PHẦN SÁU:

Trường:

Khối:

Tiết:

GV:

GIÁO ÁN

CHƯƠNG I: BẰNG CHỨNG VÀ CƠ CHẾ TIẾN HÓA

BÀI 24: CÁC BẰNG CHỨNG TIẾN HÓA

I. Mục tiêu

Trình bày được một số bằng chứng về giải phẫu so sánh chứng minh mối quan hệ họ hàng

giữa các loài sinh vật.

Nêu được một số bằng chứng tế bào học và sinh học phân tử.

II. Trọng tâm:

- Bằng chứng giải phẫu so sánh cho học sinh thấy được sự tương đồng, tương tự giữa các cơ

quan trên cơ thể các loài từ đó kết luận được các loài sinh vật đều được bắt nguồn từ một tổ tiên

chung. Bằng chứng tế bòa học và sinh học phân tử cho thấy sự tương đồng về nhiều đặc điểm ở

cấp độ phân tử và tế bào.

III. Chuẩn bị

- Tranh phóng to hình 24.1 sách giáo khoa, một số hình ảnh minh họa khác.

IV. Tiến trình lên lớp

1. Ổn định lớp:

2. Kiểm tra bài cũ:

Câu hỏi: Tại sao bệnh di truyền do gen lặn liên kết với giới tính X ở người lại dễ được phát

hiện hơn so với bệnh do gen lặn nằm trên nhiễm sắc thể thường?

3. Giảng bài mới

Mở đầu bài giảng đặt vấn đề cho học sinh về sự xuất hiện và tồn tại của sinh vật

Các sinh vật hiện nay do đâu mà có?

- Trước thế kỉ XVIII, khoa học chưa phát triển, con người đã giải thích sự tồn tại của

muôn loài do thượng đế, chúa trời tạo ra … Ngày nay khoa học hiện đại đã chứng minh: Các loài

sinh vật hiện nay có chung nguồn gốc và được phát sinh từ giới vô cơ.

Phần sáu: “Tiến hóa” - sẽ giúp chúng ta tìm hiểu vấn đề này.

Hoạt động của thầy và trò Nội dung kiến thức

GV: vì tiến hóa chỉ tập trung nhiều vào lịch

sử tiến hóa nên cần có những bằng chứng để

làm tiền đề cho nó.

(?) Bằng chứng tiến hóa là gì? Nếu học

sinh không trả lời được thì chuyển hướng câu

hỏi

HS: suy nghĩ tìm câu trả lời

(?) Thông qua báo, đài, phim ảnh em có

thể kể một vài bằng chứng tiến hóa mà em

biết?

(?) Có mấy loại bằng chứng tiến hóa?

HS trả lời có 2 loại: trực tiếp và gián tiếp

GV: bằng chứng trực tiếp: các hóa thạch

Bằng chứng gián tiếp: có nhiều bằng chứng

gián tiếp như bằng chứng giải phẫu so

sánh,bằng chứng phôi sinh học, địa lí sinh vật

học, sinh học phân tử và tế bào học.

Ta bắt đầu tìm hiểu về bằng chứng giải

phẫu so sánh.

(?) Bằng chứng giải phẫu so sánh là gì?

HS: là sự phân tích,nghiên cứu cấu tạo, so

sánh sự tương ứng giữa các cơ quan trên cơ thể

Khái niệm về bằng chứng tiến hóa: bằng

chứng tiến hóa là những bằng chứng nói lên

quan hệ họ hàng giữa các loài sinh vật.

Các loại bằng chứng tiến hóa:

- Bằng chứng trực tiếp: là bằng chứng hoá

thạch.

- Bằng chứng gián tiếp: bằng chứng giải

phẫu so sánh,bằng chứng phôi sinh học, địa lí

sinh vật học, sinh học phân tử và tế bào học.

I. Bằng chứng giải phẫu so sánh

ở những động vật khác nhau

GV: ta đi vào phần 1. Cơ quan tương đồng

Yêu cầu học sinh xem hình 24.1 trong SGK

và trả lời các câu hỏi.

(?) Xương chi của các loài động vật trong

hình tương đồng với nhau như thế nào?

HS: giống nhau: Đều có các xương cánh,

cẳng, cổ, bàn, ngón.

- Khác nhau: Chi tiết các xương biến đổi,

hình dạng bên ngoài rất khác nhau (rất rõ ở

xương bàn, xương ngón).

(?) Những biến đổi ở xương bàn tay giúp

mỗi loài thích nghi như thế nào?

GV: ví dụ: tay người rất linh hoạt và chỉ có

con người mới có khả năng như vậy, ngón cái

choãi ra 90o có thể xoay chuyển nhiều hướng

khác nhau, có thể cầm, nắm, chế tạo công cụ

lao động…

Mèo thì móng vuốt phát triển, xương ngón

và xương bàn thích nghi với việc săn bắt mồi.

Từ đó cho học sinh rút ra kết luận: thế nào

là cơ quan tương đồng?

GV: ta đi tiếp sang phần 2. Cơ quan thoái

hóa

Cho học sinh xem hình về răng khôn,

xương cùng và ruột thừa.

(?) Yêu cầu học sinh nhận xét về chức năng

1. Cơ quan tương đồng:

- Là các cơ quan ở các loài khác nhau

nhưng được bắt nguồn từ cùng một cơ quan ở

loài tổ tiên, mặc dù hiện tại chúng thực hiện

các chức năng khác nhau.

Ví dụ: Chi trước của mèo, vây trước cá voi,

cánh dơi, tay người đều bắt nguồn từ chi trước

của động vật tổ tiên.

của xương cùng, ruột thừa và răng khôn ở

người.

(?) Nghiên cứu SGK cho biết thế nào là cơ

quan thoái hóa?

(?) Tại sao cơ quan thoái hóa đôi khi có hại

nhưng không bị mất đi?

HS: Vì sinh vật sở hữu vốn gen từ tổ tiên

chung, gen vô hại hoặc là thời gian không đủ

dài để chọn lọc tự nhiên loại bỏ hết những gen

đó ra khỏi quần thể.

(?) Amidan có phải là cơ quan thoái hóa

không? Vì sao?

Nếu HS không trả lời được thì GV gợi ý

Amidan ảnh hưởng đến độ rung của giọng nói,

có tác dụng lớn giúp lọc và cản bớt bụi. Khi cắt

amidan thì độ rung của giọng nói chủ yếu do

thanh quản phát ra. Vì vậy amidan không phải

là cơ quan thoái hóa.

(?) Đối với 1 số sinh vật việc giữ lại các cơ

quan này có tác dụng như thế nào?

Ví dụ mí mắt thứ 3 ở chim, manh tràng ở

động vât ăn cỏ.

GV: cơ quan thoái hóa giúp ta xác định

mối quan hệ họ hàng giữa các loài, là bằng

chứng rõ rệt nhất chứng tỏ những loài này bắt

nguồn từ một tổ tiên chung.

Chúng ta sang phần 3. Cơ quan tương tự

2. Cơ quan thoái hóa:

Cũng là cơ quan tương đồng, nhưng nay

không còn chức năng hoặc chức năng bị tiêu

giảm.

VD: Ruột thừa,răng khôn, xương cùng ở

người.

3. Cơ quan tương tự:

Là những cơ quan thực hiện các chức năng

(?) Thế nào là cơ quan tương tự?

(?) Cho VD về cơ quan tương tự?

Ví dụ: cánh con trùng, dơi, chim; hàm dế

dũi và chân chuột chũi

(?) Qua nghiên cứu về cơ quan tương đồng

và cơ quan thoái hóa, các em rút ra nhận xét gì

về mối quan hệ giữa các sinh vật hiện nay?

GV: một bằng chứng gián tiếp nữa về tiến

hóa là bằng chứng tế bào học và sinh học phân

tử. chúng ta sang phần II. Bằng chứng tế bào

học và sinh học phân tử.

(?) Hãy trình bày những điểm giống nhau

trong cấu tạo tế bào, vật chất di truyền, mã di

truyền của các loài sinh vật

(?) Phân tích thông tin bảng 24 người có

quan hệ gần gũi nhất với loài nào trong bộ linh

trưởng? Tại sao?

(?) Phân tích trình tự aa trong cùng 1 loại

protein hay trình tự các nucleotit trong cùng 1

gen của các loài cho phép ta kết luận gì về

quan hệ họ hàng giữa các loài?

(?) Hãy đưa ra các bằng chứng chứng minh

ty thể và lục lạp được tiến hóa từ vi khuẩn?

(?) Khi so sánh các bằng chứng thì bằng

chứng nào đáng tin cậy nhất?

như nhau ở các loài khác nhau nhưng không

được bắt nguồn từ một nguồn gốc chung.

Ví dụ: cánh ở côn trùng, dơi, chim; hàm dế

dũi và chân chuột chũi.

* Sự tương đồng về đặc điểm giải phẩu

giữa các loài là bằng chứng gián tiếp cho thấy

các loài sinh vật hiện nay đều được tiến hóa từ

một tổ tiên chung.

II. Bằng chứng tế bào học và sinh học

phân tử

1. Bằng chứng tế bào học

- Mọi cơ thể SV đều được cấu tạo từ tế bào.

Các tế bào của tất cả các loài sinh vật hiện nay

đều sử dụng chung một loại mã di truyền, đều

dùng 20 loại axit amin để cấu tạo nên

prôtêin....

2. Bằng chứng sinh học phân tử:

Các loài có họ hàng càng gần thì trình tự

các a.a hay trình tự nuclêôtit càng có xu hướng

giống nhau và ngược lại.

4. Củng cố

Tại sao để xác định mối quan hệ họ hàng giữa các loài về đặc điểm hình thái thì người ta lại

hay sử dụng các cơ quan thoái hóa?

5. Dặn dò:

- Về nhà học bài xem trước bài 25 “Học thuyết tiến hóa Lamac và học thuyết tiến hóa

Đacuyn”.

- Trả lời câu hỏi: Nguyên nhân tiến hóa (làm chuyển loài này thành loài mới).

- Nội dung chính của học thuyết Đacuyn gồm những ý tưởng nào?