íătÊkWSfSr,

H Ọ C VIỆN T À I CHÍNHPGS.TS.INIGƯT. N G U YỄN TRỌN G co

6

^ P G S .T S . NGHIÊM THỊ THÀ

GIÁO TRỈNH

u m 1 1 »

I

HỌC VIỆN TÀI CHÍNH■ ■

GIÁO TRÌNH

IIÌHM mẠI

((DÙNG CHO CHUYÊN NGÀNH: THUẾ, NGÂN HÀNG, QUẢN TRỊ KINH DOANH

Đ ồng ch ủ biên: PG S. TS. NGƯT. N g u y ễ n T rọ n g Cơ

PG S. TS. N g h iêm T h i T h à

TRƯỜNG CAO sẨtiG CCMG 9ÕNG Ú O C M ________________

THƯ VIỆN

Hà N ộ i-2015

Mã sô Sách chuẩn Quốc tê

ISBN: 978-604-79-1067-0

LỜI NÓI ĐẦU(Cho lần tái bản thứ 1)

Sự chuyển minh của nén kinh tế Việt Nam trong bối cảnh hội nhập kinh tế ngày câng sâu, rộng vào kinh tế thế giới, cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu đang tác động loàn diện và sâu sắc đến mọi mặt của nén kinh tế mỗi nước, đòi hỏi những nghiên cứu đánh giá vẽ rủi ro và nguy cơ phá sản doanh nghiệp cẩn được nghiên cứu đáy đủ hơn. Công cuộc tái cấu trúc các doanh nghiệp nhà nước, tăng cường giám sát và công khai tài chính của các doanh nghiệp ở Việt Nam đang được chỉ đạo thực hiện một cách quyết liệt từ Chính phủ. Thực tiễn đã đặt ra yêu cầu cấp thiết vé trang bị các kiến thức phân tích tài chính doanh nghiệp hiện đại nhằm tiếp cận tốt hơn những thay đổi của chính sách, cơ chế quản lý tài chính doanh nghiệp, phục vụ tốt hơn việc cập nhật kiến thức của độc giả và nâng cao hiệu quả quản trị tài chính doanh nghiệp, đánh giá đúng đắn cốc hoạt động tài chính và hiệu quả kinh tế của doanh nghiệp.

Tập thể lãnh đạo và giảng viên của Bộ môn Phân tích Tài chính doanh nghiệp được sự đồng ý của Hội đồng Khoa học, Ban Quản lý Khoa học của Học viện Tầi chính thực hiện tái bản lần thứ 1 giáo trinh “Phân tich Tài chính doanh nghiệp - Dùng cho chuyên ngành: Thuế, Ngân hàng, Quản trị kinh doanh"ĩửềm đáp ứng tốt hơn cho công tác đào tao các chuyên ngành Thuế, Hải quan, Ngân hàng, Quản trị kinh doanh, Tái chính quốc tế, Marketing, Kinh tế... của Học viện Tài chính và đống góp những nội dung phân tích, đánh giá các hoạt động kinh tế tài chính cho quá trình quản lý, đầu tư và diéu hành vĩ mô nén kinh tế của Nhà nước.

Giáo trinh do PGS, TS, NGUT. Nguyễn Trọng Cơ và PGS, TS. Nghiêm Thị Thà làm chủ biên đã được xuất bản năm 2010, giáo trình đã được sử dụng rộng rãi trong quản lý kinh tế doanh nghiệp, giảng dạy, học tập và nghiên cứu khoa học của sinh viên câc lớp không chuyên ngành của Học viện Tài chính cũng như sinh viên các ngành kinh tế, quản trị kinh doanh, ngân hàng trong cả nước. Trong lần tái bản này tập thể tác giả đâ tập trung chỉnh sửa, bổ sung các nội dung theo mục tiêu, chương trình đào tạo theo

Học viện Tài chính 3

GIÁO TRÌNH PHẨN TÍCH TẢI CHÍNH DOANH NGHIỆP

học chê' tín chỉ của Học viện Tài chính và tiếp cận tốt hơn với những đòi hỏi từ thực tiễn học tập, nghiên cứu khoa học của các hệ đào tạo cho các chuyên ngành vĩ mõ tại Học viện Tài chính cũng như các cơ sở đào tạo đại học trong cả nước, giáo trình cũng đáp ứng yêu cầu nâng cao năng lực quản lý tải chính doanh nghiệp cho các CEO, CFO trong bối cảnh hiện nay.

Tham gia chỉnh sửa, bổ sung nội dung giáo trinh cho lần tái bản này là tập thể giảng viên của Bộ môn Phân tích Tài chính doanh nghiệp gồm: PGS, TS, NGUT. Nguyẻn Trọng Cơ và PGS, TS. Nghiêm Thị Thà là đồng chủ biên; TS. Phạm Thị Quyên; TS. Nguyễn Thị Thanh; TS. Hồ Thị Thu Hương; TS. Trần Đức Trung; ThS, NCS. Hoàng Thị Thu Hường; ThS, NCS. Đào Thị Hồng Nhung; ThS. Nguyễn Trường Phương; CN. Bạch Thị Thu Hường.

Mặc dù tập thể tác giả đã cố gắng chỉnh sửa, bổ sung những nội dung cốt lõi và có tính thiết thực nhất với yêu cầu và đòi hỏi vé nội dung phân tích tài chính doanh nghiệp phục vụ việc cung cấp thõng tin cho công tác quản lý, điếu hành kinh tế, tài chính của các cơ quan quản lý kinh tế vĩ mô cũng như lãnh đạo các cấp của doanh nghiệp. Tuy nhiên, với sự vận động nhanh của nén kinh tế và những thay đổi khôn lường của môi trường kinh doanh nên không thể tránh khỏi những thiết sót. Tập thể tác giả chân thành cảm ơn các ý kiến đóng góp của các nhà khoa học và bạn đọc để giáo trinh ngày càng hoàn thiện hơn.

Hà Nội, tháng 01 năm 2015

BAN QUẢN LÝ KHOA HỌC

HỌC VIỆN TÀI CHÍNH

4 Học viện Tài chính

Chưong 1: Tổng quan vế phân tích tài chính doanh nghiệp

ChươNq 1

TỔNG ỌUAN VÊ PHÂN TÍCH TÀI CHÍNH DOANH NGHIỆP

•

1.1. MỤC TIÊU, CHÚC NĂNG CỦA PHÂN TÍCH TÀI CHÍNH DOANH NGHIỆP1.1.1. S ự r a đờ i v à p h á t t r i ể n c ủ a p h â n t íc h tà i c h ín h

d o a n h n g h iệ p

Tài chính doanh nghiệp là hệ thống các quan hệ k inh tê dưới h ình thức giá trị nảy sinh trong quá trình phân phôi của cải xã hội gắn liền với việc tạo lập và sử dụng các quỹ tiền tệ của doanh nghiệp đê phục vụ cho yêu cầu sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp và các nhu cầu chung của xã hội.

Tài chính doanh nghiệp là một khâu quan trọng trong hệ thông tài chính nói chung và trong hoạt động kinh tế của doanh nghiệp nói riêng. Thông tin về tài chính doanh nghiệp th ậ t sự cần th iế t cho các nhà quản lý ở bên trong cũng như bên ngoài doanh nghiệp. Đôi với các nhà quán lý của doanh nghiệp, tình h ình tài chính là một căn cứ quan trọng để hoạch định kê hoạch tà i chính, xác định phương hướng, mục tiêu trong đầu tư, đồng thời có biện pháp sử dụng nguồn lực hợp lý đê đạt được kết quả cao... Đôi vói các nhà quản lý bên ngoài doanh nghiệp, điều họ quan tâm là vấn đề hiệu quả của hoạt động kinh doanh, tình hình tài chính của doanh nghiệp có lành mạnh không? Qua đó, các nhà quản lý đó sẽ đưa ra được những quyết định hợp lý cho mình. N hà đầu tư sẽ có quyết định về khoản đầu tư của mình, người cho vay cũng có kê hoạch cho khoản đã cho doanh

Học viện Tài chính r«

GIẢO TRÌNH PHÂN TÍCH TẢI CHÍNH DOANH NGHIỆP

nghiệp vay, các cơ quan nhà nưốc có thể đánh giá việc chấp hành cát chế độ về quản lý tài chính, thuế, an toàn môi trường, đảm bảo quyềr. lợi cho người lao động của doanh nghiệp...

H oạt động tài chính có mối quan hệ trực tiếp với hoạt động sar. xuất kinh doanh của doanh nghiệp, tình h ình tài chính tốt hay xấu. hoạt động tà i chính có hiệu quả hay không đều có ảnh hưởng thúc đẩy hay kìm hãm đô'i với hoạt động sản xuất kinh doanh và kết quá hoạt động sản xuất k inh doanh có tác động ngược lại đến tình hình tà i chính. Xét trong điều kiện doanh nghiệp hoạt động liên tục thì hoạt động tà i chính vừa là nguyên nhân, vừa là kết quả của quá trìn h hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp.

Hoạt động tà i chính có vai trò và ý nghĩa quan trọng trong việc h ình thành , tồn tạ i và phát triển của doanh nghiệp. Khi doanh nghiệp mối th àn h lập, hoạt động tà i chính doanh nghiệp thực hiện vai trò tổ chức quá trình huy động vốn, phân bô các nguồn lực để tiến hành hoạt động kinh doanh. Trong quá trìn h hoạt động kinh doanh, hoạt động tà i chính doanh nghiệp thực hiện vai trò quản trị, giám sát việc sử dụng các nguồn lực, luân chuyển, thu hồi vốn và phân phối kết quả k inh doanh. Sự tăng trưởng hay suy thoái của doanh nghiệp phụ thuộc rấ t lớn vào hiệu quả hoạt động tài chính doanh nghiệp. Thường xuyên giám sát, kiểm tra , đánh giá một cách đầy đủ và toàn diện tình h ình tà i chính của doanh nghiệp, xác định được m ặt mạnh, điểm yếu, khả năng tiềm tàng trong từng môì quan hệ kinh tê của doanh nghiệp vỏi các bên có liên quan, từng lĩnh vực của hoạt động kinh tế, tà i chính, cung cấp thông tin để các nhà quản lý ra quyét định điều hành đơn vị một cách kịp thời và hiệu quả là nhiệm vụ của phân tích tà i chính. Như vậy, phân tích tà i chính tham gia một cách tấ t yếu vào quá trìn h ra quyết định quản lý của các chủ thê quản lý có lợi ích gắn vói hoạt động kinh tê của doanh nghiệp. Vì thế, sự ra đời và p h á t triển của phân tích tài chính gắn với sự ra đời, phát triển của hạch toán kê toán và quản trị tà i chính.

6 Học viện Tài chính

Chưong 1: Tổng quan về phân tích tài chính doanh nghiệp

Trên th ê giói, phân tích tài chính doanh nghiệp đã thực sự bùng nổ khi phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa ra đòi. Tại châu Âu đã sớm h ình th àn h những nghiệp đoàn quốc gia, tập hợp những người chuyên hành nghề phân tích tà i chính doanh nghiệp, như hội các n h à phân tích tài chính Pháp SFAF - The French Society of F inancial A nalysts. Hiện nay trên thê giới đã h ình thành một hiệp hội các n h à phân tích tài chính chuyên nghiệp CFA - C hartered F inancia l Analysis, thực hiện cấp chứng chỉ (Chứng chỉ CFA) hành nghề P h ân tích tài chính chuyên nghiệp cho các hội viên tham gia, và chứng chỉ này được thừa nhận trên toàn cầu (giới thiệu về CFA trong phụ lục 3).

ớ Việt Nam , kể từ khi đổi mới kinh tế, phát triển nền kinh tế hàng hóa nhiều th àn h phần theo định hưóng xã hội chủ nghĩa, lực lượng sản x uấ t được giải phóng và phát triển m ạnh mẽ, các doanh nghiệp thuộc mọi th àn h phần kinh tê hình thành ngày càng nhiều và đặc biệt là sự ra đòi, phát triển của thị trường vốn, hoạt động sôi động của các sàn giao dịch chứng khoán, các công ty chứng khoán, các trung gian và dịch vụ tài chính... khiến cho nhu cầu về phân tích tài chính càng trở nên cấp thiết. Các công cụ quản lý k inh tế, tài chinh như: K ế toán, kiểm toán, phân tích, định giá tà i sản... hoạt động theo mô h ình tổ chức hiệp hội hành nghề chuyên nghiệp trên phạm vi toàn cầu đã xuất hiện ỏ Việt Nam khiến cho phân tích kinh tc nói ch u n g và phân tích tài ch ính doanh ngh iệp nói r iên g cũng không ngừng đổi mới, hoàn thiện theo các thông lệ, nguyên tắc và chuẩn mực quốc tế.

1.1.2. K h á i n iệ m và m ục t iê u c ủ a p h â n t íc h tà i c h ín h d o a n h n g h iệ p

* Khái n iêm p h ả n tích tài chính doanh nghiêp

Phân tích h iểu theo nghĩa chung n h ấ t là sự phân chia các sự vật, hiện tượng theo những tiêu thức n hấ t định để nghiên cứu, xem

Học viện Tài chính 7

GIÁO TRĨNH PHÂN TÍCH TẢI CHÍNH DOANH NGHIỆP

xét thấy được sự h ình th àn h và phát triển của sự vật hiện tượng đó trong mối quan hệ biện chứng với các sự vật, hiện tượng khác.

Phân tích là công cụ dùng để nghiên cứu trong hầu hết các khoa học, từ khoa học tự nhiên đến khoa học xã hội. Phân tích giúp nhận thức được nội dung, h ình thức và xu hướng phát triển của sự vật hiện tượng nghiên cứu, thấy được mối quan hệ cấu th àn h bên trong của mỗi sự vật, h iện tượng, quan hệ biện chứng của nó với các sự vật hiện tượng khác, qua đó giúp cho các đối tượng sử dụng thông tin phân tích đưa ra các quyết định riêng.

Trong lĩnh vực quản trị tà i chính doanh nghiệp cũng sử dụng phân tích là một công cụ hữu hiệu để nghiên cứu tình hình tà i chính của một doanh nghiệp. Hoạt động tài chính có mối quan hệ chặt chẽ với các hoạt động khác trong doanh nghiệp. Do đó, để nhận thức được nội dung, h ình thức và xu hướng phát triển của tà i chính doanh nghiệp cần phân chia tà i chính doanh nghiệp theo những tiêu thức thích hợp để thấy được các quan hệ kinh tế nội tại, môi quan hệ biện chứng vối các hoạt động khác trong quá trìn h hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Như vậy, có thể nói rằng: Phân tích tài chính doanh nghiệp là tổng thể các phương pháp cho phép đánh giá tình hình tài chính đã qua và hiện nay, dự đoán tình hình tài chính trong tương lai của doanh nghiệp, giúp cho các nhà quản lý đưa ra các quyết định quản lý hữu hiệu, phù hợp với mục tiêu mà họ quan tâm.

Trong nển kinh tế thị trường có sự quản lý vĩ mô của Nhà nưổc, có nhiều nhà quản lý ở bên trong cũng như bên ngoài doanh nghiệp quan tâm đến tình h ình tà i chính của doanh nghiệp như chủ doanh nghiệp, các nhà quản tr ị doanh nghiệp, các nhà đầu tư, nhà cung cấp tín dụng, các cơ quan quản lý nhà nưốc, người lao động... Mỗi nhà quản lý đều có những quan hệ kinh tế tà i chính n h ấ t định với doanh nghiệp và họ đều có nhu cầu sử dụng thông tin do phân tích cung cấp để phục vụ cho quá trìn h ra quyết định quản lý, nhưng mỗi nhà quản lý lại quan tâm theo giác độ và với mục tiêu khác nhau , đòi hỏi phán

8 Học viện Tài chính