Dramatig, Gwefreiddiol, Hudol

Dramatic, Breathtaking, Magical

Distance: Llangollen tosummit, 2km / 1¼ miles

Height of climb: 230m

Time: 1-3 hours(depending on levels offitness and inclinations toexplore!)

Pellter: O Langollen i’rcopa, 2km, 1¼ milltir

Uchder y dringo: 230m

Amser: 1-3 awr (yndibynnu ar eich ffitrwydda’ch diddordeb iarchwilio!)

Ymweld â Dinas Brân

Mae adfeilion Castell DinasBrân yn werth eu gweld ynogystal â’r golygfaanhygoel o gopa’r bryn.

Mae'r llwybr yn Llangollenyn dechrau ger pont ygamlas wrth ymyl yr ysgoluwchradd (gwelwch y map)ac mae digon o arwyddioni'ch tywys. Mae yna hefydnifer o lwybrau o amgylch ycastell os oes arnoch chieisiau mynd ar gylchdaith.

The ruins of Castell DinasBrân are well worth a visit,not least for the fantasticpanoramic views from thetop.

The footpath in Llangollenstarts by the canal bridge nearthe high school (see map),and is well waymarked. Thereare several paths around thecastle which you can also useto make your walk circular.

From the top of the hill you are rewarded by stunningviews of the Dee Valley, part of a designated Area ofOutstanding Natural Beauty.

The dramatic Eglwyseg rocks, a limestone escarpmentlaid down in warm shallow seas some 340 million yearsago, continues northwards to Worlds End.

The heather-clad Llantysilio Mountains create adistinctive skyline to the west, and contain another hillfort,Moel y Gaer.

The view to the south is dominated by the BerwynMountains and to the east you can see the viaductcarrying the railway over the River Dee.

The Pontcysyllte Aqueduct and Canal World HeritageSite snakes up the Dee Valley, passing through Llangollenand westwards to the foot of Velvet Hill where the canalstarts at the Horseshoe Falls.

O ben y bryn fe welwch chi olygfeydd godidog o DdyffrynDyfrdwy, sy'n rhan o Ardal o Harddwch Naturiol Eithriadol.

Mae creigiau Eglwyseg, tarren calchfaen a osodwyd yn ymoroedd bas cynnes rhyw 340 miliwn o flynyddoedd ynôl, yn ymestyn i Graig-y-Forwyn.

Mae Mynyddoedd Llandysilio a’u cynefin grug yn creunenlinell unigryw i'r gorllewin, ac yn cynnwys bryngaerarall, sef Moel y Gaer.

I’r de fe welwch chi’r Berwyn ac i'r dwyrain mae’rdraphont dros Afon Dyfrdwy.

Mae Dyfrbont a Chamlas Pontcysyllte wedi eu dynodi’nSafle Treftadaeth y Byd. Mae’r gamlas yn mynd trwyDdyffryn Dyfrdwy a thref Llangollen a thua'r gorllewin idroed Coed Hyrddyn ac i Raeadr y Bedol.

Visiting Dinas Brân

Panoramic Views

Dinas BrânCastellGolygfeydd Panoramig

Photos by Alex .........Photos by Alex .........

Yn ôl y traddodiad, adeiladwyd y cadarnlegogoneddus hwn yn y 1260au gan Gruffudd apMadog, Tywysog Powys Fadog, ar safle hen fryngaer.

Fodd bynnag, ychydig flynyddoedd yn ddiweddarach,yn 1277 llosgwyd y castell gan y Cymry wrth i wyrLloegr ddynesu atynt. Cipiwyd y castell gan fyddinLloegr ond bu iddyn nhw ei adael yn wag yn 1282.

Mae’r castell erbyn heddiw yn destun llawer o chwedlauac yn atyniad i gannoedd o ymwelwyr anturus.

1

234

5

6

7

Gwarchod y Safle

1

2

3

4

5

6

7

PorthGatehouse

GorthwrKeep

NeuaddHall

Twr CymreigWelsh tower

GilborthPostern

Adeilad yn y closCourtyard building

ClosCourtyard

This seemingly impregnable and once-magnificentstronghold was built in the 1260s by the local Welshruler, Prince Gruffudd ap Madoc, on the site of aprehistoric hillfort.

It had a very short active life, being burnt by its Welshdefenders in 1277 in the face of threatened English attack.It was then held briefly by English forces, but was finallyabandoned soon after 1282.

Since then, it has been the focus of many legends, and amagnet for adventurous visitors.

• The castle is owned and managed by Denbighshire CountyCouncil Countryside Service.

• The castle and surroundings are classed as a Scheduled AncientMonument and it is illegal to damage the site or to use metaldetectors.

• The area at the summit of the hill is also a Site of SpecialScientific Interest due to its geological importance.

• The area around the castle is designated as Open Access Land.This allows to you to explore the site freely by foot. However, itdoes not permit: Cycling, Horses, Lighting of fires or Camping.

• Sir Ddinbych Gwasanaeth Cefn Gwlad sy’n berchen ar y castell.

• Mae'r castell a'r ardal gyfagos yn Heneb Gofrestredig ac maeniweidio'r safle a defnyddio synwyryddion metel yn anghyfreithlon.

• Mae'r ardal ar gopa'r bryn hefyd yn Safle o DdiddordebGwyddonol Arbennig oherwydd ei bwysigrwydd daearegol.

• Mae'r ardal o amgylch y castell wedi ei dynodi fel Tir MynediadAgored. Mae hyn yn caniatáu i chi gerdded o amgylch ar y saflefel y mynnoch. Fodd bynnag, ni chaniateir y canlynol: Beicio,Marchogaeth, Cynnau tanau neu Gwersylla.

Protecting the Site

The word “Dinas” oncedenoted a fortress,although now is used to

mean city. Brân isgenerally taken to refer to a‘raven’ or a ‘crow’, both ofwhich are commonly seenaround the castle. However,there is an alternativeinterpretation from themythological past…

The Legend of BrânIn ancient times, a prince ofCornwall won the crown byconquest and on hisdeathbed left his kingdom tohis twin sons, Beli and Brân.The two heirs quarrelled andwere about to clash in battlewhen their mother, QueenCorwena, made a plea tothem for peace. Her sonsobeyed and Beli settled inNew Troy (London) givingBillingsgate its name, whilstBrân journeyed north tobuild the fortress DinasBrân. Legend has it that theQueen founded the smallnearby town now known asCorwen.

Hen ystyr y gair"Dinas" yw caer ac erbod nifer o frain i’wgweld o amgylcholion y castellmae gan yr enw,Castell DinasBrân, chwedlwahanol i’whadrodd.

Chwedl BrânFlynyddoedd maith yn ôl,pan fu farw DyfynwalTywysog Cernyw etifeddoddei efeilliaid, Beli a Brân ygoron. Roedd llawer owrthdaro rhwng y ddauefell ac roeddynt ar finymladd brwydr panofynnodd eu mam, yDywysoges Corwena, amheddwch. Bu i’r ddau frawdufuddhau iddi. Aeth Beli iDro Newydd (Llundain)gan ei ailenwi yn Borth Beliac aeth Brân i’r gogledd iadeiladu Dinas Brân. Yn ôly chwedl, bu i Gorwennasefydlu tref Corwen.

Ar y bryn uwchlaw Llangollensaif adfeilion Castell Dinas Brân.

The dramatic ruins crowning the hill aboveLlangollen belong to Castell Dinas Brân.

Gofynnwn i chi barchu’r safle hanesyddol hwn a mynd â’chsbwriel adref efo chi.

Please respect this historic site and take all litter home with you.

Llwybr Clawdd Offa

Offa’s Dyke Path

Afon DyfyrdwyRiver Dee

Llangollen Canal

A539

Din

bren

RoadWern Road

Wharf Hill

Mill Street

Abbey Road

Dee Lane

Parade St

Cast

leSt

reet

Church

StreetOak St

Market Street

Railway

AmgueddfaLlangollenMuseum

Camlas Llangollen

Ysgol

Dinas B

rân

School

A5

Llwybrau UniongyrcholDirect path

Llwybrau EraillOther paths

Llwybr Clawdd OffaOffa’s Dyke Path

A5

LlangollenRheilffordd

Mae yma hefyd boblogaeth fechan obryfed tân. Mae'r chwilod bach yma ynbwyta malwod ac yn y nos, o ddiwedd mis Mehefinneu ddechrau mis Gorffennaf, efallai y byddwch ynddigon ffodus i weld y golau gwyrdd y mae adenydd ypryfed tân benywaidd yn ei gynhyrchu wrth iddyn nhwchwilio am bryfed tân gwrywaidd.

It’s not just the rich historical importance – northe stunning far reaching views that make DinasBrân a worthwhile place to visit. The site is hometo a wide array of wildlife that benefit from themosaic of different habitats to be found here.

Much of the extensive grassland is flanked by thelumps and bumps of ant-hills – home of the yellowmeadow ants. These provide a favourite snack to thegreen woodpecker, a familiar sight to Dinas Brân –ifyou aren’t fortunate enough to see one, you may belucky to hear the distinctive laughing ‘yaffle’ call.

Early purple orchids are seen on thenorth eastern slopes in spring, peeringabove stands of bilberry. This areais particularly attractive toforaging insects including thebilberry bumblebee which isregularly seen here.

Be prepared

Dim ond ar droed y mae modd cyrraedd y castella hynny ar ôl cerdded i fyny llwybr go serth.Awgrymwn yn gryf eich bod yn gwisgo esgidiaucadarn gan fod y llwybr mewn rhai mannau ynanwastad a chyda cherrig rhydd.

Er bod golygfeydd godidog o’r copa ar ddiwrnodbraf, gall y tywydd droi. Felly, gwnewch yn siwreich bod yn gwisgo dillad addas.

Mae’n bosib y bydd defaid yn pori o amgylch ycastell ac yn y caeau cyfagos. Cadwch eich cidan reolaeth ar bob adeg.

The castle can only be reached by foot, after asteep climb, and stout shoes are advisable assome paths are uneven and may be loose inplaces.

Whilst the summit provides amazing views, it isalso exposed to bad weather, so please ensureyou take appropriate clothing.

Sheep may be grazing on the castle, and in thefields around. Please keep your dog under closecontrol.

There is also a small population ofglow-worms at Dinas Brân. Thesesmall beetles feed on snails and, inthe evenings of late June or early July,you may be lucky enough to see thegreenish light that the winglessfemale radiates in order to attract amale.

O boptu’r glaswelltir eang mae llawer o dwmpathau morgrug- cartref y morgrug melyn. Dyma un o hoff fwydydd y gnocellwerdd – sydd i’w gweld yn aml yn Ninas Brân (os nad ydychchi’n ddigon ffodus i’w gweld mae’n siwr y byddwch chi’n eichlywed yn chwerthin!).

Yn y gwanwyn, ar y llethraugogledd dwyreiniol, fe welwchchi degeirianau coch gwanwynuwchben y clystyrau llus. Mae'rardal hon yn arbennig oddeniadol i bryfed gan gynnwysgwenyn y llus a welir yma'nrheolaidd yn chwilota am fwyd.

Cysylltiadau DefnyddiolAHNE Bryniau Clwyd a Dyffryn Dyfrdwy Canolfan Ymwelwyr: 01352 810614Swyddfa Llangollen: 01978 869618

Canolfan Groeso Llangollen: 01978 860828

Amgueddfa Llangollen: 01978 862862

Useful ContactsClwydian Range and Dee Valley AONB

Visitor Centre : 01352 810614

Llangollen Office: 01978 869618

Llangollen Tourist Information 01978 860828

Llangollen Museum 01978 862862

Paratowch

Cnocell WerddGreen woodpecker

Look out for Wildlife

Walking up Dinas BrânCerdded i fyny Dinas Brân

Edrych allan am Fywyd Gwyllt

Nid yr hanes cythryblus a’r golygfeydd godidog yn unigsy’n denu pobl i Ddinas Brân. Mae'r safle yn gartref iamrywiaeth eang ogynefinoedd bywydgwyllt.

Tegeirian Coch y GwanwynEarly purple orchid

Pryfyn TânGlow-worm

Gwenyn y llusBilberry bumblebee

More informationIf you would like to learn more about the site, thereis a small book and maps available for sale at theTourist Information Centre in Llangollen.Llangollen Museum, located on Parade Street,has a wealth of local information and artefacts,including a bronze age axe head found on theslopes of Dinas Brân. Admission is free.

www.clwydianrangeanddeevalleyaonb.org.uk

The rise and fall of the castle and hillfort

Mwy o wybodaethOs hoffech chi ddysgu mwy am y safle, mae yna lyfryn amapiau ar werth yn y Ganolfan Groeso yn Llangollen.Mae yna hefyd gyfoeth o wybodaeth ac arteffactau lleoli’w gweld yn Amgueddfa Llangollen ar Stryd Parade,gan gynnwys pen bwyell Oes Efydd a ddarganfuwyd arlethrau Dinas Brân. Mynediad am ddim.

www.ahnebryniauclwydadyffryndyfrdwy.org.uk

Y cynnydd a chwymp y castell a'r fryngaer

© Hawlfraint y Goron. Cedwir pob hawl. Cyngor Sir Ddinbych. 100023408. 2014© Crown copyright. All rights reserved. Denbighshire County Council. 100023408. 2014

Briweg y CerrigEnglish Stonecrop