GENELKURMAY BAŞKANLIĞI 06 MAYIS 200 8

Terörizmle Uluslararası Mücadelede Gelinen Durum ve Gelecekteki Eğilimi

.

.

DOÇ. DR. MUSTAFA KİBAROĞLU

BİLKENT ÜNİVERSİTESİ

GENELKURMAY BAŞKANLIĞI06 MAYIS 2008


Terörizmle mücadele, ulusal ve uluslararası düzeyde, kısa, orta ve uzun vadeli planlar ve stratejiler çerçevesinde, devlet birimleri eliyle ve halkın katılımı ve katkılarıyla topyekun yürütülmesi gereken bir mücadeledir

www.mustafakibaroglu.com 2


A. Terörizmle Ulusal Düzeyde Mücadelenin Boyutları

B. Terörizmle Uluslararası Düzeyde Mücadelenin Boyutları

C. Terörizmle Uluslararası Mücadelede Gelecekteki Eğilim

Ç. Sonuçlar ve Öneriler



A. Terörizmle Ulusal Düzeyde Mücadelenin Boyutları

A1...Siyasi Boyut

A2...Güvenlik Boyut

A3...Ekonomik Boyut

A4...Hukuki Boyut

A5...Sosyal Boyut

A6...Psikolojik Boyut



A1. Terörizmle Mücadelenin Siyasi Boyutu

...Terör örgütünün siyasi taleplerinin tanımlanması

...Devlet politikasının oluşturulması

...Devlet politikasının ilgili kurum ve kuruluşlara aktarılması

...Devlet politikasının uygulamaya konulması

...Devlet politikasının gözden geçirilmesi

5www.mustafakibaroglu.com 5


A2. Terörizmle Mücadelenin Güvenlik Boyutu

...Terör örgütünün yapısının ve yeteneklerinin tanımlanması

...Terörle mücadele birimlerinin yapılandırılması

...Elde edilen sonuçların:...Güvenlik boyutunda değerlendirilmesi...Siyasi açıdan değerlendirilmesi ...Hukuki açıdan değerlendirilmesi ...Ekonomik açıdan değerlendirilmesi...Toplumsal açıdan değerlendirilmesi

...Psikolojik açıdan değerlendirilmesi

...Terörle mücadele araç ve yöntemlerinin gözden geçirilmesi 6www.mustafakibaroglu.com 6


A3. Terörizmle Mücadelenin Ekonomik Boyutu

...Terör örgütünün ekonomik unsurları istismarının tanımlanması

...Ekonomik unsurların terör örgütünce istismarının engellenmesi...Kalkınma planlarında konunun gözetilmesi...Kanuni düzenlemelerin yapılması...Planların uygulanmasının takibi ...Halkın bilgilendirilmesi ve bilinçlendirilmesi ...Halkın aktif katılımının sağlanması...Özel sektörün aktif katılımının teşvik edilmesi

...Elde edilen sonuçların değerlendirilmesi



A4. Terörizmle Mücadelenin Hukuki Boyutu

...Terör örgütünün hukuk istismarı yaptığı konuların tanımlanması

...Hukuktaki boşlukların terör örgütünce istismarının engellenmesi...Hukuki düzenlemelerin gözden geçirilmesi...Uygulamadaki sorunların tanımlanması...Uygulamadaki sorunların giderilmesi ...Uygulayıcıların bilgilendirilmesi ve bilinçlendirilmesi ...Hukuk boyutunun halka anlatılması

...Hukuki düzenlemelerin güncelleştirilmesi...Ulusal boyutta ihtiyaçların tespit edilmesi...Uluslararası normların gelişiminin takip edilmesi



A5. Terörizmle Mücadelenin Sosyal Boyutu

...Terör örgütünün sosyal yapıyı istismarının tanımlanması

...Sosyal unsurların terör örgütünce istismarının engellenmesi...Kalkınma planlarında konunun gözetilmesi...Kanuni düzenlemelerin yapılması...Planların uygulanmasının takibi ...Halkın bilgilendirilmesi ve bilinçlendirilmesi ...Halkın aktif katılımının sağlanması...Sivil toplumun aktif katılımının teşvik edilmesi

...Elde edilen sonuçların değerlendirilmesi



A6. Terörizmle Mücadelenin Psikolojik Boyutu

...Terör örgütünün söylemlerinin etkisinin değerlendirilmesi

...Halkın bilgilendirilmesi ve bilinçlendirilmesi...Devlet kurumlarınca doğru ve yeterli bilginin sağlanması...Basın kuruluşları ile etkili temasta olunması...Karşı-psikolojik harekat yeteneğinin geliştirilmesi

...Saygın bilim insanlarının katkısının sağlanması

...Saygın devlet adamlarının katkısının sağlanması

...Toplum önderlerinin katkısının sağlanması …Devlet yetkililerinin açıklamalarının etkilerinin değerlendirilmesi

...Elde edilen sonuçların değerlendirilmesi10www.mustafakibaroglu.com 10


B. Terörizmle Mücadelenin Uluslararası Boyutu

B1...Uluslararası Örgütlerin Desteğinin Sağlanması...Uluslararası hukuk desteği sağlanması...Uluslararası kamuoyunun desteğinin sağlanması

B2...Uluslararası İttifakların Desteğinin Sağlanması...Caydırıcılık desteği sağlanması...İstihbarat desteği sağlanması...Teçhizat desteği sağlanması...Psikolojik destek sağlanması

B3…Devletlerin Bireysel Desteğinin Sağlanması…İkili anlaşmalar ve protokoller imzalanması…Sınır güvenliği sağlanması…Sıcak takip imkanı sağlanması



B1. Uluslararası Örgütlerin Desteğinin Sağlanması

…Uluslararası hukuk desteğinin sağlanması…Mücadelenin meşruiyetini tescil eder…Diğer devletlerin katkı yapmasını zorunlu kılar…“Örtülü savaş” yapılmasını zorlaştırır

…Güvenli bölge tahsisini zorlaştırır…Silah ve mühimmat transferini zorlaştırır…Mali kaynak desteğini zorlaştırır…Eğitim ve tatbikat imkanlarını kısıtlar

…Uluslararası kamuoyu desteğinin sağlanması…Terör örgütüne karşı psikolojik üstünlük sağlar …Toplumsal morali pekiştirir…Teröre destek veren devletlere baskı yapar



Birleşmiş Milletler Örgütünün Terörizmle Mücadeleye Desteği

…Etkin katılımlı tartışma ortamlarının yaratılması…Birleşmiş Milletler Genel Kurulu…Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi

…Temel kavramların tanımlanması…“Saldırı” ve “saldırgan” tanımları…“Terörizm” ve “terörist” tanımları

…Bağlayıcı veya tavsiye nitelikli kararların alınması

…Uluslararası antlaşmaların ve sözleşmelerin yapılması

…Antlaşmaların ve sözleşmelerin ihlalinin tespiti

…Anlaşmazlık konularının çözümlenmesi 13www.mustafakibaroglu.com 13


Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nun “Saldırı” ve “Saldırgan” tanımı:

Birleşmiş Milletler Şartı’nın VII. Bölüm 39. Maddesinde ifade edilen “saldırı” tanımı, yaklaşık 30 yıl süren tartışmalardan sonra 14 Aralık 1974 tarihinde Genel Kurul’un XXIX. oturumunda benimsediği 3314 no’lu kararı ile yapılmıştır

Buna göre saldırı “bir devlet tarafından Birleşmiş Milletler Şartı’nın temel prensiplerine aykırı bir biçimde başka bir devletin egemenliğine, toprak bütünlüğüne veya siyasi bağımsızlığına karşı silahlı kuvvet kullanmak” şeklinde tanımlanmıştır



Milletler Cemiyeti’nin “terörizm” tanımı:

Milletler Cemiyeti’nin 16 Kasım 1937 tarihli “Terörizmin Önlenmesi ve Cezalandırılması Hakkında Milletlerarası Sözleşme” ile terör eylemleri tanımını yapmıştır

Sözleşmenin 1. maddesinin 2. paragrafına göre, “isteyerek veya planlayarak bir devlete yöneltilen ve belli kişilerin, grupların yada kamuoyunun zihninde dehşet yaratmayı amaçlayan eylemler” terör eylemleri olarak tanımlanmıştır

Sözleşme 26 devlet tarafından imzalanmış ancak sadece 1 devlet onaylamış ve hiçbir zaman yürürlüğe girmemiştir

Milletler Cemiyeti aynı zamanda “Uluslararası Ceza Mahkemesi Kurulması Sözleşmesi”ni de benimsemiştir ancak bu Sözleşme de hayata geçmemiştir 15www.mustafakibaroglu.com 15


Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin “terörizm” tanımı:

BMGK 8 Ekim 2004 tarihli oturumunda 1566 no’lu Kararı teröreylemleri tanımını yapmıştır

Buna göre “Sivillere karşı işlenenler dahil olmak üzere, genel

olarak halkta veya bir grup kişide yahut belli kişilerde korku ve dehşet

durumunu kışkırtmak maksadıyla ve ölüme veya ciddi yaralanmaya

sebebiyet yahut rehin alma, halkın bir kısmını bir şeyi yapmamak yönünde

korkutma, bir hükümeti veya uluslararası bir örgütü belli bir eylemi

yapmaya veya yapmamaya zorlama niyetiyle işlenen; yürürlükteki

uluslararası sözleşmelere göre suç sayılan; hiçbir koşulda, siyasi, felsefi,

ideolojik, ırki, etnik, dinsel veya benzer doğadaki başka hiçbir nedenle

haklı gösterilemeyecek eylemler” terör eylemleri olarak tanımlanmıştır



Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nun “terörizmle mücadele” kararları

…Uluslararası Terörizmin Yok Edilmesine Yönelik Tedbirler(Measures to Eliminate International Terrorism) Kararı (49/60) 9 Aralık 1994 tarihinde kabul edilmiş ve 17 Aralık 1996 tarihli 51/210 no’lu Kararı ile tekrar vurgulanmıştır

…Buna göre “terör eylemlerinin hiçbir koşulda, siyasi, felsefi, ideolojik, ırki, etnik, dinsel veya benzer doğadaki başka hiçbir nedenle haklı gösterilemeyecek” eylemler olduğunu vurgulayıp “hiç bir devletin başka devletin topraklarında terör eylemlerini örgütlemesinin, özendirmesinin, yardımcı olmasının yada katılmasının kabul edilemeyeceğini” ve bununla birlikte, “hiç bir devletin kendi topraklarının ve tesislerinin başka ülkelere karşı terör eylemlerinde kullanılmasına, orgütlenmesine, mali destek sağlamasına, cesaretlendirilmesine veya tolerans gösterilmesine izin veremeyeceğini” kayıt altına almıştır.



Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nun “terörizmle mücadele” kararları

…Terörist Bombalamanın Bastırılması İçin Uluslararası Sözleşme” (International Convention for the Suppression of Terrorist Bombing) Kararı (52/164) 15 Aralık 1997 tarihinde kabul edilmiş ve 23 Mayıs 2001 tarihinde yürürlüğe girmiştir

…Buna göre “hiçbir şahıs (ya da şahıslar) hiç bir patlayıcı ya da öldürücü maddeyi kasıtlı olarak kamuya açık yerlerde, devlet ya da hükümet binalarında, ulaştırma aracında ya da herhangi bir alt yapı tesislerinde, yüksek oranda yıkıma, ölüme ve yaralanmaya, ciddi ekonomik zararlara yol açacak şekilde yerleştiremez veya patlatamaz. Bu şekilde eylemlerin gerçekleştirilmesini planlayan, örgütleyen veya katılan kişiler hakkında cezai işlemler uygulanır ve ülke dışına çıkartılır ” kararı benimsenmiştir.



Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin “terörizmle mücadele” kararları

…Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi “Uluslararası Terörizm” konusunu ilk olarak 31 Ocak 1992 tarihinde gündemine almıştır ve söz konusu oturumda üye devletler uluslararası terörizmle ilgili kaygılarını dile getirmiş ve bu gibi eylemlerle etkin mücadele etmek için uluslararası işbirliğinin önemi vurgulanmıştır.

...Daha önceki yıllarda konu BM bünyesinde daha ziyade ideolojik terör ve “tedhiş” hareketleri olarak (uçak kaçırma, adam kaçırma, rehin alma, küçük çaplı saldırı vs) değerlendirilmekteydi. Bunlarla ilgili olarak: ...1963 Tokyo Sözleşmesi (sivil havacılık güvenliği)

...1970 La Hey Sözleşmesi (uçak kaçırmalara karşı önlem)

...1971 Montreal Sözleşmesi (tedhiş hareketleri)

...1973 New York Sözleşmesi (rehine alınması)

...1980 Viyana Sözleşmesi (nükleer maddelerin korunması)

...1988 Roma Sözleşmesi (deniz ulaşımının güvenliği) 19www.mustafakibaroglu.com 19



…11 Eylül 2001 saldırıları Güvenlik Konseyi’nde kapsamlı ve etkin kararların alınmasına yol açmıştır

...12 Eylül 2001 tarihinde Güvenlik Konseyi 1368 no’lu Kararı almıştır ve Karar metninde “terör eylemlerinin uluslararası barış ve güvenliği tehdit ettiği” vurgulanarak, Birleşmiş Milletler Şartı’nın VII. Bölüm’ünde ifade edilen prensiplere atıfta bulunularak “11 Eylül 2001 saldırısı gibi uluslararası terör eylemlerinin, devletlerin tek başlarına veya ortaklaşa olarak kendilerini savunma doğal hakkının kullanılmasını gerektiren silahlı saldırılar” olduğu belirtilmiştir




…28 Eylül 2001 tarihinde Güvenlik Konseyi 1373 no’lu Kararı almıştır

...Karar’da bağlayıcı özelliği olan ve kuvvet kullanmanın önünü açan Birleşmiş Milletler Şartı’nın VII: Bölümü’ne atıfta bulunularak “Terörizmin mali kaynaklarının önlenmesi, teröristlere güvenli bölge ya da sığınma yeri sağlanmaması, ülkelerin terörist maksatlarla kullanımına izin verilmemesi ve terör suçlularının adalet önüne getirilmesi” hususlarına vurgu yapılmıştır

...Aynı Karar metninde organize suç şebekeleri ile uluslararası terörist örgütler arasında ilişkiye dikkat çekilmiş ve bu çerçevede her türlü kitle imha silahları, bunların yapımında kullanılan malzeme, teknoloji ve bilgi kaçakçılığının yapılmasının terörist gruplara imkan sağlayabileceği ve bu girişimlerin önlenmesi gerektiği vurgulanmıştır




…Güvenlik Konseyi 11 Eylül 2001 saldırılarının öncesinde ve sonrasında tüm Konsey Üye Devletlerinin katılımıyla “Komiteler” ve “Çalışma Gurupları” kurarak Konsey’de alınan kararların etkin bir şekilde uygulanmasının takibi amaçlanmıştır

...15 Ekim 1999 tarihinde 1267 no’lu Karar ile “El Kaide ve Taliban Yaptırımlar Komitesi” kurulmuştur

...26 Mart 2004 tarihinde 1535 no’lu Karar ile 1373 no’lu Karar çerçevesinde oluşturulmuş olan Terörizmle Mücadele Komitesi’nin işleyişinin takipçisi olacak şekilde “Terörizmle Mücadele Yürütme Direktörlüğü” kurulmuştur

...28 Nisan 2004 tarihinde 1540 no’lu Karar ile “Kitle İmha Silahlarının Yayılmasının Önlenmesi Komitesi” kurulmuştur 22www.mustafakibaroglu.com 22


Avrupa Birliği’nin “terörizmle mücadele” konusuna yaklaşımı

…Avrupa Birliği’nin terörizmle mücadele konusuna yaklaşımında başta Amerika Birleşik Devletleri olmak üzere bazı ülke grupları ile karşılaştırıldığında temel prensiplerde önemli farklılıklar söz konusudur

…En temel farklılık mücadele kullanılması öngörülen araç ve yöntemlerdeki tercihler ve önceliklerde görülmektedir

…AB konuya “hukukun üstünlüğü” açısından yaklaşmakta ve “temel insan hakları”, “özgürlükler” ve güvenlik” konuları arasında bir denge gözetmeye çalışmaktadır

…Sınır güvenliğini sağlamak suretiyle “fortress Europe” yaratarak AB alanı içinde olası eylemleri kolluk kuvvetleriyle önlemeyi, bastırmayı ve zaman içinde etkisiz hale getirmeyi amaçlamaktadır 23www.mustafakibaroglu.com 23


Avrupa Birliği’nin “terörizmle mücadele” konusuna yaklaşımı

…13 Haziran 2002 tarihli “Terörizmle Mücadele Çerçeve Kararı” ile EUROPOL ve EUROJUST konuyla ilgili sorumlu kılınmıştır. Bunda amaç Avrupa Birliği bölgesinde polis ile yargı birimleri arasında iletişimi ve işbirliğini etkin kılmaktır

…Avrupa Birliği “güvenlik” konusunu “savunma” konusunu da içine alacak şekilde mümkün olan en geniş çerçevede tanımlamaya ve yorumlamaya çalışmaktadır

…Günümüzde yaşanan ve gelecekte yaşanacak uluslararası terör eylemlerinin sebeplerinin Avrupa’nın dış politika davranışlarından kaynaklanmadığına dair bir anlayışın hakim olduğu gözlenmektedir

…Terörizmle mücadelenin zorluklarını dikkate alarak Avrupa Birliği’nin büyük bir kesiminde “teröristin aklına gelmeme” stratejisinin benimsenmiş olduğu söylenebilir 24www.mustafakibaroglu.com 24


B2. Uluslararası İttifakların Desteğinin Sağlanması

…NATO’nun Terörizmle Mücadele Konsepti 21 Kasım 2002 Prag Zirvesi sırasında tescil edilmiştir. Buna göre,

…Terörizm gerçek bir tehdittir…Terörizmle mücadele ulusal bir sorumluluktur…NATO tamamlayıcı bir rol üstlenmektedir…Uluslararası işbirliği gerekmektedir…Yeteneklerin geliştirilmesi gerekmektedir

…5. Madde bağlantılı mücadele araç ve yöntemleri…21 Ekim 2001 tarihli “Active Endeavor” …Gerektiğinde sivil unsurların kullanılması

…5. Madde bağlantılı olamayan mücadele araç ve yöntemleri…Kriz yönetimi…İstikrar gücü (SFOR, KFOR, ISAF) 25www.mustafakibaroglu.com 25


B. Devletlerin Bireysel Desteğinin Sağlanması

…İkili Anlaşmalar yoluyla terörizme karşı etkin mücadele yapılmasının en önemli örneklerinden biri Türkiye ile Suriye arasında Ekim 1998’de imzalanan Adana protokolüdür

…1998 yılına kadar ASALA, PKK ve diğer terör örgütlerine yataklık yapan Suriye’nin esas olarak Türkiye’nin ve kısmen başka devletlerin ve uluslararası camianın baskısı ile Adana Protokolü’nü imzalaması suretiyle teröre vermiş olduğu desteğin kesilmesi terörizmle mücadelede önemli bir aşama olmuş ve örnek teşkil etmiştir

…Benzer işbirliği anlaşmaları ve protokoller diğer bazı komşu ülkeler ile de imzalanmıştır. Ancak, bu sözleşmelerin etkin bir şekilde uygulanabilmesi arkasına sürekli ve yüksek düzeyli siyasi irade ve askeri güç konulması ile mümkündür




…Terörizmle mücadele konusunda Amerika Birleşik Devletleri’nin “ya benimlesin ya da bana karşısın” şeklinde tanımlanan yaklaşımı devletleri bir tercih yapmaya zorlamaktadır

…Bununla birlikte “uluslarüstü terörist şebeke” olarak tanımlanan “El Kaide” ve bağlı birimler “eğer ABD ile birlikteysen benim hedefimsin” şeklinde tanımlanan bir söylem geliştirmiştir. Madrid saldırıları buna örnek teşkil edebilir

…İki tehdit arasında kalan devletler daha az zarar göreceklerini düşündükleri “ABD karşıtı” politikayı benimseyerek “terörün hedefi” olmamak amacını gütmektedir




… Bazı devletler terörist guruplarla görüşmeler yaparak anlaşma yolunu seçmekte ve başka devletlere de bu yola gitmelerini önermektedir. Gelecekte bu yönde siyasi baskıların artması eğilimi vardır

…Böyle bir yaklaşımın kısa vadeli bir takım “olumlu” sonuçlar yaratabileceği düşünülse dahi, orta ve uzun vadede hem söz konusu anlaşma yoluna giden devlet(ler) bakımından, hem de uluslararası boyutta terörizmle mücadelenin etkisi bakımından olumsuz sonuçlar doğurması muhtemeldir



Ç. Sonuç ve Öneriler

...Terörizmle mücadele her devletin sadece kendi şartlarını ve ihtiyaçlarını gözeterek diğer devletlerin içinde bulundukları şartları dikkate almaksızın ve onların mücadelesine destek vermeksizin yürütülebilecek bir mücadele olarak düşünülmemelidir

…Ancak, devletlerden kaynaklanan tehditlere karşı ittifak eden devletler, terör guruplarından kaynaklanan tehditlere karşı benzer ittifaklara girmekten çekinmektedir

...Bunun en temel sebebi, kendilerine açık tehdit teşkil etmediğinidüşündükleri bir terör örgütünün saldırılarına maruz kalan başka bir devlete bu mücadelesinde destek vermek suretiyle “başarı şansı yüksek olmayan ve bazı durumlarda caydırılması mümkün olmayan” bir mücadeleye girmek zorunda kalmaları sonucu söz konusu terör örgütünün hedefi haline gelmek endişesi olduğu gözlemlenmektedir



Ç. Sonuç ve Öneriler

…Gelecekteki en önemli tehditlerin başında terör şebekelerinin kitle imha silahları edinmeleri ve/veya bu silahları geliştirme yeteneği kazanmaları olasılığı gelmektedir

...Özellikle kitle imha silahları ile gerçekleştirilebilecek terör saldırılarının etkileri hedefteki devletin sınırlarının çok ötesine geçebilir

...Devletlerin ikili ya da çoklu, bölgesel ya da uluslararası boyutta etkin işbirliğini geliştirmekten başka seçenekleri olmadığı anlaşılmalıdır

…Bu yaklaşım tümüyle benimsenene kadar terörizmle mücadele, ağırlıklı olarak ulusal düzeyde yürütülen ve devletlerin büyük oranda kendi imkan ve kabiliyetlerine dayalı başarı şansına sahip bir mücadele olarak kalacak gibi görünmektedir


GENELKURMAY BAŞKANLIĞI06 MAYIS 2008


.

.

DOÇ. DR. MUSTAFA KİBAROĞLU

BİLKENT ÜNİVERSİTESİ

Documents

GENELKURMAY BAŞKANLIĞI 06 MAYIS 200 8