Embed Size (px)
Citation preview
De opgave in beeldOverwegingen voor Leerkring
wonen en zorg op basis van onderzoek
effecten woonservicegebiedenGeorge de Kam
Woonservicegebied Definitie woonservicegebied:
◦ Wijk/dorp (5.000 tot 10.000 inwoners) ◦ Gecoördineerd dienstenaanbod wonen, welzijn en zorg, t/m onplanbare
24-uurszorg en aanpassingen aan de woning◦ Kwetsbare bewoners kunnen langer zelfstandig blijven wonen in hun
eigen woning en/of woonomgeving langer deelnemen aan vertrouwde samenleving
◦ Verhuizen naar zorgwoning binnen het woonservicegebied mogelijk
Doel woonservicegebieden: zo lang mogelijk zelfstandig kunnen blijven wonen te midden van anderen, zodat een levensloop bestendige leefomgeving ontstaat
2
Ondersteunende website Bijvoorbeeld
http://www.watwerktindewijk.nl/index.cfm/interventie/details?id=214 Seniorensoos Andromeda in Eindhoven
4
Wat werkt in de wijk
Proeftuinen
1. Bilgaard, Leeuwarden2. Krakeel, Hoogeveen3. Berflo Es, Hengelo4. Meulenvelden, Didam5. Rond de Regenboog, Dronten6. Dorp West, De Bilt7. Zeevang, De Verbinding8. Middelburg Noord-Oost9. Hoge Vucht, Breda10. Helden-Panningen
Vergelijkingsgebieden Kern Beuningen Wolfskuil, Nijmegen
6
17
Ouderen profielen (2)
Kwetsbaarheid
Com
ple
xit
eit
Vitaal Begin chronische aandoeningen, maar verder geen beperkingen.
Multidomein problematiek Klachen in lichamelijk, psychisch, mobiliteiten cognitie. Ervaren soms te weinig aandacht.
Extreem kwetsbaar Ervaren ernstige klachten inverschillende domeinen,
Somber en gespannen Moeite met ouder worden, passief en onzeker.Wel eens psychosociale klachten en last van geheugen.Chronische aandoeningen, maar redden zich prima.
Lichamelijke en mobiliteit problemen Chronische aandoeningen en kunnen zich niet meer zelfstandig redden.
Arrangementen - hardware
18
Arrangementen -software
19
Woonservicegebied :
Hoge Vucht, BredaDichtheid 70-plussers
& Voorzieningen op peil
Bronnen:• BAG• OpenStreetMap• VROM• GBA DIdam• Verschillende websites: oa Telefoongids/TomTom/Google• Onderzoek Effectmeting Proeftuienen WSG• Water uit Top10NL2009 (Id: urn:nbn:nl:ui:13-fft-twq). Copyright 2007
Topografische Dienst Kadaster, verkregen via DANS.
Kaart gemaakt met KansenVerkenner © Object Vision, in het kader van het onderzoek Effectmeting 10 proeftuinen woonservicegebieden, Nationaal Programma Ouderenzorg.
20
Zelfbepaling en zelfredzaamheid Optimisme en realisme Sociale kanten van welbevinden meer van
belang dan fysieke Openbare ruimte Ondersteuning door buren en nabije
verwanten Eigen bijdragen Wederkerigheid
Ouderen aan het woord
21
Wil zo lang mogelijk thuis blijven wonen, in mijn eigen huis, te midden van mijn eigen sociale netwerk en in mijn eigen wijk, zoals het altijd is geweest;
Wil door anderen worden ondersteund in dit streven, hetzij door persoonlijke
hulp, hetzij door aanpassingen in mijn omgeving (woning en wijk), hetzij door keuzes geboden te worden in het vorm geven aan mijn leven;
Ben in het licht van al mijn beperkingen en toenemende lichamelijke en
geestelijke ongemakken tegelijk realistisch en optimistisch over de mogelijkheden die mij nog resten in het zicht van de haven;
Verwacht dat mijn omgeving zorgt voor een basisniveau van toegankelijke
(medische) zorg en ondersteuning op het moment dat ik aangeef die nodig te hebben;
22
“Ik, thuiswonende oudere…(1)
Wil van betekenis zijn voor mensen in mijn omgeving en niet slechts een last vanuit volledige afhankelijkheid;
Heb een eigen identiteit als bewoner van deze wijk of dit dorp
en wens daarin erkend en herkend te worden; Maak gebruik van de oplossingen die mij worden geboden als
ik ze nuttig vind en verzin anders mijn eigen oplossingen; Wens dat organisaties en beroepskrachten die mij
ondersteunen aansluiten bij mijn leefwereld in plaats van dat ze mij dwingen me te voegen in hun systemen.”
25
“Ik, thuiswonende oudere … (2)
Behoefte aan eigen regie; Zelf grenzen aan durven geven
Groot belang van mobiliteit en bezig blijven Belang van structuur en regelmaat, betekenisvolle
daginvulling Zelf medische zorg weten te vinden, maar ook
drempels daarin Belang huisarts, vertrouwen, sturend, ook
bejegeningsproblemen, vaste thuiszorgkracht Vraagverlegenheid in informele circuit In het algemeen tevreden over formele zorg Soms kritiek op ingewikkeldheid, niet transparant Nabijheid huisarts en apotheek
Specifiek over zorg en ondersteuning
28
Zelfstandig wonen Gezondheid en welbevinden Informele en formele zorg en ondersteuning
Analyses
29
Indicatie: Aantal ouderen van 80+ dat in 2008 zelfstandig woonde in procent van aantal ouderen van 75+ dat vijf jaar eerder zelfstandig woonde
Verschil deels verklaard door overlijden Ander deel: verhuizen naar intramuraal
DAT KUNT U ZELF MET GBA VOLGEN!
In een woonservicegebied blijven ouderen langer zelfstandig wonen
30
Proe
ftuin
en w
oons
ervice
gebi
eden
Verg
elijk
ings
gebi
eden
Neder
land
0%
20%
40%
60%
80%
Vijf jaar zelfstandig 80+
31
Verhouding tussen aantal AWBZ-gebruikers 85+ (2010) en aantal bedden in zorgwoningen, verzorgings- en verpleeghuizen (2008) (NL = 0,23)
Alle woonservicegebieden behalve Helden en Breda gelijk of beter dan NL gemiddelde
Alle woonservicegebieden behalve Zeevang gelijk of hoger dan hun vergelijkingsgebieden
Extramuraal AWBZ in woonservicegebieden gelijk of hoger
33
Invloed van zelfstandig kunnen functioneren binnen en buitenshuis, en kwetsbaarheid
Na controle: geen verschil tussen woonservicegebieden en controlegebieden
Tevredenheid over de thuissituatie
39
Tevredenheid over de thuissituatie – factoren van invloed bij vergelijking tussen de proeftuinen
Wel invloed: Tevredenheid over
woningaanpassingen Beperkingen Zelfstandig binnen kunnen
functioneren (sterker effect in Didam en Zeevang, minder sterk in Dronten en Hengelo)
Overwegen te verhuizen Veilig voelen Tevredenheid woonomgeving
(sterker effect in Didam, minder in Dronten en Helden-Panningen)
Geen invloed: Mate van
aanpassingen aan de woning
Kwetsbaarheid Verkeersveiligheid Bereikbaarheid
van voorzieningen en diensten
Zelfstandig buiten kunnen functioneren
40
Aanwijzingen dat langer zelfstandig wonen en meer extramuraal in woonservicegebieden
Geschiktheid/aanpassingen basis voorwaarde
Tevredenheid met woonsituatie vooral beïnvloed door wisselwerking persoonlijke kenmerken / belemmeringen en kwaliteiten woning > focus in beleid op micro-niveau
NL stelsel werkt goed: niet afhankelijk van inkomen, huur/koop, hebben van een partner
Conclusies zelfstandig wonen
41
Gezondheid Kwetsbaarheid Welbevinden
Analyse gezondheid en welbevinden
42
Gezondheid: vrijwel geen verschil in zorggebruik
AWBZ en WMO gebruik naar leeftijdsgroep (2010)
woonservicegebied N
Gemiddeld percentage gebruikers
Gebruikers AWBZ 75+
nee 71 14,95%
ja 10 15,05%
Gebruikers AWBZ 85+
nee 71 61,74%
ja 10 62,57%
Gebruikers WMO 75+
nee 71 22,71%
ja 10 23,39%
Gebruikers WMO 85+
nee 71 34,19%
ja 10 34,15%
43
Ouderen in woonservicegebieden minder gezondheidsproblemen dan in controlegebieden > effect van selectie
Tussen woonservicegebieden grote verschillen: in Dronten ouderen zich vaker zelfstandig redden, in Leeuwarden en Breda minder vaak, daar ook vaker meer dan 4 medicijnen, in Zeevang minder vaak
In Leeuwarden, Breda en Helden-Panningen hebben ouderen meer dan gemiddeld gezondheidsproblemen > arrangementen?
Analyse gezondheid (2)
44
In woonservicegebieden ouderen minder kwetsbaar dan zowel intramuraal als extramuraal wonende ouderen in controlegebieden > effect van selectie
Bij onderlinge vergelijking woonservicegebieden (zonder selectie): meest kwetsbaar in Breda en Leeuwarden, minst kwetsbaar in Zeevang en Dronten
Idem na selectie en correctie voor het hebben van een partner: Breda meest, minst in Hengelo, Zeevang, Didam
Kwetsbaarheid
45
Er is geen verschil in welbevinden tussen de woonservicegebieden en controlegebieden
Belangrijke invloed van het hebben van een partner (hoger) en van kwetsbaarheid (lager)
Wel neemt welbevinden minder snel af in woonservicegebieden dan daarbuiten bij het toenemen van kwetsbaarheid
Verschillen tussen proeftuinen: invloed van kwetsbaarheid (sterkst), daarnaast hebben van een partner en het inkomen
De Bilt het laagst, lager dan Leeuwarden, Didam, Breda en Helden-Panningen
Factoren: sociale steun, tevredenheid over zorg en ondersteuning, mate van informele zorg (negatieve invloed), coping
Welbevinden
46
Bij ouderen in woonservicegebieden nemen problemen minder sterk toe als de beperkingen toenemen
Invloed van factoren: beperkingen, partner, tevredenheid met zorg en ondersteuning
Vergelijking proeftuinen onderling: bovendien invloed stedelijkheid (minder psychische problemen) en financiële situatie; meeste in Didam en Breda, minst in Hoogeveen en Hengelo
Psychische problemen
47
Ouderen kunnen in woonservicegebieden beter omgaan met gezondheid en ziekte
Factoren die invloed hebben op coping zijn beperkingen, tevredenheid over zorg en ondersteuning, en kwetsbaarheid (niet partner of sociale steun)
Bovendien in woonservicegebied dempend effect op invloed van toenemende beperkingen en kwetsbaarheid op afnemen van coping.
Geen verschillen gevonden tussen proeftuinen onderling
Omgaan met gezondheid en ziekte
48
Geen duidelijke verschillen tussen woonservicegebieden en controlegebieden
Buiten woonservicegebieden gaat kwaliteit van het contact met andere mensen iets sneller achteruit als beperkingen toenemen
Invloed van sociale steun, aantal contacten en kwetsbaarheid
Vergelijking van proeftuinen onderling: Breda, Hengelo, De Bilt meest tevreden.
Invloed op kwaliteit van contacten van: psychische beperkingen, hoeveelheid contacten, inkomen, kwetsbaarheid, ervaren sociale steun, verbondenheid met de buurt
Eenzaamheid en sociale relaties
49
Ouderen in woonservicegebieden vinden (ook na correctie
voor kwetsbaarheid) domein ‘plezierig wonen’ vaker belangrijk, maar tevredenheid hierover verschilt niet.
Variabele ‘tevredenheid woonomgeving’ samengesteld uit tevredenheid over woning, woonomgeving en verbondenheid met de buurt.
Invloed van tevredenheid over contacten, hoeveelheid activiteiten, verkeersveiligheid
Hoogst in Middelburg en Didam, laagst in Hoogeveen en Leeuwarden
Effect van sociale veiligheid verschilt per locatie: tevredenheid daalt het snelst bij afname sociale veiligheid in Middelburg, De Bilt en Zeevang.
Woonplezier
52
Mantelzorg Vrijwilligers Thuiszorg Huisarts Specialist Ziekenhuisopname
Analyse informele en formele zorg en ondersteuning
53
GGD-Oost (Didam en Hengelo) geen verschil gebruik mantelzorg tussen woonservicegebieden en vergelijkingsgebieden
Factoren: gezondheid, belemmeringen, en hoe hoger inkomen hoe minder mantelzorg
Inkomenseffect: bij hoger inkomen minder mantelzorg voor persoonlijke verzorging, verpleegkundige hulp, begeleiding en administratie.
Informele zorg (1)
54
Geen verschil tussen de woonservicegebieden op totaal niveau, wel in soort inzet
Invloed kwetsbaarheid en financiële situatie (hoe hoger inkomen, hoe minder informele zorg, met name in huishoudelijke hulp, persoonlijke verzorging, gezelschap, administratie en klusjes in huis)
Informele zorg (2)
55
Geen verschillen woonservicegebieden in intensiteit huishoudelijke hulp, verzorging, verpleging t.o.v vergelijkingsgebieden
Geen verschillen thuiszorg (per oudere) woonservicegebieden en controlegebieden
Bij vergelijking Didam en Hengelo met vergelijkingsgebieden: aanwijzing in Didam dat minder thuiszorg als informeel meer of beter ondersteund (‘informele substitutie-impuls’)
Thuiszorg (1)
60
Latente variabele uit gebruik verpleegkundige van thuiszorg (10%), diensten huishoudelijke hulp (ongeveer 75%) en hebt u thuiszorg (20%)
Invloed van kwetsbaarheid, beperkingen en het gebruik van informele zorg (hoe meer informeel, hoe meer thuiszorg), hebben van een partner (minder thuiszorg), en minder thuiszorg naarmate woning is aangepast
Hoogste scores in Breda en Dronten, laagste in Zeevang en Hoogeveen.
Woonservicegebieden verschillen in de mate waarin mate van informele zorg effect heeft op het krijgen van thuiszorg: sterkst in Dronten, zwakst in Hoogeveen
Thuiszorg (2)
61
Geen afwijkend huisartsen gebruik na controle voor andere variabelen
Invloed van kwetsbaarheid, beperkingen en het hebben van een partner (dan meer huisartsgebruik)
Verschillen tussen proeftuinen, maar deze niet te verklaren uit aanwezigheid of nabijheid huisarts of gezondheidscentrum, advisering of wijkverpleegkundige
Huisarts
64
Geen verschil woonservicegebieden Wel effect stedelijkheid (hoger gebruik) Invloed van beperkingen enige factor bij 1
specialist Invloed van beperkingen, kwetsbaarheid en
hebben partner bij bezoek meerdere specialisten
In controle gebieden meer ziekenhuisopnamen dan in woonservicegebieden, geen verschil tussen de woonservicegebieden onderling; invloed van beperkingen
Specialisten en ziekenhuisopname
65
Geen verschil in gebruik psychosociale zorg tussen woonservicegebieden en controlegebieden
Effect van beperkingen en kwetsbaarheid Mogelijk effect van aanwezigheid van dit
type zorg op snellere toename gebruik bij meer beperkingen
Psychosociale en paramedische zorg
66
Wel verschil tussen locaties, maar niet toe te schrijven aan al dan niet woonservicegebied ten opzichte van controlegebieden
Invloed van kwetsbaarheid, beperkingen, partner en ervaringen met zorgverleners
Licht verschil tussen proeftuinen in de mate waarin kwetsbaarheid tevredenheid beïnvloedt. (minste invloed in Hoogeveen, Hengelo en Helden-Panningen > maar sterk verschillende arrangementen
Tevredenheid met zorg en ondersteuning
67
Ouderen in woonservicegebieden ongeveer even gezond als elders
Van ‘langer zelfstandig wonen’ naar ‘zo volwaardig mogelijk zelfstandig wonen’
Woonservicegebieden sluiten aan bij wensen van ouderen (zelfstandig, vertrouwd, nabij, netwerk, wederkerigheid, zekerheid, toegankelijk, advies, adequate zorg en ondersteuning..
Groot belang van geschiktheid woningen Belangrijk in te zetten op alle aspecten van
kwetsbaarheid Enkele effecten kwantitatief aantoonbaar…
Conclusies (1)
68
Aangetoonde effecten:◦Langer zelfstandig wonen◦Meer extramuraal wonen◦Minder ziekenhuisopname◦Aanpassen woningen heeft effect op
(minder) thuiszorg◦Beter omgaan met ziekte en gezondheid
(coping)◦..’dempende werking’
69
Conclusies (2)
◦ ‘dempende werking’ op achteruitgang welbevinden bij het toenemen van beperkingen, te weten:• Minder effect toenemende beperkingen op
toename psychische problemen• Problemen met coping stijgen minder snel bij
toenemende kwetsbaarheid en bij toenemende (stemming / geheugen) beperkingen
• Bij toenemende kwetsbaarheid neemt welbevinden minder snel af
• Sociale relaties blijven beter bij toenemen van beperkingen
70
Conclusies (3)
Dempend effect is sterker bij netwerk / brede infrastructuur die zowel formele als informele zorg en ondersteuning omvat, waarin oudere ‘gekend’ wordt
Bij toenemende beperkingen gaan toename informele en formele zorg en ondersteuning min of meer gelijk op > geen substitutie
Bij ouderen met beter inkomen minder informele zorg In woonservicegebieden niet meer thuiszorg (p.p.) In woonservicegebieden geen afwijkingen in gebruik
huisartsen of specialisten, wel minder ziekenhuisopnames
Geen aantoonbaar effect van specifieke organisatie van de zorg (wijkzorgteam, afstemming met eerstelijn) op tevredenheid met zorg
Conclusies (4)
71
Over doelmatigheid moeilijk uitspraken te doen
Meer extramuraal: € 20 tot € 80 per oudere 70+;
Maximaal € 30 effect woningaanpassing op thuiszorg
Rond € 10 wegens minder ziekenhuisopname
Verschil investeren en incasseren…
Conclusies (5)
72
WSG ‘werkt’ als verzekering. Waarbij een basispakket van adequate thuiszorg verlangd wordt…keuzemogelijkheden in voorzieningen die ouderen belangrijk vinden
Geen algemeen recept voor arrangementen Aandacht voor veiligheid en nabijheid voorzieningen Meer respect en waardering voor eigen kracht,
inbreng, wederkerigheid van ouderen Bezinning op bekendheid en gebruik aanbod welzijn
en diensten Belang van vraag gestuurd lokaal implementatie /
ontwikkelingstraject Implementatie vraagt om lange adem en gunstige
beleidsomgeving
Conclusies (6)
73
Blijvende aandacht voor aanpassen woningen Versterk kernkwaliteit van woonservicegebieden:
netwerk van ouderen met sociale omgeving, vrijwilligers en professionals
Reflecteer op samenwerking gemeente en andere betrokken partijen
Financiële schotten zo veel mogelijk doorbreken, actieve rol zorgkantoor wenselijk
Verbeter bekendheid en gebruik voorzieningen Aandacht voor plaats en rol van ouderen in
wijkvernieuwing, maatregelen voor veiligheidsbeleving
74
Aanbevelingen
Deze rollator was van mijn 82 jarige moeder en ik kan me niet herinneren dat ze er ooit achter heeft gelopen.
75
Marktplaats….
Thuiswonen en oud worden als regel Woningen aangepast/geschikt ‘verhuizen kost bedstro’ > maar ook
diversiteit in aanbod Toename kwetsbaarheid vertragen Aansluiten autonomie, zelfredzaamheid en
eigen initiatief Samenspel informeel en formeel
zorg/ondersteuning > nabijheid, gekend zijn Voorzieningen nabij, op maat en naar wens
76
Wat is de opgave?
Voor welbevinden en gezondheid ouderen Voor effectief gemeentelijk beleid Om systeemwijzigingen te accomoderen Om partners te vinden
77
Waarom in beeld?
Woningvoorraad in beeld Voorzieningen en verbindingen in kaart vanuit
perspectief van de ouderen Informatie over woonsituatie en verhuisgedrag
ouderen Gebiedsspecifiek zorggebruik en zorgkosten Bestaande initiatieven en organisaties Netwerk alerte professionals Bestaand gebruik steunpunten en adviseurs Ontwikkeling en gebruik intramurale
voorzieningen
78
Vlaggen en signalen
Koppelen bestaande statistische bronnen Actief op zoek naar bestaande initiatieven van
ouderen en aanzetten voor nieuwe > nieuwe sociale kaart
Evalueer recente initiatieven samen met de ouderen en professionals
Gebruik bestaande vragenlijsten voor analyseren woonwensen, kwetsbaarheid, gebruik informele zorg > aanknopingspunten voor beleid
Praat met ouderen over dagelijks leven > vraagpatronen en handelingsperspectieven
Maak het onderzoek onderdeel van de oplossing Laat je inspireren door ervaringen van anderen
79
Hoe meer weten?
Vragen?
Contactpersoon:George de Kam
