GIáo trình an toàn bảo mật

  • Upload
    kazat

  • View
    52

  • Download
    3

Embed Size (px)

DESCRIPTION

BỘ GIAO THÔNG VẬN TẢITRƯỜNG ĐẠI HỌC HÀNG HẢIBỘ MÔN: KHOA HỌC MÁY TÍNHKHOA: CÔNG NGHỆ THÔNG TIN

Citation preview

  • B GIAO THNG VN TI TRNG I HC HNG HI

    B MN: KHOA HOC MAY TINH KHOA: CNG NGH THNG TIN

    Gio trnh

    AN TON V BO MT THNG TIN

    TN HC PHN : An ton v bo mt Thng tin

    M HC PHN : 17212

    TRNH O TO : I HC CHNH QUY

    DNG CHO SV NGNH : CNG NGH THNG TIN

    HI PHNG - 2008

  • Tn hc phn: An toan bao mt thng tin Loi hc phn: II B mn ph trch ging dy: Khoa hc my tnh. Khoa ph trch: Cng ngh thng tin M hc phn: Tng s TC: 3

    TS tit L thuyt Thc hnh/ Xemina T hc Bi tp ln n mn hc

    75 45 30 0 0 0

    iu kin tin quyt:

    Sinh vin cn hoc xong cac hoc phn:

    - Lp trinh hng i tng

    - Cu truc d liu

    - Phn tich, thit k va anh gia thut toan.

    Mc ch ca hc phn:

    Truyn t cho sinh vin nhng kin thc c bn v cc lnh vc ring trong an ton bo mt my tnh:

    - Cc gii thut m ha trong truyn tin.

    - Cc thut ton to hm bm v ch k in t.

    - Cc m hnh trao chuyn kha.

    - Cc m hnh chng thc v cc giao thc mt m.

    Ni dung ch yu:

    Gm 2 phn:

    - Phn ly thuyt: cung cp cac ly thuyt v thut toan ma hoa , cc giao thc.

    - Phn lp trinh: ci t cc h m, vit cac ng dung s dung cac h ma mt

    Ni dung chi tit ca hc phn:

    Tn chng mc Phn phi s tit

    TS LT Xemine BT KT

    Chng I. Gii thiu nhim v ca an ton v bo mt thng tin.

    4 3 1 0 0

    1.1. Cc khi nim m u.

    1.1.1. Thnh phn ca mt h thng thng tin

    1.1.2. Nhng mi e da v thit hi i vi h thng thng tin.

    1.1.3. Gii php iu khin kim sot an ton bo mt

    1.2. Mc tiu v nguyn tc chung ca ATBM.

    1.2.1. Ba mc tiu.

    1.2.2. Hai nguyn tc

    1.3. Gii thiu chung v cc m hnh mt m.

    1.3.1. M hnh c bn trong truyn tin v lut Kirchoff.

    1.3.2. Nhng giai on pht trin ca l thuyt m ha.

    1

    1

    1

    1

  • Chng II. Mt s phng php m ha c in. 13 5 5 2 1

    2.1. Phng php m n gin.

    2.1.1. M hon v trong bng Alphabet.

    2.1.2. Mt m cng tnh.

    2.2.3. Mt m nhn tnh.

    2.1.4. Phn tch m theo phng php thng k.

    2.2. Phng php m bng phng th tn xut.

    2.2.1. M vi bng th ng m.

    2.2.2. M a bng th: gii thut m Vigenre v One time pad.

    2.2.3. L thuyt v s b mt tuyt i.

    2.2.4. nh gi mc bo mt ca mt phng php m ha.

    Kim tra

    2

    3

    2

    3

    1

    1

    1

    Chng III. Mt m khi. 16 8 7 1 0

    3.1. Khi nim.

    3.1.1. iu kin an ton cho mt m khi

    3.1.2. Nguyn tc thit k.

    3.2. Chun ma hoa d liu DES

    3.2.1. Lch s ca DES

    3.2.2. Cu trc vng lp DES.

    3.2.3. Thut ton sinh kha con

    3.2.4. Cu trc hm lp.

    3.2.5. Thut ton gii m DES.

    3.2.6. nh gi mc an ton bo mt ca DES.

    3.2.7. TripleDES

    3.3. Chun ma hoa cao cp AES

    3.3.1. Gii thiu v AES

    3.3.2. Thut toan ma hoa

    3.3.3. Thut toan giai ma

    3.3.4. Ci t AES

    3.4 Mt s ch s dng m khi.

    3.4.1. Ch bng tra m in t

    3.4.2. Ch m mc xch

    3.4.3. Ch m phn hi

    1

    3

    3

    1

    3

    3

    1

    0,5

    0,5

    Chng IV. H thng m vi kha cng khai. 16 6 7 2 1

    4.1. Khi nim kha cng khai.

    4.1.1. c trng v ng dng ca h m kha cng khai.

    4.1.2. Nguyn tc cu to h kha cng khai

    4.2. Gii thiu mt s gii thut PKC ph bin.

    4.1.1. H m Trapdoor Knapsack.

    4.1.2. H m RSA

    1

    1

    2

    1

    3

    2

  • 4.1.3. H m ElGamal

    Kim tra

    2 3

    1

    Chng V. Ch k in t v hm bm. 12 7 5 0 0

    5.1. Ch k in t.

    5.1.1. nh ngha.

    5.1.2. ng dng ca ch k in t

    5.2. Gii thiu mt s h ch ky in t

    5.2.1. H ch ky in t RSA

    5.2.2. H ch ky in t ElGamal

    5.2.3. Chun ch ky in t DSA

    5.3. Hm bm.

    5.3.1. nh ngha.

    5.3.2. Sinh ch k in t vi hm bm

    5.4. Mt s ham bm thng dung

    5.4.1. Hm bm MD5

    5.4.2. Hm bm SHA1

    0,5

    3

    0,5

    3

    2

    1,5

    1,5

    Chng VI. Qun l kha trong h thng mt m 8 5 3 0 0

    6.1. Qun l kha i vi h SKC

    6.1.1. Gii thiu phng php qun l kha.

    6.2. Qun l kha trong cc h PKC

    6.2.1. Giao thc trao chuyn kha Needham Schoeder

    6.2.2. Giao thc trao i khoa Diffie-Hellman

    6.2.3. Giao thc Kerberos

    1

    1

    1

    1

    1

    1

    2

    Chng VII. Giao thc mt m 6 3 2 0 1

    7.1. Khi nim giao thc mt m

    7.1.1. nh ngha giao thc mt m

    7.1.2. Mc ch giao thc mt m.

    7.1.3. Cc bn tham gia vo giao thc mt m

    7.2. Tm hiu thit k cc giao thc mt m in hnh

    7.2.1. Mt s dng tn cng i vi giao thc mt m.

    7.2.2. Gii thiu mt s giao thc mt m.

    7.3. Kim tra.

    1

    2

    2

    1

    Nhim v ca sinh vin: Ln lp y v chp hnh mi quy nh ca Nh trng.

    Ti liu hc tp:

    1. Phan nh Diu. L thuyt mt m v An ton thng tin. i hc Quc Gia H Ni.

    2. Douglas R. Stinson. Cryptography Theory and practice. CRC Press. 1995.

    3. A. Menezes, P. VanOorschot, and S. Vanstone. Handbook of Applied

    Cryptography. CRC Press. 1996.

  • 4. William Stallings. Cryptography and Network Security Principles and Practices,

    Fourth Edition. Prentice Hall. 2005.

    5. MichaelWelschenbach. Cryptography in C and C++. Apress. 2005.

    Hnh thc v tiu chun nh gi sinh vin: - Sinh vin phi lm cc bi kim tra trong qu trnh hc v thc hnh. Thi vn p. - Sinh vin phi bo m cc iu kin theo Quy ch ca Nh trng v ca B.

    Thang im : Thang im 10.

    im nh gi hc phn: Z = 0,3 X + 0,7 Y.

  • MUC LUC

    LI NOI U .................................................................................................................... 1

    CHNG I: GII THIU .................................................................................................. 2

    1. An toan bao mt thng tin va mt ma hoc ................................................................. 2 2. Khai nim h thng va tai san cua h thng .............................................................. 2 3. Cac mi e doa i vi mt h thng va cac bin phap ngn chn ........................... 2 4. Muc tiu va nguyn tc chung cua an toan bao mt thng tin ................................... 3 5. Mt ma hoc (cryptology) ............................................................................................ 4 6. Khai nim h ma mt (CryptoSystem) ....................................................................... 4 7. M hinh truyn tin c ban cua mt ma hoc va lut Kirchoff ....................................... 5 8. S lc v lich s mt ma hoc .................................................................................. 6 9. Phn loai cac thut toan mt ma hoc ......................................................................... 8 10. Mt s ng dung cua mt ma hoc ........................................................................... 8

    CHNG II: C S TOAN HOC ................................................................................... 10

    1. Ly thuyt thng tin ................................................................................................... 10 1.1. Entropy ............................................................................................................. 10 1.2. Tc cua ngn ng. (Rate of Language) ....................................................... 11 1.3. Tinh an toan cua h thng ma hoa ................................................................... 11 1.4. Ky thut ln xn va rm ra (Confusion and Diffusion)..................................... 12

    2. Ly thuyt phc tap .............................................................................................. 13 2.1. an toan tinh toan ......................................................................................... 14 2.2. an toan khng iu kin .............................................................................. 14 3.3. H mt tich ....................................................................................................... 16

    3. Ly thuyt toan hoc ................................................................................................... 17 3.1. Modulo s hoc .................................................................................................. 17 3.2. S nguyn t .................................................................................................... 17 3.3. c s chung ln nht ..................................................................................... 17 3.4. Vanh ZN (vanh ng d module N) ................................................................... 18 3.5. Phn t nghich ao .......................................................................................... 18 3.6. Ham phi le ..................................................................................................... 19 3.7. Thng d bc hai.............................................................................................. 19 3.8. Thut toan luy tha nhanh ................................................................................ 20 3.9. Thut toan clit m rng .................................................................................. 21 3.10. Phng trinh ng d bc nht 1 n .............................................................. 22 3.11. inh ly phn d Trung Hoa. ............................................................................ 22

    4. Cac thut toan kim tra s nguyn t. ..................................................................... 23 4.1. Mt s ky hiu toan hoc .................................................................................... 23 4.2. Thut toan Soloway-Strassen ........................................................................... 25 4.3. Thut toan Rabin-Miller..................................................................................... 26 4.4. Thut toan Lehmann. ........................................................................................ 26

    5. Bai tp ..................................................................................................................... 26

    CHNG III: CAC H MA KHOA BI MT ...................................................................... 28

    1. Cac h ma c in ................................................................................................... 28 1.1. H ma hoa thay th (substitution cipher) ........................................................... 28 1.2. H ma Caesar .................................................................................................. 28 1.3. H ma Affine ..................................................................................................... 29 1.4. H ma Vigenere ................................................................................................ 30 1.5. H ma Hill ......................................................................................................... 30 1.6. H ma i ch (transposition cipher)................................................................. 32

    2. Cac h ma khi ....................................................................................................... 34 2.1. Mt ma khi ...................................................................................................... 34 2.2. Chun ma hoa d liu DES (Data Encryption Standard) .................................. 35 2.3. Cac yu im cua DES ..................................................................................... 51

  • 2.4. Triple DES (3DES) ............................................................................................ 52 2.5. Chun ma hoa cao cp AES ............................................................................. 54 2.6. Cac c ch, hnh thc s dung cua ma ha khi (Mode of Operation) ............. 68

    3. Bai tp ..................................................................................................................... 72

    CHNG IV: CAC H MA MT KHOA CNG KHAI...................................................... 77

    1. Khai nim h ma mt kha cng khai ...................................................................... 77 2. Nguyn tc cu tao cua cac h ma mt khoa cng khai .......................................... 78 3. Mt s h ma khoa cng khai .................................................................................. 78

    3.1. H ma knapsack ............................................................................................... 78 3.2. H ma RSA ....................................................................................................... 79 3.3. H ma El Gamal ............................................................................................... 83 3.4. Cac h ma mt da trn cac ng cong Elliptic ............................................. 85

    4. Bai tp ..................................................................................................................... 96

    CHNG V: CH KY IN T VA HAM BM ............................................................ 101

    1. Ch ky in t ....................................................................................................... 101 1.1. Khai nim v ch ky in t ........................................................................... 101 1.2. H ch ky RSA ............................................................................................... 102 1.3. H ch ky ElGammal ...................................................................................... 103 1.4. Chun ch ky in t (Digital Signature Standard) ......................................... 106

    1.5. M hinh ng dung cua ch ky in t ................................................................ 108 2. Ham Bm (Hash Function) .................................................................................... 109

    2.1. Khai nim ....................................................................................................... 109 2.2. c tinh cua ham Bm ................................................................................... 109 2.3. Birthday attack ................................................................................................ 110 2.4. Mt s ham Bm ni ting .............................................................................. 111 2.5. Mt s ng dung cua ham Bm ...................................................................... 118

    3. Bai tp ................................................................................................................... 119

    CHNG VI: QUAN LY KHOA ..................................................................................... 120

    1. Quan ly khoa trong cac mang truyn tin ................................................................ 120 2. Mt s h phn phi khoa ..................................................................................... 120

    2.1. S phn phi khoa Blom ........................................................................... 120 2.2. H phn phi khoa Kerberos .......................................................................... 122 2.3. H phn phi khoa Diffe-Hellman ................................................................... 123

    3. Trao i khoa va thoa thun khoa ......................................................................... 124 3.1. Giao thc trao i khoa Diffie-Hellman ........................................................... 124 3.2. Giao thc trao i khoa Diffie-Hellman c chng ch xac nhn ....................... 125 3.3. Giao thc trao i khoa Matsumoto-Takashima-Imai ...................................... 126 3.4. Giao thc Girault trao i khoa khng chng ch ............................................ 127

    4.Bai tp .................................................................................................................... 128

    CHNG VII: GIAO THC MT MA ........................................................................... 130

    1. Giao thc .............................................................................................................. 130 2. Muc ich cua cac giao thc ................................................................................... 130 3. Cac bn tham gia vao giao thc (the players in protocol) ...................................... 131 4. Cac dang giao thc ............................................................................................... 132

    4.1. Giao thc c trong tai ..................................................................................... 132 4.2. Giao thc c ngi phn x ........................................................................... 133 4.3. Giao thc t phn x ..................................................................................... 134

    5. Cac dang tn cng i vi giao thc ..................................................................... 134

    TAI LIU THAM KHAO.................................................................................................. 136

  • Danh mc hnh v

    DANH MUC HINH VE

    Hnh 1.1: M hnh c ban cua truyn tin bao mt .............................................................. 5 Hnh 3.1: Chun ma hoa d liu DES ............................................................................. 36 Hnh 3.2: S ma hoa DES .......................................................................................... 38 Hnh 3.3: S mt vng DES ....................................................................................... 39 Hnh 3.4: S tao khoa con cua DES .......................................................................... 41 Hnh 3.5: S ham f ..................................................................................................... 43 Hnh 3.6: S ham m rng (E) ................................................................................... 44 Hnh 3.7: Triple DES ....................................................................................................... 53 Hnh 3.8: Cac trang thai cua AES .................................................................................... 56 Hnh 3.9: Thut toan ma ha va giai ma cua AES ........................................................... 59 Hnh 3.10: Ham ShifftRows() ........................................................................................... 62 Hnh 3.11: Ham MixColumns cua AES ............................................................................ 63 Hnh 3.12: Ham AddRoundKey cua AES ......................................................................... 63 Hnh 3.13: Ham InvShiftRows() cua AES ......................................................................... 66 Hnh 3.14: C ch ECB ................................................................................................... 69 Hnh 3.15: Ch CBC ................................................................................................... 70 Hnh 3.16: Ch CFB ................................................................................................... 71 Hnh 4.1: M hinh s dung 1 cua cac h ma kha cng khai PKC .................................. 78 Hnh 4.2: M hinh s dung 2 cua cac h ma kha cng khai PKC .................................. 78 Hnh 4.3: M hinh ng dung lai ghep RSA vi cac h ma khi ........................................ 83 Hnh 4.4: Cac ng cong Elliptic trn trng s thc ................................................... 87 Hnh 4.5: Hnh biu din E2

    4(g4, 1) .................................................................................. 92 Hnh 4.6: Phng phap trao i khoa Diffie-Hellman da trn ECC ................................ 94 Hnh 5.1: M hinh ng dung cua ch ky in t ........................................................... 108 Hnh 5.2: S ch ky s dung ham Bm ................................................................... 109 Hnh 5.3: S vng lp chinh cua MD5 ...................................................................... 112 Hnh 5.4: S mt vng lp MD5 ............................................................................... 113 Hnh 5.5: S mt vng lp cua SHA ......................................................................... 117

  • Danh mc bng

    DANH MUC BANG

    Bang 2.1: Bang bc cua cac phn t trn Z*21 ................................................................. 19 Bang 2.2: Bang luy tha trn Z13 ..................................................................................... 20 Bang 3.1: Bang anh s cac ch cai ting Anh ............................................................... 29 Bang 3.2: Ma hoa thay i vi tri ct ................................................................................. 32 Bang 3.3: Ma ha theo mu hnh hoc .............................................................................. 33 Bang 3.4: Vi du ma ha theo mu hnh hoc .................................................................... 33 Bang 3.5: Ma ha hoan vi theo chu ky ............................................................................ 34 Bang 3.6: Bang hoan vi IP ............................................................................................... 39 Bang 3.7: Bang hoan vi ngc IP-1 ................................................................................. 39 Bang 3.8: Bang PC-1 ...................................................................................................... 41 Bang 3.9: Bang dich bit tai cac vng lp cua DES ........................................................... 42 Bang 3.10: Bang PC-2 .................................................................................................... 42 Bang 3.11: Bang m ta ham m rng E .......................................................................... 44 Bang 3.12: Hp S1 ........................................................................................................... 45 Bang 3.13: Hp S2 ........................................................................................................... 45 Bang 3.14: Hp S3 ........................................................................................................... 45 Bang 3.15: Hp S4 ........................................................................................................... 46 Bang 3.16: Hp S5 ........................................................................................................... 46 Bang 3.17: Hp S6 ........................................................................................................... 46 Bang 3.18: Hp S7 ........................................................................................................... 46 Bang 3.19: Hp S8 ........................................................................................................... 46 Bang 3.20: Bang hoan vi P .............................................................................................. 47 Bang 3.21: Vi du v cac bc thc hin cua DES .......................................................... 50 Bang 3.22: Cac kha yu cua DES ................................................................................. 51 Bang 3.23: Cac kha na yu cua DES .......................................................................... 51 Bang 3.24: Qui c mt s t vit tt va thut ng cua AES .......................................... 54 Bang 3.25: Bang biu din cac xu 4 bit ......................................................................... 56 Bang 3.26: Bang dai kha cua AES ............................................................................ 57 Bang 3.27: Bang th S-Box cua AES .............................................................................. 61 Bang 3.28: Bang th cho ham InvSubBytes() .................................................................. 66 Bang 4.1: Tc cua thut toan Brent-Pollard ................................................................ 81 Bang 4.2: Biu din cua tp E23(1, 1) ............................................................................. 89 Bang 4.3: Bang so sanh cac h ma ECC vi h ma RSA ................................................ 95

  • Li noi u

    1

    LI NOI U

    T trc cng nguyn con ngi a phai quan tm ti vic lam th nao am

    bao an toan bi mt cho cac tai liu, vn ban quan trong, c bit la trong lnh vc qun

    s, ngoai giao. Ngay nay vi s xut hin cua may tinh, cac tai liu vn ban giy t va

    cac thng tin quan trong u c s ha va x ly trn may tinh, c truyn i trong

    mt mi trng ma mc inh la khng an ton. Do yu cu v vic c mt c ch, giai

    phap bao v s an toan va bi mt cua cac thng tin nhay cam, quan trong ngy cng

    tr nn cp thit. Mt ma hoc chinh la nganh khoa hoc am bao cho muc ich nay. Kh

    c th thy mt ng dung Tin hoc c ch no lai khng s dung cac thut toan ma ha

    thng tin. Tai liu nay da trn nhng kinh nghim va nghin cu ma tac gia a c rt,

    thu thp trong qua trnh giang day mn hoc An toan va Bao mt Thng tin tai khoa Cng

    ngh Thng tin, ai hoc Hang hai Vit nam. Vi bay chng c chia thanh cac chu

    khac nhau t c s toan hoc cua mt ma hoc cho ti cac h ma, cac giao thc mt ma,

    hy vong s cung cp cho cac em sinh vin, cac ban c gia mt tai liu b ich. Mc d a

    rt c gng song vn khng tranh khi mt s thiu st, hy vong s c cac ban b

    ng nghip, cc em sinh vin, cac ban c gia gp y chn thanh ti c th hoan thin

    hn na cun sach ny.

    Xin gi li cam n chn thanh ti cac ban b ng nghip , nhng ngi thn a

    lun ng vin, gp y cho ti trong qua trnh bin soan . Xin gi li cam n ti Thac sy

    Nguyn inh Dng , ngi a oc va cho nhng nhn xet , gp y qui bau cho phn vit

    v h ma khoa cng khai da trn cac ng cong Elliptic. Xin gi li cam n su sc ti

    Thac sy Pham Tun at , ngi a hiu inh mt cach ky cang va cho rt nhiu nhn xet

    c gia tri cho ban thao cua cun sach nay . Cui cung xin gi li cam n ti Ban chu

    nhim khoa Cng ngh Thng tin, c bit la Tin sy L Quc inh chu nhim khoa, a

    lun tao iu kin tt nht, gip cun sach nay c th hoan thanh.

    Hi phng, thng 12 nm 2007

    Tc gi

    Nguyn Hu Tun

  • Chng I: Gii thiu

    2

    CHNG I: GII THIU

    1. An toan bao mt thng tin va mt ma hoc

    Trai qua nhiu th ky hang loat cac giao thc (protocol) va cac c ch (mechanism)

    a c tao ra ap ng nhu cu an toan bao mt thng tin khi ma no c truyn tai

    trn cac phng tin vt ly (giy, sach, bao ). Thng thi cac muc tiu cua an toan bao

    mt thng tin khng th at c nu chi n thun da vao cac thut toan toan hoc va

    cac giao thc, ma at c iu nay i hi cn c cac ky thut mang tinh thu tuc va

    s tn trong cac iu lut . Chng han s bi mt cua cac bc th tay la do s phn phat

    cac la th a c ng du bi mt dich vu th tin a c chp nhn . Tinh an toan v

    mt vt ly cua cac la th la han ch (n c th bi xem trm ) nn am bao s bi m t

    cua bc th phap lut a a ra qui inh : vic xem th ma khng c s ng y cua

    chu nhn hoc nhng ngi c thm quyn la pham phap va s bi trng phat . i khi

    muc ich cua an toan bao mt th ng tin lai at c nh chinh phng tin vt ly mang

    chng, chng han nh tin giy oi hoi phai c in bng loai mc va giy tt khng

    bi lam gia.

    V mt y tng vic lu gi thng tin la khng co nhiu thay i ang k qua thi

    gian. Ngay xa thng tin thng c lu va vn chuyn trn giy t , trong khi gi y

    chng c lu di dang s ha va c vn chuyn bng cac h thng vin thng

    hoc cac h thng khng dy . Tuy nhin s thay i ang k n y chinh la kha

    nng sao chep va thay i thng tin. Ngi ta co th tao ra hang ngan mu tin ging nhau

    va khng th phn bit c n vi ban gc . Vi cac tai liu lu tr va vn chuyn trn

    giy iu nay kho khn hn nhiu. Va iu cn thit i vi mt xa hi ma thng tin hu

    ht c lu tr va vn chuyn trn cac phng tin in t chinh la cac phng tin

    am bao an toan bao mt thng tin c lp vi cac phng tin lu tr va vn chuyn vt

    ly cua n . Phng tin o chinh la mt ma hoc , mt nganh khoa hoc co lich s lu i

    da trn nn tang cac thut toan toan hoc, s hoc, xac sut va cac mn khoa hoc khac.

    2. Khi nim h thng va tai sn cua h thng

    Khai nim h thng : H thng la mt tp hp cac may tinh gm cac thanh phn

    phn cng, phn mm va d liu lam vic c tich luy qua thi gian.

    Tai san cua h thng bao gm:

    Phn cng

    Phn mm

    D liu

    Cac truyn thng gia cac may tinh cua h thng

    Mi trng lam vic

    Con ngi

    3. Cc mi e doa i vi mt h thng va cc bin php ngn chn

    Co 3 hinh thc chu yu e doa i vi h thng:

  • Chng I: Gii thiu

    3

    Pha hoai: ke th pha hng thit bi phn cng hoc phn mm hoat ng trn h

    thng.

    Sa i: Tai san cua h thng bi sa i trai phep . iu nay thng lam cho h

    thng khng lam ung chc nng cua no . Chng han nh thay i mt khu ,

    quyn ngi dung trong h thng lam ho khng th truy cp vao h thng

    lam vic.

    Can thip : Tai san bi truy cp bi nhng ngi khng c thm quyn . Cac

    truyn thng thc hin trn h thng bi ngn chn, sa i.

    Cac e doa i vi mt h thng thng tin c th n t nhiu ngun va c thc

    hin bi cac i tng khac nhau . Chng ta c th chia thanh 3 loai i tng nh sau :

    cac i tng t ngay bn trong h thng (insider), y la nhng ngi co quyn truy cp

    hp phap i vi h thng , nhng i tng bn ngoai h thng (hacker, cracker),

    thng cac i tng nay tn cng qua nhng ng kt ni vi h thng nh Internet

    chng han, va th ba la cac phn mm (chng han nh spyware, adware ) chay trn h

    thng.

    Cc bin php ngn chn:

    Thng co 3 bin phap ngn chn:

    iu khin thng qua phn mm : da vao cac c ch an toan bao mt cua h

    thng nn (h iu hanh), cac thut toan mt ma hoc

    iu khin thng qua phn cng : cac c ch bao mt , cac thut toan mt ma

    hoc c cng ha s dung

    iu khin thng qua cac chinh sach cua t chc : ban hanh cac qui inh cua t

    chc nhm am bao tinh an toan bao mt cua h thng.

    Trong mn hoc nay chung ta tp trung xem xet cac thut toan mt ma hoc nh la

    mt phng tin c ban, chu yu am bao an toan cho h thng.

    4. Mc tiu va nguyn tc chung cua an toan bao mt thng tin

    Ba muc tiu cua an toan bao mt thng tin:

    Tinh bi mt: Tai san cua h thng ch c truy cp bi nhng ngi c thm

    quyn. Cac loai truy cp gm c : oc (reading), xem (viewing), in n (printing), s dung

    chng trinh, hoc hiu bit v s tn tai cua mt i tng trong t chc .Tinh bi mt c

    th c bao v nh vic kim soat truy cp (theo nhiu kiu khac nhau ) hoc nh cac

    thut toan ma ha d liu. Kim soat truy cp chi co th c thc hin vi cac h thng

    phn cng vt ly. Cn i vi cac d liu cng cng th thng phng phap hiu qua la

    cac phng phap cua mt ma hoc.

    Tinh toan ven d liu: tai san cua h thng ch c thay i bi nhng ngi

    c thm quyn.

    Tinh sn dng : tai san lun sn sang c s dung bi nhng ngi c thm

    quyn.

    Hai nguyn tc cua an toan bao mt thng tin:

  • Chng I: Gii thiu

    4

    Vic thm i nh v bao mt pha i la kho va cn tinh ti tt ca cac tinh hung ,

    kha nng tn cng c th c thc hin.

    Tai san c bao v cho ti khi ht gia tri s dung hoc ht y ngha bi mt.

    5. Mt ma hoc (cryptology)

    Mt ma hoc bao gm hai lnh vc : ma ha (cryptography) va tham ma

    (cryptanalysis-codebreaking) trong o:

    Ma ha: nghin cu cac thut toan va phng thc am ba o tinh bi mt va

    xac thc cua thng tin (thng la di dang cac vn ban lu tr trn may tinh ). Cac san

    phm cua linh vc nay la cac h ma mt , cac ham bm , cac h ch ky in t , cac c

    ch phn phi, quan ly kha va cac giao thc mt ma.

    Tham ma: Nghin cu cac phng phap pha ma hoc tao ma gia . San phm

    cua lnh vc nay la cac phng phap tham ma , cac phng phap gia mao ch ky , cac

    phng phap tn cng cac ham bm va cac giao thc mt ma.

    Trong gii han cua mn hoc nay chung ta chu yu tp trung vao tim hiu cac vn

    ma ha vi cac h ma mt, cac ham bm, cac h ch ky in t, cac giao thc mt ma.

    Ma hoa (cryptography) l mt ngnh khoa hc ca cc phng php truyn tin bo

    mt. Trong ting Hy Lp, Crypto (krypte) co ngha l che du hay o ln, cn Graphy

    (grafik) co ngha l t. [3]

    Ngi ta quan nim rng : nhng t, nhng ky t cua ban vn ban gc c th hiu

    c s cu thanh nn ban r (P-Plaintext), thng thi y la cac oan vn ban trong

    mt ngn ng nao o; cn nhng t, nhng ky t dang bi mt khng th hiu c th

    c goi la ban ma (C-Ciphertext).

    C 2 phng thc ma hoa c ban: thay th va hoan vi:

    Phng thc ma hoa thay th la phng thc ma hoa ma tng ky t gc hay

    mt nhm ky t gc cua ban r c thay th bi cac t, cac ky hiu khac hay kt hp

    vi nhau cho ph hp vi mt phng thc nht inh va khoa.

    Phng thc ma hoa hoan vi la phng thc ma hoa ma cac t ma cua ban

    r c sp xp lai theo mt phng thc nht inh.

    Cac h ma mt thng s dung kt hp ca hai ky thut nay.

    6. Khi nim h ma mt (CryptoSystem)

    Mt h ma mt l b 5 (P, C, K, E, D) tho man cc iu kin sau:

    1) P l khng gian bn r: l tp hu hn cc bn r co th co.

    2) C l khng gian bn ma: l tp hu hn cc bn ma co th co.

    3) K l kkhng gian kho: l tp hu hn cc kho co th co.

    4) i vi mi k K, co mt quy tc ma ho ek E v mt quy tc gii ma

    tng ng dk D. Vi mi ek: P C v dk: C P l nhng hm m dk(ek(x)) = x cho mi

    bn r x P. Hm gii ma dk chinh l nh x ngc ca hm ma hoa ek [5]

  • Chng I: Gii thiu

    5

    Thng thi khng gian cac ban ro va khng gian cac ban ma la cac vn ban c

    tao thanh t mt b ch cai A nao . o co th la b ch cai ting Anh , b ma ASCII, b

    ma Unicode hoc n gian nht la cac bit 0 va 1.

    Tinh cht 4 la tinh cht quan trong nht cua ma hoa. Ni dung cua n ni rng nu

    ma hoa bng ek va ban ma nhn c sau c giai ma bng ham dk th kt qua nhn

    c phai la ban r ban u x. R rang trong trng hp nay, ham ek(x) phai la mt n

    anh, nu khng th ta s khng giai ma c. V nu tn tai x1 v x2 sao cho y = ek(x1) =

    ek(x2) th khi nhn c ban ma y ta khng bit n c ma t x1 hay x2.

    Trong mt h mt bt ky ta lun c |C| |P| v mi quy tc ma hoa la mt n anh.

    Khi |C| = |P| th mi ham ma hoa la mt hoan vi.

    7. M hinh truyn tin c ban cua mt ma hoc va lut Kirchoff

    M hinh truyn tin thng thng : Trong m hinh truyn tin thng thng thng tin

    c truyn (vn chuyn) t ngi gi n ngi nhn c thc hin nh mt knh vt

    ly (chng han nh vic gi th) c coi la an toan.

    M hnh truyn tin c ban cua mt ma hoc:

    Hnh 1.1: M hnh c ban cua truyn tin bao mt

    y la m hnh c ban cua truyn tin bao mt. Khac vi truyn tin thng thng, c

    cac yu t mi c thm vao nh khai nim ke ich (E-Enemy), cc kho m ho v

    giai ma K am bao tinh bao mt cua thng tin cn truyn i.

    Trong m hinh nay ngi gi S (Sender) mun gi mt thng ip X (Message la

    mt ban ro ) ti ngi nhn R (Receiver) qua mt knh truyn khng an toan (Insecured

    Channel), ke ich E (Enemy) c th nghe trm, hay sa i thng tin X. V vy, S s dung

    phep bin i, tc ma hoa (E-Encryption) ln thng tin X dang oc c (Plaintext)

    tao ra mt oan vn ban c m ho Y (C-Ciphertext) khng th hiu c theo mt

    quy lut thng thng s dung mt thng tin bi mt c goi la khoa K1 (Key), kho K1

    chinh la thng s iu khin cho phep bin i t ban ro X sang ban m Y (ch cc bn

    tham gia truyn tin S va R mi c th bit khoa nay). Giai ma (D-Decryption) l qu trnh

    ngc lai cho phep ngi nhn thu c thng tin X ban u t oan ma hoa Y s dung

    kha giai ma K2 (ch y la kha giai ma va kha ma ha c th khac nhau hoc la mt ty

    thuc vao h ma s dung).

    Cac phep bin i c s dung trong m hnh truyn tin trn thuc v mt h ma

    mt (Cryptosytem) nao .

    X Y Y X Sender Encrypt

    Insecured

    Channel Decrypt Receiver

    K1 K2

    Enemy

  • Chng I: Gii thiu

    6

    Qua trnh ma ha va giai ma yu cu cac qua trnh bin i d liu t dang nguyn

    thuy thanh in put cho vic ma hoa va chuyn output cua qua trinh giai ma thanh ban ro .

    Cac qua trnh nay la cac qua trnh bin i khng kha va c goi la cac qua trnh

    encode va decode.

    Theo lut Kirchoff (1835 - 1903) (mt nguyn tc c ban trong m ho) th: ton b

    c ch ma/gii ma tr kho l khng bi mt i vi k ch [5]. R rang khi i phng

    khng bit c h ma mt ang s dung thut toan ma hoa gi th vic tham ma s rt

    kh khn. Nhng chng ta khng th tin vao an toan cua h ma mt ch da vao mt

    gia thit khng chc chn la i phng khng bit thut toan ang s dung . V vy, khi

    trnh bay mt h mt bt ky , chng ta u gia thit h mt c trnh bay di lut

    Kirchoff.

    Y nghia cua lut Kirchoff : s an toan cua cac h ma mt khng phai da vao s

    phc tap cua thut toan ma hoa s dung.

    8. S lc v lich s mt ma hoc

    Mt ma hoc la mt nganh khoa hoc co mt lich s khoang 4000 nm. Cac c vt

    cua nganh khao c hoc thu c a cho thy iu nay . Nhng ngi Ai cp c ai a s

    dung cac ch tng hnh nh la mt dang ma ha n gian nht trn cac bia m cua ho .

    Cac tai liu vit tay khac cung cho thy cac phng phap ma ha n gian u tin ma

    loai ngi a s dung la cua ngi Ba T c va ngi Do Thai c.

    Tuy vy co th chia lich s mt ma hoc thanh hai thi ky nh sau:

    Thi ky tin khoa hoc : T trc cng nguyn cho ti nm 1949. Trong giai oan

    nay mt ma hoc c coi la mt ngh thut nhiu hn la mt mn khoa hoc mc d a

    c ng dung trong thc t.

    Lich s cua mt ma hoc c anh du vao nm 1949 khi Claude Shannon a ra

    ly thuyt thng tin . Sau thi ky nay mt loat cac nghin cu quan trong cua nghanh mt

    ma hoc a c thc hin chng han nh cac nghin cu v ma khi , s ra i cua cac

    h ma mt khoa cng khai va ch ky in t.

    Qua nhiu th ky phat trin cua mt ma hoc chu yu c phuc vu cho cac muc

    ich qun s (gian ip , ngoai giao , chin tranh ). Mt vi du in hinh la 2000 nm

    trc y hoang La ma Julius Caesar a tng s dung mt thut toan thay th n

    gian ma ngay nay c mang tn ng trong cuc chin tranh Gallic.

    Tac phm A manuscript on Deciphering Cryptography Messages cua Abu al -Kindi

    c vit vao th ky th 9 c tim thy tai Istabul vao nm 1987 a cho thy nhng nha

    khoa hoc A rp la nhng ngi u tin a phat trin cac phng phap tham ma da vao

    phn tich tn s xut hin cua cac ky t i vi cac h ma thay th n m (mt phng

    phap c s dung rng rai trong thi ky Trung c do n gian va kha hiu qua).

    chu u thi ky Trung c la mt khoang thi gian u am va tm ti cua lich s nn

    khng co nhiu phat trin manh v vn hoa noi chung va mt ma hoc noi ring . Mt vai

    s kin c ghi lai bi cac vi linh muc nhng ch c Roger Bacon la ngi thc s a

    vit v mt ma hoc trong tac phm Secret Work of Art and the Nullity of Magic vao gia

    nhng nm 1200. Vao thi Trung c mt trong nhng cai tn ni ting nht la Chaucer,

    ngi a a ra cac cng trnh nghin cu nghim tc u tin v mt ma hoc trong cac

  • Chng I: Gii thiu

    7

    tac phm cua mnh chng han nh Treatise on the Astrolabe. Trong thi ky Trung c

    phng Ty cun sach cua Blaise De Vegenere (ngi phat minh ra thut t oan ma ha

    thay th a m tit ) c xem nh la mt tng kt cac kin thc v mt ma hoc cho ti

    thi im by gi, bao gm ca thut toan thay th a m tit va mt vai s kha t

    ng.

    Blaise De Vegenere cung la tac gia cua h ma mang t n ng, h ma nay a tng

    c xem la an toan tuyt i va c s dung trong mt thi gian dai, tuy nhin Charles

    Babbages a thc hin tham ma thanh cng vao nm 1854 nhng iu nay c gi bi

    mt. Mt thut toan tham ma c phat hin c lp bi mt nha khoa hoc ngi Ph

    (thuc nc c ngay nay ) c tn l Friedrich Kasiski . Tuy vy do vic thiu cac thit bi

    cai tin nn cac bin th cua thut toan ma ha nay vn cn c s dung trong nhng

    nm u cua th ky 20 ma tiu biu nht la vic tham ma thanh cng may in tin

    Zimmermann cua qun c (mt trong cac s kin tiu biu cua mt ma hoc ) trong th

    chin th nht va kt qua la s tham gia cua My vao cuc chin.

    Vi s xut hin cua cac h thng may tinh ca nhn va mang may tinh cac thng tin

    vn ban ngay cang c lu tr va x ly nhiu hn trn cac may tinh do o nay sinh yu

    cu v an toan bao mt i vi cac thng tin c lu tr , x ly va truyn gia cac may

    tinh.

    Vao u nhng nm 1970 la s phat trin cua cac thut toan ma ha khi u tin :

    Lucipher v DES . DES sau o a co mt s phat trin ng dung rc r cho ti u

    nhng nm 90.

    Vao cui nhng nm 1970 chng kin s phat trin cua cac thut ton m ha

    kha cng khai sau khi Whitfield Diffie va Martin Hellman cng b bai bao New Directions

    in Cryptography lam nn tang cho s ra i cua cac h ma kha cng khai va cac h

    ch ky in t.

    Do nhc im cua cac h ma mt khoa cng khai la chm nn cac h ma khi vn

    tip tuc c phat trin vi cac h ma khi mi ra i thay th cho DES vao cui th

    ky 20 nh IDEA, AES hoc 3DES (mt cai tin cua DES).

    Gn y nht la cac s kin lin quan ti cac ham bm MD5 (mt ham bm thuc

    ho MD do Ron Rivest phat trin ) va SHA 1. Mt nhom cac nha khoa hoc ngi Trung

    Quc (Xiaoyun Wang, Yiqun Lisa Yin, Hongbo Yu) a phat trin cac phng phap cho

    phep phat hin ra cac ung cua cac ham bm c s dung rng rai nht trong s cac

    ham bm nay. y la mt s kin ln i vi nganh mt ma hoc do s ng dung rng rai

    va c th xem la cn quan trong hn ban thn cac h ma mt cua cac ham bm . Do s

    kin nay cac hang vit phn mm ln (nh Microsoft) va cac nha mt ma hoc a khuyn

    cao cac lp trnh vin s dung cac ham bm manh hn (nh SHA-256, SHA-512) trong

    cac ng dung.

    Bruce Schneier (mt trong nhng nha mt ma hoc hang u , tac gia cua h ma

    Blowfish) a tng noi rng cac hinh thc tn cng i vi cac h ma mt noi ring va tn

    cng i vi cac h thng may tinh noi chung se ngay cang t r nn hoan thin hn

    Attacks always get better ; they never get worse . va lich s phat trin cua mt ma hoc

    chinh la lich s phat trin cua cac hnh thc tn cng i vi cac h ma mt ang c

    s dung.

  • Chng I: Gii thiu

    8

    9. Phn loai cac thut toan mt ma hoc

    C nhiu cach khac nhau chng ta c th phn loai cac thut toan mt ma hoc

    s c hoc trong chng trnh . y chng ta s phn loai cac thut toan mt ma hoc

    da vao hai loai tiu chi.

    Tiu chi th nht la da vao cac dich vu an toan bao mt ma cac thut toan cung

    cp, da vao s lng khoa s dung (0, 1, 2) chng ta c cac thut toan ma ha sau:

    1. Cac thut toan ma ha kha bi mt tng ng vi cac h ma mt kha bi mt

    hay khoa i xng SKC (Symmetric Key Cryptosytems), do vai tro cua ngi nhn va

    ngi gi la nh nhau , ca hai u c th ma ha va giai ma thng ip , nh Caesar ,

    DES, AES Khoa s dung cho cac thut toan nay la 1 kha cho ca vic ma ha va giai

    ma.

    2. Cac thut toan ma ha kha cng khai tng ng vi cac h ma kha cng

    khai PKC (Public Key Cryptosystems). i khi cac h ma nay cn c goi la cac h ma

    kha bt i xng (Asymmetric Key Cryptosytems). Kha s dung cho cac thut toan nay

    la 2 kha, mt cho vic ma hoa va mt cho vic giai ma , kha ma ha c cng khai

    ha.

    3. Cac thut toa n tao ch ky in t (Digital Signature Algorithms). Cac thut

    toan tao ch ky in t tao thanh cac h ch ky in t . Thng thng mi h ch ky

    in t co cung c s ly thuyt vi mt h ma mt khoa cng khai nhng vi cach ap

    dung khac nhau . Trong chng trinh hoc chung ta se hoc mt s h ch ky in t ph

    bin la RSA, ElGammma

    4. Cac ham bm (Hash functions). Cac ham bm la cac thut toan ma ha khng

    kha hoc c kha va thng c s dung trong cac h ch ky in t hoc cac h ma

    kha cng khai.

    Tiu chi th hai phn loai cac thut toan ma hoa da trn cach thc x ly input cua

    thut toan (tc la ban ro ), da trn tiu chi nay chung ta co hai loai thut toan ma hoa

    sau:

    1. Cac thut toan ma ha khi (chng han nh DES , AES ) x ly ban ro di

    cac n vi c ban la cac khi c kich thc ging nhau.

    2. Cac thut toan ma ha dng (RC4 ) coi ban ro la mt lung bit, byte lin tuc.

    10. Mt s ng dung cua mt ma hoc

    Ngay nay kh c th tm thy cac ng dung trn may tinh lai khng s dung ti cac

    thut toan va cac giao thc mt ma hoc . T cac ng dung cho cac may tinh ca nhn

    (Desktop Applications ) cho ti cac chng trinh h thng nh cac h iu hanh

    (Operating Systems) hoc cac ng dung mang nh Yahoo Messenger hoc cac h c s

    d liu u co s dung cac thut toan ma hoa mt khu ng i dng bng mt h ma

    hoc mt ham bm nao o . c bit vi s phat trin manh m cua thng mai in t

    cac m hnh ch ky in t ngay cang ng vai tr tich cc cho mt mi trng an toan

    cho ngi dung. Tuy vy chng ta vn c th chia cac lnh vc ng dung cua mt ma hoc

    thanh cac lnh vc nh nh sau:

  • Chng I: Gii thiu

    9

    Bao mt (Confidentiality): che du ni dung cua cac thng ip c trao i

    trong mt phin truyn thng hoc giao dich hoc cac thng ip trn mt h thng may

    tinh (cac file, cac d liu trong mt c s d liu ).

    Xac thc ha (Authentication): am bao ngun gc cua mt thng ip , ngi

    dng.

    Toan ven (Integrity): am bao chi co cac t chc a c xac thc hoa mi co

    th thay i cac tai san cua h thng cung nh cac thng tin trn ng truyn.

    Dich vu khng th chi t (Non-Repudiation): Cac bn a c xac thc

    khng th phu nhn vic tham gia vao mt giao dich hp l.

    Ngoai ra cn cac dich vu quan trong khac chng han nh ch ky in t , dich

    vu chng thc danh tinh (Identification) cho phep thay th hinh thc xac thc hoa ngi

    dng da trn cac mt khu bng cac ky thut manh hn hoc dich vu thng mai in

    t cho phep tin hanh cac giao dich an toan trn cac knh truyn thng khng an toan

    nh Internet.

  • Chng II: C s ton hoc

    10

    CHNG II: C S TOAN HOC

    hiu c nhng thut toan s dung trong cac h ma mt , trong cac h ch ky

    in t cung nh cac giao thc mt ma , chng ta phai c nhng kin thc nn tang c

    ban v toan hoc, ly thuyt thng tin c s dung trong mt ma hoc. Chng nay trinh

    bay nhng khai nim c ban v ly thuyt thng tin nh Entropy , tc cua ngn ng

    (Rate of Language), phc tap cua thut toan , an toan cua thut toan , va mt s

    kin thc toan hoc : ng d s hoc (modulo), s nguyn t , inh ly phn d trung hoa ,

    inh ly Fermat . . . va cac thut toan kim tra s nguyn t. Nhng vn chinh se c

    trnh bay trong chng nay gm :

    Ly thuyt thng tin

    Ly thuyt phc tap

    Ly thuyt s hoc.

    1. Ly thuyt thng tin

    Nhng khai nim m u cua ly thuyt thng tin c a ra ln u tin vao nm

    1948 bi Claude Elmwood Shannon (mt nha khoa hoc c coi la cha cua ly thuyt

    thng tin). Trong phn nay chung ta chi cp ti mt s chu quan trong cua ly thuyt

    thng tin.

    1.1. Entropy

    Ly thuyt thng tin inh ngha khi lng thng tin trong mt thng bao la s bit nh

    nht cn thit ma hoa tt ca nhng nghia co th cua thng bao o.

    Vi du , trng ngay_thang trong mt c s d liu cha khng qua 3 bit thng tin,

    bi vi thng tin ngay c th ma hoa vi 3 bit d liu:

    000 = Sunday

    001 = Monday

    010 = Tuesday

    011 = Wednesday

    100 = Thursday

    101 = Friday

    110 = Saturday

    111 is unused

    Nu thng tin nay c biu din bi chui ky t ASCII tng ng , n s chim

    nhiu khng gian nh hn , nhng cung khng cha nhiu thng tin hn . Tng t nh

    trng gioi_tinh cua mt c s d liu ch cha 1 bit thng tin, n c th lu tr nh mt

    trong hai xu ky t ASCII : Nam, N.

    Khi lng thng tin trong mt thng bao M o bi Entropy cua thng bao o, ky

    hiu la H(M). Entropy cua thng bao gioi _tinh la 1 bit, ky hiu H (gioi_tinh) = 1, Entropy

    cua thng bao s ngay trong tun la nh hn 3 bits.

  • Chng II: C s ton hoc

    11

    Trong trng hp tng quat, Entropy cua mt thng bao la log 2n, vi n la s kha

    nng co th (y ngha) cua thng bao.

    1.2. Tc cua ngn ng. (Rate of Language)

    i vi mt ngn ng, tc thc t (actual rate) cua ngn ng la:

    r = H(M)/N

    trong trng hp nay N la dai cua thng bao va M la mt thng ip c dai N.

    Tc cua ting Anh binh thng la 0.28 do o mi ch cai ting Anh co 1.3 bit ngha.

    Tc tuyt i (absolute rate) cua mt ngn ng la s bits ln nht cn thit

    ma ha cac ky t cua ngn ng . Nu co L ky t t rong mt ngn ng , th tc tuyt

    i la :

    R = log2L

    y la s Entropy ln nht cua mi ky t n le . i vi ting Anh gm 26 ch cai,

    tc tuyt i la log 226 = 4.7bits/ch cai. S khng c iu g la ngac nhin i vi tt

    ca moi ngi rng thc t tc cua ting Anh nh hn nhi u so vi tc tuyt i , va

    chng ta vn thy rng i vi mt thng bao bng ting Anh c th loai b mt s ch

    cai nhng ngi oc vn c th hiu c. Hin tng nay c goi la d tha cua

    ngn ng (Redundancy) t nhin.

    Khng chi i vi ting Anh ma vi hu ht cac ngn ng t nhin , do cu truc cua

    ngn ng , do vic s dung ngn ng dn ti co m t s ch cai c s dung vi tn

    sut khng ng u hoc chi co th xut hin vi mt cu truc nao o lam cho chung ta

    vn co th oan c nghia cua cac thng bao nu loai bo cac ch cai nay.

    d tha (Redundancy) cua mt ngn ng ky hiu la D va D = R r. i vi

    ting Anh:

    D = 1 - .28 = .72 letters/letter

    D = 4.7 1.3 = 3.4 bits/letter

    Nh vy mi ch cai co 1.3 bit nghia va 3.4 bit d tha (xp xi 72%).

    1.3. Tinh an toan cua h thng ma hoa

    Shannon inh nghia rt ro rang , t m cac m hnh toan hoc anh gia an toan

    cua cac h ma mt s dung . Muc ich cua ngi tham ma la phat hin ra khoa s dung

    cua h ma (K-Key), ban r (P-PlainText), hoc ca hai . Hn na ho co th hai long vi

    mt vai thng tin co kha nng v ban ro P chng han nh o la m thanh dang s, hoc

    la mt vn ban ting c, hoc la mt bang tinh d liu, v. v . . .

    Trong hu ht cac ln tham ma, ngi tham ma thng c gng thu thp mt s

    thng tin co kha nng v ban r P trc khi bt u. Ho c th bit ngn ng a c s

    dung ma hoa. Ngn ng nay chc chn co s d tha kt hp vi chinh ngn ng o.

    Nu no la mt thng bao gi ti Bob, n c th bt u vi "Dear Bob". oan vn ban

    H(M) = log2n

  • Chng II: C s ton hoc

    12

    "Dear Bob" s la mt kha nng c th hn la mt chui khng mang y nghia gi chng han

    "tm*h&rf". Muc ich cua vic tham ma la sa nhng tp hp kha nng co th co cua ban

    ma (C-CipherText) vi mi kha nng co th cua ban ro.

    Shannon phat trin ly thuyt cho rng , h thng ma hoa chi an toan tuyt i nu

    nu s khoa c th s dung it nht phai bng s thng bao co th . Hiu theo mt nghia

    khac, khoa ti thiu cua h ma phai dai bng thng bao cua h ma o.

    Ngoai tr cac h ma an toan tuyt i , cac ban ma thng cha mt s thng tin

    ung vi ban ro , iu nay la khng th tranh c . Mt thut toan mt ma tt gi cho

    thng tin bi tit l mc nh nht va mt ngi tham ma gioi se khai thac tt nhng

    thng tin nay phat hin ra ban r.

    Ngi tham ma s dung s d tha t nhin cua ngn ng lam giam s kha

    nng co th c cua ban r . Nhiu thng tin d tha cua ngn ng , s d dang hn cho

    qua trnh tham ma. Chinh v ly do nay ma nhiu m hinh ma hoa s dung thut toan nen

    ban r giam kich thc vn ban trc khi ma hoa chng. V qua trnh nen lam giam s

    d tha cua thng bao . Entropy cua mt h ma mt la kich thc cua khng gian khoa

    (Keyspace).

    H(K) = log2(number of keys )

    Shannon cung a ra mt khai nim goi la Unicity Distance (ky hiu la U ) anh

    gia an toan cua mt h ma mt. i vi mt h ma mt U cua n la:

    U = H(K)/D

    y la s nho nht cac ban ma cn thit co th tin hanh tham ma theo cach th

    tt ca cac khoa co th (brute-force attack) thanh cng. Chng han i vi h ma thay th

    n m (nh Caesar) trn bang ch cai ting Anh ta se co:

    H(K)= log226! = 87. D = 3.4 suy ra U = 25.5.

    iu nay co nghia la nu chung ta co khoang 25 ch cai ban ma chung ta chi co th

    th khp vi mt ban ro.

    Khai nim Unicity Distance la mt khai nim mang tinh xac sut n cho chng ta

    bit s lng it nht cac ban ma cn c c th xac inh duy nht 1 ban ma ch khng

    phai la s ban ma u tin hanh tham ma (chc chn thanh cng ). Nu chung ta co s

    ban ma it hn s U th khng th ni la d oan (phep th) cua chng ta la ng . Da

    vao cng thc nay chng ta thy nu nh d tha cua ngn ng cang gn 0 th cang

    kh tham ma mc d c th la mt h ma rt n gian . Cung da vao cng thc nay

    suy ra tng tinh an toan cua h ma co th tng khng gian khoa cua no.

    1.4. Ky thut ln xn va rm ra (Confusion and Diffusion)

    Theo Shannon, c hai ky thut c ban che du s d tha thng tin trong thng

    bao gc, o la: s ln xn va s rm ra.

    Ky thut ln xn (Confusion): che du mi quan h gia ban ro va ban gc . Ky

    thut nay lam tht bai cac c gng nghin cu ban ma tm kim thng tin d tha va

    thng k mu . Phng phap d nht t hc hin iu nay la thng qua ky thut thay

    th. Mt h ma hoa thay th n gian , chng han h ma dich vong Caesar , da trn nn

  • Chng II: C s ton hoc

    13

    tang cua s thay th cc ch cai cua ban r, ngha la ch cai nay c thay th bng

    ch cai khac

    Ky thut rm ra (Diffusion): lam mt i s d tha cua ban r bng cach tng

    s phu ban ma vao ban r (va kha). Cng vic tim kim s d tha cua ngi tham ma

    s rt mt thi gian va phc tap . Cach n gian nht tao ra s rm ra la thng qua vic

    i ch (hay con goi la ky thut hon vi).

    Thng thng cac h ma hin ai thng kt hp ca hai ky thut thay th va hoan

    vi tao ra cac thut toan ma ha c an toan cao hn.

    2. Ly thuyt phc tap

    Ly thuyt phc tap cung cp mt phng phap phn tich phc tap tinh

    toan cua thut toan va cac ky thut ma hoa khac nhau . N so sanh cac thut toan ma

    hoa, ky thut va phat hin ra an toan cua cac thut toan . Ly thuyt thng tin a cho

    chung ta bit rng mt thut ton ma ho co th b bi l . Cn ly thuyt phc tap cho

    bit kha nng bi tham ma cua mt h ma mt.

    phc tap thi gian cua thut toan la mt ham cua kich thc d liu input cua

    thut toan o . Thut toan co phc tap thi gian f (n) i vi moi n va kich thc input

    n, ngha la s bc thc hin cua thut toan ln hn f(n) bc.

    phc tap thi gian thu t toan phu thuc vao m hnh cua cac thut toan , s cac

    bc nho hn nu cac hoat ng c tp trung trong mt bc (chng han nh cac

    vng lp, cac li goi ham ).

    Cac lp cua thut toan , vi phc tap thi gian la mt ham mu i vi kich thc

    input c coi la "khng co kha nng thc hin ". Cac thut toan c phc tap ging

    nhau c phn loai vao trong cac lp tng ng . Vi du tt ca cac thut toan c

    phc tap la n3 c phn vao trong lp n 3 va ky hiu bi O(n3). C hai lp tng quat s

    c la lp P (Polynomial) va lp NP (NonPolynomial).

    Cac thut toan thuc lp P c phc tap la ham a thc cua kich thc input .

    Nu mi bc tip theo cua thut toan la duy nht thi thut toan goi la n inh . Tt ca

    thut toan thuc lp P n inh co thi gian gii han la P _time, iu nay cho bit chung

    s thc hin trong thi gian a thc , tng ng vi phc tap a thc cua kich

    thc input.

    Thut toan ma bc tip theo vic tinh toan phai la chon giai phap t nhng

    gii han gia tri cua hoat ng goi la khng n inh . Ly thuyt phc tap s du ng cac

    may c bit m ta c im bng cach a ra kt lun bi cac chun . My Turing la

    mt may c bit , may hoat ng trong thi gian ri rac , tai mt thi im n nm trong

    khoang trang thai y u s cua tt ca cac trang thai c th la hu han . Chng ta c th

    inh nghia ham phc tap thi gian kt hp vi may Turing A.

    fA(n) = max{m/A kt thuc sau m bc vi u vao w = n3 }

    y c hng ta gia s rng A la trang thai kt thc i vi tt ca cac u vao , vn

    s tr nn kh khn hn nu cac trang thai khng nm trong P . May Turing k hng

    n inh hoat ng vi thut toan NP. May Turing khng n inh c th c mt vai trang

  • Chng II: C s ton hoc

    14

    thai chinh xac. S(w) la trang thai o s thanh cng ngn nht cua thut toan , (Ngha la s

    tinh toan dn n trang thai cui cng)

    Ham s phc tap thi gian cua may Turing khng n inh A c inh ngha :

    fA(n)=max{1,m/s(w) co m bc i vi w/w=n}

    mi bc may Turing khng n inh b tri nhiu ban sao cua chinh n nh c

    mt vai giai phap va tinh toan c lp vi moi li giai.

    Cac thut toan thuc lp NP la khng n inh va c th tinh toan trn may Turing

    khng n inh trong thi gian P.

    Tuy nhin khng phai thut toan ma ha cang c phc tap ln th h ma mt s

    dung thut toan s cang an toan theo nh phat biu cua lut Kierchoff.

    Vy co th anh gia an toan cua mt h ma mt nh th nao ? Vn nay a

    c Claude Shannon tra li vi cac khai nim v an toan cu a cac h ma mt trong

    mt bai bao c tiu Ly thuyt thng tin cua cac h thng bao mt (1949).

    2.1. an toan tinh ton

    inh nghia:

    Mt h mt c gi l an ton v mt tinh ton nu co mt thut ton tt nht

    ph no th cn it nht N php ton, vi N l mt s rt ln no o. [10]

    Tuy nhin trong thc t, khng c mt h mt nao chng t la an toan theo inh

    ngha trn. V vy, trn thc t, ngi ta goi h mt la an toan tinh toan nu c mt

    thut toan pha n nhng i hi thi gian ln n mc khng chp nhn c (thut

    toan c phc tap ham mu hoc thuc lp cac bai toan c phc tap NP).

    Mt cach tip cn khac v an toan tinh toan la quy n v mt bai toan a c

    nghin cu ky va c coi la kh. Vi du nh bai toan phn tich ra tha s nguyn t cua

    mt s n cho trc c coi la bai toan kh vi n ln, v vy ta c th coi mt h mt

    da trn bai toan phn tich ra tha s nguyn t la an toan (tt nhin y ch la an

    toan da vao chng minh mt bai toan khac ch khng phai chng minh hoan chnh v

    an toan cua h mt).

    2.2. an toan khng iu kin

    inh nghia 1:

    Mt h mt c coi l an ton khng iu kin khi no khng th b ph ngay c vi

    kh nng tinh ton khng hn ch. [10]

    R rang la an toan khng iu kin khng th nghin cu theo quan im

    phc tap tinh toan v thi gian tinh toan la khng han ch. V vy, y ly thuyt xac sut

    s c cp nghin cu v an toan khng iu kin.

    inh nghia 2:

    Gia s bin X va Y la cac bin ngu nhin. Ky hiu xac sut X nhn gia tri x la

    p(x) va Y nhn gia tri y la p(y). Xac sut ng thi p(x, y) la xac sut ng thi X

    nhn gia tri x va Y nhn gia tri y. Xac sut c iu kin p(x/y) la xac sut X nhn gia tri

  • Chng II: C s ton hoc

    15

    x vi iu kin Y nhn gia tri y. Cac bin X va Y c goi la c lp nu p(x, y) = p(x)p(y)

    vi moi gia tri c th c cua X va Y.

    inh ly Bayes:

    Nu p(y) 0 th ta co:

    ( ) ( / )( / )

    ( )

    p x p y xp x y

    p y

    H qu:

    X, Y l bin c lp khi v ch khi p(x/y) = p(x) vi mi x, y. [5]

    y, ta gia thit rng mt khoa cu th ch c dng cho mt ban ma. Ky hiu

    xac sut tin nghim ban r xut hin la pp(x). Cung gia thit rng khoa K c chon

    theo mt phn b xac sut nao (thng thng khoa K c chon ngu nhin nn cac

    khoa s ng kha nng). Ky hiu xac sut khoa K c chon la pk(K).

    Gia thit rng khoa K va ban r x la cac bin c lp. Hai phn b xac sut trn P

    v K s tao ra mt phn b xac sut trn C . Ky hiu C(K) la tp cac ban ma c th nu

    K l kho.

    C (K) = { eK(x): xP }

    Khi vi mi yC, ta c:

    C

    , ( )

    ( ) ( ). ( ( ))K p KK y C K

    p y p K p d y

    Va xac sut c iu kin pC(y/x) la xac sut y la ban ma vi iu kin ban r la x

    c tinh theo cng thc sau:

    )(,

    )()/(ydxK

    KC

    K

    Kpxyp

    By gi ta c th tinh xac sut c iu kin pP(x/y) la xac sut x la ban r khi ban

    ma la y theo inh ly Bayes:

    , ( )C

    , ( )

    ( ) ( )( ) ( / )

    ( / )( ) ( ) ( ( ))

    K

    P K

    K x d yPP

    C K P K

    K y C K

    p x p Kp x p y x

    p x yp y p K p d y

    Lc nay, ta c th inh ngha khai nim v mt hoan thin. Ni mt cach khng

    hnh thc, mt hoan thin ngha la i phng vi ban ma trong tay cung khng th

    thu nhn c thng tin g v ban r. Tuy nhin ta s nu inh ngha chinh xac v mt

    hon thin nh sau:

    inh nghia:

    Mt h mt hon thin nu pP(x/y) = pP(x) vi mi xP v mi yC. Tc l xc sut

    hu nghim thu c bn r l x vi iu kin a thu c bn ma l y ng nht vi

    xc sut tin nghim bn r l x. [5]

  • Chng II: C s ton hoc

    16

    Hay ni cach khac, mt hoan thin cung tng ng vi pC(y/x)= pC(y)).

    inh ly Shannon:

    Gi s (P, C, K, E, D) l mt h mt, khi o h mt t c mt hon thin khi

    v ch khi |K| |C|. Trong trng hp |K| = |C| = |P|, h mt t mt hon thin khi v

    ch khi mi kho K c dng vi xc sut bng nhau, bng 1/|K| v vi mi xP, mi y

    C co mt kho K duy nht sao cho eK(x) = y. [5]

    Nh vy ta thy at hoan thin i hi khoa phai rt dai, do vy rt kh khn

    trong vic chuyn giao khoa gia hai bn truyn tin. V vy trong thc t, chng ta khng

    th c an toan khng iu kin ma chng ta ch cn an toan thc t, tc la phu thuc vao

    thng tin va thi gian cn bao mt bng cach s dung cac h mt khac nhau vi bao

    mt khac nhau.

    3.3. H mt tich

    Mt y tng khac c Shannon a ra la y tng tao ra cac h mt mi da trn

    cac h mt cu bng cach tao tich cua chng. y la mt y tng quan trong trong vic

    thit k cac h mt hin ai ngay nay.

    n gian, y chng ta ch xet cac h mt trong C = P, cac h mt loai nay

    goi la t ng cu. Gia s S1 = (P, C, K1, E1, D1) va S2 = (P, C, K2, E2, D2) la cac h

    mt t ng cu c cng khng gian ban r va ban ma. Khi h mt tich c inh

    ngha la h mt S = (P, C, K1K2 ,E ,D). Khoa cua h mt tich K = (K1, K2) trong K1 K1, K2 K2. Cac ham ma hoa va giai ma c xac inh nh sau:

    ))(()(1221 ),(

    xeexe KKKK

    ))(()(2121 ),(

    xedxd KKKK

    Nu chng ta ly tich cua S vi chinh n, ta c h mt (SS) (ky hiu S2). Nu ly

    tich n ln th kt qua la Sn. Ta goi Sn la mt h mt lp. Nu S2 = S th ta goi h mt la

    luy ng. Nu S la luy ng th khng nn ly tich lp v bao mt khng tng ln ma

    khng gian khoa lai ln hn. ng nhin nu S khng luy ng th ta c th lp lai S

    nhiu ln tng bao mt. y nay sinh mt vn la lam th nao c mt h

    mt khng luy ng?

    Ta bit rng nu S1 va S2 la luy ng va giao hoan th S1S2 cung luy ng, n

    gian v:

    (S1S2)(S1S2) = S1(S2S1)S2

    = S1(S1S2)S2

    = (S1S1)(S2S2)

    = (S1S2)

    Vy nu mun (S1S2) khng luy ng th cn phai c S1 va S2 khng giao hoan.

    iu nay c th d dang thc hin bng cach ly tich cua mt h mt theo kiu thay th

    va mt h mt theo kiu hoan vi. y la ky thut c dng thit k cac h ma hin

    ai nh ma DES.

  • Chng II: C s ton hoc

    17

    3. Ly thuyt ton hoc

    3.1. Modulo s hoc

    V c ban a b(mod n) nu a = b+kn trong o k la mt s nguyn . Nu a va b

    dng va a nho hn n, chng ta c th goi a la phn d cua b khi chia cho n. Ni chung a

    va b u la phn d khi chia cho n . Ngi ta con go b la thng d cua a theo modulo n,

    va a la ng d cua b theo modulo n.

    Modulo s hoc cung ging nh s hoc binh thng , bao gm cac phep giao hoan ,

    kt hp va phn phi. Mt khac giam mi gia tri trung gian trong sut qua trnh tinh toan.

    (a+b) mod n = ((a mod n) + (b mod n)) mod n

    (a- b) mod n = ((a mod n) - (b mod n)) mod n

    (ab) mod n = ((a mod n) (b mod n)) mod n

    (a(b + c)) mod n = (((a b) mod n) + ((a c) mod n)) mod n

    Cac phep tinh trong cac h ma mt hu ht u thc hin i vi mt modulo N nao

    o.

    3.2. S nguyn t

    S nguyn t la mt s ln hn 1, nhng chi chia ht cho 1 va chinh n , ngoai ra

    khng con s nao no co th chia ht na . S 2 la mt s ng uyn t u tin va la s

    nguyn t chn duy nht . Do vy 7, 17, 53, 73, 2521, 2365347734339 cung la s nguyn

    t. S lng s nguyn t la v tn . H mt ma thng s dung s nguyn t ln c 512

    bits va thm chi ln hn nh vy.

    3.3. c s chung ln nht

    Hai s a va n c goi la hai s nguyn t cng nhau nu chng khng c tha s

    chung nao khac 1, hay noi mt cach khac , nu c s chung ln nht cua a va n la bng

    1. Chng ta c th vit nh sau :

    GCD(a,n)=1, (GCD-Greatest Common Divisor)

    S 15 va 28 la hai s nguyn t cung nhau , nhng 15 va 27 th khng phai la hai s

    nguyn t cng nhau do co c s chung la 1 va 3, d dang thy 13 va 500 cung la mt

    cp s nguyn t cng nhau. Mt s nguyn t se la nguyn t cung nhau vi tt ca cac

    s nguyn khac tr cac bi s cua no.

    Mt cach d nht tinh toan ra c s chung ln nht cua hai s la nh vao thut

    toan Euclid. Knuth m ta thut toan va mt vai m hinh cua thut toan a c sa i.

    Di y la oan ma ngun trong ngn ng C:

    /* Thut toan tim c s chung ln nht cua x va y, gia s x,y>0 */

    int gcd(int x, int y)

    {

    int g;

    if(x

  • Chng II: C s ton hoc

    18

    x=-x;

    if(y0){

    g=x;

    x=y%x;

    y=g;

    }

    return g;

    }

    3.4. Vanh ZN (vanh ng d module N)

    Tp cac s nguyn ZN = {0, 1, , N-1} trong o N la mt s t nhin dng vi

    hai phep toan cng (+) va nhn (.) c inh nghia nh sau tao thanh mt vanh ng d

    modulo N (hay con goi la tp thng d y u theo modulo N):

    Phep cng:

    a, b ZN: a+b = (a+b) mod N.

    Phep nhn:

    a, b ZN: a . b = (a * b) mod N.

    Theo tinh cht cua modulo s hoc chung ta d dang nhn thy Z N la mt vanh giao

    hoan va kt hp. Hu ht cac tinh toan trong cac h ma mt u c thc hin trn mt

    vanh ZN nao .

    Trn vanh ZN s 0 la phn t trung ha v a + 0 = 0 + a = a, a ZN, s 1 c goi

    la phn t n vi v a . 1 = 1 . a = a a ZN.

    3.5. Phn t nghich ao

    Trn trng s thc R , s nghich ao cua 5 la 1/5, bi vi 5 1/5=1. Cn trn mt

    vanh s nguyn ZN ngi ta a ra khai nim v s nghich ao cua mt s nh sau:

    Gia s a ZN va tn tai b ZN sao cho a.b = (a*b) mod N = 1. Khi o b c goi la

    phn t nghich ao cua a trn ZN va ky hiu la a-1 = b.

    Vic tim phn t nghich ao cua mt s a ZN cho trc thc cht tng ng

    vi vic tim hai s b va k sao cho: a.b = k.N + 1 trong o b, k ZN. Hay vit gon lai la:

    a-1 b (mod N )

    inh ly v s tn tai cua phn t nghich ao : Nu GCD(a, N) = 1 th tn tai duy

    nht 1 s b ZN la phn t nghich ao cua a, ngha la tha man a.b = (a*b) mod N = 1.

  • Chng II: C s ton hoc

    19

    3.6. Ham phi le

    Vi mi s nguyn N , gia tri cua ham phi le cua N la tng s tt ca cac s

    nguyn ZN va nguyn t cng nhau vi N . Chng han nu P la mt s nguyn thi gia tri

    ham phi le cua P: (P) = P 1 hoc nu N = p*q trong o p va q la hai s nguyn t thi

    (N) = (p-1)*(q-1).

    Trong trng hp tng quat nu dang phn tich ra tha s nguyn t cua N la:

    1 2

    1 2 ...k

    kN p p p

    trong o p i la cac s nguyn t cn i la cac s nguyn dng th gia tri cua ham

    phi le c tinh nh sau:

    1 2 11 1

    1 1 2 2( ) ( 1) ( 1) ...( 1)k

    k kN p p p p p p

    Lin quan ti khai nim v ham phi le chng ta c inh ly le phat biu nh sau:

    a Z*N = ZN {0} va GCD(a, N) = 1 ta co ( ) 1(mod )Na N . C ngha la

    ( )Na chinh la gia tri nghich ao cua a trn ZN.

    Mt trng hp ring cua inh ly le chinh la inh ly Fermat nh : Nu P la mt s

    nguyn t thi a Z*P ta co 1 1(mod )Pa P . y la mt trong nhng inh ly ep nht

    cua s hoc.

    Vi mi s nguyn N vanh Z *N gm cac phn t thuc Z N va nguyn t cng nhau

    vi N, hay noi cach khac: Z*N = {x: xZN, (x, N) = 1} = {x: xZN, ( ) 1Nx }.

    Vi mi phn t a ZN, bc t cua a (ky hiu la ord (a)) la s nh nht sao cho : at =

    1. Theo inh ly le ta suy ra (N) chia ht cho t.

    Cu th vi N = 21 ta co bang sau:

    aZ*21 1 2 4 5 8 10 11 13 16 17 19 20

    Ord(a) 1 6 3 6 2 6 6 2 3 6 6 2

    Bang 2.1: Bang bc cua cac phn t trn Z*21

    Nu bc cua a Z*N bng (N) th a c goi la phn t sinh hay phn t nguyn thuy

    cua tp Z*N. Va nu tp Z*N ch c mt phn t sinh th n c goi la mt cyclic.

    3.7. Thng d bc hai

    Gia s a Z*N, khi o a c goi la thng d bc 2 theo modulo N nu tn tai x

    Z*N sao cho x2 = a (mod N). Tp cac phn t thng d theo modulo N c ky hiu la QN,

    tp cac phn t khng thng d theo modulo N c goi la bt thng d theo modulo N

    va ky hiu la NQ .

  • Chng II: C s ton hoc

    20

    inh ly: nu p la mt s nguyn t le va la mt phn t sinh cua Z *N, khi o a la

    mt thng d bc 2 theo modulo N khi va chi khi a = i mod p, trong o i la s nguyn le .

    T inh ly nay suy ra ( 1) / 2 NNQ p Q .

    Vi du vi p = 13, = 6 Z13 ta co bang sau:

    i 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

    i mod 13 1 6 10 8 9 2 12 7 3 5 4 11

    Bang 2.2: Bang luy tha trn Z13

    Do o Q13 = {1, 3, 4, 9, 10, 12} va 13Q = {2, 5, 6, 7, 8, 11}.

    Vi a QN. Nu x Z*N tha man x2 = a (mod N) th a c goi la cn bc hai cua

    x theo modulo N.

    3.8. Thut toan luy tha nhanh

    c th tm phn t nghich ao cua mt s nguyn a trn mt vanh Z N cho trc

    chng ta c th s dung inh ly le tinh gia tri luy tha cua a vi s mu la gia tri ham

    phi le cua N . Tuy nhin co th nhanh chong t inh c gia tri luy tha nay chng ta

    cn co mt thut toan hiu qua va mt trong cac thut toan o (cn nhiu thut toan khac

    phc tap hn ) la thut toan luy tha nhanh . Thut toan nay do Chivers a ra vao nm

    1984. Cac bc cua thut toan nh sau:

    Input: a, m, N.

    Output: am mod N.

    Begin

    Phn tich m thanh dang nhi phn m = bkbk-1b0.

    j = 0, kq = a;

    while (k>=j)

    {

    if (bj==1)

    kq = (kq * a) mod N;

    a = (a * a) mod N;

    j = j + 1;

    }

    return kq;

    end

    Mt cai t khac bng ngn ng C nh sau:

    long modexp(long a, long x, long n)

    {

  • Chng II: C s ton hoc

    21

    long r = 1;

    while (x > 0){

    if (x % 2 == 1) /* is x odd? */

    r = (r * a) % n;

    a = (a*a) % n;

    x /= 2;

    }

    return r;

    }

    Thut toan nay chay khng qua log2(m+1) bc.

    3.9. Thut toan clit m rng

    Trong phn 3.3 chng ta a bit thut toan clit c dng tm c s chung

    ln nht cua ha i s nguyn va trong phn 3.7 chng ta a bit cach tm mt phn t

    nghich ao cua m t s b ng cach s dung thut toan luy tha nhanh tuy nhin vn co

    mt thut toan hiu qu a khac tm phn t nghich ao goi la thut tan clit m rng

    (do da trn thut toan clit). Cac bc cua thut toan nh sau:

    input: a, N vi GCD(a, N) = 1

    output: a-1

    begin

    g0=n, g1 = a, u0 = 1, u1 = 0, v0 = 0, v1 = 1, i = 1;

    while (gi 0 )

    {

    y = gi-1 div gi;

    gi+1 = gi-1 y*gi;

    ui+1 = ui-1 y*ui;

    vi+1 = vi-1 v*ui;

    i = i + 1;

    }

    x = vi-1;

    if(x>0) then

    return x;

    else

    return (N+x);

    end;

  • Chng II: C s ton hoc

    22

    3.10. Phng trinh ng d bc nht 1 n

    Phng trinh ng d bc nht 1 n la phng trnh c dang:

    ax b (mod N) trong o a, b ZN la cac h s cn x la n s.

    Nu nh GCD(a, N) = 1 chng ta c th tm a-1 sau o nhn vao 2 v cua phng

    trnh va tm ra nghim mt cach d dang tuy nhin nu g = GCD(a, N) la mt gia tri khac 1

    th sao? Khi o bai toan co th v nghim hoc co nhiu nghim . Chng ta xet inh ly

    sau:

    Gia s g = GCD(a, N) va nu b chia ht cho g th phng trnh ng d bc nht 1

    n:

    ax b (mod N)

    s c g nghim c dang

    x ((b/g)x0 + t(n/g)) (mod N) trong o t = 0, , g-1,

    va x0 la nghim cua phng trnh (a/g)x 1 (mod N/g).

    3.11. inh ly phn d Trung Hoa.

    inh ly phn d Trung Hoa la m t inh ly quan trong cua s hoc c cac nha

    toan hoc Trung Quc kham pha ra vao th ky th nht. inh ly phat biu nh sau:

    Nu d1, d2, , dk la cac s nguy n i mt nguyn t cung nhau va N = d1d2dk

    th h phng trnh ng d:

    x xi (mod di), i=1, 2, , k

    s c mt nghim thuc vao ZN. Nghim cua h co tinh theo cng thc sau:

    1

    ( / ) (mod )k

    i i i

    i

    x N d y x N

    trong o yi la cac nghim cua cac phng trnh ng d (N/di) yi 1(mod di).

    Di y la oan ma inh ly phn d trung hoa trong ngn ng C :

    int chinese_remainder(int r, int *m, int *u)

    {

    int i;

    int modulus;

    int n;

    modulus = 1;

    for ( i=0; i

  • Chng II: C s ton hoc

    23

    {

    n+=u[i]*modexp(modulus/m[i],totient(m[i]),m[i]);

    n%=modulus;

    }

    return n;

    }

    4. Cc thut toan kim tra s nguyn t.

    Ham mt phia (one-way functions) la mt khai nim c ban cua ma hoa cng

    khai. Vic nhn hai s nguyn t la mt vi du v ham mt phia , nhn cac s nguyn t

    ln tao thanh mt hp s la d , nhng cng vic ngc lai phn tich mt s nguyn

    ln thanh dang tha s nguyn t lai la mt bai toan kh (cha co mt thut toan tt).

    Cac thut toan ma hoa kha cng khai u cn phai s dung cac s nguyn t. C

    mt s phng phap sinh ra s nguyn t va hu ht chng u da trn cac thut

    toan kim tra tinh nguyn t cua mt s nguyn . Tuy nhin co mt s vn c t ra

    i vi s nguyn t nh sau

    Trong mt h thng co th am bao hai ngi dung se c s dung hai s

    nguyn t khac nhau hay khng ? Cu tra li la co th vi co ti 10150 s nguyn t co

    dai 512 bits hoc nho hn.

    Kha nng hai ngi dng s la chon cng mt s nguyn t la bao nhiu . Vi s

    la chon t 10150 s nguyn t, iu ky xay ra vi xac xut nho hn so vi s t bc chay

    cua may tinh.

    Cac loai thut toan kim tra s nguyn t c chia lam hai loai : thut toan tt inh

    va thut toan xac sut. Cac thut toan tt inh cho chng ta bit chinh xac cu tr a li mt

    s nguyn co phai la mt s nguyn t hay khng con mt thut toan xac sut cho bit

    xac sut cua mt s nguyn la mt s nguyn t la bao nhiu . Trong phn nay se trinh

    bay mt s thut toan kim tra s nguyn t ph bin.

    4.1. Mt s ky hiu toan hoc

    4.1.1. Ky hiu Lagrng (Legendre Symbol)

    Ky hiu L(a,p) c inh nghia vi a la mt s nguyn va p la mt s nguyn t ln

    hn 2. N nhn ba gia tri 0, 1, -1 :

    L(a,p) = 0 nu a chia ht cho p.

    L(a,p) = 1 nu a QN (a la thng d bc 2 modulo p).

    L(a,p) = -1 nu a NQ (a khng la thng d bc 2 modulo p).

    Mt phng phap d dang tinh toan ra L(a,p) la :

    L(a,p) = a (p-1)/2 mod p

  • Chng II: C s ton hoc

    24

    4.1.2. Ky hiu Jacobi (Jacobi Symbol)

    Ky hiu Jacobi c vit la J (a,n), n la s khai quat hoa cua ky hiu Lagrng , n

    inh nghia cho bt ky cp s nguyn a va n nao. Ky hiu Jacobi la mt chc nng trn

    tp hp s thng d thp cua c s n va co th tinh toan theo cng thc sau:

    Nu n la s nguyn t, th J(a,n) = 1 nu a la thng d bc hai modulo n .

    Nu n la s nguyn t , th J(a,n) = -1 nu a khng la thng d bc hai modulo

    n .

    Nu n khn g phai la s nguyn t thi Jacobi (a,n) s c tinh theo cng thc

    sau:

    J(a,n)=J(h,p1) J(h,p2) . . . J(h,pm)

    vi p1,p2. . .,pm la cac tha s ln nht cua n.

    Thut toan nay tinh ra s Jacobi tun hoan theo cng thc sau :

    1. J(1,k) = 1

    2. J(ab,k) = J(a,k) J(b,k)

    3. J(2,k) =1 Nu (k2-1)/8 la chia ht va J(2,k) = -1 trong cac trng hp khac.

    4. J(b,a) = J((b mod a),a)

    5. Nu GCD(a,b)=1 :

    a. J(a,b) J(b,a) = 1 nu (a-1)(b-1)/4 la chia ht.

    b. J(a,b) J(b,a) = -1 nu (a-1)(b-1)/4 la cn d.

    Sau y la thut toan trong ngn ng C :

    int jacobi(int a,int b)

    {

    int a1,a2;

    if(a>=b)

    a%=b;

    if(a==0)

    return 0;

    if(a==1)

    return 1;

    if(a==2)

    if(((b*b-1)/8)%2==0)

    return 1;

    else

    return -1;

  • Chng II: C s ton hoc

    25

    if(a&b&1) (ca a va b u la s d)

    if(((a-1)*(b-1)/4)%2==0)

    return +jacobi(b,a);

    else

    return -jacobi(b,a);

    if(gcd(a,b)==1)

    if(((a-1)*(b-1)/4)%2==0)

    return +jacobi(b,a);

    else

    return -jacobi(b,a);

    return jacobi(a1,b) * jacobi(a2,b);

    }

    Trn thc t co th tinh c ky hiu Jacobi mt cach thun li hn nu da vao 1

    trong cac tinh cht sau, gia s m, n la cac s nguyn le, a, b Z:

    (i) J(a*b, n) = J(a, n) * J(b, n) do o J(a2, n) = 1.

    (ii) J(a, m*n) = J(a, m) * J(a, n).

    (iii) nu a b (mod n) th J(a, n) = J(b, n).

    (iv) J(1, n) = 1.

    (v) J(-1, n) = (-1)(n-1)/2

    (vi) J(m, n) = J(n, m) * (-1)(m-1)*(n-1)/4

    4.2. Thut toan Soloway-Strassen

    Soloway va Strassen a phat trin thut toan co th kim tra s nguyn t . Thut

    toan nay s dung ham Jacobi.

    Thut toan kim tra s p la s nguyn t:

    1. Chon ngu nhin mt s a nh hn p.

    2. Nu c s chung ln nht gcd(a,p) 1 th p la hp s.

    3. Tinh j = a(p-1)/2 mod p.

    4. Tinh s Jacobi J(a,p).

    5. Nu j J(a,p), th p khng phai la s nguyn t.

    6. Nu j = J(a,p) th ni p c th la s nguyn t vi chc chn 50%.

    Lp lai cac bc nay n ln , mi ln vi mt gia tri ngu nhin khac nhau cua a .

    Phn d cua hp s vi n phep th la khng qua 2n.

    Thc t khi thc hin chng trinh, thut toan chay vi tc kha nhanh.

  • Chng II: C s ton hoc

    26

    4.3. Thut toan Rabin-Miller

    Thut toan nay c phat trin bi Rabin , da trn mt phn y tng cua Miller .

    Thc t nhng phin ban cua thut toan a c gii thiu tai NIST . (National Institute of

    Standards and Technology).

    u tin la chon ngu nhin mt s p kim tra. Vit p di dang p = 1+2bm trong

    o m la mt s le.

    Sau y la thut toan :

    1. Chon mt s ngu nhin a, va gia s a nh hn p.

    2. t j=0 va z=am mod p.

    3. Nu z=1, hoc z=p-1 th p a qua bc kim tra va c th la s nguyn t.

    4. Nu j > 0 va z=1 th p khng phai la s nguyn t.

    5. t j = j+1. Nu j < b va z p-1 th t z=z2 mod p va tr lai bc 4.

    6. Nu j = b va z p-1, th p khng phai la s nguyn t.

    4.4. Thut toan Lehmann.

    Mt phng phap n gian hn kim tra s nguyn t c phat trin c lp bi

    Lehmann. Sau y la thut toan vi s bc lp la 100.

    1. Chon ngu nhin mt s n kim tra.

    2. Chc chn rng n khng chia ht cho cac s nguyn t nho nh 2,3,5,7 va 11.

    3. Chon ngu nhin 100 s a1, a2, . . . , a100 gia 1 va n-1.

    4. Tinh ai(n-1)/2 (mod n) cho tt ca ai = a1. . . a100 . Dng lai nu ban tim thy ai sao

    cho phep kim tra la sai.

    5. Nu ai(n-1)/2 = 1 (mod n) vi moi i, th n c th la hp s.

    Nu ai(n-1)/2 1 hoc -1 (mod n) vi i bt ky, th n la hp s.

    Nu ai(n-1)/2 = 1 hoc -1 (mod n) vi moi i 1, th n la s nguyn t.

    5. Bai tp

    Bai tp 2.1: hy tnh 1753 mod 29, hi cn dng it nht la bao nhiu phep nhn

    tm ra kt qua.

    Bai tp 2.2: Tnh 876611 mod 899.

    S dung mt trong cac ngn ng lp trinh C, C++, Java hoc C# lam cac bai tp sau:

    Bai tp 2.3: Vit chng trinh cai t thut toan tim phn t nghich ao.

    Bai tp 2.4: Vit chng trinh cai t thut toan luy tha nhanh.

    Bai tp 2.5: Vit chng trinh giai h phng trinh ng d bc nht hai n.

    Bai tp 2.6: Vit chng trinh cai t thut toan kim tra s nguyn t vi input la

    mt s nguyn nh hn 2000000000.

  • Chng II: C s ton hoc

    27

    Bai tp 2.7: Vit chng trinh cai t th vin s nguyn ln vi cac thao tac tinh

    toan c ban: nhn, chia, cng tr, ly modulo.

    Bai tp 2.8: S dung th vin s ln ( bai tp 2.5 hoc mt th vin ma ngun

    m) cai t cac thut toan kim tra s nguyn t c trnh bay trong phn 4 cua chng

    2.

  • Chng III: Cc h ma khoa bi mt

    28

    CHNG III: CAC H MA KHOA BI MT

    1. Cc h ma c in

    1.1. H ma hoa thay th (substitution cipher)

    H ma hoa thay th la h ma hoa trong o mi ky t cua ban ro c thay th bng

    ky t khac trong ban ma (c th la mt ch cai, mt s hoc mt ky hiu).

    C 4 ky thut thay th sau y:

    1. Thay th n (A simple substitution cipher): la h trong mt ky t cua ban r

    c thay bng mt ky t tng ng trong ban ma. Mt anh xa 1-1 t ban ro ti

    ban ma c s dung ma hoa toan b thng ip.

    2. Thay th ng m (A homophonic substitution cipher ): ging nh h thng ma

    hoa thay th n , ngoai tr mt ky t cua ban r c th c anh xa ti mt

    trong s mt vai ky t cua ban ma : s anh xa 1-n (one-to-many). Vi du, A

    c th tng ng vi 5, 13, 25, hoc 56, B co th tng ng vi 7, 19, 31,

    hoc 42, v.v.

    3. Thay th a mu t (A polyalphbetic substitution cipher): c tao nn t nhiu

    thut toan ma hoa thay th n . Anh xa 1-1 nh trong trng hp thay th n,

    nhng co th thay i trong pham vi mt thng ip . Vi du, c th c nm thut

    toan ma hoa n khac nhau c s dung ; c bit thut toan ma hoa n

    c s dung thay i theo vi tri cua mi ky t trong ban ro.

    4. Thay th a s (A polygram substitution cipher ): la thut toan trong cac

    khi ky t c ma hoa theo nhom . y la thut toan tng quat nht , cho phep

    thay th cac nhom ky t cua vn ban gc . Vi du , ABA co th tng ng vi

    RTQ, ABB co th tng ng vi SLL, v.v.

    1.2. H ma Caesar

    H ma Caesar la mt h ma hoa thay th n m lam vic trn bang ch cai ting

    Anh 26 ky t (A, B, ... , Z). y la h ma c in va n gian nht a tng c dung

    trong thc t bi hoang La ma Caesar nn c t theo tn cua vi hoang nay.

    Khng gian cac ban ro P la cac thng ip c tao t bang ch cai A ( tin trnh

    bay chng ta xem y la mt bang ch cai tng quat). Tng t khng gian cac ban ma C

    P. Gia s s phn t cua bang ch cai |A| = N.

    ma hoa ngi ta anh s cac ch ca i t 0 ti N-1. Khng gian khoa K = ZN. Vi

    mi khoa K K ham ma ha va giai ma mt ky t c s th t la i s c thc hin nh

    sau:

    Ma ha: EK(i) = (i + k) mod N.

    Giai ma: DK(i) = (i k) mod N.

    H ma Caesar vi bang ch cai ting Anh se co N = 26 ch cai, bang ch cai c

    anh s nh sau:

  • Chng III: Cc h ma khoa bi mt

    29

    A B C D ... L M N ... W X Y Z

    0 1 2 3 ... 11 12 13 ... 22 23 23 25

    Bang 3.1: Bang anh s cac ch cai ting Anh

    Cac phep tinh toan s hoc c thc hin trn vanh Z 26, s khoa co th s dung

    la 26 nhng trn thc t chi co 25 kha c ich.

    Vi du: vi k=3 (trng hp a c hoang Caesar s dung), ky t A c thay

    bng D, B c thay bng E , ... , W c thay bng Z , ... , X c thay bng A , Y c

    thay bng B, va Z c thay bng C.

    Bang ch cai gc:

    A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

    Bang ch cai dng ma hoa:

    D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z A B C

    Do o chng han xu ANGLES se c ma hoa thanh DQJOHV.

    H ma Caesar s dung phng phap thay th n m nn co hin tng goi la

    phu thuc tn sut xut hin cua ngn ng t nhin. Trong ngn ng t nhin mt s ch

    cai xut hin nhiu hn so vi cac ch cai khac (chng han trong ting Anh cac ch cai

    xut hin nhiu la e, t, i, h ) nn cac ch cai dung thay th cho chung cung xut hin

    nhiu. iu nay co th dn ti h qua la ngi tham ma c th s dung phng phap th

    thay th cac ky t xut hin nhiu trong ban ma bng cac ky t xut hin nhiu trn cac

    vn ban thc t.

    Trn thc t h ma Caesar co s khoa it nn hoan toan c th tham ma bng cach

    th tt ca cac khoa co th (kiu tn cng Brute force).

    1.3. H ma Affine

    Khng gian cac ban ro va ban ma cua h ma la cac xu c hinh thanh t mt

    bang ch cai A, gia s |A| = N. Khi o khng gian khoa cua h ma c xac inh nh sau:

    K = { (a, b): a, b ZN, (a, N) = 1}

    ma hoa ngi ta anh s cac ch cai cua bang ch cai t 0 ti N 1 va tin

    hanh ma ha, giai ma tng ky t (thay th) theo cac cng thc sau:

    Ma ha:

    EK(x) = (a*x + b) mod N. Ky t ban r c s th t la x s c chuyn thanh ky t

    c s th t la (a*x+b) mod N trong bang ch cai.

    giai ma ta cn tim a -1 (do (a, N) = 1 nn lun tim c) va tin hanh cng thc

    giai ma sau:

  • Chng III: Cc h ma khoa bi mt

    30

    DK(y) = a*(y - b) mod N. Ky t ban ma c s th t la y s c thay th bng ky t

    c s th t la a*(y - b) mod N trong bang ch cai.

    C th thy rng i vi mt h ma Affine th s kha c th s dung s la:

    |K| = (N) * N. Vi du vi N = 26 tng ng vi bang ch cai ting Anh chung ta se

    c (26) * 26 = 12 * 26 = 312 kha. Con s nay la tng i nho.

    1.4. H ma Vigenere

    H ma nay c t theo tn cua mt nha mt ma hoc ngi Phap Blaise de

    Vigenre (1523-1596).

    i vi h ma nay khng gian cac ban ma va ban r cung la cac thng ip c

    tao thanh t mt bang ch cai A nh trong h ma Caesar, cac ch cai c anh s t 0

    ti N-1 trong o N la s phn t cua bang ch cai.

    Khng gian khoa K c xac inh nh sau:

    Vi mi s nguyn dng M , kha c dai M la mt xu ky t c dai M , K =

    k1k2kM.

    ma hoa mt ban ro P ngi ta chia P thanh cac oan dai M va chuyn thanh

    s th t tng ng cu a chung trong bang ch cai , chng han X = x1x2xM. Khi o vic

    ma ha va giai ma c thc hin nh sau:

    EK(X) = (x1 + k1, x2 + k2, , xM + kM) mod N

    DK(Y) = (y1 - k1, y2 - k2, , yM - kM) mod N vi N la s phn t cua bang ch cai va Y

    = y1y2yM la ban ma.

    Vi du: xet A la bang ch cai ting Anh , ta co N = 26 gia s kha c dai 6 va K =

    CIPHER, ban r P = THIS CRYPTOSYSTEM IS NOT SECURE . Ta co K = 2 8 15 7 4

    17, P = 19 7 8 18 2 17 | 24 15 19 14 18 23 | 18 19 4 12 8 18 | 13 14 19 18 4 2 | 20 17 4.

    Qua trnh ma ha thc hin nh sau:

    P = 19 7 8 18 2 17 | 24 15 19 14 18 23 | 18 19 4 12 8 18 | 13 14 19 18 4 2 | 20 17 4

    K = 2 8 15 7 4 17 | 2 8 15 7 4 17 | 2 8 15 7 4 17 | 2 8 15 7 4 17 | 2 8 15

    C = 21 15 23 25 6 8 | 0 23 8 21 22 14 | 20 1 19 19 12 9 | 15 22 8 25 8 19 | 22 25 19

    Vy ban ma la C = VPXZGI AXIVWO UBTTMJ PWIZIT WZT.

    V thc cht h ma nay la kt hp cua nhiu ma Caesar , trong h ma Caesar

    chng ta thay th tng ky t n le th trong h ma Vigenere nay thay th tng b M ky

    t lin tip. Vi mi M chung ta co s khoa co th s dung la N M, cu th la vi bang ch

    cai ting Anh s c 26M kha c th s dung.

    1.5. H ma Hill

    H ma hoa nay da trn ly thuyt v ai s tuyn tinh do Lester S .Hill a ra nm

    1929.

    Ca khng gian ban r va ban ma u la cac xu c thanh lp t mt bang ch

    cai A nh trong h ma Vigenere.

  • Chng III: Cc h ma khoa bi mt

    31

    Vi mi s nguyn M khoa cua h ma la mt ma trn K vung kich thc MxM gm

    cac phn t la c ac s nguyn thuc Z N trong o N la s phn t cua bang ch cai . iu

    kin ma trn K co th s dung lam khoa cua h ma la K phai la mt ma trn khng suy

    bin trn ZN hay noi cach khac la tn tai ma trn nghich ao cua ma trn K trn ZN.

    Cac ky t cua bang ch cai cung c anh s t 0 ti N-1.

    ma hoa mt ban ro ngi ta cung chia ban ro o thanh cac xu co dai M ,

    chuyn cac xu nay thanh s th t cua cac ch cai trong bang ch cai di dang mt

    vect hang M chiu va tin hanh ma hoa, giai ma theo cng thc sau:

    Ma ha:

    C = P * K.

    Giai ma:

    P = C * K-1.

    Vi du: cho h ma Hill co M = 2 (kha la cac ma trn vung cp 2) va bang ch cai la

    bang ch cai ting Anh, tc la N = 26. Cho khoa

    K =

    5 2

    3 3

    Hay ma ha xu P = HELP va giai ma ngc lai ban ma thu c.

    ma hoa chung ta chia xu ban r thanh hai vecto hang 2 chiu HE (7 4) va LP

    (11 15) va tin hanh ma ha ln lt.

    Vi P1 = (7 4) ta co C1 = P1 * K = 7 4

    5 2

    3 3 = 3 15 = D P

    Vi P2 = (11 15) ta co C2 = P2 * K = 11 15

    5 2

    3 3 = 11 4 = L E

    Vy ban ma thu c la C = DPLE.

    giai ma ta tinh khoa giai ma la ma trn nghich ao cua ma trn kha trn Z 26

    theo cng thc sau:

    Vi K = 11 12

    21 22

    k k

    k k

    va det(K) = (k11*k22 k21*k12) mod N la mt phn t co phn t

    nghich ao trn ZN (ky hiu la det(K)-1) th kha giai ma s la

    K-1 = det(K)-1*22 12

    21 11

    k -k

    -k k

  • Chng III: Cc h ma khoa bi mt

    32

    Ap dung vao trng hp trn ta c det(K) = (15 - 6) mod 26 = 9. GCD(9, 26) =1 nn

    ap dung thut toan clit m rng tm c det (K)-1 = 3. Vy K -1 = 3 * 5 23

    24 3

    =

    9 20

    17 15.

    Qua trnh giai ma tin hanh ging nh qua trnh ma ha vi kha ma ha thay bng

    kha giai ma.

    Giai ma C = DP = ( 3 15 ), P = C * K-1 = (3 15) *

    9 20

    17 15= 3 15 = HE.

    Tng t giai ma xu C = LE kt qua s c ban r P = LP.

    Ch y la trong vi du trn chng ta s dung kha K c kich thc nh nn d dang

    tm c kha giai ma cn trong trng hp tng quat iu nay la khng d dang.

    1.6. H ma i ch (transposition cipher)

    Mt h ma hoa i ch la h ma hoa trong o cac ky t cua ban ro vn c gi

    nguyn, nhng th t cua chung c i ch cho nhau.

    Vi du mt h ma hoa i ch ct n gian , ban r c vit theo hang ngang trn

    trang giy vi dai c inh, va ban ma c oc theo hang doc.

    Ban r: COMPUTER GRAPHICS MAY BE SLOW BUT AT LEAST ITS EXPENSIVE

    COMPUTERGR

    APHICSMAYB

    ESLOWBUTAT

    LEASTITSEX

    PENSIVE

    Ban ma: CAELPOPSEEMHLANPIOSSUCWTITSBIUEMUTERATSGYAERBTX

    Bang 3.2: Ma hoa thay i vi tri ct

    Phng phap nay co cac ky thut sau:

    1. ao ngc toan b ban ro: ngha la ban r c vit theo th t ngc lai

    tao ra ban ma . y la phng phap ma hoa n gian nht vi vy khng am

    bao an toan.

    Vi du : ban r TRANSPOSITION CIPHER c ma hoa thanh

    REHPICNOITISOPSNART.

    2. Ma ho theo mu hinh hoc : ban r c sp xp lai theo mt mu hinh hoc

    nao , thng la mt mang hoc mt ma trn hai chiu.

    Vi du : ban r LIECHTENSTEINER c vit thanh ma trn 35 theo hang nh

    sau:

    Ct 1 2 3 4 5

    Ban r L I E C H

  • Chng III: Cc h ma khoa bi mt

    33

    T E N S T

    E I N E R

    Bang 3.3: Ma ha theo mu hnh hoc

    Nu ly cac ky t ra theo s th t ct 2, 4, 1, 3, 5 th s c ban ma

    IEICSELTEENNHTR.

    i ch ct: u tin i ch cac ky t trong ban r thanh dang hnh ch nht theo

    ct, sau