ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΙ

του Θεόφιλου Καρρά

Στρατηγική επιλογή

ΦΡΕΓΑΤΕΣFREMM

Στρατηγική επιλογή

Με βάση τις προβλέψεις του ΕΜΠΑΕ 2006-2010, το πρόγραµµα των νέων φρε-γατών χρηµατοδοτείται µε 167 εκατ. ευρώ από το 2009, και από εκεί και πέρα για τα επόµενα έξι χρόνια µε περίπου 340 εκατ. ευρώ κατά µέσο όρο το έτος, ποσό που γενικά κρίνεται επαρκές για την υποστή-ριξή του. Συνολικά, µέχρι το 2015 θα δι-ατεθούν 2.200 εκατ. ευρώ, που όµως δεν επαρκούν για τη ναυπήγηση έξι συνολικά µονάδων. Προφανώς, µετά το 2011, στο πλαίσιο του νέου ΕΜΠΑΕ 2011-2015 θα δι-ατεθούν επιπλέον πιστώσεις. Ως γνωστόν, για το πρόγραµµα των νέων φρεγατών του ΠΝ, µία από τις ισχυρότερες (και σε πολιτικό επίπεδο) υποψηφιότητες, είναι η γαλλική φρεγάτα FREMM, και συγκεκρι-µένα η έκδοση αντιαεροπορικής άµυνας περιοχής FREDA. Μάλιστα, µόλις τον προηγούµενο µήνα, στις 14 Απριλίου, ο γαλλικός ναυπηγι κός όµιλος DCNS εγκαι-νίασε το γραφείο του στην Αθήνα.

Η (ευρωπαϊκή) φρεγάτα πολλαπλών ρόλων FREMM (στα γαλλικά, Frégate Multi-Mission και στα ιταλικά, Fregata Europea Multi-Missione) αποτελεί κοινή σχεδίαση δύο κορυφαίων ευρωπαϊκών ναυπηγικών οίκων, της γαλλικής DCNS και της ιταλικής Fincantieri, που µπορεί να αναλάβει την εκτέλεση επιχειρήσεων αντιαεροπορικού, ανθυποβρυχιακού, και αντιεπιφανειακού πολέµου, καθώς επίσης και την προσβολή στόχων ξηράς.

Ειδικότερα σε ό,τι αφορά τον αντι-αεροπορικό πόλεµο, η φρεγάτα στη βελτιστοποιηµένη γι’ αυτή την αποστολή παραλλαγή της διαθέτει πολύ σηµαντικές δυνατότητες αντιαεροπορικής άµυνας περιοχής. Γενικά, η FREMM έχει σχεδιαστεί για να επιχειρεί σε κορεσµένα επιχειρη-σιακά περιβάλλοντα πλησίον των ακτο-γραµµών («παράκτια»-«littorals» µε βάση την ορολογία του Ναυτικού των ΗΠΑ), µε δυνατότητα ταυτόχρονης εµπλοκής πολλαπλών στόχων αέρος και επιφανείας. Επίσης, διαθέτει όλες εκείνες τις αναγκαίες επικοινωνιακές και λοιπές δυνατότητες για τη διεξαγωγή επιχειρήσεων µαζί µε άλλες ναυτικές δυνάµεις στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή άλλου συνα-σπισµού. Τέλος, η φρεγάτα θα µπορεί να υποστηρίξει επιχειρήσεις ειδικών δυνάµε-ων, και να επιχειρεί οργανικά µη επανδρω-µένα αεροχήµατα (UAV: Unmanned Air Vehicles) και µη επανδρωµένα (ναυτικά) οχήµατα επιφανείας (USV: Unmanned Surface Vehicles). Μάλιστα, είναι η πρώτη ευρωπαϊκή σχεδίαση που διαθέτει αυτή τη δυνατότητα.

Το πρόγραµµα ναυπήγησης νέων φρεγατών του Πολεµι-κού Ναυτικού (ΠΝ) είναι αναµφίβολα το πιο σηµαντικό πρόγραµµα για την αναβάθµιση/τον εκσυγχρονισµό της µαχητικής ικανότητας, όχι µόνο του συγκεκριµένου Κλάδου, αλλά και των Ελληνικών Ενόπλων ∆υνάµεων γενικότερα. Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο, η ναυπήγηση έξι νέων φρεγατών είχε συµπεριληφθεί στο εγκεκριµένο από το ΚΥΣΕΑ ∆εκαπενταετές Σχέδιο Εξοπλιστικών Στό-χων (∆ΕΣΕΣ) 2006-2020 ως πολύ υψηλής προτεραιότη-τας εξοπλιστικό πρόγραµµα. Είναι αυτονόητο ότι η πάρο-δος των δύο ετών από την επικύρωση του ∆ΕΣΕΣ µέχρι σήµερα, όχι µόνο δεν έχει επηρεάσει τη σηµασία του προγράµµατος, αλλά, το αντίθετο µάλιστα, έχει εντείνει την κρισιµότητά του, καθώς ο µέσος όρος ηλικίας του στόλου των µεγάλων σκαφών επιφανείας αυξήθηκε ακόµη περισσότερο, και πλέον προσεγγίζει τα 25 έτη.

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ | ΙΟΥΝΙΟΣ 2008 | 57

Εκτόξευση κατευθυνόµενου βλήµατος επιφανείας-αέρος, αντιαεροπορικής

άµυνας σηµείου, Aster 15. Τα εν λόγω βλήµατα εκτοξεύονται από σύστηµα

κάθετης εκτόξευσης Sylver Α43.

ΦΡΕΓΑΤΕΣFREMM

τος, πλήρωµα οφείλεται στην υιοθέτη-ση των τεχνολογιών «smart-ship» (σε ελεύθερη µετάφραση, «έξυπνο» πλοίο), όπως η πλήρως ολοκληρωµένη γέφυρα (σχεδιαστική σύλληψη που αναπτύχθηκε και υλοποιήθηκε για το πρόγραµµα των φρεγατών τύπου Delta του Ναυτικού της Σιγκαπούρης), η ύπαρξη τοπικού δικτύου περιοχής και η ευρεία δικτύωση αισθητή-ρων παρακολούθησης της κατάστασης και λειτουργίας του πλοίου (π.χ. αισθητή-ρες πυρανίχνευσης, εντοπισµού εισροής ύδατος, κ.λ.π.), η βελτιωµένη διεπαφή χειριστή-συστηµάτων στο Κέντρο Πληρο-φοριών Μάχης (ΚΠΜ), κ.λ.π. Αντίθετα, οι ιταλικές FREMM θα έχουν λίγο µεγαλύτε-ρο πλήρωµα (123 άτοµα) και ενδιαιτήσεις για συνολικά 165 άτοµα.

Οι χρήστες της FREMMΜε βάση τα µέχρι σήµερα δεδοµένα,

συνολικά θα ναυπηγηθούν 29 φρεγάτες FREMM, 19 για το γαλλικό Ναυτικό και 10 για το ιταλικό, στο πλαίσιο ενός προ-γράµµατος συνολικού προϋπολογισµού 11,054 δισ. ευρώ (για 17 και 10 µονάδες αντίστοιχα). Γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι µε αυτά τα µεγέθη το πρόγραµµα είναι ένα από τα µεγαλύτερα ναυπηγι-κά προγράµµατα, όχι µόνο σε ευρωπα-ϊκό, αλλά και σε παγκόσµιο επίπεδο, µε ό,τι αυτό συνεπάγεται σε µείωση του κόστους έρευνας & ανάπτυξης

(λόγω επιµερισµού του σε περισσότε-ρες µονάδες παραγωγής), σε µείωση του κόστους παραγωγής (οικονοµίες κλίµακας) και στην υποστηριξιµότητα σε βάθος χρόνου. Από τις δέκα ιταλικές φρεγάτες, οι έξι θα είναι γενικού τύπου γενικής χρήσης και οι τέσσερις, βελτιστο-ποιηµένες για ανθυποβρυχιακές (Α/Υ) επι-χειρήσεις. To συνολικό κόστος ανάπτυξης για την κατασκευή 10 µονάδων ανέρχεται περίπου στα 5,7 δισ. ευρώ και αναµένεται να ολοκληρωθεί από το 2018 και µετά. Θα αντικαταστήσουν δε οκτώ φρεγάτες τύπου Maestrale και τέσσερις φρεγάτες τύπου Lupo. Από τις δεκαεννέα γαλλι-κές:

> Εννέα θα είναι βελτιστοποιηµένες για ανθυποβρυχιακές (Α/Υ) επιχειρή-σεις, και η συγκεκριµένη παραλλαγή θα φέρει την ονοµασία FREMM-FASM (Frégate Anti–Sous Marin). Πρόκειται να αντικαταστήσουν δε τα πλοία των τύπων Tourvile (τύπος F67) και Georges Leygues (τύπος F70). Στον οπλισµό τους, µεταξύ άλλων, θα περιλαµβάνεται ο εκτοξευ-τής κάθετης εκτόξευσης Sylver Α43 για εκτόξευση των κατευθυνόµενων βληµά-των επιφανείας-αέρος (αντιαεροπορικής άµυνας σηµείου) Aster 15.

> Οκτώ θα είναι βελτιστοποιηµένες για την προσβολή στόχων ξηράς και θα ονοµάζονται FREMM-AVT (F-Anti Vere la Terre). Οι φρεγάτες αυτής της

Ολοκληρώνοντας την παρουσίαση των βασικών σχεδιαστικών χαρακτηριστι-κών των φρεγατών, θα πρέπει επίσης να τονίσουµε τη σπονδυλωτή σχεδίασή τους (ιδιότητα που επιτρέπει την εύκολη προ-σαρµογή στις επιχειρησιακές απαιτήσεις του συγκεκριµένου χρήστη) καθώς και το πολύ υψηλό επίπεδο αυτοµατοποίησης της καθηµερινής λειτουργίας και παρα-κολούθησης, εντοπισµού και επισκευής τυχόν βλαβών του ίδιου του πλοίου αλλά και των συστηµάτων του, που έχει ως διττό αποτέλεσµα την πολύ µεγάλη επιχειρησιακή διαθεσιµότητα και τις πολύ περιορισµένες απαιτήσεις επάνδρωσης.

Ειδικότερα σε ό,τι αφορά την επιχει-ρησιακή διαθεσιµότητα, αξίζει να ανα-φερθεί ότι οι FREMM έχουν σχεδιαστεί για τουλάχιστον 3.500 ώρες εν πλω σε ετήσια βάση. Το πλήρωµα της γαλλικής φρεγάτας FREMM, λόγω της υψηλής αυτοµατοποίησης και της αυξηµένης εργονοµίας, ανέρχεται σε µόλις 108 άτοµα (22 αξιωµατικοί, 16 υπαξιωµατικοί και 70 ναυτοδίοποι). Βέβαια, τα πλοία διαθέτουν ενδιαιτήσεις για συνολικά 145 άτοµα, γεγονός που επιτρέπει την επιβίβαση (µε παροχή των αναγκαίων διευκολύνσεων διοίκησης και ελέγχου) διευθύνοντος επιτελείου, οµάδων ειδικών δυνάµεων ή ακόµη και επισήµων προσώπων. Το µειωµένο, σε σχέση µε άλλους τύπους πλοίων ακόµη και µικρότερου εκτοπίσµα-

58 | ΙΟΥΝΙΟΣ 2008 | ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ

Καλλιτεχνική απεικόνιση της γαλλικής έκδοσης της FREMM. Η φρεγάτα, που είναι αποτέλεσµα κοινής σχεδίασης δύο κορυφαίων ευρωπαϊκών ναυπηγικών οίκων, της γαλλικής DCNS και της ιταλικής Fincantieri, µπορεί να αναλάβει την εκτέλεση επιχειρήσεων αντιαεροπο-ρικού, ανθυποβρυχιακού και αντιεπιφα-νειακού πολέµου, καθώς επίσης και την προσβολή στόχων ξηράς.

παραλλαγής πρόκειται να αντικαταστή-σουν τις κορβέτες Destiene D’ Orves (τύπος Α69 Aviso). Στον οπλισµό τους, µεταξύ άλλων, θα περιλαµβάνεται ο εκτοξευτής κάθετης εκτόξευσης Sylver Α70 για εκτόξευση των βληµάτων ναυτι-κής κρούσης SCALP Naval αλλά και των κατευθυνόµενων βληµάτων επιφανείας-αέρος (αντιαεροπορικής άµυνας περιο-χής) Aster 30 και των κατευθυνόµενων βληµάτων επιφανείας-αέρος (αντιαερο-πορικής άµυνας σηµείου) Aster 15.

> Δύο θα είναι βελτιστοποιηµένες για αντιαεροπορική άµυνα περιοχής και θα ονοµάζονται FREMM-FREDA (Frégate de défense aérienne adaptée des frégates multi-missions). Σύµ-φωνα µε όσα έχουν ανακοινωθεί µέχρι σήµερα, ένα έκδοχο αυτής πρόκειται να προταθεί στο Πολεµικό Ναυτικό. Οι FREDA πρόκειται να αντικαταστήσουν τα δύο αντιτορπιλικά (D614 Cassard και D615 Jean Bart) του τύπου Cassard (C70) και θα ναυπηγηθούν αντί της τρίτης και της τέταρτης φρεγάτας Horizon, για τις οποίες το γαλλικό Ναυτικό αποφάσισε την ακύρωση του προγράµµατος ναυπήγησής τους. Στον οπλισµό τους, για το γαλλικό Ναυτικό, µεταξύ άλλων, θα περιλαµβά-νεται ο εκτοξευτής κάθετης εκτόξευσης Sylver Α50 (ο τυπικός εκτοξευτής του οπλικού συστήµατος αντιαεροπορικής άµυνας περιοχής PAAMS-Principal Anti Air Missile System, µε το οποίο είναι εξοπλι-σµένες οι φρεγάτες του επίσης γαλλοϊτα-λικού προγράµµατος Horizon/Orrizonte), για εκτόξευση των κατευθυνόµενων βληµάτων επιφανείας-αέρος (αντιαεροπο-ρικής άµυνας περιοχής) Aster 30, και των κατευθυνόµενων βληµάτων επιφανείας-αέρος (αντιαεροπορικής άµυνας σηµείου) Aster 15.

Τα γαλλικά πλοία θα κατασκευαστούν στα ναυπηγεία Armaris ενώ τα ιταλικά, στα Orizzonte Sistemi Navali. Επίσης, µία

φρεγάτα FREMM θα αξιοποιηθεί και στις τάξεις του Ναυτικού του Μαρόκου (Royal Moroccan Navy). Υπενθυµίζεται ότι το Μαρόκο ανακοίνωσε την προµήθεια µίας φρεγάτας FREMM στις 24 Οκτωβρίου του 2007. Το πλοίο θα ναυπηγηθεί από τη DCNS και θα αντικαταστήσει τη φρεγάτα κλάσης Descubierta, που βρίσκεται σήµε-ρα σε υπηρεσία. Σύµφωνα µε πληροφορί-ες, η υπογραφή του επίσηµου συµβολαί-ου πραγµατοποιήθηκε στις 18 Απριλίου του τρέχοντος έτους αλλά δεν έχει γίνει επίσηµη ανακοίνωση.

Σε ό,τι αφορά τα ιταλικά πλοία, τα δύο πρώτα θα ονοµαστούν «Carlo Bergamini» και «Carlo Margottini», ενώ τα πρώτα οκτώ γαλλικά σκάφη έχουν ονοµαστεί όπως παρατίθενται στον Πίνακα Ι.

Γενικά χαρακτηριστικά Το εκτόπισµα πλήρους φόρτου θα είναι

περί τους 5.800 τόνους (5.980 τόνους στην ιταλική έκδοση) εξασφαλίζοντας την εγκατάσταση των συστηµάτων και συ-σκευών που απαιτούνται για την εκτέλεση της αποστολής του. Το µήκος του σκά-φους είναι 137 µέτρα, το πλάτος 19 µέτρα και το µέγιστο βύθισµά του 5,2 µέτρα για την κάλυψη απαιτήσεων ελλιµενισµού του (για την ιταλική έκδοση, αναφέρονται: µήκος 140 µέτρα, πλάτος 19,7 µέτρα και µέγιστο βύθισµα 5 µέτρα).

Η µέγιστη συνεχής πλεύση ανέρχεται σε 27 κόµβους και η ακτίνα ενεργείας στα 6.000 ναυτικά µίλια, µε ταχύτητα 15 κόµ-βων, ενώ η λογιστική αυτονοµία είναι 45 ηµέρες. To σκάφος, οι υπερκατασκευές, οι κεραίες/ιστοί παρουσιάζουν µειωµένο ίχνος διατοµής ραντάρ (RCS: Radar Cross Section) καθώς η σχεδίαση έχει γίνει µε κύρια µέριµνα τη µείωση της παρατηρη-σιµότητας (stealth). Η ίδια µέριµνα έχει ληφθεί και για τη µαγνητική και ακου-στική υπογραφή, που είναι καθοριστικές στην αντιµετώπιση ναρκικών απειλών και

στις ανθυποβρυχιακές επιχειρήσεις. Συγ-χρόνως, τα σκάφη έχουν σχεδιαστεί µε γνώµονα την εύκολη συντήρηση, ώστε να επιτυγχάνεται µεγάλος βαθµός διαθεσιµό-τητας, ενώ ο ελάχιστος κύκλος «ζωής» του πλοίου υπολογίζεται στα 30 έτη.

Η επιλογή του συστήµατος πρόωσης αποτέλεσε σηµείο έντονων αντιπαρα-θέσεων. Το ιταλικό Ναυτικό επέµενε να τοποθετηθεί υβριδικό σύστηµα πρόωσης πετρελαιοκινητήρα και αεριοστρόβιλου CODAG (Combination Of Diesel and Gas turbines) ή CODOG (COmbined Diesel Or Gas turbine), παρόµοιο µε αυτών των φρεγατών τύπου Horizon, ενώ το γαλλικό Ναυτικό προτιµούσε αµιγές σύστηµα πρόωσης πετρελαιοκινητήρων CODAD (Combined diesel and diesel) ή συνδυα-σµό πετρελαιοκινητήρα και ηλεκτροµη-χανών CODLAD (Combined Diesel Electric and Diesel), η οποία είναι σαφώς λιγότερο κοστοβόρα λύση µε αντίτιµο όµως το µεγάλο ακουστικό ίχνος.

Τελικά, το σύστηµα πρόωσης της FREMM θα αποτελέσει ένα νέο υβριδι-κό σύστηµα, το όποιο αποτελεί συνδυ-ασµό πετρελαιοκινητήρα, ηλεκτροµη-χανής και αεριοστρόβιλου γνωστό ως CODLAG (Combined diesel electric and gas turbine). Ειδικότερα, οι γαλλικές φρεγάτες θα είναι εφοδιασµένες µε δύο αεριοστρόβιλους General Electric/Avio (κατασκευάζονται στην Ιταλία κατόπιν αδείας της αµερικανικής εται-ρείας) LM2500+, ισχύος 45.333 ίππων έκαστος (34 MW), δύο πετρελαιοκινη-τήρες MTU 4000, που δίδουν κίνηση µέσω αξονικού συστήµατος σε ισάριθ-µες προπέλες σταθερού βήµατος.

Και οι ιταλικές FREMM θα εξοπλιστούν µε αεριοστρόβιλους LM2500+ ισχύος 42.656 ίππων (32 ΜW) ενώ η µέγιστη ταχύτητα πλεύσης του σκάφους θα είναι 27 ναυτικά µίλια (Knots). Κατά τη διάρκεια των ανθυποβρυχιακών αποστολών χρη-σιµοποιούνται οι ηλεκτροµηχανές, σε συ-γκεκριµένη λειτουργική διαµόρφωση, την αποκαλούµενη αθόρυβη («silent mode»), για µείωση του ακουστικού ίχνους. Η µέγιστη ταχύτητα πλεύσης που µπορεί να επιτευχθεί σε αυτή τη διαµόρφωση είναι 15 ναυτικά µίλια ανά ώρα.

Οπλικό σύστηµα Παρά το γεγονός ότι θα υπάρχουν

διάφορες εκδόσεις και παραλλαγές της FREMM, ο βασικός οπλισµός θα είναι κοινός και θα διαφοροποιείται ανάλογα µε την έκδοση (παραλλαγή) ή µε τη χώρα.

ΠΙΝΑΚΑΣ Ι ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΤΡΟΠΙΔΑΣ

ΚΑΘΕΛΚΥΣΗ ΣΕ ΥΠΗΡΕΣΙΑ (ΠΡΟΒΛΕΨΗ)

D 6... AQUITAINE 2007 2009 2011

D 6... NORMANDIE 2008 2009 2011

D 6... PROVENCE 2009 2010 2012

D 6... BRETAGNE 2009 2010 2012

D 6... AUVERGNE 2010 2011 2013

D 6... LANGUEDOC 2010 2011 2013

D 6... ALSACE 2011 2012 2014

D 6... LORRAINE 2011 2012 2014

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ | ΙΟΥΝΙΟΣ 2008 | 59

Συγκεκριµένα, ο κοινός οπλισµός θα περιλαµβάνει:

> Τορπίλες MU90. > Σύστηµα κατευθυνόµενων βλη-

µάτων επιφανείας-επιφανείας EXOCET MM40 Block 3, το οποίο περιλαµβάνει µέχρι οκτώ εκτοξευτές µε δυνατότητα προσβολής στόχων ξηράς.

> Κατευθυνόµενα βλήµατα επι-φανείας-επιφανείας Teseo\Otomat Mk-2/A Block 4 για προσβολή ναυτικών και χερσαίων στόχων (µε τα εν λόγω όπλα που έχουν βεληνεκές 55 χιλιόµετρα θα εξοπλιστεί η ιταλική έκδοση).

> Σύστηµα κατευθυνόµενων βληµά-των επιφανείας-αέρος µεγάλου βεληνε-κούς Aster 30 από τέσσερις κατακόρυ-φους εκτοξευτές Sylver, το οποίο φέρει µέχρι 32 θέσεις εκτόξευσης (cells).

> Εναλλακτικά, υπάρχει η δυνα-τότητα τοποθέτησης τριών κατα-κόρυφων εκτοξευτών µε 24 θέσεις εκτόξευσης (cells) για κατευθυνόµενα βλήµατα επιφανείας-αέρος µικρού-µε-σαίου βεληνεκούς VL MICA.

Τον οπλισµό συµπληρώνει πυροβόλο Otobreda Super Rapid διαµετρήµατος των 76 χιλιοστών που βάλλει και τα

προηγµένα πυροµαχικά Davide και ελα-φρά πυροβόλα των 20 χιλιοστών για τη γαλλική έκδοση ή δύο των 25 χιλιοστών για την ιταλική.

Σε ό,τι αφορά τον τύπο του ελικοπτέ-ρου που θα επιχειρεί από το σκάφος, στη γαλλική έκδοση θα µπορεί να υποστηρι-χθεί και να επιχειρεί ένα ελικόπτερο ΝΗ-90 (στην έκδοση ναυτικής συνεργασίας ή τακτικής µεταφοράς) ή ένα ελικόπτερο έρευνας και διάσωσης µάχης Eurocopter AS-532A2 Cougar, ενώ από την ιταλική θα µπορεί να επιχειρεί και ελικόπτερο συνο-λικού βάρους 15 τόνων όπως το ΕΗ-101. Ειδικότερα, στο σκάφος έχει προβλεφθεί υπόστεγο ελικοπτέρου δύο θέσεων µή-κους 19 µέτρων και ελικοδρόµιο εµβαδού 520 τετραγωνικών µέτρων και µήκους 26,5 µέτρων. Οι ιταλικές φρεγάτες, λόγω της απαίτησης για υποστήριξη του EH-101, έχουν ενισχυµένο ελικοδρόµιο, ενώ το ένα υπόστεγο έχει κατάλληλα διαµορ-φωθεί για ελικόπτερο αυτής της κατηγο-ρίας (έτσι το πλοίο δύναται να επιχειρεί µε δύο ελικόπτερα, είτε µε ένα EH-101 και ένα NH-90 είτε µε δύο NH-90). Οι γαλλικές φρεγάτες της έκδοσης AVT θα µπορούν να φέρουν ως οργανικό µέσο ένα µη

επανδρωµένο αερόχηµα τακτικού επιπέ-δου. Επιπροσθέτως, θα έχουν τη δυνατό-τητα να ασκούν επιχειρησιακό και τακτικό έλεγχο σε µη επανδρωµένα αεροχήµατα MALE (Medium Altitude-Long endurance: µεσαίο υψόµετρο-µακράς αυτονοµία) και HALE (High Altitude-Long endurance: µεγάλου υψοµέτρου-µακράς αυτονοµίας) που απογειώνονται από βάσεις ξηράς ή άλλα πλοία επιφανείας.

> Σόναρ σκάφους TMS-4110CL της Thales Underwater Systems, το οποίο λειτουργεί σε µεσαίες συχνότητες και διαθέτει επίσης ικανότητα εντοπισµού ναρκών.

Η έκδοση που είναι βελτιστοποιηµέ-νη για ανθυποβρυχιακές επιχειρήσεις θα διαθέτει επίσης:

> Σόναρ συρόµενης διάταξης Captas UMS 4249.

> Επιπλέον τύπους τορπιλών. > Το κατά υποβρυχίων εκτοξευόµενο

από την επιφάνεια κατευθυνόµενο βλή-µα MILAS (στην ιταλική έκδοση µόνο).

> Σόναρ διάταξης φάσης (για την ιταλική ανθυποβρυχιακή έκδοση).

Στην έκδοση προσβολής στόχων ξηράς ο οπλισµός θα περιλαµβάνει:

60 | ΙΟΥΝΙΟΣ 2008 | ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ

1, 2 & 3. Η FREMM έχει σχεδιαστεί για να επιχειρεί σε κορεσµένα επιχειρησιακά περιβάλλοντα πλησίον των ακτογραµµών, µε δυνατότητα ταυτόχρονης εµπλοκής πολλαπλών στόχων αέρος και επιφανείας. Επίσης, διαθέτει όλες εκείνες τις αναγκαί-ες επικοινωνιακές και λοιπές δυνατότητες για τη διεξαγωγή επιχειρήσεων µαζί µε άλλες ναυτικές δυνάµεις στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή άλλου συνασπισµού.

4. Μηχανολογικό σχέδιο του συστήµα-τος µετάδοσης κίνησης από τις κύριες µηχανές στους άξονες των προπελών. Το σύστηµα πρόωσης της FREMM θα αποτελέσει ένα νέο υβριδικό σύστηµα που συνδυάζει πετρελαιοκινητήρα, ηλε-κτροµηχανή και αεριοστρόβιλο γνωστό ως CODLAG (Combined diesel electric and gas turbine).

2

1

3

> Πυροβόλο διαµετρήµατος των 127 χιλιοστών και µήκους κάννης 64 διαµε-τρηµάτων Otobreda LW που θα µπορεί να βάλλει κατευθυνόµενα πυροµαχικά Vulcano µε βεληνεκές που µπορεί να φθά-σει τα 120 χιλιόµετρα (αφορά την ιταλική έκδοση προσβολής ξηράς).

> Ναυτικά βλήµατα πλεύσης SCALP Naval για προσβολή στόχων ξηράς εκτοξευόµενα από δύο κατακόρυφους εκτοξευτές, των οκτώ θέσεων εκτόξευσης έκαστος, Sylver A70 (σύνολο 16 βλήµατα).

Τέλος, για τη έκδοση αντιαεροπορι-κής άµυνας περιοχής FREDA ο οπλι-σµός θα περιλαµβάνει 16 κατευθυνόµε-να βλήµατα επιφανείας-αέρος µακρού βεληνεκούς Aster 30 και 16 κατευθυ-νόµενα βλήµατα επιφανείας-αέρος µικρού βεληνεκούς Aster 15, πυροβόλο διαµετρήµατος 76 χιλιοστών, δύο δια-µετρήµατος των 20 χιλιοστών και οκτώ κατευθυνόµενα βλήµατα επιφανείας-επιφανείας Exocet ΜΜ-40 Block 3.

Ο εξοπλισµός της FREMM συµπληρώ-νεται από ενεργητικούς και παθητικούς αισθητήρες (και ολοκληρωµένα σε ένα σύστηµα διαχείρισης µάχης/τακτικό σύστηµα). Μεταξύ των αισθητήρων, πε-ριλαµβάνεται το ηλεκτροοπτικό σύστηµα εντοπισµού και πρόσκτησης υπερύθρων ARTEMIS IRST (Infra-Red Search & Track) της Thales και το τριών διαστάσεων (3D), εκποµπής στη ζώνη συχνοτήτων S ραντάρ διάταξης φάσης πολλαπλών λειτουργιών (MFR: MuIti-Function Radar), επιτήρησης και ελέγχου πυρός Herakles

επίσης κατασκευής της Thales.Το Herakles έχει εµβέλεια 250 χιλιοµέ-

τρων κατά στόχων αέρος και 80 χιλιοµέ-τρων κατά στόχων επιφανείας, και µπορεί να παρακολουθήσει ταυτόχρονα 200 στό-χους επιφανείας και 200 στόχους αέρος. Η ύπαρξη ενός µόνο ραντάρ έναντι δύο συστηµάτων σε άλλες υποψήφιες σχεδιά-σεις, όπως το πολύ επιτυχηµένο διώνυµο APAR (διάταξης φάσης, που λειτουργεί στη ζώνη συχνοτήτων X για έρευνα αέρος και επιφανείας και έλεγχο πυρός)-SMART L (3D, που λειτουργεί στη ζώνη συχνοτή-των D για έρευνα αέρος), από ορισµένους αναλυτές θεωρείται σηµαντικό πλεονέ-κτηµα καθώς µειώνει σηµαντικά το βάρος (µε ό,τι αυτό συνεπάγεται για την ευστά-θεια και την πλεύση) στο υψηλότερα σηµεία του σκάφους.

Θεωρείται επίσης ότι η εκποµπή στη ζώνη συχνοτήτων S αποδίδει καλύτερα λειτουργικά χαρακτηριστικά στα παρά-κτια περιβάλλοντα επιχειρήσεων, όπου εξ ορισµού συναντάται υψηλού επιπέδου θόρυβος υποβάθρου (clutter) σε σχέση µε τη λειτουργία σε ζώνη συχνοτήτων X. Αντίθετα, οι ιταλικές FREMM θα εξοπλι-στούν µε το πολλαπλών ρόλων ραντάρ διάταξης φάσης EMPAR-G, που εκπέµπει στη ζώνη συχνοτήτων G (4GHz to 6GHz), που έχει αναπτύξει η ιταλική Selex Sistemi Integrati, και τον οποίο θα ασκεί τον έλεγ-χο πυρός των πυραυλικών τους συστη-µάτων. Θα είναι επίσης εξοπλισµένες µε το ηλεκτροοπτικό σύστηµα εντοπισµού και ιχνηλάτησης SASS (Silent Acquisition

Surveillance System) της επίσης ιταλικής Galileo Avionica.

Τέλος, οι φρεγάτες θα φέρουν συ-στήµατα αντιµέτρων κατά τορπιλών και ναρκών, ολοκληρωµένο στο σύστηµα δια-χείρισης µάχης (τακτικό σύστηµα) σύστη-µα άφεσης αναλωσίµων (αεροφύλλων και θερµοβολίδων) New-Generation Dagaie System (NGDS) (το συµβόλαιο ανατέθηκε στη Sagem τον Ιανουάριο του 2007) και σύστηµα αποµαγνητισµού (degaussing).

Ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να γίνει στην επιλογή του συστήµατος διαχεί-ρισης µάχης (τακτικού συστήµατος), που αποτελεί µία από τις κυριότερες διαφορές µεταξύ των ιταλικών και των γαλλικών εκδόσεων. Το ιταλικό Ναυτικό επέλεξε, για προφανείς λόγους οµοιοτυπί-ας, ένα αποκεντρωµένης επεξεργαστικής λειτουργίας σύστηµα, που θα εγκατα-σταθεί στο νέο αεροπλανοφόρο «Conte Di Cavour», το οποίο αποτελεί έκδοχο του τακτικού συστήµατος των φρεγατών τύπου Horizon. Η συγκεκριµένη επιλογή παρέχει σηµαντική δυνατότητα περαιτέ-ρω επέκτασης και ανάπτυξης, συµπερι-λαµβανοµένης και της ενσωµάτωσης ενός νέου ευρωπαϊκού συνεργατικού συστή-µατος εµπλοκής, ανάλογου του αµερι-κανικού CEC (Cooperative Engagement Capability), που έχει αναπτύξει η Raytheon για το Ναυτικό των ΗΠΑ και το Βασιλικό Ναυτικό (Royal Navy), που απο-τελεί και τον µοναδικό εξαγωγικό πελάτη.

Αντίθετα, η Γαλλία επέλεξε την υιοθέ-τηση ενός νέου συστήµατος συγκεντρω-

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ | ΙΟΥΝΙΟΣ 2008 | 61

4

τικής αρχιτεκτονικής, το οποίο αποτελεί έκδοχο του συστήµατος SETIS (Ship Enhanced Tactical Information System), που έχει αναπτύξει η Armaris. Αν και η επιλογή θεωρείται υψηλότερου κόστους ανάπτυξης, εν τούτοις εκτιµάται ότι θα έχει µειωµένο κόστος κτήσης (καθώς δεν απαιτεί υψηλής επεξεργαστικής δυνατό-τητας σταθµούς εργασίας), ενώ ταυτό-χρονα ανταποκρίνεται καλύτερα στις απαιτήσεις πολλών γαλλικών συστηµά-των-υποσυστηµάτων που έχουν σχεδια-στεί µε βάση αυτή την αρχή.

Πάντως, όσον αφορά τους σταθµούς εργασίας, η διαφορά σε αριθµητικό επίπεδο είναι µικρή: τα ιταλικά πλοία θα έχουν 18 σταθµούς εργασίας στο Κέντρο Πληροφοριών Μάχης, ενώ τα γαλλικά 17. Και οι δύο εκδόσεις θα διαθέτουν πάντως ένα σύστηµα υποστήριξης διοίκησης (CSS: Command Support System) για την υποστήριξη των λειτουργιών και διαδικα-σιών οι οποίες είναι «µη αληθούς» χρόνου. Όπως και στην περίπτωση του τακτικού συστήµατος, το ιταλικό σύστηµα αποτελεί παραλλαγή αυτού που έχει υιοθετηθεί για τη φρεγάτα Horizon, ενώ στην περίπτωση των γαλλικών, αποτελεί οργανικό υποσύ-στηµα του SETIS. Τόσο η ιταλική όσο και

η γαλλική έκδοση της FREMM διαθέτουν όλες εκείνες τις δυνατότητες που τους επιτρέπουν να αναλάβουν τη διοίκηση οµάδων επιχειρήσεων ή ρόλο συντο-νισµού πρωτεύουσας επιχειρησιακής δράσης (µε µόνη εξαίρεση τις επιχειρή-σεις αντιαεροπορικής άµυνας). Επειδή πάντως οι φρεγάτες FREMM πρόκειται να επιχειρούν σε παράκτια περιβάλλοντα, όπου εκ των πραγµάτων διεξάγονται συνδυασµένες και διακλαδικές επιχει-ρήσεις, η «διασυνδεσιµότητά» τους µε άλλες δυνάµεις επιχειρήσεων (και κυρίως χερσαίες) απαιτείται να είναι υψηλή. Για να επιτευχθεί αυτό, διαθέτουν ένα ολοκλη-ρωµένο επικοινωνιακό σχήµα, το οποίο έχει αναπτυχθεί από τη Thales.

Το σύστηµα, µεταξύ άλλων, µπορεί να περιλαµβάνει σύστηµα αυτόµατης διεργασίας-διανοµής σηµατικής αλληλο-γραφίας στη γέφυρα και το Κέντρο Πλη-ροφοριών Μάχης, αλλά και τους άλλους σταθµούς του πλοίου, ζεύξεις δεδοµένων Link 11, Link 22 και Link 16, και δορυ-φορικές επικοινωνίες, ενώ διαθέτει και ικανότητα τηλεχειρισµού των συσκευών από όλους τους σταθµούς ελέγχου του πλοίου.

Τέλος, αναφορά πρέπει να γίνει και

στη δυνατότητα του πλοίου να υποστη-ρίζει επιχειρήσεις ειδικών δυνάµεων. Τόσο από την έκδοση προσβολής στόχων ξηράς, όσο και από την (ιταλική) έκδοση γενικής χρήσης, ακόµη και σε κατάσταση θάλασσας 5, µπορούν να καθελκυστούν από την πρύµνη σκάφη ανορθόδοξου πολέµου. Οι γαλλικές φρεγάτες θα φέ-ρουν δύο σκάφη µήκους 9,5 µέτρων, ενώ οι ιταλικές, των 11 µέτρων. Δυνατότητα καθέλκυσης σκαφών θα υπάρχει και από το κατάστρωµα, ενώ δύο σκάφη µήκους 7 µέτρων µπορούν να αντικαταστήσουν τις λέµβους διάσωσης σε όλες τις εκδόσεις και παραλλαγές της FREMM, επιτρέποντας έτσι την εκτέλεση νηοψιών στο πλαίσιο επιχειρήσεων όπως η «Active Endeavour».

Σκέψεις & Συµπεράσµατα Όπως είναι γνωστό, το πρόγραµµα

των νέων φρεγατών του ΠΝ λόγω του µεγάλου (µε τα κριτήρια της σηµερινής πραγµατικότητας) αριθµού των προς προµήθεια πλοίων, των ισχυρών µελλο-ντικών προοπτικών αλλά και των πολύ υψηλών επιχειρησιακών απαιτήσεων του χρήστη, έχει συγκεντρώσει από την αρχή της ανακοίνωσής του το έντονο ενδιαφέρον πολλών ανά τον κόσµο ναυπηγικών οίκων αλλά και οίκων ανά-πτυξης και ολοκλήρωσης συστηµάτων µάχης. Μεταξύ των υποψηφιοτήτων περιλαµβάνονται, εκτός της FREDA, η γερµανική MEKO-D µε δυνατότητες αντιαεροπορικής άµυνας περιοχής, η ολλανδική LCF µε εξειδίκευση σε απο-στολές αντιαεροπορικής άµυνας και σε ρόλο πλοίου διοίκησης, η ισπανική F100 (και τα παράγωγά της, όπως η νορβηγική F310) και ίσως το αµερι-κανικό Πλοίο Μάχης Παρακτίων (LCS: Littoral Combat Ship), αν µέχρι την έναρξη του ελληνικού προγράµµατος ξεπεραστούν τα προβλήµατα υπέρβα-σης κόστους που αντιµετωπίζει, και το αµερικανικό Ναυτικό επιλέξει οριστικά µία από τις δύο σχεδιάσεις.

Στην περίπτωση του οπλικού συστήµα-τος, οι προτεινόµενες λύσεις είναι πολλές, µε ποικίλο βαθµό οµοιοτυπίας σε επίπεδο όπλων, αισθητήρων και συστηµάτων διοί-κησης µε τα υπάρχοντα σε χρήση στο ΠΝ. Σχεδόν βέβαια πάντως θα πρέπει να θε-ωρείται η επιλογή ενός ραντάρ διάταξης φάσης πολλαπλών ρόλων, που κατά γενι-κή οµολογία θεωρείται πλέον ο απαραίτη-τος αισθητήρας για την αντιαεροπορική άµυνα περιοχής και την αντιµετώπιση των πολλαπλών αεροπορικών απειλών που

62 | ΙΟΥΝΙΟΣ 2008 | ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ

Η FREMM διαθέτει σύστηµα κατευθυνόµενων βληµάτων επιφανείας-αέρος µεγάλου βεληνε-κούς Aster 30 (επάνω φωτό) και σύστηµα εκτόξευσης κατευθυνόµενων βληµάτων επιφα-νείας-επιφανείας EXOCET MM40 Block 3 (κάτω φωτό), το οποίο περιλαµβάνει µέχρι οκτώ εκτοξευτές µε δυνατότητα προσβολής στόχων ξηράς.

συσσωρεύονται στα παράκτια κορεσµένα επιχειρησιακά περιβάλλοντα.

Ας µην ξεχνάµε ότι η αποτελεσµατική αντιµετώπιση των σηµερινών απειλών υπαγορεύει τη διαστρωµατωµένη αντι-αεροπορική άµυνα σε βάθος, και βέβαια τη δυνατότητα ταυτόχρονης εµπλοκής µεγάλου αριθµού στόχων. Γι’ αυτόν ακρι-βώς το λόγο είναι επιβαλλόµενος και ο εξοπλισµός µε βλήµατα επιφανείας-αέρος µέσου και µεγάλου βεληνεκούς (αντιαε-ροπορικής άµυνας περιοχής). Στην ανωτέ-ρω «εξίσωση» θα πρέπει να προσθέσουµε και την απαίτηση του ΠΝ οι νέες φρεγάτες να µπορούν να διεξάγουν επιχειρήσεις τόσο επιφανείας όσο και ανθυποβρυχια-κές, σε ένα πολύ «δύσκολο» και κορεσµέ-νο επιχειρησιακό περιβάλλον, όπως αυτό του Αιγαίου.

Εµπρός σε αυτή την επιχειρησιακή «πραγµατικότητα», η FREMM, όπως είναι φυσικό, παρουσιάζει αρετές αλλά και αδυναµίες (µε κυριότερη ίσως την από-δοση του ραντάρ Herakles για το οποίο, στον διεθνή ειδικό Τύπο, είχαν αναφερθεί προβλήµατα στην ένταση της παρεχό-µενης ισχύος, που είχαν ως αποτέλεσµα µειωµένη εµβέλεια καθοδήγησης των βληµάτων).

Μια άλλη ενδιαφέρουσα παρά-µετρος είναι ότι τυχόν επιλογή της FREMM θα σηµάνει σε πολύ µεγάλο βαθµό την «αποµάκρυνση» του ΠΝ από το διώνυµο ολλανδικοί αισθητήρες και συστήµατα µάχης (το ΠΝ χαρακτηρίζεται από όλους τους επίδοξους προµηθευτές ως «Thales Netherlands territory»-αµε-ρικανικά όπλα, που κυριαρχούν σχεδόν αποκλειστικά τα τελευταία 20 χρόνια στον στόλο µεγάλων σκαφών επιφανείας).

Από την άλλη πλευρά, αξίζει να επισηµανθεί ο ιδιαίτερα χαµηλός αριθµός πληρώµατος, για πλοίο τύπου φρεγάτας -µόλις 108 άτοµα- που απαιτεί η FREMM, όταν άλλες υποψή-φιες σχεδιάσεις όπως οι LCF και F-124 έχουν αντίστοιχα πληρώµατα 220 και 250 ατόµων. Οι χαµηλές απαιτήσεις επάνδρωσης µε δεδοµένη τη λειψανδρία που ταλανίζει το ΠΝ, όπως άλλωστε και τους υπόλοιπους Κλάδους των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάµεων, αποτελεί ένα πολύ ισχυρό συγκριτικό πλεονέκτηµα που είναι εξαιρετικά ελκυστικό για τον µελλοντικό χρήστη, αλλά ταυτόχρονα απόδειξη του πολύ υψηλού βαθµού ολοκλήρωσης και αυτοµατοποίησης της σχεδίασης.

Άλλο ένα «ισχυρό» σηµείο της FREMM είναι η σχεδίαση χαµηλής

παρατηρησιµότητας και η πρόνοια για µείωση της ακουστικής και µαγνητικής υπογραφής που έχει ενσωµατωθεί σε αυτή. Ας σηµειωθεί εδώ ότι η γαλλική εµπειρία σε σχεδιάσεις χαµηλής παρατη-ρησιµότητας είναι µεγάλη και οι φρεγάτες τύπου La Fayette ήταν τα πρώτα πλοία παραγωγής σειράς που εισήλθαν σε υπηρεσία.

Σε επίπεδο οπλικών συστηµάτων, η FREMM (FREDA) που θα προταθεί στο ΠΝ θα φέρει τα κατευθυνόµενα βλήµατα επιφανείας-αέρος ASTER 15 (για αντιαερο-πορική άµυνα περιοχής) και Aster 30 (για αντιαεροπορική άµυνα περιοχής µε βε-ληνεκές ως και 120 χιλιόµετρα), τα οποία επειδή διαθέτουν ενεργό εντοπιστή απαι-τούν καθοδήγηση µόνο στην ενδιάµεση φάση της πτήσης του και όχι στην τερ-µατική κατά την οποία προσβάλλουν το στόχο. Όλες οι υπόλοιπες υποψηφιότητες φέρουν βλήµατα της γνωστής οικογενείας Standard Missile 2 (SM-2), η εξαγωγή των οποίων υπόκειται σε αυστηρή επιλεκτική πολιτική της κυβέρνησης των ΗΠΑ.

Εκείνο όµως που κάνει τη διαφορά είναι η δυνατότητα εκτόξευσης του ναυτικού βλήµατος πλεύσης SCALP Naval (παρουσίαση των δυνατοτήτων του σε άλλο άρθρο στο ανά χείρας τεύχος), που, έχοντας βεληνεκές 1.000 χιλιοµέτρων, προσδίδει σηµαντικές δυνατότητες κρού-σης ακριβείας στο βάθος της ενδοχώρας

του πιθανού αντιπάλου και το οποίο κατ’ αυτό τον τρόπο αναβαθµίζει την πλατφόρ-µα-φορέα σε παράγοντα αποτροπής. Αντί-θετα, το αµερικανικό ανάλογο, το B/-UGM-109 Tomahawk, και η πιο σύγχρονη εκδοχή του, το Tactical Tomahawk, αποτελούν «απαγορευµένο» καρπό για το ΠΝ, και είναι σχεδόν βέβαιο ότι δύσκολα θα δοθεί άδεια εξαγωγής τους στην Ελλάδα για να µην ανατραπεί (ή κλιµακωθεί) δραµατικά ο ελληνοτουρκικός εξοπλιστικός ανταγω-νισµός.

Εν κατακλείδι, η γαλλική φρεγάτα FREMM αποτελεί µια σύγχρονη σχεδί-αση µε αξιοσηµείωτες επιχειρησιακές δυνατότητες, που εµφανίζει ορισµένα επιχειρησιακά και τεχνικά χαρακτηριστικά που µπορούν να προσδώσουν σηµαντικό πλεονέκτηµα στο ΠΝ ή και νέες, πρω-τόγνωρες επιχειρησιακές δυνατότητες (όπως η προσβολή στόχων ξηράς σε βάθος), η οποία όµως αποτελεί ριζική αλ-λαγή σε σχέση µε τα ισχύοντα δεδοµένα. Αν σε αυτά προσθέσει κανείς την πολιτική διάσταση ενός προγράµµατος αυτού του µεγέθους, τη βιοµηχανική και την οικονο-µική (µε βάση τις παρουσιάσεις που είχαν γίνει το 2003 στο ΠΝ, το κόστος ανά πλοίο µόνο για το σκάφος, το προωστήριο σκεύ-ος και τα διάφορα δίκτυα είχε προσδιορι-στεί στα 250 εκατοµµύρια ευρώ), τότε η επιλογή καθίσταται µια εξίσωση για πολύ δυνατούς λύτες.

Το σύστηµα επιτήρησης και ελέγχου πυρός Herakles που περιλαµβάνεται στον ηλεκτρονικό εξοπλισµό της FREMM, έχει εµβέλεια 250 χιλιοµέτρων κατά στόχων αέρος και 80 χιλιοµέ-

τρων κατά στόχων επιφανείας, ενώ µπορεί να παρακολουθήσει ταυτόχρονα 200 στόχους επιφανείας και 200 στόχους αέρος.