Geneza regulacji prawnej interpelacji poselskich w Sejmie ... · logicznym uk‡adzie Š uwag stanowi„ materia‡y praktyki parlamentarnej, tj.: dru-ki sejmowe, sprawozdania stenograficzne

�Z Dziejów Prawa�. T. 2 (10). Katowice 2009

Prace Naukowe Uniwersytetu �l¹skiego nr 2704, s. 101�126

JÓZEF CI¥GWA

Geneza regulacji prawnejinterpelacji poselskich w Sejmie �l¹skim

w latach 1922�1939

Uwagi wstêpne

Przedmiotem uwag zawartych w niniejszym przyczynku jest poszukiwanie�róde³ przepisów, okre�laj¹cych prawo interpelowania w Sejmie �l¹skim, w tymi próba odpowiedzi na pytanie, czy i w jakim stopniu �l¹skie regulacje praw-ne interpelacji by³y oryginalne, a w jakim modyfikacj¹ przepisów ogólnopolskich(tj. dotycz¹cych interpelacji w Sejmie Ustawodawczym, a nastêpnie w Sejmiei w Senacie R.P.).

Dla ustalenia genezy przepisów o prawie interpelacji w Sejmie �l¹skim siê-gniemy nieco przed rok 1922, tj. do czasów tworzenia � w lecie 1920 roku �prawnych podstaw �l¹skiej autonomii. Podstawê przedstawionych � w chrono-logicznym uk³adzie � uwag stanowi¹ materia³y praktyki parlamentarnej, tj.: dru-ki sejmowe, sprawozdania stenograficzne z posiedzeñ plenarnych Sejmu �l¹skie-go, Sejmu Ustawodawczego i kolejnych Sejmów Rzeczypospolitej Polskiej, nadtoteksty � przyjmowanych w formie sejmowych uchwa³ � regulaminów, zawartetak w formie materia³ów drukowanych, jak i w zespo³ach archiwalnych Archi-wum Pañstwowego w Katowicach.

102 Józef Ci¹gwa

Przepisy o prawie interpelowaniaw projektach ustawy o autonomii województwa �l¹skiego

i w ustawie konstytucyjnej z 15 lipca 1920 roku,zawieraj¹cej statut organiczny województwa �l¹skiego

Droga do autonomii województwa �l¹skiego prowadzi³a przez dwa projekty,opracowane przez Polski Komisariat Plebiscytowy w Bytomiu1 i pos³a dr. JózefaBuzka2. Projekt bytomski wyszed³ z Komisji Samorz¹dowej, przy Wydziale Praw-nym Komisariatu, z³o¿onej z siedmiu osób, w�ród których by³o trzech prawników,tj.: �[...] mecenas Wolny, adwokat z Bytomia, szef wydzia³u prawnego komisa-riatu3, asesor Kempka, b. burmistrz miasta Gniezna, szef wydzia³u administracyj-nego komisariatu; d-r praw Potyka, szef wydzia³u statystycznego komisariatu�4.Prawa interpelacji poselskich dotyczy³ � w tym projekcie � art. 12, stanowi¹-cy, co nastêpuje: �Sejm �l¹ski uchwali ustawê zasadnicz¹ o ustroju województwa�l¹skiego. Ustawa ta okre�li szczegó³owo [...] prawo sejmu do wykonywaniakontroli nad dzia³alno�ci¹ wydzia³u �l¹skiego5, zw³aszcza za� prawo sejmu dozwracania siê z interpelacjami do wojewody i do wydzia³u �l¹skiego�6. Sformu³o-wanie zacytowanego przepisu by³o na tyle ogólne, ¿e trudno mówiæ o recypowa-niu rozwi¹zañ ogólnopolskich, zw³aszcza ¿e w ustawodawstwie Sejmu Ustawo-dawczego nie znajdujemy postanowieñ choæby trochê podobnych. To samo mo¿-na powiedzieæ o traktuj¹cym o prawie interpelacji art. 7 projektu pos³a dr. Buzka:�Sejm �l¹ski uchwali ustawê zasadnicz¹ o ustroju Województwa �l¹skiego. Ustawata okre�li szczegó³owo [...] prawo Sejmu do wykonywania kontroli nad dzia³alno-�ci¹ wydzia³u �l¹skiego; [...] prawo Sejmu do zwracania siê z interpelacjami do

1 Za³¹cznik 2 do N-ru 1902. Statut organiczny �l¹ska. Projekt Polskiego Komisariatu Ple-biscytowego w Bytomiu, s. 1�10, art. 1�48. Zob. te¿: Materia³y do ustawy konstytucyjnejz dnia 15 lipca 1920 r., zawieraj¹cej statut organiczny województwa �l¹skiego. Miko³ów 1932,s. 56�72.

2 Za³¹cznik 1 do N-ru 1902. Ustawa konstytucyjna o statucie organicznym województwa�l¹skiego. (Projekt pos³a dr. Buzka), s. 1�11, art. 1�50. Zob. te¿: Materia³y do ustawy...,s. 35�53.

3 J. C i ¹ g w a: Wolny Konstanty (1877�1940). W: �l¹ski s³ownik biograficzny. Red. J. K a n -t y k a, W. Z i e l i ñ s k i. T. 3. Katowice 1981, s. 340�343.

4 Druk Nr 1902: Wniosek nag³y pos³a Buzka i podpisanych prezesów klubów sejmowychw sprawie statutu organicznego Województwa �l¹skiego, pierwsza strona niepaginowana.

5 Tekst projektu nie jest do koñca spójny, gdy¿ art. 12 mówi o interpelowaniu wydzia³u�l¹skiego, gdy tymczasem art. 23 projektu stanowi, i¿: �Naczelnymi organami administracji woje-wództwa �l¹skiego s¹ Rada Krajowa i wojewoda�. Za³¹cznik 2 do N-ru 1902..., s. 5. Zob. te¿:Materia³y do ustawy..., s. 66.

6 Za³¹cznik 2 do N-ru 1902..., s. 7; Materia³y do ustawy..., s. 63.

103Geneza regulacji prawnej interpelacji poselskich w Sejmie �l¹skim...

wojewody i do wydzia³u �l¹skiego�7. I w nim bowiem stopieñ ogólno�ci regulacjiodbiega od ogólnopolskich unormowañ, reguluj¹cych szczegó³owo prawo do in-terpelowania.

Cytowane dopiero co przepisy obu projektów wyra¿a³y jedynie my�l, ¿e or-gan ustawodawczy �l¹skiej autonomii ma prawo kontrolowania � w³a�nie miê-dzy innymi przez prawo interpelacji � naczelnych �l¹skich organów administra-cji, zwanych Rad¹ Krajow¹ (w projekcie Komisariatu) wzglêdnie wydzia³em�l¹skim (w projekcie dr. Buzka). W ten sposób wystêpuj¹ce w obu wersjachuregulowanie prawa interpelacji by³o na swój sposób oryginalne, bo nieznaneustawodawstwu ogólnopolskiemu.

Wspólnym dla obu projektów elementem jest zamiar stworzenia w nich jedy-nie najbardziej ogólnej podstawy prawnej interpelowania i odes³anie szczegó³owejregulacji do ustawy �l¹skiej, zwanej w projektach ustaw¹ zasadnicz¹ o ustrojuwojewództwa �l¹skiego. Ustawa ta, maj¹ca przybraæ postaæ ustawy zwyk³ej,przerastaæ mia³a jednak swym znaczeniem wszystkie pozosta³e ustawy �l¹skie,bêd¹c rozwiniêciem jedynie ogólnie naszkicowanych w ustawie konstytucyjnejzagadnieñ ustrojowych �l¹ska.

W obu projektach razi � widoczna ju¿ na pierwszy rzut oka � niekonsekwen-cja. Otó¿ tak w projekcie bytomskim (art. 12), jak i w projekcie pos³a dr. Buzka(art. 7) zdania poprzedzaj¹ce przepisy o interpelowaniu stanowi¹ o prawie Sejmudo wykonywania kontroli tylko nad jednym z naczelnych organów administracji�l¹skiej, tj. nad Rad¹ Krajow¹ czy wydzia³em �l¹skim, zupe³nie pomijaj¹c woje-wodê. Tymczasem w nastêpnym fragmencie przepisy mówi¹ o prawie wnosze-nia interpelacji zarówno do Rady Krajowej wzglêdnie wydzia³u �l¹skiego, jaki do wojewody. Tak jakby wojewoda i podporz¹dkowana mu administracja niepodlegali kontroli, ewentualnie jakby interpelacji kierowanych do wojewody �l¹-skiego projektodawcy nie uwa¿ali za �rodek kontroli administracji rz¹dowej.

Komisja Konstytucyjna Sejmu Ustawodawczego opracowa³a � korzystaj¹cz przedstawionych wcze�niej dwóch projektów wyj�ciowych � swój projekt,bêd¹cy podstaw¹ dyskusji plenarnej na 164. posiedzeniu Sejmu w dniu 15 lipca1920 roku. Druk Sejmu Ustawodawczego nr 1989 zawiera wprawdzie informa-cjê, ¿e: �Z dwóch projektów statutu organicznego [...] uchwali³a komisja nawniosek referenta D-ra Buzka wzi¹æ za podstawê obrad merytorycznych projektopracowany przez polski komisariat plebiscytowy w Bytomiu�8, na co zwróci³uwagê miêdzy innymi H. Rechowicz9, niemniej jednak analiza tre�ci tych trzech

7 Za³¹cznik 1 do N-ru 1902..., s. 2; Materia³y do ustawy..., s. 37.8 Druk Sejmu Ustawodawczego Nr 1989: Sprawozdanie Komisji Konstytucyjnej w przedmio-

cie wniosku pos³a d-ra Buzka i prezesów sejmowych klubów poselskich o statucie organicznymwojewództwa �l¹skiego. Druk Nr 1902..., pierwsza strona niepaginowana; Materia³y do ustawy...,s. 53.

9 �Sejm uchwali³ ustawê w brzmieniu zaproponowanym przez Polski Komisariat Plebiscy-towy. Mo¿na z tego wnioskowaæ, ¿e dla ustawodawcy plebiscytowy u¿ytek z ustawy by³

104 Józef Ci¹gwa

dokumentów prowadzi do wniosku, ¿e druk nr 1989 zawiera trzy grupy przepi-sów. S¹ to mianowicie przepisy wzorowane na projekcie Polskiego KomisariatuPlebiscytowego w Bytomiu; bior¹ce za przyk³ad projekt pos³a dr. Buzka; przepi-sy zupe³nie nowe, nieznane ¿adnemu z projektów poprzednich10.

W interesuj¹cym nas zakresie prawo do interpelowania regulowa³ art. 14projektu Komisji Konstytucyjnej, który plenum Sejmu przeg³osowa³o bez zastrze-¿eñ. Tak projekt, jak i uchwalona 15 lipca 1920 roku ustawa konstytucyjnazawieraj¹ca statut organiczny województwa �l¹skiego postanawia³y w art. 14, conastêpuje: �Sejm �l¹ski uchwali ustawê o wewnêtrznym ustroju województwa�l¹skiego. Ustawa ta okre�li szczegó³owo [...] prawo Sejmu do wykonywaniakontroli nad dzia³alno�ci¹ Rady Wojewódzkiej, zw³aszcza za� prawo Sejmu dozwracania siê z interpelacjami do wojewody i Rady Wojewódzkiej [...]�.

Ustawa przewidziana w art. 14 statutu, w literaturze nazywana tak¿e kon-stytucj¹ �l¹sk¹ czy drug¹ konstytucj¹ �l¹sk¹11, wymaga³a � jako jedynaustawa �l¹ska � zatwierdzenia przez g³owê pañstwa i opublikowania w �Dzien-niku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej� oraz w �Dzienniku Ustaw �l¹skich�(art. 15 ust. 1 zd. 1 statutu).

Sejm Ustawodawczy � przyznaj¹c Sejmowi �l¹skiemu bezwarunkowo pra-wo interpelowania � uchyli³ siê w ten sposób od merytorycznego i szczegó³owe-go uregulowania tego prawa w samym tek�cie ustawy konstytucyjnej z 15 lipca1920 roku, przekazuj¹c je do ustawy ustrojowej.

Z formy i tre�ci art. 14 wynika, ¿e Sejm Ustawodawczy do�æ wiernie odwzo-rowa³ zarówno art. 12 projektu Komisariatu, jak i art. 7 projektu pos³a dr. Buzka.Istota prawa do interpelacji pozosta³a niezmieniona, a dwie zmiany � w porów-naniu z projektami wyj�ciowymi � sprowadza³y siê do oznaczenia ustawy za-sadniczej jako ustawy o wewnêtrznym ustroju województwa �l¹skiegooraz do przemianowania Rady Krajowej, wzglêdnie wydzia³u �l¹skiego, naRadê Wojewódzk¹. W kwestii zasadniczej zale¿no�æ art. 14 od ujêæ wcze�niej-szych by³a tak wielka, ¿e Komisja Konstytucyjna bez wahania skopiowa³a �przedstawiony wy¿ej � b³¹d merytoryczny. Przepisano wiêc dos³ownie poprzed-nie teksty stanowi¹ce o tym, ¿e Sejm �l¹ski mo¿e kontrolowaæ jedynie RadêWojewódzk¹, a wiêc pominiêto mo¿liwo�æ kontrolowania wojewody; jednocze-

najwa¿niejszy�. H. R e c h o w i c z: Sejm �l¹ski 1922�1939. Wydanie 2. poprawione i uzupe³-nione. Katowice 1971, s. 54.

10 J. C i ¹ g w a: Autonomia �l¹ska � czy by³a konieczno�ci¹? W: Rola i miejsce Górne-go �l¹ska w Drugiej Rzeczypospolitej. Red. M.W. Wa n a t o w i c z. Bytom�Katowice 1995,s. 55�56.

11 Za pierwsz¹ konstytucjê �l¹sk¹ uznawano sam¹ ustawê konstytucyjn¹ z 15 lipca 1920 r.,zawieraj¹c¹ statut organiczny województwa �l¹skiego. Ustawa ustrojowa mia³a niew¹tpliwiewysok¹ rangê w oczach projektuj¹cych ustawê o autonomii �l¹ska, skoro nazywali j¹ ustaw¹zasadnicz¹.


�nie jednak przyznano Sejmowi �l¹skiemu prawo do interpelowania tak wojewo-dy, jak i Rady Wojewódzkiej.

Sejm �l¹ski nie doczeka³ siê ustawowego unormowania prawa interpelacji,maj¹cego byæ realizacj¹ delegacji ustawodawczej zawartej w art. 14 statutuorganicznego. Sta³o siê tak dlatego, ¿e ¿aden z czterech Sejmów �l¹skich nieuchwali³ ustawy ustrojowej12. Podejmowane kilka razy próby uchwalenia takiejustawy nie da³y pozytywnego rezultatu, przede wszystkim z powodu ostrej walkipolitycznej, prowadzonej pod has³ami ró¿nych wizji ustroju �l¹ska.

W zaistnia³ej sytuacji ogóln¹ podstaw¹ interpelowania pozosta³ do koñca au-tonomii cytowany art. 14 statutu organicznego, a okre�lenie szczegó³owej proce-dury interpelowania przejê³y na siebie kolejne regulaminy Sejmu �l¹skiego.

W dziejach �l¹skiego parlamentaryzmu prawo do wnoszenia interpelacji, jakte¿ i do dalszych faz postêpowania interpelacyjnego, okre�la³y cztery regulaminyobrad: regulamin z 13 pa�dziernika 1922 roku; regulamin z 31 stycznia 1923 roku;regulamin z 17 czerwca 1930 roku; regulamin z 11 marca 1936 roku.

Pierwszy chronologicznie regulamin obowi¹zywa³ krótko, bêd¹c traktowanyjako regulamin tymczasowy. Sta³y regulamin I Sejmu �l¹skiego, uchwalony ostat-niego dnia stycznia 1923 roku, obowi¹zywa³ ju¿ znacznie d³u¿ej � do pi¹tegoposiedzenia plenarnego II Sejmu �l¹skiego.

Najd³u¿sze obowi¹zywanie � od 17 czerwca 1930 roku do 11 marca 1936roku � charakteryzowa³o trzeci regulamin, tj. regulamin uchwalony przez IISejm �l¹ski 17 czerwca 1930 roku. Regulamin ten stanowi³ bowiem szczegó³ow¹podstawê interpelowania w czasie piêciu posiedzeñ drugiego, czterdziestu dzie-wiêciu posiedzeñ trzeciego i siedmiu posiedzeñ czwartego Sejmu �l¹skiego.

Wreszcie ostatni regulamin � uchwalony na siódmym posiedzeniu plenarnymprzez IV Sejm �l¹ski � obowi¹zywa³ stosunkowo najkrócej, bo od 11 marca1936 roku do koñca autonomii, tj. do 1 wrze�nia 1939 roku, a w praktyceinterpelowania jeszcze krócej, tj. do ostatniego posiedzenia plenarnego tego Sej-mu, a wiêc do 10 lipca 1939 roku.

Jest rzecz¹ oczywist¹, ¿e niektóre postanowienia wymienionych regulaminów� wyj¹wszy jednak regulamin z 13 pa�dziernika 1922 roku � ulega³y zmianom.Zmiany te nie dotyczy³y jednak � poza jednym przypadkiem � przepisówstanowi¹cych o prawie Sejmu do interpelowania organów administracji woje-wództwa �l¹skiego.

Przyjdzie nam teraz zaj¹æ siê badaniem genezy wspomnianych czterech re-gulaminów, a zw³aszcza �ród³a tych ich przepisów, które okre�la³y prawo interpe-lowania w Sejmie �l¹skim.

12 J. C i ¹ g w a: Z dziejów prac o wewnêtrznym ustroju województwa �l¹skiego. �Przegl¹dPrawa i Administracji� 1977, T. 9, s. 127�152; I d e m: Wp³yw centralnych organów DrugiejRzeczypospolitej na ustawodawstwo �l¹skie w latach 1922�1939. Katowice 1979, s. 57�64.

106 Józef Ci¹gwa

Geneza art. 44 regulaminów obrad I Sejmu �l¹skiego(z 13 pa�dziernika 1922 roku i z 31 stycznia 1923 roku)

Pierwsze posiedzenie � wybranego 24 wrze�nia 1922 roku � Sejmu �l¹-skiego I kadencji odby³o siê 10 pa�dziernika 1922 roku. Punkt trzeci tego posiedze-nia przewidywa³ �utworzenie Komisji Regulaminowej z 7 cz³onków�13. W rzeczysamej ten punkt posiedzenia nie zosta³ zrealizowany do koñca, zw³aszcza ¿ekluby poselskie nie by³y jeszcze w pe³ni zorganizowane, a wiêc nie mo¿na by³oju¿ na tym posiedzeniu wy³oniæ � w systemie proporcjonalno�ci d�Hondte�a �ich reprezentacji w Komisji14. Zatem przewodnicz¹ca pierwszemu posiedzeniu� jeszcze przed wyborem organów Sejmu � najstarsza pose³, Janina Omañ-kowska, mog³a siê jedynie zwróciæ z apelem do klubów: �Kancelaria Sejmu prosi,aby kluby sejmowe po swym ukonstytuowaniu siê nades³a³y jej sk³ad prezydiumi listê cz³onków. Nastêpnie kancelaria wy�le im zawiadomienie, ilu na ka¿dy klubw stosunku proporcjonalnym przypadnie cz³onków tej komisji regulaminowej,która ma byæ wybrana�15. Przewodnicz¹ca Omañkowska zapowiedzia³a równo-cze�nie, ¿e nastêpne posiedzenie odbêdzie siê 13 pa�dziernika, i ¿e na nim mazostaæ przyjêty tymczasowy regulamin obrad sejmowych16. Drugie posiedzenieplenarne, odbyte � zgodnie z zapowiedzi¹ przewodnicz¹cej � pos³anki JaninyOmañkowskiej � 13 pa�dziernika 1922 roku, po�wiêcone by³o g³ównie dyskusjinad tymczasowym regulaminem obrad17.

W imieniu Komisji Regulaminowej projekt regulaminu przedstawi³ pose³ Kon-stanty Wolny, wybrany jeszcze tego samego dnia marsza³kiem Sejmu. Pose³sprawozdawca wskaza³ jednoznacznie, ¿e Komisja korzysta³a z ogólnopolskichwzorów: �Aby sobie pracê u³atwiæ, przyjêli�my za podstawê projektu, któryKomisja przed³o¿y³a i który Panowie otrzymali�cie, projekt regulaminu Sejmu

13 Protokó³ Pierwszego Posiedzenia Sejmu �l¹skiego z dnia 10 pa�dziernika 1922 r. Archi-wum Pañstwowe w Katowicach [dalej: APK], Sejm �l¹ski 536, s. 1; s. 14�15; spraw. sten. z 1.pos. Sejmu �l¹skiego, 10 pa�dziernika 1922 r., ³am 4�5.

14 �Obsadzenie komisji regulaminowej odbêdzie siê wed³ug klucza odpowiadaj¹cego sile li-czebnej grup, które potem tylko biuru sejmowemu donios¹ kogo do komisji deleguj¹�. APK, Sejm�l¹ski 536, s. 15; spraw. sten. z 1. pos. Sejmu �l¹skiego, 10 pa�dziernika 1922 r., ³am 5.

15 APK, Sejm �l¹ski 536, s. 18; spraw. sten. z 1. pos. Sejmu �l¹skiego, 10 pa�dziernika 1922 r.,³am 11�12. W protokole posiedzenia nieco krótsze sformu³owanie: �Przewodnicz¹ca Omañ-kowska wzywa kluby Sejmowe do przes³ania kancelarii Sejmowej list cz³onków [...]�. APK,Sejm �l¹ski 536, s. 2.

16 APK, Sejm �l¹ski 536, s. 2, 18; spraw. sten. z 1. pos. Sejmu �l¹skiego, 10 pa�dziernika1922 r., ³am 12.

17 Na ogóln¹ liczbê 30 ³amów stenogramu drugiego posiedzenia plenarnego dyskusja nadprojektem regulaminu i jego przyjêcie zajmuje 24 ³amy. Zob. ³amy 3�26 spraw. sten. z 2. pos.Sejmu �l¹skiego, 13 pa�dziernika 1922 r.


Ustawodawczego Rzeczypospolitej Polskiej�18. Natomiast z wypowiedzi prze-wodnicz¹cej Omañkowskiej, jeszcze na pierwszym posiedzeniu, wynika, ¿e Ko-misja Regulaminowa otrzyma³a gotowy projekt, opracowany przez Radê Woje-wódzk¹19. Takie rozwi¹zanie by³o � z punktu widzenia praktyki � konieczne,gdy¿ rozpoczynaj¹cy sw¹ dzia³alno�æ I Sejm �l¹ski nie móg³, choæby przej�cio-wo, przej¹æ regulaminu poprzednika, a powierzenie opracowania regulaminu Ko-misji Regulaminowej oddala³oby merytoryczn¹ pracê Sejmu na d³u¿szy czas, tj.do uchwalenia przezeñ regulaminu, bez którego Sejm pracowaæ by nie móg³.

Poniewa¿ pierwsze i drugie posiedzenie plenarne Sejmu dzieli³y tylko dwa dni,nie nale¿y przypuszczaæ, by Komisja Regulaminowa � o ile ju¿ wtedy w ogóleistnia³a � mog³a wprowadziæ do projektu jakiekolwiek zmiany. Dostêpne �ród³anie daj¹ ¿adnych wskazówek co do tego, z jakich wzorów korzysta³a Tymczaso-wa Rada Wojewódzka, podejmuj¹c uchwa³ê o projekcie tymczasowego regula-minu obrad Sejmu �l¹skiego. Nale¿y bowiem za³o¿yæ � ponad wszelk¹ w¹tpli-wo�æ � ¿e projekt Rady nie móg³ byæ opracowaniem w pe³ni oryginalnym.Recepcja � oczywi�cie z pewnymi drobnymi odstêpstwami � gotowego wzoruregulaminu by³a jedynym wyj�ciem, zw³aszcza dlatego, ¿e 25-osobowa Tymcza-sowa Rada Wojewódzka by³a w tym czasie bardzo przeci¹¿ona prac¹, a w do-datku wiêkszo�æ cz³onków Rady nie mia³a ani odpowiednich ku temu kwalifika-cji, ani � choæby skromnej � praktyki parlamentarnej.

Porównanie art. 45 regulaminu obrad Sejmu Ustawodawczego z 15 wrze�nia1921 roku z art. 44 tymczasowego regulaminu obrad Sejmu �l¹skiego, uchwalo-nego 13 pa�dziernika 1922 roku, ¿eby ograniczyæ siê jedynie do przepisów o in-terpelowaniu, wskazuje jednoznacznie na ogólnopolskie �ród³a inspiracji Tymcza-sowej Rady Wojewódzkiej, a nastêpnie równie¿ � o czym mówi³ pose³ Wolny

18 APK, Sejm �l¹ski 537, s. 8; spraw. sten. z 2. pos. Sejmu �l¹skiego, 13 pa�dziernika 1922 r.,³am 3. Zdanie pos³a Wolnego, ¿e Komisja przyjê³a za podstawê projekt regulaminu SejmuUstawodawczego, wymaga sprostowania. Pose³ Wolny zapewne siê pomyli³, gdy¿ w tym czasieSejm Ustawodawczy, dobiegaj¹cy kresu swej dzia³alno�ci, nie przygotowywa³ ju¿ projektu no-wego regulaminu. W rzeczy samej chodzi³o wiêc o � obowi¹zuj¹cy w pa�dzierniku 1922 r. �regulamin Sejmu Ustawodawczego z 15 wrze�nia 1921 r.

19 �Utworzenie Komisji Regulaminowej, tj. tej komisji, której przed³o¿ony bêdzie projektregulaminu Sejmu opracowany przez Radê Wojewódzk¹�. APK, Sejm �l¹ski 536, s. 14; spraw.sten. z 1. pos. Sejmu �l¹skiego, 10 pa�dziernika 1922 r., ³am 4. Wypowied� przewodnicz¹cejwymaga pewnej korekty. Chodzi mianowicie o to, ¿e projekt regulaminu mog³a opracowaæ Tym-czasowa Rada Wojewódzka, nie za� Rada Wojewódzka, gdy¿ tê wybra³ Sejm �l¹ski dopiero24 pa�dziernika 1922 r., a wiêc ju¿ po uchwaleniu regulaminu obrad. APK, Sejm �l¹ski 541;spraw. sten. z 6. pos. Sejmu �l¹skiego, 24 pa�dziernika 1922 r. Wybrana wówczas Rada odby³aswe pierwsze posiedzenie 7 listopada 1922 r. APK, �l¹ska Rada Wojewódzka 2; E. D ³ u g a j -c z y k: Inwentarz zespo³u �l¹ska Rada Wojewódzka w Katowicach. 1975 [ms.], s. 2. W 22 pro-toko³ach posiedzeñ Tymczasowej Rady Wojewódzkiej nie ma ¿adnej wzmianki o tym, by Radaby³a autork¹ projektu regulaminu, co stawia pod znakiem zapytania prawdziwo�æ uwagi wypo-wiedzianej przez przewodnicz¹c¹ Janinê Omañkowsk¹. Zob. Protoko³y posiedzeñ TymczasowejRady Wojewódzkiej. APK, �l¹ska Rada Wojewódzka 1.

108 Józef Ci¹gwa

� Komisji Regulaminowej. Zamieszczone poni¿ej zestawienie tych dwóch prze-pisów nie pozostawia co do tego cienia w¹tpliwo�ci.

Artyku³ 45 Tymczasowego regulaminu obradSejmu Ustawodawczego Rzeczypospolitej Polskiej z 15 wrze�nia 1921 roku20

�Interpelacje, skierowane do Rz¹du, winny byæ podpisane przynajmniej przez15 cz³onków Sejmu. Po otrzymaniu interpelacji Marsza³ek komunikuje je Prezy-dentowi Rady Ministrów z zapytaniem, kiedy Rz¹d zechce udzieliæ wyja�nieñ. Pootrzymaniu odpowiedzi, a w ka¿dym razie nie pó�niej ni¿ po up³ywie miesi¹ca,Marsza³ek umieszcza interpelacjê na porz¹dku dziennym. Dyskusja nad interpe-lacj¹ nastêpuje w wypadkach, w których Sejm uzna jej potrzebê.

Odpowied� Rz¹du na interpelacjê mo¿e byæ udzielona na pi�mie. Sejm przyj-muje odpowied� do wiadomo�ci lub jej nie przyjmuje�.

Artyku³ 44 Tymczasowego regulaminu obradSejmu �l¹skiego z 13 pa�dziernika 1922 roku

�Interpelacje skierowane do Rz¹du winny byæ podpisane przynajmniej przez7 cz³onków Sejmu. Po otrzymaniu interpelacji Marsza³ek komunikuje je Wojewo-dzie, wzglêdnie Radzie Wojewódzkiej, z zapytaniem, kiedy zechce udzieliæ wyja-�nieñ. Po otrzymaniu odpowiedzi, w ka¿dym razie nie pó�niej ni¿ po up³ywie 3 ty-godni, Marsza³ek umieszcza interpelacjê na porz¹dku dziennym i do uzasadnieniainterpelacji udziela g³osu interpelantowi. Po udzieleniu lub odmówieniu odpowie-dzi przez Rz¹d, wzglêdnie przez Radê Wojewódzk¹, Marsza³ek na wniosek otwieradyskusjê, o ile wniosek ten znajdzie poparcie co najmniej 13 pos³ów.

Interpeluj¹cy ma prawo uzasadnienia interpelacji za poparciem 7 pos³ów.Odpowied� na interpelacjê mo¿e byæ udzielona na pi�mie, je¿eli interpelant na

to wyra¿a z góry sw¹ zgodê.Sejm przyjmuje odpowied� do wiadomo�ci lub jej nie przyjmuje�.

Projekt regulaminu obrad Sejmu �l¹skiego przed³o¿y³ Sejmowi pose³ Kon-stanty Wolny21 na drugim posiedzeniu plenarnym, odbytym 13 pa�dziernika 1922roku. Sprawozdawca Komisji przedstawi³ Sejmowi tre�æ art. 44 projektu, przy

20 Cytowany art. 45 Tymczasowego Regulaminu Obrad z 15 wrze�nia 1921 r. by³ identycz-ny pod wzglêdem form i tre�ci z art. 45 Tymczasowego Regulaminu Obrad Sejmu Ustawodaw-czego Rzeczypospolitej Polskiej, zawartym w druku nr 1.

21 W protokole posiedzenia: �Przemawia Referent P. Dr. Wolny�. APK, Sejm �l¹ski 537, s. 1.Nieco inaczej w spraw. sten. z 2. pos. Sejmu �l¹skiego, 13 pa�dziernika 1922 r., ³am 3. Marsza-³ek Wolny nie mia³ stopnia naukowego doktora nauk prawnych. Wydaje siê wiêc, ¿e autor pro-toko³u u¿y³ rzeczownika �doktor� w potocznym rozumieniu tego s³owa, wszystkich prawnikówbowiem tytu³owano doktorami. Por.: J. C i ¹ g w a: Wolny Konstanty (1877�1940)..., s. 340�343; K. Wo l n y (wnuk): Kalendarium ¿ycia marsza³ka Sejmu �l¹skiego � Konstantego Wolne-go. Katowice 2006.


czym prezentacja przepisu nie by³a pozbawiona pewnych elementów komenta-rza22. Zapewne po�piech spowodowa³, ¿e sprawozdania Komisji Regulaminowejw sprawie przyjêcia tymczasowego regulaminu obrad nie zd¹¿ono jeszcze wy-drukowaæ23. Brak w archiwaliach tekstu projektu � którego powielonym ma-szynopisem pos³owie zapewne podczas posiedzenia dysponowali � nie przekre-�la jednak naszych szans dotarcia do projektowanego przepisu o interpelowaniu,tj. do art. 44 projektu. Znamy bowiem ostateczny tekst, uchwalonego 13 pa�-dziernika 1922 roku, tymczasowego regulaminu obrad, a tak¿e tre�æ poprawek,przyjêtych w czasie dyskusji, do pierwotnego tekstu. Pominiêcie zatem zmianw projekcie doprowadzi nas do sformu³owañ wyj�ciowych.

W dyskusji nad sprawozdaniem pose³ Korfanty zg³osi³ poprawkê do art. 44zd. 4 projektu: �Dyskusja nad interpelacj¹ nastêpuje w wypadkach, w którychSejm uzna jej potrzebê�24. To sformu³owanie projektu Wojciech Korfanty uzna³ zaniejasne, gdy¿ nie wynika z niego, �kiedy ta dyskusja ma siê odbyæ�25. W zwi¹z-ku z tym postawi³ on wniosek, �by zamiast s³ów »Dyskusja nad interpelacj¹nastêpuje w wypadkach, w których Sejm uzna jej potrzebê« wstawiæ zdanienastêpuj¹ce: »Marsza³ek na wniosek otwiera dyskusjê, o ile ten znajdzie poparcieco najmniej 13 pos³ów«�26. Kontekst wypowiedzi wskazuje, ¿e pose³ nawi¹zywa³wyra�nie do rozwi¹zañ wystêpuj¹cych w regulaminie Reichstagu27. Wniosek

22 �Wolno wystosowaæ interpelacje do Wojewody i Rady Wojewódzkiej, podpisane przynaj-mniej przez 7 cz³onków Sejmu. Jest to przepis zgodny ze statutem organicznym. Interpelacjêotrzymuje Wojewoda, o ile jest zwrócona do Wojewody lub Rady Wojewódzkiej, z zapytaniem,czy chce udzieliæ wyja�nieñ. O ile Wojewoda lub Rada Wojewódzka oznaczy dzieñ, w którymchce siê o�wiadczyæ, na dzieñ ten Marsza³ek stawia interpelacjê na porz¹dek dzienny. O ile RadaWojewódzka przez trzy tygodnie nie odpowie, Marsza³ek stawia interpelacjê na porz¹dek dzien-ny. Odpowied� mo¿e tak¿e nast¹piæ na pi�mie. Sejm mo¿e j¹ przyj¹æ do wiadomo�ci lub jejnie przyj¹æ�. APK, Sejm �l¹ski 537, s. 25; Sejm �l¹ski 731, s. 9; spraw. sten. z 2. pos. Sej-mu �l¹skiego, 13 pa�dziernika 1922 r., ³am 5. Nale¿y zauwa¿yæ, ¿e kilka zdañ komentarzaK. Wolnego wykracza poza tekst projektu art. 44 regulaminu i bardzo ¿ywo przypomina posta-nowienia art. 32�33 regulaminu obrad Sejmu Rzeszy Niemieckiej. Por. K. P e r e l s: Das auto-nome Reichstagsrecht. Die Geschäftsordnung und die Observanz des Reichstages in systemati-scher Darstellung. Berlin 1903, s. 65�66.

23 Nie uda³o siê odnale�æ sprawozdania Komisji Regulaminowej w tej sprawie; natomiastsam regulamin obrad Sejmu �l¹skiego, uchwalony 13 pa�dziernika 1922 r., oznaczono jako drukNr A. APK, Sejm �l¹ski 60, s. 13.

24 APK, Sejm �l¹ski 537, s. 49; spraw. sten. z 2. pos. Sejmu �l¹skiego, 13 pa�dziernika 1922 r.,³am 20.

25 Ibidem.26 APK, Sejm �l¹ski 537, s. 17, 50; spraw. sten. z 2. pos. Sejmu �l¹skiego, 13 pa�dziernika

1922 r., ³am 20.27 �Po odpowiedzi Rz¹du, czy to interpelant, czy to przewodnicz¹cy Klubu, który wnosi

interpelacjê, stawia wniosek o otwarcie dyskusji. Wtedy Marsza³ek zapytuje, kto ten wniosekpopiera i zazwyczaj potrzeba dla otwarcia dyskusji wiêkszej liczby pos³ów, zdaje siê w parla-

110 Józef Ci¹gwa

pos³a Korfantego oznacza³ w konsekwencji ma³¹ zmianê art. 44 projektu, przej-muj¹cego dos³ownie sformu³owania art. 45 regulaminu obrad Sejmu Ustawo-dawczego z 15 wrze�nia 1921 roku.

Druga poprawka dotyczy³a zdania: �Odpowied� na interpelacjê mo¿e byæudzielona na pi�mie�. Wnioskodawca proponowa³ dodanie do tekstu s³ów:�»[...] je�li interpelant na to wyra¿a z góry sw¹ zgodê«, inaczej Rz¹d na pi�mieodpowiedzi daæ nie mo¿e�28. Tak¿e i ta propozycja pos³a stanowi³a nowo�æ, gdy¿regulamin Sejmu Ustawodawczego takiej formu³y nie zawiera³.

W dyskusji nad projektem art. 44 g³os zabra³ niemiecki pose³ Sejmu �l¹skiego� a zarazem senator Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej � Thomas Szczeponik:�Co do wywodów pos³a Korfantego, pragnê zauwa¿yæ, ¿e termin trzytygodniowydla odpowiedzi chyba jest za d³ugi i mo¿e nale¿a³oby zamiast 3 tygodni wstawiæ2 tygodnie. Przecie¿ województwo nie jest tak wielkie i nie bêdzie trudno Rz¹do-wi odpowiedzieæ w ci¹gu 2 tygodni na pytania, które siê mu stawia�29. Powyja�nieniach Korfantego pose³ Szczeponik cofn¹³ swój wniosek o skrócenieterminu odpowiedzi na interpelacjê: �Poniewa¿ to pose³ Korfanty tak gor¹cowstawia siê za ³agodn¹ ocen¹ rz¹du wojewódzkiego, to to mi przemawia doserca i cofam wniosek�30.

Opracowany � byæ mo¿e przez Tymczasow¹ Radê Wojewódzk¹ � art. 44projektu Tymczasowego regulaminu obrad Sejmu �l¹skiego zosta³ przyjêty �

mencie niemieckim 60�. APK, Sejm �l¹ski 537, s. 50; Sejm �l¹ski 731, s. 16; spraw. sten. z 2.pos. Sejmu �l¹skiego, 13 pa�dziernika 1922 r., ³am 20. W rzeczy samej pose³ Korfanty zawy¿y³liczbê pos³ów niemieckich popieraj¹cych wniosek o otwarcie dyskusji, gdy¿ art. 33 regulaminuobrad Reichstagu wymaga³ poparcia 50 pos³ów: �An die Beantwortung oder deren Ablehnungschliesst sich eine Beschprechung des Gegenstandes der Interpellation an unter der Vorausset-zung, dass mindestens fünfzig Mitglieder dies beantragen�. K. P e r e l s: Das autonome Reichstag-srecht..., s. 66. Kilka zdañ wyst¹pienia Korfantego powiela³o w tre�ci my�li przemawiaj¹cegowcze�niej pos³a Wolnego. Tak jeden, jak i drugi pose³ nawi¹zywali bowiem do rozwi¹zañ nie-mieckich, zw³aszcza w odniesieniu do tych fragmentów procedury interpelowania, których nieregulowa³ art. 44 projektu regulaminu.

28 APK, Sejm �l¹ski 537, s. 17, 50; Sejm �l¹ski 731, s. 16; spraw. sten. z 2. pos. Sejmu�l¹skiego, 13 pa�dziernika 1922 r., ³am 20.

29 APK, Sejm �l¹ski 537, s. 50�51; Sejm �l¹ski 731, s. 16�17; spraw. sten. z 2. pos. Sejmu�l¹skiego, 13 pa�dziernika 1922 r., ³am 20�21. W oryginale w jêzyku niemieckim: �Zu den Aus-fürungen des Abgeordneten Korfanty möchte ich bemerken, ob die Frist von drei Wochen zurBeantwortung nicht zu hoch gegriffen ist, ob nicht statt drei Wochen zwei Wochen zu set-zen sind. Die Wojewodschaft ist doch nicht so gross, dass es der Regierung allzuschwer seinsollte, die Fragen, die an Sie gestellt werden, in zwei Wochen zu beantworten�. APK, Sejm �l¹ski537, s. 13.

30 APK, Sejm �l¹ski 537, s. 51; Sejm �l¹ski 731, s. 17; spraw. sten. z 2. pos. Sejmu �l¹skie-go, 13 pa�dziernika 1922 r., ³am 21. W oryginale w jêzyku niemieckim: �Da es der AbgeordneteKorfanty ist, der so warm für eine milde Beurteilung der Wojewodschaftsregierung eintritt, gehtmir das ans Herz und ich ziehe meinen Antrag zurück�. APK, Sejm �l¹ski 537, s. 13.


z dwiema poprawkami pos³a Korfantego � wiêkszo�ci¹ g³osów31, stanowi¹c oprocedurze interpelowania do czasu uchwalenia regulaminu sta³ego.

Projekt art. 44 ró¿ni³ siê od art. 45 regulaminu Sejmu UstawodawczegoRzeczypospolitej Polskiej dwoma szczegó³ami: mniejszym poparciem interpelacji(7 podpisów, w Sejmie R.P. � 15 podpisów); krótszym terminem odpowiedzi nainterpelacjê (3 tygodnie, w Sejmie Ustawodawczym � jeden miesi¹c). Bardziejtwórcze by³y zmiany wprowadzone poprawkami pos³a Korfantego: poparcie 13pos³ów dla dyskusji nad interpelacj¹; wymóg uprzedniej zgody interpelantów napisemn¹ formê odpowiedzi na interpelacjê. I one jednak nie zmieniaj¹ faktu, ¿ezasadniczy trzon postanowieñ art. 44 regulaminu �l¹skiego powsta³ pod przemo¿-nym wp³ywem regulacji zawartych w art. 45 regulaminu obrad Sejmu Ustawo-dawczego z 15 wrze�nia 1921 roku.

Sta³y regulamin mia³ Sejm �l¹ski uchwaliæ w ci¹gu dwóch miesiêcy. Zobo-wi¹zania tego pierwszy Sejm �l¹ski jednak nie dotrzyma³, uchwalaj¹c nowy regu-lamin dopiero 31 stycznia 1923 roku32, a wiêc z pó³toramiesiêcznym opó�nieniem.

Ze sprawozdania Komisji Regulaminowej wiadomo, ¿e Komisja �opracowa³aostateczny regulamin na 6 posiedzeniach, mianowicie w dniu 7 XI, 10 XI, 17 XI,26 XI, 27 XI, 15 XII 1922 roku�33. Wypada w tym miejscu zauwa¿yæ � cowynika zreszt¹ z przytoczonego dopiero co calendarium � ¿e prace KomisjiRegulaminowej przebiega³y w czasie, gdy pierwszy bikameralny parlamentII Rzeczypospolitej zosta³ ju¿ wybrany34, ale jeszcze nie obradowa³35. Izby niemia³y oryginalnych, uchwalonych przez siebie regulaminów obrad, posi³kowa³y

31 Protokó³ drugiego posiedzenia Sejmu �l¹skiego z dnia 13 pa�dziernika 1922 r. APK, Sejm�l¹ski 537, s. 3; APK, Sejm �l¹ski 537, s. 52; Sejm �l¹ski 731, s. 17; spraw. sten. z 2. pos. Sejmu�l¹skiego, 13 pa�dziernika 1922 r., ³am 21.

32 Zgodnie ze s³owami referenta Komisji Regulaminowej, pos³a Wiktora Rumpfelta: �Wed³ugregulaminu prowizorycznego, uchwalonego zaraz po otwarciu Sejmu, mia³ ostateczny regulaminbyæ uchwalony w przeci¹gu 2 miesiêcy. Niestety, rozmaite okoliczno�ci z³o¿y³y siê na to, ¿eregulamin dot¹d nie zosta³ przedstawiony, i z³o¿y³o siê tak, ¿e bezprawnie przemawiam tutaj,w Sejmie, i bezprawnie pobieram diety�. APK, Sejm �l¹ski 566, s. 9; Sejm �l¹ski 731, s. 410;spraw. sten. z 32. pos. Sejmu �l¹skiego, 31 stycznia 1923 r., ³am 8, 14.

33 Druk nr 94; APK, Sejm �l¹ski 724, s. 161. Inn¹ liczbê posiedzeñ Komisji poda³ pose³Rumpfelt w sprawozdaniu ustnym: �Posiedzeñ komisji regulaminowej by³o 7, na których rozpa-trywano rozmaite sprawy sporne�. APK, Sejm �l¹ski 566, s. 9; Sejm �l¹ski 731, s. 410; spraw.sten. z 32. pos. Sejmu �l¹skiego, 31 stycznia 1923 r., ³am 8.

34 Wybory do obu izb Sejmu odby³y siê w pierwszej po³owie listopada 1922 r.: �[...] zarz¹-dzam wybory do Sejmu i Senatu Rzeczypospolitej Polskiej. G³osowanie do Sejmu ma siê odbyædnia 5 listopada, a do Senatu dnia 12 listopada 1922 r.� Dekret z 18 sierpnia 1922 r. o zarz¹dze-niu wyborów do Sejmu i Senatu Rzeczypospolitej Polskiej. Dz.U.R.P. Nr 66, poz. 593.

35 Naczelnik pañstwa zwo³a³ obie izby na dzieñ 28 listopada 1922 r.: �[...] wybrane naskutek dekretu z dnia 18 sierpnia 1922 r. o zarz¹dzeniu wyborów do Sejmu i Senatu Rzeczypo-spolitej Polskiej (Dz.U.R.P. Nr 66, poz. 593) � Sejm i Senat zwo³ujê do miasta sto³ecznegoWarszawy na dzieñ 28 listopada 1922 r.� Dekret z 17 listopada 1922 r. o zwo³aniu Sejmui Senatu. Dz.U.R.P. Nr 100, poz. 914.

112 Józef Ci¹gwa

siê wiêc � przez jaki� czas � regulaminem obrad Sejmu Ustawodawczego z 15wrze�nia 1921 roku.

Dopiero co odnotowane spostrze¿enia na temat czasu tworzenia projekturegulaminu �l¹skiego skonfrontujemy teraz z jednym ze zdañ sprawozdania Ko-misji: �Wszelkie artyku³y Tymczasowego Reg., z wyj¹tkiem ni¿ej wymienionych,uchwalono bez zmiany, wzoruj¹c siê na Tymczasowym Regulaminie Sejmu �l¹-skiego i Tymczasowym Regulaminie do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej�36.

Wzorowanie siê przez Komisjê na regulaminie Senatu budzi niejakie zdumie-nie. Sejm �l¹ski bli¿szy by³ przecie¿ Sejmowi ni¿ Senatowi Rzeczypospolitej.Same zreszt¹ konstytucje II Rzeczypospolitej wskazywa³y, ¿e w wielu sprawachprzepisy dotycz¹ce Sejmu bêd¹ wi¹za³y tak¿e Senat37. Nadto druga izba mia³atak¹ sam¹ regulacjê interpelowania, gdy¿ obie izby recypowa³y rozwi¹zania za-warte w regulaminie Sejmu Ustawodawczego. Je�li wiêc wykluczyæ ewidentn¹pomy³kê pisarsk¹, to jedynym wyt³umaczeniem powo³ywania siê Komisji na tym-czasowy regulamin Senatu wydaje siê przypuszczenie, ¿e Komisja w tym czasieregulaminem Sejmu R.P. po prostu nie dysponowa³a.

Wzory tymczasowego regulaminu Senatu, jak i tymczasowego regulaminuSejmu �l¹skiego � bêd¹ce kontynuacj¹ wp³ywów regulaminu obrad Sejmu Usta-wodawczego � by³y i teraz znacz¹ce i nie podlega³y dyskusji.

Za³¹cznik do druku nr 94 przewidywa³ w ca³ym projekcie jedynie 9 postano-wieñ ujêtych inaczej ni¿ w regulaminach tymczasowych, z czego siedem Komisjauchwali³a jednog³o�nie, a dwa � wiêkszo�ci¹ g³osów.

Nieznacznej zmianie uleg³ art. 44 projektu, po�wiêcony prawu do interpelo-wania. Komisja przyjê³a go wiêkszo�ci¹ g³osów: �Art. 44. ustêp IV. Zmienia siêliczba z »13« na »10«. Przyjêto 5 przeciw 2 g³osom�38. Poprawka odnosi³a siê doart. 44 ust. 1 zd. 4 projektu. Wed³ug regulaminu tymczasowego, brzmienie prze-pisu by³o nastêpuj¹ce: �Po udzieleniu lub odmówieniu odpowiedzi przez Rz¹d,wzglêdnie przez Radê Wojewódzk¹, Marsza³ek na wniosek otwiera dyskusjê,o ile wniosek ten znajdzie poparcie co najmniej 13 pos³ów�. Komisja Regulami-nowa zaproponowa³a, by wielko�æ poparcia obni¿yæ do 10 pos³ów.

Uchwalon¹ w Komisji wiêkszo�ci¹ g³osów propozycjê jej sprawozdawca �pose³ Wiktor Rumpfelt � komentowa³ w sposób daleki od prawdy: �Art. 44,

36 Druk nr 94; APK, Sejm �l¹ski 724, s. 161. Podobnie w sprawozdaniu ustnym: �Wzorujesiê na prowizorycznym regulaminie i zarazem na tymczasowym regulaminie dla Senatu�. APK,Sejm �l¹ski 566, s. 9; Sejm �l¹ski 731, s. 410; spraw. sten. z 32. pos. Sejmu �l¹skiego, 31 stycz-nia 1923 r., ³am 8.

37 �Art. 37. Postanowienia artyku³ów 14, 15, 16, 17, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 27, 28, 29,30, 31, 32 i 33 stosuj¹ siê odpowiednio tak¿e do Senatu, wzglêdnie jego cz³onków�. Ustawaz 17 marca 1921 r. Konstytucja Rzeczypospolitej. Dz.U.R.P. Nr 44, poz. 267.

�Art. 48. Art. 34�45, dotycz¹ce Sejmu, stosuje siê odpowiednio do Senatu�. Ustawa Kon-stytucyjna z 23 kwietnia 1935 r. Dz.U.R.P. Nr 30, poz. 227.

38 Druk nr 94. Za³¹cznik; APK, Sejm �l¹ski 724, s. 160.


który mówi o interpelacjach skierowanych do Rz¹du, zosta³ zmieniony o tyle, ¿ezmienia siê liczbê z trzynastu na dziesiêæ, a¿eby mniejszym klubom, mniejszymugrupowaniom daæ mo¿liwo�æ interpelowania w wa¿nych sprawach�39. Pose³ spra-wozdawca nie zauwa¿y³, ¿e poparcie 10 pos³ów odnosi³o siê nie tylko do interpela-cji skierowanych do Rz¹du, w znaczeniu �do wojewody�, lecz tak¿e do interpelacjiskierowanych do Rady Wojewódzkiej. Nadto: poprawka wcale nie dotyczy³a �jak komentowa³ to pose³ Rumpfelt � u³atwienia interpelowania, bo w dalszymci¹gu do z³o¿enia interpelacji wystarcza³o poparcie siedmiu pos³ów, lecz u³atwie-nia w zakresie otwarcia dyskusji nad interpelacj¹ i odpowiedzi¹ na interpelacjê.

Projekt ma³ej zmiany art. 44 ust. 1 zd. 4 przyjêty zosta³, podobnie jak w Ko-misji, wiêkszo�ci¹ g³osów: �Marsza³ek: Art. 44. Poprawka proponuje, a¿eby licz-bê 13 zmieniæ na 10. Proszê tych pos³ów, którzy s¹ za poprawk¹, powstaæ. Jestwiêkszo�æ, a wiêc poprawka przesz³a�40.

Podsumowuj¹c rozwi¹zania dwóch regulaminów I Sejmu �l¹skiego w zakre-sie procedury interpelowania, mo¿emy stwierdziæ, ¿e do�æ �ci�le na�ladowa³yone schematy wystêpuj¹ce w regulaminach Sejmu Ustawodawczego i SenatuRzeczypospolitej Polskiej. Jedyne � wzorowane na niemieckich � rozwi¹zania�l¹skie wprowadzone zosta³y w drodze poprawek pos³a Korfantego w czasiedrugiego plenarnego posiedzenia. Nadto: regulaminy �l¹skie zawiera³y przepisokre�laj¹cy warunek otwarcia dyskusji nad interpelacj¹ i nad odpowiedzi¹ nainterpelacjê, czego nie by³o w regulaminach ogólnopolskich.

Rozwi¹zania to¿same z regulaminami ogólnopolskimi przyjmowa³y regulaminy�l¹skie tak¿e w zakresie formy interpelacji.

Geneza art. 24 i 25 regulaminu obrad II Sejmu �l¹skiego(z 17 czerwca 1930 roku)

Wybrany 11 maja 1930 roku Sejm �l¹ski drugiej kadencji41 zwo³any zosta³ �domiasta Katowic na dzieñ 27 maja 1930 roku�42. Przewodnicz¹cy pierwszemu

39 APK, Sejm �l¹ski 566, s. 10; Sejm �l¹ski 731, s. 411; spraw. sten. z 32. pos. Sejmu�l¹skiego, 31 stycznia 1923 r., ³am 9.

40 APK, Sejm �l¹ski 566, s. 11; Sejm �l¹ski 731, s. 412; spraw. sten. z 32. pos. Sejmu�l¹skiego, 31 stycznia 1923 r., ³am 12.

41 �Dzieñ g³osowania oznaczam na dzieñ 11 maja 1930 r.� Zarz¹dzenie Prezydenta Rzeczy-pospolitej z dnia 27 lutego 1930 r. o zarz¹dzeniu wyborów do Sejmu �l¹skiego. Dz.U.�l. Nr 3,poz. 5.

42 Zarz¹dzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 20 maja 1930 r. o zwo³aniu Sejmu �l¹-skiego. Dz.U.�l. Nr 11, poz. 14.

8 Z Dziejów Prawa

114 Józef Ci¹gwa

posiedzeniu marsza³ek ze starszeñstwa � pose³ Wojciech Korfanty � wyst¹pi³z wnioskiem o przyjêcie regulaminu obrad I Sejmu �l¹skiego, tj. regulaminuobrad z 31 stycznia 1923 roku, jako regulaminu tymczasowego: �Proponujê Pa-nom, aby Panowie przyjêli regulamin ubieg³ego Sejmu �l¹skiego, jako tymczaso-wy regulamin�43. Sejm przyj¹³ wniosek przewodnicz¹cego: �Nie s³yszê sprzeci-wu, stwierdzam, ¿e regulamin ubieg³ego Sejmu jako tymczasowy regulamin zo-staje przyjêty�44.

Prace nad nowym regulaminem zainicjowa³ � na trzecim posiedzeniu ple-narnym, w dniu 2 czerwca 1930 roku � wniosek Zespo³u Pos³ów ChD i NPRo uchwalenie nowego regulaminu. We wniosku, oznaczonym jako druk nr 34/II,czytamy: �Za³¹czony tu projekt obrad Sejmu �l¹skiego jako regulamin sta³y.Wnioskodawcy wnosz¹, aby projekt ten zosta³ przekazany Komisji Regulamino-wej z tym, by do dnia 16 czerwca najdalej przed³o¿y³a izbie przekazany jej pro-jekt do uchwa³y�45. Bêd¹cy za³¹cznikiem do druku nr 34/II chadecko-enpeerow-ski projekt regulaminu sk³ada³ siê z 88 artyku³ów, przy czym o prawie interpelo-wania stanowi³y jego art. 26 i art. 2746.

Dnia 17 czerwca 1930 roku, na pi¹tym posiedzeniu plenarnym, sprawozdanieustne Komisji Regulaminowej, oznaczone formalnie jako druk nr 57/II47, przed-stawi³ Sejmowi jej sprawozdawca � pose³ Wojciech Korfanty48. Ze sprawozda-nia wynika, ¿e przed³o¿ony plenum projekt nowego regulaminu by³ finalnym pro-duktem �trzech d³ugich posiedzeñ� Komisji, która �czê�ciowo po zaciêtej i dosyænamiêtnej dyskusji przedk³ada nam, w oznaczonym przez plenum czasie, obecnyregulamin do uchwalenia�49.

43 APK, Sejm �l¹ski 784, s. 2; spraw. sten. z 1. pos. II Sejmu �l¹skiego, 27 maja 1930 r.,³am 4.

44 Ibidem.45 Druk nr 34/II; APK, Sejm �l¹ski 783, s. 44; Sejm �l¹ski 760, s. 2, 3, 22, 116; Sejm �l¹ski

777, s. 19�20, 55; spraw. sten. z 2. pos. II Sejmu �l¹skiego, 2 czerwca 1930 r., ³am 3.46 APK, Sejm �l¹ski 760, s. 10 (tekst maszynopisu projektu, bez oznaczenia numerem dru-

ku); s. 30�31 (Projekt regulaminu obrad Sejmu �l¹skiego wed³ug uchwa³ Komisji Regulamino-wej. Tekst drukowany z naniesionymi na druku nr 34/II poprawkami i oznaczeniem � pismemrêcznym: �Druk 57/II dot. dr. 34/II�. Na pierwotnym tek�cie projektu umieszczono � o³ówkiem� napis: �Druk 34/II�); s. 66�67 (Druk 57/II., dot. druku 34/II, uwzglêdniaj¹cy w drukowanejformie � na s. 30�31 � poprawki oraz uwagi marsza³ka Wolnego, które z poprawek zg³oszo-nych na 5. posiedzeniu Sejmu �l¹skiego zosta³y przyjête, a które odrzucone). W tym drukunast¹pi³a te¿ zmiana numeracji artyku³ów traktuj¹cych o prawie interpelowania: art. 26 i 27druku 34/II oznaczone zosta³y w druku 57/II jako art. 24 i 25.

47 W zbiorze 91 druków II Sejmu �l¹skiego, oznaczonym sygnatur¹ �Sejm �l¹ski 783�, niema � niestety � tego druku. Druk nr 57/II, dot. druku 34/II, znajduje siê natomiast w: APK,Sejm �l¹ski 760. Zob. uwagi w przyp. 46.

48 APK, Sejm �l¹ski 777, s. 55�57; spraw. sten. z 5. pos. II Sejmu �l¹skiego, 17 czerwca1930 r., ³am 3�7.

49 APK, Sejm �l¹ski 777, s. 55; spraw. sten. z 5. pos. II Sejmu �l¹skiego, 17 czerwca 1930 r.,³am 3.


W stosunkowo d³ugim i do�æ szczegó³owym sprawozdaniu pos³a Korfantegozwraca nasz¹ uwagê kilka zdañ, maj¹cych bezpo�redni zwi¹zek z tematem ni-niejszego przyczynku: �Wypadki ostatnich lat, jakie mia³y miejsce na terenieSejmu Rzplitej, nareszcie sk³oni³y i Sejm, ¿e on tak¿e podj¹³ siê rewizji swegoregulaminu obrad. A ten nowy regulamin Sejmu Rzplitej jest niejako kwintesencj¹wszystkich nowych regulaminów, jakie zosta³y w parlamentach europejskich za-prowadzone. Jest on zbiorem do�wiadczeñ porobionych w innych parlamentach.

Z tych przyczyn te¿ Zespó³ Pos³ów Ch.D. i N.P.R. wzorowa³ siê na regula-minie obrad Sejmu Rzplitej, bo uwa¿a³, ¿e by³oby bezproduktywn¹ prac¹ wyszu-kiwaæ i zestawiaæ nowe przepisy z parlamentów innych pañstw, skoro to ju¿uczyni³ Sejm Rzplitej w bardzo gruntownej pracy�50.

W sprawozdaniu pose³ Korfanty przedstawi³ kilka punktów projektu, co doktórych dziewiêcioosobowa Komisja Regulaminowa nie zajmowa³a jednolitegostanowiska i odno�nie do których dopiero g³osowanie rozstrzygnê³o o ostatecz-nym, tj. ujêtym w druku nr 57/II, brzmieniu projektu. Z wypowiedzi pos³a spra-wozdawcy nie wynika, by przepisy projektu dotycz¹ce prawa interpelowaniastanowi³y przedmiot jakichkolwiek kontrowersji. Na koñcu ustnego sprawozdaniastenogram odnotowuje ostatnie zdanie pos³a sprawozdawcy: �S¹dzê, ¿e jakoreferent na tym mogê skoñczyæ i zaproponowaæ Wysokiej Izbie, a¿eby przyst¹pi-³a do dyskusji nad poszczególnymi paragrafami i do uchwalenia ich�51.

Z tekstu uchwalonego 17 czerwca 1930 roku regulaminu obrad II Sejmu�l¹skiego wiadomo, ¿e prawo interpelowania regulowa³y tak w regulaminie, jaki w jego projekcie dwa przepisy: art. 24 i 2552. Powodowani � cytowanymi do-piero co � s³owami pos³a Korfantego o wzorowaniu siê Komisji Regulaminowejna regulaminie obrad Sejmu Rzeczypospolitej, dokonali�my przegl¹du przepisów� obowi¹zuj¹cego w 1930 roku � regulaminu obrad Sejmu RzeczypospolitejPolskiej II kadencji. To w³a�nie ten regulamin mia³ na my�li � choæ wyra�nietego nie powiedzia³ � sprawozdawca Korfanty. W czerwcu 1930 roku, w czasieprac Komisji Regulaminowej II Sejmu �l¹skiego, najwy¿szym wewnêtrznym pra-wem Sejmu Rzeczypospolitej II kadencji by³ � sze�ciokrotnie nowelizowany53



52 Regulamin obrad Sejmu �l¹skiego. Drukarnia �l¹skiego Urzêdu Wojewódzkiego Katowice.Bez daty wydania, s. 11�12. Nad ostateczn¹ form¹ druku projektu regulaminu pracowanoniemal do pi¹tego posiedzenia Sejmu, o czym �wiadczy � skierowane do Drukarni Wojewódz-kiej 14 czerwca 1930 r. � pismo kierownika Kancelarii Sejmu �l¹skiego: �Do Drukarni Woje-wódzkiej, na rêce P. Kleinerta. Dodatkowo. Na zamówionych projektach regulaminu obrad Sejmu�l¹skiego uprasza siê o umieszczenie na wolnej prawej stronie u góry nastêpuj¹co: »Druk 57/II.,dot. dr. 34/II«�. APK, Sejm �l¹ski 760, s. 4.

53 Ostatni¹ nowelizacjê wprowadzi³a uchwa³a Sejmu R.P. z 21 grudnia 1929 r.

8*

116 Józef Ci¹gwa

� regulamin obrad Sejmu uchwalony dnia 16 lutego 1923 roku54. W zakresieregulacji prawnej prawa interpelacji wzorem dla art. 24 i 25 regulaminu obradSejmu �l¹skiego sta³y siê art. 25 i 26 znowelizowanego regulaminu obrad SejmuR.P. z 16 lutego 1923 roku. O tym, ¿e tak by³o naprawdê, �wiadczy porównanieobu zestawionych poni¿ej tekstów.

Artyku³ 25 i 26 Regulaminu obradSejmu Rzeczypospolitej Polskiej z 16 lutego 1923 roku

�Art. 25Interpelacje, skierowane do Rz¹du, winny byæ podpisane przynajmniej przez

15 pos³ów.Marsza³ek ma prawo ¿¹dania od interpelantów usuniêcia z interpelacji wyra-

zów nie odpowiadaj¹cych powadze Sejmu i w tym celu mo¿e og³oszenie interpe-lacji od³o¿yæ do nastêpnego posiedzenia�.

�Art. 26Po przyjêciu interpelacji Marsza³ek przesy³a j¹ Prezesowi Rady Ministrów.O ile interpelanci nie zadowol¹ siê odpowiedzi¹, wzglêdnie o ile w ci¹gu

6 tygodni Rz¹d nie udzieli odpowiedzi, Marsza³ek na ¿¹danie interpelantów (art.25 ust. 1) umieszcza interpelacjê na porz¹dku dziennym. Dyskusja nad interpe-lacj¹ nastêpuje tylko w wypadkach, w których Sejm sw¹ uchwa³¹ uzna potrzebêdyskusji po wys³uchaniu tre�ci interpelacji, ewentualnie udzielonej odpowiedziRz¹du, oraz krótkim, trwaj¹cym nie d³u¿ej ni¿ 10 minut, umotywowaniu przezjednego z interpelantów konieczno�ci odbycia dyskusji. W dyskusji mo¿e byæpostawiony wniosek, ¿e Sejm przyjmuje, wzglêdnie nie przyjmuje, odpowied� dowiadomo�ci lub te¿ wzywa Rz¹d do udzielenia odpowiedzi na plenarnym posie-dzeniu w okre�lonym terminie�.

Artyku³ 24 i 25 Regulaminu obrad Sejmu �l¹skiego z 17 czerwca 1930 roku

�Art. 24Interpelacje skierowane do Rz¹du, Wojewody lub Rady Wojewódzkiej winny

byæ podpisane przynajmniej przez 5 pos³ów.Marsza³ek ma prawo ¿¹dania od interpelantów usuniêcia z interpelacji wyra-

zów nie odpowiadaj¹cych powadze Sejmu i w tym celu mo¿e og³oszenie interpe-lacji od³o¿yæ do nastêpnego posiedzenia�.

�Art. 25Po przyjêciu interpelacji Marsza³ek przesy³a j¹ Rz¹dowi, Wojewodzie lub

Radzie Wojewódzkiej (W³adza Wykonawcza).

54 Sejm Rzeczypospolitej Polskiej. Okres II. Regulamin obrad Sejmu uchwalony dnia 16lutego 1923 r. Uzupe³niony zgodnie z uchwa³ami Sejmu z dnia 11 X 1923 r., 30 XI 1923 r., 14 XI1924 r., 18 XII 1924 r., 22 I 1929 r. i 21 XII 1929 r. Warszawa 1930. Por. te¿: Historia pañstwai prawa Polski 1918�1939. Czê�æ 1. Red. F. R y s z k a. Warszawa 1962, s. 126.


O ile interpelanci nie zadowol¹ siê odpowiedzi¹, wzglêdnie o ile w ci¹gu3 tygodni odpowiednia w³adza wykonawcza nie udzieli odpowiedzi, Marsza³ek na¿¹danie interpelantów � art. 24 ust. 1. � umieszcza interpelacjê na porz¹dkudziennym. Dyskusja nad interpelacj¹ nastêpuje tylko w wypadkach, w którychSejm sw¹ uchwa³¹ uzna potrzebê dyskusji po wys³uchaniu tre�ci interpelacji,ewentualnie udzielonej odpowiedzi w³adzy wykonawczej, oraz krótkim, trwaj¹-cym nie d³u¿ej ni¿ 10 minut, umotywowaniu przez jednego z interpelantów ko-nieczno�ci odbycia dyskusji. W dyskusji mo¿e byæ postawiony wniosek, ¿e Sejmprzyjmuje, wzglêdnie nie przyjmuje, odpowiedzi do wiadomo�ci lub te¿ wzywaodpowiedni¹ w³adzê wykonawcz¹ do udzielenia odpowiedzi na plenarnym posie-dzeniu w okre�lonym terminie�.

Analiza formy i tre�ci przepisów tych dwóch regulaminów dowodzi ponadwszelk¹ w¹tpliwo�æ, ¿e �l¹ski regulamin by³ niemal wiern¹ kopi¹ regulaminuSejmu Rzeczypospolitej Polskiej czy � jak siê wówczas na �l¹sku wyra¿ano �Sejmu pañstwowego. Elementami ró¿nicuj¹cymi by³y w tek�cie regulaminu �l¹-skiego: czê�ciowo inne okre�lenie adresatów interpelacji (wojewoda, rz¹d, RadaWojewódzka) i inny, krótszy termin udzielenia odpowiedzi na interpelacjê (trzytygodnie). Niewolnicze trzymanie siê � przez Komisjê Regulaminow¹ � roz-wi¹zañ ogólnopolskich doprowadzi³o zreszt¹ do nieoczekiwanego efektu, tj. doprzyznania pos³om Sejmu �l¹skiego prawa do interpelowania samej Rady Mini-strów, mimo ¿e art. 14 ustawy konstytucyjnej z 15 lipca 1920 roku pozwala³interpelowaæ jedynie wojewodê i Radê Wojewódzk¹55.

W dyskusji plenarnej, jaka nast¹pi³a po referacie pos³a Korfantego, zastrze¿e-nia do art. 24 i 25 projektu, a wiêc i odpowiednie wnioski, wnios³o dwóch pos³ów:przewodnicz¹cy prorz¹dowego Klubu Narodowego Chrze�cijañskiego Zjedno-czenia Pracy56 pose³ Józef Witczak i �l¹ski komunista, bêd¹cy, jako tzw. dzikipose³, poza struktur¹ klubow¹ � Józef Miko³aj Wieczorek.

Pierwszy z nich wyst¹pi³ z wnioskiem o skre�lenie art. 24 i 25 projektu.Prezes Klubu poprawkê uzasadnia³ nastêpuj¹co: �Pozwalam sobie zwróciæ uwa-gê, ¿e art. 14 Statutu Organicznego postanawia, ¿e sposób interpelacji okre�li

55 Ten nielegalny stan usunê³a dopiero nowela regulaminu uchwalona 24 wrze�nia 1935 r.Zob. APK, Sejm �l¹ski 1029, s. 3, 4; spraw. sten. z 1. pos. IV Sejmu �l¹skiego, 24 wrze�nia 1935 r.,³am 6, 8.

56 Narodowe Chrze�cijañskie Zjednoczenie Pracy by³o stronnictwem afiliowanym do Bez-partyjnego Bloku Wspó³pracy z Rz¹dem, choæ statutowo odrêbnym. Po powo³aniu Obozu Zjed-noczenia Narodowego zg³osi³o doñ formalny akces. Organizacyjn¹ odrêbno�æ Zjednoczenie utrzy-ma³o do koñca, mimo ¿e �od zg³aszaj¹cych siê doñ partii i grup politycznych wymagano rozwi¹-zania siê�. J. H o l z e r: Mozaika polityczna Drugiej Rzeczypospolitej. Warszawa 1974, s. 310,317, 319. J. H o l z e r u¿ywa b³êdnej nazwy stronnictwa: Narodowo-Chrze�cijañskie Zjedno-czenie Pracy, zamiast: Narodowe Chrze�cijañskie Zjednoczenie Pracy. �cis³e zwi¹zki Zjed-noczenia z Bezpartyjnym Blokiem Wspó³pracy z Rz¹dem podkre�la³ sam statut partii, nazywa-j¹c Zjednoczenie tak¿e Bezpartyjnym Blokiem Wspó³pracy z Rz¹dem na �l¹sku.

118 Józef Ci¹gwa

przysz³a ustawa o ustroju wewnêtrznym województwa �l¹skiego. Otó¿ je¿eli taustawa zostanie uchwalona i gdy w niej bêd¹ przepisy o sposobie wnoszeniainterpelacji, to ustawa ta bêdzie obowi¹zywa³a nie tylko nas pos³ów, ale równie¿w³adze. Dzisiaj, gdy takiej ustawy nie ma, gdy jest tylko regulamin Sejmu, którypos³ów obowi¹zuje, który z tego powodu, ¿e nie obowi¹zuje nikogo poza nami,dlatego nie mo¿e byæ og³oszony w Dzienniku Ustaw �l¹skich, jest istotnie w tejformie iluzoryczny, dlatego ¿e na interpelacje, zg³oszone wed³ug tre�ci tych arty-ku³ów projektowanych, na te interpelacje Rz¹d nie musi reagowaæ, mo¿e jeodes³aæ dlatego, ¿e nie mamy ustawy, która by na niego na³o¿y³a obowi¹zekodpowiadania na takie interpelacje. Wobec tego, ¿e nie poleca siê z punktuwidzenia ustawodawczego i z punktu widzenia prawnego robiæ przepisów iluzo-rycznych, wobec tego uwa¿amy, ¿e te przepisy s¹ zupe³nie zbyteczne i wnosimyo skre�lenie ich�57.

Pose³ Wieczorek wnioskowa³, by interpelacje móg³ wnosiæ indywidualnie tak-¿e jeden pose³: �Proponujê a¿eby Panowie przyjêli nasz¹ poprawkê, aby interpe-lacja skierowana do Wojewody albo do Rady Wojewódzkiej mog³a byæ podpisanaprzez jednego pos³a, aby�my mogli interpelowaæ we wszystkich sprawach, jakiezachodz¹ na Górnym �l¹sku przy terrorze, uwiêzieniach robotników czy katowa-niu ich przez policjê�58. Za uwagê pos³a Wieczorka o katowaniu robotnikówprzez policjê marsza³ek Konstanty Wolny przywo³a³ pos³a do porz¹dku, sam za�wniosek � podpisany tylko przez dwóch pos³ów � uzna³, z formalnych przy-czyn, za niewa¿ny59.

Na zarzuty pos³a Witczaka � powtórzone zreszt¹ jeszcze raz60 � miejscamiostro, u¿ywaj¹c merytorycznych argumentów, zareagowa³ sprawozdawca pose³Korfanty: �My wiemy, jak siê interpretacje61 traktuje w konstytucji Rzeczypo-spolitej, i wiemy, jak siê wyszukuje podstawy prawne dla hocków-klocków z Sej-mem i te same hocki-klocki przed chwil¹ s³yszeli�my z ust p. Witczaka. Na tak¹ in-terpretacjê, dokonywan¹ przez p. Witczaka na wzór p. Min. Sprawiedliwo�ci Cara,wiêkszo�æ tego Sejmu nie pójdzie. (P. Witczak: To jest obraza Ministra Sprawiedli-wo�ci!). Czy to p. Cara mo¿na w ogóle obraziæ? [...] Prawo do interpelacji przy-s³uguje ka¿demu parlamentowi, a Statut Organiczny przyznaje tak¿e Sejmowi �l.

57 APK, Sejm �l¹ski 777, s. 64; spraw. sten. z 5. pos. II Sejmu �l¹skiego, 17 czerwca 1930 r.,³am 21�22.


59 Obowi¹zuj¹cy regulamin wymaga³ co najmniej piêciu podpisów pod wnioskiem, gdy tym-czasem poprawkê podpisali jedyni dwaj komunistyczni pos³owie II Sejmu �l¹skiego: Józef Mi-ko³aj Wieczorek i Pawe³ Komander. APK, Sejm �l¹ski 777, s. 64; spraw. sten. z 5. pos. II Sejmu�l¹skiego, 17 czerwca 1930 r., ³am 22.


61 Tak w stenogramie, choæ pose³ W. Korfanty mia³ zapewne na my�li interpelacje.


to prawo i dotychczas ¿adna w³adza wykonawcza tego prawa do wnoszenia in-terpelacji nie kwestionowa³a i na interpelacje dawa³a odpowiedzi62. [...] regulaminnigdy nie okre�la istoty prawa, tylko sposób i formê, w jakiej dany pose³ mo¿ekorzystaæ z przys³uguj¹cych mu praw ugruntowanych w konstytucji. Je¿eli mówisiê o interpelacji, to mówi siê o jej formie, w jaki sposób mo¿na korzystaæ z pra-wa interpelacji do Rz¹du, które jest uregulowane w Statucie Organicznym�63.

Wniosek pos³a Witczaka o skre�lenie przepisów stanowi¹cych o prawie inter-pelacji upad³ w g³osowaniu, w konsekwencji czego marsza³ek Wolny móg³ stwier-dziæ, ¿e �art. 24 i 25 jest przyjêty w brzmieniu proponowanym przez Komisjê�64.

Geneza art. 84 regulaminu obrad IV Sejmu �l¹skiegoz 11 marca 1936 roku

Uchwalone po my�li ogólnopolskich przepisów o interpelowaniu art. 24 i 25regulaminu obrad II Sejmu �l¹skiego obowi¹zywa³y in corpore do 24 wrze�nia1935 roku, a w zakresie materii wykraczaj¹cej poza przyjêt¹ wtedy nowelê a¿ do11 marca 1936 roku, tj. do czasu uchwalenia nowego regulaminu.

W czasie pierwszego posiedzenia IV Sejmu �l¹skiego, 24 wrze�nia 1935roku, pose³ Karol Grzesik, wybrany na tym samym posiedzeniu marsza³kiemSejmu �l¹skiego, wyst¹pi³ z wnioskiem o zatwierdzenie � jako regulaminu obradIV Sejmu � regulaminu z 17 czerwca 1930 roku, z jego zmianami dokonanymiw latach 1930, 1931 i 1932, a tak¿e zmianami, które sam pose³ zaproponowa³65.Zmiany, z których propozycj¹ pose³ Grzesik wyst¹pi³, obejmowa³y trzy grupyprzepisów. Przepisy grupy pierwszej � w�ród nich by³y te¿ korekty art. 24 i 25regulaminu z 17 czerwca 1930 roku � mia³y zostaæ uchwalone natychmiast, tj.ju¿ na pierwszym posiedzeniu nowego Sejmu. Resztê zmian, ujêtych w grupiedrugiej i trzeciej, pose³ proponowa³ odes³aæ do Komisji Regulaminowej: �[...] tamte rzeczy wymienione w punkcie II i III mego wniosku mog¹ byæ szczegó³owoprzepracowane�66.



64 Ibidem.65 Druk nr 1/IV, s. 1�4; APK, Sejm �l¹ski 1061, s. 1�4; Sejm �l¹ski 1029, s. 3; spraw. sten.

z 1. pos. IV Sejmu �l¹skiego, 24 wrze�nia 1935 r., ³am 5.66 APK, Sejm �l¹ski 1029, s. 4; spraw. sten. z 1. pos. IV Sejmu �l¹skiego, 24 wrze�nia 1935 r.,

³am 8.

120 Józef Ci¹gwa

Druk nr 1/IV, obejmuj¹cy przedmiotowy wniosek Grzesika, zawiera³ w grupieI postulat natychmiastowej zmiany art. 24 i 25 dotychczasowego regulaminu,polegaj¹cej na pozbawieniu pos³ów �l¹skich prawa interpelowania Rz¹du: �Wust. 1 art. 24 skre�la siê s³owo: »Rz¹du«; W ust. 1 art. 25 skre�la siê s³owo:»Rz¹dowi«�67. W uzasadnieniu propozycji tych skre�leñ pose³ wnioskodawcawskazywa³ na potrzebê uzgodnienia dotychczasowego regulaminu ze stanemprawnym, a w szczególno�ci z art. 14 statutu organicznego68. Propozycje zmianregulaminu w zakresie punktu I wniosku pos³a Grzesika zosta³y przyjêtew g³osowaniu: �Kto jest za wnioskiem p. pos³a Grzesika? Stwierdzam, ¿e wszy-scy siê godz¹. Punkt 1-szy wniosku, dotycz¹cy zmiany regulaminu sejmowego,jest przyjêty. Resztê przekazujê Komisji Regulaminowej�69.

Dokonana w b³yskawicznym tempie nowela art. 24 i 25 regulaminu z 17czerwca 1930 roku przynios³a w ten sposób kolejny, czwarty, element ró¿ni¹cy� przez piêæ miesiêcy � regulamin II Sejmu �l¹skiego od jego wyj�ciowegowzoru, tj. art. 25 i 26 regulaminu obrad Sejmu R.P. z 16 lutego 1923 roku.

Wbrew oczekiwaniom, Komisja Regulaminowa nie zajmowa³a siê ju¿ opraco-waniem zmian dotychczasowego regulaminu zawartych w punktach II i III wnio-sku pos³a Karola Grzesika, lecz przed³o¿y³a Sejmowi projekt nowego regulaminu,zawarty w druku nr 34/IV: �Z uwagi na uskutecznione ju¿ w ubieg³ych latachkilkakrotne zmiany regulaminu uchwali³a Komisja Regulaminowa nadaæ regula-minowi nowe brzmienie, dostosowane do zmienionych warunków i zleci³a têpracê podpisanemu sprawozdawcy�70.

Doktor W³odzimierz D¹browski, przedk³adaj¹cy Sejmowi jako pose³ sprawo-zdawca � po piêciu miesi¹cach od wrze�niowej noweli � projekt nowego regula-minu, ani s³owem nie wspomnia³ o wykorzystaniu przez Komisjê Regulaminow¹ roz-wi¹zañ wystêpuj¹cych w regulaminach ogólnopolskich. Zupe³nie inaczej ni¿ robilito w poprzednich Sejmach Konstanty Wolny i Wojciech Korfanty, pose³ D¹browski71

mówi³ jedynie o swej pracy i o uzupe³nianiu pierwotnego projektu uwagami poszcze-gólnych pos³ów, czynionymi tak indywidualnie, jak i na posiedzeniach Komisji72.

67 Druk nr 1/IV, s. 1; APK, Sejm �l¹ski 1061, s. 1; Sejm �l¹ski 1029, s. 3; spraw. sten. z 1.pos. IV Sejmu �l¹skiego, 24 wrze�nia 1935 r., ³am 6.

68 Druk nr 1/IV, s. 4; APK, Sejm �l¹ski 1061, s. 4; Sejm �l¹ski 1029, s. 4; spraw. sten. z 1.pos. IV Sejmu �l¹skiego, 24 wrze�nia 1935 r., ³am 8.

69 APK, Sejm �l¹ski 1029, s. 4; spraw. sten. z 1. pos. IV Sejmu �l¹skiego, 24 wrze�nia 1935 r.,³am 8.

70 Druk nr 34/IV, dotyczy druku nr 1/IV: �Sprawozdanie Komisji Regulaminowej Sejmu�l¹skiego z dnia 28 lutego 1936 r. w sprawie regulaminu Sejmu �l¹skiego�, strona bez paginacji;APK, Sejm �l¹ski 1061, s. 326; Sejm �l¹ski 1035, s. 66; spraw. sten. z 7. pos. IV Sejmu�l¹skiego, 11 marca 1936 r., ³am 8.

71 J. C i ¹ g w a: D¹browski W³odzimierz (1892�1942). W: �l¹ski s³ownik biograficzny...,T. 3, s. 79�83.

72 Druk nr 34/IV dotyczy druku nr 1/IV, s. 1; APK, Sejm �l¹ski 1061, s. 326; Sejm �l¹ski1035, s. 66; spraw. sten. z 7. pos. IV Sejmu �l¹skiego, 11 marca 1936 r., ³am 8.


Wbrew jednak temu, co mo¿na by wnosiæ ze sk¹pych uwag pos³a sprawozdaw-cy, i ten projekt nie zawiera³ z ca³¹ pewno�ci¹ � zarówno w ujêciu ca³o�cio-wym, jak i przepisów o prawie interpelacji � rozwi¹zañ oryginalnych. Uzasad-nieniem takiego s¹du mo¿e byæ proste zestawienie art. 88 regulaminu SejmuRzeczypospolitej Polskiej z 5 pa�dziernika 1935 roku i art. 84 tak projektu regula-minu, jak i obowi¹zuj¹cego ju¿ regulaminu obrad IV Sejmu �l¹skiego z 11 marca1936 roku. Zauwa¿yæ przy tym nale¿y, ¿e identyczna jest nie tylko forma i tre�æartyku³ów, lecz tak¿e ich systematyka.

Artyku³ 88 Regulaminu obradSejmu Rzeczypospolitej Polskiej z 5 pa�dziernika 1935 roku

�Art. 88(1) Interpelacje, po przyjêciu ich do laski marsza³kowskiej, bêd¹ odes³ane do

Prezesa Rady Ministrów bez rozprawy.(2) Prezes Rady Ministrów lub interpelowany Minister udzieli odpowiedzi lub

uzasadni odmowê udzielenia wyja�nieñ b¹d� na pi�mie, b¹d� ustnie.(3) Marsza³ek Sejmu prze�le odpowied� pisemn¹ interpelantowi.(4) Na ¿¹danie interpelanta Marsza³ek wniesie interpelacjê na porz¹dek dzien-

ny posiedzenia plenarnego Sejmu; Marsza³ek wniesie równie¿ interpelacjê naporz¹dek dzienny, je¿eli Prezes Rady Ministrów lub interpelowany Minister za-wiadomi go, ¿e zamierza udzieliæ ustnej odpowiedzi.

(5) Sejm, po wys³uchaniu tre�ci interpelacji i odpowiedzi Rz¹du, rozstrzygnie,czy ma siê odbyæ rozprawa.

(6) W rozprawie poza przedstawicielem Rz¹du mo¿e zabraæ g³os interpelantoraz jeden z pos³ów zajmuj¹cy odmienne od interpelanta stanowisko�.

Artyku³ 84 Regulaminu obradSejmu �l¹skiego z 11 marca 1936 roku

�(1) Interpelacje, po przyjêciu ich do laski marsza³kowskiej, bêd¹ odes³anedo Wojewody bez rozprawy.

(2) Wojewoda udzieli odpowiedzi lub uzasadni odmowê udzielenia wyja�nieñb¹d� na pi�mie, b¹d� ustnie.

(3) Marsza³ek Sejmu prze�le odpowied� pisemn¹ interpelantowi.(4) Na ¿¹danie interpelantów Marsza³ek wniesie interpelacjê na porz¹dek

dzienny posiedzenia plenarnego Sejmu; Marsza³ek wniesie równie¿ interpelacjêna porz¹dek dzienny, je¿eli Wojewoda zawiadomi go, ¿e zamierza udzieliæ ustnejodpowiedzi, wzglêdnie gdy up³ynie czasokres 3 tygodni od wniesienia interpelacji.

(5) Sejm po wys³uchaniu tre�ci interpelacji i odpowiedzi Wojewody rozstrzy-gnie, czy ma siê odbyæ rozprawa.

(6) W rozprawie poza przedstawicielem Rz¹du mo¿e zabraæ g³os jeden z in-terpelantów oraz jeden z pos³ów zajmuj¹cych odmienne od interpelantów stano-wisko�.

122 Józef Ci¹gwa

Porównanie przepisu �l¹skiego z jego wcze�niejszym wzorem ogólnopolskimdoprowadza nas do konkluzji, ¿e zmiany merytoryczne dotycz¹ � co zrozumia³e� innego ujêcia adresatów interpelacji: w regulaminie Sejmu R.P. � prezesRady Ministrów czy interpelowany minister; w regulaminie �l¹skim � wojewo-da. W drugim przypadku niezrozumia³e, a zarazem sprzeczne z art. 14 statutuorganicznego, jest pominiêcie Rady Wojewódzkiej jako ewentualnego adresatainterpelacji.

Drug¹ ró¿nicê dostrzegamy, porównuj¹c tekst ust. 4 obu artyku³ów. Otó¿tekst regulaminu �l¹skiego jest d³u¿szy o koñcowy fragment: �[...] wzglêdnie gdyup³ynie czasokres 3 tygodni od wniesienia interpelacji�.

Wydaje siê, ¿e ten dodatek w ust. 4 art. 84, okre�laj¹cy po�rednio termin,w jakim wojewoda powinien udzieliæ odpowiedzi (wyja�nieñ) na interpelacjê,pojawi³ siê poniek¹d z konieczno�ci. Chodzi mianowicie o to, ¿e �l¹ska ustawaautonomiczna nie zawiera³a przepisu na temat okresu oczekiwania przez interpe-lantów na odpowied� organu interpelowanego. Inaczej by³o w konstytucji kwiet-niowej, której art. 45 pkt 3 zobowi¹zywa³ interpelowanego do udzielenia odpo-wiedzi w ci¹gu 45 dni. Tak wiêc przepis dotycz¹cy terminu by³ w ogólnopolskimregulaminie niepotrzebny, a w regulaminie �l¹skim � konieczny. Nie ma w¹tpli-wo�ci, ¿e brak takiego przepisu w regulaminie �l¹skim móg³by bardzo skompliko-waæ praktykê interpelowania, zw³aszcza w zakresie tych faz postêpowania inter-pelacyjnego, które dotyczy³y reakcji interpelantów na odpowied� (wyja�nienia)interpelowanego.

Kilka postanowieñ dotycz¹cych prawa interpelowania, tj. przepisy okre�laj¹-ce formê interpelacji (forma pisemna, jêzyk polski, liczba podpisów pod interpe-lacj¹), znalaz³o � w obu regulaminach � unormowanie poza cytowanymi tek-stami art. 88, wzglêdnie art. 84.

Dwie regulacje dotycz¹ce formy interpelacji, oczywi�cie przy nieco innejnumeracji przepisów, przyjê³y formê identycznych zdañ: �Przedmiotem obradSejmu mog¹ byæ: d) interpelacje� (art. 30 regulaminu Sejmu R.P. i art. 31 eregulaminu Sejmu �l¹skiego). Prawie identyczne rozwi¹zania przewidywa³y obaregulaminy, stanowi¹c o obowi¹zku sporz¹dzania interpelacji w formie pisemnej:�Projekty ustaw, wnioski i interpelacje sporz¹dza siê na pi�mie w czterech jedno-brzmi¹cych egzemplarzach� (art. 32 regulaminu Sejmu R.P.). Elementem ró¿ni-cuj¹cym jest koñcówka zdania � �w czterech jednobrzmi¹cych egzemplarzach�� której nie ma w art. 33 regulaminu �l¹skiego. Artyku³ 31 regulaminu z 1935roku i art. 32 regulaminu z 1936 roku nie dopuszcza³y mo¿liwo�ci sporz¹dzaniainterpelacji w jêzyku innym ni¿ polski, skoro: �Jêzykiem obrad Sejmu jest jêzykpolski; bêdzie on wy³¹cznie u¿ywany w pracach Sejmu, jego organów73 orazw Biurze Sejmu�. W Sejmie Rzeczypospolitej interpelacja wymaga³a poparcia15 pos³ów (art. 25 Sejmu R.P.), w Sejmie �l¹skim � 3 pos³ów (art. 34 ust. 1

73 W tek�cie regulaminu �l¹skiego: �organach�.


regulaminu �l¹skiego). By³y wreszcie postanowienia dwóch artyku³ów regula-minu z 1935 roku tycz¹ce siê sposobu sk³adania projektów ustaw, wnioskówi interpelacji (art. 33)74 oraz postêpowania marsza³ka w sytuacji, gdy uzasadnie-nie projektu ustawy, wniosku lub interpelacji zawiera niew³a�ciwe zwroty i wy-razy (art. 35)75, które nie zosta³y zaaprobowane przez Sejm �l¹ski i którychw tek�cie regulaminu IV Sejmu �l¹skiego nie ma.

Brak odpowiedników art. 33 ust. 1 oraz art. 35 regulaminu ogólnopolskiegow postanowieniach regulaminu Sejmu �l¹skiego IV kadencji powoduje, ¿e proceswnoszenia interpelacji by³ na �l¹sku bardziej liberalny ni¿ w Sejmie Rzeczypo-spolitej Polskiej.

Ujmuj¹c rzecz generalnie, mo¿emy stwierdziæ, ¿e w ramach przepisów doty-cz¹cych formy interpelacji, a wiêc przepisów znajduj¹cych siê poza � po�wiê-conym wy³¹cznie interpelacjom � art. 84 regulaminu z 11 marca 1936 roku, za-le¿no�æ rozwi¹zañ �l¹skich od ogólnopolskich nie jest tak absolutna, jak w przepi-sie okre�laj¹cym procedurê interpelowania, niemniej jednak nie tylko zauwa¿al-na, lecz i istotna.

Nieco wniosków

Brak ustawy o wewnêtrznym ustroju województwa �l¹skiego, reguluj¹cej �na podstawie art. 14 statutu organicznego � szczegó³y prawa do interpelowania,spowodowa³, ¿e prawo to okre�la³y regulaminy obrad Sejmu �l¹skiego kolejnychkadencji.

74 �Art. 33. (1) Pose³ mo¿e z³o¿yæ projekt ustawy, wniosek lub interpelacjê tylko we w³a-snym imieniu. (2) Projekty ustaw, zg³aszane przez pos³ów, wnioski poselskie i interpelacje �sk³ada siê do laski marsza³kowskiej na posiedzeniu Sejmu; staj¹ siê one czê�ci¹ sk³adow¹ obradSejmu z chwil¹ oznajmienia Izbie przez Marsza³ka o ich przyjêciu do laski marsza³kowskiej.(3) Marsza³ek oznajmi o przyjêciu do laski marsza³kowskiej projektu ustawy, wniosku lubinterpelacji b¹d� na posiedzeniu, na którym zosta³y z³o¿one, b¹d� na najbli¿szym posiedzeniuSejmu�. Art. 34 ust. 1 zd. 3 regulaminu �l¹skiego � �O wp³yniêciu wniosku Marsza³ek podajedo wiadomo�ci Izby na koñcu tego posiedzenia, na którym wniosek zosta³ zg³oszony, b¹d� nanajbli¿szym posiedzeniu, komunikuje jednocze�nie, do jakiej go przesy³a komisji� � odpowiadaczê�ciowo art. 33 ust. 3 regulaminu z 5 pa�dziernika 1935 r. Przepis regulaminu �l¹skiego doty-czy jednak tylko wniosków, pomijaj¹c wyra�nie interpelacje poselskie.

75 �Art. 35. Marsza³ek mo¿e za¿¹daæ od wnioskodawcy usuniêcia z uzasadnienia projektuustawy b¹d� wniosku lub interpelacji � zwrotów lub wyrazów, nieodpowiadaj¹cych godno�ciSejmu lub powadze obrad i uzale¿niæ od zastosowania siê wnioskodawcy do tego ¿¹dania przy-jêcie projektu ustawy, wniosku lub interpelacji do laski marsza³kowskiej�. Nieco podobny prze-pis � ograniczony jednak tylko do interpelacji � zawiera³ art. 24 ust. 2 regulaminu obradII Sejmu �l¹skiego.

124 Józef Ci¹gwa

Z analiz przeprowadzonych w niniejszym przyczynku wynika, ¿e przepisyo interpelowaniu zawarte w czterech regulaminach �l¹skiego parlamentu, tj.w art. 44 dwóch regulaminów I Sejmu �l¹skiego (z 13 pa�dziernika 1922 rokui z 31 stycznia 1923 roku), w art. 24 i 25 regulaminu obrad II Sejmu �l¹skiego(z 17 czerwca 1930 roku), znowelizowanych nieco 24 wrze�nia 1935 roku, wreszciew art. 84 regulaminu IV Sejmu �l¹skiego (z 11 marca 1936 roku), by³y dalekieod oryginalno�ci, stanowi¹c niemal kopie poprzedzaj¹cych je w czasie regulami-nów zarówno Sejmu Ustawodawczego (regulaminy I Sejmu �l¹skiego), jak i bi-kameralnych sejmów II Rzeczypospolitej. Pewien, zreszt¹ niewielki, zakres ory-ginalno�ci mo¿na dostrzec jedynie w tych fragmentach przepisów regulaminówI i II Sejmu �l¹skiego, które formu³owa³y warunki dopuszczalno�ci dyskusji nadinterpelacj¹ i nad odpowiedzi¹ na interpelacjê. �l¹skie przepisy stanowi³y w tymzakresie pewnego rodzaju naddatek do przepisów ogólnopolskich regulaminówobrad, gdy¿ te ostatnie takich regulacji nie zawiera³y.

Recepcja ogólnopolskich przepisów interpelowania dotyczy³a � co jest oczy-wiste � jedynie regu³ podstawowych. Postanowienia szczegó³owe musia³y byæ �z natury rzeczy � odmienne. A wiêc w �l¹skich regulaminach musia³y siê poja-wiæ inne nazwy adresatów interpelacji: zamiast rz¹du i prezesa Rady Ministrów� wojewoda �l¹ski i Rada Wojewódzka; inne by³y terminy oczekiwania na wy-ja�nienia organów interpelowanych � 30 dni w regulaminach Sejmu R.P., 3 ty-godnie w regulaminach �l¹skich; ró¿na wielko�æ poparcia interpelacji: 15 podpisóww regulaminach ogólnopolskich, 7, 5 czy 3 � w regulaminach Sejmu �l¹skiego.

W regulaminie II Sejmu �l¹skiego niemal mechaniczna recepcja wzorówogólnopolskich siêgnê³a tak daleko, ¿e regulamin �l¹ski z 17 czerwca 1930 rokuprzyzna³ pos³om �l¹skim prawo interpelowania samej Rady Ministrów.

Daleko id¹c¹ zale¿no�æ � tak formaln¹, jak i merytoryczn¹ � regulaminów�l¹skich od ogólnopolskich wzorów mo¿na dostrzec � bez trudu � w przepi-sach dotycz¹cych formy interpelacji. W tym zakresie regulaminy �l¹skie kopio-wa³y dos³ownie odpowiednie postanowienia regulaminu Sejmu Ustawodawczego,a potem regulaminów Sejmu R.P., okre�laj¹ce warunki formalne interpelacji,pozwalaj¹ce na jej przyjêcie przez marsza³ka: pisemna forma interpelacji, sporz¹-dzenie interpelacji w jêzyku polskim, usuniêcie z interpelacji wyrazów nieodpo-wiadaj¹cych powadze Sejmu.

Pozostaje jeszcze odpowiedzieæ na pytanie, dlaczego Sejm �l¹ski zdecydowa³siê na do�æ �cis³¹ recepcjê ogólnopolskich wzorów prawa o interpelowaniu.Wydaje siê, ¿e odpowied� na to pytanie znajdziemy ju¿ w samych dokumentach,obrazuj¹cych proces tworzenia �l¹skich regulaminów. W materia³ach tych, zw³asz-cza w wypowiedziach pos³ów sprawozdawców, pojawiaj¹ siê takie wyra¿enia,jak: �aby sobie pracê u³atwiæ� czy �by³oby bezproduktywn¹ prac¹ wyszukiwaæi zestawiaæ nowe przepisy z parlamentów innych pañstw, skoro to ju¿ uczyni³Sejm Rzplitej w bardzo gruntownej pracy�. W dalekim tle majaczy obawa Komi-sji Regulaminowej, czy potrafi³aby � nie maj¹c odpowiedniego do�wiadczenia


politycznego � przygotowaæ w krótkim czasie w³asny, oryginalny regulamin.Droga ku recepcji ogólnych zasad interpelowania zosta³a w ten sposób otwarta,co � oczywi�cie � nie wyklucza³o oryginalnych rozwi¹zañ szczegó³owych,przystosowuj¹cych postanowienia ogólnopolskie do warunków �l¹skich.

Józef Ci¹gwa

Die Genese der rechtlicher Regelungvon parlamentarischen Anfragen im Schlesischen Sejm

in den Jahren 1922�1939

Z u s a m m e n f a s s u n g

Das fehlende Gesetz über innere Verfassung der Schlesischen Wojewodschaft, das die Einzel-heiten des Interpellationsrechtes auf Grund des Art. 14. des organischen Statuts rechtlich regelnsollte, verursachte, dass dieses Recht mit den Tagungsordnungen des Schlesischen Sejms in desseneinzelnen Amtsperioden geregelt war.

Zur Erforschung des im Titel erscheinenden Problems wurden die Archivalien der 17. Gruppe(Schlesischer Sejm) verwendet, und darunter vor allem: die Sitzungsprotokolls der Ordnungskom-mission, die Sejmdruckschriften, stenographische Berichte über Plenarsitzungen des SchlesischenSejms, die Sitzungsordnungen des Gesetzgeberischen Sejms und die Sitzungsordnungen des Sejmsder Republik Polen in I�IV. Amtsperioden.

Aus den von uns durchgeführten Analysen geht hervor, dass das in vier Ordnungen desSchlesischen Parlaments, d. i. im Art. 44 von zwei Ordnungen des I. Schlesischen Sejms (vom 13.Oktober 1922 und vom 31. Januar 1923); in Art. 24 und 25 der Sitzungsordnung des II. Schlesi-schen Sejms (vom 17. Juni 1930), die am 24. September 1935 novelliert wurden, und schließlichim Art. 84 der Ordnung des IV. Schlesischen Sejms (vom 11. März 1936) gefasste Interpellations-recht weit davon entfernt war, originell zu sein. Es war Kopie von den früheren Ordnungensowohl des Gesetzgeberischen Sejms (die Ordnung des I. Schlesischen Sejms) wie auch der Zwei-kammerparlamente der II. Republik Polen. Manche Spuren der Originalität lassen sich nur insolchen Fragmenten der Ordnungen des I. und II. Schlesischen Sejms finden, welche die Voraus-setzungen der Diskussion über eine parlamentarische Anfrage und deren Erwiderung festlegten.Schlesische Vorschriften in dem Bereich waren im Vergleich zu gesamtpolnischen Bestimmungenbahnbrechend.

Die Aufnahme der gesamtpolnischen Interpellationsmuster betraf offensichtlich nur grundle-gende Normen. Genaue Bestimmungen mussten naturgemäß unterschiedlich sein. Und so in schle-sischen Ordnungen erscheinen andere Adressaten der parlamentarischen Anfragen: statt der Regie-rung und des Ministerpräsidenten � der Schlesische Wojewode und der Wojewodschaftsrat;angefragte Organe hatten laut den Ordnungen von polnischen Volksvertretungen 30 Tage und lautden schlesischen Ordnungen � 3 Wochen, um Aufschluss zu erteilen; eine Interpellation musstemit 15 Unterschriften in den Ordnungen von den Sejms der Republik Polen und mit 7, 5 oder 3Unterschriften in den Ordnungen der Schlesischen Parlamente befürwortet werden. OriginelleLösungen in schlesischen Bestimmungen folgten daraus, dass Schlesischer Sejm spezifisch warund bestimmte parlamentarische Anfragen konnten nur die Angelegenheiten der Schlesischen Wo-jewodschaft selbst und nicht des ganzen Polens angehen.

126 Józef Ci¹gwa

Józef Ci¹gwa

The origins of legal parliamentary interpellationin the Silesian Sejm

between 1922 ad 1939

S u m m a r y

The lack of the act on an internal system of the Silesian Voivodship, which, according to the14th article of the organic status, is to regulate the details of the right to interpel, made theregulations of the sessions of the Silesian Sejm define it in subsequent terms of office.

The studies of the issue in question made use of the archive materials of the Team no 17 (theSilesian Sejm), especially the session protocols of the Regulation Committee preparing the projectsof regulations, parliamentary prints, stenographic reports from plenary sessions of the SilesianSejm. Besides, these constituted the regulations of the sessions of the Legislative Sejm and theSejm of the Republic of Poland of the I�V terms of office.

The analysis conducted makes it clear that the regulations on interpellations, included in fourregulations of the Silesian parliament, i.e. article 44 of two regulations of the Silesian Sejm I (from13 October 1922 and 31 January 1923); in article 24 and 25 of the regulation of the sessions ofthe Silesian Sejm II (from 17 June 1930), amended on 24 September 1935) and finally the article84 of the regulation of the Silesian Sejm IV (from March 11 1936) were far from originality,constituting almost the copies of the regulations of both the Legislative Sejm (regulation I of theSilesian Sejm) and bichamber Sejms of the Second Republic of Poland preceding them. Some,however, insignificant degree of originality can be noticed only in the fragments of the principlesof regulations of the Silesian Sejm I and II which formulated the conditions of the acceptabilityof discussions on interpellation and the answer to it. Silesian rules, in this respect, constitutedsome extras in comparison to the principles of the Poland-wide regulations as the latter did notinclude them.

A reception of Poland-wide interpellation patterns concerned only the basic rules. Specificresolutions had to be different by nature. Thus, the Silesian regulations involve other addresseesof interpellation, instead of the Government and the Prime Minister, the Silesian Voivode and theVoivodship Council. There were different terms of expecting the explanations of interpellationbodies, i.e. 30 days in the regulations of the Poland-wide Sejms, 3 weeks in Silesian regulations, avarying extent of interpellation support, 15 signatures in the regulations of the Republic ofPoland Sejms, 7, 5 or 3 in the regulations of the Silesian Sejm. The Silesian solutions, original intheir details, were the necessity deriving from the specificity of the Silesian Sejm as such and thefact that interpellations of the Silesian Sejm could refer to exclusively the issues of the SilesianVoivodship, not the whole area of the Republic of Poland.

Documents

Geneza regulacji prawnej interpelacji poselskich w Sejmie ... · logicznym uk‡adzie Š uwag stanowi„ materia‡y praktyki parlamentarnej, tj.: dru-ki sejmowe, sprawozdania stenograficzne