GÜZEL SANATLAR ve EDEBİYATyourpocketlibrary.weebly.com/uploads/3/9/4/4/39442719/t... · 2018-09-11 · Edebiyat Resim Müzik Mimarlık Tiyatro Heykel Malzemesi Dil Fırça, boya,

GÜZEL SANATLARve EDEBİYAT

1. Güzel Sanatlarda Edebiyatın Yeri ............ ................................................................. 6

2. Edebiyatın Bilimlerle İlişkisi ............ .......................................................................... 12

3. Dilin İnsan ve Toplum Hayatındaki Yeri ve Önemi .................................................. 20

4. Metin ............ .............................................................................................................. 21

5. Edebî (Sanatsal) Metin ............ .................................................................................. 25

Konu Değerlendirme Testi - 1 ..................................................................................... 32

Konu Değerlendirme Testi - 2 ..................................................................................... 34

5

1. Ünite

01

Güzel Sanatlarda Edebiyatın Yeri

6

a. Güzel Sanatlar

Sanat, güzeli anlatma, oluşturma çabasıdır.

Sanat, insanlık tarihi kadar eskidir.

Sanat hava, su gibi somut bir ihtiyaç olmasa da sa-natsız bir coğrafya var olmamıştır.

Sanat, insanın kendini ifade etme ihtiyacından doğmuştur.

Sanat bir dışavurumdur.

Sanat en ilkel toplumlardan en ilkel toplumlara kadar her kültürde vardır.

02 03

GÜZEL SANATLARIN

TEMEL NİTELİKLERİ

Evrensellik

Güzellik

Yaratıcılık

Özgünlük

Etkileyicilik

Fonetik (işitsel) Sanatlar

Sese ve söze dayalıdır.

Edebiyat

Müzik

Görsel (Plastik) Sanatlar

Tabiattaki malzemelere dayalıdır. (Boya, taş, mermer, kıl, tahta gibi)

Heykel

Resim

Minyatür

Hat

Mimari

Ebru

Kaat'ı

Ritmik (Dramatik) Sanatlar

İnsan hareketlerine, gös- terime dayalıdır.

Tiyatro

Sinema

Opera

Bale

Dans

Güzel Sanatların Sınıflandırılması

etkinlik

etkinlik video

7

04 05

c. Güzel Sanatlar›n S›n›fland›r›lmas›

Güzel sanatların sınıflandırılmasında belirlenen ge-

leneksel ölçüt sanat eserinin yapılmasında kullanılan

malzemedir.

Sanat eserinde estetik kurallar ve

hayal gücü temel unsurdur.

Sanat eseri tarihsel dönemden bağımsız değildir.

Aşağıdaki tabloya uygun kelimeleri yazalım.

Güzel Sanatlar

Edebiyat

Resim

Müzik

Mimarlık

Tiyatro

Heykel

Malzemesi

Dil

Fırça, boya, tuval

Melodi, nota, ses

Taş

dekor, kostüm

Kil, mermer

b. Sanat ve Zanaat

Sanat ve zanaat çok uzun zaman ayn› kavramlar ola-rak görülmüfltür. 19. yüzy›la kadar bu böyle devam etmifltir. Oysa sanat ve zanaat birçok noktada ayr›l›r:

1 Sanat yarar gözetmezken zanaat›n temelinde yararl›l›k ilkesi vard›r.

2 Sanat eserinin efli benzeri yokken zanaatkâr›n ortaya koyduklar› birbirine benzer.

3 Sanatta fayda soyut anlamda de€erlendirilirken, zanaatta somut bir fayda söz konusudur, ifle yararl›l›k esast›r.

4 Sanatta yarat›c›l›k ön planda iken zanaatta orta-ya konan yap›t bir el becerisinin ürünüdür.

5 Zanaatta usta-ç›rak iliflkisi ile bir becerinin son-ra gelene kazand›r›lmas› söz konusudur. Sanat alan›nda belli ö€retim çal›flmalar› yap›lsa da sanatç›n›n ö€rendi€i fleye yeni bir ruh, farkl› bir bak›fl eklenmesi gerekir.

GÜZEL SANATLAR ve EDEBİYAT

Tahtadan çar›k yontan bir zanaatkar, o üründe önce “kullan›fll›l›k” arayacakt›r. Güzel olmas›, bu özelli€inden sonra gelir. Öncelikle çar›€›n rahat, kullan›fll› olmas› gerekir ki amac›na hizmet etsin.

Bir heykelin ise böyle bir amaca hizmet etmesi ge-rekmez. Onun güzel olmaktan öte bir amac› yoktur.

NOT

etkinlik

video

8

06 07

d. Edebiyat

Edebiyatın ana malzemesi dildir . Dil , edebiyat eserinde bir ressamın tuvali işlemesi, bir bestecinin sesleri düzenlemesi gibi, edebiyatçı tarafından işlenir, bi-çimlendirilir.

Dil, düz anlamının dışında kullanılır. Söz sanatları ve çağrışımlar kullanılır. Edebiyatın kendine ait dil ve an-latım tarzına edebî dil denir.

Bir yazıya edebî olma özelliğini katan üsluptur .

Uslup, sanatçının dil ve anlatım özelliğidir.

Edebiyat sanatı kullanılarak ortaya konan esere edebî metin denir.

Her edebî eser yazarından izler taşır.

Osman Hamdi Bey

ARARKEN

Nurullah Ataç

Sanat adam› içinde yaflad›€› dünya ile, gerçekle çal›flmaktan kaç›namaz. ‹sterse Ah-met Haflim gibi: “Seyreyledim eflkâl-i hayat› - Ben havz-› hayalin sular›nda” desin, ancak kendi düflünde var olan bir âleme dald›€›n› sans›n, gene bu dünyay› anlat›r. Ahmet Haflim de söylüyor zaten: “Bir aks-i mülevvendir an›nçün – Arz›n bana eflcâr ü nebat›”; yani düflünün sular›na e€ilince gördü€ü gene bu topra€›n bitkileridir, yeryüzünde olanlar›n belki daha renkli birer yank›s›d›r. (Do€rusu, hiç de iyi söyleyememifl! Diyece€i kendili€inden vezinli, kafiyeli olarak bir heyecan›n musiki-siyle gelmiyor. Ahmet Haflim bir fliir edebilmek için çal›fl›yor, didiniyor; u€raflt›€›n› da belli ediyor; temiz, güzel bir dil kayg›s› duymad›€›n› da belli ediyor.)

Sanat adam› gerçekle çal›flmaktan, eserini gerçekle yo€urmaktan kaç›namaz çünkü duyu, duy-gu, düflünce, nesi varsa hepsini bu dünyadan, kendisine verilmifl olan dünyadan alm›flt›r. Ellerimizin de€diklerini küçümseyip ruhun yüce a€›nlar›n› (aflk, sevda), bildirdiklerini uman zavall›lar bile gene topra€a ba€l›d›rlar. Ancak insanlar iki türlüdür: Kimi kendine verilmifl olan› be€enir, onunla yetinir, kimi de onu düzeltmek, kendince daha güzellefltirmek ister. Bunlar birbirinden kesin s›n›rlarla ayr›lm›flt›r de-miyorum. Hemen her insan›n gördükleriyle yetindi€i günleri oldu€u gibi gördü€ünü ifllemeye kalkt›€› günleri de olur. Ancak kiminde hayranl›k, kiminde düzeltme dile€i daha güçlü olur.

Nurullah Ataç / Karalama Defteri

Şimdi Okuma Zamanı

9


08 09

etkinlik

Resimleri karşılaştırmalı olarak ele aldığımızda sanat eseri ile oluşturulduğu toplum ve tarihsel dönem arasın-daki ilişkiye açıklık kazandırabiliriz. Şimdi bu resimleri inceleyelim.

I. resim III. resim

II. resim

Resimlerin karşılaştırmalarını yazalım.

‹lk resim, Osmanl› ‹mparatorlu€u Dönemi'nde hâ-kim olan minyatür sanat›n›n örne€idir. Bu resim anlay›fl›nda, Rönesans’tan sonra resmin en temel özelli€i olan perspektifi göremeyiz. Resme tepeden bakan ve her fleyi gören bir göz hâkimdir sanki. Çünkü minyatür sanat›n›n icra edildi€i toplum bir ‹slâm toplumudur; tek ve hâkim bak›fl aç›s› Tanr›’ya aittir. Bu nedenle minyatür örne€inde, insan›n hâ-kim oldu€u bir bak›fl aç›s›n›n ürünü olan perspektif özelli€ini aramak anlaml› de€ildir.

İkinci resim, Pablo Picasso’nun “Guernica” adl› eseri-dir. Bu eser, ‹spanya iç savafl›n› anlatmaktad›r. Savafl›n fliddetini resmin içerdi€i ögelerin parçalanm›fll›€›nda rahatl›kla görebiliriz. Di€er yandan Rönesans ve sonras›n›n etkin tekni€i olan perspektiften eser yok-tur. Çünkü 20. yüzy›l›n bafl›nda Rönesans, aydınlan- ma ve modernizmin insan› ve insan akl›n› merkeze alan anlay›fl› çökmüfltür.

Üçüncü resim, Rönesans’la birlikte insan›n mer-keze kondu€u ve insan›n bak›fl aç›s›n›n ön plana ç›kt›€› dönemin bir ürünüdür. Leonardo da Vin-ci’ye ait “Mona Lisa” adl› bu eserde insan› mer-kez alan bak›flın ürünü olan perspektifi görebiliriz. Bunun yan›nda resmin merkezinde insan›n oluflu da, Rönesans’›n insan› evrenin merkezine koyan anlay›fl›n›n resme yans›y›fl›n› gösterir.

Modernizmin ilerlemeci anlay›fl› insana yarar sa€la-mam›fl, tam tersine sanayi devriminin etkileri ile birleflti€inde insanl›€a felaket ve savafl getirmifltir. Ayd›nlanman›n ürünü Newton fizi€i de, Einstein’›n görecelilik kuram›yla sars›lm›flt›r. Art›k sabit, gü-venilir ve tek bir do€rudan bahsetmek pek olas› de€ildir. Bu durumun etkisini Picasso ve di€er sa-nat dallar›ndaki sanatç›lar›n eserlerinde görebiliriz. Art›k gerçekli€e farkl› bak›fl aç›lar›ndan ve bir bü-tün olarak bakmak gerekmektedir.

video

10

10 11

etkinlik

Aİşitsel

SanatlarB

Görsel Sanatlar

CDramatik Sanatlar

etkinlik

Afla€›daki sanatlar›n hangi sanat koluna dâhil olduklar›n› yanlar›na yazalım.

1 Hat Plastik

2 Opera Dramatik

3 Müzik Fonetik

4 Pandomim Dramatik

5 Tiyatro Dramatik

6 Mimari Plastik

7 Ebru Plastik

8 Kaat'ı Plastik

9 Heykel Plastik

10 Tezhip Plastik

11 Edebiyat Fonetik

12 Resim Plastik

13 Dans Dramatik

14 Bale Dramatik

15 Minyatür Plastik

16 Kabartma Plastik

Afla€›daki fotoğrafların ait olduğu sanat kolunu yazalım.

C

B

B

A

C

C

11


12 13

etkinlik

etkinlik

Yukarıdaki fotoğraflardan hangisi diğerlerinden farklı bir sanat dalına aittir?

A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.

1 Biriciktir, Özgündür. ( )

2 İstenilen ebatlara sahiptir. ( ✗ )

3 Kullanışlıdır. ( ✗ )

4 Toplumsal fayda gözetilmiştir. ( ✗ )

5 Estetik, zevk ve heyacan uyandırmaktadır. ( )

6 Üretim amaçlanmıştır. ( ✗ )

7 Yapanın hayal gücünü yansıtmıştır. ( )

8 Ticari kaygılarla, ekonomik bir nedenle üretilmiştir. ( ✗ )

9 İnsanda hayranlık uyandırmaktadır. ( )

10 Kişilerde farklı duyguları oluşturmaktadır. ( )

3

3

3

3

3

Tablonun güzel sanatların bir ürününün olmasının nedeni aşağıdakilerden hangileri olabilir, bunları ( 3) işareti ile belirtelim.

I II

IV

III

V

12

14 15

SERENAD

Yeflil pencerenden bir gül at bana, Aç›lan bir gülsün sen yaprak yaprak

Ifl›klarla dolsun kalbimin içi. Ben aflk›mla bahar getirdim sana;

Geldim iflte mevsim gibi kap›na Tozlu yollar›ndan geçti€im uzak

Gözlerimde bulut, saçlar›mda çi€. ‹klimden flark›lar getirdim sana.

fieffaf damlalarla titreyen, a€›r Bir kufl sesi gelir dudaklar›ndan;

Koncan›n alt›nda bükülmüfl her sak. Gözlerin, gönlümde açan nergisler.

Seninçin dallardan süzülen ›t›r, Düflen öpüfllerdir dudaklar›ndan

Senin için karanfil, yasemin, zambak... Mor akasyalarda ürperen seher.

Pencerenden bir gül att›€›n zaman

Ifl›kla dolacak kalbimin içi.

Geçiyorum mevsim gibi kap›ndan

Gözlerimde bulut, saçlar›mda çi€. Ahmet Muhip D›ranas


e. Bilim ve Sanat

Bilim , gerçe€i aray›p bulmaya ve ona aç›kl›k kazand›rmaya dayan›r. Sanatsa gerçe€e estetik aç›dan yönelir. Onu aç›klamaz ; ö€retmeye, kavratmaya çal›flmaz, yaln›zca sezdirir.

Caudwel flöyle der: “Sanat, duygunun bilimidir; bilim-se bilginin sanat›d›r.”

Bilim ve sanat aras›ndaki farkl›l›klar› flu flekilde s›rala-mam›z mümkündür:

1 Bilim objektiflik gerektirir, sanat ise subjektiftir.

2 Bilim somut bir yararl›l›k tafl›r, sanatta ise fayda arka plandad›r.

3 Bilim terimlere dayan›r, sanat ise imgelere dayan›r.

4 Bilimin amac› bilgiye ulaflmakt›r, sanat ise var olan› sanatç›n›n bak›fl aç›s›yla farkl› bir flekilde yans›tmay› amaçlar.

5 Bilim düflüncenin ard›ndan koflar, sanat duygu-nun, sezginin önderli€ini tercih eder.

6 Bilim do€ruyu, sanat güzeli arar.

7 Bilim netli€i ye€lerken sanat kesinli€in ç›plakl›-€›ndan kaçar.

Edebiyat, hayal gücüne dayanır.

Bu özelliğiyle bazı buluşların ortaya çıkmasında kaynaklık eder.

Bilim alanında yapılan gelişmeler edebiyatı doğru-dan etkiler.

NOT

etkinlik

13


16 17

f. Edebiyat ve Güzel Sanatlar

Edebiyat malzemesi dil olan fonetik bir sanatt›r.

‹nsan›n kendini, gördüklerini, fikirlerini veya

hayallerini güzel bir formda anlatmas›n› sa€layan bu

sanat, söze yeni bir biçim vermeye dayan›r.

Müzik de bir fonetik sanatt›r. Edebiyata en yak›n

sanat türü de odur. Zaten edebiyat ile müzik çok eski

ça€larda bile bir arada olmufltur. Eski Türkler fliirlerini

“kopuz” ad› verilen bir saz eflli€inde söylemifllerdir.

Eski Yunan’da da “lyr” adl› saz eflli€inde fliirler

söylenmifltir. fiiirdeki ahenkli söyleyifller ve

ritim , müzikle benzerlik tafl›r.

Edebiyat, baz› sanatlara da destek sunar.

Örne€in tiyatro ve sineman›n metinleri söze dayan›r,

bu noktada yollar›n›n kesiflti€ini söyleyebiliriz. Bir

heykel, bir tablo veya mimari bir eser, al›c›s›na her-

hangi bir arac› olmaks›z›n do€rudan ulafl›r.

Bu özellikleriyle de evrensellik tafl›r. Ancak edebî ese-

rin malzemesi dil oldu€u için; ancak o dili bilenler

do€rudan edebî esere ulaflabilir. Bu dili bilmeyenler

içinse çeviri vazgeçilmez olur. Çevrilirken de baz› ede-

bî ürünler, oluflturulduklar› dilin kimi anlamsal, ritim-

sel özelliklerini kaybeder. Bu, edebî ürünün en büyük

flanss›zl›€›d›r.

etkinlik

Aşağıda verilen cümlelerdeki boşlukları dolduralım.

1 Sanatın temelinde insan sevgisi , hoşgörü vardır.

2 İnsanın olduğu her yerde sanat vardır.

3 İnsan, yazıyla edebiyata , sesiyle müziğe , renkleriyle resime , yaşadığı yerle mimarlığa yönelmiştir.

4 Edebiyatı, insanın içindeki iyi ve güzeli ortaya çıkarmaya yarar.

5 Dış dünyada var olanları olduğu gibi aktarmak sanat etkinliği değildir.

6 Sanat eseri bir kurgudur , sanatçısının hayal gücüyle sınırlıdır.

7 Sanat eseri bilgileri doğrudan vermez, sezdirerek verir.

8 Sanat her zaman gelişmekte ve değişmektedir.

9 Sanatçı doğayı olduğu gibi taklit etmez.

10 Sanat eseri biriciktir , özgündür , aynısı yapılamaz.

etkinlik

14

18 19

Edebiyat ile bilim dallar› aras›ndaki ba€ ilk bak›flta kolayca fark edilmez asl›nda. Ancak bilim de edebiyat da insan içindir.

Eksenlerinin ayn› olmas› onlar› organik bir ba€la yak›nlaflt›r›r birbirine.

Edebiyatç› bir birey olarak bir co€rafyada,

bir topluluk içinde yaflar ve yaflad›€› dönemin çalkant›lar›ndan o da nasibini al›r.

Dolay›s›yla tarih, co€rafya, psikoloji, felsefe, sosyolo-ji, bilim ve teknik gibi alanlarla edebiyat›n az veya çok iliflkili oldu€u söylenebilir.

a. Edebiyat ve Sosyoloji

Edebiyat insanı ve onun yaşadığı toplumu ele alır. Sosyoloji de toplumu inceleyen bir bilim dalıdır.

Sosyologlar, edebî eserlerde yazıldığı toplumun sos-yal yapısını bulabilir.

Edebiyatçılar da sosyologların gözlemlerinden, verile-rinden yararlanarak eserleri ortaya koyabilir. Orhan Kemal’in, Yaflar Kemal’in romanlar›nda Çuku-rova insan› farkl› yönleriyle anlat›l›r. Kimi yerde a€a-köylü iliflkisi, kimi yerde sanayileflmenin oluflturdu€u yeni iflçi s›n›f›, mevsimlik toprak iflçilerinin durumu anlat›l›r. Kimi yerde de bat›l inançlar›, cahillikleriyle köylüler ayr›nt›lar›yla aktar›l›r.

Yazarlar gözlemlerini aktar›rken sosyal yap›y› daha yak›ndan tan›mak veya ç›kar›mlar›n› sosyolojik bul-gularla k›yaslamak f›rsat›n› yakalayabilirler.

Edebiyatın Bilimlerle ilişkisi

TAAfifiUK-I TALAT VE F‹TNAT’TAN

– ‹smim Rag›be’dir. Bir müderris k›z›y›m. Anam on befl sene evvel ölmüfl, beni ufak b›rakm›flt›r. Pederim beni okumaya, yazmaya çal›flt›r›r. Nak›fla, dikifle çok sevdam vard›r.

Ama b›rakm›yor: “Onlar bir ifle yaramaz, sen okumaya, yazmaya bak!” diyor.

– Suphanallah! ... Kar›, müderris olmayacak, kâtip olmaya-cak. K›za o kadar okumak yazmak ne lâz›m? K›zlara birinci laz›m olan fleyler dikifl dikmek, nak›fl ifllemek vesair böyle fleylerdir. Yaz› da fena de€il. Demem ama…”

fiemsettin Sami

fiemsettin Sami, Taaflfluk-› Talat ve Fitnat’› 1872 yılın-da yay›mlam›flt›r. Türk edebiyat›n›n ilk roman› olan bu edebiyat metni “görücü usulü evlenme”ye karfl› gençlerin birbirini tan›yarak evlenmesi gerekti€ine vurgu yapar.

Osmanl›’da kad›n›n eğitimi üzerinde durur. Bu parçadan da anlafl›laca€› üzere geleneksel Os-manl› toplumunda kad›n›n toplumsal kimli€i bel-lidir. Okuma, ö€renme ve bilme eylemleri kad›nla de€il, erkekle ilgilidir. Roman›n yaz›ld›€› yıl olan 1872, Osmanl› toplumunun Bat› de€erleri ve bilgisi ile karfl›laflt›€› Tanzimat Dönemi içinde bir tarihtir. ‹mparatorlu€un Bat›l›laflma süreci içinde oldu€u bu dönemde toplumsal bir dönüflüm yaflanmaktad›r. Bu toplumsal dönüflümün, var olan toplumsal yapı özelliklerini dönüştürdü€ünü, dönüfltürmesi gerek-ti€ini dile getirir dönemin ayd›nlar›. Daha ileri bir toplum için kad›n sadece nak›fl dikiflle ilgilenme-meli, bunun yan›nda okumay›, yazmay› ö€renmeli, e€itimli olmal›d›r. Çünkü kad›nlar gelecek nesilleri yetifltirecek “anneler”dir. Bu romanda toplumsal dönüflümün, de€erlerin ve kimliklerin de€ifliminin

izlerini görmekteyiz.


Metni Değerlendirelim

etkinlik

15


20 21

b. Edebiyat ve Tarih

Edebiyat ürünleri oluşturdukları dönemin izlerini açık veya gizli taşır.

Dönemin siyasî , kültürel , sosyal olayları eserlerde kendini gösterir.

Bazı edebî ürünlerde dönem, doğrudan doğruya aktarılabilir.

Edebiyatçı tarihsel gerçeklerden yola çıksa da tarihî gerçeklere bire bir sadık kalmayabilir.

Edebiyatçı, tarihten aldığı bir ana olayı kurgusal küçük olaylarla , diyaloglar ve kendi

yarattığı kahramanlarla anlatabilir.

Edebî eserlerden bazıları tarihe kaynak oluşturabi-lir. Anı kitapları buna örnektir.

ABDÜLHAM‹D DÜfiERKEN’DEN

(…)-Ahmet R›za Bey'le Talât, beraber Meclisten arabaya binip Y›ld›z’a gittiler. Kâmil Pafla’n›n ittifaka yak›n bir ekseriyetle ademi itimat reyi ald›€›n› söyleyip sadaretin Hüseyin Hilmi Pafla’ya tevcih edilmesini isteyecek-ler. Hünkâr tabii kabul edecektir.

Genç kad›n bir an “Zavall› Sultan Hamit! Koca Padiflah› elinizde bir kuklaya çevirdiniz!’ diye düflündü. Sonra geçmiflle ilgili duygu ve düflüncelerinden bir kere daha s›yr›larak bugüne, günün ç›karlar›na dönüp sordu:

– Son içtimada ve sadrazam›n düflmesinde de tesirin oldu, de€il mi?

Nahid S›rr› Örik

Yukar›da bir bölümü al›nt›lanan “Abdülhamit Düflerken” adl› roman, bir dönemin genel görünümünü vermesi aç›s›ndan son derece önemli bir edebî eserdir. Politik iktidar›n el de€ifltirmesinin ele al›nd›€› ve romanda, ‹ttihat ve Terakki Partisi’nin yönetimdeki yetersizli€i , Abdülhamit’in zay›fl›€ı , devlet içindeki güç ve iktidar kavgalar› tüm aç›kl›€› ile olabildi€ince tarafs›z biçimde okura sunulur. Ön planda Abdül-hamit’in vezirlerinden birinin k›z› olan Nimet ile parti içinde genç bir subay olan fiefik’in aflklar› ve bu aflk›n dönemin iktidar iliflkileri ve dönüflümüyle paralelli€i yer al›r. Bu aç›dan bak›ld›€›nda, “Abdülhamit Düflerken” baflar›l› bir tarihî romand›r.



16

22 23

e. Edebiyat ve Psikoloji

Edebî eserlerde insan ruh dünyas› aç›s›ndan da ele al›n›r. ‹nsanlar›n olaylar ve durumlar karfl›s›ndaki tepkileri, içine girdikleri psikolojik durumlar, roman ve öykülerde ruh çözümlemeleri yoluyla aktar›lmaya çal›fl›l›r.

Dostoyevski’nin ünlü kahraman› “Raskolnikof” h›rs›, suça meyli, suçluluk psikolojisi, gelgitleri, vicdan mu-hasebesi gibi yönleriyle baflar›yla yans›t›lm›fl bir edebî karakter olarak karfl›m›za ç›kar. Bu yönüyle “Suç ve Ceza” adl› roman psikoloji ile edebiyat›n ba€lant›s›n› aç›kça gözler önüne serecek niteliktedir.

c. Edebiyat ve Felsefe

Edebî eserler, kimi kez do€rudan kimi kez de do-layl› olarak bir düflünceye dayanabilir. Edebî eserde düflünce, metnin geneline yay›larak okurun sezip yo-rumlayarak ulaflabilece€i flekilde aktar›labilir. Bazen bir roman kahraman›n›n felsefî düflünceleri de roma-na yön verebilir.

d. Edebiyat ve Bilim-Teknik

Bilimin ve teknolojinin hayat›m›z›n hemen her ala-n›na girdi€i günümüzde edebiyat›n onu konu edin-memesi düflünülemez. Jules Verne ise yap›tlar› ile asl›nda bilim adamlar›ndan bir ad›m öndedir. “Denizler Alt›nda Yirmi Bin Fersah”, “Aya Yolcu-luk” gibi eserlerini yazd›€›nda daha ne denizalt› icat edilmiflti ne de ay yüzeyine ç›k›lm›flt›. Edebi-yat adam›n›n hayal gücü kimi kez bilim adam›na esin oluflturabilir. Bilim-kurgu romanlar›, bilimin imkânlar›n›n çok ötesini hayal eden yazarlar›n ürün-leridir.

Bizim edebiyat›m›zda

Mehmet Rauf’un “Eylül” ,

Peyami Safa’n›n “Dokuzuncu Hariciye

Ko€uflu” ;

Nabizade Naz›m’›n “Zehra” ,

Yusuf At›lgan’›n “Aylak Adam” adl›

romanlar› insan psikolojisinin edebiyatta değerlen-

dirilifline güzel örnekler olarak gösterilebilir.

NOT

17


24 25


EYLÜL’DEN

Evet, ne olacakt›? Burada dursa ne olacakt›?

Bu kesin ve yan›ts›z soruyu belki bin kere ken-

di nefsine sormufl, azap ve ihanetten baflka bir

fley olmayan bu hayat›n sonu olmad›€›n› dai-

ma düflünmüfltü. fiimdi gittikçe elinden kaçan

özdenetiminin, daima artan sersemli€inin so-

nucunda onar›lamayacak bir fley yapmak, iste-

meyerek, bilmeyerek a€z›ndan kaç›raca€› bir

söz ya da bak›flla her fleyi keflfettirip hakl› bir

nefret ve i€renmeye hedef olmamak, o kadar

saf ve temiz bak›fl› bir nefret titreyifliyle kendi

üstünde görmemek için bir çare varsa onun da kaçmak oldu€una karar verince, rahat etmiflti. Çünkü son

zamanlar onun önünde dururken içinde kaynayan feryat arzular›na dayanmak pek güç oluyor, bunun

her fleyi göze ald›racak bir taflk›nl›k oluvermesinden korkuyordu.

Mehmet Rauf


Mehmet Rauf’un “Eylül” (1901) roman› Bat›l› an-

lamda ilk psikolojik roman›m›z olarak kabul edilir.

Bu romanda, aflk üçgeninin yaratt›€› gerilimin

insan›n ruh hâli üzerindeki etkisi rahatl›kla görü-

lebilir. Suat ve Süreyya evlidirler. Süreyya memur

olarak görev yapt›€›ndan mali aç›dan babas›na

ba€›ml›d›r. Bu nedenle çift ayr› bir eve ç›kamaz

ve yazlar› Süreyya’n›n ailesinin ba€ evinde geçir-

mek zorunda kal›rlar. Bu durum onlar›n can›n›

çok s›kmaktad›r. Sonunda Suat kocas›n› mutlu

etmek için kendi babas›ndan para alarak bir yal›

kiralar. Süreyya çok sevdi€i denize kavuflmufltur.

Bütün gününü yelkenle ve bal›k tutmakla geçirir.

Bu arada Süreyya’n›n akrabas› Necip de onlarla

yaflamaya bafllar. Bu durum Necip’in Suat’a âfl›k

olmas›na ve Suat’›n da buna

kay›ts›z kalmamas›na neden

olacakt›r.

Bu sars›c› durum ve bu durumu-

nun Suat’ta yarattığı pikoloji,

roman boyunca bütün incelik-

leriyle betimlenir.

Roman eylül ay›nda dönülen

konakta yang›n ç›kmas› ve

yang›nda gençlerin ölmesiyle son bulur.

Bu romanda oldu€u gibi her romanda karakterle-

ri ve karakterler aras›ndaki iliflkiyi anlayabilmek

için psikolojinin yard›m›na ihtiyac›m›z vard›r.

18

26 27

f. Edebiyat ve Co€rafya

Edebiyat, insan›, yaflad›€› fiziksel ortam aç›s›ndan da ele al›r. Roman ve öykülerin ana unsurlar›ndan biri de “mekân” d›r.

Bu aç›dan co€rafya-edebiyat iliflkisi kaç›n›lmazd›r.

Gezi yaz›lar› , gezilip görülen bir yerin okura kültürü, dili, gelenek ve görenekleri, tarihi yap›lar›, co€rafik özellikleri, tar›m›, sanat› aç›s›ndan tan›t›ld›€› edebî ürünlerdir.

Bu eserlerde yazar, co€rafi bilgilerden yararlanabildi€i gibi, co€rafyayla ilgilenenler içinde bu eserler yard›mc› kaynak olabilmektedir.


(…)

fiimdi ne görüyorum? Anadolu… Düflmana ak›l ö€reten müftülerin, düflmana yol gösteren köy a€alar›n›n, her gas›pla bir olup komflusunun mal›n› talan eden kasaba eflraf›n›n, asker kaça€›n› koyunda saklayan zinac› kad›nlar›n, frengiden burnu çökmüfl sahte sofular›n, cami avlusunda o€lan kovalayan softalar›n türedi€i yer buras›d›r.

Burada, b›y›klar›n› makasla k›rpt› diye nice fikir ve ümit dolu Türk gencinin kafas› tafl alt›nda ezil-di. Burada, yüzü düflmana dönük, nice vatan mü-cahitleri savunduklar› kimselerin eliyle arkadan vuruldu. Burada, millî timsalin, millî ba€›ms›zl›k sembolünün yolu kaç defa kesildi ve kaç defa oturdu€u flehrin etraf› isyan silahlar›yla çevrildi. Burada, ben vatan delisi millet divanesi; burada, ben harp malulü Ahmet Celal yapayaln›z›m.

Bunun nedeni, Türk ayd›n›, gene sensin! Bu vi-ran ülke ve yoksul insan kitlesi için ne yapt›n? Y›llarca, yüzy›llarca onun kan›n› emdikten ve onu bir posa halinde kat› toprak üstüne att›ktan sonra, flimdi de gelip ondan tiksinmek hakk›n› kendinde buluyorsun.

Anadolu halk›n›n bir ruhu vard›, nüfuz edeme-din. Bir kafas› vard›; ayd›nlatamad›n. Bir vücudu vard›; besleyemedin. Üstünde yaflad›€› bir toprak vard›! ‹flletemedin. Onu b›rakt›n. O, kat› toprak-la kuru gö€ün aras›nda bir yabani et gibi bitti. fiimdi, elinde orak, buraya hasada gelmiflsin. Ne ektin ki ne biçeceksin?

Yaban / Y. Kadri Karaosmanoğlu

19


28 29

etkinlik

etkinlik

Metin "Yaban" roman›ndan al›nm›flt›r. Söz konusu roman›n yay›mlan›fl yılı 1933 ’tür. Fakat romanda anlat›lan zaman Kurtulufl Savafl› Dönemi'dir. Bu noktada, 1933 y›l›ndan Kurtulufl Savafl› Döne-mi'ne bak›lmaktad›r.

1 Verilen al›nt›y› edebiyat – tarih iliflkisi çerçevesinde inceleyelim.

Sanatçı tarihî bir olaydan yola çıkarak gerçeği eserine konu edinmiştir. Eserin yazılması için tarihî bil-gilere ihtiyaç duyulmuştur.

2 Yukar›daki metin neden bir edebiyat eserine ait bir parça olarak kabul edilmektedir?

Hayattaki gerçek alınmış, kurgulanarak edebî gerçeklik hâline dönüştürülmüştür.

3 Metinde kurgu içinde ele al›nan dönemin toplumsal gerçeklikleriyle karfl›lafl›yor muyuz?

Konu edilen dönemdeki toplumsal gerçeklere bakıldığında yaşananların esere yansıdığını görebiliriz.

4 Karakterin Anadolu’ya ve Anadolu insan›na bak›fl› nas›ld›r? Bu bak›fl, sizce dönemin hangi sosyolojik gerçekli€ini görünür k›lmaktad›r?

Karakter, Anadolu'ya ve Anadolu insanına tepkilidir. Savaş atmosferinde Ahmet Celal'in yalnızlığı vur-gulanmıştır. Ahmet Celal'in Anadolu insanını nasıl gördüğü anlatılmıştır.

20

30 31

Bu şema, kültürün unsurlarını göstermektedir.

KÜLTÜR

Yaşayış

Biçimi

Dil

Din

Gelenek ve Görenek

Düşünce

Sanat

Dil, Kültürün Tafl›y›c›s›d›r

Kültür bir milletin ruhu, yani temel de€erleridir. Dil,

kültürün hem bir parças› hem de tafl›y›c›s›d›r.

Bir milletin yaflay›fl flekli, inanç sistemi, gelenek ve

görenekleri, sanata yaklafl›m› diline flekil verir, diline

yans›r. Bunlar yeni nesillere sözlü veya yaz›l› olarak

kazand›r›l›r. Deyimler ve atasözleri kültürel ögeleri

yans›tan en güzel örneklerdir.

“Bir fincan kahvenin k›rk y›l hat›r› vard›r.”, “K›z beflik-

te çeyiz sand›kta.” gibi atasözlerinde gelenek ve gö-

reneklere ait ipuçlar›n› aç›kça görmekteyiz.

Dilsel ürünler bir milletin kültürünün ipuçlar›n› içerir.

Destanlar›ndan masallar›na, efsanelerinden fliirlerine

kadar tüm ürünlerde o milletin özellikleri kendilerine

yer bulur. Bunlar gerek halk›n sözlü anlat›mlar›yla ge-

rekse yaz›l› anlat›mlarla kuflaktan kufla€a aktar›l›r.

Dilin İnsan ve Toplum Hayatındaki Yeri ve Önemi

etkinlik

Dil, insan ve toplum hayatında önemlidir, şöyle ki:

Dil, onu kullanan insanlar aras›nda çok uzun zaman öncesine dayanan bir anlaflma arac›d›r.

Dil, canl›d›r; geliflir, de€iflir, yenilenir ve bunlar olmazsa yok olup gidebilir.

Dil, geçmiflin birikimini bugüne ve gelece€e tafl›ma gücüne sahiptir.

Dil, ö€renmeyi, anlamay›, bilgi aktar›m›n› kolaylaflt›r›r.

Dil, insanlar›n sosyalleflmesinde önemli bir araçt›r.

Ulus kavram›n›n temelinde, ulusu oluflturan birey- lerin ayn› dili konuflmas› vard›r.

Uluslar›n birlik içinde olmalar› anlaflmalar›na, anlaflmalar› da kulland›klar› dile s›k› s›k›ya ba€l›d›r.

Dil, bir ulusun kültürünün temel tafl›d›r.

video

21


32 33

Dilin Bireye ve Alanlara Göre Kullanımı

Dil, bireyin kendini ifade etmesine, çevresiyle iletiflime girmesine, düflünmesine yard›mc› olur.

Bir toplumu oluflturan bireyler ayn› dili kullansalar bile o dili kullan›m tarzlar› kendilerine özgüdür.

Kiflilerin kulland›klar› sözcükler , bu sözcüklere yükledikleri anlamlar , cümlelerinin özellikleri, söyleyiflteki tonlamalar onun e€itiminin , kültürünün de bir göstergesi kabul edilir.

“Kifli elbisesiyle karfl›lan›r, sohbetiyle u€urlan›r.”

sözü de, d›fl görünüfl ilk izlenimi verse de kiflinin konuflmas› onun de€erini ortaya koyar fikrini destek-lemektedir.

Bireyin kulland›€› dil ifl yerinde daha ciddi , iflinin terimleriyle yüklü; arkadafl ortam›nda daha yal›n ve do€rudan ; tribünde futbol maç› izlerken daha argoya yak›n bir özellikte olur.

Bir edebî metindeki dil ile bilimsel metindeki dil de ayn› de€ildir.

Dilin Özellikleri

DİL

Kültürü Oluşturur.

Kültürü taşır.

Kültürü yansıtır.

Kültürün devamlılığını sağlar.

etkinlikAfla€›daki cümlelerin do€ru olanlar›n› D, yanl›fl olanlar›n› Y ile gösterelim.

1 Sanatsal metinlerde dil, sadece göndergesel işlevde kullanılır. Y

2 Kültürün varlığını sürdürebilmesi kuşaktan kuşağa aktarılmasıyla mümküdür. D

3 Dil, milletlerin, toplumların tarihsel sürecinin tanığıdır. D

4 Dil, ulusal değil evrenseldir. Y

5 Dil ve düşünce ayrılmaz bir bütündür. D

6 Dil, doğuştan bilinen bir olgudur. Y

7 Bir milletin dili, o toplumun manevi değerlerinin oluşturmaya yarar. D

8 Milletlerin kültürel değerleri olan müzik, tarih, sanat gibi türlerin aktarılmasının Y

tek yolu dildir.

9 Dil, kültürel değerlerin korunmasını sağlar. D

10 Toplumun kültürel kazanımları ve birikimleri dilin gelişip zenginleşmesini sağlar. D

etkinlik

etkinlik

22

34 35

etkinlik

1 Yukar›da verilmifl olan iki fliirden hangisini anlamakta zorluk çektiniz? Neden?

I. metin kullanılan kelime ve kelime gruplarının yabancı olmasından anlaşılamamıştır.

2 Dil ile kültür aras›ndaki iliflkiyi göz önünde bulundurarak yukar›daki fliirlerin hangi dönemlerde ve nas›l bir kültür dönüflümü sonucu oluflmufl bir dilin ürünü oldu€unu saptamaya çal›fl›n›z.

I. metin İslamiyet'in etkisiyle edebiyatımıza giren Arapçanın etkisiyle oluşmuş bir edebiyat olan divan edebiyatı kültürüyle yazılmıştır. II. metin ise halkın günlük dilinin kullanıldığı halk kültürüyle yazılmış-tır.


I. METİN

Afliyân-› mürg-i dil zülf-i periflan›ndad›r

Kande olsan ey peri gönlüm senin yan›ndad›r

Aflk derdiyle hoflem el çek ilac›mdan tabib

K›lma derman kim helâkim zerhr-i derman›ndad›r (…)

Fuzuli

II. METİN

Sürüden koyunlar hep tak›m tak›m Yüce da€lar çökmüfl, belleri kalm›fl,

Ayr›lm›fl, sürüde kalmam›fl bak›m; Coflkun ›rmaklar›n selleri kalm›fl,

Asman›n üzümü da€›lm›fl; salk›m Hanlar yok meydanda, illeri kalm›fl,

Olmak ister fakat ba€ban nerede? Düflenler çok ama kalkan nerede?

Gideyim, aray›m, çoban nerede? Gideyim aray›m, Hakan nerede? (…)

Ziya Gökalp

23

36 37

Metin

‹nsanlar›n bir durumu, olguyu, duygu ya da düflünceyi

anlatmak amac›yla bir araya getirdikleri cümle toplu-

lu€una metin denir.

Özellikleri

‹çerdi€i cümleler anlamca tutarl›, birbirini des

tekleyen özellikler tafl›r.

Üç befl cümlelik de olabilir, uzun da olabilir.

Sözlü veya yaz›l› ifadelerden oluflabilir.

Kendi içinde bir bütünsellik tafl›r.

‹çeri€ine göre bilimsel, edebî, felsefî özellikler tafl›

yabilir.

Metni oluflturan cümleler neden-sonuç,

aç›klay›c›l›k, karfl›laflt›rma, iliflki kurma gibi ilgilerle

birbirini tamamlayan anlamsal birliklerdir.

Metni oluflturan cümleler anlamca birbirileriyle

tutarl›l›k tafl›mal›, kullan›lan sözcükler anlam

inceli€ine dikkat edilerek kullan›lmal›d›r.

Bu, metnin “ba€dafl›kl›k” ilkesinin özelli€idir.

“Topluluktakilere kendisini tan›flt›rd›.” cümlesinde

“tan›flt›rmak” fiili anlam inceli€ine dikkat edilmeden

kullan›lm›flt›r. Bu ba€dafl›kl›k ilkesine ayk›r› bir

kullan›m oldu€undan anlat›mca bozukluk içerir.

Do€ru cümle flöyle olmal›d›r: “Topluluktakilere

kendisini tan›tt›.”

Metin, dil bilgisi yönünden de uyumlu ve do€ru olma-

l›d›r. Dil bilgisine ayk›r› bir kullan›m “ba€lafl›kl›k”

ilkesine ters düfler. “Bu konuda birçok tedbirler al›nd›.”

cümlesinde “-ler” ço€ul eki gereksiz kullan›lm›flt›r.

Do€ru kullan›m flöyle olmal›d›r: “Bu konuda birçok

tedbir al›nd›.”

etkinlik

Metinler Neye Göre Sınıflandırılır?

METİNLER

Anlatım

biçimlerine

Hitap

ettikleri kitleye Yazılış

amaçlarına

Gerçeğe

yaklaşımlarına

Dili kullanma

biçimlerine

24

38 39


etkinlik

I. MET‹N

Gözün ›fl›€a duyarl›l›€›, çok sönük cisimleri gör-

meye çal›flt›€›m›z için biz amatör gökbilimci-

leri fazlas›yla ilgilendirir. Rengi insandan insa-

na de€iflen iris, ›fl›€›n içeri girmesini sa€layan

gözbebe€ini t›pk› foto€raf makinesinin diyafram›

gibi büyütüp küçültmeye yarayan kas lifleri içerir.

E€er ortam çok ayd›nl›ksa gözbebe€inin çap› 0,5

mm’ye kadar küçülebilir. Çok kar›n›ktaysa 7 mm’yi

bulabilir. ‹risin en kapal› ve en aç›k oldu€u durum-

larda içeri giren ›fl›k miktarlar› aras›nda 200 kat

fark vard›r.

II. MET‹N

Gözleri, onun içinin aynalar›yd›. Kahverengi, içi hâ-

reli gözleri üzüntülü oldu€unda koyulafl›r, siyaha

çalard›. Nefleliyken hâreleri daha bir belirginleflir,

›fl›klan›rd›. Otuz y›ld›r d›fl dünyan›n ›fl›klar›na, renk-

lerine, biçimlerine küsen gözleri, kör biri gibi de€il

de görebilen biri gibi bakard›. Hatta bazen bizim

göremediklerimizi de görebilen biri gibi bakard›.

Yukarıdaki metinleri dil, yaklaşım ve gerçeklik yönünden karşılaştırınız.

I. METİN

Sözcükler gerçek anlamda ve yer yer terim an-

lamda nesnel yani kanıtlanabilirlik özelliği taşı-

yan yaklaşım söz konusudur. Gerçeklik olduğu

gibi aktarılmıştır.

II. METİN

Sözcükler genellikle mecaz anlamdadır. Öznel

yani kişisel değerlendirmelerle oluşturulma var-

dır.

Gerçeklik sanatçının gözüyle yeniden kurgulan-

mıştır.

25


40 41

Dil, terimlere dayal›d›r .

O alanla ilgili özel bir bilgi birikimine sahip

kiflilerce kolayca anlafl›labilir. .

Ö€retme, kavratma, aç›klama amaçlan›r .

Nesnellik esast›r. .

Mecazl› söyleyifllerden kaç›n›l›r. .

Ciddi, do€rudan, süssüz bir anlat›m ye€lenir .

Yazar, güzel yazmaktan ziyade dili do€ru kul-

lanma kayg›s›n› tafl›r .

Sözcükler gerçek anlamlar›n›n d›fl›nda kulla-

n›labilir .

İmge a€›rl›kl›d›r. .

Bilgi vermek ve ö€retmekten ziyade okuyucu-

da estetik bir haz uyand›rmak amaçlan›r .

Öznel ifadelere yer verilebilir. .

Oluflturulma Amaçlar›na Göre Metinler

Bilimsel Metin Edebî Metin

etkinlik

etkinlik

ÖĞRETİCİ METİNLER EDEBî METİNLER(Sanatsal Metinler)

Anlatmaya BağlıMetinler

Roman

Destan

Öykü

Manzum Hikâye

Masal

Halk Hikâyesi

Mesnevi

Karagöz

Meddah

Orta Oyunu

Köy Seyirlik

Oyunları

Trajedi

Komedi

Dram

Şiir Göstermeye Bağlı

Metinler

ModernTiyatro

GelenekselTiyatro

Anı

Gezi Yazısı

Biyografi

Otobiyografi

Günlük

Mektup

METİN TÜRLERİ

Kişisel Hayatı Konu Alan Metinler

Olay Çevresinde Gelişen Metinler

Coşku ve Heyecanı Dile Getiren Metinler

Gazete Çevresinde Gelişen Metinler

Makale

Sohbet

Deneme

Fıkra

Röportaj

Eleştiri

26

42 43


Bir Baflka Tepeden

Sana dün bir tepeden bakt›m aziz ‹stanbul!

Görmedim gezmedi€im, sevmedi€im hiçbir yer.

Ömrüm oldukça gönül taht›ma keyfince kurul!

Sade bir semtini sevmek bile bir ömre de€er.

Nice revnakl› flehirler görülür dünyada,

Lakin efsunlu güzellikleri sensin yaratan.

Yaflam›flt›r derim en hofl ve uzun rüyada

Sende çok y›l yaflayan, sende ölen, sende yatan.

Revnak: Parlaklık, göz alıcılıkEfsun: Büyü

Yahya Kemal BEYATLI

etkinlik

Yukar›daki şiirde ‹stanbul nas›l aktar›lm›fl, anlat›lm›flt›r?

Güzelliklerine hayran olunan, ömrün bile onu sevmeye yetmediği düşünülen güzel bir şehir olarak aktarılmıştır.

Yukar›daki fliirde ‹stanbul’un güzellikleri hangi yönüyle anlat›lm›flt›r?

İstanbul'un güzellikleri insanda uyandırdığı duygular yönüyle aktarılmıştır.

Yukar›daki foto€raf ve fliiri karfl›laflt›r›rsan›z ayn› konunun farkl› sanat kollar›nda ifllenmesi hakk›nda neler söyleyebilirsiniz?

Metinde sözcüklerle şairin duygularına doğrudan ulaşırken fotoğrafta, bakan kişinin ayrıntıları görme-siyle değişebilen ayrıntılar söz konusudur.

27

44 45

Edebî (Sanatsal) Metin

etkinlik

Edebî metinlerin ana malzemesi dildir.

Ancak bu metinlerde dil, estetik haz uyand›racak flekilde kullan›l›r.

Gündelik dilden uzaklaflt›r›larak yan ve

mecaz anlamlar›n›n farkl› kullan›mlar›yla zenginlefltirilmifl bir dildir bu.

Dil a€›rl›kl› olarak fliirsel ifllevde kullan›lsa da bu, baflka ifllevlerinde kullan›lmas›n› engellemez.

Edebî metinler kurmacaya dayan›r. Yazar gerçek dünyay› bire bir anlatmak

yerine zihninde tasarlad›€› flekliyle anlatmaya çal›fl›r.

Edebî metinler, yarat›c›s›n›n ruh dünyas›ndan , oluflturuldu€u dönemin siyasî, sosyal, kültürel ortam›ndan izler tafl›r.

Edebî metinler, oluflturulduklar› toplumun sanatsal gelene€inden, kültürel zenginli€inden yararlan›larak ortaya konur. Gelene€in devam› ve bir parças›

say›l›r.

Edebî metinler yorumlamaya aç›k metinlerdir.

Her okuyanda veya her okunuflunda farkl› ça€r›fl›mlar uyand›ran metinler sanatsal

yönden üstün ve zengin kabul edilir.

Güzel sanatlar›n bir alt birimi say›lan edebî metin-lerde fayda , arka planda olan bir unsur-dur.

Bir iletiflim arac› olan dile dayanan edebî metin de özel bir anlam al›flverifline dayan›r.

etkinlik

METİN

ÖĞRETİCİ METİNLEREDEBî METİN

(Sanatsal Metin)

Okuyucuya bilgi vermek, bir konuyu aç›klay›p kavratmak amac›yla yaz›lan

metinlerdir.

Dil genel olarak göndergesel ifllevde kul-lan›l›r.

Mecazlardan, süslü, dolayl› ifadelerden kaç›n›l›r.

Nesnel bir anlat›m söz konusudur.

Okurda estetik haz uyand›rmak amacıy- la yaz›lan metinlerdir.

Dil genellikle fliirsel ifllevde kullan›l›r.

‹mgelere, dolayl› ifadelere, söz oyunla-r›na yer verilir.

Yoruma aç›kt›r.

Okuyan her kiflide farkl› etkiler uyand›-rabilen öznellik söz konusudur.

Öğretici ve edebî metinleri karşılaştıralım.

etkinlik

28

46 47

etkinlik

Yukarıdaki I ve II. metinleri dil, amaç, yazarın tavrı bakımından karşılaştıralım.


I. MET‹N

Gezegenimizde 2.150 x 1018 litre su bulundu€u

hesaplan›yor. Tüm okyanuslar, denizler, göller,

akarsular ve yeralt› sular› buna dahil. Bunu gözde

canland›rmak zor. fiu flekilde ifade edilirse daha

anlaml› olabilir: Dünya’daki suyun tamam›n› uzay-

da bir küre içinde toplayabilseydik, bu kürenin

çap› yaklafl›k 1600 km olurdu. Kuyrukluy›ld›zlar›n

geldi€i bölgelerde bundan daha büyük gökcisim-

leri var. Örne€in Plüton’un çap› yaklafl›k 2300 km

ve yüzeyini oluflturan ince kabu€unun alt›nda

100 - 180 km kal›nl›€›nda bir buz katman› oldu€u

tahmin ediliyor.

II. MET‹N

Dalgalar›n nazl› sal›n›fl›yla uykuya varmaya haz›r-

lanan Adrasan - ince kumlar, da€lar›n aras›na

saklanmaya çal›flan bu koyu çepeçevre sarm›fl. Za-

ti’nin beyitlerini hat›rlatan inci yüklü istiridyeleri-

ni koynunda gizleyen deniz, az ilerde gö€e bafl

kald›ran çam a€açlar›na ulaflmak ister gibi. Bulut-

tan perçemini kald›ran ay, tüm koyu gümüflî bir

ayd›nl›€a bo€acak birazdan.

II. METİN

Dil, sanatsal ifllevde kullan›lm›flt›r.

Amaç, okura izlenim kazand›rmakt›r.

Dil, mecazl› söyleyifller, imgeler kullan›larak

oluflturulmufltur.

Var olanı, yazar kendi bak›fl aç›s›yla yans›tmıştır.

I. METİN

Dil, göndergesel ifllevde kullan›lm›flt›r.

Amaç, okura bilgi verme, bir konuyu kavrat- makt›r.

Dilde süslemelerden, dolayl› ifadelerden uzak durulmufltur .

Var olan, oldu€u gibi aktar›lm›fl, nesnel bir tavır sergilenmiştir.

29


48 49

Edebî metinlerin oluflumunda üç farkl› teknik vard›r:

1) Coflku ve Heyecana Ba€l› Oluflabilir :

Elif kara tafltan bir köyde yafl›yor.

Bir dam›n saz›, bir oca€›n atefli;

Her akflam kanlarla batan bir günefli

Bafl›nda a€›r bir taç gibi tafl›yor.

Ahmet Muhip D›ranas

2) Anlatmaya Dayal› Oluflabilir :

Bir zaman sustular. ‹lerde çamurlar›n içinde yatan Koca öküzün baflucunda, iki kartal, alçaktan dönüp dolafl›yordu. Hafiften esen rüzgâr, lefl kokusunu baba o€ulun burnuna kadar getiriyordu. ‹htiyar toparlan›r gibi oldu. Sakal›n› s›vazlad›. “Ne de olsa kötü ölüm bu.” diye m›r›ldand›. “Çamurlara yuvarlan›p batmak… Ç›kay›m dedikçe batmak, ç›kamamak. Düflmanlar›na karfl› kendini koruyamamak… En sonunda gözlerine baka baka düflman›na kendini yedirmek…

Samim Kocagöz

3) Göstermeye Ba€l› Oluflabilir :

Ö€retmen – Bu han›ma naz›m m› yazd›rmak isti-yorsunuz?

M. Jourdain – Hay›r, hay›r naz›m istemem.

Ö€retmen – Nesir mi istiyorsunuz?

M. Jourdain – Hay›r, ne naz›m ne nesir ister.

Ö€retmen – ‹yi ama ya nesir ya naz›m olacak.

M. Jourdain – Neden?

Ö€retmen – Çünkü meram›m› söylemek için naz›m ve nesirden baflka flekil yoktur.

M. Jourdain – Naz›mla nesirden baflka bir flekil yok mudur?

Ö€retmen – Nesir olmayan söz naz›md›r, naz›m ol-mayan söz nesirdir.”

Moliere

Edebî (Sanatsal) Metinler Nasıl Oluşur?

Edebî metnin konusu insand›r . ‹nsan›n ha-yatla, do€ayla, di€er insanlarla ve hatta kendisiyle mücadelesini ele al›r. ‹nsan›n duygular›, düflünceleri, eylemleri, içine girdi€i durumlar farkl› biçimlerde ede-bî metne konu olur.

Yaprak Dökümü roman›nda yanl›fl Bat›l›laflma ekse-ninde bir ailenin da€›l›fl› ele al›n›r.

"Sessiz Gemi" adl› fliirde insan›n ölüme bak›fl› sorgulan›r.

Keflanl› Ali Destan› adl› oyunda ise kenar mahalle ile zengin semtler aras›ndaki s›n›fsal uçurumun yan› s›ra küçük insanlar›n cahilane, saf, umut yüklü dünyalar› sergilenir.

Bir yazarın yazdıklarıyla oluşan eser edebî eser özelliği taşır.

Edebî eserin amacı bilgi aktarmak, bir şeyleri öğ-retmek değildir.

Sanat eserleri öğretmez sezdirir.

Edebî eserler her okunduğunda farklı an-lamlar kazanır.

Edebî metinlerde kişisel görüşler ağır basar.

Edebî eserde yazarın dünya görüşü duygu, düşün-ce, hayal gücü önemlidir.

Edebî eserde dil, heyecana bağlı, şiirsel (poetik) işlevdedir.

Edebî eser geçmişin birikimlerini kullanır.

Edebî eserin yazıldığı dönem , eserin içeriğini etkiler.

30

50 51

etkinlik

Afla€›daki cümlelerin do€ru olanlar›n› D, yanl›fl olanlar›n› Y ile gösteriniz.

Güzel sanatlar›n temelinde insanda estetik haz oluflturmak vard›r.1 D

DZanaat›n güzel sanatlardan ayr›lan yönü yararl›l›k ilkesidir.

2

YOpera hem sese hem görüntüye dayand›€› için karma sanatlara örnek gösterilebilir.4

DBilim ve sanat eserleri insan için vard›r.3

YFonetik sanatlar tiyatro ve müziktir.5

YBa€lafl›kl›k ilkesi metnin anlamca tutarl› ve birbirini tamamlay›c› cümle ve sözcük-lerle kurulmas›na dayan›r.

6

YEdebiyat›n bilimlerle iliflkisi yok denecek kadar azd›r.

8

YEdebî eserlerde dil, genellikle gönderge-sel ifllevde kullan›l›r.

10

DGöktürk Yaz›tlar› hem edebiyat tarih-çileri hem de tarihçiler için bir kaynak niteli€indedir.

9

DMimari plastik sanatlardand›r.7

etkinlik

Afla€›daki yarg›lar› anlamlar›na uygun bir flekilde tamamlay›n›z.

Zihniyet , bir milletin dil, inanç sistemi, yaflay›fl tarz›, gelenek göre-nek gibi unsurlar›ndan oluflur.

1

Müzik ve edebiyat fonetik sanatlar içinde ele al›n›r.

2

Ritmik sanatların diğer adı dramatik sanatlarıd›r.

4

Metinler ele ald›klar› konu, konuya yaklafl›m biçimi, anlat›m tarz›, dili kullan-ma tarz› aç›s›ndan edebî ve öğretici metinler olarak ikiye ayr›l›r.

3

Emile Zola’n›n Germinal roman› Fransa’da sanayileflmeyle ortaya ç›kan iflçi s›n›f›n› anlat›r, bu bak›mdan eser sosyoloji bilimine kaynakl›k etme özelli€i tafl›r.

5

Ses ve kelimelerin kullan›lmas›yla olufltu-rulan sanatlara fonetik sanatlar denir.7

Edebî metinler yaz›ld›€› döne-min dil özelliklerini yans›t›r.10

Sanatsal bir anlat›mla oluflturulan, oku-yucuda haz, coflku ve heyecan uyand›ran eserlere edebî denir.

8

Anlaml› birimler olan kelimelerin bir ara-ya gelmesiyle cümleler, bu cümlelerin bir araya gelmesiyle metin oluflur.

9

Edebî metinlerde gerçek hayat de€ifltirilip dönüfltürülerek yans›t›l›r, yazar kafas›nda tasarlad›€› bir dünyay› yans›tt›€› için bu metinler kurmaca kabul edilir.

6

31


52 53

etkinlik

etkinlik

Afla€›daki cümlelerde kendilerini tan›tan sanatç›lar›n ürün verdikleri sanat dal›n› yanlar›na yaz›n›z.

Ben seslerle oynar›m, seslerin uyumla bir araya gelmesi için u€rafl›r dururum.

Müzik

Benim alan›ma “7. sanat” da diyorlar. Teknolojinin geliflmesi ile ortaya ç›kt›m; ses ve görüntüyü bir arada sunar›m.

Sinema

Ben harflere tutkunum. Güzel yaz› yazmak, onlar› tablo gibi sunmak için u€rafl›r›m.

Hat

Benim iflim flark› söylemek ama hikâyesi olan flark›lar› sahnede bana efllik eden arkadafllar›mla birlikte sunar›m.

Opera

Ben suyun üzerine desenler çizer, bunlar› da bir ka€›da aktar›r›m.

Ebru

Ben insanlar›n kelimelerini al›yorum ama onlara geri sundu€umda bu kelimeler onlar›n kelimeleri olmuyor.

Edebiyat

Afla€›daki cümlelerde kendilerini tan›tan sanatç›lar›n ürün verdikleri sanat dal›n› yanlar›na yaz›n›z.

Ben müzik eflli€inde bedenime farkl› hareketlerle biçim vererek insanlara bir öykü anlat›r›m.

Bale

Ben farkl› malzemelerle, üç boyutlu flekilde, estetik bir fiziksel yap› tasarlama ve kurma sanat›yla uğraşıyorum.

Mimarî

Ben malzemesi boya ve çeflitli yüzeyler olan bir sanat dalını ve soyut-somut flekiller çizerek icra ediyorum.

Resim

Ben, müzi€in temposuna uyularak bir düzen çerçevesinde yap›lan ve estetik de€er tafl›yan vücut hareketleri ile kendi-mi ifade ediyorum.

Dans

Ben, kalemi aldım mı okuyucumun önü-ne hayal gücümün tüm sınırlarını koyar, onu kendi evrenimde yaşatırım.

Edebiyat

Ben, bir taşı alır, onun üstündeki fazlalık-ları alır yepyeni bir eşya vücuda getiririm.

Heykel

32

1. fiah ‹smail’in karfl›s›nda satranç oynayan bu sa-kall›, yafll› abdal, Sultan Selim’den baflkas› de€ildi. Tebdil-i k›yafet girdi€i bu salondan sa€ ç›k›p ç›kamayaca€›n› düflünürken oyunun tad› daha da art›yordu. ‹ki oyun iç içe geçmiflti. fiah ‹sma-il’in zihni sadece satranca yönelmiflken onun zihni hem satranç hamlelerine, hem fiah ‹smail’in hareketlerine hem de kendi kimli€ini ortaya ç›karmama hilelerine yönelmiflti. Hem korku hem heyecan hem h›rs…

Yukar›daki metin için afla€›dakilerden hangisi söylenemez?

A) Yazar, eserini felsefeyle iliflkilendirerek olufl-turmufltur.

B) Bir edebî metinden al›nm›flt›r.

C) Sultan Selim anlat›l›rken psikoloji bilimine ait unsurlardan yararlan›lm›flt›r.

D) Eser tarihle iliflkilendirilerek oluflturulmufltur.

E) Gerçek ve mecaz anlaml› sözcükler birlikte kullan›lm›flt›r.

2. Afla€›dakilerden hangisi güzel sanatlar›n bir özelli€i olamaz?

A) ‹nsana yararl› olma amac›yla do€mufltur.

B) ‹nsan›n kendini farkl› malzemelerle anlat-mas›na dayan›r.

C) Sanatç›n›n do€aya, hayata, topluma ve kendi-sine yönelik görüflünü, duruflunu, yorumunu yans›t›r.

D) ‹fade etme biçimine ve kulland›€› malzemeye göre alt dallara ayr›l›r.

E) Ayn› temay› ayn› güzel sanat dal›yla birden çok sanatç› ifllese de ürünler birbirinden farkl›d›r.

3. “Ben tafltaki fazlal›klar› at›yorum, geriye heykel kal›yor. ‹flte benim yapt›€›m sadece budur.”

diyen bir heykelt›rafl güzel sanatlarla ilgili afla€›dakilerden hangisini vurgulam›fl olur?

A) Güzel sanatlar da insanlar aras› iletiflimin bir arac›d›r.

B) Sanat, güzellik oluflturmak için yap›lan bir ey-lemdir.

C) Sanat taklide de€il, yeniden oluflturmaya dayan›r.

D) Sanat eseri, seçme, ay›klama, de€ifltirme, yo-rumlama ürünüdür.

E) Sanat eseri, sanatç›n›n kifliselli€ini ön plana ç›kard›€› bir süreçte oluflur.

4. “Bir gün bir kitap okudum ve tüm hayat›m de€iflti.” Orhan Pamuk’un “Yeni Hayat” adl› roman›n›n girifli böyledir. ‹nsanlar› cezbeden bu cümle roman›n tan›t›m›nda kullan›lm›flt›r. Öyle ya! Nas›l bir kitap okumufltur da tüm hayat› de€iflmifltir? Bilinçalt›m›zda, bizi de böylesine de€ifltirip dönüfltürecek bir kitap aray›fl› vard›r asl›nda. Bir sanat yap›t› hayat›m›za girdi€i andan itibaren bizi önceki bizden farkl› k›labiliyorsa gö-revini lay›k› ile yerine getirmifl olur.

Parçaya göre, bir esere gerçek sanat eseri niteli€ini kazand›ran yönü afla€›dakilerden han-gisidir?

A) Güzellik B) Özgünlük C) Etkileyicilik

D) Ö€reticilik E) Gerçeklik

5. Eskimo dilinde karla ilgili onlarca sözcük vard›r. Ayn› flekilde Arapçada çöl ve kumla, ‹talyanca ve Yunancada da denizle ilgili sözcük say›s›n›n çok fazla oldu€u görülür. Bu durum .......................... .

Bu parça afla€›dakilerin hangisiyle tamamlanabi-lir?

A) insanlar›n yaflad›klar› co€rafyan›n dillerini et-kiledi€ini gösterir

B) insanlar›n dilleriyle ile yaflam tarzlar›n›n birbi-rini etkiledi€ini gösterir

C) insanlar›n dillerinin, kültürlerinin bir parças› oldu€unu gösterir

D) dil ile düflünce aras›ndaki etkileflimi ispatlar niteliktedir

E) dilin insan›n duygu ve düflüncelerini yans›tma-daki gücünü gösterir

54 63Konu Değerlendirme Testi - 1

33


6. Zanaat, insano€lunun günlük ihtiyaçlar›n› karfl›la-maya yönelik bir u€rafl alan›d›r. Zanaat el iflçili€ine dayan›r. Bak›r ifllemecili€i, tahta oymac›l›€›, hal›c›l›k, çinicilik zanaat›n alt dallar›d›r. Bu ürün-ler oluflturulurken zanaatkâr›n öncelik verdi€i husus, ortaya koydu€u ürünün ifle yarar olmas›d›r. Bu ürünler hayat›m›z› kolaylaflt›r›rken çevremizi de güzellefltiren unsurlard›r. Zanaatkâr ortaya koydu€u ürünün ayn›s›n› üretebilir.

Parçadan haraketle güzel sanatlar ile zanaat›n ortak noktas› olarak afla€›dakilerin hangisi söyle-nebilir?

A) Hayat› kolaylaflt›rmalar›

B) El becerisine dayanmalar›

C) ‹fle yararl›€› ilke edinmeleri

D) ‹nsanlar›n günlük ihtiyaçlar›na yönelik olma-lar›

E) Ürünlerinin güzellik niteli€ini de taflamas›

7. Beyaz Kale, Orhan Pamuk’un Osmanl› Dönemi'n-de, biri Venedikli, di€eri Türk iki bilim insan›n› yan yana getirdi€i bir eseridir. Roman›n sonun-da yazar, uzun zaman bir arada çal›flan, birlikte yaflayan bu iki insan›n birbirleriyle neredeyse özdefllefltikleri gerçe€ini vurgular. D›flar› ç›kan bu iki insandan hangisinin Venedikli hangisi Türk oldu€u art›k ay›rt edilemez olmufltur.

Afla€›dakilerin hangisinde parçada tan›t›lan ro-manda edebiyatla iliflkilendirilen bilim dallar› do€ru verilmifltir?

A) Psikoloji – Felsefe B) Tarih – Psikoloji

C) Co€rafya – Tarih D) Sosyoloji – Co€rafya

E) Felsefe – Sosyoloji

8. “‹nsan yaflad›€› yere benzer Oran›n havas›na suyuna benzer.”

Edip Cansever’den al›nan bu dizeler edebiyat ile, afla€›da verilen bilim dallar›ndan hangisi aras›ndaki iliflkiye iflaret etmektedir?

A) Co€rafya B) Tarih C) Sosyoloji

D) Psikoloji E) Felsefe

9. Afla€›dakilerin hangisi bir edebî eserde olmas› gereken özellikler aras›nda yer almaz?

A) Tutarl›l›k B) Etkileyicilik C) Özgünlük

D) Nesnellik E) Yarat›c›l›k

10. Afla€›dakilerin hangisinde ayn› malzemeyle oluflturulan sanat dallar› bir arada verilmemifltir?

A) Mimari – Heykel B) Tiyatro – Opera

C) Hat – Resim D) Edebiyat – Sinema

E) Müzik – Edebiyat

34

1. Afla€›dakilerin hangisinde bilim ile güzel sanat-lar›n karfl›laflt›r›lmas›nda bir yanl›fll›k söz konusu-dur?

A) Bilim de güzel sanatlar da insan için vard›r.

B) Güzel sanatlar da bilim gibi gerçe€i aynen yans›tmay› amaçlar.

C) Bilimde do€ruluk, güzel sanatlarda ise güzel-lik ön plandad›r.

D) Sanat bir canland›rma, yeni ve güzel bir biçim-le ortaya koyma iken bilim aç›klamad›r.

E) Bilim de güzel sanatlar da yenili€e, geliflmeye aç›kt›r.

2. “Bilimin güzel sanatlardan ayr›lan bir özelli€i de ------ .”

Bu cümlede afla€›dakilerin hangisi ile tamamla-namaz?

A) nesnelli€i ön planda tutmas›d›r

B) yararl›l›k ilkesine sahip olmas›d›r

C) aç›klamaya yönelik olmas›d›r

D) etkileyici bir anlat›mla oluflturulmas›d›r

E) güzele de€il, gerçe€e yönelik olmas›d›r

3. Tiyatro – Bale – Sinema

Bu üç sanat dal› için afla€›dakilerin hangisi söyle-nemez?

A) Üçü de ritmik (dramatik) sanatlard›r.

B) Üçü de sanat al›c›s›na gürüntüler, haraketlerle ulafl›r.

C) Üçü de söz ve hareketin bilefliminden oluflur.

D) Tiyatro ve bale seyirciye do€rudan ulafl›rken sinema kamera arac›l›€›yla ulafl›r.

E) Baleyi di€erlerinden ay›ran temel özellik müzi€in harekete yön vermesidir.

4. Afla€›dakilerin hangisinde “metin”le ilgili bir bil-gi yanl›fl› vard›r?

A) Birbirini takip eden, tamamlayan, bütünleyen cümlelerden oluflur.

B) Ba€dafl›kl›k ve ba€lafl›kl›k aç›s›ndan do€ru olmal›d›r.

C) Yaz›l› anlat›ma dayan›r.

D) Ö€retici ve edebî olmak üzere iki gruba ayr›l›r.

E) Metinlerin s›n›fland›r›lmas›nda dil, konuya yaklafl›m, anlat›m tarz›, hitap edilen kitle et-kindir.

5. Afla€›dakilerin hangisi bir edebî metin olabilir?

A) Sonbahar›n geliflinden duyulan mutlulu€u an-latan bir metin

B) Ay’a ilk ç›k›fl› anlatan bir metin

C) Akdeniz Bölgesi’nin bitki örtüsünü anlatan bir metin

D) “Tiramisu” tatl›s›n›n yap›l›fl›n› anlatan bir me-tin

E) Partilerin seçmen da€›l›m›n› analiz eden bir metin

6. Afla€›dakilerden hangisi ö€retici bir metinden al›nm›fl olabilir?

A) Bir s›rtl›k evleriyle bu kente güçüp gelmifl, yoksullu€u bir muska gibi boyunlar›na asm›fl-lard›.

B) Ben Nuh’un gemisi olsayd›m, tek yüküm umut olurdu.

C) Dire€e t›rmanan genç, ötelerde bir yeri parma€›yla göstererek ba€›rd›: “Özgürlük gö-ründü!”

D) Naylon bir le€ende y›kard› annem bizi, gün boyu yapt›€›m›z yaramazl›klar›n öcünü de bu le€ende al›rd›.

E) Maupassant realist anlay›fl›n devam›n›, na-turalizmi benimsemekle birlikte hayat›n ço€unlukla güzel yanlar›n› anlatt›€› için E. Zo-la’dan ayr›l›r.

64 73Konu Değerlendirme Testi - 2

35

7. Bir taraftan gururun, bir taraftan namus duy-gusunun uyand›rd›€› vicdan azaplar› o sa-bah Mathilde’i pek mutsuz ediyordu. Bir pa-paz parças›na bir köylü o€luna kendi üzerinde birtak›m haklar verdi€i, bu müthifl fley, akl›na geldikçe yerin dibine geçiyordu. Felaketini gö-zünde büyüttü€ü anlarda: “Ha uflaklardan birine güçsüzlük göstermiflim, ha ona: Ne fark› var ki?” diyordu. Yarat›l›fltan gözü pek gururlu kimseler kendi kendilerine k›zd›lar m›, hemen baflkalar›na da sald›r›rlar; öyle anlar öfkeyle heyecana gelmek onlar için büyük bir zevk olur.

Bu parça için afla€›dakilerden hangisi söylene-mez?

A) Fonetik sanatlara ait bir üründen al›nm›flt›r.

B) Edebî metin örne€idir.

C) Sanatç› eserini olufltururken psikoloji bilimin-den yararlanm›flt›r.

D) Dil, gündelik kullan›m›n d›fl›nda yeni anlamlar yüklenerek kullan›lm›flt›r.

E) Nesnel de€erlendirilmelerle bir duruma aç›kl›k getirilmifltir.

8. Afla€›dakilerin hangisi edebî bir metinden al›nm›fl olamaz?

A) Kaya gibi sert bir ifadeye bürünen yüzünde k›zg›nl›kla nefret kol kola girmifl gibiydi.

B) Eflyalar› da onun gibi ruhsuzdu; her fley buz beyaz, so€uk metal…

C) Memnuniyetsizlik yaflama ilkesi olmufltu adeta, “be€endim”, “güzelmifl” dedi€i hiç duyulmam›flt›r.

D) Agorafobi, kapal› alanda kalma korkusudur; agorafobisi olanlar asansörlere binmez, bod-rumlara asla inmezler.

E) Dudaklar›nda sessiz bir dua, gözleri kapal› öy-lece dikiliyordu mezar bafl›nda.

9. Heykel, insan›n görme duyusuna seslenir, mü-zik ise iflitme duyusuna. Oysa edebiyat, kelime-ler arac›l›€›yla tüm duyulara seslenme imkan› sunar. Kelimelerin yard›m›yla tatt›r›r, koklat›r, iflittirir, dokundurur… “yumuflac›k bir yast›k” tamlamas›nda okur yast›€a dokunmuflcas›na yumuflakl›€› alg›lar. Bazen “Geceyi dolduran ç›€l›klar yükseldi.” diyerek okurun kulaklar›n› ç›€l›k sesiyle doldurur.

Afla€›dakilerin hangisinde yazar okurun birden fazla duyusuna seslenmifltir?

A) Gökyüzü o gece ›fl›l ›fl›ld›, orman y›ld›zlar›n ›fl›€›yla ayd›nlan›vermiflti.

B) Kar giderek fliddetini artt›r›yor, sert esen rüz-gâr köy evlerinin derme çatma kap›lar›n›, pen-cerelerini zorluyordu.

C) Pencereden onlar› izliyordum, konuflmuyor, birbirlerinin yüzüne h›nçla bak›yorlard›.

D) Dalgalar›n köpük köpük da€›l›fl›n›n ard›ndan gözlerini ufka dikti, günefl az sonra denizi ka-nata kanata batacakt›.

E) Kar›n ard›ndan koca ova, çi€ bir beyazl›€a bürünüvermiflti o gün, evlerin damlar› kardan gürünmez olmufltu.

10. Destanlar, sözlü edebiyat ürünü olarak do€up sonradan yaz›ya aktar›lan edebî ürünlerdendir. Eski Türklere ait birçok destan vard›r: Alp Er Tunga Destan›, O€uz Ka€an Destan›, Ergenekon ve Göç Destan› gibi. Bu destanlara bakarak eski Türklere dair birçok bilgi edinebiliriz. ‹nan›fllar›na, kad›na verdikleri öneme, savaflç› bir millet olduklar›na; müzik, din ve sanat› bir arada ele ald›klar›na yö-nelik birçok veri bulabilmekteyiz.

Bu parçadan hareketle edebi metinlerle ilgili ola-rak afla€dakilerden hangisine ulafl›lamaz?

A) Edebî metinler dil arac›l›€›yla kültür tafl›y›c›-l›€›na hizmet eder.

B) Edebî metinler sözlü ya da yaz›l› olabilir.

C) Edebî metinlerin ö€retici özellikleri öncelikli-dir.

D) Edebî metinlerin geçmifli çok eskiye dayan-maktad›r.

E) Edebî metinler yarat›ld›klar› dönemden ve toplumdan izler tafl›yabilir.


Benim Sayfam

36

Documents

GÜZEL SANATLAR ve EDEBİYATyourpocketlibrary.weebly.com/uploads/3/9/4/4/39442719/t... · 2018-09-11 · Edebiyat Resim Müzik Mimarlık Tiyatro Heykel Malzemesi Dil Fırça, boya,