GİYSİ TARİHİ

Barok Dönemi- Rokoko Dönemi

Öğr. Gör. Sinem KIRDEMİR

3. HAFTA

Barok, Avrupa’da yaygınlaşan sanatta bir anlatım biçimidir.

Barok kelimesi İtalyanca ‘düzensiz-inci’ anlamına gelen

‘barroco’ sözcüğünden türemiştir. Barok sözcüğü, birbirinden

ayrı iki şeyi tanımlar. . Bu dönem Avrupa’nın büyük

merkezlerinde ve saraylarda gözde olan abartılı zevkler olarak

nitelendirilmiştir Bu yüzyılda orta sınıfın modaya ilgi

göstermesiyle birlikte moda hareketleri hız kazanmıştır. 17.

yüzyılda üst sınıf kendini ön plana çıkarabilmek için giyim

stillerinde değişiklikler yapmıştır. Orta sınıfın üst sınıfın

yaptığı her değişikliği taklit etmesi sonucu üst sınıf sürekli

stilde yenilenmeler yapmak zorunda kalmıştır.

Barok Dönemi-1625 ile 1750

Bu dönemde elbise kolları iki yıllık bir zaman içinde yedi kez değişikliğe

uğramıştır. İlk dönem bileğe kadar düğme kullanılırken bir süre sonra

renkli fırfırlar ve daha sonrada kollarda dantel ve şeritler moda olmuştur

17.Yüzyıl ayrıca moda tasarımcıları

için önemli bir dönem olarak

nitelendirilmektedir. Önceleri

kostümler sadece ev hizmetlileri

tarafından yapılırken 14. Louis in de

destekleriyle elbise üreticileri bir

esnaf birliği oluşturmuştur.

Tasarımcılar müşterilerini yeni

kalıplar, parlak kumaşlar ve aksesuar

kullanma konusunda ikna etmişler ve

yepyeni stiller yaratma olanağı

bulmuşlardır.

Versay Sarayı / Barok Mimari

14. Louis döneminde Versay Sarayı'nın pis koktuğuna inanılıyor. O zamanlar

hijyen anlayışının şu ankinden farklı olduğunu hatırlayarak başlayalım.

Örneğin o zamanlar, sıcak suyun hastalıkların yayılmasını sağladığına

inanılıyordu.

Veba dahil her hastalığın içine girebileceği gözenekleri açtığı düşünülüyordu

Bu yüzden Louis'nin hayatında sadece 3 kez banyo yaptığı söylenir.

Hijyenik prosedürlerin şu an olduğundan daha az gerçekleştiği doğru

ama üç kez banyo yaptığı tabii ki doğru değil.

Taşınabilir banyolara girdiği, hatta bu banyoları zaman zaman aşk

eğlenceleri için de kullandığı biliniyor.

Her sabah yıkanmasa da alkole batırılmış bir bezle silindiği ve

çamaşırlarını günde birkaç kez değiştirdiği söyleniyor.

Ancak Versay’da yaşayan diğer insanların kendi özel banyoları yoktu.

Bu yüzden hijyenlerini çoğunlukla 'kuru temizleme' olarak

adlandırıyorlar; kendilerini kuru bir bezle veya ekşi bir şeyle

ıslatarak siliyorlardı..

Hem kadınlar hem de erkekler iç çamaşırlarını ve gömleklerini sık değiştirirdi.

Özellikle gömlekler çok pahalıya mal oluyordu. Öyle ki, ölümünden sonra sahibinin mülkünün

envanterine yazılacak kadar pahalıydılar.

Hem Kral hem de sarayın dış giyimi hiçbir zaman yıkanmaz; sadece silinirdi.

O zamanlar kıyafetler genelde kadife ve ipekten yapıldığı için yıkamayla zarar görebiliyorlardı.

Barok dönem de özgün bir görünümü olan giysiler göğüs dekolteleri ile

süslenmiştir. Vücudu sıkı şekilde saran korselerin sağlığa zararlı olduğunun

öğrenilmesi sonucu bu akım değişmiş ve bel hattında biten kısa ipek ceketler

kullanılmaya başlanmıştır. Kadın ve erkek ceketlerinin belden kalçaya kadar

olan bölümleri dörtgen biçimli parçalardan oluşmuştur.

Kişiye özgü vücut yapısı algısı yerleşmeye başlamış ve doğru vücut oranları

vurgulanan kostümler üretilmeye başlanmıştır.

Yüzyılın ortalarına doğru kadınlar busk adı verilen metal, ahşap ve

fildişinden yapılan korseler kullanmışlardır. Vücudu sıkıca saran korselerin

sağlığa zararlı olduğu kabul edilmiş ve korselerle ilgili ufak tefek

değişiklikler yapılmıştır. Giysi kolları kısalmış ve dantellerle süslenmiştir.

Barok dönemde etekler genişlemiş, önde açıklık bırakılarak alta giyilen ince

dantel işlemeyle zenginleştirilmiş petticote’lar (tülden tarlatan)

kullanmışlardır.

Kullanılan kostümlerin etekleri yanlardan toplanarak yürümeyi kolaylaştırmış, truvakar kol stili dirseklere kadar olan

kollar, dantel volanlarla zenginleştirilmiştir. Bu tarz volanlara engagement adı verilmiştir. Bel aşırı şekilde dar ve

önde bel çizgisi sivrilerek son bulmuştur.

Kadın kostümlerinde, ağır (Karkas) astarın yerini daha zarif

pamuklu, ipekli astarlar alır. Etekler iki parçadan ibaret olup üst

üste giyilmektedir. Alt etek (Fripon) yapımında daha çok açık

renk kumaşlar kullanılmaktadır. Üst etek, (Modest) koyu renk

kumaştan yapılır ve eteğin kenarı drape olarak süslenirdi. Drape

süsleme, geniş ve omuzları açık bırakan dekolteli yakalarda da

uygulanmaktaydı. Bu teknik Barok Dönem’de fazlasıyla

kullanılmış. Büyük inci kolyeleri ve özel biçimli saatleri

yalnızca soylu kadınlar kullanmış. Yelpazeler, değerli taşlarla

bezeli takılarla süslenmiş. Bol pudralı peruklar, bastonlar ve

şemsiyeler de dönemin aksesuarlarıdır.

16. yüzyıl Rönesans Döneminde kullanılan balon biçimli külot

pantolonlar, bu dönemde dize kadar kısalıp kenarları işlemeler,

şeritler ve kurdelelerle süslenmiştir. Bir süre sonra külot

pantolonlar değişerek Avrupa’da pantoloni ismini almış, bu isim

dönemin başarılı ve ünlü Venedik’li aktör Pantolon’dan

kaynaklanmıştır Bu dönemde Paris moda merkezi olmuş,

Versailles Saray’ı modanın öncülüğünü yapmıştır. Saraylı kadınlar

bir süre sonra eteklerde kullanılan çemberi bırakarak yerine üç

eteği üst üste giymeye başlamışlardır. İlk etek ağır, beyaz pamuklu

kumaşlardan yapılmış, bu etek üzerine falbalas adı verilen volanlı

bir etek giyilmiş, en üstte ise önde önlüğe benzer parçalı, arkada

katlar oluşturan bir başka etek giyilmiştir

Zenginlik, görkem, ağır süslemeler ve göz alıcı renkler 17.

yüzyıl Avrupa modasının temel özelliklerindendi. Hiç kimse

bu Barok tarzını, 1654’teki taç giyme töreninde en ufak bir

kısmı boş kalmayacak şekilde işlemelerle süslü göz alıcı bir

ceket giymiş, İsveç Kralı Karl Gustaf’dan daha başarılı bir

şekilde gösterememişti.

Barok tarzının muhtemelen ilk tohumları, sert korselerin ve

kabarık elbiselerin bir alışkanlık haline geldiği Fransız

Saraylarında atılmıştır. Bu kıyafetlerin kumaşları, tüm

Avrupa’da üretiliyor ama merkezi Lyon’da bulunan ipek

endüstrisi pazara yön veriyordu.

1602 yılında kurulan Flaman-Hindistan ve Çin’den getirilen

desenli pamukluların ve boyalı ipeklerin Avrupa moda

piyasasında dolaşıma girmesini sağlamıştı.

Erkekler ise 16. yüzyılda ortaya çıkan balon şeklinde külot

pantolonları sıkça kullanmışlar. 16. yüzyıla göre bu dönemde külot

pantolonların boyları dizlere gelmiş, işlemeli kenarlar, şeritler ve

kurdeleler ise son bulmuş. Pantolonların üzerine “Rihingrave” adı

verilen, eteğe benzer bir tür pantolon daha giymişler. Başlarında

görkemli peruklar kullanırken ayakkabıları da satenden yapılmış rozet

ve kurdeleler ile süslenmiş. O dönemde erkeklerin küçük ince topuk

ayakkabı giymesi de oldukça ilginçtir.

Dönem sonlarına doğru ise, tüm Avrupa’da hızlıca

yayılan “Pantoloni“yi kullanmışlar. Gömlekler kısalmış ve kravat

kullanılmaya başlanılmış. Karışık olan bu giyim, kendisini yeni, yalın

bir çizgiye çevirir ve böylelikle 18. yüzyıl başlar.

Görkemli peruklar yerlerini bir o kadar görkemli şapkalara bırakır.

Barok dönemi moda ikonu

Henrietta Maria

Fransa Kralı IV. Henry ve Maried de Medici’nin kızı olan Henrietta, Fransa

kültürünün birikimini ve renkli kişiliği ile dans, müzik ve tiyatroya olan

düşkünlüğü tarzını belirleyen unsulardandı.Henrietta Maria, İngiltere Kıralı

I. Charles ile evlenerek Fransa modasını İngiltere soyluları arasında

yayılmasında öncülük etmiş isimler arasında yer aldı.

1600’lü yıllarda Avrupa’da ki sert moda tarzının yumuşamasına öncülük eden

ve yeni bir akımın oluşmasına, yaygınlaşmasına neden olan sert korsajlar ve

sert brokarlar yerine(sırmalı ipek kumaş) daha parlak ve yumuşak ipekten

yapılan kıyafetler kullanılmasını isterdi kıyafetlerinde. Koyu renkli

kıyafetlerinin yerine ise Kraliçenin en çok sevdiği turuncu, mavi, gri, şeftali,

sarı ve zeytin yeşili kullanılırdı. Dış eteklerinin altına süslü jüponlar giyerek

böylece yeni bir moda akımının başlamasını sağladı.

Henrietta çağının fırfırlı yakaları ve kalıp şeklindeki formlarından vazgeçerek daha rahat olması konusunda da etkili oldu. Daha çok kar kesim yaka, yüksek bel (bel çizgisinin göğüs altına çıkması) ile yuvarlak ve yumuşak omuz detayları yerini aldı.1640’larda İngiltere’de yaşanan iç savaş hem İngiltere hem de Fransa da yaşayan kadınların giyiminde sadeleşmeye gidilmesine neden oldu

18. yüzyılda Rokoko, giyim

dekoratif sanatlardaki

yansımaların modaya aydınlık ve

estetik tarzda ifadesiyle

gelişmekteydi. Barok Tarzının bir

devamı olarak sayılan bu dönem,

Barok Tarzına nazaran daha

gösterişli ve daha renkliydi.

Rokoko Dönem’inde; moda, renk

ve çizgi ile ilgili yeni düşünceler

ortaya çıkmaktaydı. Bu

dönemde, zarafeti esas alan stiller

göze çarpmaktadır. Kadın ve

erkek giyiminde yaygın olarak;

saten, atlas ve brokar kumaş

kullanılmakta, özellikle baskılı

ve nakışlı ipek ve basma

kumaşlar ön plana çıkmıştı.

Rokoko Dönemi (1715-1774)

Drape kullanımı geç Rokoko

Dönemi’nin ayırt edici

özelliğiydi. Önü açık manto

olan ‘Polonez’ elbise (1786),

Fransız tarzı elbisenin devasa

çember kafesinden

arındırılmış, tam eteği üzerine

giyilmişti. İngiliz tarzı elbise

olduğu gibi, küçük pililer

oluşturacak şekilde arka belde

toplanıyordu. Kalça kısmında

katlı ve etek yastığı ile

desteklenen üst etek, ipek

bağcıklar ve düğmelerle üç

parçaya ayrılmıştı. Soğuk

günlerde ve narin giysilerin

üzerine kapüşonlu pelerin

tarzındaki, sırtı torbalı döküme

sahip, kalçanın altında biten

‘Brunswick’ ceketler

giyilmişti.

Korsajların içine de karın koruyucu olarak adlandırılan süslü bir panel

koyuluyordu.

Pieces de Estomac

İlk olarak burjuva sınıfının tercihi olan bu etekler zaman

içerisinde orta sınıfında sıkça kullanmaya hatta gündelik

işlerini yaparken bile bu etekleri giymeye başlamasıyla kaza

oranları daha da artmaya başladı.Bu iç etekler orijinal at

kılından dokunmuş kumaşlardan üretilmekteydi. Bir süre

sonra at kılından vazgeçilerek pamuktan yapılmaya

başlanmasıyla birlikte kafes etekler çok popüler oldu.

Bu iç etekler orijinal at kılından

dokunmuş kumaşlardan

üretilmekteydi. Bir süre sonra at

kılından vazgeçilerek pamuktan

yapılmaya başlanmasıyla

birlikte kafes etekler çok

popüler oldu.

Ancak krinolin olarak bilinen bu eteklerin tehlikeli bir yanları da

vardı çünkü bu aksesuar çok çabuk alevalıp yanabilen bir yapıya

sahip olmasından dolayı özellikle kadınlar yemek yaparken etekleri

alev almasıyla tehlikeli bir duruma dönüştü.1864 yılında New York

Times gazetesi tüm dünyada 40 binden fazla kadının

çemberli(krinolin) etekleri tutuştuğu için yanarak öldüklerini belirtti.

Kadınların bu eteklerle yaşadığı bir başka sıkıntıysa tren raylarına

sıkışmasına neden olmasından dolayı bir başka sorunu da

beraberinde getirdi. Neyse ki bu moda kısa bir süre sonra etkisini

kaybetti. İkinci Dünya Savaşı sonrası yeniden canlanır gibi olduysa

da ancak resmi davetlerde nadiren kullanılan bir tarza dönüştü.

Bu dönemde beli ince

göstermek için

kullanılan korseler

geliştirilmiştir.

Korseler, statü

sembolü olarak

gösterilmiştir.

Kaburgalara zarar

verdiği

için saten, ipek ve

brokardan yapılmıştır.

Özellikle fiyonk detayların en çok kullanıldığı dönemdir. Şapka, peruk,

yelpaze, eldiven, kürklerden yapılan manşonlar, şemsiyeler, opera dürbünleri,

bastonlar öne çıkan Rokoko aksesuarlarıdır. Ayakkabılar ise kare burunlu, kalın

ve kaba olurdu. Ayakkabılarda statüyü ise kırmızı renkteki topuklu ayakkabılar

belirledi. Kırmızı ayakkabıları sadece soylular giyerdi.

Rokoko dönemi‘nin en önemli moda ikonu, Avusturya doğumlu Marie-Antoinette (1755-1793)’dir. Terzisi RoseBerlin sayesinde giydiği kıyafetler dikkat çeker. Döneme uygun elbiseler giymeyi reddedip daha sade modellere yönelen Marie-Antoinette, ilk önce tepki alsa da sonraları takip edilmeye başlanmış ve taklit edilmiş. Korsaj ve ağır giysiler giymeyi reddetti, böylelikle ayak bileklerinde biten tarlatanlı elbiselerin moda olmasını sağladı.

Rokoko tarzının son dönemlerinde

kadın giyiminde danteller, işlemeler

ve etek kafesleri yaygın olarak

kullanılmıştır. 1780’li yıllarda Marie

Antoniette, İspanyol modasından

etkilenmiş, caraco adı verilen, önü

arkasına oranla daha dolgun ve

dantellerle süslenen bir tür ceket

kullanılmıştır

İngiliz Robu bazen karşıt renklerde

de olsa her zaman beyaz dantellerle

süslenmiştir. Erkekler bu dönemde

süslü ve ayrıntılı pelerinler, yelekler

giymişlerdir. Gömleğin bir bölümünü

oluşturan kravatlar, büzgülü

dantellerden yapılıp boyunda katlı

olarak bağlanmıştır. Pantolonlar

daralmış ve boyu dize kadar

uzanmıştır. Erkekler 1750’lerden

sonra kadın giyiminden esinlenerek

redingotlarına pililer eklemişlerdir

Bu dönemde erkek giyimi de, kadın tarzı kadar zengin süslemeliydi; farbala, kurdele

ve dantel çok kullanılırdı. Yelek kollarda olduğu gibi kısaydı. Dize kadar varan

pantolonlar beyaz çoraplarla tamamlanırdı. Bu dönemin sonlarında erkek giyimi

daha basit hale geldi, dantel ve farbalalar artık süslenmedi. Takviye edilmiş kenarları

olan ceket, erkek gardırobunun bir demirbaşı olan smokin takıma dönüştü.

Erkekler ise 16.yüzyılda ortaya

çıkan balon şeklinde külot

pantolonları sıkça kullanmışlardır.

16.yüzyıla göre bu dönemde külot

pantolonların boyları dizlere

gelmiş, işlemeli kenarlar, şeritler

ve kurdeleler ile son bulmuştur.

Pantolonların üzerine ‘Rihingrave’

adı verilen eteğe benzer bir tür

pantolon daha giymişlerdir.

Başlarında görkemli perukalar

kullanırken ayakkabıları da

satenden yapılmış rozet ve

kurdeleler ile süslenmiştir. O

dönemde erkeklerin küçük ince

topuk ayakkabı giymesi oldukça

modadır. Onun dışında da uzun

yada kısa üstleri gümüş veya altın

işlemeli potin ve postal giyerlerdi.

Erkek eğer peruk takmıyorsa, peruk

gibi görünmesi için saçını pudralamıştır.

1789 Fransız Devrimi’nden sonra

giyimdeki abartı yerini sade çizgilere

bırakmış, erkekler kısa ceket, uzun

pantolon, kırmızı boyun atkısı ve bere

kullanırken, kadınlar desteksiz uzun

etekler giyerek saçlarını omuzlarına

bırakmış, kırmızı rozetli çan biçiminde

şapkalar giymişlerdir.

1790’lardan sonra erkekler İngiliz tarzında frak giymiştir. Baston, şemsiye, eldiven ve opera

dürbünü dönemin en çok kullanılan aksesuarları arasında yer almıştır. Yüzyılın sonlarına doğru

Avrupa’da kadın ve erkek giyiminde sadelik hakim olmaya başlamıştır.

Moschino Fall 2020

Dolce & Gabbana at Milan Fashion Week Fall 2012

Görsel ve Yazılı Kaynaklar

http://earsiv.halic.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12473/1855/398343.pdf?sequence=1&isAllowed=y

https://tekstilbilgi.net/yenicag-giyim-ozellikleri.html

https://www.milliyet.com.tr/kral-14--louis-doneminde-versay-sarayi-nin-sirlari--molatik-12515/

https://www.wannart.com/yuzyillar-boyu-moda-barok/

https://www.behance.net/gallery/46721459/Fashion-Timeline17-th-century

https://www.behance.net/gallery/43960793/Fashion-Timeline18-th-century

https://asudedavran.com/2019/04/donem-incelemesi-barok-donemi/

https://www.behance.net/gallery/48646307/Rococo-Briefly-about-styles