani~mi uitallrani, Simon~am mamyuilngurmek apqucilgem eniini,

7 arnam ullagaa qikunguamek putiilkangqerrluni mingugmek tepkegcilriamek imalegmek akitulriamek, taumek-llu qamiqurra kuv’ikaa aqumgallrani estulumi.

8 Taugaam elitnaurain tamana tangrramegteggu, cangayugtut qanerluteng, “Ciin man’a tuaten caanguaqa?

9 “Minguk man’a akituluku tuniaqekuni cikiutkautnguyartuq arrsaulrianun.”

10 Taugaam Iisus~am tamana elpekngamiu, qanrutai, “Ciin una arnaq cangayugcetaarceciu? Caliara tungemnun assilriaruuq.

11 Waniwa arrsaulrianek nayurtengqegglainartuci, taugaam Wii nayurtekerrlainarngaitarpecia.

12 Minguk tamana qaimnun kuvaa, tungmagcimallerkamnun upllua.

13 Ilumun qanrutamci, nani nunami tamiini man’a qaneryaraq assilria qallautekumakan, man’a-llu arnam pillra qanrutekciqaat ellii neq’akluku.”

14 Tua-llu iliit qula malrugnek cipnelget, aprumalria Judas Iscariot~amek, agayulirtengunernun ayagtuq,

15 qanerluni-llu, “Camek cikirciqsia tunkumku elpecesnun?” Taukut-llu usperluki akit qerrirlit yuinaq qulnek cipluku taitaat elliinun.

16 Tamana ngelekluku ingcurtuq tunllerkaanek.

17 Erneret quliciryarailngurnek kelipartularviit ciuqliatni elitnaurat Iisus~aq ullagaat, qanrulluku-llu, “Nani upyucesqessiu Paskarcutkamek nerarkarpenek?”

18 Ellii qanertuq: “Nunarpagmi yuk tauna ullagciiu qanrulluku-llu: ‘Elitnaurista qanertuq waten: “Pillerkaqa ukaqsigiuq; enevni Paskaryugtua elitnauranka ilakluki.’”

19 Tua-i elitnaurat tuaten piut Iisus~amun ellimertuucimegcetun, Paskarcutekaq-llu taqluku.

20 Atakuurcan, Elli aqumuq ilakluki elitnaurani qula malrugnek cipnelget.

21 Nernginanermegni-llu qanertuq, “Ilumun qanrutamci, ilavci tunciqaanga.”

22 Taukut-llu angniirteqapigtut, tungliqurluteng-llu qanertut Elliinun, “Wiinga-qaa taungunga, Ataneq?”

23 Ellii-llu kiuguq qanerluni, “Qantamun akurtellgutma tunciqaanga.

24 Yuum Qetunraan gilrani aturyaaqaa pitekluni igausngaciicetun, taugaam nakleng yuk tauna Yuum Qetunraan tunestekaa. Yuk tauna atawauyartuq yuurtenrilkuni.”

25 Tua-i Judas~aq tunestekaa qanertuq, “Ayuqucirturtaa, wiinga-qaa taungunga?” Iisus~am Qanrutaa, “qanrucirpetun.”

26 Nerrlegmegni-llu Iisus~am kelipaq tegua, quyatekraarluku-llu itumtaa, elitnauraminun-llu tunluku, qanerluni-llu, “Tegulluci, neriici; waniwa Temka.”

27 Cali-llu saskaq tegua, quyaluni-llu taumek cikirai, qanerluni, “Tamarpeci tuaken merci.

28 Waniwa Auka akquyuutem nutaram pia, amllelriit pitekluki kuvumalria assiilnguut augautekaat.

29 Taugaam qanrutamci, mat’um kinguani merngaitua maaken wine~am atsainek erneq imna

ngelkarrluku nutaraulria mer’arkaukumku ilakluci Atama Angayuqauviani.”

30 Quyatmek-llu atuumariameng, an’ut Olive~am ingrianun ayagluteng.

31 Tua-llu Iisus~am qanrutai, “Tamarpeci unuku cangayutekciqerpecia igausngaciatun: ‘Qusngiliurta patguurciqaqa, Qusngit-llu katngat sagciiqut.’

32 Taugaam makcimarikuma ciuvceni ayagciqua Galilee~amun.”

33 Peter~am kiuluni qanrutaa, “Tamarmeng cangayutekengraateggen, wiinga cangayugngaitua.”

34 Iisus~am qanrutaa, “Ilumun qanrutamken, unugmi mat’umi, yaqulek qalriavailgan, mecirautekciqerpenga pingayurqunek.”

35 Peter~am qanrutaa, “Tuqullgutkarkaungramken mecirautekngaitamken.” Tuaten-llu cali tamarmeng elitnaurat qanertut.

36 Tua-llu taukut ilakluki Iisus~aq tekituq Gethsemane~mek aterpagcimalriamun, qanrutai-llu elitnaurani, “Maavet aqumeci yaavet piicagyartullemni.”

37 Peter~llu Zebedee~am-llu qetunrak imkuk maliikai, tua-i-llu angniirtuq nanikuaqapigluni-llu.

38 Tua-llu Iisus~am qanrutai: “Wiinga tarneqa angniitqapigtuq, tuqumun tuaten. Maantaurci pegg’alguteklua-llu.”

39 Ayakanirluni-llu palurtuq, piicagluni-llu qanertuq, “Aatama, piyunarqekan, saskaq una Wangnek aug’arru; taugaam, pisquciika pivkenani, Elpet pisqucin piuli.”

40 Elitnaurani-llu maaten tekitai qavallinilriit, Peter~llu qanrutaa, “Wuqaa Pegg’algutkesciigatarpecia-qaa cass’ami ataucimi?

41 Tupaumaci piicagluci-llu, naspaatem pinritnauraaci. Anerneq cumigcaaquq taugaam kemek piniatuq.”

42 Ataam, aipiriluni piicagyarturtuq, qanerluni, “Aatama, saskaq una aug’ayunailkan taugaam mer’arkaukumku, tua-i pisqucin piuli.”

43 Taingami-llu ataam tekitai qavarluteng, iingit uitesciiganateng.

44 Unilluki-llu cali piicagyarturtuq pingayiriluni, qaneryarani qaneryaraqenqigluki.

45 Tua-llu elitnaurani ullagai qanrulluki-llu, “Cali-qaa qavartuci mernuinercirluci-llu? Tangerrluku, cassaq canimelliuq, Yuum Qetunraa tunqataraat assiilngirtulriit unataitnun.

46 Makluci, ayagnaurtukut. Atam, tunestekaqa canimelliuq.”

47 Cali qallasnginanrani, tangerrluku, Judas~aq, qulen malrugnek cipnelget iliit, tekituq yugugaat ilakluki, nuussirpalget kaugtuutalget-llu, agayulirtengunernek yuut-llu ciulirneritnek cingumalriit.

48 Tunestiin-llu nallunailkutkangqercetai, qanerluni, “Melugararkaqa taunguciquq; Tauna teguciu.”

49 Tamaa-llu Iisus~aq ullagaa qanerluni-llu, “Atawaqaa, Ayuqucirturta!” melugarluku-llu.

50 Taugaam Iisus~am qanrutaa, “Usuuq, caluten tekicit?” Tua-i taukut tailuteng yaggvikaat Iisus~aq, teguluku-llu.

51 Tangerrluku-llu, Iisus~am nayurtain iliit yaggluni nuussirpani amua, agayulirtengunrem-llu pistii yaggluku ciutairtaa.

52 Tua-llu Iisus~am qanrutaa, “Caskun qungasgu eniinun, caskunek tegutellriit tamarmeng caskukun piunrirciqngata.

53 Wall’u-qaa umyuartequten Aataka kaigaviksunaicukluku, watua tamaa An’gilanek tuyuusqellua tiissitsaat qula malrugnek cipluku amllenrulrianek?

54 Taugaam qaillun waniwa piluteng kalikat piciurciiqat tuaten piarkauluni?”

55 Tuani cass’ami Iisus~am qanrutai yugugaat, “Wayaritulitun-qaa pitarrlua taiguci nuussirpalgirluci kaugtuutalgirluci-llu tegungnaqlua? Unuaquaqan agayuvigmi elicungcaringerma teguksaitarpecia.

56 Taugaam makut tamarmeng tuaten ellirtut prophet~at igallrit piciurtesqelluki.” Tua-llu tamarmeng elitnaurat uniitaat Ellii qimagluteng-llu.

57 Tegustain-llu Iisus~aq ayautaat Caiaphas~amun agayulirtengunermun, quyurtellratnun igatulit, ciulirneret-llu.

58 Peter~am-llu yaaqvaarkun kingunrirturaa, agayulirtengunrem-llu qaillukuarvian elaqlianun iterluni, aqumluni-llu pistet ilakluki, iqua tangerrnaluku.

59 Tua-i-llu agayulirtengunret, ciulirneret, qaillukuartengullgutkelriit-llu tamarmeng piciunrilngurnek nallunairutkarcurtut Iisus~amun, tuqucetnaluku,

60 nataqutevkenateng-llu. Nallunairistet iqlulriit amlleret taingraata. Taugaam kituani nallunairistek iqlulriik taiguk,

61 qanerlutek-llu, “Angun tauna qanellruuq waten, ‘Una Agayutem enii piunriryugngaaqa, ernerni-llu pingayuni ataam naucugngaluku.’”

62 Agayulirtenguneq-llu nangertuq qanrulluku-llu, “kiunrituten-qaa camek? Nallunairutiit Elpenun qaillun ayuqa?”

63 Taugaam Iisus~aq nepaituq. Agayulirtengunrem cali qanrutaa: “Agayun unguvalria nalqigcestekluku ukvernarcarisqamken, qanruskut, Elpet-qaa taunguuten Kristus~aq, Agayutem Qetunraa?”

64 Iisus~am qanrutaa, “Qanrucirpetun taunguunga. Cali qanrutamci, mat’um kinguani Yuum Qetunraa tangerciqarci pinim tallirpian tungiini aqumgaluni, qiliim-llu amirluikun agiirluni.”

65 Tua-i agayulirtengunrem aturani allgurai qanerluni, “Agayutmek qacungakian! Allamek-qaa nallunairistemek pinarqukut? Atam, waniwa qacungakicia niitarci tungaunaci!

66 “Qaillun umyuarteqceci?” Kiugut qanerluteng, “Tuqutnarquq.”

67 Tua-llu qeciraat keggiinaakun, tengluaraluku-llu, ilaita-llu qacartaat unatmegnek,

68 qanerluteng, “Wangkutnun apringnaqi, Elpet Kristus~aq! Kia qacartaten?”

69 Peter~llu qakmani aqumgauq, laavkaam elaqliani. Pistem-llu arnam ullagaa qanerluni, “Elpet-llu ilakellruan Iisus~aq Galilee~armiun.”

70 Taugaam ellii mecirtuq taukut tamarmeng takuatni, qanerluni waten, “Qanellren cauciitaqa.”

71 Elaturramun-llu anngan, arnam allam tangrraa, qanrutekluku-llu tuanelngurnun, “Una angun cali Iisus~am Nazareth~armium ilakellrua.”

72 Taugaam meciiranqigtuq ukvernarcariluni, “Angun Tauna nalluaqa!”

73 Wanikuan cali tuani nangengqalriit ullagaat qanrulluku-llu Peter~aq, “Ilumun taukut ilakliniatgen, qanllerpet nallunairaaten.”

74 Tua-llu acivaqaniranguq ukvernarcariluni-llu qanertuq, “Angun tauna nalluaqa!” Tamaa-llu yaqulek qalriaguq.

75 Peter~am-llu neq’eraa Iisus~am qanellra, waten qanrutellruani, “Yaqulek qalriavailgan mecirautekciqarpenga pingayurqunek.” Anluni-llu qiaqapigtuq.

27 Ercan-llu agayulirtengunret yuut-llu ciulirnerit qaillukuartut Iisus~aq pitekluku, tuqucugluku.

2 Qillerqaarluku-llu, ayautaat tunluku-llu Pontius Pilat~amun nunam atanranun.

3 Tua-llu Judas~am, tunestiin, tuqutesqucia tangrramiu, umyuarnayaguciuq akit-llu qerrirlit yuinaq qulnek cipnelget utrutai agayulirtengunernun ciulirnernun-llu,

4 qanerluni: “Assiilngirtua pinarqenrilnguum Auga tunngamku.” Taugaam qanrutaat: “Cakaqceta tua-i? Elpet pikan.”

5 Tua-llu egtai akit qerrirlit taukut agayuvigpagmi anluni-llu, ayagtuq ellminek-llu qemituq.

6 Agayulirtengunret taugaam akit qerrirlit taukut teguit, qanerluten: “Makut agayvigpiim akiutainun ilaucunaitut, augem akiqngaki.”

7 Qaillukuarraarluteng-llu qikuliurtet nunautiitnek kipuyutkait allanret tungmagcivigkaatnek.

8 Tamana pitekluku nuna tauna augtalegmek aterpagtelaraat, ngelkarrluku man’a erneq.

9 Tua-llu piciurtuq qanrutkumalleq Jeremiah~akun prophet~akun, qanerluni: “Akit qerrirlit yuinaq qulnek cipluku teguit, akikiurumalriim akikai, akikiuratgu Israil~am kinguvrin ilaita,

10 qikuliurtet-llu nunautiitnun tunait, Atanermun alerquucimtun.”

11 Iisus~aq-llu nangengqauq nunam atanran ciuqerrani, atanrem-llu aptaa, “Taunguuten-qaa Jews~at Angayuqrat?” Iisus~am qanrutaa, “Qanllerpetun taunguunga.”

12 Picetaarutengraatni-llu agayulirtengunret yuut-llu ciulirnerit, kiunritqapigtuq.

13 Tua-llu Pilat~am qanrutaa, “Niitenrituten-qaa ukut nallunairutaitnek ayuqenrilngurnek Elpenun?”

14 Elliin taugaam kiunritaa carraungraan, nunam atanera irr’iqapigtelluku.

15 Nunam atanera piciryaramitun Paskam nalliini itercimalriit iliitnek angicilartuq, yuut pisqumallratnek.

16 Itengqalriartangqertuq-llu arcaqanrulriamek nallunailngurmek, Barabbas~amek atengqerrluni.

17 Taumek, taukut quyurtellratni, Pilat~am qanrutai, “Naliagnek angicisqumacecia elpecesnun, Barabbas~amek-qaa wall’u Iisus~amek, Kristus~amek aterpagcimalriamek?”

18 Nallunrilamiki ciknakluku tunellrucianek.

19 Aqumllermi qanercetaarvigmi aqumgallrani, nulirran ullagcetaa qanrutesqelluku, “Angun Ellualria tauna cayaqunaku, unuaq nangteqeq’apigcama qavangurtullemkun Ellii pitekluku.”

20 Taugaam agayulirtengunret ciulirneret-llu yuut eguaqurait Barabbas~aq kaigatkesqelluku, Iisus~aq-llu piunrisqelluku.

21 Tua-i nunam atanran aptai, “Naliak ukuk angiciiqsia elpecesnun?” Qanertut, “Barabbas~aq.”

22 Pilat~am qanrutai, “Qaillun tua-i Iisus~aq piciqsia Kristus~amek aterpagcimalria?” Tamarmeng qanrutaat, “Ussukcaucesgu.”

23 Atanirturta qanertuq: “camek assiilngurmek atullrua?” Taugaam pikanirluteng qayagpagtut: “Ussukcaucesgu.”

24 Pilat~am tangrramiu caperrsuucini, taugaam piyunairusngiinaata, mermek tegutuq unatni-llu erurai yuut takuatni, qanerluni, “Wiinga pinarqenrilngunga Uum Ellualriim auganun. Elpeci pikarci.”

25 Tamarmeng-llu yugugaat kiugut qanerluteng, “Auga wangkutnun tusngali irniamtenun-llu.”

26 Tua-llu Barabbas~aq angitaa ellaitnun; Iisus~aq-llu piqertuarraarluku, tunaa ussukcautesqelluku.

27 Tua-i-llu nunam atanran anguyagtain Iisus~aq teguat ayaulluku-llu nunam ataneran laavkaaranun, anguyagtengullgutet’eng-llu tamalkuita Elliinun quyurtait.

28 Matarqaarluku-llu, lumarrarmek kavirlimek ac’etaat.

29 Cukilananek-llu piirriluteng nasqerrutmek, qamiqurranun elliat, cuplulegmek-llu tegumiiraat unataikun tallirpilernerikun. Ciisqumigluteng-llu

ciuqranun piciliutekluku, qanerluteng, “Nunaniryua, Jews~at Atanerat!”

30 Qeciraat-llu, cuplulek-llu teguluku kaugturaat qamiqruakun.

31 Piciliutekumariamegteggu-llu, kavirlimek matartaat, aturainek-llu ac’elluku, ayautaat-llu ussukcautnaluku.

32 Anngameng yuk nall’artaat Cyrene~miu Simon~amek at’lek; tauna qugcetaat kelistanek Elliin.

33 Tekicamegteggu-llu Golgatha~amek aterpagcimalria, yugcetun, ilquinertalek,

34 mercetaat quunarqelriamek cungagninarqelriamek avulegmek. Uigamiu-llu meryunritaa.

35 Ussukcaucimariamegteggu-llu aturai avvenqegtait, nall’arcetaarutekluki;

36 Aqumluteng-llu, kellutekaat tuani.

37 Picetaaruyutii-llu igaq elliat qamiqurran quliinun waten: Una Iisus~aruuq Jews~at Atanrat.

38 Tua-llu wayaritulik malruk ussukcautarket ilakluku Ellii, aipaa tallirpilerneranun, aipaa-llu iqsulirneranun.

39 Tamaaggun-llu kitulriit qacungakaat Ellii, ungaulugvikluku,

40 Qanerluteng-llu, “Agayuvigmek itumciyulriami, cali pingayuni ernerni pilinqiggluten! Elpenek anirtua Agayutem Qetunraqek’aten, kelistamek atraa.”

41 Tuaten cali agayulirtengunret piciliutekiut, igatulit ciulirneret-llu ilakluki, qanerluteng,

42 “Allat anirtullruyaaqai; Ellminek taugaam anirturciiganani. Israil~at Ataneqek’atni, kelistamek atrarli, ukvervikniarput-llu.

43 Agayun cacetuqutekellrua; Elliin aviulliu watua ilukegcitkekuniu; qanellruan waten, ‘Agayutem Qetunraqaanga.’”

44 Tuaten-llu cali taukuk wayaritulik ussukcaucimallgutegken qacungakaak.

45 Ernerem-llu qukallrani ayagluni nuna tamarmi tan’geriuq, cass’at pingayuat tekilluku.

46 Cass’at-llu pingayuatni Iisus~aq qayagpagtuq waten, “Eli, Eli, lama sabachthani?” Tamana mumiggluku waten ayuquq, “Agayutma, Agayutma, ciin unicia?”

47 Tuani nangengqalriit ilaita, niicamegteggu tamana, qanertut, “Iliya qayagaa Elliin!”

48 Tamaa-llu iliit aqvaqurluni urungalngurmek aqvatuq, quunarqelriamek-llu mecirluku, cuplulegmun-llu kapulluku, merritaa.

49 Ilait taugaam qanertut, “Uitaciu; Iliyam anirturyarturciqlia, tangerrnaurput.”

50 Iisus~aq-llu ataam qayagpagarraarluni anernerirtuq.

51 Tangerrluku-llu, agayuvigpiim capkutaa qup’uq qukarturluni pikaken ayagluni kanavet; nuna-llu pektuq, qiuret-llu qupurluteng,

52 qungut-llu ikirtut; yuunrillret-llu ellualriit amlleret temait maktut;

53 Qungunek-llu anluteng Elliin maktellran kinguani, nunarpagmun kenciknarqelriamun itertut, amllelrianun-llu tangercetut.

54 Anguyagtet-llu atanrata, ilain-llu Iisus~am tarikestain, tangrramegteggu nuna pektellra, irr’inarqelriit-llu allat, tua-i alingqapigtut qanerluteng, “Ilumun Una Agayutem Qetunraqellrullinia!”

55 Amlleret-llu arnat tuantut yaakvaggun tangvagluteng, imkut maligtestain Iisus~am Galilee~amek, kevgiurluku,

56 taukut ilakait Mariya Magdalina, Mariya~llu James~am Joses~am-llu aaniik, Zebedee~am-llu cali qetunrarken aaniik.

57 Atakuan-llu, angun tukuulria Arimathea~armiu taiguq, Joseph~amek at’lek, Iisus~amun elitnaurauluni.

58 Taum ullagaa Pilat~aq, Iisus~am-llu temiinek kaigavikluku. Tua-llu Pilat~am tema tunesqaa elliinun.

59 Joseph~am teguamiu tema, iqailngurmun lumarrarmun imgutaa,

60 qungurkiuraminun-llu elliluku, qiurami nayullerminek; painga-llu teggalqurpagmek akagvikraarluku ayagtuq.

61 Mariya Magdalina, aipaa-llu cali Mariya, tuantellruuk, qungum akiani aqumgalutek.

62 Unuaquani, Upcaram tungliani, agayulirtengunret Pharisiat-llu quyurtut Pilat~amun,

63 Cali qanerluteng: “angayuqaaq! wangkuta neq’akarput, iqlungalriim taum qanellra unguvallermini waten: ‘Erneret pingayuureskata makciiqua.’

64 “Tamana pitekluku qunguq tarikescirru erneret pingayuata ngeliinun, elitnaurain teglegyarturyuaraat, yugnun-llu qanerluteng, “Maketniluku tuqumalrianek.’ Tua-i-llu iqluneq kinguneq arcaqanruyuartuq ciuqlirmi.”

65 Pilat~aq qanertuq ellaitnun, “Elpeci tarikestekangqertuci; ayagci, piyunarqucirpecitun pengegnairqevkarluku.”

66 Tua-i ayagtut qunguq-llu tarikestenun tarikevkarluku, teggalquq-llu nepyucirluku.

28 Erneq uitayaraq pellumarian, erqaarallrani nitilim ernerin ciuqliatni, Mariya Magdalina, aipaa-llu Mariya tekituk qunguq tangerrnaluku.

2 Tangerrluku-llu, nuna pekterpagtuq; Atanrem An’gilaa atrallruan qilagmek, tailuni teggalqurpak-llu akagluku amiigmek aqumvikluku-llu.

3 Tangellra taum kallum kenratun ayuquq, aturaa-llu qanikcartun qatertaluni.

4 Tauna-llu alikluku tarikestet uulegtut, tuqumalriacetun-llu ellirluteng.

5 An’gilam-llu arnak taukuk qanrutak, “Alingevkenatek, nallunrilamku Iisus~amek yuarucirtek, kelistamun ussukcausngallermek.

6 “Maantenrituq; maktellruuq, qanruciimitun. Tailutek, tangerrsarturteggu Atanrem inangqallra.

7 “Patagmek-llu ayagtek elitnaurai qanrucarturluki unguirniluku tuqumalrianek, cali ciuvceni Galilee~amun ayagtuq; tuani tangrrarkaugarci. Tangerrluku, qanrutellruamci.”

8 Taukuk-llu patagmek ayagtuk qungumek alinglutek angnirpaglutek-llu aqvaqurlutek elitnaurai qanrucarturaakek.

9 Ayallragni-llu qanrucarturluki elitnarai Elliin, tangerrluku-llu, Iisus~am pairtak qanerluni-llu, “Nunaniryugtek!” Elkek-llu taiguk teguluku-llu it’gaikun cali ciktaarvikluku.

10 Tua-llu Iisus~am qanrutak, “Alingenritek. Ayaglutek qanrucarturteki Wii anelgutenka Galilee~amun ayasqelluki, tuani-gguq tangerrciqaatnga.”

11 Ayiignek-llu tarikestet ilait nunarpagnun tekitut agayulirtengunernun qanrutekluku ca tamalkuan ayuquciatun.

12 Taukut-llu quyurtut ciulirneret ilakluki qaillukuarluteng-llu anguyagtet akinek amllernek cikirait,

13 qanerluteng, “Waten qanqici, ‘Elitnaurai unugmi tekitelliniut qavallemteni teglegluku-llu.’

14 “Tua-i-llu nunam ataneran tamana niiskaku qaruciqarput elpeci-llu aviulluci.”

15 Taukut akit teguit, tauten-llu piluteng ayuqucirtuumacimegcetun; qanemcikellrat-llu tamana qanrutkumauq Jews~ani ngelkarrluku man’a erneq.

16 Elitnaurai taugaam qula ataucimek cipnelget Galilee~amun ayagtut, ingrimun Iisus~am apertullranun.

17 Tangrramegteggu-llu ciktaarvikaat; ilait taugaam asgurayugtut.

18 Iisus~am-llu ullagai, qanrulluki, “Qilagmi nunam-llu qaingani piyunarquciq tamarmi Wangnun cikiumauq.

19 Taumek ayagci, nunat-llu tamarmeng yuit elitnauraurciki, angllurcelluki atrakun Aatam, cali Qetunram, cali Tanqilriim Anernerem,

20 elicungcarluki elpecesnun pisqellrenka tamalkuita atusqelluki; tangerrluku-llu nayurrlainaramci ellam iquklitlerkaan ngeliinun.” Amin.