SIINAKa MEKTUPLARgkhan harmandaloluWeb: www.utopiya.org E-Mail: info@utopiya.org Zed Yayn: 14Edebiyat dizisi: 5Snaka MektuplarGkhan Harmandalolu1. Bask: Aralk 1997Kapak Resimi: smail YldrmKapak Uygulama: Celal ErciyesDzelti: MakbuleOfset Hazrlk: Pi Tantm (0.212) 245 28 03Kapak/ Bask: Sistem Ofset (0.212) 501 82 87Cilt: Azizkan Mcellit (0.212) 612 79 93 Zed Yayn & Gkhan HarmandaloluISBN: 975-7026-14-Xstikll Cad. Byk Parmakkap Sk. No: 7/4 Beyolu-stanbul Tel/Fax: (0.212) 245 28 03 - 249 26 53( Zed Yayn Bir PYA Kuruluudur) gkhan harmandaloluFSIINAKa MEKTUPLARGN DOARKEN BLBL SUSARSon dnemlerde yine afa karlar oldum. afak, karanln yrtlmasdr. afak, uyantr.Getiimiz cumartesi gecesi, afa karladktan sonra uyudum. Uyandktan bir sre sonra tele Deer verdiim bir arkadam aryordu. Son yazlarmn birinde Dom Kilisesinde drt dilek tut mum yaktm yazmtm. ncsn merak ediyordu. ncs sekiz yldr iimi yakan hasreordum yazda. Arkadama cevabm u oldu: Orada kastedilmek istenen bir kadn deil, lkemdi.Sonrasnda uyuyamadm. Sekiz yldr lkemin dndaym. Pek ok lkede afa karladm. Banaden birisi de denizle afan bulumasdr. Bu tad Pasifiklerden Atlantike, Kuzey Denizinde Denizine tattm. ok gzeldi. Ama bir yanm hep botu, bir yanm hep hasret. Egenin, Akdeni, Karadenizin afaklarnda tutumak zlemi, iimde derin bir yara gibi kald.hanetsiz bir arkym / sabahlara dek yalnzl korkun / yaralarmn ortasnda bir kent / / suskun dudaklarmda titreyerek / ve seni zleyerek / lmne / inadm ve akm srecek.Yalnzlk, yaadmz u refah(!) toplumunda kol geziyor. En ok da yallar alyor bundan nakaklarda dolamay seviyorum. Yeni bir sokak kefettim, imdilerde sk sk uradm. Bir sree yalnzbama yryordum o sokakta. Bir evin nnden geerken, yukardan birisi Almanca olara zr dilerim, bana bakar msn? Yukarya baktm. ok yal bir kadnd ve tekrar zr diley Takvimim yok, bana hangi gnde olduumuzu syler misin? Olduka yksek bir sesle, -drt kgi gnde olduumuzu syledim. Ksa bir sre sonra ayn sokaktan geerken yine ayn sesi duydumAyn eyleri sordu yine, ben de tekrar ve severek syledim. Ben biraz uzaklatktan sonra birbakasna da ayn eyleri sorduunu duydum. Belki ok ileri yann etkisiyle biraz buname dar kamayacak kadar hasta ve halsizdi. Ama mutlak olan bir ey vardysa, yal kadnn luuydu. Yaamda bir insan iin en byk ikence yalnzlktr. Artk sk sk o sokaktan geiyoiitiyor ve o cevab veriyorum. Bu, bende hznle de bulusa, byk bir mutluluk yaratyor. Aannda, insan, insan kalabalndaysa vardr. Yaammda ok byk zorluklarla karlatm ama gk dememeye de altm. Ancak, sekiz yllir yanm daha ortaya kt. Buna alamadm, sevemedim bunu..Kan ana gzlerim / kokun yitik zamanlarn yks / harmanla salarm soluunla / sndr aaayamam tamasam tenimde scakln / aclarmn tandr / resmini oyduum duvarlar / sevgetir afam bana*Bugn, kan kokulu bir afakta uyandm. Ryamda gencecik bedenler dalarda, barikatlarda, zindanlarda tketilirken, gnei stan civan bedenler de grdm. Uyanr uyanmaz sigaraya uzandresiz.Geceyi yard lm / karanlk yoruldu umudun derinliinde / ve sen kahrl bir afan / iret atla dudaklardaOdamn iinde bir yandan sigara ierken bir yandan da dnmeyi srdryorum. u an, bir denizde gnele suyun bulumasn seyretmek benim iin daha m iyi olurdu, diye. imi pek amad bizle afan bulumas mutlaka ki ok gzeldir ama afa en iyi dalar bilir, dalar! afaa alardr nk..Yksekten atp stne yatanlara hi snamadm. Yksekten umasn bilenlerle olmak isterim, krgun ve yaral da olsa..Gn doarken blbl susar(1)(1) Elsa TrioletMORNNGDrt duvar drt dnerim / Ka gecedir yoksun oul / Bak bilenir elimde / Banda toprak beton mu oulBin yl yatarm sevdana / Onurumsun susmam oul / Yreim kopmu geliyor / Devrime kadar dmem oul / Susmam oulYere ge koymazdm seni / aldlar dalmdan oul / Ecelin ne alnm / Olanca canm sana aksn oul(1)Yavrusu ala-lme yatm bir anann onurlu ldr bu. Drt duvar ve ana deyince aklma Haziran'nda Mamak denen cehennemden, Ankara Merkez Cezaevi'ne nakledilmitik. Morning, siyasi kouun sevgili kedisiydi. Salkl ve ok gzeldi. Sadece siyasiler deil, dier mmlar da onu ok severdi. Morning dier koularda tren ktasna km kralie edasyla yrrdurulurdu.Mthi onurluydu. Bir tek gn, a da olsa miyavlayp, etrafmzda dolap bir ey istemezdi. An yiyecekleri yrtmezdi. Koutan gelip geen binlerce kiinin sevgi halesiyle sarlm olan ing insanlamt. Bir gn mutfaktan koua hzla ve canhra feryatlarla dald. Aklmz bambir ey mi oldu diye. Meer Morning mutfakta iri bir fare grm, ondan kaarm. yle oyuncu kedi de deildi. Gerek bir kralie arball vard. Yumuakl, scakl ile annemiz, mektuplarnda ondan bahseder, iirler yazlrd onun iin. anakkale'ye sevkimiz ktnda eg'den ayrlacamz iin zlyorduk. Bir sre anakkale'de kaldktan sonra, sren bir baka di yeniden Ankara Merkez Kapal'ya dndm. Biz yokken, Morning doum yapm. Yavrularnn biri ri, dierleri tutuklu ailelerine verilmi. Kalan yavrunun ad Bambino idi. O, annesinin fizik olarak da karakter olarak da tersiydi. ok sska ve son derece haylaz, cilveli ve oyuncu bir ocuktu. En byk keyfi de sabah yatak keyfini uzatanlar uyandrmakt. Kh zararsz trmklama, kh yalayp gdklayarak tembelleri yataktan hoplatrd. Bizim sska Bambden evvel hamile kald. Doumu yaklatnda kendisinden iri olan karnn tayamaz hale gelmi de heyecan doruuna varmt. Kazasz belasz doum yapmas iin tm dualar Bambinoyayd. Kaindiimiz karton kutulardan ona gzel bir lohusa yata hazrlamtk. Derken, o gn geldi. Kiz baba, kimimiz dayyd. Morning'in ninelik gururunu, o gn otuzyedisinde ve kouun en yallarndan biri olan ben, dedelikle paylamtm. Be tane nur topu gibi torunum vard. Askeriyenin at ahrndan bozma kouumuz ok byk ve souktu. Tek bir kmr sobas yanard. Bambino veouktan korumak iin, sadece en scak battaniyeleri deil, yreimizin tm scakln da sefek. Yavrular biraz ele avuca gelince, yine ailelere gnderdik. Sadece birisi kald. Dedelik otoritemi kullanarak onun adn ZEZE(2) koydum. Komnal bir yaammz vard. Her ey orkt. Komnde tek ayrcalkl olan Morning, Bambino ve Zeze idi. Bizim beslenmemiz ok ktyd.ara st alrdk, ama hi birimiz st iemezdik. Ayrca ayda ylda bir et yesek, bugn midemizm edecek derdik. Karavanadan kan etleri biraraya getirerek onlara yedirirdik.Bir sre sonra yine sevkim kt. anakkale'ye tekrar dndmde gzel bir sprizle karlatalmn serbest brakmt. Kouun duvarlar kanarya, blbl, muhabbet kular ile doluydu. Oler geliyordu. Bal, kurabiye karm yiyecekler hazrlanyordu. Yine bir ku ustas Levent, kabiyeleri ezip balla kartrrken, bizim iki metre boyunda, bir o kadar da eni olan Laz evket, o ara bir bala bir de kulara baktktan sonra; Ulen bu bal ben yesem, ben bile terim allahma dedi. syannda(!) haklyd. nk o kouta hi birimiz bal yiyememitik.Karncay bile ezmekten ekinen genler, silaha sarlyorlarsa, silah ve kan sevdiklerinden l. Hibir devrimci/yeni insan silah sevemez. Ama o zgrln korumak, kazanmak iin zorunlurak o arac seebilir. Onun iin silah, iddet ama deildir. O tm silahlarn tarihin plyann kavgasn verir. Bugn aln ve lmn kol gezdii zindanlarda bir mahkumun gnlk iae bedeli 550 gram ekmek yaklak 70 feniktir. Bugn kendinden ok kuunu, kedisini dnen gl tenli ocuklar yine lalar.Bugn kendinden te insann, insanln onurunu dnen civan ocuklar lmn snrndalar.Sevginin ve yaamn ustas bu ocuklar bilirler ki, bylesi bir dnyada, bakaldrmadan yaanm Onlar lmn koynunda yine yaam seviyorlar ve yle ok seviyorlar ki; uruna lmesini bilecadar...Olanca canm sizlere aksn!(1) Bu isimsiz iir Zafer yolunda KURTULU dergisinden alnmtr.(2) Zeze, Vascencolos'un eker Portakalndaki olaanst duygulu, babasn arayan, baba zlemi eken ocuk kahramann addr. AKAM SEFASISon bulumalarmzn birinde gergindik. Akamn ortayerine brakp beni, gidecektin. Bense yararmn ortasndaki kentte yine YALNIZ. Ayrlmadan nce unlar sylemitim sana: ok sevenleridir. Onlar her an hazrdr ama en az zaman onlar iin ayrlr. Sonra iki gergin HOAKAL!Yalnz bir akamn i rperten serinliinde, ayaklarm nereye ekerse gidiyorum. Sen sadece geceim deil, gemiimdin. anlar beynim iin alyor. Gemie dnyorum, yirmi yl ncesine. arkadalaryla getirmilerdi kaldm cezaevine. En bykleri yirmibir yalarndayd. Delikaneri durumundayd. Ama dierleri ona kar souk ve fkeliydi. Nedenini onlara sormadan kavramtm. Son gelenler niversite ierisinde aktif ve militan alma yrten, ou niversiteli Bir eylem sonras yakalanmlar. Grubun sorumlusu delikanlnn zayf davranmas sonucu, her aa km ve operasyon genilemi. Sonras, genliin o byk alt-st olu dneminde ve iartk zor anlarda, kar zorun merkezlerinde gl olmak istiyordu. zellikle nder konumda ollardan gl tavrlar bekliyorlard. Bizim delikanl, gl olamamann ezikliini ekiyordu. Kgze gelmek istemiyordu. Onlarla bazen tek tek bazen de grup halinde uzun sohbetlerim oluyordu. Konuya direk girmek istemiyor, ilkin iinde bulunduklar panik ve hayal krklndan syrlmalarn bekliyordum. Bunun iin de karlkl scak ve gven ortam gerabus gryorlard. Henz krpe beyin ve ruhlarnda, ikence merkezlerinde derin yaralar almle de en ar ikence grm bizim delikanl ile ilgileniyordum. Her sohbetimizde benim kendisini sorgulamam bekliyordu. Sorgu! Szck anlam bile souk. Halbuki ben onun i dnyasna ulaa alyordum. Kendisine gven duyan arkadalarna zarar vermekten dolay ac ekiyordu. Bu anlarndan, szcklerinden, gzlerinin iine kadar yansyordu. Kendisine ayrdm uzun zamanlerin bir yerinde dayanamad. "Bana bir ey sormayacak msn?""Her eyi anlatmaya hazr msn" diye sordum.Gs krk gibi inip kalkyordu. Yakalanndan grd ikence yntemlerine kadar her eyi tanlatt. Son szleri ve deerlendirmeleri ok etkilemiti beni, hi unutmam:"zmek iin gnlerce uratlar. Her trl yntemi denediler. Fizik olarak byk ac ekiyord vermedim. En son tek bama bir hcreye attlar. Bir an kendimi ok yalnz hissettim. Oysa kalabalklar iinde ok glydm. Yalnzlk, yalnz kalma duygusu beni kertti. Yalnzlk iamadm."Kulaklarmda "yalnzlk, yalnz kalma duygusu beni kertti" szckleriyle yirmi yl sonra Avrnn en gelimi lkesinin, en gelimi ehirlerinden birinin sokaklarndaym gecenin bir yarsimdi tekniin, yabanclamann, yalnzln en gl ama paylamann en zayf olduu koca birk birazdan skecek. Son sigaram sorunuyorum. Bir yk yazdm, tm yalnzlara, yalnz brakla bir dilek tuttum, dinlemek ister misiniz, diye..?Zaman, mekan / ve dnce ve hareket / tek izgide birleti / sen / yasaklar kendine yasaklam / kutsal bir akn zgr diisi / daha idi edemediler / srgn veriyor beynim / daha or yreimi / gel / dayanaym sana / lanet okuyalmAkam Sefas mrl bulumalaraBu hasret ezgileri / hznmn arksnda birleti aclarm / baktm ka gndr / ttnlemiynalara / Akam Sefas mrl / bulumalar iin gelmedimse detanyamadm kendimi / senBEKLETME ARTIKHoyrat fkesinde o anam / ve canevimde kanayan yaram / tek yolda birleti / sen / ka gecedir, ka gecedir ki / kutuplar bile yanarda saylrd / yatamn soukluunda / ve Akam girmedim yreineTanrsn her arta / dinginleen cizvit gibi / ardm ismini /ve milyonlarca saykladmi nerdesin, diye.Korkusuzkuum ve kvrandran uykusuzluum / ve geceyi saran lm birleti tek seste / sen igece gzl gvercinim.A hadi tellerimi / gel uyu / en dingin uykularn / sevdal bulut gsnde / dlerime dktmuysam kanat seslerini / karanln orta yerinde / beni buharlatran aclarmda / ykm anlatnaPENCEREMDE KU OLSAN*Her eyden korkuyorsun. Her eyi yasaklyorsun kendine ve bana. Yazmam bile yasaklyorsun.Yaamn boyunca hep verdin, her eye hazrdn. imdi anlamsz bir kouturmaca ve kalabaln hissediyorsun kendini. Gerekten yaanm olan ykdeki bizim delikanl genti, heyecanlyd, atakt, ama yalnzlkiti. Oysa yeni insan yalnzca kalabalklar hareket ettiren deil, tek bana kaldnda da ybulan, korkmayan, sabrla dik duran insandr. Yeni insan tartmak istiyorum seninle yeniden. imizdeki eskiyi atabilmenin bir yolu budur. Yeni insan, yeni erkek ve yeni kadn; yitirdii kimliini zgrlk ve zgrleme mcadelesi iinde bulacaktr. Yabanclam il yitiren kadn ve erkein buluaca yer, yeni bir dnya iin mcadeledir. Akn kendisi de blemdir, srekli ve byyen bir eylem.Bizim kitabmzda sevmek beklemek deil, vermektir. Oysa ne ok ey bekledim senden. Bunun in de bala beni ve kendine iyi bak. Yalnzlmla, gzlerinden perim.YREN GTTN YERE GTRSana bir tokat atana sen teki yanan uzat, Sabrla koruk helva olur, Sabreden dervi mermi vs. vs.Tek tanrl dinler hep sabr telkin eder. Sabretmesi tlenenler de hep ezilenlerdir. Yerinde ve zamannda sabretmesini bilmek, yerinde ve zamannda isyan edebilmekle birleebilirse bu bir erdemdir. Hareketten dtalanm, duraan bir sabr, bir klenin kle ruhunun sabrMlkiyet ve kle sabr, yalann anasdr. Kle, serf, cretli kle, cmlesi ezilenler byle bialanla uyuturulmaya allr.ocukluumdan beri duraan bir sabr ve kara yalana kar ktm. Beraberinde, dgcmn douarm da oldu. imdeki hareketi ve dgcm bileyerek her trl eyi bulup okumaya alrdmrinin, tepelerin, koru ve talarn tm zelliklerini kavramak en byk ocukluk hobimdi. Aal konuur, kularla syleir, gkyzyle dertleirdim. Kayalklarn nne geer, sabrn simgesi bir edayla uzun uzun nutuk eker, tler verirdim onlara. Ta yerinde ardr deyimine anlameremez, bunu sama bulurdum. Hareket etmeyen, edemeyen hereye byk bir fke duyardm. O savruk ocuk yreimle, Ar ol, molla desinlere ifrit olurdum. Bu i kouturma iinde yorgunbiriktirdiim kk paralarla bir paket Kulp sigaras alp mezarla giderdim. Orada pe peeralar eliinde dingin mezartalaryla muhabbet ederdim. Karanlk basnca sessizce bahemizden ieriye girip sigara kokan soluumu bastrmak iin taze naneleri azma doldurur, hzla ine bir hrsz gibi eve szlp odama kapanrdm. Yok eer i kouturmacamda iim iime hl sfutbol sahasnda alr, byklerin manda eksik varsa topla arkadalk ederdim. Ama her iki dumda da ben yara-bere iinde kalrdm. Anam bu halimi grnce Nolacak bu ocuun hali diye nr ya da kzgnsa, Yavuz itin yaras eksik olmaz derdi. Bydke, dnyann en nl ehirlerini kitaplardan da olsa tandka, d gcmn provake ettikmeye balad. Ve onbir yamda ilk byk beyaz yalanm patlattm.O yl okuldaki baarmdan dolay Ankaradaki yaknlarma gnderildim. Dnte merakla yaknlarme, Pan-Am Havayollarnda alan kuzenimle birlikte Londraya gittiimi de anlattm. lkin iak istemediler. rendiim Hyde Park, Saat Kulesini, saraylar anlattm. stelik Kralie beamlam, ben ona nanik bile yapmtm. O, ngilterenin kraliesi ise, ben de kooca ailemin Ksiydim. Her ey yolundayd. Ama uyank ablam, pasaport ve ilemleri sorunca beyaz yalanm aBylece evdeki lakabm da Londra Kibar oldu. Kibarlmn tm hncyla, cmle brokrasiye, , snrlara lanet okudum. Bilimsel sosyalizmle henz tanmasam da, hncm, dlerim beni anarbulanm topik bir sosyalizme gtrd. Londra kibarlmdan otuz yl rtarl olarak, bu kez gerek Londra Havaalanna indiimde, ilkna o lakab takanlara kart atmak oldu.Mehediyi tanr msnz? O bir Acemdir. Engin d gcyle rettii yk ve fkralarla Mahedaz yalanlarn ahdr. Avc fkralarn da biraz bu yzden severim. Atclk sanatnn en has ralarnda bulurum. ocukluum ve ilk genliim de bunlarla beslendi. Ve de Yalan syledim / sevdiklerimi zmemek iin dizeleriyle zeletiri yapan N. H. Rann iirleriyle ruhumun al altm. Tam anlamyla bir mizah corafyasndayz. Kara yalann bol olduu bir toplumda dgc hapsedibeyaz yalanclarn yalnzl anlalabilir elbet. Kara yalan borazan kontra basnn son yazdklarn gzden geiriyorum. rnekler:-Diyarbekirde on gencin beynini birka sorumsuz cezaevi grevlisi inemi...-TCde ikenci yokmu, birka kendini bilmez devlet grevlisinin yapt mnferit olaylarm..-Kayplar aslnda kendilerini kaybetmi, eli kanl terristlermi...- vakte kadar; hafta m desek ay m desek (Bu gidile asr da olabilir) terrn iiTm kara yalanlara kar iimdeki ocuun gerek olacak beyaz yalanlar depreti ve dedi ki; u nar sabr ve ona can veren suyun sabrszlyla soyumuz oalacak ve bir gn mutlaka devrk, burdan Ortadou Federasyonuna gidilecek.. yine, grz ile dalar delen Ferhatn sabr, Saksn yalnkl sabrszlyla dnya ve insanlk zgrle ulaacaktr.afak skyor. Ben snamdaym. Bu kez yreimi gittiim yere gtrmeye hazrlanyorum. En gzel beyaz yalanm, seni imdiden zlyorum... BEN VE BLGE MARTI I.Da Daa Kavuturdum "Da daa kavumazm / insan insana kavuur" zdeyiine karlk olarak da daa kavuturdui bir yolculukta. Gecenin alacakaranlnda omzuma dokunan hostes "kemerinizi balayn" diyor. Son bir ka yln ie dnkl dnda, darda geen yllarm, hazrlanan valiz, aceleemerlerle geti diyebilirim. Bu kez, (ve bir zamanlar zerinde) gne batmayan imparatorluun belal bakentine uuyorum: Londra... lk byk ve beyaz ocukluk yalanmn kentine gidiyine. Uak grlt ile ykseliyor. Ykseklik en gl sarholuum. Uyumak, uyuturulmak sarhoumak katr. Uyumak, kamak iin imek, yorar. Yorgun, kamak iin ier. Benim iin en gholuk yaamdan, onun gzelliklerinden; doadan ve sevgiden zevk alma andr. O gzelliklerin ve sevginin bilincinde ykselmesini bilenin sarholuu hi tkenmez. Uu ve ykseklik bana heMart'y hatrlatr; Mart'sn Jonathan'n. Ne zaman usam yanmda o olaanst yky tariinde hasret dizeleri. Jonathan'la birlikte olduum zaman kendimi hep plak ve gl hissederim. Bu kez de Bilge Mart'nn kanatlarnda, onunla sylee-dertlee, Kk Prens'in bilinmeygenine uuyorum."BEN"- Susacaktk uzun uzunsarlacaktk belki deyrye mi kacaktkel ele yama dm martlarlaBir ince nakla geip gidiyor oysaaclarn uzandankederlerin uzandanyalnzln uzandankanatlanrken ktan oyulmu kendini mavi sularanerdesin imdiBir ince nakla geip giderken yaambir zil nlamasnda tek cmleyutkundu direi krlm be szckve solgungrnmeyen ufkunda zulmnnerdeyim imdi"BLGE MARTI"- Soruyorsun ona, kendine, zaman-mekan ve mesafe ile snrlyorken kendini. Eer sevgiyi, dostluu zaman ve uzaklkla snrlyorsan onlar -sevgi ve dostluk- yok demektir. Snrsz ol zaman ve uzaklkla snrl olmayan yaamalsn. indeki uzakl yenmelisin. Uzakl yenebrde buluacaksn sevdiin ve sevdiklerinle. Seni grnr grnmez binlerce ba balam, iind, statkoyu, zaman yenmelisin. Onlar yenebildiinde, hep ayn ann iinde olacaksn, sevdiklinle.Yalnzlk m?Yalnz kalmalsn bazen. Ama sadece dnmek ve kendini sorgulayabilmek iin. indeki "ben"i isin. Yaptklarn ve yapacaklarn srekli sorgulamalsn "yalnz" kaldnda. Yaptklarn ve ep iyiden, dorudan, gzelden yana olmal. Ve de hibir ey beklememelisin, yaptklarn ve yapacaklarn adna. Bylesi bir "yalnzlk" seni, bizlerle birletirecektir. Blmesin ayrlklarndeki hasret dizeleri oaltsn seni/ diline sen koyma yasa/ bytsn seni. indeki "ben"lcya, kedere daldnda, boulursun. Ykselmek, hep ykselmek olmal uran. Biz martlarn b. "En yksekten uan mart, en uza grendir." Yce hedefler koymalsn kendine, iindeki "beilmek iin. indeki "ben"le yalnz kalma, snrlar itler rersin kendine. "Ben"i aamama kordur, itler ve snrlar. indeki korku; itler, snrlar ve "ben"le iieyken hep "ben ne olaanmasyla "bizler"den, insanlardan uzaklarsn. "Bizler"i biz, insan insan yapan, iindeki bencillikten soyunmu insan scakldr. nsan sevimsizletiren, sevgisizletiren iindeki ben"e ak olmaktr. Kendinden baka kimseye hayr olmaz, sadece kendine ak olann. Yalnzllanmak istemiyorsan iindeki "ben"i ldr. Ykselmek, en uza grebilmek iin iindeki "ben"den soyunmalsn. plak olabilmelisin. nsaan ilikisinde hep plak ol. "Bizler"e inandrc olmayan inansz "ben", istese de plak olZorlama inan olamayaca gibi, zorlama plaklk da olamaz. Hep "ben"in dayatld, eski dnve davranlarnda plak olabilmek, "ben"den soyunabilmek, iradi bir mdahale gerektirir. Yaadn, yaayabildiin her ey iin geerli bir doa-canl yasasdr bu. plakl, bu bilganan bir ey olmaktan karp, sonsuz klmaya al. plaklk, bir krlganlk, bir savunmas. Tam tersine plaklk, yaama kar gl olmay seiin ifadesidir.Kendini iindeki "ben"den zgrletirirken acy, kederi ve hzn de duymalsn. Ve bu "kuruya kayan yldzn", hele de insann ac, kederi, hznyse, doya doya duy. Ama onlar duyarken, utma ki ruhun asl biimi nee ve ktr. Bencil ac aslnda bir katr. "Bizler"in acsn aslnda sevgiden kamak deil mi? Zaman, mekan ve uzakl hakl karmak deil mi?Haydi imdilik hoakal. Daha ykselmek zaman geldi. Oyalanmayp, "ben"den kurtulduun an ualir, dan daa kavutuunu da grebilir, yaayabilirsin. Da daa kavuturmak iin u; daha, daha, daha...II.Ben Halimce Bir Kuum"BEN":- Sahi ka yandaydkylesine bir gnd ki gnelican eriinin lezzetine bulanmken bedenimgkyz ka yandaydsalarmdaki ayn tomurcuklartoprak ka yandaydaa ka yandaka yandayd kusevda ka yandasatr ka yanda solurken yksne ldrmln-sz geiremediim-genliim ka yandaSyle ka yanda szhzn ka yandazlem ka yandayalnz kulaklarma fsldasabr renirken yalnzlmdaBLGE MARTI:-Bak bu deyiler, bir yanyla iyi. Sorular soruyorsun kendine. Yaamn srrna eri, sorularla ve insann kendini sorgulamasyla balar. Senin en ok inandn dnrlerden birisinin -Mareendii zdeyii udur: "Her eyden phe..." yiyi bulduun, iyiye vardn zaman, yetinme.iyinin daha iyisi vardr. Daha iyinin daha da iyisi. Kty de bilmelisin, aa karmalsn. zttr, ama birdir. Kty tanyamadn zaman iyinin de kadrini bilemezsin. yiye ulamak varmak iin eskiyi yoketmeyi bilmelisin. Byle bir eletirel bilgi yol gstericidir. Anlamlar derinletiren, yaamn derinlikleridir. Yaam doa ile, doa yaam ile balar. Hani ocuk oyunuydu ya "tavuk mu yumurtadan, yumurta m tavuktan kar" sorusu gibi. Senin maymundan treyen atalarn, yani ilk insanlar drt milyon yanda. Onlar ilkin doadaki varlklara taparlard. lk dinler doa dinleridir. Din ezilen yaratn feryaddr. Feryat, korkunun eridir. Senin atalarn, ilkin, doa karsnda gszd. Gszlk korkuyu, korku feryad -dinatalarnn yalnzca sureti insand. Ama z henz vahetten kurtulamamt. Senin corafyann rinden birisi, bak ne der: "z suretsiz kalamaz, nk onsuz, belirgin duruma gelemez." Suret, zn sormaya, kendini korkutan eylerden pheye balad zaman, zne inmeye baladk badndrclnden syrlp, phe duyduu an, kendi soy bilincine, kk bilincine varmaya ci kk bilincidir. Yalnzca sureti ile doada yer alan insan, korku dalarn ap tapnmaya vcdeye deil; pheye durduunda insanln ayrmna, yani bilince vard ve buradan tarih doduistik, idealist ve soyut da olsa mitoloji denen tarih tr gerekte dorular anlatr, gereenmesini bilebilirsen. Hani Prometheus denen bir mitos -haylaz- vardr ya, tanrlardan atei ilk alan. Atein alnmas, -bulunmas- insan tarihinin ilk ve en byk eylemidir, rir. nsan en aadaki vahet andan kurtulup bu byk eylemi -retimi- ile insanlna varm insanlk Prometheus'un byk phesiyle uyanm, aydnlanmtr.Insanlk tarihinin ilk ve en byk aydnlanmas atein bulunuudur. Atei ve hele de iindeki hi sndrme. Karanl ve eskiyi ap yeniye ulamann tarihi -yolu- ate ve bilintir. Ate te... inde atei tayan ykselebilir. Sk tekrarlyorum ama gerekten de "en yksekten uuza grendir." Sradan mart, phe, renmek ihtiyac duymaz. Onlar karnlarn doyurmak iandan fazlasn renmeye abalamazlar. Uuun tek anlam vardr onlar iin; yiyecee ulap krn amac uu deil, karn doyurmaktr. Ama sradanla isyan eden Mart Jonathan gibiler iian yemek deil, umakt." Sradanlktan te, alalmann en aa noktasna itilmitir insan neilinci ayn zamanda gllk bilincidir. Sadece toplumlarn deil, insann iinin de tekilletnzlat bu dnyada, insan en aa vahet ann iine dmtr, zavalllamtr. Byles koparlan insann sureti kalmtr. znden boaltlan insann dleri, hayalleri, topyalarizin corafyann byk bilgesi bak ne gzel tanmlar: "Btn aamalar, cisimler aleminde toplaisim ortadan kalkarsa, ne ruhlardan, ne de soyut varlklardan iz kalr." Umay, ykselmeyi deil, krntlarla avunmay semi insann cismi deil, ismi vardr. O, brakn uza, burnez, doann en gsz yaratdr. Dnme phe etme yetenei dumura uramtr. Gsz delmeye geer. Prometheuslarn nesli tkenmemitir.Soruyorsun?Toprak, ana ve retken olduunun, bilincine karldnda topraktr. Toprak retimle ayn yadiin zaman toprak, toprak deildir.Aa ve iek... Tohumun -emein- topraa dt yatadr.Sevda yaayarak renilir.O, bilgi ve emekle akrandr.Genlik, yeninin ikizidir. Genliin mi? Fizik yan ne olursa olsun, iindeki yeni ile yattSz... phe ve retimi tadnda sz domutur. Hzn; krlan dal, kayan yldz, yaral ku, zulmedilen insandr. Gl olmak istiyorsan, gl olmak istiyorsanz, kk insandr. Geldiin kkn bilincine var. inin, insanlk bilincinin temelleri atlmtr. Derinliine ren, ret. Yaadn corafyanvar. Duygunun, sevginin ve bilimin kayna Dou'dur, yani senin corafyan. Bilim mi? Tabularn ve fetiizmin krld noktadr. Bak sana kk bir srrm vereyim: Beni yaratan Richn esinlenmitir, biliyor muydun? Senin corafyann yazar Feriddin- Aktar'n, Mantk-i Altayr adl o olaanst gzel masaln oku. Oradaki mart deil, sizin Httt dediiniz o Zmrd- ular alemi tanry aramaya kar. Gkyznn her katnda hepsi telef olur. En gl pheyi ilir, gkyznn yedinci katna. Ve orada grd kendisidir. Zmrd- Anka, kendi kllerinden kutur. Yeni, phe duyan, srekli reten, kendini yenileyen ve gl olabilendir. III.Bakaldrmadan Yaanmaz "BEN":- "Bir iekacnn nakyla ilenmi yzdindirsin diye yreindeki szy ona sunuldu bu sevdayalnz geceleri yaanmallmadkbir saatakrebi umudagelecee ayarl yelkovanbir aknlkbelki de donup kalm "kaaklm" benzer lm yzmn harmannda gnein alevlendiiyal selvinin gkyzne inlediisevdamm nice sevdalarla bulutuu gnyldzlardan soyundumsahile indimyzmde bembeyaz martlarlamasalar boaldtopland sandalyelerbabalar ocuklarna sarldlar oktanomzuma dokunurken son garsonkaak bir yaamn ortasndaki benbir iir yazssam imdifsldasamduyar msn yreimdeki rpnlar...""BLGE MARTI":Biliyor musun yaam, barnda tad olanaklardan tr ne byk anlamla ykldr. Yaamn izi bilgisizlikten arndrabilir; akl, bilgi ve ycelik iinde zmz yeniden kazanabilir, biliriz.Tm bunlardan ka; yani hep dengeleri gzeten, tekdze, snrl, anlamsz sorumluluklarda bor yaama balanmaktr. Akl, bilgi, renme, ycelik, srekli hareketten oluan bir yaamdan k lme benzer. Sizi de, bizi de, her an anlamsz sorumluluklarla duraanla balamak isterler. Sr bilincidir bu. Hani, siz insanlar "srden ayrlan kurt yer!" dersiniz ya, sradan, duraan sr, mart geleneinden kopmak isteyen bizlere de tler hazrdr hep ...pervasz birukla mart toplumunun saygnln sarsmak, geleneklerini inemek... vb.vb... tm bu szleriu mu? Duraanla, allagelmi bo inan ve geleneklere boyun emeyen martnn topluluktan dzalandrlmas demektir. Ve unlar sylediler beni sorgulayanlar: "...Bir gn, Mart Jonattenevingston, sorumsuzluun kmaz bir yol olduunu anlayacaksn. Yaamn srrna erilemez. Bu d geliimizin tek nedeni vardr; yiyeceimizi bulmak ve alabildiine uzun yaamak." Aray, ykselmek, ycelmek iin girdiin urann bedelini belki ar dedim, ama imdi mutlutsak eden geleneklerden koptuumda, kendimi zaman ve mekanla snrlandrmadmda ve tm bunlyaayarak, zgrlk ve zgrlk bilincini kavradm. Duraan her eye kar sorumsuzluumla, zasaat gibi algladm. O saatin akrebi umuda, yelkovan gelecee balyd. Yaadm her an, umcekten koparmadm. Tm bunlarn bedeli olarak, lgnlkla da sulandm, ama yaama, yaamannhereye daha ok sevdalandm. Beni duraanla mahkum edenlere kar iimdeki umut ezgileri illatm: "Akln zgrldr/ yrein susuzluudur/ lgnlmz/ suyu boamadlar/ daha zapto/ aydan aya/ yldan yla/ ve bir ulu nar sabryla/ oalacak soyumuz..."En lgn uularmda yaayarak rendim ki; doada ve toplulukta denge ile duraanlk, nisbi . Mutlak ve srekli olan hareket ve deiimdir. Gelime dairesel deildir; doada, toplulukta ve tarihte ne yaparsan yap ayn noktaya gelirsin, anlay ve mant yanltr. Gelime -zan geriye dnleri de olsa- sarmal ve helezoniktir. Duraanlk iimizi karartr, srekli nostailerde oyalayarak tketir. Duraanl mutlaklatrmak, lm kabullenmektir. imdeki hareket, kahroluumdur, szlanmamdr. Mutluluk mu? Hareketin ta kendisidir. Hareket, hep yeni kalmaktr, yeniye ulamaktr. Hareket bir tohumdur ve ok nemli iki ey tar iinde: YARIALDIRI. Tm bunlar belirli bir yetkinlie ulamakla mmkndr. "Biz, nceki dnyamzn benzeribaka bir dnyaya getik. stelik nereden geldiimizi, nerede bulunduumuzu farketmeksizin. Ve gn gnne yaadk. Bizler, karn doyurmaktan, didimekten, sr iinde g kantlamaktan rlerin var olduu bilincine ermek iin ka yaamdan getik acaba? Binlerce Jon!... Ve sonra yetkinlik denen olgunun varln sezmek iin de bir, belki yz dnyadan getik. Bir o kadarya daha yaamn asl amacnn bu yetkinlik olduunu retti bize. Bu kural imdi bizler iin di. Bu dnyada rendiklerimizin yardmyla, gelecekteki dnyamz da kurabiliriz. Bir eyler ek, gelecekteki dnyamz da, imdikinin bir ei olur. Hep duraan, snrl, tekdze bir yaam;arlndaki o anlamsz sorumluluklar... hep ayn... Bu iin ilkesi; z varlnn her yerde,zamann tesinde, henz adlandrlmam bir yetkinlikle yaadnn bilincine varmaktr. " - BENden Arnm BEN:zaman dn sanmakaldanmalarn biriminereye gittiini biliyordu yelkovanoysa umurumuzda bizimhz llmez dlerimle sonsuzdu deiim sokaklar dolamay sevdimkimsenin gemedii sokaklar buldumzamansz topran ocuklardlerimiz ve bizbiliyoruzyaanmaz bakaldrmadanY K DODUN GENERAL STAFFBugn 28 Ekim. Sadece ayaklarmn deil, yreimin tm ekimi ile Wuppertala doru yol aldm. Generalimizle olmak istiyordum. O, bugn domutu. O, bizim Generalimizdi. En gzel giysilerimizi giyinmitik. imiz iimize smyordu. Onunla olacaktk. Onunla syleecektik. etkileyici ve o kadar tatl, sevin ve iyilikle o kadar dolu gzel kahverengi gzlerini grecektim.O, sevmeyenlerince -niye sevsinlerki?- otokrat, acmasz bir eletirmen olarak gsterilir. Ama, O hi de yle deildir. Bakalarna onun kadar yumuak davranan, herkesin yardmna k onun kadar hazr bir insan belki de hi olmamtr. O, sadece sahtelii sevmezdi. O, kendisine kar drst olmayanlar, hele de inanlarna kar lmayanlar iin acmaszd. Ve yine onun en karakteristik zellii, dakiklii ve partiye grevline kar disiplin duygusuydu. Ama O hibir zaman banaz olmamtr. Kimse hereyi onun gibi anlama yeteneinde deildir, veaysyla kimse kk zaaflarmz rahatlkla balayamaz. Hibir ekinme duygusu yoktu iimiun ki!O, bizi anlard; O, bizi o esiz, sakin dinleme yeteneiyle dinlerdi. Evine yaklatka kalbim sevin iindeydi. O, bugn 177 yandayd. Ve bizi karlyordu: Ama yan gstermiyor. Bedeni hl zihni kadar gen. Alt ayaklk vcufif bireymi gibi tayor ki, o kadar iri gzkmemekte. Makas dememi sakal yana kayor veaya yz tutmu. Salar koyu, bir tek ak tel yok. Hi deilse dikkatle arand halde bulunamn olduu kadar, kendi grndnden de gentir. Tandm adamlarn en genci Odur.Onun konuklar yoktur. Dostlar ve yoldalar vardr. Gnn her saatinde kapsndan ieri si davranacak dostlardr bunlar. Bu kez de yle. Dnyann drt bir yanndan, tm uluslardan, tillerden insanlar yine oradayd. O, en byk yoldayla yan yanayd. Hep syledii eyi tekraru yine: Ben hep ikinci keman oldum, ve yle sanyorum ki bir lde ustalatm. Marx gibi biririnci kemana sahip olmaktan byk bir mutluluk duydum! Alakgnll, karszl ve yoldadaha iyi ifade eden szckler olamazd herhalde. Hepimiz sevin gzyalar dkyorduk sanki. i insan buydu. ok ey yapt, yapta ok katkda bulunduu halde, kendisinden nde olana hakk incelii!.. lkemizi dndm birden. Gelimemi olduklar halde ok gelimi grnen tipleri.. bir deyi n yumurtlad tek bir yumurtadr, ama gdaklamas yok mu derler ya.. hibir ey retmedii h yapyormu gibi grnen, daha da kts, bireyler yapanlarn emeini sahiplenen, her devrin pler ne de oktur! Yeninin nne hep bu tipler geer. Yeniyi rtme, bozma iinde ustalamhl en nde, en itibarl yerlerde grnrler. Ac ama, gerekliimizdir bu. kinci Keman t yeni bir insandr. O, dnce, yaam, davran ve mcadelesiyle sadece yeni bir insan deil, n da te yeni insann ortaya kmasnda en byk katkda bulunanlardan biridir. O, yeni bir d yeni bir insann en byk yaratclarndan biridir. Ve O, baaa duran yeni insan ayaklarrtanlarn banda gelir.Birinci Kemann hi unutmadm bir zdeyii vard: Ruhun asl biimi nee ve ktrdiye. an bundan daha iyi anlatacak baka bir deyi zor bulunur. Kulaklarmda hep nlayp durur sanki. te o deyie en uygun insanlardan birisi de Generaldi. Babas fabrikatrd. Saygn bir nin ocuuydu ama Hibir ocuk kendisi ve evresiyle bu kadar elimemitir. Frederich, ailes korkun bir rdek yavrusu olacakt. Belki imdi bile ailesi bu rdek yavrusunun gerekte bir kuu kuu olduunu anlam deildir. O, srekli glmser, bazen kahkahalar atar ve dostlar Onun sohbetlerinde hep glerdi. Evet, bu yeni insan olduu her yerde, evresine hzn deil, nee, k ve umut saar.General evrenin ruhuydu. Onun sevin ve scack yoldalk hlesi hepimizi sarmt. Nedeniesin kendi dilinden Yaasn General! demesinin..yi ki dodun General! diye haykryorduk. 177 yanda bedeni ve zihni fikirleri de hl genlyd. Tm isterik lklara ramen, Onun dnce ve ngrleri ok tazeydi. nk O hep yentm karartmalara ramen Onun dnceleri insanln geleceiydi. Bu, bilimsel bir gerekliktiOnunlayken, gzlerimiz ve ruhumuz l ld. Usulca sokulduk yanna. Olanca scaklmzla ve yakasna krmz bir gl taktktan sonra bardk yine:yi ki dodun General Staff!yi ki dodun General Staff!Engels, askeri strateji ve taktikler alannda da bir deha idi. General lakab ona bu yzden taklmtr. lk kez Marxn kz tarafndan taklan bu lakaptan sonra, Marx ailesi vear tarafndan hep General Staff olarak anlmtr.Wuppertal, Engelsin bir sre yaad Alman ehridir.Alntlar, Marxn kz Eleanorun Engelsin 70. ya gn iin yazd makaleden alnmtr.BR DNCE DEPOSU, BR FKR ATELYESNN MEZARI BAINDA...Engels, Bilim adam yarm bir insan bile deildir diyor ve yle devam ediyordu:Marx iin bilim tarihsel olarak hareket eden devrimci bir gt. Kapitalist toplumun ve onun yaratt devlet kurumlarnn u ya da bu ekilde birleip kertilmesi, modern ii snfrleme, bu snfn durumu ve ihtiyalarnn farknda olmasn salama ve bu snfn kendi kurt koullardan haberdar olmasn salamak, ite Marx'n gerek yapt buydu. (F. Engels'in, Marx'n mezar banda yapt konumadan..)Sisli ve yamurlu bir Londra sabah deerli dost Kuzey'le, Marx'n mezarna gittik. Heykelinin olduu mezarda Marx yalnz deildi; lnceye kadar byk ve derin bir ak duyduu sevgilienny von Westphalen, yardmcs ve Engels'in byk dostu Helena Demuth, kz Eleanor, ve torunu Harry Languet'le ayn mezar paylayordu. Yine, mezarn yanba ve evresinde vasiyetleri e oraya gmlen deiik kta ve lkelerden yoldalarnn mezar vard. Bizden nce gelenler, Msevdii renkten -krmzdan- iekler brakmlard. Drt yl nce gittiim Almanya'nn Trier sinde Renanya barok sitilinde yaplm byk ve gzel evde kurulmu olan Marx Mzesi'ni gezdie de o byk ideal adamnn hibir zaman yalnz olmadn hissetmitik. Mze deiik kuakla, ulus ve lkelerden kararl bakan insanlarla doluydu. Marx daha ocukluunda yerleik, geleneksel deerler ve bo inanlara kar isyan iindeydi. O zelliini byk lde, hukuku, dnemine gre olduka kltrl ve gelimi bir insan olan Marx'tan- almt. Marx'n gerek anne ve gerekse baba taraf Yahudi kkenliydi. Ve ailenin gemiinde nl hahamlar vard. Yahudi inancna nispeten bal anne Marx dnda tm aile bu ipmutu. Daha sonralar bir yazsnda gen Marx, zamanndaki yahudilik hakknda yle yazar: Yerin srrn dinlerinde aramayalm. Ama dinlerinin srrn yaayan Yahudilerde arayalm. Yahud dnyevi temeli nedir? ahsi menfaat ve pratik isteklerin tatmini. Yahudilerin dnyevi ibadeti nedir? Seyyar satclk. Dnyevi tanrlar nedir? Para. Seyyar satclk, para ve gen Yahudilikten kurtulma, zamanmzdaki gerek zgrlk bu mu olacaktr? Annesine gre ise Marx, pheli eylerle uraan haylaz bir ocuktu. Kk Marx, oyunlarda asamaz ama yaratc bir arkadat. Zorba Karl, kzlar kovalayp, ellerinden daha kirli bir haan yapt kekleri yemeleri iin srar edermi. Ama kzlar, Karl'n bu zorbalna katlanrmnlara ok gzel ykler anlatrm.lk ve orta reniminde Karl, blgede kurulmak istenen Prusya otoritesi ve disiplinine bakaldran keskin zekasn ok seven retmenlerini dndren, yer yer korkutan bir renciydromantik ama ineleyici bir air olduu gibi, yatlarna gre ok kltrl, duraan, kurulu vel her trl dzen ve deerlere kar hep phe duyan bir dnce deposu, bir fikir atelyesiMarx'n karakteri hakknda 1860-61 yllarnda yaplm ve oumuzun bildii anket iyi ekilde oyuyordu. Hatrlanabilecei gibi o anketin sonlarnda;Beendiiniz sz? sorusuna yant olarak Marx;nsana dair olan hibir ey bana yabanc olamaz. diyordu. Ve, Beendiiniz zdeyi? sa da;Hereyden phe... diye yant veriyordu.nsan olarak, yetikin ve yal olarak Marx, dostlarna, sevdiklerine ve yaknlarna kar vve sevgi doludur. Kar olduklarna kar m? Bunu belki de, bir zamanlar yesi olduu, Chritlhes Heldengedicht'te Marx iin yazlm u iir aklar:Kim bu yaklaan kim bu atp tutanVahi hiddet, kara yeleli Trierli MarxOnu ilerlerken gr, dmann stne srarkenOnu yakalayp asla brakmayacakm gibiTehdit eden Yukar kalkm kollarn aarken gr onuGkyznden ilahi gkkubbeyi yakalarkenYumruklarn skn, umutsuz havasn grSanki bin eytan sandan yakalamasna."Olaanst kltr, bilgi birikimi ve dolu beynini kurulu dzenin hizmetine sunsayd, kukusuz o trden insanlar gibi ok rahat ve atafatl bir yaam srerdi. O, yarm insan, sradan bir lim adam deil, bilimi tarihsel olarak hareket eden devrimci bir g olarak alglayan ve buna uygun yaam sren bir devrimci, bir bilim adamyd. O, insanln bilgisini ve tarih bilincini gelitirirken, ailesiyle birlikte ok yoksul, zaman zaman da hastalk ve lm snrna uzan bir yaam semiti. Bylesine zel ve zellikli bir insann, damgasn vurduu tarihin ok nemli bireyinin nndee eilirken, kendi corafyanz ve tarihinizi de dnmeden edemiyorsunuz.Tarih bilinci, gerekte kk bilinci ve gllk bilincidir, demitik. nsann kendi corafyashalklarnn ve renklerinin bilincinden kopukluu balanamaz bir zayflktr. Bilimsel sosyaln retmenlerinin bizlere verdii en byk ve en anlaml derslerden birisi de budur. Devrim yapma becerisi ve yeteneini gstermi tm ulus ve halklara bakn, inceleyin. Greceksiniz ki onlar, kendi z tarihlerinin bilincine varabildikleri iin zafer kazanmlardr. Egemenlerin en korktuklar ey halklarn -ezilenlerin- kendi tarihsel gerekliklerini bilince karmalardr. Onun iin egemenler, ezilenlerin tarihini hep unutturmak istemiler ya da kendi ilerine geldii gibi yaratmlardr. Ezilenler, karlarndaki egemen glere kar eer grlarsa, mutlaka kendi tarihlerini bilince karmak zorundadrlar. Bunun da biricik yolu MCADELEDR.Ve bir dnce deposu, bir fikir atelyesi olan Marxn bizlere armaan ettii en nemli varolerinden biri de bu olsa gerek..Kaynak: nsan ve Sava Olarak Karl Marx, Diyalektik YaynlarYEN NSAN ATE VE RUH DEMEKTR,YREK VE CAN DEMEKTR"Kle Varina, sevdicei Spartaks' yle tanmlyordu: "O, karsndaki insanda gven uyandran bir insand... O, sezgileri kuvvetli ve bunu en basit ve sade biimde anlatmasn bilen insand."Zaten Varina da zulmn, kann, kavgann ortayerindeyken bile, Spartaks'n yannda sonsuz bir coku ve nee iindedir, onu grdnde yreinde gl bir mutluluk duyard.Kavgann atasdr Spartaks.Ama her hangi bir kavgann deil; onun kavgas zaman hrszlarna, aln teri ve emei smrenlr bir kavgadr. Onun kavgas varolan dzeni srdrenlerin, kendi nfuz alanlarn, blgelerik, genilemek iin kendi aralarnda dalaan eskinin deil, eskiyi ykp yerine taze, doru, golan koymak isteyenlerin kavgasdr. Farkl bir ordunun atasdr Spartaks.Onun ordusu, daha ncekiler gibi ehir, servet, talan, baka blgelerin igali ve kontrol peinde komuyordu. Onun ordusu zgrlk ordusuydu. Onun ordusunun savalar, hangi topluluk,ve blgelerden gelirlerse gelsinler, hangi renk ve rktan olurlarsa olsunlar, tek bir beden, tek bir ruh gibi birlemilerdi. Onun ordusu, mal-mlk iin deil, zgrlk ve onur ivuruanlarn ve tm zenginlikleri aralarnda ayrm yapmadan paylamak isteyenlerin ordusuydu. Spartaks ne istiyordu, neyi ykmak, yerine neyi koymak iin savayordu? Spartaks, "Kamayacaz... iftlikten iftlie, evden eve gideceiz. Nereye gidersek gidelim,eleri serbest brakacaz. Peimizden asker gnderdiklerinde arpacaz. Roma'ya son verecerin, efendilerin olmad bir dnya kuracaz. ""Btn dnya Roma'nn. yleyse Roma'y ykacaz. Artk dnya Roma'dan bkt. Roma'y ve Roma' Roma'nn bulunduu yere insanlarn bar iinde yaayacaklar, gladyatrlerin, arenalarn, k kle efendilerinin olmad yepyeni bir hayat kuracaz."Sadece gl kaslaryla, vcuduyla, korkusuzluuyla yaman bir gladyatr deil, dnce ve ona vran ve eylemleriyle YEN insann atasdr Spartaks.*2070 yl nce, Spartaks ve yoldalarnn Roma ordusuna kar yrttkleri sava, tarihteki il ezilenlerin ezenlere kar ilk byk isyan olarak bilinir. Bin yllar sonra bile, o isyann bilinci srmektedir. nk tm arptmalara ramen, tarih bilinci sreklidir. zgrlk ateiniSpartaksleri, zgrlk bilincini srdrrler. Halklar zgrlk savalarn ldrmez, yrei ldne halklar inanmaz, kabullenmez. Halklar zgrlk umutlarn yaatmak, canl tutmak iikahramanlarn da canl tutar, yaatr. Spartaks'ten 2070 yl sonra, Roma nizamnn yerini Yeni Dnya Dzeni almtr. Klelik yerini klelie brakmtr. Artk birbirinden bamsz blgeler, lkeler, tek tek ulusal ekonomiler zincirinin halkalar haline gelmitir. Yeni Roma'nn -Yeni Dnya Dzeni'nin- yklmas, her hkann, teker teker krlmasyla mmkndr. Her halka devrimcisinin enternasyonalizme en byk kendi halkasnda verecei mcadeledir. Yeni Spartaksler buradan, bu anlaytan kacaktr. Gnmzde YEN -yeni insan- nedir?Yeni, Roma'y ilkin kendi iinde, sonra kendi halkasnda ykan ve dier tm halkalarn yklma son kavga iin dayanmada olandr. Spartaks' belki de en gzel, en zl, 1916'da Almanya'da kurulan Spartaks Birlii ve Alman devriminin nderlerinden Karl Liebneckt -ldrld gnk son yazsnda- anlatyordu:"Sk durun. Kamadk, yenilmedik... nk Spartaks ate ve ruh demektir, yrek ve can demektartaks zafer zlemini, snf bilinli proletaryann mcadele azmini temsil etmektedir... Bunlar elde edildii zaman, biz ister yaayalm, ister yaamayalm, programmz yaayacaktr ve kuan halklarn dnyasna egemen olacaktr. Her eye ramen!" Alntlar; "Spartaks- Howard Fast"KORKU BYK AMA CESARET DAHA BYKSana bir bulmaca soracam; yaamn srrn zmek iin, MOMO'dan.(1)" kardeler otururlar bir evde/ Hi benzemez birbirine de/ Sen onlar ayr edeyim derkenr abucak birbirlerine./ Birincisi evde yoktur, gelecek./ kincisi km gitmi dnmeyecek./ en k evdedir./ O olmasa her ikisi ne edecek?/ Bildiimiz sadece ncdr./ Birinci ikincn tam onu gryorum derken,/ Bakarsn ki kardei grnmtr./ yle imdi tek bir kii mi? hibir kii mi?/ Adlarn bana sayabilirsin./ kudretli hkmdar bilirsin/ Bir lkeye r./ lke ile btnleip bir eder."Biri olmadan dierleri olmayacak kardelerin n de "alnm zaman insanlara geri getiren o zyor: Birincisi: Gemi.kincisi: Gelecek. ncs: imdi.nn birlikte hkmettikleri lke, 'ZAMAN'dr. Ve bizim lnn oturduklar ev, 'EVREN'dir.Zamann arptlmas, gerek tarih bilincinin arptlmasdr. Ya zamann alnmas? nsann ylllamas, bakar-kr oluudur. nsann iini severek yapmasnn nemli olmad DNYA'da, insVe biz/ yani insan/ isteimiz, rzamz hilafna/ kendi ihtiyalarmz iin deil de/ karlar ye/ baladmz vakit/ fetileti/ kendi elimizin emei kendimize/ ve cceletik/ ve kleletkr olduk/ insana/ doaya/ ve her eyden nce zmze.Biliyorum, yzyllar, belki bin yllar sonra, insan yeniden tanyacak, bulacak, yaayacak; herkesin ihtiyacna, herkesten yeteneine gre bir dnyay. nsanlk tarihinin bir aamasna r, ilkel bir tarzda da olsa, sadece kendi ihtiyacmz olan eyleri retiyorduk. Yani, zaman bizimdi. lkel de olsak mutluyduk, nk sadece zaman deil, isteimiz -irademiz- bizimdi. Muhtemelen de mutluyduk. Zaten mutluluk da kendi isteimiz dorultusunda hareketin kendisidir. te mutluluk ya da mutsuzluk dediimiz eyin kayna. Zamann kaynana indiimkader ve zorunluluk andan, zgrlk ana, zgr ve mutlu insanlar dnyasna varacaz. Ha zaman kullanmak kendi elimizde mi? Hareketsiz kalrsak elbette deil. imizi severek, isteyerek yapmann nemli olmad, tersine ne kadar ksa srede, ne kadar ok iin yapldnr dnyada hareketin kayna nedir? alnan zamanmzn hrszlarna varabilmek, onlar tanyabar yokedebilmek... te tm bunlar yapabildiimizde hareket, harekettir, ve zaman da zaman. Kendimize ait zamanlarn deil de alnm zamanlarn dnyasnn, yani zaman hrszlarnn dah kimdir?"Ve ay/ ve gne/ yldz ve iek/ ve ar/ cmlesi gzelliklerin/ ve sevgi/ ve ac / hzn ve duygularn/ ve deniz/ ve toprak/ orman ve maden/ cmlesi ortak mlkn/ bakar-kr olduk/ daha da kts/ yaarken ldk mlkn sultanlnda/ tm umutlar cceleti/ slat tm hayalletnda/ parann allahlnda"*Mutluluk zaman hrszlarna kar hareketin, zaman da, yaamn ta kendisidir. Zamann hrszlausanlar, grmeyenler, duymayanlar, yaamn srrna da, tadna da varamazlar. Dnyamz, yani mdiki ve gelecek- zamann evi ikiye blnmtr. Bir yanda az sayda zaman hrszlar, te yanrlarca zaman alnanlar. Zaman hrszlarnn hkmettii bu dnyada, hayal kurmak su ilemekt Ve hele de, zaman hrszlar olmadan da yaanabilecei hayalleri kurmaya baladn m, srgnlsrgn, lmlerden lm been. Zaman kullanma, deerlendirme konusunda en tumturakl szleri lar ederler. Zaman alanlar, zaman kullanma konusundaki gzel szleri de yrtmlerdir, amrn iini boaltarak ve de kendi keselerini doldurarak. Bizlerden alnan zaman, onlarn varldr. Onlar varlklarn kaybetmemek, hep daha ok, daha daha ok kazanmak iin, bizden ari, bizleri daha ok, her geen zaman daha daha ok teslim almak iin, bize kar kullanrlar. Vakit nakittir, derler. nk bizlerden aldklar nakit, onlara nakit -para, mlk- olarak dr. Zaman deerlidir, iyi kullann derler, nk bizim yarattmz deerler onlara deer lst- olarak gider. Zaman yaamn kendisidir. Zamanmz alanlarn ald, sadece yarattmzzamanda yaammzdr, yaamdr. Onlar zamanmz aldka, daha ok aldka, biz yaam ve onemeyiz, ya da unuturuz. u an ezberimde deil, Nazm'n bir iiri vard. Sabahn krnde, ii, elinde ocuu ile birlikte alt fabrikaya gitmektedir. Kadn ie ge kalmamak iin tela ocuunu adeta srklemektedir. Tm bunlara ramen, ocuk ge bakar ve hayret iinde, yldz Annenin tepkisi hzla ocuun elini ekmek olur. Dnyadaki en doal varlklar, henz zamanlara aamasna gelmemi ocuklardr. En doal yetikinler ise, iindeki ocuu koruyanlardr. Don eylere armay unutmamsan iindeki ocuk yayordur."Karanlkta n parlyor.Nerden geliyor bilmiyorum.ok yakndaym gibi grnyor, oysa o kadar uzak kiBilmiyorum adn ne.Ne olursan ol;Parla, parla kk yldz!" (Eski bir rlanda ocuk arks)Zaman -yaam- en gzel kavrayan ve deerlendiren insan, herkesin ihtiyacna, herkesten yeteneine gre yldznn parlakln iinde hep diri tutan insandr. Zaman hrszlar, yldzlar onlar korkutur. Karanln hkmettii bir dnyada, korku dalar aar, korku byktr, aaha ok byktr. Cesaretin korkudan byk olduunu kavrayan insan, karanlkta yeni bir ylddir. Karanlk, alalma-yabanclama iindeki insanlk, yldzlar oaldka ve birletike yom- bulacaktr. "Zaman imize Girmesin Zamann ine Girelim"Bir nceki mektubumda zaman hrszlarnn ve alnm zaman insanlara geri getiren Momonun tn ksa ama zl blmler zetlemitim. Artk kentin tm sokaklarn, uzun alaylar halinde doldmo'nun arkadalar- ocuklar, bykleri dnyay deitirmeyi amalayan bir toplantya aryoeki pankartlarda u sloganlar vard:"Zaman Tasarrufu? Ama Kimin iin?""Neden Vaktiniz Yok? Biz ocuklar Size Syleyeceiz!""Zamannz alnyor""Dikkat ok nemli: Zamannz Sz Konusu!"ocuklar "teneke kapaklar ve ddkler alarak, sloganlar atarak" Momo'nun arkada Gigi'nin yazd mar sylerler:"Ey insanlk dinle, anla!/ On ikiye be kald/ A gzn tetikte ol/ Zaman hrsz ald/ Ey ie, anla!/ Skntdan patlama/ Gel pazara saat te/ ren, kurtar cann"nsann iini severek, isteyerek yapmad bir dnyada, zaman alnmtr artk. almann saiyac iin deil, karlar iin ve zorunlu olduu bir dnya, artk zaman hrszlarnn egemen dr. Ve zaman bilincine varamayan yetikinlerin sadece zorunlu alma anlar deil, tm zamanr, zaman hrszlar tarafndan alnmtr. Zaman hrszlar egemenliklerini srdrebilmek in bo zamanlar da alabilmek, o zaman "bo zaman(!)" kendi istedikleri gibi ynlendirmek zorundadr. yle ya, zorunlu almaktan artakalan bo zamanlarnzda okumaya, dnmeye, renmirsiniz. Ve hele de, zamannzn alndn hayal etmek gibi "bo" eyler, su ilemekten farek gibi "zararl" hobileriniz mi var, zaman hrszlar evinizde ve emrinizdedir. Yorgun, iten geldiniz, uzandnz ya da koltuunuza ktnz, televizyonunuzun dmesine bastnz, te dnya kld ya, istediiniz kanal sizin, pembe dizi mi, kara dizi mi istersiniz? Eh, merakl bir tipseniz, zaman hrsz, haber hrsz olarak, tm cek'leri cak'lar ile sadece gznninizin iindedir. "Hep ayn eyler, hep ayn kiiler!" diye, isyan etmeyin. Zaman hrszlar,an yreinizi, yorulan kafanz rahatlatma grevini de size brakma zahmetinden sizi kurtarrlar. inin ehli uzmanlar, reklamlar dayayverir gznze. Kiradan, yemeden imeden elinizde uruunuz mu kald? Bu kadar ok altm halde, niye yetmiyor, ya da ok az kalyor diye cangulamalara m kaydnz? Diten trnaktan artrdnz -be kuruu harcatp, sizi rahatlatmanasdr onlar. Hem psikologlar demiyor m, stres ve depresyonlarnza en iyi are, en iyi ilalardan biri, alveri yapmaktr, diye. Ne gzel(!) zaman hrszlarnn hep sizi dnerek ayare zaman iinde dnebilmek gibi ok ar, ok yorucu eylere saplanmadan, tkenirken tketiyoken tkeniyorsunuz. stelik onlar, tkettike tkendiinizin farkna sizden nce varrlar. Zamlara ayarlatmak gibi bir mertliin iindeyseniz, tkeniiniz ke vardnda, mertliinizi u sizden kestikleri dentilerle, klinikleriniz, oklarnz, haplarnz, hapishaneniz hazrdr. Zaman pheli kullananlar ve phe, zaman hrszlarnn en korktuklar eydir. nk phe bean bir kvlcm gibidir. Kvlcm daha bandan sndrmedinizse, yangn olabilir. Zaman iimialanrz. Fizik yamz ne olursa olsun, iimizdeki ocuu, genlii, diri olan yaatabilmekyalanan iimizden atabilmek iin zamann iine girmeliyiz. Zamann iine girdiimizde, zamanarn da, zamanmz alanlar da tanmaya balarz. Zamann iine girmek bilintir. Zamann ianmzn alndn, zaman hrszlarn bilmek nemlidir ama, yeni olabilmak iin bu kadar ye zamann iine giren, zaman hrszlarn tanyan deil, zaman, zaman hrszlarn ve onlarn ayrandr. nsan kader ve zorunluluk zamanndan zgrlk zaman ve dnyasna gtren yol da (1) Momo, Michel Ende, Kaynak YaynlarKORKU HEP OTORTESN ARAR Dostlarmzla ve sevdiklerimizle ilikilerde zellikle zen gstereceimiz eylerin banda sumuz gelir. Barmak terrdr. Srekli barma hakkn kendinde grenler, terrn mutlak bir aeyenlerdir. yleyse biz barma hakkn, barmay, mutlak ve ama haline getirenlere kar vemizde bu hakk sresiz srdrmek isteyen BEN'e kar kullanmalyz. nk bizler iin barmatlak ve ama haline getirmek isteyenlere kar sadece bir ara olmaldr. Barmak, olumsuz biotorite, ynetme belirtisidir. nsann yaln, yabanclamam doasnda otorite yoktur. nsanyaln ilikisini srdrd dnemlerde, toplumda otoriteler yoktu. Otorite korkudan domutur.aki insan egemen olamad iin, korkusundan dolay doa glerine tapt. Srrna henz eremedb. varlklar onun tanrsyd. Doa dinleri byle dodu. Korku hep otoritesini arar. Ya da korkutarak otoritesini salamaya alr. Korkann yapt en kolay ey barmaktr, lktr. Dielirli bir aamasnda yine kk, temeli otoriteye bal, bir kurum daha, yani aile ortaya ktile, erkein, zellikle de babann tartmasz otoritesine dayanr. Barmak hakkna da en okllikle de erkekler ve baba sahiptir. Modern ve demokratik olduu sylenen toplumlarda da tm bu haklar yasalar karsnda snrlanm, hatta ortadan kaldrlm grnse bile, bu varlklarn srdrrler. stnlk, barma, iddet hakknn yokedilmesi, toplumsal bir devriinsann kendi iindeki devriminin sonucu olabilir.Saint-Exupery'in o 'kk', olaanst gzel yks "Kk Prens"i bilinir. O ykde, Kk Prn 10. blmden aktarmalar yapmak istiyorum:"Sonunda krallk edecek birini bulduu iin Kral:- Yakla da seni iyi greyim, der.Kk Prens etrafa baknp oturacak yer arad. Ama kraln krk mantosu gezegeni batan aayayer bulamadndan ayakta durdu. ok yorgun olduu iin de esnedi. -Kral huzurunda esnemek grg kurallarna aykrdr, dedi Kral. Yasaktr!Kk Prens utanarak:- Elimde deil ki, dedi. Uzun bir yoldan geliyorum, hi da uyumadm.-yleyse, dedi Kral, esnemeni emrediyorum. Yllardr kimsenin esnediini grmedim. Esneme denilen eyi merak ediyorum. Haydi, bir daha esne bu bir buyruktur!Kk Prens'in yz kzard:-Ha! yleyse bir esnemeni, bir esnememeni emrediyorum.Kral biraz kekeledi, yzn ekitti. nk Kral hereyden nce otoritesine sayg gsterilmesini. Kendine kar gelinmesine gz yummazd. Mutlak bir krald o. Ayn zamanda ok iyi bir adam da olduu iin, akla yakn buyruklar verirdi.'Bir generale deniz kuu olmasn buyursam ve general szm yerine getirmese, su generalin deil benim olur' der dururdu. Kk Prens rkek rkek:- Oturabilir miyim? diye sorunca,- Oturman emrediyorum, dedi Kral ve beyaz krk mantosunun bir ucunu grkemle kaldrp yer verdi.Kk Prens ayordu: Gezegen minicikti, neyi ynetiyordu bu kral?- Kral hazretleri, dedi, af buyurun. Bir sorum var. Kral abucak:-Soru sorman emrediyorum, dedi.-Kral hazretleri neyi ynetiyorlar?Kral ksaca:-Her eyi, dedi.-Her eyi mi?Kral elini hafife kaldrp, gezegenini, br gezegenleri ve yldzlar gsterdi. -Btn bunlar m?-Btn bunlar.Bu kral yalnz bir kral deil, ayn zamanda evrensel bir krald. Yldzlar da sznz dinler -Elbette! Bir dediimi iki etmezler. Disiplinsizlie hi gz yummam.Kraln bu gc Kk Prens'i artt. Kendi elinde byle bir g olsayd, gnde krkdrt kerehatta yz, ikiyz kere gnein batmasn seyredebilecekti. Hem de iskemlesini ekmeye hi lzulmadan! O anda yapayalnz brakt kk gezegenini hatrlayp, biraz ii burkuldu ve kraldanek dilemeye karar verdi. -Gnein batmasn grmek isterim... Hatrm iin... Emredin de gne batsn.-Bir generale kelebek olup bir iekten bir iee umasn veya bir trajedi yazmasn veya de olmasn emretsem de general emrimi yerine getirmese, su kimde olur, onda m bende mi?-Sizde, dedi Kk Prens, hi ekinmeden.-Tamam, herkesten yapabilecei eyi istemeli. Otorite de hereyden nce akla dayanr. Sen kalkp halkna kendilerini, denize atmalarn buyurursan, halk ayaklanr, devrim yapar. Akla yakn buyruklar verdiim iindir ki, yerine getirmelerini istemek hakkmdr."*Byle. Kktm, ocukluktan ergenlie gei yandaydm. Mahalle aras sohbetlerinde en ok ailerin anlar dikkatimizi ekerdi. Bir duvar dibi sohbetimizde, teskeresini alm birisine merakla sormutuk: Sen hi generalden tokat yedin mi? Cevab bize gre ilginti. Paalar adamdr. Ben paann emireriydim. Yemediklerini bana verirdi. Biliyorsunuz ben ortay -ortaokulu kastediyor- bitirdim. Asker oca aslan kediye bodurur. Yeni girmitim, ilk talimden sonra avu beni ard. Karsndaki aac gsterip bu ne? diye sordu. Ben de aaan onun ad burda ku. dedi. Herif ilk mektebi bile zor bitirmi. Mantkszlk dikkatimizi i. Yeniden Paalar istese dayak bitmez mi? diye sorduk. Sorumuzun cevabn alamadk.Gelimi, modern ve szde demokratik toplumlarda asl tanr paradr. En byk otorite odur. Vo otoriteyi koruyan da silahl glerdir. nsan aklna en aykr eylerden birisi, militarizmd. blm gelitike, topraa ilk itler ekildike, snr denen ey ortaya ktka, mlke sylerden biri, kendi silahl birliklerini kurmak oldu. nk, mlk olann ynetmesi, otorite oas gerekiyordu. Onlarn barmas gerekiyordu; iddet, sadece onlara hak olan bir eydi. Tmunlar nasl ortadan kalkacakt, her trl otorite ve ynetmeye kar kabilir miydik? Ynetmeoriteyi insanln u aamasnda tamamen reddetmek akla dayal olur muydu? Diyelim ki byk s mlk sahiplerini devirdik. Onlardan sonra bizim yneticilere ihtiyacamz olmayacak m? Snflara, katlara, kastlara blnm dnyamzda insanln en byk elikisi ynetenle ynetdir. Ynetenlerin salt ve mutlak ynetici olarak kalmak istedii bir dzen insann aklna da, hakkna da kardr. Byle bir dzende ynetenler hep ayrcalkl kalmay hedefler ve bunun gcn ve otoritesini kullanr. nsanlk tarihinin bu en byk elikisini zmede yeni bir y de ihtiya vardr. Yeni tip ynetici olma ayrcaln da ortadan kaldrmak ister. Bir baka yeniyi temsil eden bir ynetici kendini, -ynetme hakk ve ayrcalklarn- yoketmek hedefini gdendir. Yeniye en ok zarar veren, rten, yeninin iinde eski ynetim ve ynetme alkanllerdir. O, yetenek ve yaratclkla deil, ele geirdii yetki ile, rtbe ile durumu idare etmeye alandr. Onun otoritesinde bir gn, -artlar olutuunda- otoriteyi yoketme perspektioktur. En kt sarholuk otoritenin verdii sarholuk, en kt sarho, kendini ayrcalkl biryan ve koruyandr. O, sadece kendine aktr.Kendi otoritesini yoketme bilinci ve ruhu ile dolu bir yneticinin ynetme anlaynn temeli, sevgidir! Sevgiyi sevgi ile deitirmek istiyorsan, karsndakinde bir eyler uyandracaksn; heyecan, nee ve k vereceksin. Bu, youn bir aba ve emei gerektirir. Ynetme ve otori kendinde bir allah vergisi, tanr buyruu olarak gren kii dnyann en sevgisiz yaratdrevgi deil sadece nefret ve isyan uyandrr. GUERNCADAN CORAFYAMIZA SAVA VE AYDIN MANZARALARII.Dmanlarmzn irenlii/ Gecemizin Yavan Rengine SahiptirKimimiz altmndadr kimimiz gitti daha telere Kimimiz bir avu kemiktir oktanspanya genliimizspanya bir kanl gldr gsmzde almspanya arkadalmz lmn karanlndaspanya arkadalmz aydnlnda altedilmez umudunve keza zeytin aalar yrtk prtkve toprak sar ve toprak krmz ve delik deikFrankocularn (Falanjistlerin) Cumhuriyetileri yenip ynetime gelmeleridir Madrit'in d. Ve Madrit'in dnden 23 yl sonra yukardaki dizeleri yazyordu Nazm Hikmet... 23 oskova'da yaanlan bu duyarllk, retici olmaldr kimilerimiz iin... Ve hele de en duyararn syleyen aydnlarmz iin. Bugn spanya'da deil, dnyann bizden cra bir kesinde dnyor bu katliam ve sava. Her gn yeni Guernicalar bombalanyor iimizde.Yl 1936. spanya'da Nisan ve Mays seimlerini Halk Cephesi kazanyor. General Franco, Temmuz'da kar bir askeri darbe balatyor. Frankocularn en byk destekisi -gerici i glea- Nazi Almanyas ve Faist talya gleridir. sava giderek yaygnlar. Halk Cephesi, grsteine sahiptir. Ama, Halk Cephesi kitleleri uzun sreli, uzun soluklu bir mcadelede tutacak organizasyon konusunda ciddi zaaflar gstermektedir. phesiz devrim kitlelerin eseridir ve bu anlamda kitle destei nemlidir. Ama, bu destek kadar, o mcadelede nclk eden glerin duruu, dayankll, direnci, hazrl ve esneklii de ok byk nem tar. i iinde de amalar ve hedefleri ciddi farkllklar, elikiler tayan glerden olumaktayd yiit, gzpek eylemleri kmsenmeyecek, kitle gleri olsa da, uzun sreli yeralt mcadelehazrlanm, disipline bir gerilla sava, ynetme ve kurumlama perspektifinden yoksun anariler vard. Cephenin teki ucunda, monariye kar ara tabakalar, yerel burjuvaziyi temsil eden liberaller... Ama ve hedefleri en belirgin grnmesine ramen, seim zaferinin sarholuundan aylamam ve dmann gc kadar, dostlarnn kararszln kavrayamam komnistler ve*GUERNCA... spanya Baskllarnn kk kutsal kenti. Kutsal Mee aac bu ehirdedir. 36 Nik ve bulutsuz bir bahar ikindisi, Alman uaklarnn saldrs balar. lk saldr, imha edici arn ve ok alaktan uu yapan uaklarn makineli tfek yamuru idi. kinci saldrda sadecealar kullanld, birincinin izlerini ve utancn rtmek iin... Yangn bombal saldrdanlan bombal saldr balatld tm dnyaya: Baskllar kendi ehirlerini kendileri yakmlardspanya isava, o dnem Paris'te yaayan resim dehas Picasso'nun bohem sanatln ve hletti. sava, Picasso'ya kendi zel, bireysel atmalarnn deil; yaanan ann, insanln nemli olduunu hatrlatt. VE GUERNCA20. yzyl resminin mitosu Picasso Guernica tablosunu yaratt. Ama bu mitosu ve bir resim miti olan tabloyu Guernica yaratt. Guernica'dan nce Picasso'nun isavaa kar tavr ald ilk yapt Franco'nun d ve yalandan oluan bir dizidir. Picasso, klasik ve gerekstc yaptlarndan sonraki, gerek anlamda itik/radikal ilk sanat eserinin satndan gelen tm geliri Cumhuriyeti spanya in Yardmakt.Picasso, Guernica tablosuna, katliamdan be gn sonra (1 Mays'ta) balad. buuk metre boysekiz metre geniliindeki bu tablo haziranda duvar resmi olarak sergilendi. lk sergide Guernica tablosunun yannda P. Eluard'n Guernica Zaferi adl iiri de yer alyordu. Guernica, hava saldrlarna kar sivil ve savunmasz halkn ektii aclarn sembol olarak grd.Eluard'n Dmanlarmzn irenlii/ Geleceimizin yavan rengine sahiptir dizeleri ve geceni -siyah, maviye alan gri ve lambann hoyrat - tabloyu belirleyen renklerdir. Tema olarak gereki olan bu yapt, uslp olarak Picasso'nun ilk ustalndaki resimlerinin abartl vanlar, gerekstc dnemin anatomik biim arptmalar ve nesnelerin sentetik kbist zelliktar. Guernica'nn st blm, Picasso asndan ierik olarak, nemli eyleri, alt blm iseeder. Alegorik bir anlatm kullanlan resimde yanl yorumlamalarn aksine boa spanya'y deddeti; at ise, halk simgeler. Yine atn ba zerindeki ampul ve n halkalar Hristiyan ikfisini, ellerdeki izgiler halktaki batl inanlar ve kadercilii anlatr. Tablonun ierik, uslp ve teknik zellikleri, genel -kaba- hatlar ile byle. Ya Guernica'nn kltr-sanat ve sanat dnyas ile birlikte, insanlardaki yanks ve etkisi...II.Dnyay Verelim ocuklara Hi Deilse Bir GnlneGelecei ve yeniyi kurmak isteyenlerin ve bu uurda mcadele edenlerin, Guernica'ya bakmalar yetmez. Gerek, grnenin gerisinde yatandr. Fiziksel bir kusuru yoksa, her gz bakar. Ama bakmak, grmek demek deildir. Ya grmek, anlamaya yetiyor mu? Sz konusu Geuernicalarsa, geree ulaabilmek iin bakmak ve grmek eyleminin, paylamak ve bilmek eylemiyle birlemesi gerekiyor. Bakmak ve grmek, tek bana ele alndnda sadece bir duyudur. Kaba ik, gereksinmenin tutsa olmu kstl bir duyudur. Gerein mayas, salt gzle grlmez, y Picasso'nun mit eseri Guernica'ya, yapldndan beri belki milyonlarca gz bakmtr. Salt e baktnzda, o olaanst eserde ustaca ve byk bir maharetle kullanlm renkleri, k oinsan yzlerini grrsnz, o kadar... Ya aclarn nedeni? Ona ancak, o acy bildiiniz ve padiinizde ulaabilirsiniz... Guernica tablosu, salt sanat adna gzellikler, ekilen insani aclarn resmedilmesi deil, irkinliklerin de abidesidir. te, Picasso'nun Guernica'snn radan gelir. Resim sanatnn tm gzellikleri ile, insana ektirilen aclarn olanca irkinli bir arada resmedilebilmesi, yani gerein mayasn grebilmek... Guernica bunun iin resmin 'mit'idir. Sadece be duyuya sahip olmak insan insan yapmaz. nsan be duyusu ile birlikte, pratik ve zihinsel duyularn zgrce kullanabildiinde, insani duyular, duyularn insani zellii de, insaniletirilmi doa sayesinde varolur. nsaniletirilmi doas olmayan bin, en aa vahi ana ve hatta neslinin geldii hayvanla mahkum edilmitir. Sadece GuerniHalepe ve Etru'taki manzaralara baktmda da bunlar dnrm. Halepe; hayvan, ot yerine bile konmayan, Etru; kknden, dnyamzdan sklmek istenen insanl Halepe'yi de, Etruu da, insan olarak, insaniletirilmi, insan doamzla anlayabiliriz, kavrayabiliriz. nsaniletirilmi doamzdan km, karlm insanl talayan (sanrm O. M hatrlar msnz? Ekmeimi gzyama bandm da yedim/ adam olana ok bile.. diye. Kan glnmzda ekmei bile zor bulan milyonlarca insanmzn kat, gzyalardr. *Picasso'nun Guernica'sndan bu yana 60 yl geti. Orada on binlerce -hemen hepsi ii, emeki, yoksul insan- ld, hatrlayabiliyor musunuz? 1936-39 yllar arasnda spanyol faistler seimle ynetime gelmi Halk Cephesi'ne kar savanda, bir milyonu akn insan ld. Guernisuna bakarken, yreinizde milyonlarn acsn hissedebiliyor musunuz?Guernica insan niye bu kadar kolay kurbanlk oldu? Ynetime gelmi Halk Cephesi, neden abuk yenildi? Guernica ve spanya isava, bugnk corafyamza k tutan dersler ve deneylerudur. Yazmzn ilk blmnde ksmen deinmitik, devam edelim.Bilinir ki sava, politikann baka aralarla -iddet aralaryla- devamdr. Halkn byk desm, stelik de seimle ynetime gelmi spanya Halk Cephesi Hkmeti'nin kavramad ya da kaemedii gerek budur. Hitler ve Mussolini destekli Franco, isava balattnda, Halk Cephesrlii bu yeni duruma -politikann iddet aralaryla devam durumuna- hazr deildi. Halk Cephi kitle desteine sahipti, ama kitleler bu yeni duruma kar rgtl deildi. Franco d destedi ama -i savaa- hazr organize bir askeri gce de dayanyordu. Bu tr savalarda sava yr-kurmay- ok nemlidir. Barl dnem rgtlenmeleri ile sava dnemi rgtlenme ve mcadelSavan kurallar ok farkldr. te, kitle destei gibi ok nemli bir olguyu arkasna alsa phesi byle bir ncden yoksundu. Balayan kanl, acmasz sava, gl bir irade birliindenarkl dnce ve inanlara sahip, her kafadan bir sesin kt Halk Cephesi Bakanlar Kurulu ydu. ncnn irade paralanml, kararszl, kitlelere de yansyordu. Uzun sren i sava,nlarnn byk fedakarlk ve kahramanlklar ile doludur. rgt ve ynetme tarz bir kez daha diyordu. Halk Cephesi ac bir yenilgiye uramt. Artk Frankocular ynetimdedir. Bundan sonra olanlar -zellikle de corafyamz asndan- ok nemli dersler ve deneylerle doludur.sava yenilgisine ramen gerilla sava durmad. Halk Cephesi'nin kararsz mttefikleri, cumyeti de olsa mlk sahibi snflarn temsilcileri, aydnlarn nemli bir blm umutsuzluk ii oldular ya da katlar. Ayrca, daha isava bitmeden Franco cephesinin gerisinde gl bir gilla hareketi kurmann imkan ve artlar vard. Ama yamal boha, kararsz Halk Cephesi Hkmee sava bakanlar bu konuda da basiretsiz kaldlar. savatan sonra yrtlen gerilla savan srdrenler, komnist ve devrimci radikallerdi amaha ok merkezi bir yapdan yoksun, kendiliinden oluan gerilla birlikleriydi. Lojistik destekleri ok zayft. Uzun yllar inatla yiite srdrlse de, gerillalarda yanl bir inaninanca gre; eer Hitler yenilirse bu, Franco'nun da sonu olacakt. Hitler yenildi ama bu defa ABD Franco'ya destek kt. Yine ok ibret verici ve retici deneydir. Franco'ya kar gler -ki daha ok dalara ve krana ekilmilerdi- sadece gerilla sava srdryorlard. Gemite byk bir kitle desteine s sonra Franco'nun egemen olduu ehirlerde devrimci almalar ya ok clz ya da buralar dmrkedilmiti. Ve zaten isava yenilgisinden sonra buralardaki ii ve emeki kitleler byk bimoral bozukluu iindeydiler. Buralarda ynlar tekrar rgtleme, yreklendirme ve gerillayauk aldracak barikat savalar, ehir gerilla eylemleri, ayaklanma vb.. mcadeleler yok denecek kadar azd. Ve sonuta erken silahlara veda politikasnn nderleri gerillann da yeniisini hazrladlar. *Btn bunlarla birlikte Guernica'dan corafyamza, Halepe'den Etrua katliamn, srgnlerin u ve asl tan ocuklar dnyorum. Sevgili Nazm'n dizeleriyle: dnyay verelim ocuklara hi deilse bir gnlneall pullu bir balon gibi verelim oynasnlaroynasnlar trkler syleyerek yldzlarn arasndadnyay ocuklara verelim kocaman bir elma gibi verelim scack bir ekmeksomunu gibihi deilse bir gnlne doysunlardnyay ocuklara verelimbir gnlk de olsa rensin dnya arkadalocuklar dnyay alacak elimizdenlmsz aalar dikeceklerIII.Ressamlk Hibir Zaman Evleri Sslemek in VarolmamtrSenin gznde bir sanat nedir? Eer ressam ise yalnzca gzleri olan, ya da mzisyen ise ya kulaklar olan bir budala m? Tam aksine, sanat ayn zamanda srekli hareketli, yakc ya dmutlu olaylar her biimde yantlamaya ve alglamaya hazr siyasal bir varlktr... Hayr, resmlk hibir zaman evleri sslemek iin varolmamtr. O, dmana kar bir savunma ve saldr so, 1945)lmez, nesillerden nesile, gelecee uzanan byk bir sanat yapt ve sanatnn, ayn zamanda bir varlk olduu gereini Picasso yukardaki zl ve sade szleri ile dile getiriyordu. Nasi Guernica'y bir bayapt, Picassoyu da byk, mitos yapan siyasal olaylar ve siyasal eylemler iinde siyasal bir varlk olarak tavrlar olmusa... insanlk ve toplumlarn tarihi incelendiinde, amaz olarak ortaya kan bilimsel olgu udur: Kltrn her alannda olduu gibi, da byk ve lmez yaptlar, insanln ve toplumlarn byk alt-st olu dnemlerine denk dptlara damgasn vurmu sanatlar da, bu byk alt-st olular ierisinde ortaya kmtr. ir gerektir ki; bu sanatlar ayn zamanda nemli politikaclar, dn ve eylem insanydlar.rnein, rnesans, damgasn vurduu aa kadar insanln en byk devrimi idi. Engelsin dey..devler isteyen ve (dnce gcyle, tutku ve karakteriyle, evrensel apta ve bilgelikte) devler reten bir ad. Modern burjuva dzeni kuran insanlarda olmayan tek ey burjuvaca snrmalard. Tam tersine, an servenci zellii, u ya da bu lde bir esin kaynayd onlar imli insanlar arasnda bir ok yer gezmemi, drt be yabanc dil bilmeyen, bir ka alanda parlamayan, hemen hi kimse yok gibiydi. ok byk bir ressam olan Leonardo de Vinci, te yandan ann en nemli fizikilerinden birir matematiki, mekaniki ve mhendisti. Yine ressam olarak -gnmzde dahi- byk bir ne sahibrecht Drer, ok iyi bir heykeltra, mimar ve gravrc idi. Rnesans'a damgasn vuranlarda bnekleri oaltabiliriz. rnein, Fransz Devrimi ile balayan aydnlanma ve ilerleme ana daran Voltaire, Rousseau, Diderot ve bunun gibi tarihsel ahsiyetler, sanat, yazar, filozof gibi byk kiiliklerin yansra, an etkilemi nemli eylemciler ve politikaclard.lk tarihi asndan nemli kiilerin ortaya kt yer, pratik mcadelenin orta yeridir. 19.sn vurmu sanatlar ve yazarlarn da hemen hepsi dnemlerinin en aktif politik kiiliklerid. Kltr ve sanatn lmszleri arasna girmi, 20. yzyla ait kiilikler Birinci ve kinci D tek lkelerdeki byk alt-st olular ve devrimler dneminde politik mcadele ve eylemlerin indedirler.*Ayn zamanda bir yazar, air, heykeltra, seramiki, grafiki de olan Picasso, sanatn her alannda lmsz olanlara imzasn atsa da, onun bayaptlar siyasal bir varlk olduu dnemlenlard, tpk Guernica gibi. Zaten, sanat, Picasso'ya gre bir tr ayaklanmadr: Var olan dkar kullanlabilmeleri iin sanat ve zgrln Prometheus'un atei gibi alnmalar gereki1881'de doan Picasso'nun bilinen ilk almas 1889'da yapt -yalboya- matadordur. lk i 19 yanda yaplmtr. Ressam babadan ald resim yeteneiyle ilk yaptlar da sradan deasso'yu Picasso yapan zel, bireysel i atmalarndan toplumsal atmalara yneldii dnemlunlar da sadece Picasso'nun iradi abas olarak gremeyiz. nk bilin ve insan yaad madir rndr. Picasso'nun en byk yaptlarna ilham veren ortam, gerek dnya ve gerekse vatan'nn byk alt-st olu dnemleridir. Paris'te de yaasa Franco'nun D ve Yalan adl yapat olarak ilk byk ayaklanmasdr.(Ocak, 1937) Guernica'da, Picasso, gemi, yaanan an ve cei birletiren bir resim dili oluturmutur. Guernica'da Picasso, Hristiyan ve gemi span kltrnden yararlanmtr. Guernica ile Picasso yaanan an -spanya savan- resmetmiticasso, resim sanatnn ekolleri ile birlikte kendi tarzn oluturmutur. Guernica ile Picasso anti-faist bir sanat dili ile kendinden sonra gelenleri de etkilemitir. Devrim de bir sanattr. Gemi kaynak ve damarlarn yakalayamayan, tarihini, insann, mozayiini bince karamayan, evrensel olanla yresel olan birletiremeyen ve de kendi tarzn oluturaman bir mcadele, devrime varamaz. spanya doumlu enternasyonalist Picasso, 1944 ylnda Fransa Komnist Partisi'ne girdiinde unlar sylyordu: Komnist Parti'ye giriim, benim tm yaammn ve tm sanatmn mantksa nk ben, gururla syleyebilirim ki, ressaml asla salt bir elenme ve oyalanma sanat olagrmedim. Benim silahlarm olan izim ve renkler aracl ile dnya ve insan bilgisinin gittidaha derinine inmek istedim. nk, bu bilginin bize, hepimize her gn gittike daha ak olmasn istiyordum. Ressamlm aracl ile gerek bir devrimci gibi savam olduumun bilinciFransa Komnist Partisi yesi, Fransa'da yaratlm Guernica'nn ressam Picasso, tablosunu lsindeki direnie armaan ediyordu: Guernica, spanya Cumhuriyeti'nin maldr ve bu lkeye ancak kamu zgrlkleri yeniden saland gn girebilir.*Halepe de kan deryasdr. Baas-Saddam smrgecilii ve ovenizmi, savunmasz insanlardan yart bu kan deryasn. Ya, halk savunmasz brakanlar kimlerdi? Gney Krdistandaki ihanet izgnlk karlardan burnunun ucunu gremeyen ilkel milliyetilik... Etru'ta tm insanlk direnmektedir. Etru'a tm insanlk yreini koymaldr. Bir dayanma vrkezi olmaldr Etru... Yaptm her eye neden tarih attm sanyorsunuz? nk sadece bir sanatnn almalarnyaptn ne zaman, neden, nasl ve hangi koullar altnda yarattn da bilmek gerekiyor. (PYaad dnemin tan ve silah olmayan bir sanat eseri ve sanat er ya da -biraz- ge, tarni alr. Kalemini, sanatn ezenlere kar bir saldr ya da savunma silah olarak kullanmayanydn tipine, ezenlerin dzenine midesi ile baldr. Bir yere midenizle balandnz m, dncnizle de oraya balanrsnz. Aydn ve sanat bamszlndan anlalmas gereken yan yalyden -zellikle de ezenlere kar mcadeleden- azad eden, bamszlatran aydn ve sanatlarn bir yerlere kiisel kar bayla baldrlar. Yaral parmaa tkrmez bylesi aydn, sanatrebilecei bir ey yoktur. spanya savana, dneminin pek ok aydn ve sanats byk desazlar, enternasyonalist tugaylarda elde silah savat. Bu sava ierisinde byk yaptlar or kt.Bgn corafyamz yanyor. nsanl ile yanyor. Tarihi, kltr, doasyla yanyor, katledilki sorunlara szde duyarl davranan aydn ve sanatlarmz, iimizdeki bu yangn seyrediyor.ayanacamz g, ad-san ne olursa olsun, suskun, pimpirikli aydnlar deil; halkn ayaklanestetik yeniden kazanma dntrecek olanlardr, diye dnyorum.NEREDEN BALAMALI; YMSERLK VE KLTR ZERNEEzeli ama ebedi olmayan bu ok uzun maratonun, son vurumasnda, ezilenlerin dmandan daha tehlikeli dman, karamsarlktr. Dman seni yenmek iin hem her trl arac kullanr ve honun iin. Onlar maddi iddetin yannda manevi iddeti de kullanrlar. Bilirler ki, bazen -hatta ou kez- manevi iddet birincisinden daha ok etkilidir. Elbette, hibir sava salt duygularla, ruhla kazanlamaz ve zellikle de maddi aralarn, tekniin olaanst boyutlarda litii dnyada... Ama duygularn, zellikle de kararllk, saldr ruhu, gibi duygularn baa byktr. Ezilenlerin son byk saldrsnn, byk dnr ve pratikilerden, retmenlerinde saldr ruhu baarnn drtte dr. Saldr uzun bir sava srecinin tek yntemi olamaz vkanca bizlerden kat kat stn dmanmz karsnda... ok uzun sre savunmak, korunmak iin snda kalabiliriz. Daha fazla g toplayabilmek iin belki de sk sk geriye ekilmek kanlmazbilir. Yaanan ann zelliklerine gre kullanacamz yntem -saldr ya da savunma-ne olursa, bu yntemlerden baaryla kmann olmazsa olmaz art, srekli, tkenmez ve kendini yenileyniden reten bir kararllk ve saldr ruhudur. Kararllk ve saldr ruhunun mayas da, iyimsir. yimserlik bir kltrdr.Yeni, iyimserdir; iyimserlik, yeninin kltrdr.Hangi yntemi -saldr, savunma- kullanrsak kullanalm, saldrlarmz ba bozuk, macerac okln tamamal. yimserliimiz de bilinli bir direncin ifadesi olmaldr. Diren, bilinci rgtte derinlemesidir. Yetkinlemeyen, olgunlamayan bir diren zayftr, karamsarla, balgilere, kaplar hep aktr. Szkonusu gnmzse, yaanan dnem ise, corafyamzn batsnda karamsarlk iyimserlie henz karamsarl, deiik biimlerde 17 yldr kendini iyimserlie egemen klabildi. Kaba bir maakarsak yle syleyebiliriz; iyimserlik olarak gsz isek, demek ki bu eskiye dayaldr. okrenli, her art altnda varln srdrebilecek rgtler yaratamadk, bu doru. Ama, Anadoluir direnme geleneine sahiptir... zerinde ok gl olarak ykselebileceimiz bir direnme kldr. Yeni kltrmz kksz deildir. Damarlarna inebilirsek, younlaabilirsek, dayanabilecealabileceimiz ama amak zorunda da olduumuz hareketler ve kiilikler vardr, uzak ve yakn gemiimizde. Ama ne yazk ki, olduumuz, durduumuz noktada iyimserlik kvlcmlar olsa biller, korlarn zerini rtm durumda. Yine, ezilenler tarihinin en bilinli, en iyimser kltrirasna sahibiz. Ksa ama arpc bir rnek vermek gerekirse; Karl Marx ve yaknlar uzun ylladece ak dmann deil, aln ve sefaletin de youn saldrs altnda olmulardr. Tam o zilenlerin kanlamaz bakaldrlar demokratik Avrupa'da kanla, katliamlarla bastrlyordbir ortamda Marx'n olaanst iyimserliini, ei Jenny Marx bir yaknna mektubunda yle anlHayat o kadar toz-pembe deil sevgili Lina'm (...) Hatta sevgili Karl'mn byk bir mutlulukla, tehlikelerden kurtulduunu dnmek bile bana korku veriyor. Onu her zaman kendini daha byk, daha korkun eziyetlere adam olarak dnyorum ve hayatmz ve geleceim hakkir karar verebilmi deilim. Sevgili Karl'm hep gvenli ve cesur; bugn bizi ezen her eyde hayat felsefemizin yakn zaferini gryor.Her an ldrlmek tehlikesi ile yzyzeyken bile, bylesi iyimserlik byk bir kltrd, bykr kltr devrimi idi.Bugn iimizin batsnda tam bir karamsarlk kltrnn saldrs ile kar karyayz. Bu sitikadan gnlk yaamn her alanna kadar hemen hereyde sryor. Ama daha tehlikeli olan iyilik ve yeni adna karamsarlk retenlerdir. te, bunlar, bu ruh hali dmandan ok daha dmaserliin. imizde grlen saylan bu mihraklar yenilmedike, iyimserliin kltr karamsarlyacaktr. Demek ki, dmann karamsarlk kltrne kar yeni ve kkl bir kltr devrimini nalatmalyz.imizde, bir kltr devrimine ihtiyacmz var..bir kltr devrimine..kltr devrimine...SOYUNAN LEYLAK YKSHer insann yreinde, sadece kendine ait minicik bir oda olmaldr. Hi kimse izin almadan ve at kap girmemelidir oraya. nsann dokunulmazl, insann insan olarak en doal hakk, b ayrntda balar. Gelimi insan olmann olmazsa olmaz kouludur bu; dokunulmazla sayg vemek. Kim olursak olalm, uzaklk yaknlk derecemiz ne olursa olsun, oraya -o dokunulmaz odaca- karndaki istemeden girmeye kalktn m, artk sen bir sahipsin.Sahip olmak drts ve duygusu, sahiplenmenin egemen olduu bu dnyada, sahip olunan bile olsan, beyninin, yreinin, ruhunun iine dek ilemitir. Maddi anlamda da sahip olann sevgisi, saygs, sahip olabildiiyle orantldr.Sahip olunan direttiinde, payna den kaba kuvvettir. nsan insana yaln, yalansz, riyasz vgisi ancak ve ancak zgr bir ortamda ieklenir. Maddi ortamn dayatt sahiplenme anlayr yerine szmtr. Sahipler ve sahip olunanlar:te dnyamzn ayrm!..Sahiplenme gds ve duygusundan arnmak, yaam emeimizle kazanmakla bitmez. Yaamda, maddi lamda hibir eyin olmayabilir. Ama, zgr olabilmek istiyorsan, ilkin iindeki sahibi ldrmelisin. Karndakine, iindeki odacn kapsn ancak, sahip-sahiplenme koullarnn ortadan kalt in.indeki bene esir olmuan, her eyin oyundur.Teslim olduun ben tm davranlarna yn verir. Sadece yaadn deil, yaattn her eyile bartran tm deerler; sevgi, gven, itenlik, paylama, dayanma, iindeki ben'in sunduunlar, roller toplamdr.inde bar salamadan, dndaki sahiplerle de savaamazsn.Mutluluk gelimedir.Mutluluk hareketin ta kendisidirHareket ve gelimenin balad nokta, iindeki duraanlk, yani ben'in durdurulduu noktadr.Ben yalandrYalan bendir.Kimliksizlerdir hep yalan syleyenYenide yalan yoktur.*Gel kulaklarma fslda/ nar iei hznl ezgilerini/ hasretin kamsysa eer bekleyi/ anler kendimi/ ve mutluluk ta kendisiyse/ hareketin/ Soyunan leylak yksnde/ Sahi ne zaman vaktinin tad/ Hatrlar msn/ l yreimde/ martnn merhabasnda/ Seni boyun eanmtm/ Yanna Krmz Burunlu Palyao'mun/ Gel/ O vakti douran gecelerde/ birlikte kemiriBen SnamdaymBen, snamda Soyunan Leylak yksym.NDEKLERGN DOARKEN BLBL SUSAR, 5MORNNG, 7AKAM SEFASI, 10YREN GTTN YERE GTR, 13BEN VE BLGE MARTI, 16Y K DODUN GENERAL STAFF, 26BR DNCE DEPOSU, BR FKR ATELYESNN MEZARI BAINDA, 29YEN NSAN ATE VE RUH DEMEKTR,YREK VE CAN DEMEKTR, 33KORKU BYK AMA CESARET DAHA BYK, 36KORKU HEP OTORTESN ARAR, 41GUERNCADAN CORAFYAMIZASAVA VE AYDIN MANZARALARI, 46NEREDEN BALAMALI;YMSERLK VE KLTR ZERNE, 57SOYUNAN LEYLAK YKS, 60