ÁÅÐÀÃ²Íßpdf.kamunikat.org/18078-1.pdf · 2014-10-05 · ÁÅÐÀÃ²Íß Ïß. òû ÐýñÏóÁë²êÀÍñê² . ôÅñòûâÀëü. ôÀëüêëîÐÍÀÃÀ ìÀñòÀöòâÀ

ÁÅÐÀÃ²ÍßÏßòû ÐýñÏóÁë²êÀÍñê²

ôÅñòûâÀëü ôÀëüêëîÐÍÀÃÀ ìÀñòÀöòâÀ

(2006–2008)

МінскВыдавецтва «Чатыры чвэрці»

2008

The Festival is organized with the support of the UNESCO Moscow Office;

Published with the support of the UNESCO Moscow Office;The authors are responsible for the choice and presentation of the facts contained

in this publication and for the opinions expressed therein, which are not necessarily those of UNESCO and do not commit the Organization.

Фестиваль организован при поддержке Бюро ЮНЕСКО в МосквеПубликация издана при поддержке Бюро ЮНЕСКо в МосквеСведения и материалы, содержащиеся в данной публикации,

не обязательно отражают точку зрения ЮНЕСКО. За представленную информацию несут ответственность авторы

Рэкамендавана да выдання арганізацыйным камітэтам

пятага Рэспубліканскага фэстывалю фальклорнага мастацтва

«Берагіня»

А ў т а р - у к л а д а л ь н і к Мікалай Козенка

ISBN 978-985-6856-23-8 © Козенка М. А., 2008© Афармленне. Выдавецтва «Чатыры чвэрці», 2008

У кнігу ўвайшлі матэрыялы, якія даюць уяўленне пра сістэму далучэння дзяцей і моладзі краіны да традыцыйнай культуры беларусаў. Разглядаюцца пытанні дзіцяча-маладзёжнага фальклорнага руху у рэгіёнах. Змешчаны на-вуковыя матэрыялы, рэцэнзіі, водгукі, развагі знаных вучоных, практыкаў, дзеячоў культуры і мастацтваў па праблемах сучаснага стану, захавання і ад-наўлення народнай спадчыны Бацькаўшчыны, этнавыхавання падрастаюча-га пакалення на гісторыка-культурных каштоўнасцях.

Выданне ілюстравана фотаграфічнымі і нотнымі матэрыяламі.Адрасуецца работнікам культуры і адукацыі, навукоўцам, выкладчыкам

гуманітарных дысціплін вышэйшых і сярэдніх навучальных устаноў, усім, хто цікавіцца беларускай нацыянальнай культурай, яе гісторыяй, традыцыямі.

УДК 398:791(476)ББК 82.3 (4Беи)

Б 48

4

«Á Å Ð À Ã ² Í ß»

Ïßòû ÐýñÏóÁëIêÀÍñêI ôÅñòûâÀëü ôÀëüêëîÐÍÀÃÀ ìÀñòÀöòâÀ

(2006–2008)

Аўтар ідэі і кіраўнік праекта Мікола Козенка

Заснавальнікі:

Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь (міністр У. Ф. Матвейчук)

Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь (міністр А. М. Радзькоў)

Гомельскі абласны выканаўчы камітэт (старшыня А. С. Якабсон)

Акцябрскі раённы выканаўчы камітэт (старшыня А. У. Максіменка)

Грамадскае аб’яднанне «Беларускі фонд культуры» (старшыня У. А. Гілеп)

Арганізатары:

Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт культуры і мастацтваў (рэктар Б. У. Святлоў)

Беларускі дзяржаўны інстытут праблем культуры (рэктар І. Б. Багачова)

Упраўленне культуры Гомельскага аблвыканкама (начальнік А. К. Прусаў)

Гомельскі абласны цэнтр народнай творчасці (дырэктар М. І. Шамшэня)

Аддзел культуры Акцябрскага райвыканкама (загадчыца С. А. Беразоўская)

�

пры ўдзеле

Нацыянальнага цэнтра мастацкай творчасці дзяцей і моладзі (дырэктар Н. В. Васільчанка)

Фестываль праводзіцца пры інфармацыйнай падтрымцы

рэдакцый газет:

«Культура» (гал. рэд. Людміла Крушынская)

«Звязда» (гал. рэд. Уладзімір Наркевіч)

«Настаўніцкая газета» (в. а. гал. рэд. Вадзім Кнышаў)

«Народная газета» (гал. рэд. Уладзімір Андрыевіч)

«Літаратура і мастацтва» (гал. рэд. Анатоль Казлоў)

«Беларуская ніва» (гал. рэд. Яўген Сямашка)

«Краязнаўчая газета» (гал. рэд. Уладзімір Гілеп)

«Гомельская праўда» (гал. рэд. Сяргей Бяспалы)

«Гоман Барысаўшчыны» (гал. рэд. Міхась Мацельскі)

«Чырвоны Кастрычнік» (гал. рэд. Валянціна Шлапакова)

ÏÐûâIòÀÍÍI ¡ÄÇÅëüÍ²êÀìôÅñòûâÀëÞ

7

Шаноўныя госці і ўдзельнікі фестывалю!

Шчыра вітаю ўсіх аматараў народнай спад-чыны, выканаўцаў, майстроў, навукоўцаў, да-следчыкаў, захавальнікаў народных традыцый і фальклору. Ад усёй душы віншую вас з правя-дзеннем V Рэспубліканскага фестывалю фаль-клорнага мастацтва «Берагіня».

На гасціннай акцябрскай зямлі, шчодрай і багатай на таленты, набывае моц цудоўны

фестываль. Чарговы раз ён аб’ядноўвае апантаных людзей, заці-каўленых у захаванні сваіх каранёў і сваёй культуры.

Фестываль дэманструе лепшыя ўзоры дзіцячага і юнацкага фальклорнага мастацтва, выдатна садзейнічае захаванню, прапа-гандзе і развіццю здабыткаў народнай культуры.

Сапраўднае багацце народа — яго духоўнасць. Выдатна, што яскравай адметнасцю гэтага фестывалю з’яўляецца прыцягненне ўвагі да выхавання падрастаючага пакалення сродкамі традыцый-нага народнага мастацтва. Упэўнены, што ўдзельнікі фестывалю фальклорнага мастацтва «Берагіня», якія вывучаюць фальклор-ную спадчыну, вырастуць людзьмі духоўна багатымі і адданымі сваёй Радзіме.

Вядома, што сучаснасць — гэта толькі «масток» паміж міну-лым і будучыняй. Але ад таго, якім будзе гэты «масток», залежыць далейшае наша жыццё, нашых родных і блізкіх, нашай Радзімы.

Дзякую кожнаму з вас за шчодры талент, нястомную працу, не-вычэрпную веру ў сваю справу, любоў і павагу да спадчыны свай-го народа. Няхай фестываль стане сапраўдным святам народнага мастацтва для ўсіх яго ўдзельнікаў і гледачоў, прынясе кожнаму радасць сустрэч і добры ўспамін.

Жадаю ўсім удзельнікам і гасцям фестывалю святочнага на-строю, творчага натхнення, міру і дабрабыту!

Міністр культурыРэспублікі Беларусь Уладзімір Матвейчук

8

Шаноўныя рупліўцы

фальклору і народнага мастацтва, удзельнікі V Рэспубліканскага фестывалю фальклорна-га мастацтва «Берагіня»!

Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь надае вялікае значэнне выхаванню маладога пакалення праз далучэнне яго да каштоўнасцяў нацыянальнай культуры, удасканаленне сістэ-мы этнакультурнага выхавання навучэнскай моладзі шляхам пасціжэння і пераймання на-родных традыцый.

Неад’емнай часткай гэтай сістэмы па праву з’яўляецца рэс-публіканскі фестываль фальклорнага мастацтва «Берагіня». Ініцыятыва і намаганні педагогаў Акцябрскага раёна Гомельскай вобласці, вядучых спецыялістаў рэспубліканскіх устаноў куль-туры і адукацыі ў галіне народнага мастацтва даюць свае ста-ноўчыя вынікі. Вопыт рэспубліканскага фестывалю па вывучэн-ні і папулярызацыі народнай спадчыны ў асяроддзі навучэнскай моладзі распаўсюджваецца ва ўстановах адукацыі краіны.

Трэба адзначыць, што сёння ў Беларусі ўснуюць пляцоўкі ці-кавага вопыту: фестываль фальклорнага мастацтва «Радавод» у Брэсцкай вобласці, агляд-конкурс «Этнаграфічныя святкі» у Магілёўскай вобласці, праект развіцця творчай адоранас-ці дзяцей «Скарбніца» і краязнаўчы конкурс «Галасы гісторыі» у Гродзенскай вобласці, конкурс мастацкай самадзейнай творчасці «Суквецце талентаў» у Мінскай вобласці, традыцыйнае абрада-вае свята «Загуканне вясны» у г. Мінску, фальклорна-этнаграфіч-ныя мерапрыемствы ў рамках рэспубліканскай акцыі навучэнцаў «Жыву ў Беларусі і тым ганаруся».

Фальклорныя традыцыі жывуць, імі цікавяцца, іх збера-гаюць і пераймаюць. Эфектыўнасць у гэтай працы дасягаецца ўзаемадзеяннем устаноў адукацыі і культуры, супрацоўніцтвам педагогаў і работнікаў культуры ў галіне фальклору і народных рамёстваў.

Спадзяемся, што дасягнутыя вынікі дзейнасці і назапашаны вопыт, якія сёння маюць навукоўцы і практыкі, не толькі пады- муць на новы ўзровень фальклорны фестывальны рух у нашай краіне, але і стануць карыснай навуковай і метадалагічнай базай

9

для стварэння навучальных праграм па этнакультурным выхаванні дзяцей і моладзі.

Жадаю ўдзельнікам V Рэспубліканскага фестывалю фальклор-V Рэспубліканскага фестывалю фальклор-нага мастацтва «Берагіня» творчых дасягненняў у справе захавання і папулярызацыі нацыянальнай культурнай спадчыны, плённай працы і добрага настрою!

Намеснік Міністра адукацыі Рэспублікі Беларусь Т. М. Кавалёва

10

Паважаныя госці і ўдзельнікі фестывалю!

Шчыра віншую Вас са святам — V Рэс-V Рэс- публіканскім фестывалем фальклорнага мас-тацтва «Берагіня»!

Гэты форум народных талентаў традыцый-на збірае прадстаўнікоў усіх абласцей нашай краіны, гасцей з бліжняга замежжа. Высокі духоўны патэнцыял і маральныя ідэалы фес-тывалю аб’ядноўваюць людзей рознага ўзрос-ту і прафесій, самых адданых прыхільнікаў народнага мастацтва.

Кожнаму «Берагіня» дае магчымасць дакрануцца да неўміручай прыгажосці беларускай песні, танца, спасцігнуць глыбіню жыццё-вай філасофіі, этыкі і маралі. Тут дзеці і моладзь вучацца берагчы і памнажаць народныя традыцыі.

Жадаю ўсім удзельнікам і гасцям гэтага свята натхнення, твор-чых поспехаў, міру і дабрабыту!

Старшыня Гомельскагаабласнога выканаўчагакамітэта А. С. Якабсон

11

Паважаныя сябры!

Ізноў прыйшло на Акцябршчыну свята — V Рэспубліканскі фестываль фальклорнага мастацтва «Берагіня».

Усім вядома, што менавіта глыбінка Бела-русі з’яўляецца захавальніцай нацыянальных народных традыцый нашай Бацькаўшчыны. І невыпадкова, што найбагацейшы на гісто-рыка-культурныя каштоўнасці Рудабельскі край, які адзначыў нядаўна сваё �00-годдзе, ужо каторы раз абраны месцам правядзення гэтага фестывалю.

Амаль дзесяць год збіраюцца тут фальклорныя калектывы на творчыя сустрэчы, і мы спадзяёмся, што багацце народнай культуры, якое вы прывезлі сёння да нас, ваш талент, майстэрства, любоў і адданасць народнай творчасці знойдуць самы гарачы водгук у сэрцах жыхароў славутай Рудабелкі.

Трэба адзначыць, што наш фестываль, які спачатку быў справай аднаго невялічкага раёна, вырас да статуса «Рэспубліканскі» і, мяркую, становіцца сапраўды міжнародным мастацкім форумам, дзякуючы падтрымцы ЮНЭСКА. Сёлета ў нашым фестывалі прымаюць удзел маладзёжныя фальклорныя калектывы з Расіі і Украіны, Малдовы, Літвы і Польшчы.

Прыемна, што кожны новы фестываль пашырае і ўзмацняе творчыя сувязі, з’яўляецца святам яднання і духоўнай асветы падрастаючага пакалення.

Я упэўнены, што і пятая, юбілейная, «Берагіня» зберажэ тую цеплыню і шчырасць сяброўскіх адносін, будзе трыбунай высокай духоўнасці, патрыятызму, эстэтычнага выхавання падрастаючага пакалення.

Усім удзельнікам фестывалю і гледачам — шчасця, дабрабыту, натхнення і плёну!

Старшыня Акцябрскагарайвыканкама Гомельскайвобласці А. У. Максіменка

12

WELCOMING ADDRESSby Mr. Dendev Badarch,

the Director of the UNESCO Moscow Office,the Representative of UNESCO to Armenia,

Azerbaijan, Belarus, the Republic of Moldova and the Russian Federation,

on the occasion of the 5th Republican Festival of Folklore Art «Beraginya»

(19–22 June, 2008, the Republic of Belarus)

Ladies and gentlemen!

It is with great pleasure that I welcome participants and organizers on the occasion of the conducting of the �th Republican Festival of Folklore Art «Beraginya». I would like to convey special thanks to the Ministry of Culture of the Republic of Belarus, Commission of the Republic of Belarus for UNESCO, Gomel Regional Executive Committee, Oktyabrsky Executive Committee and the Belarusian Fund of Culture for having taken the leading role in coordination of the Festival.

The Festival aims support a distinctive character of the national culture and folk art, to revitalize and preserve the traditional art of Belarusian people and to pass it on to the younger generations.

Safeguarding of intangible cultural heritage has been at the core of UNESCO’s concerns for quite some period of time. On October 17, 2003 during the 32nd session of the General Conference UNESCO adopted the Convention for the Safeguarding of Intangible Cultural Heritage, which came into force on April 20, 2006. As of today 94 countries have already deposited their ratification instruments of the Convention with the Director-General of UNESCO. I am glad that Belarus was among the first states to join the Convention in 200�.

13

The purpose of the Convention for the Safeguarding of Intangible Cultural Heritage is to unite the States Parties in their efforts to safeguard the intangible heritage and develop cooperation at regional and international levels in this area. The Convention also encourages the exchange of information and experience in safeguarding activities between the States Parties. Thus, today the main purpose of UNESCO is to contribute to the achievement of the objectives stated in the Convention at the national and international levels.

According to the definition given by the Convention «the intangible cultural heritage» are «practices, representations, expressions, as well as the knowledge and skills, that communities, groups and, in some cases, individuals recognise as part of their cultural heritage». Therefore, the intangible heritage covers such areas as traditional music and dance, traditional theatre, story-telling and epic, knowledge and practices concerning nature and the universe, traditional craftsmanship, rituals and festive events. In general, these are the means of expression that have been passed down from generation to generation and provides communities, groups and individuals with a sense of identity and continuity, helping them to understand their world and giving meaning to their lives.

It is the responsibility of the States, which ratify the Intangible Heritage Convention, to take the necessary measures to ensure the safeguarding of their intangible heritage. Safeguarding of intangible heritage means taking measures aimed at ensuring its viability. This does not mean freezing its form, reviving some archaic practice, or creating multimedia documents for an archive. Rather, safeguarding means trying to ensure that the heritage continues to be practiced and transmitted within the community or group concerned. Communities must be actively involved in safeguarding and managing their living heritage, since it is only they who can consolidate its present and ensure its future.

Safeguarding of the intangible heritage is especially important nowadays when many elements of the intangible cultural heritage are endangered due to effects of globalization, uniformization policies, and lack of means, appreciation and understanding, which – taken together – may lead to the erosion of functions and values of such elements and to lack of interest among the younger generations.

In this respect the orgnising and conducting of such a Festival at the national level is important and timely initiative. The Festival is an effective form of promotion, revitalization of the living traditions of Belarus, awareness-raising about the importance of the safeguarding of such heritage and transmission to younger generation the cultural traditions of the country. The orgnising and conducting of the Festival

14

ensures the widest possible participation of communities, groups and, where appropriate, individuals, that create, maintain and transmit such heritage, and to involve them actively in its management. Therefore, the UNESCO Moscow Office was glad to grand its auspices to the Festival and support such an important initiative.

Moreover, the UNESCO Moscow Office constantly assists Belarus in implementation of various activities aimed to protect and promote its intangible cultural heritage. Particular attention is given to the safeguarding of intangible heritage through the use of modern information and communication technologies. Thus, in 2007 with the support of the UNESCO Moscow Office the Belarusian State Institute for Culture and Arts published a CD «Belarusian Folk Dance», which contains videos featuring unique examples of the traditional folk dance of all of the six ethnographic regions of Belarus being performed by the local residents. In the current biennium together with out partners in Belarus we plan to implement a project aimed to identify and define the various elements of intangible heritage present on its territory and draw up inventory of such heritage.

On behalf of the UNESCO Moscow office let me once again congratulate the organizers and participants of the Festival and wish you further success in safeguarding of the invaluable cultural heritage.

Dendev Badarch

ПРИВЕТСТВИЕг-на Дендева Бадарча,

Директора Бюро ЮНЕСКО в Москве,Представителя ЮНЕСКО в Азербайджане, Армении, Беларуси,

Республике Молдова и Российской Федерации, по случаю проведения 5-го Республиканского фестиваля

фольклорного искусства «Берегиня»(19–22 июня 2008 г., Республика Беларусь)

Уважаемые дамы и господа!

От имени Бюро ЮНЕСКО в Москве приветствую участников и организаторов Пятого Республиканского фестиваля фольклорного искусства «Берегиня». Особую признательность разрешите выразить Министерству культуры Республики Беларусь, Комиссии Респуб-лики Беларусь по делам ЮНЕСКО, Гомельскому облисполкому,

1�

Октябрьскому райисполкому и Белорусскому фонду культуры, кото-рые сыграли ведущую роль в организации данного мероприятия.

Фестиваль «Берегиня» является эффективной формой сохра-нения и возрождения нематериального культурного наследия Республики Беларусь и привлечения детей и молодёжи к нацио-нальным культурным традициям.

Для ЮНЕСКО охрана нематериального культурного насле-дия является одним из приоритетных направлений деятельности Организации. 17 октября 2003 года во время 32 сессии Генеральной Конференции ЮНЕСКО была принята Конвенция об охране нематериального культурного наследия, которая вошла в силу 20 апреля 2006 года после ратификации ее 30 странами. На сегод-няшний день уже 94 страны сдали на хранение Генеральному ди-ректору ЮНЕСКО свои грамоты о ратификации Конвенции. Мне приятно отметить, что Республика Беларусь стала одной из первых стран, присоединившихся к Конвенции.

Целью Конвенции об охране нематериального культурного наследия является объединение стран-участниц для принятия необхо-димых мер, обеспечивающих охрану культурного наследия и развития сотрудничества и взаимодействия на региональном и международном уровнях в этой сфере. Конвенция также поощряет развитие партнерс-ких инициатив, обмен информацией и опытом по сохранению немате-риального наследия. Таким образом, основной задачей ЮНЕСКО на сегодняшний день является содействие достижению целей Конвенции об охране нематериального культурного наследия.

В соответствии с определением Конвенции «нематериальное культурное наследие — это обычаи, формы представления и вы-ражения, знания и навыки, а также связанные с ними инструмен-ты, предметы, артефакты и культурные пространства, признанные сообществами и группами в качестве части их культурного насле-дия». Таким образом,

нематериальное наследие охватывает такие области как тради-ционные музыка и танцы, традиционный театр, устное творчество — сказки и эпос; древние представления о природе и мире; ремесленные навыки; ритуалы, праздники и карнавалы. В целом же это — сред-ства выражения, передаваемые из поколения в поколение, играющие важную роль в общинах, в которых они существуют, так как они дают этим общинам чувство преемственности и самобытности.

Ответственность за осуществление Конвенции, включение ее идей и принципов в национальное законодательство, полностью лежит на государстве, которое ратифицировало Конвенцию. Охрана

16

нематериального культурного наследия означает принятие мер с целью обеспечения его жизнеспособности. Это вовсе не означает заморажи-вание каких-либо форм и выражений этого наследия, оживление ар-хаичных практик или создание мультимедийных архивов. Напротив, охрана подразумевает обеспечение того, чтобы различные формы и практики нематериального наследия постоянно воссоздавались и передавались внутри сообществ и групп. Поэтому, важно, чтобы местные общины принимали активное участие в инициативах по ох-ране нематериального культурного наследия, поскольку только они способны обеспечить жизнеспособность этого наследия в обществе.

Охрана нематериального культурного наследия особенно акту-альна сегодня, когда многие из его элементов находятся под угрозой исчезновения под давлением крайних проявлений процесса глоба-лизации, униформизации законодательства, нехватки средств для его охраны, недостаточного признания и понимания его важности.

В этой связи организация и проведение подобного Фестиваля на национальном уровне представляется крайне важной и своевре-менной инициативой. Фестиваль является эффективной формой возрождения нематериального культурного наследия, привлечения внимания общества к проблемам его сохранения, а также привле-чения детей и молодёжи к национальным культурным традициям. Так, Бюро ЮНЕСКО в Москве с удовольствием предоставило эги-ду и поддержку данному мероприятию.

Кроме того, в рамках реализации Конвенции 2003 года Бюро активно содействует сохранению и популяризации нематериально-го культурного наследия в Беларуси. Особое внимание уделяется сохранению нематериального наследия с помощью современных информационно-коммуникационных технологий. Так, в 2007 году Бюро ЮНЕСКО в Москве поддержало подготовку и издание ком-пакт-дисков с видеозаписями лучших примеров Белорусского на-родного танца и весенних праздников Восточного Полесья. В теку-щем двухлетии в сотрудничестве с нашими партнерами в Беларуси планируется систематизировать имеющуюся информацию о нема-териальном культурном наследии страны и оказать содействие в проведении инвентаризации и составлении перечня нематериаль-ного культурного наследия на национальном уровне.

От имени Бюро ЮНЕСКО в Москве позвольте мне еще раз поз-дравить организаторов и участников Фестиваля и пожелать вам ус-пехов в деле охраны неоценимого культурного наследия Беларуси .

Дендев Бадарч

17

Шаноўныя арганізатарыаноўныя арганізатары і ўдзельнікі фестывалю!

Прыміце самыя шчырыя віншаванні з наго-ды правядзення чарговага традыцыйнага фес-тывалю фальклорнага мастацтва «Берагіня» ў Акцябрскім раёне Гомельскай вобласці, які ат-рымаў шырокую вядомасць сярод спецыялістаў, апантаных прыхільнікаў і носьбітаў фальклорна-га мастацтва не толькі ў Беларусі, але і ў суседніх замежных краінах, ужо даўно пераўтварыўся ў

сапраўдную лабараторыю традыцыйнай культуры. Вельмі рады, што ў фестывалі, дзякуючы і маім высілкам, будзе прымаць удзел адметны калектыў з Падляшша Польшчы фальклорны ансамбль «Жэмэрва», які ўжо трэці раз запар становіцца лаўрэатам агульнапольскага фес-тывалю «Беларуская песня».

Адметнасць і адрозненасць фестывалю «Берагіня» ад многіх ін-шых, якія праводзяцца на Беларусі, заключаецца перш за ўсё ў на-вукова-абгрунтаванай канцэпцыі, дакладна распрацаваных умовах і зместу, якія найлепшым чынам адпавядаюць самой назве «Берагіня», адлюстроўваючай глыбокі сэнс і спрадвечную сутнасць народнага мастацтва, якое заўсёды было, і ўпэўнены, будзе і надалей заставацца не толькі трывалым падмуркам, але і напаўняльным зместам усёй бе-ларускай культуры. Вельмі важна, што сёлетні фестываль «Берагіня» праводзіцца пры падтрымцы Нацыянальнай камісіі ЮНЕСКА, што надае яму яшчэ большую значнасць і высокую ацэнку.

Ведаючы вопыт іншых краін, магу з упэўненасцю сцвярджаць, што на Беларусі вельмі многа зроблена ў гэтым важным накірунку шматлікімі высокаадукаванымі, самаахвярнымі спецыялістамі — даследчыкамі і практыкамі, якія ўжо не адно дзесяцігоддзе плённа шчыруюць на ўрадлівай ніве народнай культуры.

Хачу нізка пакланіцца ўсім ім, а найперш апантанаму Мікалаю Козенку і ўсім супрацоўнікам лабараторыі традыцыйнага мас-тацтва Беларускага дзяржаўнага інстытута праблем культуры, мастацкай апякунцы Акцябрскага раёну і яго народнай культуры Святлане Беразоўскай, кіраўніцтву раёна і ўсім, хто шчыра і дзей-сна спрычыняецца да захавання і адраджэння традыцый і абрадаў, народных песень і танцаў, рамёстваў і строяў, якія так узбагацілі беларускую культуру, зрабілі яе адметнай і непаўторнай, цікавай

18

для многіх краін і народаў свету і тым самым далі моцны штуршок для агульнанацыянальнага беларускага адраджэння.

Адначасова хацелася б пажадаць, паўтараючы гэта ўжо не ў першы раз, каб спадвіжніцкая і самаахвярная дзейнасць нашых рупліўцаў культуры і мастацтва больш шырока заахвочвалася і падтрымлівалася дзяржавай і грамадствам, а захаванне і развіц-цё нацыянальнай культурнай адметнасці было сутнасным зместам дзяржаўнай культурнай палітыкі.

Хачу пажадаць усім вам новых цікавых сустрэч і сапраўдных мастацкіх адкрыццяў, вялікага свята для душы і сэрца, далейшых творчых поспехаў і здабыткаў, моцнага здароўя, шчаслівага жыц-цёвага лёсу.

З найлепшымі пажаданнямі поспехаў фестывалю!

Саветнік ПасольстваРэспублікі Беларусі ў Польшчы

Тадэуш Стружэцкі

Варшава, 26 красавіка 2008 года

19

Шаноўныя сябры!

Ад усёй душы вітаю ўдзельнікаў і гасцей V Рэспубліканскага фестывалю фальклорнага мастацтва «Берагіня», які прыцягвае да сябе ўвагу сваёй шчырасцю, жыццёвай мудрасцю і духоўным святлом, стваральнай сілай на-роднага духу.

Беларусы шануюць і захоўваюць шматве- кавыя традыцыі. І прыклад таму — фестываль «Берагіня», які карыстаецца вялікай папу-лярнасцю не толькі ў Беларусі, але і далёка за яе межамі.

У гушчы народнага жыцця заўсёды можна сустрэць незлічонае мноства яскравых самабытных талентаў, якія ўпрыгожваюць яго і мацуюць духоўныя асновы.

Фестываль фальклорнага мастацтва — гэта і сведчанне вялікай павагі да традыцыйнай народнай культуры, і пацвярджэнне таму, што мы імкнемся не толькі захаваць спадчыну кожнага рэгіёна рэспублікі, але і адрадзіць яе ва ўсёй былой шматколернасці і шматстайнасці.

Жадаю ўдзельнікам і гасцям творчых знаходак і набыткаў у справе адраджэння і захавання народнай культуры, а фесты- валю — вялікай будучыні!

Начальнік упраўлення культуры Гомельскага аблвыканкама А. К. Прусаў

20

Паважаныя арганізатары, шаноўныя ўдзельнікі і госці фестывалю!

Кожны раз, як даводзіцца ўспамінаць урачыстыя моманты фестывалю фальклор-нага мастацтва «Берагіня», яго не менш урачыстыя дэталі, душа напаўняецца це-плынёю пачуццяў да тых, хто вялікімі нама-ганнямі ўхваляе і ўзвышае народную куль-туру, хто зберагае, не перабольшваю, для ўсяго цывілізаванага свету нацыянальную

адметнасць беларускай народнай культуры. Тое, што адбываецца ў г. п. Акцябрскі вось ужо пяты год, — з’ява ўнікальная не толькі для Беларусі. І гэта заўважана: у гэтым годзе наш фестываль пад-трымлівае Нацыянальная камісія Рэспублікі Беларусь па справах ЮНЕСКА, а гэта азначае, што праблемай захавання беларускага песеннага і танцавальнага фальклору моцна зацікаўлена міжна-родная супольнасць. Яно і зразумела: не так многа па свету заста-лося носьбітаў народнай культуры, а калі па-праўдзе, дык і ў нас паменела на шмат тых, хто захоўвае славянскую аўтэнтыку бела-русаў. На жаль, моцна звужаецца, пагаршаецца беларускамоўнае асяроддзе, што негатывам адкладваецца на становішчы ўсёй на-роднай культуры.

Таму «Берагіня» — гэта тая паходня, якая свеціць не толькі беларускай народнасці. Яна — прыклад і для іншых народаў, лёс якіх моцна закранула хваля асіміляцыі.

Яшчэ адна адметнасць «Берагіні» — гэта пяшчотныя адносіны арганізатараў, кіраўнікоў самадзейных ансамбляў да дзяцей — бу-дучых зберагальнікаў народных традыцый. Фестываль, навуковыя даследаванні ў рамках фестывалю мне нагадваюць і музей, і архіў народнасці, а яшчэ болей — школу народнасці, перадачу традыцый ад пакалення да пакалення. Калі гэта па-сапраўднаму так, то магу паверыць у нашу неўміручасць. Хочацца ў гэта верыць, таму ша-ную і ўхваляю «Берагіню» — адзіны і непаўторны фестываль.

Старшыня грамадскага аб’яднання«Беларускі фонд культуры» Уладзімір ГІЛЕП

ÏÐÀÃÐÀìÀçàêëþ÷íûõ ìåðàïðûåìñòâà¢

ïÿòàãà Ðýñïóáë³êàíñêàãà ôåñòûâàëþ ôàëüêëîðíàãà

ìàñòàöòâà «Áåðàã³íÿ»г. п. Акцябрскі Гомельскай вобласці

красавік–чэрвень 2008 г.

22

2–3 красавікаІV Рэспубліканская навукова-практычная канферэнцыя «Тра- Рэспубліканская навукова-практычная канферэнцыя «Тра-

дыцыйная культура і дзеці: праблемы этнавыхавання»Цэнтр вольнага часу

20 маяВыстаўка твораў дэкаратыўна-побытавага мастацтва студэн-

таў і выпускнікоў Беларускага дзяржаўнага універсітэта культуры і мастацтваў

Цэнтр гісторыі культуры

1 чэрвеняВыстаўка работ ганчарства і выцінанкі беларускага саюза

майстроў народнай творчасці «Мастацтва гліны і паперы»Карцінная галерэя

19–22 чэрвеня 2008 г.

ФІНАЛ ФЕСТЫВАЛЮ

19 чэрвеня

14.30 Адкрыццё выстаўкі «Берагіня» «У фотааб’ектыве ўдзельнікаў фестываляў»

Фае райвыканкама

1�.00 Прэс-канферэнцыя з арганізатарамі фестывалюРайвыканкам

17.00–18.00 Адкрыццё фестывалю. Канцэрт-прэзентацыя ўдзельнікаў фестывалю «У вяночку бы княгіня кара годзіць «Берагіня»»

Цэнтр вольнага часу 18.00–19.00 Выступленне ўзорных фальклорных калектываў Акцябрскага раёна Гарадскі сквер

19.00–21.00 V Рэспубліканскі конкурс танцавальных пар-выка-V Рэспубліканскі конкурс танцавальных пар-выка- Рэспубліканскі конкурс танцавальных пар-выка- наўцаў народных танцаў: адборачны тур

Цэнтр вольнага часу

23

20 чэрвеня

9.30–11.30 ІІІ Рэспубліканскі турнір фальклорных калектываў: Праект «Калектыўная творчасць»

Гарадскі сквер12.00–13.30 Праект «Музычнае мастацтва»

Гарадскі сквер

1�.30 Праект «Дэкаратыўна-побытавае мастацтва»: Намінацыі: «Прэзентацыя рэгіянальнай выставы»; «Выраб з саломы», «Пляценне з прыродных матэрыялаў», «Выраб пояса», «Разьба па дрэве», «Выразанне выцінанкі» Гарадскі сквер

1�.30–17.00 Выступленне фальклорных калектываў «Берагіня» (в. Мётча, Барысаўскі раён), «Нежачкі» (г. Расоны), «Этнафонасуполка», «Раме» (г. Мінск)

17.00–18.00 Агляд-прэзентацыя мастацкіх праграм замежных ка- лектываў-гасцей фестывалю

18.30–21.00 V Рэспубліканскі конкурс выканаўцаў народных тан-V Рэспубліканскі конкурс выканаўцаў народных тан- Рэспубліканскі конкурс выканаўцаў народных тан- цаў: 1/2 фінала, фінал

Цэнтр вольнага часу

20.00 Канцэрт дзяржаўнага ансамбля «Песняры» і ўзор- нага фальклорнага ансабля «Рудабельскія зорачкі» Акцябрскага Цэнтра вольнага часу

Цэнтральная плошча

21.30 Канцэрт калектываў-гасцей фестывалю ў вёсках раёна

21 чэрвеня9.00– 13.30 ІІ Рэспубліканскі турнір салістаў-выканаўцаў твораў народнай спадчыны Намінацыі: «Абрадавая песня»; «Найгрыш»; «Народная проза»


24

13.00–14.00 Выступленне калектываў-гасцей фестывалю ў вёс- ках раёна

14.00 Турнір калектываў: праект «Народная проза»Гарадскі сквер

16.00–19.00 Турнір калектываў: праект «Канцэртная праграма»Гарадскі сквер

20.00 «Купалле на Рудабелцы»: народнае свята Выступленне ўдзельнікаў і гасцей фестывалю

Возера

22 чэрвеня

10.00 Прыём мастацкіх дэлегацый кіраўніцтвам раёнаЦэнтр вольнага часу

11.00 Свята народнага мастацтва Падняпроўска-Паўночна- палескага памежжа: •рэгіянальныя падворкі, •выставы-продажы рамесніцкіх вырабаў, •выступленні фальклорных гуртоў, народных музы- каў, спевакоў, апавядальнікаў, •майстар-класы, •фальклорныя гульнятэкі, забавы, ігрышча


13.00 Відовішча-шэсце ўдзельнікаў фестывалюВуліца Савецкая — гарадскі сквер

13.30 Заключны канцэрт Цырымонія ўзнагароджання ўдзельнікаў фестывалю


óÄÇÅëüÍ²ê²ôÅñòûâÀëÞ

26

ІІІ РЭСПУБЛІКАНСКІ ТУРНІРФАЛЬКЛОРНЫХ КАЛЕКТЫВАЎ

Брэсцкая вобласць

«ЖАЎРУЧКІ»дзіцячы фальклорны гурт Спораўскага сельскага

Дома культуры Бярозаўскага раёна Мастацкі кіраўнік Валянціна Чайчыц

Фальклорны гурт «Жаўручкі» створаны ў 1999 г., з’яўляецца спадарожнікам народнага фальклорна-этнаграфічнага ансамбля «Жураўка» Спораўскага СДК.

У рэпертуары калектыву — народныя танцы («Кракавяк», «Падыспань», «Спораўская полька»), песні каляндарна-абрада-вага цыклу («Ой, пуйдымо гукаючы», «Дэ ты, Купала, купалася», «Ой, літо, літычко»), абрады «Каляды», «Гуканне вясны», «Вялік-дзень», «Дажынкі».

«Жаўручкі» — удзельнік абласных свят, фестываляў: народна-га гумару «Спораўскія жарты», фестывалю-кірмашу працаўнікоў сельскай гаспадаркі «Дажынкі-2007» (г. Жабінка ) і інш.

У 2006 г. гурт «Жаўручкі» прымаў удзел у рэгіянальных святах фальклорнага мастацтва «Чырвоныя святкі» (в. Хрыса Бярозаўскага раёна), «Вялікдзень» (2007 г., в. Бездзеж Драгічынскага раёна).

У калектыве праводзяцца фольклорныя дыскатэкі, творчыя сустрэчы з фальклорнымі гуртамі Бярозаўшчыны.

Удзельнікі гурта з цікавасцю наведваюць заняткі ў студыі дэка-ратыўна-побытавага мастацтва «Вясёлкавая плынь» Спораўскага СДК, дзе праз майстар-класы знаёмяцца з рознымі традыцыйнымі відамі рамёстваў — разьбой па дрэву, пляценнем паясоў, салома-пляценнем, выцінанкай.

І. Праграма «Харэаграфічнае мастацтва»Намінацыя «Калектыўная творчасць»

«Куйло»Карагод, вадзілі на другі дзень Вялікадня. Выконваў калектыў дзяўчат

«Спораўская полька»Шматфігурны танец з камандамі (зап. ў 2002 г. у в. Спорава ад Вольгі Ануфрыеўны Пашкевіч, 1937 г. н.). Выконвае гурт.

27

ІІ. Праграма «Музычнае мастацтва»

Намінацыя «Народныя гуртавыя спевы»«Дэ ты, Купало, купалася?»

Купальская песня (зап. у 2002 г. у в. Спорава ад Вольгі Ануф-рыеўны Пашкевіч, 1937 г. н.). Выконвае гурт.

«Ой, пуйдэмо гукаючы»Вяснавая песня (зап. у 2002 г. у в. Спорава ад Вольгі Ануфрыеўны Пашкевіч, 1937 г. н.). Выконвае гурт.

Намінацыя «Інструментальная музыка»«Мясцовыя найгрышы»

Танцавальны найгрыш (зап. у 1998 г. у в. Спорава ад Івана Васільевіча Ротара, 1937 г. н.). Выконваюць: Пракурат Юлія, вучаніца 8-га кл. (кляшчоткі), Тарасевіч Канстанцін Іванавіч, акампаніятар (баян), Пашкевіч Улад, вучань �-га кл. (балалай-ка), Чайчыц Стас, вучань �-га кл. (гармонік), Юхнель Вадзім, вучань 11-га кл. (бубен), Пашкевіч Павел, вучань 9-га кл., Паш-кевіч Ліза, вучаніца �-га кл. (лыжкі).

«Полька Спораўская»Найгрыш (зап. у 2001 г. у в. Спорава ад Міхаіла Антонавіча Пашкевіча, 1947 г. н.). Выконвае ансамбль.

ІІІ. Праграма «Народная проза»Пракурат Юлія, вучаніца 8-га кл.

«Жылі-былі» — к а з к а (зап. у 199� г. у в. Спорава ад Ганны Іванаўны Бруйла, 1912 г. н.).Скарагаворка (зап. у 2000г. у в. Спорава ад Жуковіч Алены Міхайлаўны, 19�7 г. н.)

І�. Праграма «Дэкаратыўна-прыкладное мастацтва»�. Праграма «Дэкаратыўна-прыкладное мастацтва»

Намінацыя «Выраб з саломы»Пашкевіч Ліза, вучаніца �-га кл. Спораўскай СШ.

Да конкурсу падрыхтавала Ганна Васільеўна Чайчыц, кіраўнік студыі народнай творчасці.

Намінацыя «Пляценне з прыродных матэрыялаў»Калабаеў Іван, вучань 9-га кл. Спораўскай СШ.

Да конкурсу падрыхтаваў народны майстар Віктар Мікалаевіч Калабаеў, 1968 г. н.

28

Намінацыя «Выраб пояса»Чайчыц Вольга, вучаніца 8 кл. Спораўскай СШ.

Да конкурсу падрыхтавала Ганна Васільеўна Чайчыц, 196� г. н., кіраўнік студыі ДПМ.

Намінацыя «Разьба па дрэве»Юхнель Вадзім, вучань 11-га кл. Спораўскай СШ.

Да конкурсу падрыхтаваў народны майстар Леанід Міхайлавіч Пракурат, 1961 г. н.

�. «Канцэртная праграма»

«Устала ранюсенько»Сямейна-бытавая песня. Выконваецца ў любы час (зап. у 2002 г. у в. Спорава ад Вольгі Ануфрыеўны Пашкевіч, 1937 г. н.).

«Пшэнычэнька»Любоўная песня (зап. у 2002 г. у в. Спорава ад Вольгі Ануфрыеўны Пашкевіч, 1937 г. н.). Выконвае калектыў.

«Бороздёнкой ішла»Жартоўная песня (зап. у 2003 г. у в. Спорава ад Валянціны Міхайлаўны Шындыч, 194� г. н.). Выконвае калектыў.

«Ой за гаем, гаем» Парны танец, выконваецца калектывам (зап. у 2003 г. у в. Спо-рава ад Валянціны Міхайлаўны Шындыч, 194� г. н.).

«Падыспань»«Танец з праходкай і паваротамі» (зап. у 1998 г. у в. Мастыкі ад Васіля Іванавіча Каштэляна, 1923 г. н.). Выконвае калектыў.

Полька «Бабачка»Танцавальны найгрыш (зап. у 200� г. у в. Спорава ад Івана Васільевіча Ротара, 1963 г. н.). Выконвае калектыў.

«Сербіянка»Найгрыш з прыпеўкамі і прытупамі (зап. у 200� г. у в. Спорава ад Васіля Сцяпанавіча Ротара, 1937 г. н.). Выконвае калектыў.

29

Віцебская вобласць

«СУНІЧКІ»узорны фальклорны калектыў

Стайскай дзіцячай школы мастацтваў Лепельскага раёна Мастацкі кіраўнік Вераніка Хомбак

Д з і ц я ч ы калектыў «Сунічкі» створаны ў 1996 г. з мэтай вы-вучэння і практычнага засваення гістарычнай і культурнай спад-чыны сваёй малой радзімы. Малодшая, сярэдняя і старэйшая групы калектыву аб’ядноўваюць каля 80 удзельнікаў — вучняў і настаўнікаў.

У сваім рэпертуары захоўвае разнастайныя песенныя, танца-вальныя творы, узоры народнай прозы. Удзельнікі калектыву на-вучаюцца не толькі музыцы і танцам, але і розным відам народнага дэкаратыўна-побытавага мастацтва.

«Сунічкі» маюць шматлікія ўзнагароды, сярод іх найбольш дарагія для калектыву: дыпломы лаўрэата І і ІІ ступені фес-тывалю народнага мастацтва Беларусі «Беларусь — мая пес-ня», лаўрэата III ступені міжнароднага фестывалю дзіцячайIII ступені міжнароднага фестывалю дзіцячай творчасці «Золотая пчёлка» (2003 г.) і І Рэспубліканскага турніру салістаў — выканаўцаў твораў народнай спадчыны на ІV Рэспубліканскім фестывалі фальклорнага мастацтва «Берагіня – 2006». Калектыў — лаўрэат абласнога фестывалю конкурсу фальклорных калектываў, спевакоў, музыкаў і тан-цораў (2002 г.), дыпламант міжнароднага свята фальклору на «Славянскім базары».

І. Праграма «Харэаграфічнае мастацтва»

Намінацыя «Калектыўная творчасць»«Дрома»

Веснавы карагод (зап. у 200� г. у в. Окана, Лепельскага раёна ад Таццяны Міхайлаўны Міхно, 1937 г. н.). Выконвае дзявочая група.

«Лянцяй» Кадрыля на пяць кален (зап. у 200� г. у в. Окана Лепельскага раёна ад Таццяны Міхайлаўны Міхно, 1937 г. н.). Выконваюць 6 пар.

30

II. Праграма «Музычнае мастацтва». Праграма «Музычнае мастацтва»

Намінацыя «Народныя гуртавыя спевы»«У чужым баку»

Вясельная песня, «калі нявесту прыбіралі» (зап. у 1994 г. у в. Ворань Лепельскага раёна ад Ганны Навумаўны Тарнаў-скай, 192� г. н.). Выконвае дзявочы гурт.

«Хадзілі дзеўкі па балоту» Летняя песня, «калі збіралі кветкі« (зап. у 1986 г. у в. Стаі Лепельскага рf `на ад Галіны Савельеўны Фокінай, 1929 г. н.). Выконвае дзявочы гурт.

Намінацыя «Інструментальная музыка»«Кракавяк», «Ойра», «Каробачка», «Падыспань», »Ва саду лі», «Полька»

Танцавальныя тайгрышы (зап. у 2000 г. у в. Стаі Лепельскага раёна ад Васіля Рыгоравіча Памалейка, 1922 г. н.). Выконваюць: Шкіранда Кацярына, вучаніца 9-га кл. (цымбалы), Памалейка Алена, вучаніца 10-га кл. (скрыпка), Памалейка Уладзімір, вучанік �-га кл. (баян), Жарнасек Крысціна, вучаніца �-га кл. (баян), Дзівіна Марыя, вучаніца �-га кл. (гармонік), Бабарэнь Дар’я, вучаніца �-га кл. (гармонік), Урбан Марыя, вучаніца 8-га кл. (бубен).

III. Праграма «Народная проза». Праграма «Народная проза»

Сільвановіч Яўген, вучань �-га кл. Стайскай дзіцячай школы мас- тацтваў.

«Як дзед Саўка перахітрыў ваўка» — к а з к а (зап. у 1998 г. у в. Стаі Лепельскага раёна ад Галіны Савельеўны Фокінай, 1929 г. н.).Скарагаворкі (зап. у в. Мядзвёдаўка ад Еўдакіі Сямёнаўны Ур-бан, 1869 г. н.; у в. Стаі Лепельскага раёна ад Галіны Савельеў-ны Фокінай, 1929 г. н.; у в. Зацекляссе Лепельскага раёна ад Тэклі Анатольеўны Галінскай, 1877 г. н.).

Памалейка Уладзімір, вучань �-га кл. Стайскай дзіцячай школы мастацтваў.

«Пра катка, пеўніка, лісічку і яе дачок» — к а з к а (зап. у в. За- цекляссе ад Тэклі Анатольеўны Галінскай, 1877 г. н.). З архіва Віцебскага АНМЦНТ.Скарагаворкі (зап. у в. Зацекляссе ад Тэклі Анатольеўны Галін-скай, 1877 г. н.). З архіва Віцебскага АНМЦНТ.

31

I�. Праграма «Дэкаратыўна-прыкладное мастацтва. Праграма «Дэкаратыўна-прыкладное мастацтва

Намінацыя «Прэзентацыя хатняга задання»Прэзентуюць: Памалейка Уладзімір, вучань �-га кл., Жарнасек Карына, вучаніца � кл.

Намінацыя «Выраб з саломы»Жарнасек Дар’я, вучаніца 8-га кл., Жарнасек Крысціна, вучаніца �-га кл.

Да конкурсу падрыхтавала Святлана Мікалаеўна Залатуха, майстар Лепельскага Дома рамёстваў.

Намінацыя «Пляценне з прыродных матэрыялаў»Залатуха Марыя, вучаніца 9-га кл.


Намінацыя «Выраб пояса»Сільвановіч Яўген, вучанік �-га кл., Урбан Марыя, вучаніца 8-га кл.


Намінацыя «Разьба па дрэве»Крукаў Уладзімір, Пшонка Яўген, вучні 9-га кл.

Да конкурсу падрыхтаваў Ігар Іванавіч Грышчук, кіраўнік круж- ка разьбы па дрэву Стайска сярэдняй школы.

�. «Канцэртная праграма»«Ясна сонца»

Веснавая песня, «калі гукалі вясну» (зап. у 1987 г. у в. Окана Лепельскага раёна ад Яўдакеі Яфімаўны Крыцкай, 192� г. н.). Выконвае спеўная група.

«Драбіны»Гульня-карагод, выконваецца ў любы час (зап. у 1998 г. у в. Пышна Лепельскага рf `на ад Галіны Рыгораўны Дзівінай, 1904 г. н.). Выконвае калектыў.

«Падпадолік», «Нарэчанька», «Яблачка»Парныя танцы (зап. у 1998 г. у в. Стаі, Лепельскага раёна, ад Галіны Савельеўны Фокінай, 1929 г. н.). Выконвае калектыў.

Полька «Весялуха»Выконвае сярэдняя група (зап. у в. Мягелі Лепельскага раёна, ад Петра Яўгеньевіча Аўтуха, 1900 г. н.).

32

«Крача вутачка»Вясельная песня (зап. у 1996 г. у в. Стаі, Лепельскага раёна, ад Таццяны Сямёнаўны Быкавай, 1911 г. н.). Выконвае спеўная група.

«Гойданка»Гульня-карагод, «на першую траву на Юр’я» (зап. у в. Пышна Лепельскага раёна ад Галіны Рыгораўны Дзівінай, 1904 г. н.). Выконваецца ў любы час.

«Лявоніха»Гуртавы танец (зап. у 1996 г. у в. Стаі, Лепельскага раёна, ад Галіны Савельеўны Фокінай, 1929 г. н.). Выконвае калектыў.

Гомельская вобласць

«КАРАГОД»узорны фальклорны калектыў

Ліплянскага сельскага Дома культуры Лельчыцкага раёна

Стваральнік і кіраўнік калектыву Людміла Лось

Гісторыя д з і ц я ч а г а фальклорнага калектыву «Карагод» пачалася ў 2000 г., са стварэння на базе Ліплянскага СДК гур-та народных побытавых танцаў. Спачатку гэта быў невялікі гурт, у склад якога ўвайшлі 12 хлопчыкаў і дзяўчынак ва ўзросце сямі гадоў. «Карагод» зґяўляецца спадарожнікам народнага фальклор-нага ансамбля «Вяснянка». Разам з дарослымі прымаюць удзел у разнастайных народных святах і абрадах вёскі.

Падчас выступленняў дзеці ўраджваюць натуральнасцю па-водзін, той унутранай культурай, якая арганічна фарміруецца не ў шуме апладысментаў, а ў крапатлівай, уважлівай рабоце па ава-лодванню мясцовымі традыцыямі народнага мастацтва. Гэта та-ленавітыя дзяўчынкі і хлопчыкі, якія развіваюць свае мастацкія здольнасці ў розных накірунках — спевах, танцах, гульнях.

Удзельнікі калектыву апранаюцца ў святочнае ўбранне, па-шытае і аздобленае рукамі маладога майстра Наталлі Іванаўны Калеснік, якая з’яўляецца кіраўніком аматарскага аб’яднання «Умельцы» дома культуры.

33

У рэпертуары «Карагода» — абрадавыя (веснавыя, купальскія, жніўныя) і пазаабрадавыя песні, мясцовыя танцы і карагоды.

Разам з дарослымі калектыў прымае ўдзел у вясковых святах і абрадах «Купалле», «Свята першай баразды», «Зажынкі».

«Карагод» — удзельнік абласнога конкурса выканаўцаў народ-ных побытавых танцаў (2002 г.), рэгіянальнага фестывалю песен-нага мастацтва «Гэты дзіўны спеў з глыбінь народных» на прызы М. П. Дрынеўскага (2004 г.), раённага агляду-конкурсу сельскай самадзейнасці ў рамках Усебеларускага фестывалю народнага мастацтва «Беларусь — мая песня» (2003 г.).

Калектыў уганараваны: дыпломам за удзел у канцэртнай праг-раме «Чарнобыльскі шлях — дарога жыцця» (2001 г.), дыплома-мі Ι, ΙΙ, ΙΙΙ ступені раённага агляду-конкурсу народных побытавых танцаў (2002 г.), дыпломам ΙΙ ступені ΙΙ Гомельскага абласнога кон-курса выканаўцаў народных побытавых танцаў (2002 г.).

У 200� г. калектыву нададзена найменне «Узорны самадзейны калектыў».


Намінацыя «Калектыўная творчасць»«Дрэма»

Веснавы карагод (зап. у 2008 г. у в. Ліпляны ад Раісы Андрэеўны Лось 1938 г. н.). Выконвае калектыў.

«Лельчыцкая кадрыля» (на чатыры пары) (зап. у г. п. Лельчыцы ад Кудзіна Анатолія Іосіфавіча, 19�0 г. н.). Выконваюць: Лось Дзяніс, вучань 10-га кл., Казарская Тац- цяна, вучаніца 9-га кл., Рагачоў Павел, вучань 8-га кл., Калеснік Людміла, вучаніца 8-га кл., Паўлечка Сяргей, вучань 9-га кл., Хілько Ала, вучаніца 9-га кл., Лось Дзмітрый, вучань 8-га кл., Казарская Ліля, вучаніца 7-га кл.


Намінацыя «Народныя гуртавыя спевы»«У нядзелю рана неба звінела»

Пазаабрадавая песня (зап. у в. Ліпляны ад Раісы Андрэеўны Лось, 1938 г.н.).

«Вясна-красна наставала». Спявалі, калі гукалі вясну (зап. у в. Ліпляны ад Раісы Андрэеўны Лось, 1938 г. н.).

34

Намінацыя «Інструментальная музыка»«Ліплянскія найгрышы»

Выконвае ансамбль (зап. у 2007 г. у в. Ліпляны Лельчыцкага раёна ад Мікалая Андрэевіча Казачэнка, 1937 г. н.).

ІІІ. Праграма «Народная проза»

Лось Дзяніс, вучань 10-га кл. Ліплянскай СШ. «Як п’яніца ў рай папаў» — к а з к а (зап. у 1999 г. у в. Бу-да-Сафіеўка Лельчыцкага раёна ад Зоі Мікалаеўны Касінскай, 192� г. н.).Скарагаворка (зап. у в. Ліпляны ад Лось Ганны Пятроўны,

1929 г. н.).


Намінацыя «Выраб з саломы»Ляшчынская Галіна, вучаніца 9-га кл. Лельчыцкай СШ № 1.

Да конкурсу падрыхтавала Валянціна Мікалаеўна Жураўлёва, дырэктар раённага lома рамёстваў.

Намінацыя «Пляценне з прыродных матэрыялаў»Андрыкавец Ірына, вучаніцца 6-га кл. Лельчыцкай СШ № 1.

Да конкурсу падрыхтавала Валянціна Мікалаеўна Жураўлёва, дырэктар раённага дома рамёстваў.

Намінацыя «Выраб пояса» Чарушнікава Ілона, вучаніца 9-га кл. Лельчыцкай СШ № 1.

Да конкурсу падрыхтавала Валянціна Мікалаеўна Жураўлёва, дырэктар раённага дома рамёстваў.

Намінацыя «Разьба па дрэве»Няўмяржыцкі Дзмітрый, вучань 8-га кл. Лельчыцкай СШ № 1.

Да конкурсу падрыхтаваў Сяргей Іванавіч Вага, майстар-мета-дыст раённага дома рамёстваў

�. «Канцэртная праграма» «Лапці»

Гульня (зап. у 2004 г. у в. Ліпляны Лельчыцкага раёна ад Раісы Андрэеўны Лось, 1938 г. н.). Выконвае калектыў.

3�

«Брала канапелькі»Пазаабрадавая песня (зап. у 2004 г. у в. Ліпляны Лельчыцкага раёна ад Раісы Андрэеўны Лось, 1938 г. н.). Выконвае калектыў.

«Цёмна ночка», «Страданне»Парныя танцы (зап. у 2004 г. у в. Ліпляны Лельчыцкага раёна ад Раісы Андрэеўны Лось, 1938 г. н.). Выконвае калектыў.

«Мясцовая полька»Танцавальны найгрыш (зап. у 2000 г. у в. Ліпляны Лельчыцкага раёна ад Мікалая Андрэевіча Казачэнка, 1937 г. н.). Выконвае ансамбль.

«НЕКРАШЫНКА»узорны фальклорны ансамбль

Валосавіцкага сельскага дома народнай творчасці Акцябрскага раёна

Мастацкі кіраўнік Валянціна Кульбіцкая

Д з і ц я ч ы фальклорны калектыў «Некрашынка» створаны ў 1998 г. подчас падрыхтоўкі да I фестывалю фальклорнагаI фестывалю фальклорнага мастацтва «Берагіня». У 200� г. яму нададзена найменне «Узорны». Зараз ў ім 1� чалавек.

Калектыў праводзіць вялікую працу па аднаўленню мясцовых народных свят, песень, танцаў. Удзельнікі гурта імкнуцца захаваць мясцовы стыль у перапетых песнях і танцах. Мясцовая адметнасць адчуваецца і ў касцюмах удзельнікаў, якія выраблены па ўзорах старадаўніх строяў.

Рэпертуар адлюстроўвае розныя мастацкія праявы мясцовасці: танцы гуртавыя і парныя — «Кракавяк», «Сербіянка», «Полька па-мясцоваму»; песні абрадавыя (веснавыя, траецкія, купальскія) і пазаабрадавыя.

Актыўныя ўдзельнікі і лідэры ансамбля Юля Бялько, Антон Тозік, Таццяна Алёхна ў калектыве, бадай, з першай «Берагіні». Удзельніцы фальклорнага ансамбля адначасова з’яўляюцца і наву-чэнцамі творчай майстэрні па ткацтву, якая дзейнічае пры Валоса-віцкім СДНТ.

«Некрашынка» — пераможца абласнога фестывалю фаль-клорных калектываў (г. Ельск, 2004 г.), з’яўляецца пераможцам III абласнога і V раённага конкурсаў танцавальных пар — выканаў-V раённага конкурсаў танцавальных пар — выканаў-цаў народных побытавых танцаў (г. Гомель, г. п. Акцябрскі, 200� г.).

Музычны кіраўнік — Ігнатовіч Міхаіл Уладзіміравіч

36

I. Праграма «Харэаграфічнае мастацтва»

Намінацыя «Калектыўная творчасць» «Пусці, маці, па рацэ гуляці»

Купальскі карагод (зап. у в. Валосавічы ад Марыі Ігнатаўны Ягур, 1928 г. н.). Выконвае дзявочая група калектыву.

«Некрашынская кадрыля» (на шэсць кален)(зап. у в. Валосавічы ад Марыі Ігнатаўны Ягур, 1928 г. н.). Выконваюць: Тозік Антон, вучань 8-га кл., Бялько Ганна, ву-чаніца 8-га кл., Разцоў Міхаіл, вучань 9-га кл., Жынко Вольга, вучаніца 10-га кл., Бялько Юля, вучаніца 10-га кл., Яльчык Яўген, вучань 9-га кл., Гормаш Уладзімір, вучань 8-га кл., Алёхна Таццяна, вучаніца 8 кл.).

II. Праграма «Музычнае мастацтва»

Намінацыя «Народныя гуртавыя спевы»«Ішлі хмарачкі»

Жніўная песня (зап. у в. Валосавічы Акцябрскага раёна ад Настасі Астапаўны Юрчак, 1932 г. н.). Выконвае калектыў, за-пявае Бялько Юля.

«Ляці, ляці каравай з печы»Вясельная песня, «калі неслі каравай» (зап. у в. Валосавічы Акцябрскага раёна ад Настасі Астапаўны Юрчак, 1932 г. н.). Выконвае калектыў.

Намінацыя «Інструментальная музыка»«Кайтанавыя, жвавыя»

Найгрышы (зап. у в. Валосавічы Акцябрскага раёна ад Міхаіла Уладзіміравіча Ігнатовіча, 1970 г. н.). Выконваюць: Бялько Ганна, вучаніца 8-га кл. і Бялько Юля, вучаніца 10-га кл. (лыжкі), Жынко Вольга (трохкутнік), Алёхна Таццяна (бразготкі), Тозік Антон (качалка), Разцоў Міхаіл (пральная дошка), Ягур Яўген (барабанчык), Шчэрбін Леанід (бубен), Ігнатовіч Міхаіл (баян).

III. Праграма «Народная проза» Апавядае Бялько Ганна, вучаніца 8-га класа Валосавіцкага дзіця-чага садка-сярэдняй школы

«Пра мужыка і чорта» — к а з к а (зап. у в. Валосавічы ад Настасі Астапаўны Юрчак, 1932 г. н.,). Да конкурсу падрыхтава-ла Валянціна Цярэнцьеўка Кульбіцкая, дырэктар Валосавіцкага СДНТ.

37

Апавядае Бялько Юля, вучаніца 10-га класа Валосавіцкага дзіця-чага садка-сярэдняй школы

«Заяц і мядзведзь» — к а з к а ( зап. у в. Валосавічы ад Марыі Ігнатаўны Ягур, 1928 г. н.). Да конкурсу падрыхтавала Валянціна Цярэнцьеўка Кульбіцкая, дырэктар Валосавіцкага СДНТ

І�. Праграма «Дэкаратыўна-прыкладное мастацтва»Намінацыя «Прэзентацыя хатняга задання»

Прэзентуюць: Бялько Юля, вучаніца 10-га кл. і Гормаш Уладзімір, вучанік 10-га кл.

Намінацыя «Выраб з саломы»Ігнатовіч Наталля, вучаніца 10-га кл., Алёхна Таццяна, вучаніца 9-га кл.

Да конкурсу падрыхтавала настаўніца Валянціна Міхайлаўна Балута.

Намінацыя «Выраб пояса»Сушко Вольга, Жынко Вольга, вучаніцы 10-га кл.

Да конкурсу падрыхтавала Валянціна Цярэнцьеўна Кульбіцкая.

Намінацыя «Пляценне з прыродных матэрыялаў»Тозік Антон, Гормаш Уладзімір, вучні 8-га кл.

Да конкурсу падрыхтаваў народны майстар Трафім Міхайлавіч Сянько, 1928 г. н.

Намінацыя «Разьба па дрэве»Разцоў Міхаіл, вучань 9-га кл., Сідарэнка Раман, вучань 10-га кл.

Да конкурсу падрыхтаваў народны майстар Васіль Яўгенавіч Яльчык, 19�8 г. н.

�. «Канцэртная праграма»«Пасеялі дзеўкі лён»

Веснавы карагод (зап. у в. Валосавічы Акцябрскага раёна ад Марыі Ігнатаўны Ягур, 1928 г. н.). Выконвае дзявочая група.

«Пойдзем, дзеўкі»Касарская песня (зап. у в. Валосавічы Акцябрскага раёна ад Марыі Ігнатаўны Ягур, 1928 г. н.). Выконвае дзявочая група, запявае Бялько Юля.

«Ліска» Гульня (зап. у в. Валосавічы Акцябрскага раёна ад Марыі Ігна-таўны Ягур, 1928 г. н.). Выконвае калектыў.

«Проса»Веснавы гульнявы карагод (зап. у в. Валосавічы Акцябрскага раё-на ад Настасі Астапаўны Юрчак, 1932 г. н.). Выконвае ансамбль.

38

«Ой, бярыце ж каравай, бярыце» Каравайная песня (зап. у в. Валосавічы Акцябрскага раёна ад Настасі Астапаўны Юрчак, 1932 г. н.). Выконвае Алёхна Таццяна.

«Ты грай, мой гармонік»Прыпеўкі (зап. у в. Валосавічы Акцябрскага раёна ад Марыі Ігнатаўны Ягур, 1928 г. н.). Выконвае Бялько Юля.

«Наш паночку маладзенькі»Вясельная песня «Як везлі ў сваты хлопца» (зап. у в. Валосавічы Акцябрскага раёна ад Настасі Астапаўны Юрчак, 1932 г. н.). Выконвае калектыў.

«КРУЦЁЛКІ» дзіцячы фальклорны калектыў клубных устаноў

Любанскага сельскага выканаўчага камітэта

Мастацкі кіраўнік Таццяна Кур’ян

Д з і ц я ч ы фальклорны калектыў «Круцёлкі» створаны ў 2007 г. ў выніку аб’яднання калектываў дзвюх клубных устаноў Любанскага сельскага выканаўчага камітэта: Любанскага сель-скага дома народнай творчасці і Гарохавіцкага сельскага клу-ба. Калектыў складаецца са старэйшай і малодшай груп, у якіх удзельнічаюць 24 вучня 3–10-га класаў. У старэйшай групе — большая колькасць дзяўчат, якія маюць імпэт да песеннай народ-най творчасці.

Калектыў працуе ў аўтэнтычнай мясцовай манеры выканання харэаграфічных, спеўных, гульнёвых, размоўных узораў фальклор-нага мастацтва свайго краю.

Рэпертуар ансамбля адлюстроўвае розныя мастацкія праявы мясцовай традыцыйнай культуры: карагоды, танцы, абрадавыя і пазаабрадавыя песні, гульні, прыпеўкі.

Удзельнікі ансамбля апрануты ў старадаўнія строі або строі, адноўленыя па старажытных узорах.

Лідэрам калектыву з’яўляецца Вераніка Гардзей, якая добра спявае і выступае з народнай мастацкай прозай.

Калектыў — пастаянны ўдзельнік вясковых свят і абрадаў. Прымае актыўны ўдзел у раённых мерапрыемствах.

39


Намінацыя «Калектыўная творчасць» «Дзеўка косу заплятала»

Вясенні карагод (зап. у в. Карма Акцябрскага раёна ад Параскі Фёдараўны Дайнека, 1917 г. н.). Выконвае дзявочая група.

«Кадрыля па-кармянску» (на чатыры пары) (зап. у в. Карма Акцяб-рскага раёна ад Соф’і Ярошаўны Тукач, 1916 г. н.). Выконваюць Кароль Аляксей, вучань 9-га кл., Гардзей Вераніка, вучаніца 7-га кл., Кочараў Аляксей, вучань 8-га кл., Ежанкова Алеся, вучаніца 7-га кл., Балута Сяргей, вучань 8-га кл., Зелянова Святлана, вучаніца 8-га кл., Балута Арцём, вучань 9-га кл., Ілімовіч Ганна, вучаніца 9-га кл.


Намінацыя «Народныя гуртавыя спевы»«Ой, Колечка коніка крэпка гнаў»

Вясельная песня (зап. у в. Карма Акцябрскага раёна ад Параскі Фёдараўны Дайнека, 1917 г. н.). Выконвае калектыў.

«Да паедзем жа му дадому»Вясельная песня (зап. у в. Карма Акцябрскага раёна ад Соф’і Ярошаўны Тукач, 1916 г. н.). Выконвае калектыў.

Намінацыя «Інструментальная музыка»«Чарняўскія найгрышы» (зап. у в. Гарохавашчы Акцябрскага раёна ад Матруны Рыгораўны Дайнека, 1929 г. н.). Выконваюць Кочараў Аляксей, Кароль Аляксей (лыжкі), Наўроцкая Кацярына (бубен), Манецкая Алена, Гардзей Вераніка, Ахраменка Павел (бразготкі).

III. Праграма «Народная проза»

Вераніка Гардзей, вучаніца 7-га кл.«Залатыя рожкі» — к а з к а (зап. у в. Любань Акцябрскага з к а (зап. у в. Любань Акцябрскага раёна ад Кацярыны Ігнатаўны Шпак, 1930 г. н.).

Наўроцкая Кацярына, вучаніца 8-га кл. «Пра беднага і багатага брата» — к а з к а (зап. у в. Гаро-хавішчы Акцябрскага раёна ад Кацярыны Есіпаўны Дайнека, 1918 г. н.)

40

III. Праграма «Дэкаратыўна-прыкладное мастацтва»

Намінацыя «Прэзентацыя хатняга задання»Прэзентуюць Гардзей Вераніка, вучаніца 7-га кл., Кур’ян Максім, вучанік 4-га кл.

Намінацыя «Выраб з саломы»Ахраменка Таццяна, Якубава Крысціна, вучаніцы 8-га кл.

Да кокурсу падрыхтавала Ірына Аляксандраўна Зайцава, мас-тацкі кіраўнік Любанскага СДНТ.

Намінацыя «Выраб пояса»Гардзей Вераніка, Ежанкова Алеся, вучаніцы 7-га кл.

Да кокурсу падрыхтавала Ала Анісімаўна Кочарава, настаўніца пра-цоўнага навучання Любанскага дзіцячага садка-сярэдняй школы.

Намінацыя «Пляценне з прыродных матэрыялаў»Балута Сяргей, вучань 8-га кл., Балута Арцём, вучань 11-га кл.

Да кокурсу падрыхтавала Алена Васільеўна Ілімовіч, дырэктар Гарохавіцкага СК.

Намінацыя «Разьба па дрэве»Кочараў Аляксей, Кароль Аляксей, вучні 9-га кл.)

Да кокурсу падрыхтаваў Аляксандр Аляксандравіч Кочараў, настаўік працоўнага навучання Любанскага дзіцячага садка-сярэдняй школы.

�. Канцэртная праграма «Вясна-красна»

«Чырвонае яечка»Валачобная песня (зап. у в. Любань Акцябрскага раёна ад Евы Дзямідаўны Ахраменка, 1929 г. н.). Выконвае Манецкая Алена, вучаніца 6-га кл.

«Ляцелі дзве пцічкі»Летні карагод (зап. у в. Гадуні Акцябрскага раёна ад Ганны Мікалаеўны Галавачэнка, 1920 г. н.). Выконвае калектыў.

«Ляцеў воран» Гульня, выконваецца «абы-калі» (зап. у в. Гарохавішчы Акцяб-рскага раёна ад Кацярыны Іванаўны Дайнека, 1930 г. н.). Выкон-вае калектыў.

41

«Сойка»Вясенняя песня (зап. у в. Любань Акцябрскага раёна ад Каця- рыны Ігнатаўны Шпак, 1930 г. н.). Запявае Наўроцкая Кацяры-на, вучаніца 10-га кл.

«У коршуна» Гульня (зап. у в. Любань Акцябрскага раёна ад Марыі Лявонаў-ны Вежнавец, 1921 г. н.). Выконвае калектыў.

«Лявоніха», «Базар»Парныя танцы (зап. у в. Любань Акцябрскага раёна ад Евы Дзямідаўны Ахраменка, 1929 г. н.). Выконваюць Кур’ян Максім, вучань 3-га кл., Ашумава Святлана, вучаніца 3-га кл., Ахраменка Павел, вучань 3-га кл., Манецкая Юля, вучаніца 4-га кл., Кочараў Аляксей, вучань 8-га кл., Ежанкова Алеся, вучаніца 7-га кл., Кароль Аляксей, вучань 9-га кл., Гардзей Вераніка, вучаніца 7-га кл.

«СКАРБОНКА»маладзёжны фальклорны калектыў

Ляскавіцкага сельскага Дома народнай творчасці Акцябрскага раёна

Мастацкі кіраўнік Людміла Дрань

«Скарбонка» з’яўляецца папулярызатарам народнай творча-сці, традыцыйных мясцовых свят і абрадаў. Створана ў 2006 г., у склад калектыву уваходзяць рабочыя, мясцовая інтэлігенцыя (20 чалавек).

Рэпертуар калектыву складаецца з адноўленых мясцовых абра-давых і пазаабрадавых песень, народных побытавых танцаў, пры-певак, гульняў, узораў іншых фальклорных жанраў.

Удзельнікі калектыву вучацца вышываць, ткаць, плесці паясы; засвойваюць тэхналогіі працы з саломай.

Да таго, як апынуцца ў складзе маладзёжнага фальклорнага калектыву, яго ўдзельнікі мелі пэўны вопыт у галіне народнай мас-тацкай творчасці: неаднаразова выступалі перад жыхарамі сваёй і навакальных вёсак, прымалі ўдзел у раённых аглядах, конкур-сах танцавальных пар, салістаў — выканаўцаў твораў народнай спадчыны.

Сярод удзельнікаў калектыву вылучаюцца адметным голасам і самабытнай манерай выканання фальклорных песень Яўгенія Пальцава і Анжэла Казлова.

42


Намінацыя «Калектыўная творчасць» «Прапалола дзеўка васілёчкі»

Купальскі карагод (зап. у в. Ляскавічы Акцябрскага раёна ад Ганны Іванаўны Лобах, 1934 г. н.). Выконвае калектыў.

«Забалацкая кадрыля» (зап. у в. Забалацце Акцябрскага раёна ад гарманіста Яўгена Дзмітрыевіча Нязнанскага, 1948 г. н., Нас-тасі Паўлаўны Самусёвай, 1936 г. н.). Выконваюць Русакоў Сяргей, Гарбачэўская Марына, Ледзяеў Дзмітрый, Гарбачэўская Крысціна, Сахоўскі Юрый, Гарбачэўская Надзея, Казаневіч Руслан, Ткачык Таццяна.


Намінацыя «Народныя гуртавыя спевы»«Ой, садзіся, Манечка»

Вясельная песня, «калі прыбіралі маладую» (зап. у в. Забалацце Акцябрскага раёна ад Настасі Паўлаўны Самусёвай, 1936 г. н.). Выконвае дзявочая група.

«А ў полі вярба»Пазаабрадавая песня (зап. у в. Забалацце Акцябрскага раёна ад Марыі Ануфрыеўны Фесько, 1920 г. н.). Выконвае калектыў.

Намінацыя «Інструментальная музыка»«Забалацкія жвавыя»

Найгрышы (зап. у в. Забалацце Акцябрскага раёна ад Міхаіла Іванавіча Аўдзеева, 193� г. н.) Выконваюць Яцэвіч Максім (баян), Папруга Настася (цымбалы), Яраховіч Вольга (домра), Мардас Таццяна і Літош Алена (шумавыя).

I�. Праграма «Народная проза»

Гарбачэўская Марына, хатняя гаспадыня «Пра Цара вужоў» — к а з к а (зап. у в. Забалацце Акцябрскага раёна ад Настасі Паўлаўны Самусёвай, 1936 г. н.).

Яўгенія Пальцава, вучаніца 11 кл. «Пра птушку» — к а з к а (зап. у в. Забалацце Акцябрскага раёна ад Марыі Ануфрыеўны Фесько, 1920 г. н.).

43

�. Праграма «Дэкаратыўна-прыкладное мастацтва»

Намінацыя «Прэзентацыя хатняга задання»Прэзентуе Казлова Анжэла.

Намінацыя «Выраб з саломы»Шэшка Наталля, 1987 г. н., работнік сельскай гаспадаркі.Дрань Ганна, 1978 г. н., часова непрацуючая.

Да конкурсу падрыхтавала Людміла Іванаўна Дрань, дырэктар Ляскавіцкага СДНТ.

Намінацыя «Выраб пояса»Ткачык Таццяна, 1986 г. н., работніца сельскай гпаспадаркі.Мароз Ганна, 1986 г. н.

Да конкурсу падрыхтавала Людміла Іванаўна Дрань.

Намінацыя «Пляценне з прыродных матэрыялаў»Пакуш Уладзімір,1988 г. н., будаўнік.Дрань Віктар, 1979 г. н., трактарыст саўгаса.

Да конкурсу падрыхтаваў Лобах Валерый Васільевіч, настаўнік.

Намінацыя «Разьба па дрэве»Папруга Дзмітрый, 1983 г. н., будаўнік.Лошч Ігар, 1986 г. н., будаўнік.

Да конкурсу падрыхтаваў народны майстар Дзмітрый Уладзі-міравіч Папруга, 19�6 г. н.

�. «Канцэртная праграма»

«А я ў полі жыта жала»Пазаабрадавая песня (зап. у в. Ляскавічы Акцябрскага раёна ад Ганны Іванаўны Лобах, 1934 г. н.). Выконвае Пальцава Яўгенія, вучаніца 11-га кл.

«Ой ты, сонца, сонца»Пазаабрадавая песня (зап. у в. Забалацце Акцябрскага раёна ад Марыі Ануфрыеўны Фясько, 1920 г. н.). Выконвае ансамбль.

«Прыпеўкі»Найгрышы з выкарыстаннем шумавых прылад (зап. у в. Заба-лацце Акцябрскага раёна ад Настассі Паўлаўны Самусёвай, 1936 г. н.). Выконваюць Шэшка Наталля і Казлова Анжэла

44

«А ў нашага Васілёчка» Хрэсьбіная песня (зап. у в. Харомцы Акцябрскага раёна ад Ганны Сідараўны Кругловай, 1919 г. н.). Выконвае Казлова Анжэла.

«Нарэчанька», «Каханачка», «Субота».Парныя танцы (зап. у в. Забалацце Акцябрскага раёна ад Настассі Паўлаўны Самусёвай, 1936 г. н.). Выконвае калектыў.

«ЗОЛАК»маладзёжны фальклорны калектыў

Валосавіцкага сельскага дома народнай творчасціМастацкі кіраўнік Валянціна Кульбіцкая

М а л а д з ё ж н ы калектыў утварыўся ў 2006 г. Сёння ў ка-лектыве 18 чалавек — людзі розных прафесій: студэнты, рабочыя, настаўнікі.

Удзельнікі калектыву даследуюць мастацкія традыцыі свайго краю ў розных аўтэнтычных абрадавых і пазаабрадавых праявах. Засвойваюць манеру выканання вусным шляхам ад носьбітаў мас-тацкіх традыцый в. Валосавічы Акцябрскага раёна Настасі Юрчак (1932 г. н.), Кацярыны Быхавец (1932 г. н.), Марыі Ягур (1928 г. н.). Большасць з гуртоўцаў валодаюць майстэрствам дэкаратыўна-по-бытавага мастацтва.

У рэпертуары гурта — творы розных відаў, жанраў народнага мастацтва: карагоды, абрадавыя і пазаабрадавыя песні, гульні, узоры народнай мастацкай прозы і інш.

Калектыў прымаў удзел у шматлікіх раённых мерапрыемс-твах, аглядах мастацкай творчасці, імпрэзах I–IV рэспубліканскіхI–IV рэспубліканскіх фестывалях фальклорнага мастацтва «Берагіня».


Намінацыя «Калектыўная творчасць» «Ой, у лесе, лесе»

Вяснавы карагод (зап. у в. Валосавічы Акцябрскага раён ад Нас-тассі Астапаўны Юрчак, 1932 г. н.). Выконвае дзявочая група.

«Нястанавіцкая кадрыля» на чатыры пары (зап. у в. Нястанавічы Акцябрскага раёна ад Васіля Мікалаевіча Мазейка, 1949 г. н.). Выконваюць Тозік Андрэй і Палын Алена, Баграёнак Андрэй і Драпеза Вікторыя, Шчэрбін Лявон і Ільенка Марына, Паўлаў Анатоль і Драпеза Марына.

4�


Намінацыя «Народныя гуртавыя спевы»«Ой, чаго ж вы, дзеўкі, прыйшлі»

Вясельная песня, «калі прыбіралі маладую» (зап. у в. Няста-навічы Акцябрскага раёна ад Еўдакіі Антонаўны Мазейка, 1936 г. н.). Выконвае калектыў, запявае Драпеза Марына

«Мой паночку маладзенькі»Вясельная песня, «як везлі ў сваты хлопца» (зап. у в. Валосавічы Акцябрскага раёна ад Настасі Астапаўны Юрчак, 1932 г. н.). Выконвае калектыў.

Намінацыя «Інструментальная музыка»«Валосавіцкія ўзоры».

Найгрышы (зап. у в. Валосавічы Акцябрскага раёна ад Міхаіла Уладзіміравіча Ігнатовіча, 1970 г. н.). Выконваюць Ігнатовіч Міхаіл (баян), Шчэрбін Леанід (бубен), Вадзянкова Алена (цымбалы), Сярдзюк Сняжана (балалайка), Драпеза Марына, Палын Алена (лыжкі), Тозік Андрэй (качалка), Баграёнак Андрэй (пральная дошка).

III. Праграма «Народная проза»

Шчэрбін Леанід, удзельнік мастацкай самадзейнасці. «Зязюля» — к аз к а» (Зап. у в. Валосавічы Акцябрскага раёна ад Марыі Ігнатаўны Ягур, 1928 г. н.).

Драпеза Марына «Ліса-каталічка» — к а з к а (зап. у в. Новікі Акцябрскага раёна ад Валянціны Анціпаўны Драпеза, 1929 г. н.)

I�. Праграма «Дэкаратыўна-прыкладное мастацтва»

Намінацыя «Прэзентацыя хатняга задання»Прэзентуюць Драпеза Марына і Шчэрбін Леанід.

Намінацыя «Выраб з саломы»Драпеза Марына, 1988 г. н., Палын Алена, 1983 г. н., дыспетчар СВК «Некрашынскі».

Да конкурсу падрыхтавала Валянціна Міхайлаўна Балута, сак-ратар Валосавіцкага сельскага савета.

46

Намінацыя «Выраб пояса»Драпеза Вікторыя, 1984 г. н., студэнтка Мазырскага педагагічнага універсітэта.Цурко Людміла, 198� г. н., педагог-арганізатар Валосавіцкага дзі-цячага садка-школы.

Да конкурсу падрыхтавала Валянціна Цярэнцьеўна Кульбіцкая.

Намінацыя «Лозапляценне»Тозік Андрэй, 1989 г. н., студэнт Лоеўскага педагагічнага вучылішча.Шчэрбін Леанід, 1984 г. н. , удзельнік мастацкай самадзейнасці.

Да конкурсу падрыхтаваў народны майстар Трафім Міхайлавіч Сянько, 1928 г. н.

Намінацыя «Разьба па дрэве»Баграёнак Андрэй, 1988 г. н., настаўнік фізкуультуры Любанскай СШ.Паўлаў Анатоль, 1987 г. н., інжынер СВК «Некрашынскі».

Да конкурсу адрыхтаваў Васіль Яўгенавіч Яльчык, настаўнік працоўнага выхавання Валосавіцкага садка-школы.

�I. «Канцэртная праграма»

«Ой, Тройца, Тройца»Траецкая песня (зап. у в. Валосавічы Акцябрскага раёна ад Марыі Ігнатаўны Ягур, 1928 г. н.). Выконвае дзявочая група.

«Кукавала зязюля»Летняя песня (зап. у в. Новікі Акцябрскага раёна ад Валянціны Анціпаўны Драпеза, 1929 г. н.). Выконвае дзявочая група, запя-ваюць Сярдзюк Сняжана і Драпеза Марына.

«Проса»Гульня (зап. у в. Валосавічы Акцябрскага раёна ад Настасі Астапаўны Юрчак, 1932 г. н.). Выконвае ансамбль.

«Ой, полем, полем да й дымам» Вясельная песня, «як ехалі ў сваты» (зап. у в. Валосавічы Ак-цябрскага раёна ад Марыі Ігнатаўны Ягур, 1928 г. н.). Выконвае Шчэрбін Леанід.

«Валосавіцкія прыпеўкі» (зап. у в. Валосавічы Акцябрскага раё-на ад Кацярыны Рыгораўны Быхавец, 1937 г. н.). Выконваюць Леанід Шчэрбін і Сняжана Сярдзюк.

«Сонейка калясом ідзе»Пазаабрадавая песня (зап. у в. Валосавічы Акцябрскага раёна ад Кацярыны Рыгораўны Быхавец, 1937 г. н.), запявае Драпеза Вікторыя.

47

«Зарыжская кадрыля» (у шэсць кален)Парна-гуртавы танец (зап. у в. Валосавічы Акцябрскага раёна ад Марыі Ігнатаўны Ягур, 1928 г. н.).

«ПАСАГ»маладзёжны фальклорны калектыўАкцябрскага Цэнтра вольнага часу

Мастацкі кіраўнік Аляксандр Сарнаўскі

М а л а д з ё ж н ы фальклорны калектыў «Пасаг»створаны ў 2007 г., займаецца ў ім 23 чалавекі — працоўная і служачая моладзь, навучэнцы спецыяльных сярэдніх навучальных устаноў, выкладчы-кі і вучні старэйшых класаў сярэдніх адукацыйных школ. Удзельнікі калектыва вывучаюць музычны фальклор, народныя танцы, аб-рады, традыцыйныя рамёствы Рудабельскага краю. Калектыў — актыўны ўдзельнік шматлікіх раённых мерапрыемстваў.


Намінацыя «Калектыўная творчасць» «Гадай, гадай, дзевіца»

Карагод «На Благавешчанне» (зап. у в. Гарохавішчы ад Соф’і Ярашаўны Тукач, 1917 г. н.). Выконвае дзявочая група.

«Юркоўская кадрыля» (на восем кален) (зап. у в. Дзербін ад Віталя Яфімавіча Пінчука, 19�8 г. н.). Выконваюць Спічонак Сяргей (26 г., трактарыст Леспрамгаса) і Спічонак Таццяна (28 г., ча-сова непрацуючая), Бяжкоў Сяргей (18 г., вучань 11-га кл. Акцябрскай гімназіі) і Шарапава Наталля (2� г., часова не-працуючая), Жылінскі Аляксандр (30 г., спецыяліст аддзела па надзвычайных сітуацыях) і Беразоўская Таццяна (28 г., часова непрацуючая), Халадок Уладзімір (27 г., настаўнік сярэдней агульнаадукацыйнай школы № 2) і Кавалевіч Наталля (24 г., метадыст раённага метадычнага цэнтра народнай творчасці).

II. Праграма «Музычнае мастацтва»Намінацыя «Народныя гуртавыя спевы»

«Ой, пайду я па-над лугам»Вяснавая песня (зап. у в. Карпілаўка ад Марфы Фёдараўны Падута, 1912 г. н.). Выконвае дзявочая група, запявае Таццяна Спічонак.

48

«Ой, садзіся, Манечка»Вясельная песня, «калі прыбіралі нявесту» (зап. у в. Забалацце ад Настасі Пятроўны Самусёвай, 1936 г. н.). Выконвае дзявочая група.

Намінацыя «Інструментальная музыка»«Вясковыя найгрышы» (зап. у в. Майсееўка ад гарманіста Івана

Пятровіча Вежнаўца, 1946 г. н.). Выконваюць Сарнаўскі Аляк-сандр (гармонік, акарына), Пегій Дзмітрый (жалейка), Арлова Наталля і Грынкевіч Яна (скрыпка), Шарапава Наталля і Адзі-нец Вольга (цымбалы), Сачок Ксенія (бубен), Асадчая Таццяна, Беняк Вольга (шумавыя), Нікіцін Раман (барабан).

III. Праграма «Народная проза»Навічонак Алена.

«Зязюля» — к а з к а (зап. у в. Валосавічы ад Марыі Ігнатаўны Ягур, 1928 г. н.)

Расказвае Беняк Вольга.«Пра Адама» — л е г е н д а (зап. у в. Гарохавішчы ад Галіны

Іванаўны Дайнека, 19�9 г. н., пераняла ад бабулі Марыі Дзяружка, 1919 г. н.)

I�. Праграма «Дэкаратыўна-прыладное мастацтва»

Намінацыя «Прэзентацыя хатняга задання»»Прэзентуе Навічонак Алена.

Намінацыя «Выраб з саломы»Таццяна Беразоўская (28 г., часова непрацуючая),Ірына Семілет (30 г., спецыяліст маладзёжнага культурна-аздараў-ленчага цэнтра)

Да конкурсу падрыхтавала Ірына Уладзіміраўна Дабранская — майстар-метадыст раённага дома рамёстваў.

Намінацыя «Выраб пояса»Таццяна Навічонак (28 г., спецыяліст цэнтра вольнага часу)Юлія Булыгіна (22 г., метадыст раённага Дома рамёстваў)

Да конкурсу падрыхтавала Марыя Іванаўна Сарнаўская — майстар-метадыст РДР.

Намінацыя «Пляценне з прыродных матэрыялаў»Дзмітрый Пегій (30 г., выкладчык матэматыкі Пратасаўскай школы)Раман Нікіцін (28 г., вадзіцель Райгаза)

Да конкурсу падрыхтаваў народны майстар Іван Пятровіч Веж- навец.

49

Намінацыя «Разьба па дрэве»Пігулеўскі Сяргей (19 г., навучэнец педагагічнага коледжа, г. Рэчыца),Аляксандр Жураў (29 г., настаўнік інфарматыкі СШ № 2).

Да конкурсу падрыхтаваў Аляксандр Якаўлевіч Сарнаўскі, кіраўнік калектыву.

�. Канцэртная праграма«У нядзелю рана неба звінела»

Вясельная песня, «як ішлі ў заручыны» (зап. у в. Харомцы ад Кругловай Ганны Сідараўны, 192� г. н.). Выконвае дзявочая група.

«Па сенечкам галасок ідзе»Вясельная песня, «спявалі калі садзілі дзеўку на пасаг» (зап. у в. Пратасы ад Марыі Фёдараўны Хаменка, 1934 г. н.). Выконвае дзявочая група.

«Апанас»Гульня (зап. у г. п. Акцябрскі ад Ядвігі Пятроўны Бахановіч, 1932 г. н.).Выконвае ансамбль.

«Зязюля і вуж» Казка (зап. у г. п. Акцябрскі ад Васіля Рыгоравіча Багдановіча, 1939 г. н.). Выконвае Навічонак Алена.

«Карпілаўскія жвавыя»Танцавальныя найгрышы (зап. г. п. Акцябрскі ад гарманіста Селіванава Сямёна Данілавіча, 1932 г. н.). Выконвае ансамбль.

«Карапет», «Падыспань», «Субота», «Ночка»Парныя танцы (зап. у г. п. Акцябрскі ад Яўгеніі Пятроўны Вяр-гун, 1933 г. н.. і Вяргуна Сяргея Іосіфавіча, 1930 г. н.). Выконвае калектыў.

«СУСТРЭЧА»маладзёжны фальклорны гурт Кармянскага цэнтра

культуры і вольнага часу Мастацкі кіраўнік Людміла Саломіна

М а л а д з ё ж н ы фальклорны гурт «Сустрэча» быў створаны ў 2006 г. Спачатку ў склад гурта ўваходзілі толькі танцоры, потым да іх далучыліся і спевакі. Менавіта пасля такога спалучэння танца і песні гурт пачаў сваю плённую творчую дзейнасць. Зараз калек-тыў налічвае 16 чалавек (12 дзяўчат і 4 юнакі).

�0

У рэпертуары гурта — больш за 30 народных песень, харэа-графічных узораў, гульняў Кармяншчыны і суседніх раёнаў. На-прыклад, «Ой, пад мостам», «Непраўдзівая каліна», «Шэрыя гусі», «Закладаўся арол»; карагод «Луца», танцы «Матлёт», «Дасада», «Карапэт», «Кадрыль» і інш. Узбагачаючы рэпертуар, удзельнікі гур-та аб’ехалі малыя і вялікія вёскі раёна і з кожнай паездкі прывозілі новыя песні і танцы, мясцовыя варыянты традыцыйных абрадаў.

За высокае выканаўчае майстэрства і ўклад ў папулярызацыю народнага мастацтва фальклорны гурт «Сустрэча» і яго ўдзельнікі неаднаразова ўшаноўваліся ганаровымі граматамі раённага аддзе-ла культуры.


Намінацыя «Калектыўная творчасць»«Луца»

Веснавы карагод (зап. у в. Акцяброва Кармянскага раёна ад Таццяны Цітаўны Сапажэнка, 1941 г. н.).«Кадрыля» («на чатыры пары»)

Зап. у в. Бераставец Кармянскага раёна ад Ганны Захараўны Матвейчанка, 1930 г. н.).


Намінацыя «Народныя гуртавыя спевы»«Медны трубачкі»

Пазаабрадавая песня (зап. у в. Барсукі Кармянскага раёна ад Надзеі Дземьянаўны Падабашывай, 194� г. н.). Выконвае гурт.

«Непраўдзівая каліна»Вясельная песня (зап. у в.Барсукі Кармянскага раёна ад Груні Федараўны Давыдзенка, 193� г. н., Надзеі Дземьянаўны Пада-башывай, 194� г. н., Дзіны Васільеўны Кеўлевай, 1928 г. н.). Выконвае гурт.

Намінацыя» Інструментальная музыка»«Нарэчанька», «Лысы», «Полька-бабачка»

Танцавальныя найгрышы (зап. у 2004 г. у в. Бераставец Кармянскага раёна ад Івана Нікітавіча Рабцава, 192� г. н.). Выконваюць Вышнякоў Мікалай, настаўнік СШ № 2 г. Карма («вялікі» бубен), Міхачоў Сяргей, рабочы МПМК № 102 (ка-чалка), Барысенка Святлана, метадыст Кармянскага цэнтра

�1

культуры і вольнага часу (кляшчотка), Кірэева Таццяна, выха-вальнік дзіцячага сада № 1 (прас).


Кірэева Таццяна (1990 г. н.), выхавальнік дзіцячага садка № 1.«Разумная дачка» — к а з к а (зап. у в. Задуб’е Кармянскага раёна ад Анастасіі Рыгораўны Савянковай, 1909 г. н.).Скарагаворка (зап. у в. Барсукі Кармянскага раёна ад Груні Фёдараўны Давыдзенка, 193� г. н.).

ІІІ. Праграма «Дэкаратыўна-прыкладное мастацтва»

Намінацыя «Разьба па дрэве» (ад 18 да 28 год)Недаступ Іван, вучань 10-га кл. ДУА «Гімназія» г. Чачэрска,Лахмыткін Аляксандр, вучань 10-га кл. ДУА «Гімназія» г. Чачэрска.

Да конкурсу падрыхтаваў Мельнікаў Аляксандр Пятровіч, на-стаўнік працоўнага навучання ДУА «Гімназія» г. Чачэрска.

�. «Канцэртная праграма»«Пані-пана»

Пазаабрадавая песня (зап. у 2002 г. у в. Барсукі Кармянскага раёна ад Матроны Сяргееўны Кеўлевай, 1924 г. н.). Выконвае Барысенка Святлана Аркадзьеўна, метадыст па вакалу ЦКіД, Кірэева Таццяна Уладзіміраўна, загадчык аўтаклуба ЦКіД.

«Дасада» Народны побытавы танец (зап. у 200� г. у в. Бераставец Кар-мянскага раёна ад Марыі Пятроўны Самсонавай, 1930 г. н.). Выконвае калектыў.

«Прыпеўкі»Найгрышы з прыпеўкамі (Выконвае гурт (бубен, гармонік, кляшчоткі, вялікі барабан).

�2

Гродзенская вобласць

«МЕМАРАТ»Фальклорны калектыў Зэльвенскага раённага дома культуры

Мастацкі кіраўнік Цімафей Жукоўскі

«Мемарат» (успамін пра былое) быў створаны ў 1989 г. Тамарай Лявонцьеўнай Кісель. 3 2006 г. мастацкае кіраўніцтва фальклор-ным калектывам ажыццяўляе Цімафей Жукоўскі, выкладчык Зэльвенскай школы мастацтваў. У склад келектыву ўваходзіць 20 юнакоў і дзяўчат СШ № 2 г. п. Зэльва.

«Мемарат» актыўна ўдзельнічае ў раённых і абласных аглядах аматарскай творчасці, мерапрыемствах дома культуры; з’яўляецца лаурэатам і дыпламантам І і ІІ абласных аглядаў-конкурсаў сель-скіх танцавальных калектываў (2001, 2006 гг.), VІ абласнўга фес-VІ абласнўга фес-тывалю танца «Гарадзенскія карункі» (2007 г.).

Рэпертуар калектыву складаецца з харэаграфічных і песенных твороў, запісаных ад сталых людзей зэльвеншчыны. Напрыклад, «Хустачка» (абрадавы танец-гульня), «Грабаўская кадрыля», «Да-брасялецкі кракавяк», «Лысы» і іншыя танцы.


«Ляцелі гусенькі»Вясельны карагод, «калі збіраюць маладую» (зап. у 2000 г. у в. Старое Сяло Зэльвенскага раёна ад Сабіны Францаўны Лазоўскай, 1940 г. н.). Выконвае гурт дзяўчат.

«Грабаўская кадрыля» (на чатыры калены) Зап. у 1990 г. у в. Грабава Зэльвенскага раёна ад Марыі Ва-сільеўны Сліж, 1942 г. н., Зінаіды Міхайлаўны Грынцэвіч, 1936 г. н.). Выконваюць чатыры пары.

II. Праграма «Музычнае мастацтва»Намінацыя «Народныя гуртавыя спевы»

«Я хаджу, хаджу па вішнёвым садзе»Пазаабрадавая песня (зап. у 2003 г. у в. Залацеева Зэльвен-скага раёна ад Анастасіі Мікалаеўны Баброўскай, 191� г. н.).

�3

Выконваюць: Чаргейка Марына, Жоглік Марына, Галавач Наталля, Данілюк Юлія, Лазута Марына.

«Свякроўка»Пазаабрадавая песня ( зап. у 1999 г. у в. Каняўцы Зэльвенскага раёна ад Ядвігі Станіславаўны Бортнік, 1934 г. н.).

Намінацыя «інструментальная музыка»«Дабрасялецкая кадрыля»

Танцавальны найгрыш (зап. у 2001 г. у в. Дабрасельцы Зэльвен-скага раёна ад Івана Фаміча Цупрыка, 1932 г. н.). «Шлюбны найгрыш» (зап. у 2001 г. у в. Цяглевічы ад Уладзіміра Антонавіча Мазаля, 1924 г. н.). Выконваюць Перавалаў Ула-дзімір (гармонік), Хадукін Алег (дудка),. Дамброўскі Аляксандр, Шэйка Ксенія (шумавыя), Сяляўка Вераніка (цымбалы).

ІІІ. Праграма «Народная проза»Чаргейка Марына

«Чортава месца» — п а д а н н е (зап. у 1999 г. у в. Конна Зэль-венскага раёна ад Івана Мікалаевіча Драцэвіча, 1922 г. н.).

І�. Праграма «Дэкаратыўна — прыкладное мастацтва»

Намінацыя «Прэзентацыя хатняга задання»Гарадок Надзея. вучаніца 7-га кл. Галынкаўскай СШ, Жоглік Аляк-

сандр, вучань 10-га кл. Галынкаўскай СШ, Галаўко Ілона, вучаніца 10-га кл. Дзярэчынскай СШ, Дрэнь Дзяніс, вучань 6-га кл. Галынкаўскай СШ.

Намінацыя «Выраб з саломы»Гарадок Надзея, вучаніца 7-га кл. Галынкаўскай СШ.

Да конкурсу падрыхтавала Лілія Аляксандраўна Амельянчык, кіраўнік кружка па саломапляценню.

Намінацыя «Пляценне з прыродных матэрыялаў»Жоглік Аляксандр, вучань 10-га кл. Галынкаўскай СШ.

Да конкурсу падрыхтаваў Сяргей Анатольевіч Худзяеў, дырэктар Дома рамёстваў

Намінацыя «Выраб поясу»Галаўко Ілона, вучаніца 10-га кл. Дзярэчынскай СШ.

Да конкурсу падрыхтавала Ала Дамінікаўна Сідорык, кіраўнік гуртка па ткацтву.

�4

Намінацыя «Разьба па дрэве»Дрэнь Дзяніс, вучань 6-га кл. Галынкаўскай СШ.

Да конкурсу падрыхтаваў Сяргей Анатольевіч Худзяеў, дырэк-тар Дома рамёстваў

�. «Канцэртная праграма»«Каліна-калінушка»

Cямейна-бытавая песня (зап. у 2001 г. у в. Кашалі Зэльвенскага раёна ад Сабіны Станіславаўны Антановіч, 1932 г. н.). Выконвае спеўная група.

«Каралінская замалёўка»Найгрыш (зап. у 2003 г. у в. Караліно Зэльвенскага раёна ад Івана Юр’евіча Маркоўскага, 1921 г. н.). Выконвае інструмен-тальная група.

«Лысая гара»Паданне (зап. у 2003 г. у в. Дзярэчын Зэльвенскага раёна ад Франца Іосіфавіча Вярстака, 1922 г. н.). Выконвае Марына Лазута

«Дабрасялецкі кракавяк»Парны танец (зап. у 1999 г. у в. Дабрасельцы Зэльвенскага раё-на ад Наталлі Іванаўны Кузьмы, 1931 г. н.). Выконвае танца-вальная група.

Магілёўская вобласць

«АСТРАНАЧКА»дзіцячы фальклорны калектыў

Стара-Дзедзінскага сельскага клуба Клімавіцкага раёна Мастацкі кіраўнік Ала Скоцкая

Сваю назву д з і ц я ч ы фальклорны калектыў узяў ад геагра-фічнай назвы ракі Асцёр, якая цячэ, упрыгожваючы вёску Стары-Дзедзін, што на Клімаўшчыне. Вёска мае тысячагадовую гісторыю, была вядомая калісьці рамеснікамі — бондарамі, цеслярамі, ган-чарамі, галасістымі спявачкамі і іх песнямі.

«Астраначка» пачынала сваю дзейнасць, слухаючы спевы сваіх бабуль і ўдзельнічаючы з імі ў народных святах і дзеях. На праця-гу творчага шляху дзіцячаму калектыву дапамагалі і працягваюць гэта рабіць і сёння удзельнікі народнага фальклорна-этнаграфічнага

��

ансамбля, сярод якіх Галіна Васільеўна Брыкава (стваральнік ка-лектыву), Зінаіда Васільеўна Асіпенка і інш.

Аснову рэпертуару калектыву складаюць песні і танцы, якім дзеці навучыліся ад народнага гурта і сваіх бабуль Марыі Васільеўны Куцікавай і Еўдакіі Стэфанаўны Карпечанкі — са-мых старэйшых удзельніц народнага ансамблю (ім ужо за 90 год), Вольгі Фёдараўны Гудковай, Зінаіды Высільеўны Асіпенка, Марыі Цімафееўны Анголавай. Інструментальная музыка і акампанімент да танцаў пераняты ад Семчанкі І. А. і Анголавай М. Ц.

Удзельнікі дзіцячага калектыву апранаюцца ў народныя ка-шулі, вышытыя сваімі рукамі з дапамогай бабуль і матуль.

«Астраначка» — гэта дастойная змена знакамітаму фальклор-на-этнаграфічнаму ансамблю і будучыня Стара-Дзедзінскай тра-дыцыйнай культуры.


«А свет вуліца»Вадзілі падчас гукання вясны (зап. у 199� г. у в. Стары-Дзедзін Клімавіцкага раёна ад Асіпенка Зінаіды Васільеўны 1930 г. н.). Выконвае дзявочая група.

«З пятага»Кадрыля (зап. у 199� г. у в. Стары-Дзедзін Клімавіцкага раёна ад Зінаіды Васільеўны Асіпенка, 1930 г. н.). Выконвае калектыў.


Намінацыя «Народныя гуртавыя спевы»«Прыйшла восень раненька»

Рэкруцкая песня (зап. ў 199� г. у в. Стары-Дзедзін Клімавіцкага раёна ад Галіны Васільеўны Брыкавай, 1940 г. н.). Выконвае гурт.

«Не стаяла бы ды белая бярозачка»Бяседная восеньская песня (зап. у 1990 г. у в. Стары-Дзедзін Клімавіцкага раёна ад Галіны Васільеўны Брыкавай, 1940 г. н.). Выконвае гурт.

Намінацыя «Інструментальная музыка»«Калі ў печы не паліла»

Танцавальны найгрыш (зап. ў 1980 г. у в. Роськаў Клімавіцкага раёна ад Аляксандра Фёдаравіча Анголава, 1936 г. н.) Выкон-ваюць Ануфрыева Анастасія, вучаніца 9-га кл. (цымбалы,

�6

Фаменка Вячэслаў, вучанік 8-га кл. (баян), Курносаў Алег, вучанік 10-га кл. (барабан), Трыфееў Дзяніс, вучанік 9-га кл. (балалайка), Лабкова Галіна, вучаніца 8-га кл. (скрыпка), Кургузава Марыя, вучаніца 7-га кл. (чугунок), Баранаў Дзіма, Цімашэнка Жана, вучні 8-га кл. (качалкі), Селядцова Юля, вучаніца 10-га кл. (лыжкі), Касінюк Юля, вучаніца 10-га кл., Пецін Дзяніс, вучанік 7-га кл. (бубны).

«Як ў нашай вёсцы»Танцавальны найгрыш (зап. у 1980 г. у в. Роськаў Клімавіцкага раёна ад Аляксандра Фёдаравіча Анголава, 1936 г. н.). Выконвае ансамбль.


Селядцова Юлія, вучаніца 10-га кл кл. Старадзедзінскай базавай школы.

«Аб узнікненні вёскі Стары-Дудзін» — п а д а н н е (зап. у 199� г. у в. Стары-Дзедзін Клімавіцкага раёна ад Зінаіды Васільеўны Асіпенка, 1930 г. н.).

Іванова Вікторыя, вучаніца 9-га кл. Старадзедзінскай базавай школы.

«Мая вёска Сабалёўка» — п а д а н н е (зап. у 1990 г. у в. Судзілы Клімавіцкага раёна ад Галкоўскай Дар’і Лявонаўны, 1890 г. н.).

I�. Праграма «Дэкаратыўна-прыкладное мастацтва». Праграма «Дэкаратыўна-прыкладное мастацтва»

Намінацыя „Прэзентацыя хатняга задання»Голікава Дар’я, вучаніца 7-га кл. Старадзедзінскай базавай школы.

Да конкурсу падрыхтавала Наталля Мікалаеўна Семчанка, на-родны майстар.

Намінацыя «Выраб з саломы»Голікава Дар’я, вучаніца 7-га кл. Старадзедзінскай базавай школы.


Намінацыя «Пляценне з прыродных матэрыялаў»Асмалоўская Анастасія, вучаніца 6-га кл. Старадзедзінскай база-вай школы.


�7

Намінацыя «Выраб пояса»Казакова Аляксандра, вучаніца 6-га кл. Старадзедзінскай базавай школы.


Намінацыя «Разьба па дрэве»Баранаў Дзмітрый, вучань 8-га кл. Старадзедзінскай базавай школы.

Да конкурсу падрыхтаваў Аляксандр Уладзіленавіч Котаў, на-родны майстар.

�. «Канцэртная праграма». «Канцэртная праграма»«Ой, усе празнічкі праходзяць»

Cпявалі, калі гукалі вясну (зап. у 2006 г. у в. Стары-Дзедзін Клімавіцкага раёна ад Зінаіды Васільеўны Асіпенка, 1930 г. н.). Выконвае калектыў.

« Эй, чаго скушна, чаго тошна»Спявалі, калі вясну гукалі (зап. у 2006 г. у в. Стары-Дзедзін Клімавіцкага раёна ад Зінаіды Васільеўны Асіпенка, 1930 г. н.). Выконвае калектыў.

«Зялёная рошча»Парны танец (зап.у 1996 г. у в. Стары-Дзедзін Клімавіцкага раё-на ад Галіны Васільеўны Брыкавай, 1940 г. н.). Выконвае гурт.

«Падыспань»Парны танец (зап. у 1996 г. у в. Стары-Дзедзін Клімавіцкага раё-на ад Галіны Васільеўны Брыкавай, 1940 г. н.). Выконвае гурт.

«СУЗОР’Е»народны маладзёжны фальклорны ансамбль

Пратасевіцкага сельскага дома культуры Асіповіцкага раёнаМастацкі кіраўнік Наталля Еўдакімовіч

Народны фальклорны ансамбль «Сузор’е» быў створаны у сту-дзені 1988 г. У склад ансамбля ўвайшлі рабочыя, інтэлігенцыя — жыхары вёсак Забалацце і Пратасевічы. З 1998 г. калектывам кіруе выпускніца Беларускага дзяржаўнага універсітэта культуры Н. А. Еўдакімовіч.

Дзякуючы яе намагання пры калектыве створана акампаніруючая інструментальная група з музыкаў, якія іграюць на традыцыйных народ-ных інструментах — цымбалах, гармоніку, дудках, ражках, скрыпцы.

�8

У рэпертуары ансамбля «Сузор’е» — больш за �0 твораў — старажытных беларускіх народных песень і іх сучасных апрацовак. У сваёй творчасці ансамбль і кіраўнік шмат працуюць над увасаб-леннем фальклорных твораў. Переймаюць манеру выканання ад старэйшых жыхароў сваёй і навакольных вёсак.

У ансамблі практыкуюцца пастаноўкі абрадаў і народных свят з элементамі тэатралізацыі: бытавая замалёўка «Пратасевіцкі руш-нік», святы «Купалле», «Зажынкі», «Гуканне вясны». Адметным у репертуары ансамбля з’яўляецца выкананне побытавых народ-ных танцаў, перанятых ад бабуль і матуль. У калектыве вядзецца работа па стварэнню касцюмаў на падставе ўзораў, якія бытавалі ў Асіповіцкім раёне.

Калектыў — актыўны ўдзельнік абласных і рэспубліканскіх фестываляў — дэманстраваў сваё майстэрства на міжнародных фальклорных фестывалях: у Славакіі — «Еўрафальклор», у Расіі — «Крыштальны ключ», «На Мурамскай дарожцы», у Балгарыі — «Са- фійская вясна», «Врачанская вясна». У 2006 г. калектыў прымаў удзель у IV рэспубліканскім фестывалі фальклорнага мастацтваIV рэспубліканскім фестывалі фальклорнага мастацтва «Бэрагіня».

Народны фальклорны ансамбль «Сузор’е» мае шмат грамат, дыпломаў, падзяк раённага і абласнога кіраўніцтва за плённую творчую дзейнасць.


Намінацыя «Калектыўная творчасць»«Што з-пад лесіку, лесу цёмнага»

Кругавы вясенне-летні карагод (зап. у 2006 г. у в. Забалацце Асіповіцкага раёна ад Ганны Пятроўны Астаповіч, 1924 г. н.). Выконвае ансамбль.

«Дурнушка» Шматфігурная полька. Танец тыпу кадрылі (зап. у 2006 г. у в. За- балацце Асіповіцкага раёна ад Ганны Пятроўны Астаповіч, 1924 г. н.). Выконвае ансамбль.


Намінацыя «Народныя гуртавыя спевы»«А хто ў нас харошы»

Вясельная песня ( зап. у 2006 г. у в. Забалацце Асіповіцкага раё-на ад Ганны Пятроўны Астаповіч, 1924 г. н.). Выконвае гурт.

�9

«На вуліцы дзеўкі гулялі» Веснавы карагод (зап. у 2006 г. у в. Забалацце Асіповіцкага раё-на ад Ганны Пятроўны Астаповіч, 1924 г. н.). Выконвае дзявочая група ансамбля.

Намінацыя «Інструментальная музыка»«Пратасевіцкія страданні»

Танцавальныя найгрышы (зап. у 200� г. у в. Забалацце Асіпо-віцкага раёна ад Віктара Мікалаевіча Пратасіча, 1941 г. н.). Выконваюць Фірстаў Андрэй, Матусевіч Алег (гармонікі), Яцко Алена, Еўдакімовіч Наталля (баяны), Альферовіч Марына (дуд-ка), Дамарад Таццяна, Афаневіч Галіна (цымбалы), Еўдакімовіч Аляксандр (барабан), Мароз Яўгенія (скрыпка).

«Магілеўская полька»Найгрыш (зап. у 200� г. у в. Забалацце Асіповіцкага раёна ад Віктара Мікалаевіча Пратасіча, 1941 г. н.). Выконвае ансамбль.

ІІІ. Праграма «Народная проза»Савенка Надзея Іванаўна, паштальён в. Забалацце Асіповіцкага раёна

«Разумная дачка» — к а з к а (зап. у 2006 г. у в. Забалацце Асіповіцкага раёна ад Лідзіі Трафімаўны Санковіч, 1931 г. н.).

Матусевіч Алег Мікалаевіч, рабочы Асіповіцкага аўтазавода.«Пра гусака» — к а з к а (зап. у 2006 г. у в. Забалацце Асіповіц-кага раёна ад Лідзіі Трафімаўны Санковіч, 1931 г. н.).


Намінацыя «Прэзентацыя хатняга задання»Калектыў.

Намінацыя «Выраб з саломы» Шчэцька Алена, вучаніца 10-га кл. Верайцоўскай базавай школы.

Да конкурсу падрыхтавала Наталля Анатольеўна Еўдакімовіч, кіраўнік калектыву.

Намінацыя «Пляценне з прыродных матэрыялаў»Раманоўская Аксана Мікалаеўна, настаўніца пачатковых класаў Верайцоўскай базавай школы.


60

Намінацыя «Выраб пояса»Мароз Яўгенія Анатольеўна, студэнтка Магілёўскага музычнага вучылішча імя Рымскага-Корсакава.


Намінацыя «Разьба па дрэве»Фірстаў Мікалай Мікалаевіч, электрык Асіповіцкага акцыянерна-га таварыства «Белгапрам».

Да конкурсу падрыхтаваў Уладзімір Мікалаевіч Іеўлеў, настаўнік працы Пратасевіцкай сярэдняй агульнаадукацыйнай школы.

�. «Канцэртная праграма»«Забалоцкія найгрышы»

На матывы мясцовых танцаў (зап. у 200� г. у в. Забалацце Асі-повіцкага раёна ад Віктара Мікалаевіча Пратасіча, 1941 г. н.). Выконвае інструментальны ансамбль.

«Стукнула-грукнула на дварэ» Вясельная песня (зап. у 200� г. у в. Забалацце Асіповіцкага раёна ад Ганны Пятроўны Астаповіч, 1924 г. н.). Выконвае калектыў.

«Як пайду я да броду, да па чыстую воду»Вясельная песня (зап. у 2006 г. у в. Забалацце Асіповіцкага раёна ад Віктара Мікалаевіча Пратасіча, 1941 г. н.). Выконвае калектыў.

«Забалоцкая кадрыля» (у чатыры калены): «Кадрыльная праход-ка», «Вальсок», «Полька-шабасоўка», «Барыня» (зап. у 2006 г. у в. Забалацце Асіповіцкага раёна ад Ганны Пятроўны Астапо-віч, 1924 г. н.). Выконвае гурт.

« Кацярына»Пазаабрадавая песня» (зап. у 2006 г. у в. Забалацце Асіповіцкага раёна ад Ганны Пятроўны Астаповіч, 1924 г. н.). Выконвае гурт.

61

Мінская вобласць

«НАШЧАДКІ»дзіцячы фальклорны ансамбль Забалацкага сельскага

Дом культуры Любанскага раёна

Ансамбль створаны ў 1992 г. Яго нязменным кіраўніком з’яўляецца Ірына Уладзіміраўна Караліс, апантаная спявачка і мудры педагог. Удзельнікамі ансамбля становяцца таленавітыя і здольныя да твор-часці школьнікі 4–11-га класаў Забалацкай СШ.

«Нашчадкі» — вядучы дзіцячы фальклорны спеўны калек-тыў Любанскага раёна. Свой рэпертуар фарміруюць па калян-дарнаму прынцыпу, сабраны ў сваёй і суседніх вёсках Юшкавічы, Закальное, Смольгава, Рачэнь. Працуе ў аўтэнтычнай спеўнай манеры, пераймаючы песні з жывога голасу спевакоў старэйшага пакалення. Існуе і малодшая група, якая пад стаць старэйшай вя-дзе свой спеўны голас. Не апошняе месца ў рэпертуары ансамбля займаюць бытавыя танцы і карагоды.

Касцюмы, у якіх выступае ансамбль, — рэканструкцыі дзяво-чага і юнацкага адзення 20–30-х гг. ХХ ст. вёсак Любанскага раё-на, выраблены мясцовымі майстрамі.

Калектыў «Нашчадкі» — удзельнік заключных імпрэзаў Рэс-публіканскага эксперыментальнага праекта «Танцавальны фаль-клор і дзеці» (НДАЛ «Зубраня», ліпень, 2003), Рэспубліканскага семінара «Этнакультурнае выхаванне дзяцей і моладзі сродкамі на-роднай педагогікі. Правядзенне фальклорных свят і фестываляў» (г. Мінск, НЦТДіМ, май 2003), абласнога фестывалю «Фальклор- ная талака» (г. Нясвіж, 200�).

Выхаванцы Ірыны Уладзіміраўны неаднаразова займалі пры-завыя месцы на раённых святах: традыцыйнай народнай харэагра-фіі «Танцы пад гармонік» (г. Любань, 2002, 200�), фальклору «Фальклорная вандроўка» (г. Любань, 2003).


«Вясна, вясна на вуліцы»Веснавы карагод (зап. у в. Закальное Любанскага раёна ад Ганны Мікалаеўны Пянькоўскай, 1928 г. н.). Выконвае група дзяўчат.

«Кругавая кадрыля» (запісана ў в. Юшкавічы Любанскага раёна ад Таццяны Якаўлеўны Кішыла, 1929 г. н.). Выконве ўвесь гурт.

62


Намінацыя «Народныя гуртавыя спевы»«Ляцела пава»

Вялікодная песня (зап. у в. Старыя Юрковічы Любанскага раё-на ад Ганны Цітаўны Абчынец, 1906 г. н.). Выконвае гурт.

«Гой, ляцелі гусіі»Балада пра салдата (зап. у в. Старыя Юрковічы Любанскага раёна ад Ганны Цітаўны Абчынец, 1906 г. н. ). Выконвае гурт.

Намінацыя «Інструментальная музыка»:«Юшкавіцкая полька»

Найгрыш (зап. у в. Юшкавічы Любанскага раёна ад Таццяны Раманаўны Фоміч, 1941 г. н.). Выконваюць Бойка Мікалай, Емельянчык Таццяна, Малышава Мілана, Пархімовіч Кацяры-на, Маліноўская Марына, Галадок Станіслаў.

ІІІ. Праграма «Народная проза»Беразоўскі Дзяніс, вучань 8-га кл.

«З вясковага жыцця» — бытавая гісторыя (зап. у в. Юшкавічы Любанскага раёна ад Таццяны Якаўлеўны Кішыла, 1929 г. н.).Скарагаворкі (запісаны ў в. Юшкавічы Любанскага раёна ад Таццяны Якаўлеўны Кішыла, 1929 г. н., в. Забалаць ад Любовів. Забалаць ад Любові Сямёнаўны Верабей, 1936 г. н).

I�. Праграма»Дэкаратыўна-прыкладное мастацтва». Праграма»Дэкаратыўна-прыкладное мастацтва»Намінацыя «Прэзентацыя хатняга задання»

Прэзентуюць Батан Антон, вучань 8-га кл., Галадок Караліна, ву-чаніца 10-га кл.

Намінацыя «Выраб з саломы» Пархімовіч Кацярына, вучаніца 9-га кл.

Намінацыя «Пляценне з прыроднага матэрыялу»Беразоўскі Дзяніс, вучань 8-га кл.

Намінацыя «Выраб пояса»Скіба Марыя,

Намінацыя «Разьба па дрэве»Галадок Станіслаў, сельскагаспадарчы ліцэй г. Любань.

63

�. «Канцэртная праграма». «Канцэртная праграма»

«А ўжэ вясна прыйшла» Веснавая песня (зап. у в. Юшкавічы Любанскага раёна ад Таццяны Якаўлеўны Кішыла, 1929 г. н.). Выконве Малышава Мілана.

«Вол бушуе, вясну чуе» Веснавая песня (зап. у в. Закальное Любанскага раёна ад Ганны Мікалаеўны Пянькоўскай, 1928 г. н.). Выконвае гурт дзяўчат.

«Нарэчанька» Парна-гуртавы танец (зап. у в. Юшкавічы Любанскага раёна ад Таццяны Якаўлеўны Кішыла, 1929 г. н.). Выконве ўвесь гурт.

«Варяг» Cольны танец (зап. у в. Забалаць Любанскага раёна ад Любові Сямёнаўны Верабей, 1936 г. н.). Выконве ўвесь гурт.

«Канапелюшка» Веснавы карагод-гульня (зап. у в. Забалаць Любанскага раёна ад Зоі Васільеўны Бурак, 1930 г. н.). Выконвае гурт дзяўчат.

«Чыя ето дзевачка?» Жартоўная песня (зап. у в. Старыя Юрковічы Любанскага раё-на ад Ганны Цітаўны Абчынец, 1906 г. н.). Выконвае гурт дзяў-чат і хлопцаў.

64

Фальклорны ансамбль «Рудабельскія зорачкі» Акцябрскага цэнтра вольгана часу, кіраўнік Вольга Дульская. 2006 г.

Фальклорны гурт «Вянок» Ракаўскага СДК Валожынскага раёна, кіраўнік Лізавета Пятроўская. 2006 г.

«Брачынскія музыкі» Акцябрскага цэнтра вольнага часу, кіраўнік Вольга Дульская. 2006 г. Дударыкі фальклорнага гурту «Не-

жачкі» Расонскага раённага цэнтра дзіцячай творчасці. 2006 г.

Узорны фальклорны гурт «Берагіня» Мётчанскай ся- рэднеадукацыйнай школы Барысаўскага раёна Мін-скай вобласці, кіраўнікі Мікола Козенка, Антаніна Абрамовіч. 2004 г.

6�

Намінацыі: «Прадзенне», «Выраб пояса», «Дрэваапрацоўка», «Ткацтва», «Выразанне выцінанкі». 2004 г.

Конкурс на лепшы выраб

Прэзентацыя выставы народнага мастацтва дзіця- чага фальклорнага калектыву «Яра-рутка» Асіпа-віцкага СДК Драгічынскага раёна. Кіраўнік Галіна Калтунчык. У цэнтры – кіраўнік групы ДПМ эксперт-нага савета фестываю Юрый Піскун. Побач – ды-рэктар Акцябрскага дома рамёстваў Таццяна Хала-док і галоўны спецыяліст па традыцыйнай культуры Драгічынскага цэнтра культуры Марыя Крук. 2004 г.

66

Любанскі раён

КОНКУРС ТАНЦАВАЛЬНЫХ ПАР

Акцябрскі раён



Акцябрскі раён Барысаўскі раён

67

Барысаўскі раён

Любанскі раён

Кобрынскі раёнПетрыкаўскі раён

Лепельскі раён Барысаўскі раён

68



Эксперт фестывалю Дар’я Латушка (г. Мінск). 2006 г.



Расонскі раён

69

� РЭСПУБЛІКАНСКІ КОНКУРС ТАНЦАВАЛЬНЫХ ПАР — ВЫКАНАЎЦАЎ

НАРОДНЫХ ПОБЫТАВЫХ ТАНЦАЎ


(5–6-ы кл.)

Чайчыц Станіслаў, Пашкевіч ЛізаветаУдзельнікі дзіцячага фальклорнага гурта «Жаўручкі» Спораў-скага СДК, вучні �-га кл. Спораўскай СШ Бярозаўскага раёна. Да конкурсу падрыхтавала дырэктар СДК Марыя Мікалаеўна Пракурат.Касцюмы вырабілі Ганна Васільеўна Чайчыц, Марыя Паўлаўна Круковіч, Алена Мікітаўна Ваўчок, Марыя Андрэеўна Пракурат.

Чайчыц Віталій, Чайчыц МарынаУдзельнікі дзіцячага фальклорнага гурта «Жаўручкі» Спораўскага СДК, вучні �-га, 6-га кл. Спораўскай СШ Бярозаўскага раёна. Да конкурсу падрыхтавала дырэктар СДК Марыя Мікалаеўна Пракурат.Касцюмы вырабілі Ганна Васільеўна Чайчыц, Марыя Паўлаўна Круковіч, Алена Мікітаўна Ваўчок, Марыя Андрэеўна Пракурат.

Пашкевіч Уладзіслаў, Казека КсеніяУдзельнікі дзіцячага фальклорнага гурта «Жаўручкі» Спораўскага СДК, вучні �-га, 6-га кл. Спораўскай СШ Бярозаўскага раёна. Да конкурсу падрыхтавала дырэктар СДК Марыя Мікалаеўна Пракурат.Касцюмы вырабілі Ганна Васільеўна Чайчыц, Марыя Паўлаўна Круковіч, Алена Мікітаўна Ваўчок, Марыя Андрэеўна Пракурат.

(7–8-ы кл.)

Чайчыц Дзмітрый, Чайчыц ВольгаУдзельнікі дзіцячага фальклорнага гурта «Жаўручкі» Спораўскага СДК, вучні 8-га кл. Спораўскай СШ Бярозаўскага раёна. Да конкурсу падрыхтавала дырэктар СДК Марыя Мікалаеўна Пракурат.Касцюмы вырабілі Ганна Васільеўна Чайчыц, Марыя Паўлаўна Круковіч, Алена Мікітаўна Ваўчок, Марыя Андрэеўна Пракурат.

70

Пашкевіч Павел, Пракурат ЮліяУдзельнікі дзіцячага фальклорнага гурта «Жаўручкі» Спораўскага СДК, вучні 8-га кл. Спораўскай СШ Бярозаўскага раёна. Да конкурсу падрыхтавала дырэктар СДК Марыя Мікалаеўна Пракурат.Касцюмы вырабілі Ганна Васільеўна Чайчыц, Марыя Паўлаўна Круковіч, Алена Мікітаўна Ваўчок, Марыя Андрэеўна Пракурат.

Калабаеў Іван, Труцько АленаУдзельнікі дзіцячага фальклорнага гурта «Жаўручкі» Спораўскага СДК, вучні 8-га кл. Спораўскай СШ Бярозаўскага раёна. Да конкурсу падрыхтавала дырэктар СДК Марыя Мікалаеўна Пракурат.Касцюмы вырабілі Ганна Васільеўна Чайчыц, Марыя Паўлаўна Круковіч, Алена Мікітаўна Ваўчок, Марыя Андрэеўна Пракурат.

(9–11-ы кл.)

Труцько Павел, Калабаева АнастасіяУдзельнікі народнага фальклорна-этнаграфічнага ансамбля «Жураўка» Спораўскага СДК Бярозаўскага раёна, вучні 10-га класа Спораўскай СШ. Да конкурсу падрыхтавала дырэктар СДК Марыя Мікалаеўна Пракурат.Касцюмы вырабілі Ганна Васільеўна Чайчыц, Марыя Паўлаўна Круковіч, Алена Мікітаўна Ваўчок, Марыя Андрэеўна Пракурат.

Пашкевіч Міхаіл, Пракурат КацярынаУдзельнікі народнага фальклорна-этнаграфічнага ансамбля «Жураўка» Спораўскага СДК Бярозаўскага раёна, вучні 10-га кл. Спораўскай СШ. Да конкурсу падрыхтавала дырэктар СДК Марыя Мікалаеўна Пракурат.Касцюмы вырабілі Ганна Васільеўна Чайчыц, Марыя Паўлаўна Круковіч, Алена Мікітаўна Ваўчок, Марыя Андрэеўна Пракурат.

Юхнель Вадзім, Пашкевіч АленаУдзельнікі народнага фальклорна-этнаграфічнага ансамбля «Жураўка» Спораўскага СДК Бярозаўскага раёна, вучні 10-га, 11-га кл. Спораўскай СШ.

71

Да конкурсу падрыхтавала дырэктар СДК Марыя Мікалаеўна Пракурат.Касцюмы вырабілі Ганна Васільеўна Чайчыц, Марыя Паўлаўна Круковіч, Алена Мікітаўна Ваўчок, Марыя Андрэеўна Пракурат.

Віцебская вобласць(5–6-ы кл.)

Памалейка Уладзімір, Жарнасек КрысцінаУдзельнікі ўзорнага фальклорнага калектыву «Сунічкі» Стай-скай дзіцячай школы мастацтваў, вучні �-га кл. Стайскай СШ Лепельскага раёна. Да конкурсу падрыхтавала кіраўнік калектыву Вераніка Аляк-сандраўна Хомбак.Касцюмы вырабілі майстры Лепельскага дома рамёстваў п/к Святланы Мікалаеўны Залатуха.

Мірановіч Дзмітрый, Жарнасек КарынаУдзельнікі ўзорнага фальклорнага калектыву «Сунічкі» Стай-скай дзіцячай школы мастацтваў, вучні �-га кл. Стайскай СШ Лепельскага раёна. Да конкурсу падрыхтавала кіраўнік калектыву Вераніка Аляк-сандраўна Хомбак.Касцюмы вырабілі майстры Лепельскага дома рамёстваў п/к Святланы Мікалаеўны Залатуха.

Ігнаценка Арцём, Бабарэнь Дар’яУдзельнікі ўзорнага фальклорнага калектыву «Сунічкі» Стай-скай дзіцячай школы мастацтваў, вучні �-га кл. Стайскай СШ Лепельскага раёна. Да конкурсу падрыхтавала кіраўнік калектыву Вераніка Аляк-сандраўна Хомбак.Касцюмы вырабілі майстры Лепельскага дома рамёстваў п/к Святланы Мікалаеўны Залатуха.

(7–8-ы кл.)

Быкаў Анатоль, Макарэвіч АлесяУдзельнікі ўзорнага фальклорнага калектыву «Сунічкі» Стай-скай дзіцячай школы мастацтваў, вучні 7-га кл. Стайскай СШ Лепельскага раёна.

72

Да конкурсу падрыхтавала кіраўнік калектыву Вераніка Аляк-сандраўна Хомбак.Касцюмы вырабілі майстры Лепельскага дома рамёстваў п/к Святланы Мікалаеўны Залатуха.

Вярбоўскі Андрэй, Жарнасек Дар’яУдзельнікі ўзорнага фальклорнага калектыву «Сунічкі» Стай-скай дзіцячай школы мастацтваў, вучні 7-га, 8-га кл. Стайскай СШ Лепельскага раёна. Да конкурсу падрыхтавала кіраўнік калектыву Вераніка Аляк-сандраўна Хомбак.Касцюмы вырабілі майстры Лепельскага дома рамёстваў п/к Святланы Мікалаеўны Залатуха.

Шкіранда Аляксандр, Урбан МарыяУдзельнікі ўзорнага фальклорнага калектыву «Сунічкі» Стай-скай дзіцячай школы мастацтваў, вучні 8-га кл. Стайскай СШ Лепельскага раёна. Да конкурсу падрыхтавала кіраўнік калектыву Вераніка Аляк-сандраўна Хомбак.Касцюмы вырабілі майстры Лепельскага дома рамёстваў п/к Святланы Мікалаеўны Залатуха.

(9–11-ы кл.)

Быкаў Аляксандр, Шкіранда КацярынаУдзельнікі ўзорнага фальклорнага калектыву «Сунічкі» Стай-скай дзіцячай школы мастацтваў, вучні 9-га кл. Стайскай СШ Лепельскага раёна. Да конкурсу падрыхтавала кіраўнік калектыву Вераніка Аляк-сандраўна Хомбак.Касцюмы вырабілі майстры Лепельскага Дома рамёстваў п/к Святланы Мікалаеўны Залатуха.

Пшонка Яўген, Залатуха Марыя Удзельнікі ўзорнага фальклорнага калектыву «Сунічкі» Стай-скай дзіцячай школы мастацтваў, вучні 9-га кл. Стайскай СШ Лепельскага раёна. Да конкурсу падрыхтавала кіраўнік калектыву Вераніка Аляк-сандраўна Хомбак.Касцюмы вырабілі майстры Лепельскага Дома рамёстваў п/к Святланы Мікалаеўны Залатуха.

73

Крукаў Уладзімір, Дзямко КрысцінаУдзельнікі ўзорнага фальклорнага калектыву «Сунічкі» Стай-скай дзіцячай школы мастацтваў, вучні 9-га кл. Стайскай СШ Лепельскага раёна. Да конкурсу падрыхтавала кіраўнік калектыву Вераніка Аляк-сандраўна Хомбак.Касцюмы вырабілі майстры Лепельскага дома рамёстваў п/к Святланы Мікалаеўны Залатуха.

Чаркец Дзмітрый, Вялюга ЯўгеніяУдзельнікі кружка бытавога танца Глыбацянскага СДК Ушач-скага раёна, вучні 10-га кл. Глыбацянскай СШ.Да конкурсу падрыхтавала кіраўнік калектыву Іна Сяргееўна Клімава.Касцюмы вырабіла майстар дома рамёстваў Вольга Уладзі-міраўна Пальвінская.

Гомельская вобласць(5–6-ы кл.)

Карагедаў Кірыл, Кавалёва КрысцінаУдзельнікі ўзорнага фальклорнага ансамбль «Цярэшкавы шчод-рыкі» Рассветаўскі КСЦ, вучні �-га кл. Рассветаўскай сярэдне-адукацыйнай школы Акцябрскага раёна. Да конкурсу падрыхтавалі кіраўнікі ансамбля Алена Мікалаеўна Ліхашапка, Тамара Дзмітрыеўна Іскрыцкая.Касцюмы вырабілі Святлана Іванаўна Каранец, Галіна Анатоль-еўна Велімок.

Далжэўскі Уладзімір, Папека ВалерыяУдзельнікі ўзорнага фальклорнага ансамбль «Цярэшкавы шчод-рыкі» Рассветаўскі КСЦ, вучні 6-га, �-га кл. Рассветаўскай агульна-адукацыйнай школы Акцябрскага раёна. Да конкурсу падрыхтавалі Алена Мікалаеўна Ліхашапка, Тама-ра Дзмітрыеўна Іскрыцкая.Касцюмы вырабілі Святлана Іванаўна Каранец, Галіна Ана-тольеўна Велімок.

Підмакоў Дзмітрый, Паўлечка АнжэлаУдзельнікі ўзорнага фальклорнага калектыву «Карагод» Ліпнян-скага СДК, вучні �-га кл. Ліплянскай СШ Лельчыцкага раёна.

74

Да конкурсу падрыхтавала кіраўнік калектыву Людміла Міхай-лаўна Лось.Касцюмы вырабілі Людміла Міхайлаўна Лось пры дапамозе бацькоў

Таргонскі Мікіта, Паповіч КацярынаУдзельнікі ўзорнага фальклорнага калектыву «Карагод» Ліпнян-скага СДК, вучні �-га кл. Ліплянскай СШ Лельчыцкага раёна. Да конкурсу падрыхтавала кіраўнік калектыву Людміла Міхай-лаўна Лось.Касцюмы вырабілі Людміла Міхайлаўна Лось пры дапамозе бацькоў

Лось Дзмітрый, Сечка НаталляУдзельнікі ўзорнага фальклорнага калектыву «Карагод» Ліпнян-скага СДК, вучні �-га кл. Ліплянскай СШ Лельчыцкага раёна. Да конкурсу падрыхтавала кіраўнік калектыву Людміла Міхай-лаўна Лось.Касцюмы вырабілі Людміла Міхайлаўна Лось пры дапамозе бацькоў

(7–8-ы кл.)

Долбік Арцём, Цімоніна СвятланаУдзельнікі ўзорнага фальклорнага ансамбля «Цярэшкавы шчодрыкі» Рассветаўскака культурна-спартыўнага Цэнтра, вучні 7-га, 8-га кл. Рассветаўская агульна-адукацыйнай школы Акцябрскага раёна. Да конкурсу падрыхтавалі кіраўнікі ансамбля Алена Мікалаеўна Ліхашапка, Тамара Дзмітрыеўна Іскрыцкая.Касцюмы вырабілі Святлана Іванаўна Каранец, Галіна Ана-тольеўна Велімок.

Кочараў Аляксей, Ахраменка ТаццянаУдзельнікі фальклорнага ансамбля «Круцёлкі» Любанскага сельскага дома народнай творчасці, вучні 8-га кл. Любаньскай школы-сада Акцябрскага раёна. Да конкурсу падрыхтавала кіраўнік калектыву Таццяна Вікта-раўна Кур’ян.Касцюмы вырабілі Святлана Іванаўна Каранец, Галіна Ана-тольеўна Велімок.

7�

Рагачоў Павел, Калеснік ЛюдмілаУдзельнікі ўзорнага фальклорнага калектыву «Карагод» Ліпнян-скага СДК, вучні 8-га кл. Ліплянскай СШ Лельчыцкага раёна. Да конкурсу падрыхтавала кіраўнік калектыву Людміла Міхай-лаўна Лось.Касцюмы вырабілі — Лось Людміла Міхайлаўна пры дапамозе бацькоў

Лось Дзмітрый, Казарская ЛіліяУдзельнікі ўзорнага фальклорнага калектыву «Карагод» Ліпнян-скага СДК, вучні 7-га, 8-га кл. Ліплянскай СШ Лельчыцкага раёна. Да конкурсу падрыхтавала кіраўнік калектыву Людміла Міхай-лаўна Лось.Касцюмы вырабілі Людміла Міхайлаўна Лось пры дапамозе бацькоў

Дарашкевіч Віктар, Ашурава ВольгаУдзельнікі ўзорнага фальклорнага калектыву «Карагод» Ліпнян-скага СДК, вучні 7-га, 8-га кл. Ліплянскай СШ Лельчыцкага раёна. Да конкурсу падрыхтавала кіраўнік калектыву Людміла Міхай-лаўна Лось.Касцюмы вырабілі Людміла Міхайлаўна Лось пры дапамозе бацькоў

Лін Іван, Марозька МарыяУдзельнікі фальклорнага калектыву «Крыніца» Капаткевіцкага ГДК, вучні 8-га класа Капаткевіцкай СШ. Да конкурсу падрыхтавала кіраўнік калектыву Ядвіга Іванаўна Суботка.Касцюмы вырабіла Тамара Мікалаеўна Хаменя, мастацкі кіраў-нік народнага ансамбля «Спадчына» Курыціцкага СДК.

Яфімчык Максім, Друзік ВікторыяУдзельнікі фальклорнага калектыву «Крыніца» Капаткевіцкага ГДК, вучні 7-га, 8-га кл. Капаткевіцкай СШ. Да конкурсу падрыхтавала кіраўнік калектыву Ядвіга Іванаўна Суботка.Касцюмы вырабіла Тамара Мікалаеўна Хаменя, мастацкі кіраў-нік народнага ансамбля «Спадчына» Курыціцкага СДК.

76

(9–11-ы кл.)Кандраценка Аляксандр, Любанец Юлія

Удзельнікі ўзорнага фальклорнага ансамбля «Рудабельскія зо-рачкі» Акцябрскага Цэнтра вольнага часу; вучні 10-га, 11-га кл. Акцябрскай раённай гімназіі. Да конкурсу падрыхтавала кіраўнік ансамбля Вольга Гаўры-лаўна Дульская.Касцюмы вырабілі майстры-метадысты Акцябрскага раённага дома рамёстваў Ірына Віктараўна Бенеш, Марыя Іванаўна Сарнаў-ская (вышыўка), Галіна Анатольеўна Велімок (пашыў адзення).

Давыдоўскі Сяргей, Любанец ТаццянаУдзельнікі ўзорнага фальклорнага ансамбля «Рудабельскія зорачкі» Акцябрскага Цэнтра вольнага часу; вучні 10-га кл. Акцябрскай раённай гімназіі. Да конкурсу падрыхтавала кіраўнік ансамбля Вольга Гаўры-лаўна Дульская.Касцюмы вырабілі майстры-метадысты Акцябрскага раённа-га дома рамёстваў Ірына Віктараўна Бенеш (вышыўка), Галіна Анатольеўна Велімок (пашыў адзення).

Лось Дзяніс, Казарская ТаццянаУдзельнікі ўзорнага фальклорнага калектыву «Карагод» Ліпнян-скага СДК, вучні 9-га, 10-га кл. Ліплянскай СШ Лельчыцкага раёна. Да конкурсу падрыхтавала кіраўнік калектыву Людміла Міхай-лаўна Лось.Касцюмы вырабілі Людміла Міхайлаўна Лось пры дапамозе бацькоў

Паўлечка Сяргей, Федаровіч ІнаУдзельнікі ўзорнага фальклорнага калектыву «Карагод» Ліпнянска- га СДК, вучні 9-га, 10-га кл. Ліплянскай СШ Лельчыцкага раёна. Да конкурсу падрыхтавала кіраўнік калектыву Людміла Міхай-лаўна Лось.Касцюмы вырабілі Людміла Міхайлаўна Лось пры дапамозе бацькоў

Говар Аляксандр, Палуян ЮліяУдзельнікі фальклорнага калектыву «Крыніца» Капаткевіцкага ГДК, вучні 11-га кл. Капаткевіцкай СШ.Да конкурсу падрыхтавала кіраўнік калектыву Ядвіга Іванаўна Суботка.

77

Касцюмы вырабіла Тамара Мікалаеўна Хаменя, мастацкі кіраў-нік народнага ансамбля «Спадчына» Курыціцкага СДК.

Сямёнаў Віталій, Лін АнастасіяУдзельнікі фальклорнага калектыву «Крыніца» Капаткевіцкага ГДК, вучні 10-га кл. Капаткевіцкай СШ. Да конкурсу падрыхтавала кіраўнік калектыву Ядвіга Іванаўна Суботка.Касцюмы вырабіла Тамара Мікалаеўна Хаменя, мастацкі кіраў-нік народнага ансамбля «Спадчына» Курыціцкага СДК.

(Моладзь)Спічонак Сяргей — трактарыст леспрамгаса, Кавалевіч Наталля — метадыст па аматарскай творчасці Акцябр-скага раённага метадычнага цэнтра

Удзельнікі маладзёжнага фальклорнага калектыву «Пасаг» Ак-цябрскага цэнтру вольнага часу.Да конкурсу падрыхтаваў кіраўнік калектыву Аляксандр Якаў-левіч Сарнаўскі.Кастюмы вырабілі народныя майстры Ганна Васільеўна Сін-кевіч, Людміла Міхайлаўна Гурыновіч (вышыўка), Тамара Іва-наўна Станіслаўчык — майстар-метадыст па пашыву нацыя-нальнага аддзення.

Жураў Аляксандр — настаўнік інфарматыкі Пратасаўскай СШ,Грынкевіч Юлія — эканаміст па кадрах аддзела культуры Акцябр-скага райвыканкама.


Халадок Уладзімір — настаўнік па фізічнаму выхаванню Акцябр-скай СШ, Беразоўская Таццяна.

Удзельнікі маладзёжнага фальклорнага калектыву «Пасаг» Ак-цябрскага цэнтру вольнага часу.Да конкурсу падрыхтаваў кіраўнік калектыву Аляксандр Якаў-левіч Сарнаўскі.

78

Кастюмы вырабілі народныя майстры Ганна Васільеўна Сін-кевіч, Людміла Міхайлаўна Гурыновіч (вышыўка), Тамара Іва-наўна Станіслаўчык — майстар-метадыст па пашыву нацыя-нальнага аддзення.

Бігулеўскі Сяргей — студэнт педагагічнага каледжа г. Рэчыцы, Шарапа Наталля


Баграёнак Андрэй, Драпеза ВікторыяУдзельнікі маладзёжнага фальклорнага ансамбля «Золак» Вало-савіцкага сельскага Дома народнай творчасці Акцябрскага раёна. Да конкурсу падрыхтавала Валянціна Цярэнцеўна Кульбіцкая.Касцюмы вырабілі майстры-метадысты Акцябрскага раённага дома рамёстваў Марыя Іванаўна Сарнаўская (вышыўка), Ірына Віктараўна Бенеш (вышыўка), Тамара Іванаўна Станіслаўчык (пашыў адзення).

Тозік Андрэй, Палын АленаУдзельнікі маладзёжнага фальклорнага ансамбля «Золак» Вало-савіцкага сельскага Дома народнай творчасці Акцябрскага раёна. Да конкурсу падрыхтавала Валянціна Цярэнцеўна Кульбіцкая.Касцюмы вырабілі майстры-метадысты Акцябрскага раённага дома рамёстваў Марыя Іванаўна Сарнаўская (вышыўка), Ірына Віктараўна Бенеш (вышыўка), Тамара Іванаўна Станіслаўчык (пашыў адзення).

Адаміч Васіль — хармайстар Капаткевіцкага ГДК,Вабішчэвіч Галіна — настаўніца Капаткевіцкай СШ.

Удзельнікі народнага ансамбля песні, музыкі і танца «Лявоніха» Капаткевіцкага ГДК.Да конкурсу падрыхтавала кіраўнік калектыву Ядвіга Іванаўна Суботка.Касцюмы вырабіла Тамара Мікалаеўна Хаменя, мастацкі кіраў-нік народнага ансамбля «Спадчына» Курыціцкага СДК.

79

Цылько Віктар — настаўнік Капаткевіцкай СШ,Шмігельская Наябрына — тэхнічны работнік Капаткевіцкага ГДК.

Удзельнікі народнага ансамбля песні, музыкі і танца «Лявоніха» Капаткевіцкага ГДК.Да конкурсу падрыхтавала кіраўнік калектыву Ядвіга Іванаўна Суботка.Касцюмы вырабіла Тамара Мікалаеўна Хаменя, мастацкі кіраў-нік народнага ансамбля «Спадчына» Курыціцкага СДК.

Вышнякоў Мікалай – настаўнік Кармянскай СШ № 2,Давыдзенка Таццяна — бухгалтар Кармянскага РПСТ.

Удзельнікі фальклорнага гурта «Сустрэча» Кармянскага цэнт-ра культуры і вольнага часу.Да конкурсу падрыхтавала Людміла Рыгораўна Саломіна.Касцюмы сабіралі ў бабуль з раёна.

Пахоменка Рыгор — акампаніятар Дубавіцкага СДК, Стадзеенка Святлана — прадавец магазіна в. Камянка.


Міхачоў Сяргей — рабочы МПМК — 102 г. п. Карма,Кажамякіна Алена — інспектар МНС.


Гродзенская вобласць

(5–6-ы кл.)

Жабрак Аляксандр, Сяляўка ВеранікаВучні �-га кл. СШ № 2 г. Зэльва. Да конкурсу падрыхтаваў метадыст Зэльвенскага РМЦ Ціма-фей Пятровіч Жукоўскі.Касцюмы вырабілі Вера Васільеўна Жылко, Алена Мікалаеўна Суша, Марыя Бенідзіктаўна Масальская.

80

Крэчка Аляксандр, Мацюк КсеніяВучні �-га кл. СШ № 2 г. п. Зэльва. Да конкурсу падрыхтаваў метадыст Зэльвенскага РМЦ Ціма-фей Пятровіч Жукоўскі.Касцюмы вырабілі Вера Васільеўна Жылко, Алена Мікалаеўна Суша, Марыя Бенідзіктаўна Масальская.

Пашкоўскі Кірыл, Жук Дар’яВучні � кл. СШ № 2 г. п. Зэльва. Да конкурсу падрыхтаваў метадыст Зэльвенскага РМЦ Ціма-фей Пятровіч Жукоўскі.Касцюмы вырабілі Вера Васільеўна Жылко, Алена Мікалаеўна Суша, Марыя Бенідзіктаўна Масальская.

(7–8-ы кл.)

Каленка Мікалай, Харытонава КацярынаУдзельнікі дзіцячага танцавальнага калектыву РДК, вучні 7-га, 8-га кл. гімназіі № 1 г. п. Зэльва. Да конкурсу падрыхтаваў метадыст Зэльвенскага РМЦ Ціма-фей Пятровіч Жукоўскі.Касцюмы вырабілі Вера Васільеўна Жылко, Алена Мікалаеўна Суша, Марыя Бенідзіктаўна Масальская.

Земба Часлаў, Папова ВікторыяУдзельнікі дзіцячага танцавальнага калектыву РДК, вучні 7-га кл. гімназіі № 1 г. п. Зэльва. Да конкурсу падрыхтаваў метадыст Зэльвенскага РМЦ Ціма-фей Пятровіч Жукоўскі.Касцюмы вырабілі Вера Васільеўна Жылко, Алена Мікалаеўна Суша, Марыя Бенідзіктаўна Масальская.

Грэшчык Раман, Шмат АлёнаУдзельнікі дзіцячага танцавальнага калектыву РДК, вучні 7-га, 8-га кл. гімназіі № 1 г. п. Зэльва. Да конкурсу падрыхтаваў метадыст Зельвенскага РМЦ Ціма-фей Пятровіч Жукоўскі.Касцюмы вырабілі Вера Васільеўна Жылко, Алена Мікалаеўна Суша, Марыя Бенідзіктаўна Масальская.

81

(9–11-ы кл.)Качук Сяргей, Багдановіч Таццяна

Удзельнікі фальклорнага калектыву «Мемарат» Зэльвенскага РДК, вучні 10-га, 9-га кл. СШ № 2 г. п. Зэльва. Да конкурсу падрыхтаваў метадыст Зельвенскага РМЦ Ціма-фей Пятровіч Жукоўскі.Касцюмы вырабілі Вера Васільеўна Жылко, Алена Мікалаеўна Суша, Марыя Бенідзіктаўна Масальская.

Саладуноў Генадзій, Грэчная МарынаУдзельнікі фальклорнага калектыву «Мемарат» Зэльвенакага РДК, вучні 11-га, 9-га кл. СШ № 2 г. п. Зэльва. Да конкурсу падрыхтаваў метадыст Зэльвенскага РМЦ Ціма-фей Пятровіч Жукоўскі.Касцюмы вырабілі Вера Васільеўна Жылко, Алена Мікалаеўна Суша, Марыя Бенідзіктаўна Масальская.

Багдановіч Сяргей, Слёзнік ВікторыяУдзельнікі фальклорнага калектыву «Мемарат» Зэльвенскага РДК, вучні 11-га, 9-га кл. СШ № 2 г. п. Зэльва. Да конкурсу падрыхтаваў метадыст Зэльвенскага РМЦ Ціма-фей Пятровіч Жукоўскі.Касцюмы вырабілі Вера Васільеўна Жылко, Алена Мікалаеўна Суша, Марыя Бенідзіктаўна Масальская.

(Моладзь)Лісоўскі Андрэй, Ісачкіна Кацярына

Удзельнікі фальклорнага калектыву «Мемарат» Зэльвенскага РДК. Вадзіцель і бухгалтар РДК.Да конкурсу падрыхтаваў метадыст Зэльвенскага РМЦ Ціма-фей Пятровіч Жукоўскі.Касцюмы вырабілі Вера Васільеўна Жылко, Алена Мікалаеўна Суша, Масальская Марыя Бенідзіктаўна.

Іваноўскі Віталій, Чаргейка МарынаУдзельнікі фальклорнага калектыву «Мемарат» Зэльвенскага РДК. Акампаніятар РДК, выхавацель Д/С № 1 г. п. Зэльва.Да конкурсу падрыхтаваў метадыст Зэльвенскага РМЦ Ціма-фей Пятровіч Жукоўскі.Касцюмы вырабілі Вера Васільеўна Жылко, Алена Мікалаеўна Суша, Масальская Марыя Бенідзіктаўна.

82

Пяткевіч Аляксандр, Галавач НаталляУдзельнікі фальклорнага калектыву «Мемарат» Зэльвенскага РДК. Бухгалтары РДК г. п. Зэльва.Да конкурсу падрыхтаваў метадыст Зэльвенскага РМЦ Ціма-фей Пятровіч Жукоўскі.Касцюмы вырабілі Вера Васільеўна Жылко, Алена Мікалаеўна Суша, Масальская Марыя Бенідзіктаўна.

Магілёўская вобласць

(7–8-ы кл.)

Васільеў Міхаіл, Цімашэнка ЖанаУдзельнікі дзіцячага фальклорнага калектыву «Астраначка» Старадзедзінскага СДК, вучні 8-га кл. Старадзедзінскай шко-лы Клімавіцкага раёна. Да конкурсу падрыхтавала кіраўнік калектыву Ала Аляксееўна Скоцкая.Касцюмы вырабілі Зінаіда Васільеўна Асіпенка, Галіна Васіль-еўна Брыкава.

Баранаў Дзмітрый, Скоцкая СвятланаУдзельнікі дзіцячага фальклорнага калектыву «Астраначка» Старадзедзінскага СДК, вучні 8-га, 10-га кл. Старадзедзінскай школы Клімавіцкага раёна. Да конкурсу падрыхтавала кіраўнік калектыву Ала Аляксееўна Скоцкая.Касцюмы вырабілі Зінаіда Васільеўна Асіпенка, Галіна Васіль-еўна Брыкава.

Пецін Дзяніс, Кургузава МарыяУдзельнікі дзіцячага фальклорнага калектыву «Астраначка» Старадзедзінскага СДК, вучні 7-га кл. Старадзедзінскай школы Клімавіцкага раёна. Да конкурсу падрыхтавала кіраўнік калектыву Ала Аляксееўна Скоцкая.Касцюмы вырабілі Зінаіда Васільеўна Асіпенка, Галіна Васіль-еўна Брыкава.

83

(9–11-ы кл.)

Пінчук Яўгеній, Доўгаль Дар’яУдзельнікі ўзорнага фальклорнага ансамбля «Лянок» Пратасевіцкай школы мастацтваў, вучні 9-га кл. Асіповіцкага раёна. Да конкурсу падрыхтавала кіраўнік ансамбля Наталля Ана-тольеўна Еўдакімовіч.Касцюмы вырабіла Алена Валер’еўна Яцко.

Бабіна Станіслаў, Матусевіч АнастасіяУдзельнікі ўзорнага фальклорнага ансамбля «Лянок» Пратасе-віцкай школы мастацтваў, вучні 9-га, 8-га кл. Асіповіцкага раёна. Да конкурсу падрыхтавала кіраўнік ансамбля Наталля Ана-тольеўна Еўдакімовіч.Касцюмы вырабіла Алена Валер’еўна Яцко.

Бань Ігар, Гацман ЮліяУдзельнікі ўзорнага фальклорнага ансамбля «Лянок» Пратасе-віцкай школы мастацтваў, вучні 9-га, 10-га кл. Асіповіцкага раёна. Да конкурсу падрыхтавала кіраўнік ансамбля Наталля Ана-тольеўна Еўдакімовіч.Касцюмы вырабіла Алена Валер’еўна Яцко.

(Моладзь)

Еўдакімовіч Яўген, Рэкіш ВікторыяУдзельнікі народнага фальклорнага ансамбля «Сузор’е» Пра-тасевіцкага СДК Асіповіцкага раёна. Да конкурсу падрыхтавала кіраўнік ансамбля Наталля Ана-тольеўна Еўдакімовіч.Касцюмы вырабіла Марына Дзмітрыеўна Альфяровіч.

Фірстаў Андрэй, Альфяровіч МарынаУдзельнікі народнага фальклорнага ансамбля «Сузор’е» Пра-тасевіцкага СДК Асіповіцкага раёна. Да конкурсу падрыхтавала кіраўнік ансамбля Наталля Ана-тольеўна Еўдакімовіч.Касцюмы вырабіла Марына Дзмітрыеўна Альфяровіч.

84

Матусевіч Алег, Савенка НадзеяУдзельнікі народнага фальклорнага ансамбля «Сузор’е» Пра-тасевіцкага СДК Асіповіцкага раёна. Да конкурсу падрыхтавала кіраўнік ансамбля Наталля Ана-тольеўна Еўдакімовіч.Касцюмы вырабіла Марына Дзмітрыеўна Альфяровіч.

Мінская вобласць(5–6-ы кл.)

Ліцвін Ілля, Касцюкевіч МарыяУдзельнікі ўзорнага фальклорнага гурта «Берагіня», вучні �-га кл. ДУА «Мётчанскі навучальна-педагагічны комплекс — дзіцячы сад-школа з этнаграфічным накірункам Барысаўскага раёна». Да конкурсу падрыхтаваў Мікола Аляксеевіч Козенка.Касцюмы вырабілі Іна Уладзіміраўна Абрамовіч, Зінаіда Васіль-еўна Паўлавец.

Шышко Яўген, Бярозка Дар’яУдзельнікі ўзорнага фальклорнага гурта «Берагіня», вучні �-га кл. ДУА «Мётчанскі навучальна-педагагічны комплекс — дзіцячы школа-сад з этнаграфічным накірункам Барысаўскага раёна». Да конкурсу падрыхтаваў Мікола Аляксеевіч Козенка.Касцюмы вырабілі Інэса Уладзіміраўна Абрамовіч, Зінаіда Васіль-еўна Паўлавец.

Батан Станіслаў, Рэут ВікторыяУдзельнікі фальклорнага гурта «Нашчадкі» Забалацкага СДК, вучні 6-га кл. Забалацкай СШ Любанскага раёна. Да конкурсу падрыхтавала кіраўнік гурта Ірына Уладзіміраўна Караліс.Касцюмы вырабілі Сяргей Георгіевіч Выскварка (аўтар), На-талля Васільеўна Ракала (пашыў)

Хаміцэвіч Сяргей, Ільюшчыц ВікторыяУдзельнікі калектыву побытавага танца «Ручаёк» Восаўскага СДК, вучні 6-га кл. Краснаазёрскай СШ Салігорскага раёна. Да конкурсу падрыхтавала кіраўнік калектыву Валянціна Аляк-сандраўна Саротнік.Касцюмы вырабілі Паўліна Навумаўна Ільюшчыц, Яўхім Аляк-сеевіч Ільюшчыц, Вольга Лук’янаўна Мацукевіч.

8�

Абчынец Міхаіл, Шаплыка ЛізаУдзельнікі дзіцячага фальклорнага гурта «Расічка» Сароцкага СДК Любанскага раёна. Да конкурсу падрыхтавала Надзея Аляксееўна Крупянькова.Касцюмы вырабіла Марыя Іванаўна Лаўрэеня.

Грышчэня Арцём, Ермаліцкая ВікторыяУдзельнікі дзіцячага фальклорнага гурта «Расічка» Сароцкага СДК Любанскага раёна. Да конкурсу падрыхтавала Надзея Аляксееўна Крупянькова.Касцюмы вырабіла Марыя Іванаўна Лаўрэеня.

(7–8-ы кл.)Саротнік Антон, Ільюшчыц Марына

Удзельнікі калектыву побытавага танца «Ручаёк» Восаўскага СДК, вучні 8-га кл. Краснаазёрскай СШ Салігорскага раёна. Да конкурсу падрыхтавала кіраўнік калектыву Валянціна Аляк-сандраўна Саротнік.Касцюмы вырабілі Паўліна Навумаўна Ільюшчыц, Яўхім Аляк-сеевіч Ільюшчыц, Вольга Лук’янаўна Мацукевіч.

Беразоўскі Дзяніс, Рэут ГаннаУдзельнікі фальклорнага гурта «Нашчадкі» Забалацкага СДК, вучні 8-га кл. Любанскага раёна.Да конкурсу падрыхтавала кіраўнік калектыву Ірына Уладзімі-раўна Караліс.Касцюмы вырабілі Сяргей Георгіевіч Выскварка (аўтар), Наталля Васільеўна Ракала (пашыў).

Батан Антон, Маліноўская МарынаУдзельнікі фальклорнага гурта «Нашчадкі» Забалацкага СДК, вучні 8-га кл. Любанскага раёна.Да конкурсу падрыхтавала кіраўнік калектыву Ірына Уладзімі-раўна КаралісКасцюмы вырабілі Сяргей Георгіевіч Выскварка (аўтар), Наталля Васільеўна Ракала (пашыў).

(9–11-ы кл.)Галадок Станіслаў, Пархімовіч Кацярына

Удзельнікі ўзорнага фальклорнага гурта «Нашчадкі» Забалац-кага СДК, вучні 9-га кл. ДУ «Сельскагаспадарчы ліцэй г. Лю-бані» Любанскага раёна.

86

Да конкурсу падрыхтавала кіраўнік калектыву Ірына Уладзімі-раўна Караліс.Касцюмы вырабілі Сяргей Георгіевіч Выскварка (аўтар), Наталля Васільеўна Ракала (пашыў).

Сачыловіч Аляксандр, Бунас МарынаУдзельнікі калектыву побытавага танца «Ручаёк» Восаўскага СДК, вучні 10-га, 8-га кл. Краснаазёрскай СШ Салігорскага раёна. Да конкурсу падрыхтавала кіраўнік калектыву Валянціна Аляк-сандраўна Саротнік. Касцюмы вырабілі Паўліна Навумаўна Ільюшчыц, Яўхім Аляк-сеевіч Ільюшчыц, Вольга Лук’янаўна Мацукевіч.

Завацкі Сяргей, Равяка АляксандраВучні 10-га кл. ДУА «Вілейская гімназія № 2 з экалагічным накірункам». Да конкурсу падрыхтавала настаўнік фальклорнага танца Зінаіда Васільеўна Крупская.Касцюмы вырабілі настаўніцы мастацкай працы Людміла Ула-дзіміраўна Грачова, Наталля Генадзьеўна Гулецкая.

Супрон Антон, Бохан МарыянаВучні 10 кл. ДУА «Вілейская гімназія № 2 з экалагічным накірункам». Да конкурсу падрыхтавала настаўнік фальклорнага танца Зінаіда Васільеўна Крупская.Касцюмы вырабілі настаўніцы мастацкай працы Людміла Ула-дзіміраўна Грачова, Наталля Генадзьеўна Гулецкая.

Мікуліч Фёдар, Клімовіч ЯнаВучні 10-га кл. ДУА «Вілейская гімназія № 2 з экалагічным накірункам». Да конкурсу падрыхтавала настаўнік фальклорнага танца Зінаіда Васільеўна Крупская.Касцюмы вырабілі настаўніцы мастацкай працы Людміла Ула-дзіміраўна Грачова, Наталля Генадзьеўна Гулецкая.

(Моладзь)

Лаўрыеня Дзяніс, Сярчэня АлесяДзі-джэй дыскатэкі Сароцкага СДК, удзельніца мастацкай самадзейнасці Сароцкага СДК Любанскага раёна.

87

Да конкурсу падрыхтавала кіраўнік гурта Надзея Аляксееўна Крупянькова.Касцюмы вырабіла Ала Валянцінаўна Каткавец.

Лаўрыеня Дзмітрый, Лаўрыеня КрысцінаДзі-джэй дыскатэкі Сароцкага СДК, удзельніца мастацкай самадзейнасці Сароцкага СДК Любанскага раёна.Да конкурсу падрыхтавала кіраўнік гурта Надзея Аляксееўна Крупянькова.Касцюмы вырабіла Ала Валянцінаўна Каткавец.

г. Мінск

(5–6-ы кл.)

Гуц Сяргей, Шантыр ВеранікаВучні Мінскай СШ № 3.Да конкурсу падрыхтавала настаўніца фальклорнага танца Анастасія Уладзіміраўна Асташова.

Несцяровіч Аляксей, Гуд МарыяВучні Мінскай СШ № 3.Да конкурсу падрыхтавала настаўніца фальклорнага танца Анастасія Уладзіміраўна Асташова.

Сялядцоў Кірыл, Віктаровіч ВольгаВучні Мінскай СШ № 3.Да конкурсу падрыхтавала настаўніца фальклорнага танца Анастасія Уладзіміраўна Асташова.

Доўнер Віталій, Паркалава ВеранікаВучні Мінскай СШ № 3.Да конкурсу падрыхтавала настаўніца фальклорнага танца Анастасія Уладзіміраўна Асташова.

88

ІІ РЭСПУБЛІКАНСКІ ТУРНІР САЛІСТАЎ — ВЫКАНАЎЦАЎ ТВОРАЎ НАРОДНАй СПАДЧЫНЫ

1–2 лютага 2008 г., г. п. Акцябрскі Гомельскай вобласці


Школьнікі

Брынковіч Насця Удзельніца дзіцячага фальклорнага гурта «Жаўручкі» Спораў-скага СДК, вучаніца 8-га кл. Спораўскай CШ Бярозаўскага раёна. Насця з маленства вышывае, спявае, танцуе. Навучылася спя-ваць ад маці і бабулі Ганны. Маці, Брынковіч Ганна Васільеўна удзельніца фальклорнага гурта «Жураўка»Касцюмы вырабілі Ганна Васільеўна Чайчыц, Марыя Паўлаўна Круковіч, Алена Мікітаўна Ваўчок і Марыя Андрэеўна Пракурат.Да турніру падрыхтавала дырэктар Спораўскага СДК Марыя Мікалаеўна Пракурат.

Праграма выступлення:

«Ой літо, літо, літэчко»

Жніўная Запісала В. І. Чайчыц у 2002 г. у в. Спорава ад Валянціны Міхай-лаўны Шындыч, 194� г. н.

«Пра Тамашэй» Былічка Запісала В. І. Чайчыц у 1998 г. у в. Спорава ад Ганны Іванаўны Бруйла, 1912 г. н. (архіў Спораў-скага СДК)

«Мясцовыя танцы»

Гармошачны найгрыш

Перанята ад народнага музыкі Васіля Сцепанавіча Ротара, 1937 г. н.

Пракурат ЮліяУдзельніца дзіцячага фальклорнага гурта «Жаўручкі» СДК, вучаніца 8-га кл. СШ, вучаніца 6-га кл. музычнай школы в. Спорава Бярозаўскага раёна. У школе народнай творчасці займаецца вышыўкай.Касцюмы вырабілі Ганна Васільеўна Чайчыц, Марыя Паўлаўна Круковіч, Алена Мікітаўна Ваўчок і Марыя Андрэеўна Пра- курат.Да турніру падрыхтавала дырэктар Спораўскага СДК Марыя Мікалаеўна Пракурат.

89


«Вёска Спорава»(2 варыянты)

Легенды Запісала В. І. Чайчыц у 1996 г. у в. Спорава ад Міхаіла Міхай-лавіча Ліпскага, 1932 г. н. (архіў СДК)

«Пра дзеда і бабу»

Казка Запісала В. І. Чайчыц у 1998 г. ад Бруйла Ганны Іванаўны 1912г. н. в. Спорава.

«Полька» Гармошачнынайгрыш

Запісала Т. Зіновіч у 2003 г. у в. Бронная Гара ад Віктара Івана-віча Зубковіча, 19�9 г. н.

Мартысевіч АляксейУдзельнік фальклорна-этнаграфічнага ансамбля «Жаўручкі» Спораўскага СДК, вучань 11-га класа Спораўскай СШ. Іграе на бубне, на шумавых інструментах ложках, трашчотках, прыго-жа спявае, танцуе. Касцюмы вырабілі Ганна Васільеўна Чайчыц, Марыя Паўлаўна Круковіч, Алена Мікітаўна Ваўчок і Марыя Андрэеўна Пракурат.Да турніру падрыхтавала дырэктар Спораўскага СДК Марыя Мікалаеўна Пракурат.


«Кукай» Жартоўная песня

Запісала В. І. Чайчыц у 199� г. у в. Спо-рава ад Мікалая Андрэевіча Лухтана, 1928 г. н.

«Пра дужага Самсона»

Былічка Запісала В. І. Чайчыц у 199� г. у в. Спо-рава ад Міхаіла Міхайлавіча Ліпскага, 1932 г.н

«Мясцовыянайгрышы»

Бубен Запісала Н. Ротар у 2007 г. у в. Спо-рава ад Васіля Сцепанавіча Ротара, 1937 г. н.

90

Віцебская вобласцьШкольнікіЗалатуха Марыя

Удзельніца ўзорнага фальклорнага калектыву «Сунічкі» Стай-скай дзіцячай школы мастацтваў, вучаніца 9-га кл. Стайскай СШ Лепельскага раёна. Ведае шмат татуліных песень, танцаў, казак. У вольны час разам з маці вышывае крыжыкам, пляце паясы.Касцюм вырабілі дзеці калектыву пры дапамозе Святланы Мі-калаеўны Залатуха, майстра Лепельскага дома рамёстваў.Да турніру падрыхтавала выкладчык школы мастацтваў Люд-міла Фёдараўна Шыпуля.


«Ляцелі гускі радам, радам»

Летняя песня (калі збіралі кветкі)

Запісана ў 1998 г. у в. Стаі Лепельскага раёна ад Галіны Фокінай, 1929 г. н.

«Ох і ой люлі» Спявалі ў любы час Запісана ў 1987 г. у в. Мака-раўшчына Лепельскага раё-на ад Аліны Ханяк, 1932 г. н.

«Ва саду лі» Танцавальны найгрыш

Запісана ў 2000 г. у в. Стаі Лепельскага раёна ад Васіля Памалейка, 1922 г. н.

«Багач і доля» Былічка Запісана ў в. Затекляссе Ле- пельскага раёна ад Тэклі Га-лінскай, 1877 г. н.

Сільвановіч ЯўгенУдзельнік узорнага фальклорнага калектыву «Сунічкі» Стайскай школы мастацтваў, вучань �-га кл. Стайскай СШ. Займаецца роз-нымі відамі дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва, навучаецца ігры на дудзе, шумавых інструментах. Касцюм вырабілі дзеці калектыву пры дапамозе Святланы Мікалаеўны Залатуха, майстра Лепельскага дома рамёстваў.Да турніру падрыхтавала выкладчык школы мастацтваў Люд-міла Фёдараўна Шыпуля.


«Ой, валы, мае, валы» Вяснавая песня Запісана ў 1996 г. у в. Ока-на Лепельскага раёна ад Галіны Тухта,1927 г. н.

91

«Відна лесу палавіна» Спявалі ў любы час

Запісана ў 1986 г. у в. Гры-гаравічы Лепельскага раё- на ад Ганны Рыжовай, 1910 г. н.

«Вянок Стайскіх тан-цаў з прыпеўкамі»

Выконваліся абы калі

Запісана ў 2000 г. у в. Стаі Лепельскага раёна ад Ва- сіля Памалейка, 1922 г. н.

«Заложныя нябожчыкі»

Былічка Запісана ў 199� г. у в. Дом-жарыцы Лепельскага раё-на ад Клаўдзіі Хацкевіч, 1940 г. н.

Жарнасек Дар’яУдзельніца ўзорнага фальклорнага калектыву «Сунічкі» Стайскай дзіцячай школы мастацтваў, вучаніца 8-га кл. Стайскай СШ.Іграе на цымбаліках, займаецца рознымі відамі дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва.Касцюм вырабілі дзеці калектыву пры дапамозе Святланы Мікалаеўны Залатуха, майстра Лепельскага дома рамёстваўДа турніру падрыхтавала выкладчык школы мастацтваў Люд-міла Фёдараўна Шыпуля.


«Ці не конь капытам зазваніў»

Вясельная песня Запісана ў 1999 г. у в. Мака-раўшчына Лепельскага раё-на ад Аліны Ханяк, 1932 г. н.

«А на гары соўнышка»

Спявалі ў любы час Запісана ў 1989 г. у в. Грыга-равічы Лепельскага раёна ад Галіны Рыжовай, 1910 г. н.

«Полька» Танцавальны найгрыш

Запісана ў 2001 г. у в. Стаі Лепельскага раёна ад Васіля Памалейка, 1922 г. н.

«Асілкі» Былічка Запісана ў в. Зацекляссе Ле- пельскага раёна ад Тэклі Га-лінскай, 1877 г. н.

92

Гомельская вобласцьШкольнікіКалеснік Людміла Міхайлаўна

Удзельніца дзіцячага узорнага фальклорнага калектыву «Кара-год» Ліплянскага СДК Лельчыцкага раёна, вучаніца 9-га кл. Ліплянскай сярэдняй агульнаадукацыйнай школы. Займаецца дэкаратыўнай вышыўкай, вязаннем. Касцюм вырабіла Наталля Іванаўна Калеснік, намеснік ды-рэктара па выхаваўчай рабоце Ліплянскай сярэдняй агульна-адукацыйнай школы.Да турніру падрыхтавала Людміла Міхайлаўна Лось, кіраўнік калектыву «Карагод».


«Ой на гор-цы, на горэ»

Пазаабра- давая песня

Запісана ў 2003 г. у в. Ліпляны ад Раісы Андрэеўны Лось, 1938 г. н.

«Вясковыя прыпеўкі»

Найгрыш (прыпеўкі і скокі)

Запісана ў 2006 г. у в. Ліпляны ад Наталлі Іванаўны Сечка, 1944г. н.

«Святая нядзеля»

Паданне Запісана ў 1998 г. у в. Ліпляны ад Ганны Пятроўны Лось, 1929 г. н.

Бялько ЮліяУдзельніца ўзорнага фальклорнага ансамбля «Некрашынка» Валосавіцкага сельскага дома народнай творчасці (СДНТ), ву-чаніца 9-га кл. ДУА «Валосавіцкая школа-сад» Акцябрскага раёна. Актыўная ўдзельніца творчай майстэрні па ткацтву. Грае на шумавых інструментах.Касцюм выраблены па мясцовых матывах («Скарбніца», г. Мінск).Да турніру падрыхтавалі Валянціна Цярэнцьеўна Кульбіцкая, дырэктар Валосавіцкага СДНТ, народны майстар (выцінанка) Марыя Ігнатаўна Ягур, 1928 г. н.


«Шумела зялёна дубрава»

Касарная песня

Запісана ў 2006 г. у в. Валосавічы Ва-лосавіцкага с/с Акцябрскага раёна ад Марыі Ігнатаўны Ягур, 1928 г. н.

93

«Пра бусла» Легенда Запісана ў 2006 г. у в. Валосавічы Ва-лосавіцкага с/с Акцябрскага раёна ад Марыі Ігнатаўны Ягур, 1928 г. н.

«Прыпеўкі па некра-шынскі»

Найгрыш на бубне, скокі

Запісана ў 200� г. у в. Валосавічы ад Кацярыны Рыгораўны Быхавец, 1936 г. н.

Алёхна ТаццянаУдзельніца ўзорнага фальклорнага ансамбля «Некрашынка» Валосавіцкага сельскага дома народнай творчасці, вучаніца 9-га кл. ДУА «Валосавіцкая школа-сад» Акцябрскага раёна. Валодае майстэрствам ткацтва паясоў на кроснах.Касцюм выраблены па мясцовых матывах («Скарбніца», г. Мінск).Да турніру падрыхтавалі дырэктар Валосавіцкага СДНТ Валянціна Цярэнцьеўна Кульбіцкая, народны майстар (выці-нанка) Марыя Ігнатаўна Ягур, 1928 г. н.


«Ой, бярыце ж, каравай, бярыце»

Вясельнаяпесня (калі вынасілі каравай)

Запісана ў 2007 г. у в. Валосавічы Ва- лосавіцкага с/с Акцябрскага раёна ад Анастасія Астапаўна Юрчак, 1932 г. н.

«Пра папараць-кветку»

Легенда Запісана ў 2007 г. у в. Валосавічы Валосавіцкага с/с Акцябрскага раё-на ад Анастасія Астапаўна Юрчак, 1932 г. н.

«Мясцовыя з прытупамі»

Прыпеўкі пад бубен

Запісана ў 2007 г у в. Валосавічы Валосавіцкага с/с Акцябрскага раё-на ад Таццяны Іванаўны Халадок, 19�2 г. н.

Сачок КсеніяУдзельніца ўзорнага фальклорнага ансамбля «Рудабельскія зо-рачкі» Акцябрскага гарадскога цэнтра вольнага часу. Вучаніца 11-га кл. Акцябрскай раённай гімназіі. Удзельніца фальклор-нага руху з 1999 г. Навучаецца народным спевам, танцам, ігры на гармоніку і духавых народных інструментах, вывучае трады-цыйныя рамёствы. З’яўлялася пераможцам раённых, абласных і рэспубліканскіх конкурсаў фальклорнага мастацтва. У 2006 г.

94

заняла трэцяе месца ў І Рэспубліканскім турніры салістаў — выканаўцаў твораў народнай спадчыны, які праводзіўся ў рам-ках ІV Рэспубліканскага фестывалю фальклорнага мастацтваV Рэспубліканскага фестывалю фальклорнага мастацтва «Берагіня» .Касцюм вырабіла Тамара Іванаўна Станіслаўчык, Ірына Вікта-раўна Бенеш, народныя майстрыДа конкурсу падрыхтавала Вольга Гаўрылаўна Дульская, мас-тацкі кіраўнік гурта «Рудабельскія зорачкі».


«Каравайная» Вясельная песня

Запісана ў 2006 г. у в. Новая Дуб-рова ад Аляксандры Іванаўнай Яфрэ-мавай, 1924 г. н.

«Ягадная» Пазаабрада- вая песня

Запісана ў 2006 г. у в. Новая Дубро-ва ад Аляксандры Іванаўны Яфрэ-мавай, 1924 г. н.

«На жаніха» Жартоўная замова

Пераняла ад бабулі Кацярыны Ада-маўны Сачок, 1936 г. н.

«Дзявочыя жартоўныя»

Найгрыш на дудачцы

Пераняла ад Аляксандра Якаўлевіча Сарнаўскага, 1960 г. н.

Крыўко Мікалай АляксандравічЭнэргетык Чачэрскага раённага аддзела культуры, кіраўнік духавога аркестру Чачэрскага ГДК, удзельнік народнага фальк-лорнага калектыву «Чачэрскі гармонік» і ансамбля народнай музыкі «Калі ласка». Грае на дудачцы, домры, акарыне, губным гармоніку. З’яўляецца званаром у Спаска-Прэабражэнскай царкве г. Чачэрска. Захапляецца разьбой па дрэву.Касцюм вырабіла Марыя Сцяпанаўна Болсун, народны майстар в. Палессе Чачэрскага раёна, 1924 г. н.Да турніру падрыхтавала Людміла Фёдараўна Трубачэнка, дырэк-тар раённага арганізацыйна-метадычнага цэнтра г. Чачэрска.


«Люлечка» Пазаабра- давая песня

Запісана ў 2006 г. у в. Меркулавічы ад Валерыя Аляксеевіча Казлова, 1948 г. н.

«Зялёная вішня»

Найгрыш на дудцы

Запісана ў 2003 г. у в. Палессе ад Галіны Антонаўны Палянок, 1933 г. н.

«Пакаранне бусла»

Паданне Запісана ў 2003 г. у в. Нісімкавічы ад Марыі Мікалаеўны Марозавай, 1928 г. н.

9�

Шчэрбін ЛеанідМастацкі кіраўнік узорнага фальклорнага ансамбля «Некрашын-ка» Валосавіцкага сельскага дома народнай творчасці Акцябрскага раёна. Манеру выканання песень пераняў ад бабулі Еваліны Аляксандраўны Ткачовай. Займаецца саломапляценнем, выра-бам выцінанак, аматар-кветкавод. Удзельнік І і ІV рэспубліканскіхV рэспубліканскіх фестываляў фальклорнага мастацтва «Берагіня». Касцюм вырабілі Еваліна Аляксандраўна Ткачова, носьбіт тра-дыцыі, Валянціна Цярэнцьеўна Кульбіцкая, народны майстар.Да турніру падрыхтавала народны майстар (выцінанка) Марыя Ігнатаўна Ягур, 1928 г. н.


«Адступіце, ворагі»

Вясельная песня

Запісана ў 2004 г. у в. Ламавічы Лама-віцкага с/с Акцябрскага раёна ад Евы Міхайлаўны Гормаш, 1928 г. н.

«Мужык і пан»

Былічка Запісана ў 1994 г. у в. Валосавічы Валосавіцкага с/с Акцябрскага раёна ад Марыя Ігнатаўны Ягур, 1928 г. н.

«Вясковыя жартоўныя »

Найгрыш на гармоніку «прыпевачны»

Запісана ў 2007 г. у в. Валосавічы Ва-лосавіцкага с/с Акцябрскага раёна ад Міхаіла Уладзіміравіча Ігнатовіча, 1970 г. н.

Філіповіч НаталляУдзельніца мастацкай самадзейнасці Ламавіцкага сельска-га Дома народнай творчасці Акцябрскага раёна. Рабочая СВК «Ламавічы». Спявае з дзяцінства, ведае шмат народных песень, грае на шумавых інструментах, актыўная удзельніца клубных мерапрыемстваў.Касцюм вырабіла Людміла Іванаўна Дрань, народны майстар, дырэктар Ляскавіцкага СДНТ.Да конкурсу падрыхтавалі Таццяна Рыгораўна Верас, дырэктар Ламавіцкага СДНТ, народны майстар (намінація «Выразанне» выцінанка) Людміла Адамаўна Дароніна, 1949 г. н.


«А Танечка із двара»

Песня вясель-ная, калі мала-дыя ад’язджалі вянчацца

Запісана ў 1994 г. у в. ВалосавічыВалосавіцкага с/с Акцябрскага раёна ад Анастасіі Астапаўны Юр-чак, 1932 г. н.

96

«А ў нашага свата»

Песня вясельная,(калі выкупалі нявесту)

Запісана ў 1994 г. у в. Валосавічы ад Анастасіі Астапаўны Юрчак, 1932 г. н.

«Пра Пятніцу»

Былічка Запісана ў 2007 г. у в. Ламавічы Ламавіцкага с/с Акцябрскага раё-на ад Людмілы Мазейка, 1944 г. н.

«Подгацкія вясёлыя»

Танцавальны найгрыш на званочках.Прыпеўкі, скокі

Запісана ў 2003 г. у в. Подгаць Ламавіцкага с/с Акцябрскага раё-на ад Любові Муславец, 1927 г н.

Гродзенская вобласцьШкольнікіЖоглік Марына

Удзельніца фальклорнага гурта «Мемарат», вучаніца 9-га кл. Зэльвенскай гімназіі № 1, займаецца ў дзіцячай школе мас-тацтваў па класу фартэпіяна, грае на на дудачцы, трашчотках, бубні. З ранняга дзяцінства слухае і спявае песні сваёй бабулі і матулі, захапляецца рознымі відамі ДПМ: вырабам выціна-нак, вышыўкай, пляценнем з бісеру розных упрыгожванняў — пацерак, завушніц, браслетаў. Касцюм вырабіла Алена Мікалаеўна Суша, народны майстар.Да конкурсу падрыхтавала Лілія Мікалаеўна Жыткевіч, мета-дыст РМЦ народнай творчасці.


«Ой там на гары»

Пазаабрада- вая песня

Запісана ў 1990 г. у в. Вострава Зэль-венскага раёна ад Ніны Сямёнаўны Жукоўскай, 1927 г. н.

«Рана сонца усходзіць»

Найгрыш з прыпеўкамі на дудачцы

Запісана ў 1960 г. у в. Зенькаўцы Зэль-венскага раёна ад Дар’і Іванаўны Куз-міцкай, 1936 г. н.

«Между- рэчча»

Паданне Запісана ў 1998 г. у в. Тулава ад Вольгі Іванаўны Грыгарук, 1936 г. н.

Данілюк ЮліяУдзельніца харэаграфічнага гуртка Зэльвенскага РДК, фаль-клорнага гурта «Мемарат» вучаніца 11-га кл. Зэльвенскай СШ № 2. Грае на дудачцы і шумавых інструментах, атыўна ўдзель-нічае у мерапрыемствах РДК, выступае ў ролі вядучай.

97

Касцюм вырабіла Алена Мікалаеўна Суша, народны майстар.Да конкурсу падрыхтавала Лілія Мікалаеўна Жыткевіч, мета-дыст РМЦ народнай творчасці.


«Закаці, яснае сонейка»

Пазаабрада- вая любоўная песня

Запісана ў 1989 г. у в. Задвор’е Зэль-венскага раёна ад Ядзвігі Людзві-каўны Шніп, 1928 г. н.

«Закамянелае вяселле»

Былічка Запісана ў 1999 г. у в. Угрынь Зэль-венскага раёна ад Галіны Лявон-цяўны Чапрасавай, 1942 г. н.

«Сядзіць голуб на дубочку»

Найгрыш на дудачцы

Запісана ў 1992 г. у в. Рудзевічы Зель-венскага раёна ад Надзеі Іванаўны Дзярэчык, 1931 г. н.

МоладзьЛазута Марына Леанідаў

Удзельніца фальклорнага гурта «Мемарат», працуе памочнікам выхавацеля ў дзіцячым садзіку, грае на дудачцы, спявае, танцуе, захапляецца народнымі побытавымі танцамі і навучае ім дзяцей у садку. Займаецца вырабам выцінанак, аматар-кветкавод.Касцюм вырабіла Лідзія Іосіфаўна Лазута, бабуля Марыны Лазута.Да конкурсу падрыхтавала Лілія Мікалаеўна Жыткевіч, мета-дыст РМЦ народнай творчасці.


«Вясна-красна наставала»

Веснаваяпесня

Запісана ў 1990 г. у в. Алексічы Зэльвенскага раёна ад Лукерыі Мікалаеўны Жабанос, 1918 г. н.

«Каралінка» Былічка Запісана ў 2003 г. у г. п. Зэльва ад Р.І. Сакалоўскай, 1936 г. н..

«Сербіяначка» Песенны найгрыш на дудачцы

Запісана ў в. Угрынь Зэльвенскага раёна ад Галіны Лявонцяўны Чапра-савай, 1942 г. н.

Чаргейка Марына КанстанцінаўнаУдзельніца фальклорнага гурта «Мемарат», з’яўляецца ама-тарам беларускай народнай песні, пераможца многіх раённых фальклорных фестываляў. Іграе на бубне, дудачцы, шумавых

98

інструментах. Захапляецца рознымі відамі ДПМ: вырабам вы-цінанак, вышыўкай, ткацтвам.Касцюм вырабіла Вера Васільеўна Жылко, народны майстар Зэльвенскага раёна.Да конкурсу падрыхтавала Лілія Мікалаеўна Жыткевіч, мета-дыст РМЦ народнай творчасці.


« Пан і збан» Пазаабрада- вая песня

Запісана ў 1960 г. у в. Зенькаўцы Зэльвенскага раёна ад Дар’і Іванаў-ны Кузміцкай, 1936 г. н.

«Цёмна ночка» Найгрыш з прыпеўкамі і прытупамі

Запісана ў 1992 г. у в. Рудзевічы Зэльвенскага раёна ад Надзеі Іва-наўны Дзярэчык, 1931 г. н.

«Цыганка і князь»

Былічка Запісана ў 1997 г. у в. Кандакі Зэльвенскага раёна ад Сакалоўскай Уршулі Станіславаўны, 19 27 г. н.

Галавач НаталляЛабарант СШ 2 г. п. Зэльва. Папулярызатар беларускай народ-най творчасці. Па яе ініцыятыве пры Зэльвенскім РДК створаны дзіцячы фальк-лорны гурток. Іграе на шумавых інструментах: бубне, трашчотках, свісцёлках.Касцюм вырабіла Вера Васільеўна Жылко, народны майстар Зэльвенскага раёна.Да конкурсу падрыхтавала Лілія Мікалаеўна Жыткевіч, мета-дыст РМЦ народнай творчасці.



Вясельная песня («Як апраналі маладую»)

Запісана ў 1983 г. у в. Кашалі Зэль- венскага раёна ад Ніны Аляксанд-раўны Петрукевіч, 1926 г. н.

«Пра Сынка-віцкую царкву»

Паданне Запісана ў 1999 г. у в. Бародзічы Зэльвенскага раёна ад Ганны Вікта-раўны Дубатоўка, 1948 г. н.

«Кракавяк» Найгрыш на дудачцы

Запісаны ў 1992 г. у в. Рудзевічы Зельвенскага раёна ад Надзеі Іва-наўны Дзярэчык, 1931 г. н.

99

Магілёўская вобласцьШкольнікі

Іванова ВікторыяСалістка дзіцячага фальклорнага калектыву «Астраначка» Стара-Дзедзінскага сельскага клуба; вучаніца 9-га кл. Судзі-лоўскай базавай школы Клімавіцкага раёна.У 2006 г. сумесна з калектывам прымала ўдзел у раённым кон-курсе фальклорнага мастацтва «Берагіня». Да турніру падрыхтавала кіраўнік калектыву Ала Аляксееўна Скоцкая.



Cямейна-бы-тавая песня

Запісана ў 1970 г. у в. Судзілы Кліма-віцкага раёна ад Дар’і Галкоўскай, 1890 г. н. (фонд РЦК).

«А я бачу» Семейна-бы-тавая песня

Запісана ў 1970 г. у в. Судзілы ад Дар’і Галкоўскай, 1890 г. н. (фонд РЦК).

«Мая вёска» Паданне Запісана ў 1970 г. у в. Судзілы ад Дар’і Галкоўскай, 1890 г. н. (фонд РЦК)

«Страданне» Найгрыш на балалайцы

Запісаны ў 1983 г. у в. Сабалёўка ад народнага музыкі Аляксандра Галкоўскага (фонд РЦК).

Селядцова ЮліяСалістка дзіцячага фальклорнага калектыву «Астраначка» Стара-Дзедзінскага сельскага клуба, вучаніца 10-га кл. Стара-Дзедзінскай базавай школы Клімавіцкага раёна. У калектыве «Астраначка» — з 2004 г. У 2006 г. ў складзе калектыву ўдзель-нічала ў IV Рэспубліканскім фестывалі фальклорнага мастацтваIV Рэспубліканскім фестывалі фальклорнага мастацтва «Берагіня», у 2007 г. — у VII Міжнародным фестывалі дзіцячай творчасці «Залатая пчолка» (г. Клімавічы).


«За рэчкаю за быстраю»

Бяседная песня

Запісана ў 1976 г. у в. Роськаў Клі-мавіцкага раёна ад Зінаіды Асіпенка, 1930 г. н. (фонд РЦК).

100

«Яблынь мая» Бяседная песня

Запісана ў 1976 г. у в. Роськаў Клі-мавіцкага раёна ад Зінаіды Асіпенка, 1930 г. н. (фонд РЦК).

«Аб узык- ненні вёскі»

Паданне Запісана ў 1976 г. у в. Роськаў Клі-мавіцкага раёна ад Зінаіды Асіпенка, 1930 г. н. (фонд РЦК).

«Страданне» Найгрыш Запісаны ў 1990 г. у в. Роськаў Клі-мавіцкага раёна ад Зінаіды Асіпенка, 1930 г. н. (фонд РЦК).

Моладзь

Пратасіч АлесяУдельніца народнага фальклорнага ансамбля «Сузор’е» Прата-севіцкага СДК Асіповіцкага раёна. Хатняя гаспадыня.Касцюм вырабіла асабіста удзельніца турніра салістаўДа турніру падрыхтавала кіраўнік ансамбля Наталля Ана-тольеўна Еўдакімовіч.


«Як на гэтай на далінцы»

Купальская песня

Запісана ў 2004 г. у в. Забалоцце Асіповіцкага раёна ад Ганны Аста-повіч, 1924 г. н.

«Забалоцкія найгрышы»

Найгрыш на баяне

Пераняты ад народнага музыкі з в. Пратасевічы Віктара Пратасіча, 1941 г. н.

«Як скарб з-за печы вылазіў»

Аповед пра цуды.

Запісаны ў 2004 г. у в. Забалоцце Асіповіцкага раёна ад Ганны Аста-повіч, 1924 г. н.

Еўдакімовіч АляксандрВадзіцель Асіповіцкага хлебазавода. Удзельнік народнага фальклорнага ансамбля «Сузор’е» Пратасевіцкага СДК Асіпо-віцкага раёна. Да турніру падрыхтавала — кіраўнік ансамбля Еўдакімовіч Наталля Анатольеўна.

101


«На святую Масленку»

Масленічная песня

Запісана ў 2004 г. у в. Забалоцце Асіповіцкага раёна ад Ганны Аста-повіч, 1924 г. н.

«Як Мудрыла пана праву- чыў»

Вусны бытавы аповяд

Запісаны ў 2004 г. у в. Забалоцце Асіповіцкага раёна ад Ганны Аста-повіч, 1924 г. н.

«Пратасевіц- кія страданні»


Пераняты ад народнага музыкі з в. Пратасевічы Віктара Пратасіча, 1941 г. н.

Мінская вобласцьШкольнікі

Кудрашова ГаннаУдзельніца ўзорнага фальклорнага гурта «Берагіня», вучаніца 10-га кл. ДУА «Мётчанскі навучальна-педагагічны комплекс дзіцячы сад-школа з этнаграфічным накірункам Барысаўскага раёна». Да турніру падрыхтавалі музычны кіраўнік гурта Антаніна Ана-тольеўна Абрамовіч, настўніца мастацкай працы (выцінанка) Зінаіда Васільеўна Паўлавец.Касцюм вырабілі Зінаіда Васільеўна Паўлавец, Інеса Уладзі-міраўна Абрамовіч.


«Як сын з таго свету вяр- нуўся»

Былічка Запісана ў 2003 г. у в. Вяляцічы Ба- рысаўскага раёна ад Вольгі Безру-чонак, 1922 г. н.

«Пра глухое возера»

Легенда Запісана ў 1999 г. у в. Селішча Ба-рысаўскага раёна ад Аўгінні Грук, 1914 г. н.

«Рано-рано а бег конік вараны»

«Спасаўска» Запісана ў 1999 г. у в. Селішча ад Аўгінні Грук, 1914 г. н.

«Страданні па-мядоцку»


Пераняты ад Антаніны Абрамовіч, 19�8 г. н.

102

Мосбак Раіса Вучаніца 11-га кл. ДУА «Вілейская гімназія № 2 з экалагічным напрамкам».Вучыцца ў класе фальклорна-тэатральнай накіраванасці, які ўваходзіць у склад абласной інавацыйнай пляцоўкі па ўкаранен-ні сацыяльна-педагагічнага праекта «Этнашкола». Яна мэта-накіравана вывучае беларускі фальклор, разам з настаўнікамі даследуе мясцовыя культурныя традыцыі, цікавіцца народнымі песнямі, танцамі, музыкай, народнай прозай, народнымі ра-мёствамі. Часта выступае на канцэртах у гімназіі і ў гарадскім Палацы культуры, прымае ўдзел у раённых конкурсах і фесты-валях самадзейнай дзіцячай творчасці. Яна мае намер прысвя-ціць сваё жыццё вывучэнню, адраджэнню і захаванню культур-най спадчыны беларусаў, збіраецца паступаць у БДУ культуры і мастацтва па спецыялізацыі «Этнафоназнаўства».Да турніру падрыхтавалі настаўніца фальклорнага танца Зінаіда Васільеўна Крупская, настаўнік музыкі Міхаіл Ула-дзіміравіч Ермаковіч.


«Каліначка» «Спявалі на Паненскі вечар»

Запісана ў в. Заазер’е Вілейскага раё-на ад Марыі Касяк, 1921 г. н.

«Учора звячора»

Вялікодная валачобная песня

Запісана ў в. Заазер’е Вілейскага раё-на ад Марыі Касяк, 1921 г. н. Да тур-ніру падрыхтавала настаўніца фаль-клорнага танца Зінаіда Васільеўна Крупская.

«Саўка ды Грышка»

Танцавальны найгрыш на дудачцы

Запісаны ў 2001 г. у в. Талуць Вілей-скага раёна.

«Мы з табой ішлі?»

Жарт Запісаны ў в. Мацькаўцы Вілей-скага раёна ад Галіны Губаравай, 1911 г. н.

Маліноўская Марына Удзельніца дзіцячага фальклорнага гурта «Нашчадкі» Заба-лацкага СДК, вучаніца 8-га кл. Забалацкай СШ. Да турніру падрыхтаваў кіраўнік гурта «Верабейкі» Сяргей Георгіевіч Выскварка.

103


«Плача, плача салавейка».

Веснавая пес-ня («Гуканне вясны»)

Запісана ў в. Закальное Любанскага раёна ад Ганны Пянькоўскай, 1932 г. н.

«Пра дурнога сына»

Казка Запісана ў в. Залуг ад Аўдулі Ляў-чэні, 1903 г. н.

Моладзь

Буяк ЛюдмілаНастаўніца пачатковых класаў ДУА «Мётчанскі навучаль-на-педагагічны комплекс дзіцячы сад-школа з этнаграфічным накірункам Барысаўскага раёна». Да турніру падрыхтавала музычны кіраўнік узорнага фальк- лорнага гурта «Берагіня» — Антаніна Анатольеўна Абра- мовіч.


«Не плач, мая мамачка»

Вясельная песня, «калі маладая ад’езджае з роднага дому ў чужую сям’ю»

Запісана ў 1999 г. у в. Негнавічы Ба- рысаўскага раёна ад Лідзіі Абра-мовіч, 1923 г. н.

«Дрыбату-шачкі»

Танцавальны найгрыш на гармоніку

Пераняла ад народнага музыкі з в. Аздзяцічы Пятра Лаворчыка, 1946 г. н.

«На Дзяды» Былічка Па матывах аповяду бабулі, з якой ехала ў аўтобусе.

104

Фальклорны калектыў «Круцёлкі» Любанскага сельвыканкама Акцябр-скага раёна Гомельскай вобласці, кіраўнік Таццяна Кур’ян

Фальклорны калектыў «Пасаг» Ак-цябрскага цэнтра вольнага часу Го- мельскай вобласці, кіраўнік Аляксандр Сарнаўскі

Узорны фальклорны ансамбль «Цярэш-кавы шчодрыкі» Рассветаўскага КСЦ Акцябрскага раёна, кіраўнік Алена Ліхашапка

Узорны фальклорны гурт «Бе- рагіня» Мётчанскай сярэдне-адукацыйнай школы Барысаў-скага раёна Мінскай вобла- сці, кіраўнікі Мікола Козенка, Антаніна Абрамовіч

Узорны фальклорны ансамбль «Руда-бельскія зорачкі» Акцябрскага цэнтра вольнага часу Гомельскай вобласці, кіраўнік Вольга Дульская

УДЗЕЛЬНІКІ І ГОСЦІ ФЕСТЫВАЛЮ

10�

Узорны фальклорны гурт «Нежачкі» Расонскага цэнтра пазашкольнай ра- боты Віцебскай вобласці, кіраўнік Валянціна Ліцвінава

Гурт «Раме» спецыялізацыі «Этна-фоназнаўства» Беларускага дзяржаў-нага універсітэта культуры і мастац-тваў, кіраўнік кандыдат культуралогіі Вячаслаў Калацэй

Фальклорны ансамбль «Нашчадкі» Забалацкага сельскага дома культуры Любанскага раёна

Фольк-трыа «Конікаў лес» фальклор-нага цэнтра паўночна-заходняй адміні-страцыйнай акругі г. Масквы

Гурт «Этнафонасуполка» спецыялізацыі «Этнафона-знаўства» Беларускага дзяр- жаўнага універсітэта куль-туры і мастацтваў, кіраўнік Таццяна Пладунова

106

Народны фальклорны ансамбль «Рус- кія напевы» клуба «Надзея» фалклор-нага цэнтра Паўночна-заходняй адмі- ністрацыйнай акругі г. Масквы, мас- тацкі кіраўнік Наталля Мухіна

Сямейны фальклорна-этнаграфічны ансамбль-тэатр «Рада-ніца» Навасібірскага гуманітарнага інстытута, кіраўнік Наталля Кутафіна

Фальклорны ансамбль «Жэмэрва» та- варыства «Музей малой айчыны ў Сту- дзіводах», мастацкі кіраўнік Анна Фіёнік. Польшча

Фальклорны калектыў «Skalsa» Каў-наскага універсітэта, кіраўнік Дайва Сескаўскайтэ. Літва

ôÀëüêëîÐÍûß êÀëÅêòûâû –

Ãîñö² ôÅñòûâÀëÞ

108

БЕ Л А РУСЬ

«БЕРАГІНЯ» ўзорны фальклорны гурт дзяржаўнай установы адукацыі

«Мётчанскі навучальна педагагічны комплекс дзіцячы сад-школа з этнаграфічным накірункам Барысаўскага раёна»

Мінскай вобласці

«Берагіня» вядзе адлік свайго існавання з 1996 г., у 2001 г. нададзена найменне «узорны аматарскі калектыў».

Заснавальнікамі і кіраўнікамі калектыву з’яўляюцца этнахарэолаг, старшы навуковы супрацоўнік Беларускага дзяржаўнага інстытута праблем культуры Мікола Козенка і намеснік дырэктара школы, філолаг, народны музыка Антаніна Абрамовіч.

«Берагіня» — рознаўзроставая суполка шчырых прыхільнікаў і даследчыкаў традыцыйнай культуры роднай вёскі і яе ваколіц. Гурт жыве і дзейнічае згодна з ўласным статутам.

Назва гурта абрана ў адпаведнасці з творчым крэда — вывучаю-чы традыцыйную танцавальную і музычную культуру, народнае празаічнае мастацтва, дэкаратыўна-ужытковую творчасць белару-саў, зберагаць і распаўсюджваць мастацкія традыцыі свайго краю.

Рэпетыцыі і выступленні «Берагіні» нагадваюць гульню, на працягу якой дзеці становяцца то спевакамі, то танцорамі, то музы-камі, то апавядальнікамі — кожны «артыст» можа быць салістам.

Раскрываючы і ўдасканальваючы свае мастацкія здольнасці, вы-канаўцы натуральна і нязмушана засвойваюць этыкет партнёрскіх узаемін, вучацца быць стараннымі, цярплівымі і добрымі. Дэвіз кож-нага ўдзельніка — быць непадобным да іншых і прыгожымі, як усе.

Адметнасцю гурта з’яўляецца таксама і тое, што «артысты» апранаюцца ў святочныя строі, пашытыя з улікам мясцовых трады-цый і аздобленыя рукамі дзяцей, бацькоў і настаўнікаў.

Рэпертуар гурта адлюстроўвае багацце і разнастайнасць бела-рускага, асабліва мясцовага танцавальнага, гульнявога і музыч-нага фальклору: старадаўнія і больш позняга паходжання тан-цы ў выкананні гурта («Лявоніха», «Мяцеліца», «Селяшчанскі вальс», полька «Разява», «Грачанікі»), пар («Субота», «Мільён», «Сто адзін», «Падзікатр», полькі «Кацярынка» і «Жыдовачка»), па аднаму («Мікіта», «Барыня»). Удзельнікі калектыву водзяць карагоды («А мы проса сеялі», «Заінька», «Ляцелі дзве пцічкі», «Мак»), гуляюць у «Яшчура», «Рэпку», «Квактуху», «Баба, ніткі

109

парваліся», спяваюць абрадавыя (песні народнага календара і сямейна-родавага цыкла), пазаабрадавыя песні, прыпеўкі; сольна і ў складзе ансамбля выконваюць найгрышы.

«Берагіня» — лаўрэат міжнародных фестываляў: «Сожскі ка-рагод» (Гомель, 1999), «Палескі карагод» (Пінск, 2000), «Іntеrvоlc» (Францыя, Лё Пюі, 2004), «Барысаўскі прыстанак (Барысаў, 200�); Рэспубліканскіх фальклорных фестываляў «Беларуская полька» (Чачэрск, 2000), «Берагіня» (г. п. Акцябскі, 1999, 2006). Амаль па-лавіну ўдзельнікаў гурта — лаўрэаты І Рэспубліканскага конкур-су танцавальных пар — выканаўцаў народных побытавых танцаў (Чачэрск, 2000).

Канцэртмайстры — Людміла Буяк (гармонік), Марына Антонава (скрыпка), Ганна Кудрашова, Ілья Літвін — вясельны барабан.

Майстры-кансультанты па касцюмах — Інеса Абрамовіч, Зінаіда Паўлавец.

Праграма выступлення:«А дзень добры добрым людзём»

Вітальная песня (запісана ў в. Селішча Барысаўскага раёна ад Аўгінні Іванаўны Грук, 1914 г. н.).

«Лявоніха»Танец тыпу кадрылі. Рэстаўраваны па аповяду Аўгінні Іванаўны Грук.

Полька «Разява». Калены:•«Мікіта»;•«Прыпеўкі»;•«Лысы»•«Заінька»;•«Кацярынка».Гуртавы імправізаваны танец-гульня. Адноўлены у 1999 г. па аповядах і пры ўдзеле старэйшых носьбітаў мастацткіх трады-цый вёсак Селішча, Мётча, Завалы, Аскеркі, Дроздзіна.

«А ў нядзелечку рана»Вясельная песня (запісана ў 2000 г. у в. Завалы ад Вольгі Аляк-сандраўны Конан, 1932 г. н.).

«Каля лесу сонца ходзя»Жніўная песня, выконваецца «на жыта» (запісана ў 1998 г. у в. Завалы ад Вольгі Аляксандраўны Конан, 1932 г. н.

«А ўлавілі сівога лося ў гаросе».Вясельная песня (запісана ў 2003 г. у в. Аскеркі ад Кацярыны Аляксандраўны Шчуцкай, 1923 г. н.).

110

«Грачанікі»Гуртавы танец «з адным лішнім». Выконваецца ў любы час. Адноўлены ў 2001 г. па аповядах жыхароў в. Леванова.

СкорагаворкіСтарадаўнія і сучасныя, пашыраныя на Мядоччыне.

«Мядоцкія сабіронкі»Найгрышы з прыпеўкамі (запісаны ў 1996–1998 гг. у в. Аз-дзяцічы, Замужанне, Леванова Барысаўскага раёна ад народ-ных музыкаў Пятра Лаворчыка, 1947 г. н., Міхаіла Зуёнка, 1920 г. н., Васіля Баравулі, 1921 г. н.).

«Квактуха»Гульня (запісана ў 1998 г. у в. Селішча ад Аўгінні Іванаўны Грук, 1914 г. н.).

«Трыфан»«У карагодзе мы былі»

Гульнявыя карагоды (пераняты ў 1998 г. у в. Селішча ад Аўгінні Іванаўны Грук, 1914 г. н.). Выконвае гурт.

«Месяц»«Мільён»«Васадуля»

Парныя танцы. Пашыраныя на Мядоччыне (запісаны ў 2002 г. у вв. Забашавічы, Аздзяцічы, Антаневічы). Выконвае гурт.

«Янька»Казка. Выконвае Ганна Кудрашова (10-ы кл.)

«Какетка»«Падыспан»«Лысы»

Парныя танцы (запісаны ў 1999–2001 гг. ад жанчын вв. Заму-жанне, Грэбло, Негнавічы).

«Хутаранская полька»Найгрыш (пераняты ў в. Мётча ад Антаніны Абрамовіч, 19�8 г. н.). Выконваюць вучні �-га кл. Марыя Касцюковіч і Ілья Літвін.

«Нарэчанька»«Базар»«Гапак»

Танцы тройкамі, выконваюцца ў любы час (запісаны ў 1998–2000 гг. у вв. Мётча, Аскеркі, Ярцаўка).

111

«Сербіянка».Гуртавы танец («Мяцоцкія сабірункі»). Саліруюць: Марыя Кас-цюковіч, Валерыя Палехіна, Ілья Ліцвін, Кацярына Палько, Ганна Кудрашова

«Полька з камандамі».Шматфігурны парна-гуртавы танец (рэканструяваны ў 1998 г. па аповядах Аўгінні Іванаўны Грук, 1914 г. н. з в. Селішча).

«НЕЖАЧКІ» узорны фальклорны гурт установы адукацыі

«Расонскі Цэнтр пазашкольнай работы» Віцебскай вобласціСтваральнік і мастацкі кіраўнік калектыву

Валянціна Літвінава

Фальклорны гурт «Нежачкі» створаны ў лістападзе 1999 г. з вуч-няў 3–�-га класаў Расонскай сярэдняй школы імя П. М. Машэрава, у 200� г. нададзена найменне «Узорны».

Спачатку гурт толькі танцаваў. Праз пэўны час звярнуліся да носьбітаў мясцовых традыцый, ад іх перанялі спеўны, музычны, вус-на-паэтычны, харэаграфічны рэпертуар, абрады, гульні; манеру вы-канання. На падставе мясцовых этнічных узораў адрадзілі свой кас-цюм. Багата твораў і ўмельстваў засвоілі ад Марыі Ільінічны Гурынай (в. Галубова), бабулі — ўдзельніка гурта Аляксандра Якаўлева.

Вялікая ўвага ў калектыве надаецца традыцыйнаму этыкету і народнай педагогіцы, строгаму патрабаванню захоўваць акурат-насць у адзенні і прычосках, мастацкаму і фізічнаму ўдасканаль-ванню дзяцей.

Рэпертуар гурта адлюстроўвае багацце і разнастайнасць рэгія-нальнага музычнага і харэаграфічнага мастацтва, народнай прозы; пастаянна папаўняецца творамі, знойдзенымі падчас фальклорных экспедыцый на Расоншчыне.

«Нежачкі» з’яўляюцца ўдзельнікам рэспубліканскай прагра-мы «Этнакультурнае выхаванне і дзеці»,

Гурт — лаўрэат усебеларускага фестывалю «Беларусь — мая песня» (200� г.), ІV Рэспубліканскага фестывалю фальклорнага мастацтва «Берагіня» (2006 г.), І Рэспубліканскага фестывалю «Калядны фэст»; удзельнік ІІ Рэспубліканскага фестывалю на-роднага танца «Беларуская полька» (у конкурсе танцавальных пар ўдзельнікі занялі 2-е, 3-е і 6-е месцы), дыпламант ІІІ Рэспуб-ліканскага фестывалю «Берагіня» (2004 г.).

112

Праграма выступлення:«У карагодзе былі мы»

Кругавы гульнявы карагод, выконвалі на Каляды і «у любы час» (запісаны ў г. п. Расоны ад Кацярыны Літвінавай, 191� г. н.).

«Кракавяк»Выконваюць парамі і тройкамі (запісаны ў в. Шнітаўка ад Аляк-сея Іванавіча Саўчанка, 1931г. н.).

«Нарэчанька»Выконваюць парамі (запісана ў в. Галубова ад Марыі Ільінічны Сяменавай, 1929 г. н.).

«Ойер»Парны танец (запісаны ў в. Альбрэхтава ад Мінькова Івана Мікалаевіча, 1910 г. н.).

«Туга» Вальс-найгрыш (запісаны ў в. Рудня ад гарманіста Канстанціна Васільевіча Краснабаева, 1919 г. н.).

«Ляцела дзераўцо»Купальская песня (запісана ў в. Сакалішча ад Антаніны Сяр-гееўны Ісачэнка, 1918 г. н.).

«Ляцеў чыжык цераз рынак»Купальская песня (запісана ў в. Сакалішча ад Лілі Ягораўны Вярыга, 1923 г. н. і Нелі Іванаўны Горнавай, 1921 г. н.).

«Падыспань»Парны танец (запісаны ў в. Клясціцы ад Надзеі Дзмітрыеўны Лабецкай, 1909 г. н.).

«Базар»Прыпеўкі «з прытанцоўкай» (запісаны ў в. Шнітаўка ад Аляксея Іванавіча Саўчанкі, 1931 г. н.).

Полька «Пчолка» (ці полька «Бабачка») Парны танец (запісаны ў в. Шнітаўка ад Аляксея Іванавіча Саў-чанкі, 1931 г. н. (выконваюць парамі).

«Курылавіцкая полька»Найгрыш (запісаны ў г. п. Расоны ад гарманіста Уладзіміра Іванавіча Сталбунова, 1929 г. н.).

«Ай полем, полем»Вясельная песня (запісана ў в. Сакалішча ад Лілі Ягораўны Вярыга, 1923 г. н.).

113

«Месяц»Парны танец (запісаны ў в. Марачкова ад Ніны Васільеўны Ганчаровай, 1912 г. н.).

«Субота»Парны танец «з прыпеўкамі» (запісаны ў в. Марачкова ад Валян-ціны Сцяпанаўны Грыбоўскай, 1908 г. н.).

«Матлет»Парны танец (запісаны ў в. Рудня ад Галіны Афанасьеўны Рубашэнка, 1913 г. н).

«Межаўскі матлет»Найгрыш «пад язык»(запісаны ў в. Межава ад гарманісткі Вольгі Іванаўны Вячэрскай, 1916 г. н.).

«Іван маладой, ня стой над вадой» Купальская песня (запісана ў в. Мурагі ад Марыі Іванаўны Аляксеенка, 1918 г. н.).

Полька «Расхадуха»Найгрыш (запісана ў в. Кульнява ад гарманіста Сцяпана Кан-станцінавіча Мядзеля, 190� г. н.).

«Бес» Парны танец (запісаны ў в. Рудня ад Васіля Паўлавіча Навіц-кага, 1920 г. н.).

«Зяленая рошча» Парны танец (запісаны ў в. Марачкова ад Валянціны Сцяпа-наўны Грыбоўскай, 1908 г. н.).

«Як дзеўку сваталі» Былічка (запісана ў в. Шнітаўка ад Аляксея Іванавіча Саўчанкі, 1931 г. н.).

«Падушачка» Гульня-карагод (запісана ў в. Марачкова ад Ніны Васільеўны Ганчаровай, 1912 г. н.).

«Ак у сераду на масленіцу» Масленічная песня (запісана ў г. п. Расоны ад Уласа Андрэевіча Літвінава, 1910 г. н.).

«Какетка» Парны танец (запісаны ў в. Шнітаўка ад Аляксея Іванавіча Саў-чанкі, 1931 г. н.).

«Лявоніха» Парна-гуртавы танец (запісаны ў в. Альбрэхтава ад Вікенція Раманавіча Курака, 1909 г. н.).

114

«Камарынскі» Найгрыш (запісаны ў в. Шалашнікі ад Леаніда Мікалаевіча Бошчанкі, 1927 г. н.).

Полька «Чэмісянка» Найгрыш, «выконвалі на ігрышчах» (запісаны ў в. Рудня ад Канстанціна Васільевіча Краснабаева, 1919 г. н.).

«РУДАБЕЛЬСКІЯ ЗОРАЧКІ» узорны фальклорны ансамбль

Акцябрскага цэнтра вольнага часу Гомельскай вобласці

Ансамбль «Рудабельскія зорачкі» створаны у 199� г., у 2000 г. нададзена найменне «Узорны аматарскі калектыў».

Сённяшнія ўдзельнікі калектыву і яго мастацкі кіраўнік Вольга Дульская, акампаніятар Дзмітрый Бяжкоў працяг-ваюць справу, пачатую некалі настаўніцай пачатковых класаў Акцябрскай раённай гімназіі Тамарай Кругловай і першымі ўдзель-нікамі «Зорачак». У склад калектыву ўваходзяць вучні 6–11-га кл. раённай гімназіі: фальклорная група (20 хлопчыкаў і дзяўчынак, якія танцуюць і спяваюць), акампаніруючая група «Брачынскія музыкі» (8 чалавек), малодшая ўзроставая група (20 чалавек). Амаль з пачатку заснавання калектыву самыя актыўныя ўдзель- нікі — спевакі і танцоры Сяргей Бяжкоў, Аляксей Кудзелька, Ксеня Сачок, Кацярына Шэйка, Святлана Красоўская, Юля, Святлана, Татьяна Любанцы, Аляксандр Кандратовіч, Сяргей Давыдоўскі.

У аснове дзейнасці калектыву ляжыць краязнаўчая праца, ванд-роўкі ў навакольныя вёскі, сустрэчы з носьбітамі, у час якіх рабяты пераймаюць песні «з голасу ў голас», музыку — «з рукі ў руку», танцы прабабулек і бабуль —«з нагі ў нагу». Падчас вандровак вы-вучаюць таксама абрады, народны касцюм, танцавальны этыкет. У «Зорачках» дзеці навучаюцца саломапляценню, ткацтву, вырабу выцінанак.

Калектыў плённа супрацоўнічае з носьбітамі традыцый Аляк-сеем Фёдаравічам Куляём, Сямёнам Данілавічам Селіванавым (г. п. Акцябрскі), Настасcей Астапаўнай Юрчак (в. Валосавічы).

У праграме выступлення калектыву абрадавыя, пазаабрадавыя песні, карагоды, танцы, гульні, найгрышы.

Узорны фальклорны ансамбль «Рудабельскія зорачкі» — лаў-рэат I ступені фестывалю фальклорнага мастацтва «Берагіня» (1999 г.), дыпламант гран-пры II і III фестывалю фальклору

11�

«Берагіня» (2000, 2004 гг.), II Міжнароднага фестывалю харэагра-фічнага мастацтва «Сожскі карагод» (1999 г.), рэспубліканскага фестывалю народнага танца «Беларуская полька», а таксама ды-пламант абласнога фестывалю фальклорных калектываў «Шануй-це спадчыну сваю» (200� г.), рэгіянальнага фестывалю гарманістаў Палесскага краю «Грай гармонік» (200� г.), дыпламант I ступені занальнага агляду-фестывалю народнага мастацтва «Беларусь — мая песня» (1997 г.) і інш.

Калектыў «Зорачак» — удзельнік адборачнага тура фесты- валю «Усе мы — родам з дзяцінства» (2002 г.), фальклорнай экс-педыцыі на Нарач (Мінская вобл., 2002 г.); рэспубліканскага «Круглага стала» па тэме «Свята сонечнага крыжа» на базе Нацыя-нальнага цэнтра мастацкай творчасці дзяцей і моладзі Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь (г. Мінск, 2004 г.).

Праграма выступлення«Рана, раненько я ўстала»

Жніўная песня (запісана ў в. Пратасы ад Зінаіды Сямёнаўны Забалоцкай, 1940 г. н.). Выконвае ансамбль, зачынае Святлана Красоўская, суправаджаюць на дудзе Максім Куляй, Руслан Кандратовіч.

«Ой, зелена, зелена»Пазаабрадавая песня з падводкай (запісана ў в. Валосавічы ад Настассі Астапаўны Юрчак, 1929 г. н.). Выконвае ансамбль, падводзяць сёстры Юлія і Таццяна Любанец.

«Краскі», «На Гарэнькавым бярвенні»Летнія гульні, «гуляюць усе хто хоча». Апошняя адноўлена па аповеду жыхаркі г. п. Акцябрскі З. І. Кірэевай, 1924 г. н.

«Падэспань з перадачай» (парамі), «Руднянская нарэчанька» (трой-камі) (запісаны ў г. п. Акцябрскі ад Станіслава Казіміравіча Коркуця, 1936 г. н.). Выконвае калектыў.

«Пра белага гуся»Аповед (запісаны ў в. Забалацце). Выконвае Кацярына Шэйка.

«Мазурка»Забалацкая полька (дап. у в. Забалацце ад Яўгена Дзмітравіча Нязнанскага, 1940 г. н.). Выконвае ансамбль, саліруюць на гар-моніках сёстры Любанец, Святлана Красоўская.

116

«ЦЯРЭШКАВЫ ШЧОДРЫКІ» узорны фальклорны ансамбль Рассветаўскага культурна-

спартыўнага цэнтра Акцябрскага раёна

Ансамбль створаны ў 1998 г., у 200� г. яму было нададзена най-менне «Узорны аматарскі калектыў». У складзе калектыву 12 удзель-нікаў. Мастацкі кіраўнік Алена Ліхашапка.

Назва калектыву абрана згодна з паданнем пра вялікую сям’ю Цярэшкі — добрых спевакоў, танцораў, музыкаў, якія шмат веся-лосці прыносілі жыхарам на калядныя святы.

Удзельнікі ансамбля валодаюць гармонікамі, шумавымі інс-трументамі. Вывучаюць народныя рамёствы: вышыўку, тканне паясоў, выразанне выцінанак, пляценне з саломкі. Маюць імпэт да вывучэння народна-побытавых танцаў. Неаднаразова спаборні-чалі на конкурсах выканаўцаў народных побытавых танцаў і былі пераможцамі абласнога конкурсу ў 200� г.

У рэпертуары калектыву — веснавыя, летнія, жніўныя, кара-годныя песні. Сярод іх: «А мы проса сеялі», «Таўкачыкі», «Камар лазню тапіў», «У карагодзе мы былі» і інш.

У 2006 г. калектыў стаў лаўрэатам II ступені IV Рэспубліканскага фестывалю фальклорнага мастацтва «Берагіня».

Музычны кіраўнік калектыву Ігар Дземенкавец.Праграма выступлення

Прыпеўкі «Жартоўныя» (запісаны ў в. Рассвет ад Надзеі Міхай-лаўны Рудой, 1947 г. н.). Выконвае калектыў.

«Зелянее жыта зялёна»Траецкая песня (запісана ад Кацярыны Пугач, 1928 г. н.). Выконваюць ??

«Выйдзі, выйдзі слаўная пані з пакою»Абрадавая песня (запісана ад Раісы Міхайлаўны Лутчанка, 1947 г. н.).

Абрад «Ваджэнне куста» (запісаны ў в. Рассвет ад Надзеі Міхай-лаўны Рудой, 1947 г. н.).

«А па возеру» Траецкі карагод (запісаны ад М. М. Ільенка, 1936 г. н.).

«Вянок танцаў»Выконвае калектыў.

Абрад «Кумленне» (запісаны ў в. Рассвет ад Надзеі Міхайлаўны Рудой, 1947 г. н.).

117

«Вясна-красна, адкуль прыйшла»Масленічная песня, «калі вясну гукалі» (запісана ў в. Рассвет ад Марыі Міхайлаўны Каляда, 193� г. н.).

«А што й у лузе» Песня жартоўная (запісана ў в. Рассвет ад Марыі Міхайлаўны Каляда, 193� г. н.).

«Рассветаўскія падкіндэсы»Танцавальныя найгрышы (запісаны ў в. Рассвет ад Івана Май-сеевіча Дземенкаўца, 1930 г. н.). Выконвае калектыў.

«РАМЕ» гурт спецыялізацыі «Этнафоназнаўства»

Беларускага дзяржаўнага універсітэта культуры і мастацтваў

Стваральнік і мастацкі кіраўнік калектыву, Вячаслаў Калацэй

Калектыў утвораны ў 2007 г. са студэнтаў чацвёртага набо-ру спецыялізацыі «Этнафоназнаўства», якія паходзяць з розных рэгіёнаў Беларусі і збольшага маюць досвед удзелу ў фальклорным руху ў складзе мінскіх і рэгіянальных аб’яднанняў аматараў народ-най творчасці.

Назва гурта перакладаецца як «плячо» з нагоды таго, што хлоп-цы і адзіная ў гурце дзяўчына (М. Касач з любанскіх «Верабеек») актыўна падтрымліваюць («падстаўляюць плячо») энтузіястаў фальклорнага руху.

У навучальным працэсе факультэта традыцыйнай беларускай культуры і сучаснага мастацтва і ў творчай практыцы студэнтамі і іх педагогам вядзецца дзейнасць па перайманні мужчынскай спеўнай традыцыі, рэстаўрацыі адпаведных фальклорных жан-раў. За час сумеснай творчай дзейнасці падрыхтаваны праграмы «Вялікдзень на Палессі», «Цэнтральнабеларуская карчма».

Удзельнікі старанна засвойваюць традыцыйныя прыёмы вы-канання на такіх музычных інструментах, як скрыпка, дуда, гуслі, барабан, варган, бубен з калатушкай. Праз этнадыскатэкі з дудар-скай музыкай і адпраўленне каляндарных свят «Раме» ўдзельнічае ў этнакультурным выхаванні мінскай моладзі.

З 2007 г. калектыў — пастаянны ўдзельнік праекта «Па Крывіі без баяна» (2001–2007), які з мэтай аднавіць функцыянальнасць

118

дударскай музыкі ў побыце беларускай моладзі вядзе мінскі гурт «Ветах». У рамках праекту «Раме» бралі ўдзел у імпрэзах «Затан-цоўванне «Куста» і «Дуды Юр’я зімовага» (Мінск, 2007), «Ракаў-скае купалле» (Валожынскі раён, 2007 г.).

Праграма выступлення«Ночка»

Найгрыш да парнага побытавага танца з в. Закальное Любан-скага раёна (пералажэнне для капэлы народных інструментаў В. Калацэя).

«Я ўжо недалечка красна яечка»Валачобная песня (запісана ў в. Пратасы Акцябрскага раёна).

«Ой, ляцела пава»Валачобная песня (запісана у в. Гаць Акцябрскага раёна).

«Да была ў бабкі курка-рабушка»Валачобная песня (запісана ў в. Юшкавічы Любанскага раёна).

«Гапак»Найгрыш да побытавага танца ў тройках (запісаны ў в. Закаль-ное Любанскага раёна, пералажэнне для капэлы народных ін-струментаў В. Калацэя).

«Картузэ»Найгрыш да парнага побытавага танца (запісаны ў в. Мерку-лавічы Чачэрскага раёна, пералажэнне для капэлы народных інструментаў В. Калацэя).

«Сербіянка» Прыпеўкі (запісаны ў в. Пратасы Акцябрскага раёна, перала-жэнне для капэлы народных інструментаў В. Калацэя).

«Да прышлі к бабцы дай рарэшнічкі»Валачобная песня (запісана ў в. Обчын Любанскага раёна).

«ЭТНАФОНАСУПОЛКА» гурт спецыялізацыі «Этнафоназнаўства»

Беларускага дзяржаўнага універсітэта культуры і мастацтваў

Мастацкі кіраўнік Таццяна Пладунова

Калектыў утвораны ў 2004 г. артыстам-вакалістам вышэй-шай катэгорыі Таццянай Пладуновай са студэнтаў першага набо-ру спецыялізацыі «Этнафоназнаўства», якія паходзяць з розных рэгіёнаў Беларусі. У навучальным працэсе і творчай практыцы студэнтамі і іх педагогам вядзецца дзейнасць па фарміраванні

119

методыкі пераймання вакальнай этнафоніі беларусаў, прыкла-данні тэорыі этнапедагогікі да традыцыйнай культуры народа. За час сумеснай творчай дзейнасці падрыхтаваны праграмы «Каляды на Заходнім Палессі», «Сёмуха», «Полацкае Купалле». Удзельнікі старанна засвойваюць традыцыйныя прыёмы выка-нання на такіх музычных інструментах, як скрыпка, дуда, гуслі, барабан, варган, бубен з калатушкай.

Праз этнадыскатэкі з дударскай музыкай і адпраўленне ка-ляндарных свят «Этнафонасуполка» ўдзельнічае ў этнакультур-ным выхаванні мінскай моладзі. З 2004 г. калектыў — пастаянны ўдзельнік праекта «Па Крывіі без баяна» (2001–2007), які з мэтай аднавіць функцыянальнасць дударскай музыкі ў побыце беларус-кай моладзі вядзе мінскі гурт «Ветах». Гурт «Этнафонасуполка» — дыпламант «Каляднага фэсту» ў Мінску (200�), міжнародных фэс-таў «Наследники традиций» у Санкт-Пецярбургу (2007), «Фэсту музыкі універсітэтаў» у Бяльфоры (Францыя, 2007).

Праграма выступлення

Траецкія песні«Пойдзем, дзевачкі, у луг гуляць»

Запісана ў в. Макеевічы Клімавіцкага раёна Магілёўскай воб- ласці.

«На тройцу дзеўкі вянкі вілі»Запісана ў в. Кароўчына Дрыбінскага раёна Магілёўскай воб- ласці.

«Ой, Бяроза белая»Запісана ў в. Раеўшчына Маладзечынскага раёна Мінскай воб- ласці.

Купальскія песні«У нас сягоння Купалачка»

Запісана ў в. Замошша Ушацкага раёна Віцебскай вобласці.«Ішла купалка сялом, сялом»

Запісана ў в. Ухвішча Полацкага раёна Віцебскай вобласці.«А на гарэ царкоўка»

Запісана ў в. Багатырская Полацкага раёна Віцебскай воб- ласці.

«Божа мой, чаго селязён, смуцён не вясёл»Запісана ў в. Вуглы Полацкага раёна Віцебскай вобласці.

120

Жніўныя песні«Вецярок вее»

Запісана ў в. Кісялёўка Касцюковіцкага раёна Магілёўскай вобласці.

«Жнеі маі, жнеі» Запісана ў в. Рагозы Усвяцкага раёна Пскоўскай вобласці.

«Перагані, Божа, хмарку»Запісана ў в. Ахонава Дзятлаўскага раёна Гродзенскай воб- ласці.

«Шырокая паляначка»Запісана ў в. Ананчыцы Салігорскага раёна Мінскай вобласці.

«Ох, і дайтэ мне раду»Запісана ў в. Клетная Пінскага раёна Брэсцкай вобласці.

«А заспорыў Дунай з морам»Запісана ў в. Зачэпічы Дзятлаўскага раёна Гродзенскай воб- ласці.

Бяседныя песні«Ой, там на гарэ, ой, там на крутой»,«Пад яліною расло два дубочкі»

Запісаны ў в. Малыя Чучэвічы Лунінецкага раёна Брэсцкай вобласці.

Р А С І Я

«РУСКІЯ НАПЕВЫ» народны фальклорны ансамбль клуба «Надзея»

Паўднёва-заходняй адмінітрацыйнай акругі г. МасквыМастацкі кіраўнік Наталля Мухіна

Ансамбль «Рускія напевы» зарадзіўся як творчая група ама-тарскага Хора рускай песні Дрома культуры «Стваральнік» у 197� г. Стваральнікам і першым кіраўніком была выпускніца Дзяржаўнага музычнага педагагічнага інстытута імя Гнесіных Ірына Смірнова. З 1983 г. і па сённяшні дзень ансамблем кіруе Наталля Мікалаеўна Мухіна, выкладчык ДМПВ імя Гнесіных.

Галоўнай мэтай ансамбля з’яўляецца вывучэнне песеннага фальк-лору, традыцыйнай рускай культуры, дакладная расшыфроўка і выка-нанне песень у натуральнай партытуры.

У цяперашні час у калектыве займаецца 2� чалавек: школьнікі і сту-дэнты Маскоўскіх каледжаў і ВНУ, настаўнікі, юрысты, інжынеры.

121

Калектыў складаецца з людзей без спецыяльнай музычнай пад-рыхтоўкі, якія з вялікай зацікаўленасцю з голасу ці з этнаграфічнай крыніцы развучваюць песні розных абласцей Расіі — Маскоўскай, Варонежскай, Белгародскай, Разанскай, Владзімірскай, а таксама песні кубанскіх і данскіх казакаў.

У рэпертуары ансамбля — песні самых розных жанраў — лірычныя, плясавыя, вясельныя, балады, карагодныя, жартоўныя і духоўныя вершы. Партытуры налічваюць ад трох да шасці галасоў. Некаторыя з іх суправаджаюць народныя інструменты — тульская і саратаўская гармонікі, балалайка, бразготкі, бубен.

Ансамбль «Рускія напевы» апрануты ў сапраўдныя народныя строі паўднёвых абласцей Расіі.

У 200� г. пры ансамблі ўтворана дзіцячая група, якой кіруе сту-дэнтка Акадэміі музыкі імя Гнесіных Анастасія Шалімава.

Разнастайны і накірункі творчай дзейнасці калектыву і геагра-фія яго выступленняў: у цэхах і інтэрнатах завода ДПЗ-1, у музыч-ных школах, на народных гуляннях, у вайсковых частках і інш. — у Маскве і іншых гарадах Расіі, розных рэгіёнах (Дальні Усход, Сібір, Казахстан...). Ансамблю апладыравалі лепшыя канцэртныя залы Масквы — залы імя Чайкоўскага, Крамлёўскі Палац з’ездаў, Калонная зала Дома саюзаў, канцэртная зала Акадэміі музыкі імя Гнесіных, удзельнікі ХVІІІ з’еда прафсаюзаў СССР, ХХ з’ездаVІІІ з’еда прафсаюзаў СССР, ХХ з’езда УЛКСМ, Алімпійскіх гульняў у Маскве (1980 г.).

Ансамбль прымае ўдзел у аглядах і конкурсах, выязных семінарах, дае адкрытыя ўрокі, удзельнічае ў тэле- і радыёперадачах, арганізуе фальклорныя экспедыцыі.

Калектыў — лаўрэат І Усерасійскага фестываля самадзейнай мастацкай творчасці (19�7–1977 гг.), ІІ і ІІІ Усесаюзных фестываляў аматарскай мастацкай творчасці (1987, 1990), дыпламант Міжна-роднага фальклорнага фестывалю ў Італіі (г. Матэліка, 1997) і інш.

У 2008 г. ансамбль адзначыць свой 30-гадовы юбілей.

«КОНІКАЎ ЛЕС»Фальк-трыа Фальклорнага цэнтра Паўночна-заходняй

адміністрацыйнай акругі г. Масквы

Спачатку быў творчы саюз маладой спявачкі Любові Карнеевай і балалаечніка-кампазітара Дзяніса Забаўскага ўтварыўся ў 2004 г. у Расійскай Акадэміі музыкі імя Гнесіных. Таленавітыя музыкі выконваюць народныя песні ў рускай дыялектнай манеры з арыгінальным кампазітарскім рашэннем.

З 2003 г. Любоў удзельнічае ў міжнародным фестывалі сучас-най музыкі «Маскоўская восень», дзе прадстаўляе творы рускіх

122

кампазітараў. У 2008 г. прымала ўдзел у пастаноўцы народнай опе-ры «Іван ды Мар‘я» сучаснага кампазітара Кузняцовай Жаны, дзе сыграла ролю Мар‘і. Супрацоўнічае з Маскоўскай філармоніяй як удзельніца адукацыйных фальклорных праграм.

Любоў Карнеева з‘яўляецца кіраўніком фальклорнага цэнт-ра ПЗАА г. Масквы. Курыруе працу яго калектываў, арганізоўвае спектаклі, канцэрты, піша артыкулы на папулярныя тэмы аб куль-туры і мастацтве.

Любоў і Дзяніс вядуць актыўную асветніцкую дзейнасць у Маскве і іншых гарадах Расіі. Іх выступленні пабудаваныя ў вы-глядзе монаспектакляў, паказальных лекцый і семінараў. Яны свабодна маюць зносіны з гледачом, распавядаючы і паказваючы старадаўнія абрады і звычаі. Ім усе узросты пакорлівыя. Рабяты знаходзяць агульную мову і з дзецьмі, і са старэйшымі пакалення-мі, ім ўдаеца прыцягнуць увагу маладых і самых пераборлівых.

Іх дуэт часта выступаў па радыё («РТВ Падмаскоўе»), тэлеба-чанні, удзельнічаў у фестывалях «Жывая даўніна» (Растоў Вялікі, Угліч, Пашахонне, 2006 г.), з 200� г. Любоў і Дзяніс — пастаянныя ўдзельнікі міжнароднага фестывалю «Этнолайф», узнагароджа-ны дыпломам лаўрэата II ступені на Усерасійскім фестывалі пра-васлаўнай песні і паэзіі «Срэбны псалтыр» (г. Дубна, 200�).

У 2006 г. запісаны першы альбом (студыя фолк-музыканта, кампазітара і прадзюсара Міці Кузняцова, г. Рыбінск).

У 2006 годзе утварылася фальктрыа, да рабят далучылася дамрыстка Алена Забаўская, выпускніца, асістэнт-стажор РАМ імя Гнесіных, клас прафесара Ліпс М. І.), салістка Маскоўскай філар-моніі, артыстка Акадэмічнага аркестра рускіх народных імнстру-ментаў пад кіраваннем М. М. Някрасава. А. Забаўская — лаўрэат міжнародных конкурсаў: «Настаўнік і вучань» (Масква, 2002), «Кубак Поўначы» (Чарапавец, 2004).

У трыа свой непаўторны стыль: голас спявачкі захоўвае песню ў яе першапачатковым выглядзе, з дыялектам, узорыстай музычнай канвой, балалайка і домра выдаюць рытмы і разнастайныя „кульбі-ты« ад класікі да рока.

Рабяты — пастаянныя ўдзельнікі праваслаўных і фальклор-ных фэстаў і канцэртаў у Пецярбургу, Дубне, Варонежы, Арле, Яраслаўлі, Растове Вялікім, у Германіі (гг. Расток, Вернігеродзе). У 2007 г., у гэтым складзе, прайшлі сольныя канцэрты ў Мінску.

Любоў — Алена — Дзяніс праводзяць культурна-адукацый-ныя праграмы як салісты філармоніі. Удзельнічаюць у конкурсах маладых кампазітараў. Рыхтуюцца да запісу чарговага альбома.

123

Плануюць выданне нотнага зборніка песень, новыя канцэртныя праграмы з увядзеннем новых інструментаў, вакальных тэхнік з выкарыстаннем спецэфектаў.

«РАДАНІЦА»сямейны фальклорна-этнаграфічны ансамбль-тэатр

Навасібірскага гуманітарнага інстытутаКіраўнік ансамбля

Наталля КутафінаУ 1990 г., на Масленіцу, дванаццаць сямей стварылі сямейны

фальклорны ансамбль-тэатр «Раданіца». Першыя восем гадоў сем’і (бацькі з дзецьмі) ездзілі ў экспеды-

цыі: праводзілі ў сёлах і вёсках Навасібірскай вобласці рэканстру-яваныя каляндарныя святы — «Масленіца», «Чырвоная горка», «Пасхальны тыдзень», «Тройца», адраджаючы культурныя трады-цыі дзядоў і прадзедаў.

Даследуючы сабраны ў экспедыцыях матэрыял, «Раданіца» беражліва захоўвае песні, інструментальныя найгрышы, пляскі і кадрылі Заходняй Сібіры: с. Локці Машкоўскага раёна, с. Бергуль і в. Платонаўка Паўночнага раёна, с. Балман Куйбышаўскага раё-на Навасібірскай вобласці. А таксама сямейскіх сёл Качон і Укыр Чырвоначыкойскага раёна Чіцінскай вобласці, с. Першакаменка Трэцьякоўскага раёна Алтайскага краю.

Сабраныя ў экспедыцыях сібірскія карагоды, танцы, пляскі і кадрылі ляглі ў аснову семінараў, творчых лабараторый, адкры-тых урокаў па традыцыйнай харэаграфіі, якія пастаянна праводзіць калектыў «Раданіцы» у розных рэгінах Расіі.

З дня свайго заснавання «Раданіца» — удзельніца розных Між-народных, Усесаюзных і Усерасійскіх фестываляў. Толькі за апош-нія два гады калектыў прымаў удзел у Міжнародных фестывалях «Пакроўскія званы» (г. Вільнюс, Літва, 2007 г.), «Белаводдзе-2007» (г. Усць-Каменегорск, Казахстан); ва Усерасійскіх — у Ніжнявар-таўску («Пакроў дзень»), Пярмі («Ільін дзень»), Мажайску («Мар- фін брод»), у Краснадары («Залаты яблык»), Сургуце, Ульянаўску, Калузе, Волагдзе; у штогадовых фестывалях у Екацерынбургу (на «Дзмітрыяў дзень»), Омску (на «Егорый Харобры»).

Сямейны фальклорны тэатр — удзельнік «Вінаградаўскіх чы-танняў» у Навасібірску (1990 г), у Чэлябінску (1991 г.), у Волагдзе (1994 г.), у Іркутску (1996 г.).

Калектыў удастоены звання Лаўрэата І ступені на Усерасійскім аглядзе-конкурсе дзіцяча-юнацкіх фальклорных калектываў у г. Каў-

124

рове (Уладзімірская вобл., 1998 г.), Дыпламанта — на ІV Усерасій- скім фестывалі «Фальклорная вясна» (Масква, 1999 г.)

За 17 гадоў сваёй гісторыі ў ансамблі спеліся, сплясаліся і аб-вянчаліся 11 сямейных пар, у адной з каторых растуць ужо пяцёра дзяцей.

У 2007 г. «Раданіца» абараніла званне «Народны калектыў».

М А Л Д АЎСК А Я РЭСПУ Б ЛІК А

«РЭЗЭШІй»этнафальклорны калектыў с. Богзешты

Целянешскага раёна

Этнафальклорны калектыў «Рэзэшій» утвораны ў 1987 г. ў сяле Богзешты Целянешскага раёна і складаецца з 34 удзельнікаў.

У праграме калектыву — фальклорныя песні, танцы, народныя звычаі і іншыя праявы мастацкай традыцыі краю.

Калектыў прымаў удзел у інтэрнацыянальных фестывалях Румыніі, Польшчы, Украіны, Расіі, адзначаны граматамі і каштоў-нымі падарункамі.У Польшчы калектыў удастоены гран-пры.

У 1990 г. мастацкаму калектыву прысвоена званне узорнага.Кіраўнік калектыву Сава Чарнолеў з’яўляецца выдатнікам ра-

ботніка культуры Малдаўскай Рэспублікі.Кансультант Павел Пола, галоўны харэограф Нацыянальнага

цэнтра народнай творчасці.Праграма выступлення

«Лі-й сомн, мамэ, окілор», народная песня. Выконвае ансамбль.«Аша-й флоаря бобулуй», фальклорная песня. Выконвае ансамбль.«Чіурул», танец.«Пунгуца», фальклорная песня. Выконвае ансамбль.«Стежэрел», фальклорная песня. Выконвае ансамбль.«Кырлэнуца», танец.«Калул, пушка ші неваста», народная песня. Выконвае ансамбль.«Кынд плекам ла мілітэріе», фальклорная песня. Выконвае ансамбль.«Раца», танец.«Мэй чіобене, мэй бэдіцэ», народная песня. Выконвае ансамбль.«Сувейка», танец.«Ынфлоріту ругуцу», народная песня. Выконвае Пасат Вераника.«Арнэутул», танец.«Омуле, мэй омуле», народная песня. Выконвае Пасат Вераніка.«Мэрэрашул», танец.«Коаса», танец.

12�

ПОЛЬШЧ А

«ЖЭМЭРВА»фальклорны ансамбль таварыства «Музей малой айчыны

ў Студзіводах»Мастацкі кіраўнік Анна Фіёнік

Назва калектыву «Жэмэрва» — гэта ў мове падляшскiх бе-ларусаў не што iншае, як кампанiя вясёлых, расспяваных дзяцей i малодшай моладзi. У калектыве дзве ўзроставыя групы: 11 асоб моладзi 14–16 гадоў i 6 асоб старэйшай моладзi 19–3� гадоў.

Музыкальным кiраўнiком з’яўляецца Анна Фiёнiк, праграм-ным — Дарафей Фiёнiк, кансультантамi — Сяргей Алёнкiн, Iрына Мазюк i Альжбета Фiёнiк.

«Жэмэрва» дзейнiчае з 2003 г., займаецца выконваннем, а так-сама запiсам, апрацоўкай i папулярызацыяй традыцыйнага фальк-лору беларусаў Падляшша.

Члены калектыву вучацца таксама даўнiм рамёствам: ткацтву, вышыўцы, вырабам з саломы, выцiнанцы.

У рэпертуары «Жэмэрва» — песнi, абрады, карагоды, гульнi; яны пачынаюць таксама займацца танцамi. У мiнулым годзе запi-салi i выдалi першы дыск.

Выступаў дагэтуль на канцэртах, фестывалях i канферэнцыях у Польшчы, Беларусi i Грэцыi.

«Жэмэрва» — лаўрэат ХV агульнапольскага фестывалю «Бела-руская песня – 2008» у Беластоку.

Праграма выступлення «Падляшскі год»Часткі:

«Гоготуха» (навагоднi абрад)«Благавешчэнiе — бусловы лапы»«Огулькi» (вялiкодныя песнi i абрады з карагодамi)«Зозулiны песнi»«Сенокуос»

Жнiўныя абрады i песнi«Восень» (фрагмент падляшскага вяселля)

У КРА ІН А«ГОРЫЦВІТ»

ансамбль танца Віжніцкай гімназіі Чарнавіцкай вобласці

Кіраўнік Міраслава Ежаненка

IV ðýñïóáë³êàíñêàÿ íàâóêîâà-ïðàêòû÷íàÿ êàíôåðýíöûÿ

«òðàäûöûéíàÿ êóëüòóðà ³ äçåö³: ïðàáëåìû ýòíàâûõàâàííÿ»

��

��

��

��

��

��

� � � � � � � �

��

��

��

��

127

2–3 красавіка 2008 г.г. п. Акцябрскі

Удзельнікі: навукоўцы, выкладчыкі і студэнты навучальных устаноў культуры, мастацтва, адукацыі, спецыялісты абласных, раённых і гарадскіх метадычных цэнтраў, работнікі бібліятэчных і клубных устаноў культуры, настаўнікі і вучні агульнаадукацыйных і профільных школ, кіраўнікі і ўдзельнікі аматарскіх мастацкіх ка-лектываў. Госці.

Усяго 110 чалавек.

Аўтар і кіраўнік праекта — Козенка Мікалай Аляксеевіч, старшы навуковы супрацоўнік аддзела традыцыйнай культуры Беларускага дзяржаўнага універсітэта культуры і мастацтваў.

Каардынатары канферэнцыі:Басько Вольга Іванаўна — старшы навуковы супрацоўнік БелДІПК.Алёшына Кацярына Міхайлаўна — навуковы супрацоўнік БелДІПК.Казакова Ларыса Аляксееўна — намеснік дырэктара Акцябрскага

раённага арганізацыйна-метадычнага цэнтра культуры.Галабурда Святлана Канстанцінаўна — загадчык аўтаклуба аддзе-

ла культуры Акцябрскага райвыканкама.

ПЕРШЫ ДЗЕНЬ (2 красавіка, серада)

Да 13.00 Заезд, рэгістрацыя, размяшчэнне ўдзельнікаў кан- ферэнцыі (Цэнтр вольнага часу; Савецкая, 59)

13.00–14.00 Абед (рэстаран «Арэса»)14.00–14.30 Адкрыццё канферэнцыі (Цэнтр вольнага часу)

П р ы в і т а н н і а д і м я:• Акцябрскага раённага выканаўчага камітэта

Намеснік старшыні — Сяргей Іванавіч Зарычны;• Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь

Галоўны спецыяліст Упраўлення устаноў культуры і народнай творчасці Іван Іванавіч Галабурда;

• Міністэрства адукацыі Рэспублікі БеларусьМастацкі кіраўнік Нацыянальнага цэнтра мастацкай твор-часці дзяцей і моладзі Наталля Мікалаеўна Камзалава;

128

• Гомельскага абласнога выканаўчага камітэтаДырэктар абласнога цэнтра народнай творчасці Мікалай Іванавіч Шамшэня;

• Грамадскага аб’яднання «Беларускі Фонд культурыПершы намеснік старшыні Георгій Андрэевіч Ткацэвіч;

• Беларускага дзяржаўнага універсітэта культуры і мастацтваўДэкан факультэта традыцыйнай беларускай культуры і сучас-нага мастацтва Вячаслаў Віктаравіч Калацэй.

Р э г л а м е н т:Выступленне на пленарным пасяджэнні — да 20 хв.Выступленне на секцыйным пасяджэнні — да 10 хв.

14.30 ПЛЕНАРНАЕ ПАСЯДЖЭНННЕ (Цэнтр вольнага часу)

«Агульныя пытанні традыцыйнай культуры»Вядучы У. М. Конан

Конан Уладзімір Міхайлавіч — вядучы навуковы супрацоўнік Інстытута філасофіі НАН Беларусі, Лаўрэат дзяржаўнай прэміі Беларусі, доктар філасофскіх навук (г. Мінск),«Вобразы і матывы чароўнага музыкі ў беларускай народнай культуры і класічнай літаратуры».

Рагуля Аляксей Уладзіміравіч — прафесар кафедры тэорыі і гісто-рыі культуры Беларускага дзяржаўнага педагагічнага універсі-тэта імя М. Танка, кандыдат філалагічных навук (г. Мінск), «Эстэтыка хараства ў традыцыйнай і сучаснай культуры».

Калацэй Вячаслаў Віктаравіч — дэкан факультэта традыцыйнай беларускай культуры і сучаснага мастацтва, дацэнт Беларускага дзяржаўнага універсітэта культуры і мастацтваў, кандыдат культуралогіі (г. Мінск), «Традыцыйны каляндар беларусаў у кантэксце перыядызацыі старажытнай гісторыі Беларусі».

Ракава Любоў Васільеўна — дактарант Інстытута мастацтвазнаўс-тва, этнаграфіі і фальклору НАН Беларусі, кандыдат гістарыч-ных навук (г. Мінск),«Традыцыі выхавання дзяцей у сям’і беларусаў і папулярыза-цыя народнага вопыту».

129

Лозка Алесь Юр’евіч — дацэнт кафедры этналогіі і фалькла-рыстыкі Беларускага дзяржаўнага педагагічнага ўніверсітэта імя М. Танка (г. Мінск),«Краязнаўства ў сістэме школьнай адукацыі».

Козенка Мікола Аляксеевіч — старшы навуковы супрацоўнік Беларускага дзяржаўнага інстытута праблем культуры (г. Мінск),«Функцыянальныя, жанравыя і стылявыя асаблівасці аўтэн-тычнай беларускай харэаграфіі».

Шчадрына Эвеліна Вячаславаўна — выкладчык кафедры народ-на-песеннага мастацтва факультэта традыцыйнай беларускай культуры і сучаснага мастацтва Беларускага дзяржаўнага уні-версітэта культуры і мастацваў (г. Мінск), «Нарматыўна-прававыя аспекты этнакультурнага выха вання».

16.30–17.00 Кава-паўза

17.00–18.30 ПАСЯДЖЭННЕ СЕКЦЫЙ

СЕКЦЫЯ 1-я (Цэнтр вольнага часу)

«Народная культура ў адукацыйна-выхаваўчым працэсе»Вядучыя А. У. Рагуля, В. В. Калацэй

Рагуля Аляксей Уладзіміравіч — прафесар кафедры тэорыі і гісто-рыі культуры Беларускага дзяржаўнага педагагічнага універсі-тэта імя М. Танка, кандыдат філалагічных навук (г. Мінск), «Агул».

Хаменка Алег Георгіевіч — аспірант Беларускага дзяржаўнага універсітэта культуры і мастацтваў (г. Мінск),«Інтэграваная сфера каштоўнасцей і сімвалаў беларускіх ка-ляндарных свят».

Сычова Іна Сяргееўна — асістэнт кафедры педагогікі УА «Мазыр-скі дзяржаўны педагагічны універсітэт імя І. П. Шамякіна», «Дыферэнцыяцыя эстэтычнага выхавання ў беларускай народ-най педагогіцы».

Сухая Наталля Аляксандраўна — загадчык аддзела ДУ «Мінскі абласны цэнтр народнай творчасці» (г. Мінск), «Народная педагогіка. Да пытання вызначэння прынцыпаў калектыўнага выхавання».

130

Мазюк Ірына Васільеўна — навуковы супрацоўнік лабараторыі традыцыйнага мастацтва УА «Беларускі дзяржаўны інстытут праблем культуры» (г. Мінск),«Аб праблемах пераймання спеўных традыцый»

Пладунова Таццяна Аляксандраўна — выкладчык кафедры на-родна-песеннага мастацтва факультэта традыцыйнай беларус-кай культуры і сучаснага мастацтва Беларускага дзяржаўнага універсітэта культуры і мастацтваў (г. Мінск),«Фарміраванне этнафанічных эталонаў гучання ў студэнтаў спе-цыялізацыі «Этнафоназнаўства» БДУ культуры і мастацтваў»

Шылкіна Алена Міхайлаўна — дацэнт кафедры харэаграфіі Беларускага дзяржаўнага універсітэта культуры і мастацтваў (г. Мінск),«Этнакультуралагічныя аспекты падрыхтоўкі кіраўніка харэа-графічнага калектыву»

СЕКЦЫЯ 2 (Аддзел культуры)«Сацыяльна-педагагічны і маральна-этычны аспекты

народнай культуры»Вядучая Л. В. Ракава

Калачова Ірына Іванаўна — дактарант Інстытута мастацтвазнаўс-тва, этнаграфіі і фальклору НАН Беларусі, кандыдат гістарыч-ных навук (г. Мінск),«Гарадская сям’я беларусаў: тэндэнцыі этнакультурнага развіц-ця на сучасным этапе»

Абрамовіч Антаніна Анатольеўна — намеснік дырэктара па эт-награфічнаму накірунку, музычны кіраўнік узорнага фальклор-нага гурта «Берагіня» ДУА «Мётчанскі навучальна-педагагіч-ны комплекс дзіцячы сад-школа з этнаграфічным накірункам Барысаўскага раёна»,«Дзіця і яго сацыялізацыя ў традыцыйнай культурнай прасто-ры Мядоцкага краю беларусаў»

Вайцяхоўская Раіса Канстанцінаўна — бібліятэкар Лаўстыцкай сельскай бібліятэкі Акцябрскага раёна«На шчаслівы лёс дзіцятка — хрэсьбіны ў в. Лаўстыкі»

Паўлава Ірына Мікалаеўна — дырэктар Парэцкага цэнтра воль-нага часу Акцябрскага раёна,«Роля маці ў выхаванні дачкі»

Іваненка Мікалай Міхайлавіч — намеснік дырэктара па культур-на-эстэтычным цыкле ДУА «Вілейская гімназія № 2 з экалагіч-ным ухілам»,

131

«Маральна-этычныя нормы ўзаемаадносін мужчыны і жанчы-ны ў традыцыйнай культуры беларусаў»

Сівурава Любоў Пятроўна — старшы выкладчык кафедры менэджменту сацыяльна-культурнай дзейнасці Беларускага дзяржаўнага універсіта культуры і мастацтваў (г. Мінск), «Сацыяльна-педагагічны патэнцыял фестывальнай дзейнасці ў сферы народнай мастацткай творчасці»

СЕКЦЫЯ 3-я (Раённая бібліятэка)«Народнае мастацтва ў лакальных культурах»

Вядучыя Т. І. Кухаронак, А. Ю. Лозка

Мігун Ніна Мікалаеўна — дырэктар Чырвонаслабодскага Дома народнай творчасці Акцябрскага раёна,«Вясельны абрад вёскі Чырвоная Слабада: з фальклорных доследаў»

Шчадрына Эвеліна Вячаславаўна — выкладчык кафедры народ-на-песеннага мастацтва факультэта традыцыйнай беларускай культуры і сучаснага мастацтва Беларускага дзяржаўнага уні-версітэта культуры і мастацтваў,«Валачобныя песні Рудабельшчыны і пытанні міжкультурнага кантэксту бытавання жанра»

Верас Таццяна Рыгораўна — дырэктар Ламавіцкага СДНТ Акцябрскага раёна,«З вопыту работы Ламавіцкага дома народнай творчасці па да-лучэнні дзяцей і моладзі да народнай спадчыны»

Вараб’ёва Валянціна Васільеўна — бібліятэкар Чырвонасла-бодскай сельскай бібліятэкі,«Вывучэнне, пераемнасць і творчае засваенне мясцовых народ-ных традыцый дзецьмі»

Ленская Ірына Аляксандраўна — настаўніца беларускай мовы і літаратуры, кіраўнік этнаграфічнага гуртка «Спадчына» УА «Атраднаўская агульна-адукацыйная сярэдняя школа Любанскага раёна»,«Вопыт работы этнаграфічнага гуртка «Спадчына»

Матусевіч Таццяна Пятроўна — настаўніца мастацтва вуснага слова ДУА «Вілейская гімназія № 2 з экалагічным ухілам», «Выхаваўчае значэнне народнай гульні ў сучаснай адукацый-най прасторы»

132

СЕКЦЫЯ 4-я (Дзіцячая бібліятэка)«Народная культура ў працах дзяцей»

Вядуць І. І. Калачова, Г. А. Ткацэвіч

Бойка Таццяна — вучаніца 11-га кл. ДУА «Мётчанскі навучаль-на-педагагічны комплекс “Дзіцячы сад-школа з этнаграфічным накірункам Барысаўскага раёна”»,«Каштоўнасці, якім няма замены». Кіраўнік тэмы Антаніна Ана-тольеўна Абрамовіч, настаўніца беларускай мовы і літаратуры.

Дубоўская Дар’я — вучаніца 10-га кл. ДУА «Вілейская гімназія № 2 з экалагічным ухілам»,«Уплыў спецыяльных вучэбных прадметаў этнашколы на фар-міраванне асобы вучня». Кіраўнік тэмы Таццяна Пятроўна Матусевіч, настаўніца мастацтва вуснага слова.

Вайцяховіч Таццяна — вучаніца 9-га кл. ДУА «Мётчанскі наву-чальна-педагагічны комплекс “Дзіцячы сад-школа з этнагра-фічным накірункам Барысаўскага раёна”»,«Адлюстраванне жаночай долі ў песнях Мядоцкага краю». Кіраўнік тэмы Лідзія Васільеўна Навіцкая, настаўніца прадме-та «Тэатральны фальклор».

Кудрашова Ганна — вучаніца 10-га кл. ДУА «Мётчанскі навучаль-на-педагагічны комплекс “Дзіцячы сад-школа з этнаграфічным накірункам Барысаўскага раёна”»,«Танцавальная вечарына: традыцыі і сучаснае выяўленне». Кіраўнік тэмы Антаніна Анатольеўна Абрамовіч, настаўніца беларускай мовы і літаратуры.

Быкоўская Яўгенія — вучаніца 11-га кл. ДУА «Мётчанскі наву-чальна-педагагічны комплекс “Дзіцячы сад-школа з этнагра-фічным накірункам Барысаўскага раёна”»,«Даўнія сродкі і спосабы лячэння на Мядоччыне». Кіраўнік тэмы Лідзія Васільеўна Навіцкая, настаўніца прадмета «Тэат-ральны фальклор».

18.30 Канцэрт аўтэнтычных і аматарскіх фальклорных калекты- ваў Рудабельшчыны.

133

ДРУГІ ДЗЕНЬ (3 красавіка, чацвер)

9.00 ПРАЦЯГ РАБОТЫ СЕКЦЫЙ

СЕКЦЫЯ 1-я (Цэнтр вольнага часу)«Народная культура ў адукацыйна-выхаваўчым працэсе»

Вядучыя А. У. Рагуля, В. В. Калацэй

Абрамовіч Антаніна Анатольеўна — намеснік дырэктара па эт-награфічнаму накірунку, музычны кіраўнік узорнага фальклор-нага гурта «Берагіня» ДУА «Мётчанскі навучальна-педагагіч-ны комплекс “Дзіцячы сад-школа з этнаграфічным накірункам Барысаўскага раёна”»,«Этнашкола як унікальная сістэма ў сучасным адукацыйным працэсе».

Басько Вольга Іванаўна — ст. навуковы супрацоўнік лабараторыі традыцыйнага мастацтва Беларускага дзяржаўнага інстытута праблем культуры (г. Мінск),«Каляндарныя святочна-абрадавыя традыцыі і духоўнае выха-ванне дзяцей і падлеткаў».

Крачкоўская Алена Валер’еўна — намеснік дырэктара па вучэб-най рабоце ДУА «Мётчанскі навучальна-педагагічны комплекс “Дзіцячы сад-школа з этнаграфічным накірункам Барысаў- скага раёна”»,«Выхаваўчы патэнцыял урокаў этнаграфічнага накірунку для станаўлення гарманічна-развітай асобы вучня».

Буяк Людміла Віктараўна — настаўніца пачатковых класаў ДУА «Мётчанскі навучальна-педагагічны комплекс “Дзіцячы сад-школа з этнаграфічным накірункам Барысаўскага раёна”», «Традыцыйная народная культура ў вучэбным працэсе ў пачат-ковай школе».

Бензярук Анатоль Расціслававіч — вядучы метадыст па ахо-ве гісторыка-культурнай спадчыны Жабінкаўскага раённага метадычнага цэнтра культуры,«Методыка далучэння дзяцей школьнага ўзросту да гісторыка-культурнай спадчыны»

Ярмольчык Людміла Васільеўна — настаўніца беларускай мовы і літаратуры УА «Багданаўская дзяржаўная агульна-адукацый-ная сярэдняя школа Лунінецкага раёна»,«Узбагачэнне лексічнага запасу малодшых школьнікаў праз выкарыстанне розных жанраў вусна-паэтычнага фальклору».

134

Конан Ірына Мікалаеўна — настаўніца беларускай мовы і літара-туры ДУ «Пухавіцкі навучальна-педагагічны комплекс дзіцячы сад — базавая школа Жыткавіцкага раёна»,«Матывы гратэскавай народнай культуры ў аповесці Уладзіміра Караткевіча »Дзікае паляванне караля Стаха».

Грачова Людміла Мікалаеўна — настаўніца мастацкай працы ДУА «Вілейская гімназія № 2 з экалагічным ухілам»,«Узнаўленне беларускага нацыянальнага касцюма Вілейскага строю на ўроках мастацкай працы».

Палонік Галіна Станіславаўна — былая настаўніца ДУА «Мёт-чанскі навучальна-педагагічны комплекс дзіцячы сад — школа з этнаграфічным накірункам Барысаўскага раёна», «Дзіцячы фальклор у выхаванні дзяцей Мядоччыны».

Суліма Галіна Сцяпанаўна — кіраўнік узорнага клуба аматараў фальклору «Праталінка», дырэктар Хрысаўскага СДК Бяро-заўскага раёна,«Практыка навучання музычнаму мастацтву ўдзельнікаў узор-нага клуба аматараў фальклору “Праталінка”».

СЕКЦЫЯ 2-я (Аддзел культуры)«Сацыяльна-педагагічны і маральна-этычны аспекты

народнай культуры»Вядучая Л. В. Ракава

Дземідовіч Святлана Мікалаеўна — насітаўніца гісторыі першай катэгорыі УА «Уздзенская дзяржаўная раённая гімназія», «Фарміраванне ідэйнага светапогляду старэйшых школьнікаў на ўроках прадмета «Чалавек. Грамадства. Дзяржава» праз традыцыйную культуру».

Боганева Алена Міхайлаўна — зачадчык лабараторыі трады-цыйнага мастацтва Беларускага дзяржаўнага інстытута праб-лем культуры; Валодзіна Таццяна Васільеўна — дактарант Інстытута мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору НАН Беларусі, кандыдат філалогіі; Кухаронак Таццяна Іванаўна — вядучы навуковы супрацоўнік Інстытута мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору НАН Беларусі, кандыдат гістарычных навук,«Канцэпт граху ў традыцыйнай культуры і маральныя катэго-рыі сумлення і сораму ў народнай педагогіцы беларусаў».

13�

Петухова Наталля Вячаславаўна — аспірантка Беларускага дзяржаўнага універсітэта культуры і мастацтваў (г. Мінск), «Этнакультурнае выхаванне ў дзіцячых фальклорных гуртах і пытанні этнаэкалогіі».

Хомбак Вераніка Аляксандраўна — дырэктар Стайскай дзіцячай школы мастацтваў, кіраўнік узорнага фальклорнага калектыву «Сунічкі» (в. Стаі, Лепельскі раён),«Этнакультурнае выхаванне як сродак сацыялізацыі навучэн-цаў дзіцячай школы мастацтваў».

СЕКЦЫЯ 3-я (Раённая бібліятэка)«Народнае мастацтва ў лакальных культурах»

Вядучыя Т. І. Кухаронак, А. Ю. Лозка

Бураўцова Галіна — дырэктар Старадарожскага раённага цэнтра народных рамёстваў,«Вопыт работы Старадарожскага раённага цэнтра народных рамёстваў па далучэнні дзяцей да заняткаў традыцыйнымі рамёствамі».

Савельева Тамара Пятроўна — бібліятэкар Рассветаўскай сель-скай бібліятэкі Акцябрскага раёна,«Народныя гульні, як сродак выхавання ў моладзі маральных якасцяў».

Крупская Зінаіда Васільеўна — настаўніца па фальклорнаму тан-цу ДУА «Вілейская гімназія № 2 з экалагічным ухілам», «Традыцыйныя народная танцы Вілейшчыны: пытанні выву-чэння і пераемнасці».

Савіч Васіль Максімавіч — настаўнік дапрызыўнай падрыхтоўкі і выяўленчага мастацтва УА»Багданаўская дзяржаўная агульна-адукацыйная сярэдняя школа Лунінецкага раёна»,«Выраб глінянай і драўлянай цацкі на аснове народных тра- дыцый».

Лямбовіч Хрысціна Станіславаўна — кіраўнік гуртка па ткацтву Ракаўскага СДК Валожынскага раёна,«Традыцыйныя паясы Валожыншчыны. Вопыт вывучэння».

Паклонская Кацярына Аляксандраўна — дырэктар Зубкоўскай дзіцячай школы рамёстваў Клецкага раёна,«Навучанне традыцыйным рамёствам».

136

Касько Валянціна Іванаўна — мастацкі кіраўнік Майсееўскага СДК Акцябрскага раёна,«Выхаванне дзяцей праз далучэнне да традыцыйных рамёст-ваў: з вопыту работы творчай майстэрні па лозапляценню Май-сееўскага СДК».

Адамовіч Таццяна Яраславаўна — настаўніца беларускай мовы і літаратуры і фальклорнага тэатра ДУА «Вілейская гімназія № 2 з экалагічным ухілам»,«Выкарыстанне традыцыйных народных рамёстваў Вілейшчы-ны ў творчым раўзвіцці дзяцей».

Багдановіч Алена Мікалаеўна — мастацкі кіраўнік Харамецкага Дома народнай творчасці Акцябрскага раёна,«Традыцыйны народны касцюм у сямейных абрадах і побыце в. Харомцы».

Чуева Ала Альгімантасаўна — бібліятэкар-краязнаўца Акцябр-скай цэнтральнай бібліятэкі,«Народныя замовы: экспедыцыйныя запісы».

Шарамет Алена Мікалаеўна — бібліятэкар Шкаўскай сельскай бібліятэкі Акцябрскага раёна,«Пераемнасць майстэрства традыцыйнага саломапляцення на занятках аматарскага аб’яднання «Знайка».

Селівончык Вера Леанідаўна — дырэктар Пратасаўскага дома народнай творчасці Акцябрскага раёна,«Традыцыйная цацка ў вясковым побыце: функцыя, выка-рыстанне, выраб» (на прыкладзе в. Пратасы)».

Сідаровіч Валянціна Іванаўна — дырэктар Забалацкага сельска-га клуба Акцябрскага раёна,«Практыка аднаўлення і папулярызацыі народнай песеннай творчасці в. Забалацце».

Гарбар Алена Фёдараўна — дырэктар Цэнтра гісторыі і культуры Акцябрскага раёна,«Калядныя традыцыі і калядныя маскі Рудабельшчыны».

Валынец Зінаіда Іванаўна — бібліятэкар Валосавіцкай сельскай бібліятэкі Акцябрскага раёна,«Жывая сувязь паміх сучасным і мінулым. Адраджэнне каляд-ных традыцый в. Валосавічы».

137

СЕКЦЫЯ 4-я (Дзіцячая бібліятэка)«Народная культура ў працах дзяцей»Вядучыя І. І. Калачова, Г. А. Ткацэвіч

Абрамовіч Ільля — вучань 10-га кл. ДУА «Мётчанскі навучальна-педагагічны комплекс “Дзіцячы сад-школа з этнаграфічным накірункам Барысаўскага раёна”»,«Мядоцкі край. Геаграфічная і гісторыка-краязнаўчая характа-рыстыкі». Кіраўнік тэмы Дзмітрый Аляксандравіч Абрамовіч, дырэктар школы, настаўнік геаграфіі.

Ліпай Ульяна — вучаніца 10-га кл. УА «Уздзенская дзяржаўная раённая гімназія»,«Традыцыйная кухня Уздзеншчыны». Кіраўнік тэмы Андрэй Мікалаевіч Ярмольчык, настаўнік гісторыі.

Лутчанка Уладзімір — вучань 9-га кл. Рассветаўскай СШ Акцябрскага раёна,«Зберагчы спадчыну сваёй вёскі». Кіраўнік тэмы Алена Міхайлаўна Ліхашапка, кіраўнік узорнага фальклорнага гурта «Цярэшкавы Шчодрыкі» Рассветаўскага культурна-спартыў-нага цэнтра.

Васіленка Кацярына — вучаніца 10-га кл. УА «Акцябрская дзяр-жаўная раённая гімназія»,«Мудрасць бабуліных песень і казак». Кіраўнік тэмы Марыя Яўгенаўна Барысенка, дырэктар Новадубраўскага сельскага Дома народнай творчасці.

Адзінец Аліна — вучаніца 10-га кл. ДУА «Акцябрская раённая гімназія»,«Традыцыйнае выхаванне ў сям’і: дзяўчынка, дзяўчына, жан-чына». Кіраўнік тэмы — Вольга Гаўрылаўна Дульская, намес-нік дырэктара па выхаваўчай рабоце.

Шэйка Кацярына — вучаніца 11-га кл. ДУА «Акцябрская раённая гімназія»,«Што для мяне народная традыцыйная культура маёй Акцябр-шчыны». Кіраўнік тэмы Вольга Гаўрылаўна Дульская, намес-нік дырэктара па выхаваўчай рабоце.

Бялько Юля — вучаніца 10-га кл. УА «Валосавіцкая дзяржаўная сярэдняя адукацыйная школа Акцябрскага раёна»,« З вопыту работы творчай майстэрні Валосавіцкага дома на-роднай творчасці». Кіраўнік тэмы Валянціна Цярэнцьеўна

138

Кульбіцкая, дырэктар Валосавіцкага сельскага Дома народнай творчасці.

Слінько Дзмітрый — вучань 11-га кл. УА «Атраднаўская агульна-адукацыйная сярэдняя школа Любанскага раёна», «Песенны фальклор маёй мясцовасці». Кіраўнік тэмы Ірына Аляксандраўна Ленская, настаўніца беларускай мовы і літара-туры, кіраўнік этнаграфічнага гуртка «Спадчына».

11. 00 Падвядзенне вынікаў канферэнцыі. Вядучы У. М. Конан

11.30 Круглы стол «Традыцыйная культура і сучаснасць: Школа. Дзеці. Будучыня»

Вядучыя У. М. Конан, А. У. Рагуля

13.00 Абед

14.00 Ад’езд удзельнікаў канферэнцыі

РЭЗАЛЮЦЫЯ

Навукова-практычная канферэнцыя «Традыцыйная культура і дзеці: праблемы этнавыхавання», якая адбылася 2–3 красавіка 2008 г. у г. п. Акцябрскі Гомельскай вобласці ў рамках V РэспубліканскагаV Рэспубліканскага фестывалю фальклорнага мастацтва «Берагіня»,

спасылаючыся на План мерапрыемстваў па рэалізацыі Кан-цэпцыі нацыянальнай бяспекі Рэспублікі Беларусь, зацверджа-ны Распараджэннем Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь 07.08.2002 № 218 рп (раздзел VІ, п. 9�.2),

кіруючыся пастановай Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь ад 0�.03.2008 «Аб Рэспубліканскім фестывалі фальк-лорнага мастацтва «Берагіня»,

асэнсоўваючы вялікае ідэалагічнае і патрыятычнае значэнне традыцыйнай мастацкай культуры беларусаў у сучасным адука-цыйна-выхаваўчым працэсе дзяцей і моладзі,

адзначаючы інавацыйны характар праекта «Традыцыйная культура і дзеці»,

падкрэсліваючы неабходнасць сумеснай працы Міністэрства адукацыі і Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь у галіне эстэтычнага выхавання школьнікаў, навучальнай і працоўнай мо-ладзі краіны,

139

сцвярджаючы неабходнасць абагульнення сістэмы і методыкі далучэння дзяцей-школьнікаў да традыцыйнай народнай культу-ры беларусаў, якая склалася ў Мётчанскай школе, школах Акцябр-скага раёна і іншых рэгіёнах Беларусі,

лічачы неабходным пашыраць назапашаны станоўчы вопыт выхавання і навучання сродкамі традыцыйнай народнай культуры падрастаючага пакалення,

прыняла 3 красавіка 2008 г. гэтую рэзалюцыю, якая накіравана на аптымізацыю працэса далучэння дзяцей і моладзі да культурнай спадчыны Бацькаўшчыны. У сувязі з гэтым канферэнцыя лічыць неабходным:

•пашырыць у сельскай мясцовасці сетку школ з этнанакірункам; •Міністэрству адукацыі распрацаваць вучэбныя праграмы,

хрэстаматыі і дапаможнікі на рэгіянальным матэрыяле (з муль-тымедыйнымі дадаткамі) для агульнаадукацыйных школ з этна-накірункам па народнай харэаграфіі і народнаму музычнаму мас-тацтву (спевы, інструментальная музыка);

•Міністэрству культуры і Міністэрству адукацыі распрацава-ць вучэбныя праграмы для сярэдніх спецыяльных устаноў сферы культуры і сферы мастацкай адукацыі па прадметах, вывучаючых нематэрыяльную культурную спадчыну Беларусі;

•па прыкладу Мінскай вобласці распрацаваць рэгіянальныя праграмы «Традыцыйная культура і дзеці»; пры распрацоўцы дад-зеных праграм прадугледзець правядзенне навукова-практычных канферэнцый па краязнаўству і традыцыйнай народнай культуры (матэрыяльнай і нематарыяльнай);

•упраўленням адукацыі і культуры аблвыканкамаў і аддзе-лам райвыканкамаў пры стварэнні рэгіянальных праграм пра-дугледзець экспедыцыйную работу (пры ўмове ініцыятывы знізу) з наступным уключэннем вынікаў даследавання ў вучэбны працэс агульнаадукацыйных школ, пазашкольных устаноў, устаноў куль-туры і мастацтваў;

•пры абласных, раённых і гарадскіх цэнтрах дзіцячай творчасці ствараць мастацкія калектывы комплекснага тыпу (у якіх удзель-нікі маглі б авалодваць рознымі відамі народнага мастацтва);

•Міністэрству культуры і Міністэрству адукацыі зацвердзіць графік правядзення абласных конкурсаў танцавальных пар — выканаўцаў народных танцаў (па розных узроставых групах) і тур-ніраў дзіцячых і маладзёжных фальклорных калектываў;

140

•Беларускаму дзяржаўнаму універсітэту культуры і мастац- тваў павялічыць набор студэнтаў на спецыялізацыі «Этнафона-знаўства», «Духавыя інструменты» (народныя);

•Міністэрству адукацыі, упраўленням адукацыі аблвыканка-маў, аддзелам адукацыі райвыканкамаў забяспечыць штогадовае правядзенне летнікаў для фальклорных гурткоў з мэтай абмену вопытам навучання дзяцей і моладзі розным відам і жанрам аўтэн-тычнага народнага мастацтва; пры арганізацыі летнікаў абапірац-ца на практыку Нацыянальнага цэнтра мастацкай творчасці дзя-цей і моладзі Міністэрства адукацыі;

•у мэтах кадравага забеспячэння працэсу захавання фаль-клору ў месцах яго каранёвага бытавання — на вёсцы — рэ-камендаваць РІВШ БДУ разгледзець пытанне пра ўключэнне ў агульнадзяржаўны класіфікатар ОК РБ «Спецыяльнасці і спецы-ялізацыі» накірунку «Мастацтва вуснай традыцыі» спецыяльнасці «Народная творчасць».

141

Вядучы навуковы супра- цоўнік Інстытута філасо- фіі НАН Беларусі, доктар філасофскіх навук, лаўрэ- ат Дзяржаўнай прэміі, пра- фесар Уладзімір Конан

Старшыня экспертнага савета фестывалю «Бера-гіня», кандыдат мастацтвазнаўства Тамара Варфа-ламеева, старшыня грамадскага аб’яднання «Бела- рускі фонд культуры» Уладзімір Гілеп, дырэктар фестывалю «Берагіня», начальнік аддзела культу- ры Акцябрскага райвыканкама Святлана Беразоўская

Доктар філасофскіх навук, лаўрэат Дзяр- жаўнай прэміі Беларусі, прафесар Ула- дзімір Конан; кіраўнік праекта «Берагі-ня» Мікола Козенка, першы намеснік старшыні грамадскага аб’яднання «Бела-рускі фонд культуры» Георгій Ткацэвіч, дэкан факультэта традыцыйнай белару- скай культуы і сучаснага мастацтва БДУ культуры і мастацтваў, кандыдат куль- туралогіі Вячаслаў Калацэй. Навукова- практычная канферэнцыя «Традыцый-ная культура і дзеці: праблемы этна-выхавання»

Дырэктар Уздзенскай гімназіі Зінаіда Жукоўская і настаўнік гэтай жа ўстановы Ігар Ткачэнка

Супрацоўнікі Інстытута мастацтва-знаўства, этнаграфіі і фальклору НАН Беларусі кандыдаты гіста- рычных навук Таццяна Кухаронак, Ірына Калачова, Любоў Ракава

Прафесар Беларус-кага дзяржаўнага педагагічнага уні- версітэта імя М. Танка, кандыдат філалагічных навук Аляксей Рагуля

142

Намеснік дырэктара Вілейскай гімназіі № 2 Мікола Іваненка са сваімі калегамі перад пачаткам каферэнцыі; г. п. Акцябскі

Настаўнікі Мётчанскай СШ Барысаў-скага раёна Антаніна Абрамовіч, Люд-міла Буяк і кандыдат філалагічных на-вук, дацэнт Беларускага дзяржаўнага педагагічнага універсітэта імя Максіма Танка Алесь Лозка

Удзельнікі навукова-практычнай кан-ферэнцыі «Традыцыйная культура і дзеці: праблемы этнавыхавання» Анюта Кудрашова, Таццяна Вайцяхо- віч (в. Мётча, Барысаўскі раён), Дар’я Дубоўская (г. Вілейка); г. п. Акцябрскі. 2008 г.

Старшы выкладчык кафедры менэдж-менту сацыяльна-культурнай дзейнасці БДУ культуры і мастацтваў Любоў Сівурава і доктар філасофскіх навук Уладзімір Конан

Наталля Сухая, загадчык аддзела традыцыйнага мастацтва Мінскага абласнога цэнтра народной творчасці

Заслужаны дзеяч мастацтваў Рэспублікі Беларусь Мікалай Дудчанка (г. Мінск). 2006 г.

143

Í

Кіраўнік заслужанага харэагра-фічнага калектыву «Рунь» Віктар Папоў (г. Магілёў). 2006 г.

Старшыня Беларускага фонду культуры, галоўны рэдактар «Краязнаўчай газеты», 2006 г.

Прафесар Уладзімір Гадоўскі (г. Роўна, Украіна). 2006 г.

Дырэктар фестывалю «Бера-гіня» Святлана Беразоўская (г. п. Акцябрскі). 2006 г.

Тамара Варфаламеева, кандыдат мастацтва-знаўства (г. Мінск), Лілія Буланава, намеснік начальніка ўпраўлення культуры аблвыканкама (г. Гомель), Іван Паршута, старшыня Акцябр-скага райвыканкама, Сяргей Зарычны, на-меснік старшыні, Алег Скарына, галоўны спецыяліст Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь. 2004 г.

Кандыдат культуралогіі Вячаслаў Калацэй (г. Мінск). 2006 г.

144

«Карагод» у выкананні фальклорных гуртоў в. Воземля і «Цярэшкавы шчод-рык» (в. Рассвет) Акцябрскага раёна

Удзельнікі фальклорнага гурту в. Воземля Акцябрскага раёна Валянціна Прахоцкая, Вера Бічура

Узорны фальклорны гурт «Цярэшкавы шчодрыкі» Рассветаўскага КСЦ Акцябр-скага раёна. Салістка Яўгенія Папека


У сваёй стыхіі

Фальклорны ансамбль «Цярэш-кавы шчодрыкі» Рассветаўскага КСЦ Акцябрскага раёна

Народныя музыкі Акцябрскага раёна Сямён Селіванаў, Віктар Галайдзенка

âûñòÀâû ² ñâßòû«Карагод» у выкананні фальклорных гуртоў в. Воземля і «Цярэшкавы шчод-рык» (в. Рассвет) Акцябрскага раёна

Удзельнікі фальклорнага гурту в. Воземля Акцябрскага раёна Валянціна Прахоцкая, Вера Бічура

Узорны фальклорны гурт «Цярэшкавы шчодрыкі» Рассветаўскага КСЦ Акцябр-скага раёна. Салістка Яўгенія Папека


У сваёй стыхіі

Фальклорны ансамбль «Цярэш-кавы шчодрыкі» Рассветаўскага КСЦ Акцябрскага раёна

Народныя музыкі Акцябрскага раёна Сямён Селіванаў, Віктар Галайдзенка

146

Выстаўка работ членаў грамадскага аб’яднання

«Беларускі саюз майстроў народнай творчасці»

Беларускі саюз майстроў народнай творчасці (БСМНТ) — рэс-публіканскае грамадскае аб’яднанне майстроў народнага мастацтва і традыцыйных мастацкіх рамёстваў Беларусі. Саюз ставіць сваёй мэтаю адраджэнне, падтрымку і развіццё традыцыйнага народна-га мастацтва, узмацненне яго ўплыву на духоўнае развіццё грамад-ства, прапаганду творчасці народных майстроў і творчых калекты-ваў, арганізацыю пераемнасці традыцый, дзейснае прадстаўніцтва традыцыйнай культуры Беларусі ў краіне і за мяжой.

Створаны ў 1992 г., на сённяшні дзень саюз аб’ядноўвае каля �00 лепшых майстроў з усіх рэгіёнаў Беларусі, якія прадстаўляю-ць практычна ўсе традыцыйныя мастацкія рамёствы і промыслы: ганчарства, мастацкую апрацоўку дрэва, пляценне з прыродных матэрыялаў, ткацтва, вышыўку, кавальства, роспіс і інш. Многія з гэтых рамёстваў былі практычна забытыя, але ў апошні час дзя-куючы мэтанакіраванай дзейнасці саюза адроджаны на новым сучасным узроўні, уключаны ў сучасныя культурныя працэсы, год-на прадстаўляючы традыцыйную народную культуру як у краіне, так і за яе межамі.

За перыяд сваёй творчай дзейнасці БСМНТ наладзіў шэраг значных разнастайных акцый у галіне традыцыйнай культуры — выставак, конкурсаў, святаў, кірмашоў і інш. Сярод іх — першая Нацыянальная выстаўка сучаснага народнага мастацтва «Жывыя крыніцы» (1998), традыцыйныя штогадовыя выстаўкі «Калядныя узоры», шэраг тэматычных выставак сучаснай народнай творчас-ці ў розных гарадах Беларусі і за мяжой, дзейснае прадстаўніцтва ў «Горадзе майстроў» на міжнародных фестывалях мастацтваў «Славянскі базар у Віцебску» і інш. Саюз паклаў пачатак традыцыі правядзення штогадовых святаў-конкурсаў па розных відах трады-цыйных рамёстваў, з поспехам і вялікім грамадскім рэзанансам праведзены першыя рэспубліканскія святы-конкурсы саломапля-цення «Саламяны цуд» (1997), лозапляцення «Лазовыя карункі» (1998), мастацкай дрэваапрацоўкі «Дрэва жыцця (1999), выцінанкі «Ажурныя фантазіі» (2000), кавальства «Залатая падкова» (2001), ганчарства «Ганчарны круг — 2004». У 2003 г. з поспехам прай-шоў наладжаны саюзам першы Міжнародны фестываль саламя-нага мастацтва. Практычна кожнае значнае мерапрыемства ў галі-не традыцыйнай культуры праходзіць з удзелам саюза. У фондах

147

БСМНТ сабраны тысячы лепшых узораў сучаснай народнай твор-часці, якія могуць стаць асноваю будучага Нацыянальнага музея народнага мастацтва, стварэнне якога саюз лічыць адной з асноў-ных сваіх задач.

Дзейнасць БСМНТ будуецца ў цесным кантакце з Міністэрствам культуры Рэспублікі Беларусі і яго падраздзяленнямі, іншымі заці-каўленымі дзяржаўнымі ведамствамі і арганізацыямі. Наладжаны творчыя кантакты БСМНТ з аналагічнымі аб’яднаннямі Расіі, Украіны, Малдовы, Латвіі, Эстоніі для удзелу ў сумесных мера-прыемствах і прапаганды беларускай культуры. Дзякуючы дзей-насці БСМНТ традыцыйнае народнае мастацтва займае сёння год-нае месца ў нацыянальнай культуры Беларусі.

Старшыня БСМНТ — доктар мастацтвазнаўства, прафесар, лаўрэат Дзяржаўнай прэміі Беларусі Яўген Сахута.

Выстаўка работ студэнтаўкафедры народнага дэкаратыўна-прыкладнога

мастацтва Беларускага дзяржаўнага універсітэта культуры і мастацтваў

Спецыялізацыя «народныя рамёствы» была створана ў Бела-рускім дзяржаўным універсітэце культуры і мастацтваў у 1990 г., а ў 1993 г. распачала сваю дзейнасць адпаведная выпускаючая кафедра. У 2007 г. адбыўся трынаццаты выпуск кафедры народнага дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва.

Сёння кафедра рыхтуе спецыялістаў па дзвюх спецыяльнасцях: «Народная творчасць» (спецыялізацыя «Народныя рамёствы») і «Дэкаратыўна-прыкладное мастацтва» (спецыялізацыя «Рэстаў-рацыя твораў ДПМ»). Выдатнікі вучобы, найбольш актыўная твор-чая моладзь заахвочваюцца спецыяльнымі стыпендыямі прэзі-дэнцкага фонду падтрымкі таленавітай моладзі. Шэраг студэнтаў з’яўляюцца лаўрэатамі шматлікіх рэспубліканскіх і міжнародных конкурсаў, членамі творчых саюзаў, удзельнікамі рэспублікан-скіх фестываляў і замежных выставак. Штогод каля пяцідзесяці выпускнікоў кафедры атрымліваюць кваліфікацыю мастака, па-паўняючы рады дзеячоў культурна-асветніцкай сферы і педагогаў спецыяльных мастацкіх навучальных устаноў: каледжаў, ліцэяў і дзіцячых мастацкіх школ.

Гарантам паспяховага развіцця кафедры з’яўляецца высо-какваліфікаваны прафесарска-выкладчыцкі і дапаможны склад

148

спецыялістаў, якія шчыра раскрываюць багаты творчы патэнцыял моладзі. Асноўны кантынгент выкладчыцкага калектыву — наву-коўцы і мастакі-практыкі, большасць з якіх — члены Беларускага саюза мастакоў. На кафедры працуюць тры кандыдаты навук, шэсць дацэнтаў, два магістры мастацтваў. За значныя дасягненні ў культур-ным будаўніцтве прафесар Р. Ф. Шаура і дацэнт Т. І. Васюк урадам Рэспублікі Беларусь адзначаны прэміяй «За духоўнае адраджэн-не». Сапраўдным палігонам творчых эксперыментаў з’яўляюцца спецыялізаваныя майстэрні па кераміцы, ткацтве, габелену, баты-ку, саломапляценні, якімі кіруюць вопытныя майстры сваёй спра-вы (дацэнты Л. У. Дамнянкова, Л. А. Малахава, Т. І. Васюк, вучэб-ны майстар М. В. Марцьянава). Акадэмічныя веды па малюнку, жывапісе і кампазіцыі студэнты набываюць на занятках дацэнта У. П. Масленікава, старшага выкладчыка Я. І. Ціханава. За перыяд існавання кафедра сфарміравалася ў дзейсны навукова-даследчы і метадычны цэнтр. На кафедры працуюць дзве навукова-даслед-чыя лабараторыі: беларускага народнага і сцэнічнага касцюма і традыцыйных рамёстваў беларусаў, рэгулярна арганізуюцца навуковыя канферэнцыі, выдаюцца манаграфіі, вучэбна-мета-дычныя дапаможнікі, вучэбныя праграмы, артыкулы ў навуковых зборніках і часопісах.

Габелен 1. Шарова Т. П. «Срэбраныя ружанцы» 2. Ласіцкая Т. П. «Адвечны заступнік» 3. Шабека А. У. «Стоды» 4. Садоўская В. В. «Вясновы лес» �. Папуцьева А. П. « Калыханка» 6. Лывігіна Т. С. «Яднанне» 7. Пашкевіч А. С. «Вальс кветак» 8. Забрэйка Г. С. «Песня» 9. Дудко Л. М. « З даўніны»10. Дубяга І. Л. «Міракль»

Ткацтва, вышыўка 1. Паваркова А. Г. «Уздзвіжанне», ткацтва 2. Пархімчык Т. М. «Блаславенне», вышыўка 3. Брыч А. П. «На золку», ткацтва 4. Нарэйка А. В. «Матуліны сны», вышыўка �. Агажэльская А. І. «»Зара-зарніца», вышыўка

149

6. Валатовіч І. М. «Золата зямлі», вышыўка

Аплікацыя саломкай, пляценне, выцінанка 1. Волкава В. С. «Гаспадарка», аплікацыя саломкай 2. Кузьмянцова Ю. В. «Свет Ражджаства», аплікацыя саломкай 3. Вярбіла С. В. «Святы», аплікацыя саломкай 4. Янковіч І. І. «Пушча», аплікацыя саломкай �. Галаўко А. В. «Месяцеслоў», аплікацыя саломкай 6. Бурачонак Г. І. «Святасць», аплікацыя саломкай 7. Вальковіч В. М. «Поры года», выцінанка 8. Марчанкова Т. І. «Дрэва», выцінанка 9. Баршчова В. П. «Дзеравенька», лазапляценне10. Міжуй Д. В. «Мартаўскія каты», саломапляценне

Кераміка 1. Пулякова Ю. П. «Кветкі», шамот, палівы 2. Жураўлёў Д. М. «Азярышча», шамот, солі 3. Княжэвіч А. І. «Шчурпатасці», гліна, ангобы, палівы 4. Абражэвіч А. В. «Кампазіцыя», шамот, солі, палівы �. Шапашнікава Л. І. «Раўнавага», шамот, палівы 6. Краско К. М. «Упарадкаваны хаос», шамот, палівы, бяроста 7. Кастко С. П. «Пушча», шамот, палівы 8. Салдатава І. І. «Традыцыя», гліна, палівы 9. Халецкая А. І. «Поры года», шамот, палівы

1�0

Свята народнага мастацтва Падняпроўска-Паўночнапалесскага памежжа

(Выставыпродажы)

Акцябрскі раён Гомельскай вобласці«У Акцябрскім краі, як у раі»

Раённы дом рамёстваў:• Жынко Дзмітрый Васільевіч — майстар-метадыст творчай май-

стэрні па мастацкай апрацоўцы дрэва;• Станіслаўчык Тамара Іванаўна — майстар-метадыст творчай

майстэрні па пашыву нацыянальнага адзення;• Сарнаўская Марыя Іванаўна — майстар- метадыст творчай

майстэрні па ткацтву;• Папека Марына Міхайлаўна — майстар-метадыст творчай

майстэрні па ганчарству;• Дабранская Ірына Уладзіміраўна — майстар-метадыст творчай

майстэрні па саломкапляценню;• Булыгіна Юлія Аляксандраўна — мастак-афарміцель;• Халадок Таццяна Васільеўна — дырэктар Дома рамёстваў;

Творчыя фарміраванні сельскіх устаноў:• творчыя майстэрні па традыцыйнай вышыўцы і пашыву тра-

дыцыйнага народнага адзення Ляскавіцкага СДНТ (кіраўнік Людміла Іванаўна Дрань);

• творчая майстэрня па лозапляценню Майсееўскага СДК (кіраўнік Іван Пятровіч Вежнавец);

• творчая майстэрня па ткацтву Валосавіцкага СДНТ (кіраўнік Юрчак Анастасія Астапаўна);

• цэнтр ткацтва Харамецкага СДНТ (кіраўнік Алена Мікалаеўна Багдановіч)

• гурток па вырабу выцінанкі Парэцкага цэнтра вольнага часу (кіраўнік Ірына Мікалаеўна Паўлава);

• гурток па вырабу выцінанкі Ламавіцкага СДНТ (кіраўнік Тац-цяна Рыгораўна Верас);

• дзіцячае аматарскае аб’яднанне Пратасаўскага СДНТ «Дзюй-мовачка» (кіраўнік Вера Леанідаўна Сілівончык);

• гурток па саломкапляценню Шкаўскога СК (кіраўнік Людміла Васільеўна Бабініч);

• гурток «Умелые ручки» Кавалёўскага СК (кіраўнік Іна Паўлаўна Кухтава);

1�1

• гурткі па ткацтву паясоў і вязанню пруткамі Новадуброўскага СДНТ (кіраўнік Марыя Яўгенаўна Барысенка);

• дзіцячае аматарскае аб’яднанне «Жадаю ведаць усё» Дзвесніц-кага клуба-бібліятэкі (кіраўнік Галіна Дзмітраўна Дубатоўка);

• творчыя фарміраванні маладзёжнага цэнтра народнай твор-часці Чырвонаслабодскага СДНТ (кіраўнік Ніна Мікалаеўна Мігун).

Светлагорскі раён Гомельскай вобласці

Народныя майстры:• Вароніна Наталля Аляксееўна, 1964 г. н., дырэктар дома рамёст-

ваў — аплікацыя скурай;• Міранкова Святлана Уладзіміраўна, 1980 г. н., майстар-мета-

дыст дома рамёстваў — аплікацыя саломкай;• Лясун Валянціна Фёдараўна, 19�� г. н., майстар-метадыст дома

рамёстваў — разьба па дрэве;• Бусел Наталля Фёдараўна, 1978 г. н., майстар-метадыст дома

рамёстваў — саломапляценне;• Коваль Васілій Іосіфавіч, 19�3 г. н., электраманцёр РУП «СПА

«Хімвалакно» — лясная скульптура; • Мітраховіч Галіна Міхайлаўна, 1947г. н., настаўніца УА «САШ

№ 3» — вышыўка бісерам.• Мінчонак Яўгенія Аляксееўна — вышыўка

Калінкавіцкі раён Гомельскай вобласці

• Пецкурова Ганна Паўлаўна, 19�2 г. н., дырэктар дома культуры в. Малыя Аўцюкі — ткацтва, вышыўка гладдзю

• Баравік Таццяна Максімаўна, 1948 г. н., — ткацтва• Кулікова Еўдакія Васільеўна, 1947 г. н., — вышыўка крыжыкам• Чарняк Якаў Сергеевіч, 1922 г. н., — бондарства, лозапля-

ценне• Іванін Канстанцін Іванавіч, 1963 г. н., выкладчык аграрнага

ліцэя г. Калінкавічы — аб’ёмная разьба па дрэве

Петрыкаўскі раён Гомельскай вобласці

• Батан Аляксей Фёдаравіч, 197� г. н., майстар-метадыст па мас-тацкай апрацоўцы дрэва Петрыкаўскага Дома рамёстваў

• Струк Дзмітрый Аляксеевіч, 1979 г. н., майстар-метадыст па роспісу па дрэве Петрыкаўскага Дома рамёстваў –

1�2

• Фалеева Валянціна Леанідаўна, 1972 г. н., майстар-метадыст па саломкапляценню, аплікацыі саломкай Петрыкаўскага дома рамёстваў

• Жукавец Надзея Валянцінаўна, 1964 г. н., майстар-метадыст па саломкапляценню Петрыкаўскага дома рамёстваў

Любанскі раён Мінскай вобласці

• Насановіч Міхась Аркадзьевіч, 1967 г. н., загадчык ганчарнай майстэрні раённага цэнтра культуры — ганчарства

• Гурбо Алег Леанідавіч, 1973 г. н., настаўнік фізкультуры САШ № 1 г. Любань — лозапляценне

• Бялькевіч Любоў Аляксееўна, 193� г. н. — саломкапляценне• Дастанка Таццяна Міхайлаўна, 196� г. н., настаўніца працоў-

нага выхавання Тальскай САШ — гліняная цацка

Глускі раён Магілёўскай вобласці

• Калеснёва Наталля Іванаўна, 1968 г. н., метадыст сельскага дома рамёстваў в. Заеліцы — саломкапляценне

• Меснік Аляксей Сяргеевіч, 1981 г. н., метадыст сельскага дома рамёстваў в. Заеліцы — лозапляценне

• Грудзінская Соф’я Эдуардаўна, 1982 г. н., дырэктар сельскага дома рамёстваў в. Заеліцы — роспіс па дрэве

• Гембіцкая Галіна Васільеўна, 1966 г. н., прадавец, в. Балашэ- вічы — вышыўка

• Храмцоў Уладзімір Васільевіч, 1941 г. н., пенсіянер — разьба па дрэве

óìîâû ïðàâÿäçåííÿ ïÿòàãà Ðýñïóáë³êàíñêàãà ôåñòûâàëþ

ôàëüêëîðíàãà ìàñòàöòâà «Áåðàã³íÿ»

1�4

І. АГУЛЬНЫЯ ЎМОВЫ

1. V Рэспубліканскі фестываль фальклорнага мастацтва «Бера-гіня» праводзіцца на падставе плана мерапрыемстваў па рэалізацыі Канцэпцыі нацыянальнай бяспекі Рэспублікі Беларусь ад 7 жніў-ня 2002 г. № 218рп, зацверджаная распараджэннем Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь, у адпаведнасці з Палажэннем аб парадку арганізацыі і правядзення фестываляў на тэрыторыі Рэспублікі Беларусь, фінансуемых з рэспубліканскага і (ці) мясцовых бюд-жэтаў, зацверджаным пастановай Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь ад 18 красавіка 2006 г. № �21, загадам Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь «Аб правядзенні V рэспублікан-скага фестывалю фальклорнага мастацтва «Берагіня» ад 4 чэрве-ня 2007 г. № 06-06 бн.

2. Заснавальнікі фестывалюЗаснавальнікамі фестывалю з’яўляюцца Міністэрства культу-

ры Рэспублікі Беларусь, Міністэрства адукацыі Рэспублікі Бела- русь, Гомельскі абласны выканаўчы камітэт, Акцябрскі раён-ны выканаўчы камітэт, грамадскае аб’яднанне «Беларускі фонд культуры».

3. Мэты фестывалюФестываль праводзіцца ў мэтах:•фарміравання каштоўнасных арыенціраў беларускага гра-

мадства ў накірунку асэнсавання значнасці традыцыйнага мастац-тва ў сістэме сучаснай беларускай і сусветнай культуры;

•сумеснай дзейнасці ўстаноў адукацыі, культуры, а таксама сям’і ў выхаванні падрастаючага пакалення сродкамі народнай спадчыны беларусаў;

•вывучэння, аднаўлення і захавання мясцовых (лакальных) традыцыйных культур, іх засваення шляхам вуснага пераймання;

•арганізацыі традыцыйных форм вольнага часу падрастаю-чага пакалення.

4. Удзельнікі фестывалюУ фестывальных мерапрыемствах прымаюць удзел дзіцячыя

і маладзёжныя фальклорныя калектывы, танцавальныя пары — выканаўцы народных побытавых танцаў, індывідуальныя выканаў-цы твораў розных відаў традыцыйнага мастацтва, якія вывучаюць, пераймаюць і папулярызуюць аўтэнтычную мастацкую культуру свайго краю.

1��

�. Этапы фестывалюФестываль ладзіцца ў чатыры этапы на працягу двух гадоў

(студзень 2007 г. — чэрвень 2008 г.): Першы, другі, трэці этапы праводзяцца па рашэнню аблас-

ных (Мінскага гарадскога) і раённых (гарадскіх) арганізацыйных камітэтаў.

�.1. Першы этап (лакальныя мерапрыемствы) праводзіўся са студзеня па верасень 2007 г. ва ўстановах культуры і адукацыі (у тым ліку пазашкольных) незалежна ад ведамаснай прыналеж-насці і ўключае ў сябе:

• фальклорныя і краязнаўчыя экспедыцыі;• даследаванне і вывучэнне гісторыка-культурнай спадчыны

свайго краю (абрадаў, звычаяў, харэаграфічнага, музычнага (пе-сеннага, інструментальнага) мастацтваў, празаічных жанраў, тра-дыцыйных рамёстваў і інш.);

• стварэнне фальклорных калектываў;• навучанне дзяцей, падлеткаў, моладзі народным танцам, кара-

годам, скокам, гульням, песням (асабліва абрадавым і прымерка-ваным да абрадаў), ігры на беларускіх народных музычных інстру-ментах, мастацтву ткацтва, традыцыйнай вышыўкі, салома-, лоза-, карункапляцення, пляцення паясоў, выразання выцінанкі, разьбы па дрэве, іншым відам традыцыйных народных рамёстваў, харак-тэрным для пэўнай мясцовасці;

• аднаўленне (выраб) этнічных строяў (касцюмаў);• фальклорныя чытанні;• фальклорныя танцавальныя і гульнёва-забаўляльныя веча-

рыны, ранішнікі і інш.

�.2. Другі этап (раённыя і гарадскія мерапрыемствы) право-дзіўся з кастрычніка па лістапад 2007 г. і ўключае ў сябе:

• конкурсы выканаўцаў народных танцаў, песень, інструмен-тальнай музыкі, твораў празаічных жанраў;

• конкурсы на лепшы выраб, выстаўку дэкаратыўна-прыклад-нога мастацтва;

• фальклорныя чытанні (ці навукова-практычныя канферэн-цыі) па праблемах аднаўлення, аховы і захавання традыцыйнай культуры, этнавыхавання падрастаючага пакалення.

• агляды, святы народнай творчасці;

�.3. Трэці этап (абласныя мерапрыемствы і г. Мінска) право-дзіцца са снежня 2007 г. па студзень 2008 г. і ўключае ў сябе:

1�6

• турніры фальклорных калектываў;• турніры салістаў — выканаўцаў твораў народнай спадчыны;• конкурсы танцавальных пар — выканаўцаў народных побы-

тавых танцаў;• навукова-практычныя канферэнцыі «Традыцыйная культура

і дзеці: праблемы этнавыхавання».

�.4. Чацвёрты этап — рэспубліканскія заключныя мерапры-емствы фестывалю. Праводзяцца з лютага па чэрвень 2008 г. у гарадскім пасёлку Акцябрскі Гомельскай вобласці (мерапрыемствы і ўмовы гл. ніжэй).

�.4.1. Удзельнікі заключных мерапрыемстваўУ заключных мерапрыемствах фестывалю прымаюць удзел пера-

можцы трэцяга этапа фестывалю — ад кожнай вобласці і г. Мінска (разам з суправаджаючымі і шоферамі):

• адзін дзіцячы фальклорны калектыў (да 2� чалавек);• адзін маладзёжны фальклорны калектыў (да 2� чалавек,

ва ўзросце ад 18 да 28 год);• салісты — выканаўцы твораў народнай спадчыны (па 3 чала-

векі ў кожнай з дзвюх узроставых груп (з адным суправаджаючым): школьнікі 8–11-х класаў, моладзь (да 28 год);

• танцавальныя пары — выканаўцы народных побытавых тан- цаў (па 3 пары ў кожнай з чатырох узроставых груп: �–6-ы класы, 7–8-ы класы, 9–11-ы класы, моладзь (да 28 год) і два суправаджаючыя;

• госці фестывалю: чатыры замежныя фальклорныя калектывы, два — лаўрэаты папярэдніх фестываляў «Берагіня», два — мастац-кія калектывы іншых мастацкіх стыляў (да 2� чалавек ў кожнай дэле-гацыі); два ансамблі народнай музыкі (да 7 чалавек кожны).

Раён, у якім праводзяцца заключныя мерапрыемствы фестыва-лю, прадстаўляе два дзіцячыя фальклорныя калектывы, два малад-зёжныя фальклорныя калектывы, двух салістаў у групе школьнікаў 9–11-га класаў і двух — у групе «моладзь», па дзве танцавальныя пары ў кожнай з чатырох узроставых груп.

�.4.2. Конкурсы, канцэрты, выстаўкі, канферэнцыі і іншыя мерапрыемствы

У рамках заключных мерапрыемстваў фестываля праводзяцца:• ІІ Рэспубліканскі турнір салістаў — выканаўцаў твораў на-

роднай спадчыны (1–2 лютага 2008 г.); • V Рэспубліканскі конкурс танцавальных пар — выканаўцаў

народных побытавых танцаў (21–22 сакавіка 2008 г.);

1�7

• IV рэспубліканская навукова-практычная канферэнцыя «Тра- дыцыйная культура і дзеці: праблемы этнавыхавання» (2–3 красавіка 2008 года);

• тыдзень фальклорных відэафільмаў (15–22 мая 2008 г., г. Мінск);

• выстаўка твораў дэкаратыўна-побытавага мастацтва студэн-таў і выпускнікоў Беларускага дзяржаўнага універсітэта культуры і мастацтваў (май–чэрвень);

• выстаўка работ ганчароў–сяброў Беларускага саюза майст-роў народнай творчасці «Сучаснае беларускае ганчарства» (май– чэрвень);

• фінал фестывалю (19–22 чэрвеня 2008 г.): – IІI рэспубліканскі турнір дзіцячых і маладзёжных фаль-

клорных калектываў; – агляд-прэзентацыя мастацкіх праграм удзельнікаў і гасцей

фестывалю; – фотавыстаўка «Берагіня» вачыма ўдзельнікаў фестываляў»; – фальклорныя танцавальна-гульнёвыя вечарыны (рэгія-

нальны вопыт); – свята народнага мастацтва Заходняга Палесся; – прэзентацыя кнігі «Народныя танцы Рудабельскага краю

ў сучасных запісах»; – выступленні ўдзельнікаў фестывалю ў гаспадарках Акцябр-

скага раёна; – шэсці–відовішчы ўдзельнікаў фестывалю і іншае.

�.4.3. Крытэрыі адбору ўдзельнікаў фестывалюКрытэрыямі адбору ўдзельнікаў фестывалю з’яўляюцца:• ступень захаванасці ў рэпертуары калектываў мясцовых тра-

дыцый (асабліва каранёвых формаў) у розных жанравых праявах;• наяўнасць у дзіцячых і маладзёжных фальклорных калектывах

сярод агульнага складу ўдзельнікаў паловы хлопчыкаў і юнакоў;• наяўнасць акампанементу ў ансамблевым выкананні на бела-

рускіх народных інструментах;• наяўнасць народных касцюмаў мясцовай традыцыі.

�.4.4. Патрабаванні да мастацкіх праграмУдзельнікі фестывалю прадстаўляюць фальклорныя праграмы,

якія скіраваны на змястоўнае раскрыццё мастацкіх традыцый сваёй мясцовасці: адноўленыя і бытуючыя песні каляндарнага (вясна, лета) і сямейна-абрадавага (вяселле, хрэсьбіны) цыклаў, пазаабра-

1�8

давыя песні, карагоды, народныя танцы (сольныя, парныя, гурта-выя), гульні, інструментальную музыку, творы празаічных жанраў.

Выкананне твораў з іншых рэгіёнаў, а таксама твораў у аўтар-скай апрацоўцы — не дазваляецца.

�.4.�. Музычнае суправаджэнне праграм Выступленне ўдзельнікаў фестывалю ажыццяўляецца пад акам-

панемент музычных інструментальных ансамбляў традыцыйнага складу ў жывым гучанні.

Перавага аддаецца калектыву, у склад акампаніруючых груп якога разам са сталымі музыкамі ўваходзяць дзеці і моладзь.

�.4.6. Касцюміраванне ўдзельнікаў фестывалюКасцюмы ўдзельнікаў фестывалю ўяўляюць сабой шматлікія

варыянты арыгіналаў або копій традыцыйных народных касцюмаў сваёй мясцовасці.

Для дзяўчат — валасы заплятаюцца ў косы, упрыгожваюцца каснічкамі.

Для хлопчыкаў і юнакоў абавязковым кампанентам касцюма з’яўляецца капялюш (ці іншы галаўны ўбор мясцовай традыцыі).

Абутак: у хлопчыкаў і юнакоў — чобаты, у дзяўчат — чаравікі ці туфлі — на скураной падэшве, не на высокіх абцасах.

�.4.7. Працягласць праграм• Да 10 хвілін — удзел у прэзентацыях-аглядах; • 1,2–1,� гадзіны — сольныя канцэрты.Колькасць выступленняў з сольнымі праграмамі, удзел у су-

месных імпрэзах, працягласць выступленняў каардынуюць аргані-затары фестывалю;

• працягласць конкурсных праграм — гл. у ІІ раздзеле: «Умовы ўдзелу ў праграмах і намінацыях заключных мерапрыемстваў фес- тывалю».

�.4.8. Крытэрыі ацэнкі мастацкіх праграмКрытэрыямі ацэнкі мастацкіх праграм з’яўляюцца:• жанравая разнастайнасць;• захаванасць мясцовага мастацкага стылю; • адпаведнасць фальклорных твораў узросту выканаўцаў;• здольнасць да імправізацыі;• узровень выканальніцкага майстэрства.

1�9

6. Арганізацыйныя пытанні ўдзелу ў заключных мерапрыемст- вах фестывалю

Удзел у заключных мерапрыемствах фестывалю ажыццяўля-ецца на падставе заявак абласных і Мінскага гарадскога арганіза-цыйных камітэтаў

Заяўка змяшчае поўную назву калектыву (з указаннем пашто-вага адрасу, электроннай пошты, тэлефона, факса) і колькасны склад дэлегацыі (у тым ліку — мужчын, жанчын).

6.1. Да заяўкі дадаюцца:• аналітычная даведка аб правядзенні фестывалю ў вобласці,

г. Мінску;• поўны спіс удзельнікаў дэлегацыі (указваюцца прозвішча, імя,

імя па бацьку кіраўніка творчай дэлегацыі, кіраўніка фальклорнага калектыву, удзельнікаў фальклорнага калектыву, суправаджаючых асоб);

• праграмы выступленняў у конкурсах (з вызначэннем: жанру, назвы кожнага твора, калі, дзе і ад каго запісаны (назва вёскі, про-звішча, імя, імя па бацьку, год нараджэння носьбіта мастацкай тра-дыцыі, ад якога быў пераняты твор), прозвішча і імя выканаўцаў);

• творчая інфармацыя аб мастацкім калектыве і яго кіраўніку, асобных выканаўцах, танцавальных парах;

• запісы выконваемых конкурсных твораў у выкананні калекты-ву, танцавальных пар, салістаў на лічбавых аўдыё і відэаносьбітах;

• тры мастацкія фотакарткі памерам 10½1� см (здымкі павін-ны быць зроблены на фоне прыроды ці народнай архітэктуры ў пра-цэсе выканання твора);

• анкеты танцавальных пар, аформленыя па форме, згодна дадатку 1;

6.2. Пералічаныя дакументы дасылаюцца абласнымі і Мінскім гарадскім арганізацыйнымі камітэтамі ў Рэспубліканскі арганіза-цыйны камітэт (220086, г. Мінск, вул. Каліноўскага, 12. Беларускі дзяржаўны інстытут праблем культуры) да 10 студзеня ў двух экземплярах: адзін — у друкаваным выглядзе (фармат А4), другі — у электронным выглядзе (на дыскеце — 3,�" ці дыску ў тэкставым рэдактары Word 6.0–7.0, фармат RTF; шрыфт — Times New Roman, памер — 14).

Дакументы рыхтуюцца на беларускай мове.Дакументы, якія прадстаўлены не ў тэрмін ці не ў поўным аб’ёме,

да разгляду не прымаюцца.

160

6.3. Забеспячэнне ўдзельнікаў і гасцей заключных мерапры-емстваў фестывалю жыллём і харчаваннем — за кошт арганізата-раў фестывалю.

Транспартныя выдаткі дастаўкі ўдзельнікаў і гасцей фестыва-лю ў гарадскі пасёлак Акцябрскі, выезд з канцэртамі па раёну — за кошт накіроўваючага боку.

7. Падвядзенне вынікаў і ўзнагароджанне ўдзельнікаў фестывалю Формы заахвочвання ўдзельнікаў кожнага этапа фестывалю

вызначаюць адпаведныя арганізацыйныя камітэты.Удзельнікі і пераможцы ў заключных мерапрыемствах фес-

тывалю ўзнагароджваюцца адпаведнымі дыпломамі, сувенірамі, спецыяльнымі прызамі Рэспубліканскага арганізацыйнага камі-тэта фестывалю.

Па выніках конкурсных праграм і асобных намінацый дзіцячым і маладзёжным фальклорным калектывам, танцавальным парам — выканаўцам народных побытавых танцаў, салістам — выканаўцам твораў народнай спадчыны, намінантам у дэкаратыўна-прыклад-ным мастацтве (пераможцам) надаюцца званні:

«Лаўрэат» з уручэннем спецыяльных прызоў і дыпломаў (за 1я месцы);

«Дыпламант» з уручэннем спецыяльных прызоў і дыпломаў (за 2я і 3я месцы).

Дзіцячаму і маладзёжнаму фальклорным калектывам і саліс-там-выканаўцам твораў народнай спадчыны, якія атрымалі най-большую колькасць першых месцаў у конкурсных праграмах і намінацыях фестывалю, прысуджаецца «Гран-пры» з уручэннем спецыяльных прызоў і дыпломаў.

У выпадку неадпаведнасці конкурсных праграм і намінацый (ка-лектывы, танцавальныя пары, салісты; асобныя майстры ў ДПМ) крытэрыям ацэнкі мастацкай творчасці ўдзельнікаў фестывалю эксперты маюць права не прысуджаць ім высокія месцы.

Дырэкцыя фестывалю: 247300. Аддзел культуры райвыканкама (вул. Савецкая, 57, г. п. Акцябрскі, Гомельская вобласць). Кантактныя тэлефоны: (8-02357) 2-12-80, 2-17-36. Факс 2-13-00. Электронный адрес: [email protected]

161

ІІ. УМОВЫ ЎДЗЕЛУ Ў ПРАГРАМАХ І НАМІНАЦЫЯХ ЗАКЛЮЧНЫХ МЕРАПРЫЕМСТВАЎ ФЕСТЫВАЛЮ

1. УМОВЫ ЎДЗЕЛУ Ў ТУРНІРЫ ДЗІЦЯЧЫХ І МАЛАДЗЁЖНЫХ ФАЛЬКЛОРНЫХ КАЛЕКТЫВАЎ

Дзіцячыя і маладзёжныя фальклорныя калектывы — удзельнікі заключных мерапрыемстваў фестывалю (19–22 чэрвеня 2008 г.) ўдзельнічаюць у турніры ў наступных праграмах і намінацыях:

І. Харэаграфічнае мастацтваПраграма складаецца з трох намінацый:1.1. Карагод (кругавы ці шарэнгавы або тыпу «Лукі» ці іншы); 1.2. Кадрыля (ці танец тыпу кадрылі);1.3. Конкурс танцавальных пар — выканаўцаў народных

побытавых танцаў.У конкурсе прымаюць удзел па тры пары ад кожнага калектыву

(сярод дзіцячых — вучні 7–8-га класаў).Удзельнікі конкурсу выконваюць мясцовыя варыянты парных

танцаў:«Лявоніха»*;«Полька імправізаваная»*;«Мікіта» (ці танцы гэтага тыпу з іншымі назвамі — «Таўкачыкі»,

«Заяц», «Заёнец» і іншыя)*;«Полька «Бабачка»*;»Кракавяк»*;«Падыспань»*;«Лысы» («Карапет»)*;«Какетка»*;«Субота»;»Войра»;«Каханачка» («Каханэчка»);«Парныя скокі» (тыпу «Рускага»);Вальс («Валец»);(«Ночка» «Ва саду лі»,«Матлёт»*, «Месяц»). Праграма конкурсу танцавальных пар можа мяняцца — памян-

шацца ці павялічвацца за кошт дадатковага рэпертуару, што пазна-чаны ў дужках. Змены асноўнай праграмы каардынуюць арганіза-тары турніру. __________________________

* Зорачкай пазначаны танцы, якія выконваюць удзельнікі дзіцячых калектываў.

162

1.4. Ацэнка творчасці Выкананне карагода, кадрылі (ці танца тыпу кадрылі) ацэньва-

ецца па закрытай сістэме на падставе калектыўнага абмеркавання і прыняцця калегіяльнага рашэння.

Конкурс танцавальных пар ацэньваецца па адкрытай (а пры неабходнасці — па закрытай) сістэме.

Крытэрыі ацэнкі:• дакладнае веданне кампазіцыі танца, карагода;• непасрэднасць і выразнасць вобразна-пластычнага самавы-

яўлення;• тэхніка выканання;• музычнасць выканання; • майстэрства спеваў падчас танца ці ваджэння карагода;• веданне народнага танцавальнага этыкету;• культура нашэння касцюма.

2. Музычнае мастацтваПраграма (працягласцю да васьмі хвілін) складаецца з двух

намінацый:

2.1. Народныя спевыКожны фальклорны калектыў выконвае гуртам дзве песні ка-

ляндарна-земляробчага (вясна, лета) ці сямейна-родавага (вясел-ле, хрэсьбіны) цыкла або пазаабрадавую — мясцовай традыцыі.

2.2. Інструментальная музыкаАд кожнага калектыву прымае ўдзел не менш пяці чалавек —

выканаўцаў на беларускіх народных музычных інструментах (струн-ныя, духавыя, клавішныя, ударныя і інш.).

У ансамблевым складзе выконваюць перанятыя ад мясцовых народных музыкаў традыцыйныя найгрышы (танцавальныя, песен-ныя, у тым ліку абрадавыя).

Крытэрыі ацэнкі выканання народных песень і інструменталь-най музыкі:

• жанравая разнастайнасць;• наяўнасць у рэпертуары песенных і інструментальных узораў

каранёвай мясцовай традыцыі;• адпаведнасць мастацка-эстэтычнага ўзроўню песень узросту

выканаўцаў;• узровень выканальніцкага майстэрства (чысціня строя, ма-

нера гукавымання; тэхніка ігры на музычных інструментах);

163

• эмацыянальнасць і непасрэднасць выканання;• наяўнасць у гурце розных музычных інструментаў;• здольнасць да імправізацыі.

3. Народная проза.Праграма (працягласцю да васьмі хвілін) складаецца з трох

намінацый: 3.1. Твор народнай прозы (казка, легенда, паданне, былічка,

вусны бытавы расказ); 3.2. Скорагаворка;3.3. Імправізацыя на заданую казкавую тэму (заданне вызна-

чаюць арганізатары турніру перад пачаткам выступу), напрыклад: «Жылі-былі дзе і баба...» Далей выступоўца спантанна стварае са-мастойны варыянт адной з вядомых беларускіх народных казак.

У гэтай праграме прымаюць удзел па аднаму (два) прадстаўніку ад калектыву.

3.4. Крытэрыі ацэнкі: • дасканалае веданне сюжэту; • адпаведнасць нацыянальнай традыцыі;• мастацкая якасць аповяда; • веданне разнастайных беларускіх казачных сюжэтаў (для

імправізацыі на заданую казкавую тэму).

4. Дэкаратыўна-прыкладное мастацтваПраграма складаецца з трох частак — «хатняга задання», прэ-

зентацыі «хатняга задання» і адкрытых конкурсаў, якія праводзяц-ца паралельна (адначасова):

4.1. Хатняе заданне — выстаўка-конкурс вырабаў дэкаратыў-на-прыкладнога мастацтва. На выстаўку-конкурс прадстаўляюцца калекцыі ці асобныя вырабы — лялькі ў этнічных касцюмах, вы-шыўка, карункапляценне, ткацтва, вырабы з прыродных матэры-ялаў (салома, лаза, карані, чарот, бяроста, лыка і інш.), ганчарства, кавальства, разьба па дрэве, выцінанка і інш.

Прадстаўленыя экспанаты павіны быць створаны непасрэдны-мі ўдзельнікамі турніру.

Вырабы, прадстаўленыя ў экспазіцыі выстаўкі-конкурсу, павінны мець пашпарты (прозвішча, імя, год нараджэння, месца жыхарства аўтара; назва ўстановы, у якой навучаецца ці працуе канкурсант; назва твора, прадстаўленага на конкурс, час яго выра-бу; прозвішча, імя, імя па бацьку настаўніка (майстра), які падрых-таваў аўтара твора да конкурсу).

164

Неабходнае выставачнае абсталяванне калектывы прывозяць з сабой.

4.2. Прэзентацыя «хатняга задання (працягласць прадстаў-лення — да сямі хвілін). Выстаўка прэзентуецца ў мастацкай фор-ме, пераважна аўтарамі твораў.

4.3. Адкрыты конкурс на лепшы выраб — праводзіцца адна-часова па чатырох намінацыях (дзве гадзіны кожная).

У кожнай намінацыі ад кожнага калектыву ўдзельнічаюць па аднаму (два) прадстаўніку.

4.3.1. Выраб з саломы — дзявочы вянок. Удзельнікі намінацыі ад пачатку і да канца вырабляюць яго падчас конкурсу.

4.3.2. Пляценне з прыродных матэрыялаў — кошык невялі-кага памеру. Ад пачатку і да канца вырабляецца падчас конкурсу (без хатняй загатоўкі);

4.3.3. Выраб пояса. Вырабляецца ў адной з ткацкіх тэхнік (на дошчачках (12 шт.), на бердзечку (на 7–1� нітак), на ніту), улас-цівых мясцовай традыцыі. Матэрыялы павінны быць заснаваны і запраўлены.

4.3.4. Разьба па дрэве — дэкаратыўная дошка. Мастацкая задума ажыццяўляецца на плошчы ў памерах 20½30 см у тэхніцы контурнай разьбы. Удзельнікі конкурсу прывозяць з сабой дошку з папярэдне нанесеным на яе эскізам малюнка.

Удзельнікам адкрытага конкурсу неабходна загадзя пра-думаць змест будучага вырабу, падрыхтаваць неабходны для гэтага матэрыял, мець з сабой інструменты, патрэб-ныя для выканання конкурсных заданняў.

4.3.�. Лепшыя вырабы, створаныя ў час адкрытага конкурсу, перадаюцца ў фонд Цэнтра гісторыі і культуры гарадскога пасёлка Акцябрскі.

4.4. Крытэрыі ацэнкі.Выстаўка-конкурс (хатняе заданне) і творы, вырабленыя пад-

час адкрытага конкурсу, ацэньваюцца па наступных крытэрыях:• адпаведнасць традыцыі;• тэхнічны ўзровень выканання;• мастацкі ўзровень вырабаў; • тэматыка вырабаў;• разнастайнасць экспазіцый, калекцый;• узровень мастацкага афармлення экспазіцый;• мастацкі ўзровень прэзентацыі выставы;

16�

• хуткасць выканання;• у некаторых выпадках ацэньваецца наватарскі падыход да ін-

тэрпрэтацыі мясцовага матэрыялу.

�. Канцэртная праграмаКанцэртная праграма (працягласцю да 10 хвілін) складаецца

з твораў розных відаў і жанраў традыцыйнага народнага мастац-тва (у калектыўным і сольным выкананні) — абрадавых і паза-абрадавых, якія не былі прадстаўлены ў папярэдніх праграмах і намінацыях.

Крытэрыі ацэнкі канцэртных праграм адпавядаюць «Патра-баванням да мастацкіх праграм» (стар. 4).

2. УМОВЫ ЎДЗЕЛУ Ў ІІ РЭСПУБЛІКАНСКІМ ТУРНІРЫ САЛІСТАЎ — ВЫКАНАЎЦАЎ ТВОРАЎ НАРОДНАЙ СПАДЧЫНЫ

У ІІ Рэспубліканскім турніры салістаў — выканаўцаў твораў народнай спадчыны (1–2 лютага 2008 г.) удзельнічалі прадстаўнікі дзіцячых (вучні 8–11-га класаў) і маладзёжных фальклорных калектываў — па тры чалавекі ў названых узроставых групах ад кожнай вобласці і г. Мінска і два — ад Акцябрскага раёна.

Выканаўцы дэманструюць сваё майстэрства ў наступных намі- нацыях:

1. Песня абрадавая (вясна–лета, вяселле–хрэсьбіны: 1–2 тво-ры на выбар);

2. Найгрыш (з прыпеўкамі і скокамі). Выконваецца на любым беларускім народным інструменце;

3. Народная проза (былічка ці вуснае апавяданне пра цуды).Агульнае гучанне музычна-празаічнай праграмы не павін-

на перавышаць 8 хвілін.

4. Дэкаратыўнапобытавае мастацтва (выразанне выціна-нкі-фіранкі на вакно). Заданне ад пачатку і да канца выконваецца падчас конкурсу. Выцінанка можа вырабляцца з газеты, размалёў-вацца фарбамі.

Крытэрыі ацэнкі ўдзельнікаў турніра салістаў адпавядаюць Умовам папярэдніх праграм.

166

3. УМОВЫ ЎДЗЕЛУ Ў V РЭСПУБЛІКАНСКІМ КОНКУРСЕ ТАНЦАВАЛЬНЫХ ПАР —

ВЫКАНАЎЦАЎ НАРОДНЫХ ПОБЫТАВЫХ ТАНЦАЎ

У V Рэспубліканскім конкурсе танцавальных пар — выканаў-цаў народных побытавых танцаў (21–22 сакавіка 2008 г.) прымаюць ўдзел вучні �–11-га класаў розных тыпаў адукацыйных школ, удзельнікі мастацкіх калектываў пазашкольных устаноў, устаноў культуры — па тры пары ў кожнай узроставай групе: �–6-ы кла- сы, 7–8-ы класы, 9–11-ы класы, моладзь ад кожнай воблас-ці і г. Мінска і па дзве пары ў кожнай узроставай групе — ад Ак-цябрскага раёна.

Танцавальныя пары другой узроставай групы (7–8ы класы) удзельнічаюць у конкурсе танцавальных пар у рамках турніру фальклорных калектываў (гл. стар. 6–9).

Танцавальныя пары прадстаўляюць мясцовыя варыянты праграмных танцаў з захаваннем адметнага стылю выканання. Абавязковымі для кожнай групы з’яўляюцца танцы:

«Лявоніха»;«Полька імправізаваная»;«Мікіта» (ці танцы гэтага тыпу з іншымі назвамі).Удзельнікі конкурсу 1-й узроставай групы (5–6 класы) акрамя

названых выконваюць наступныя танцы:полька «Бабачка»; «Кракавяк»;«Падыспань»;«Месяц».Удзельнікі конкурсу 3-й групы (9–11ы класы) і моладзь выкон-

ваюць праграму танцаў у поўным аб’ёме (спіс танцаў гл. у раздзе-ле «Умовы ўдзелу ў турніры дзіцячых і маладзёжных фальклорных калектываў»).

У рамках конкурсу выканаўцаў народных побытавых танцаў ў кожнай узроставай групе адбудзецца конкурс на лепшае выкананне мясцовай полькі. Адна пара-пераможца ў кожнай узроста-вай групе ўзнагароджваецца дыпломам і сувенірам.

167

4. УМОВЫ ЎДЗЕЛУ Ў IV РЭСПУБЛІКАНСКАЙ НАВУКОВА-ПРАКТЫЧННАЙ КАНФЕРЭНЦЫІ «ТРАДЫЦЫЙНАЯ КУЛЬТУРА І ДЗЕЦІ:

ПРАБЛЕМЫ ЭТНАВЫХАВАННЯ»

У IV Рэспубліканскай навукова-практычннай канферэнцыі «Тра-дыцыйная культура і дзеці: праблемы этнавыхавання» (2–3 кра савіка 2008 г, г. п. Акцябрскі Гомельскай вобласці) прымаюць удзел навукоўцы, аспіранты, выкладчыкі і студэнты навучальных устаноў, бібліятэчныя, музейныя і клубныя работнікі, настаўнікі і вучні рознага тыпу агульна-адукацыйных і мастацкіх школ, удзельннікі калектываў аматарскай творчасці.

Праблемнае поле канферэнцыі:• сучасныя праблемы аховы, захавання, трансляцыі і папуля-

рызацыі народных мясцовых традыцый;• народная педагогіка і этыка-эстэтычныя праблемы ў гендэр-

ным выхаванні дзяцей і моладзі;• методыка навучання традыцыйнаму мастацтву: рэгіянальны

вопыт.Форма ўдзелу ў рабоце канферэнцыі:Выступленне на пленарным пасяджэнні — 20 хвілін.Выступленне на секцыі — 10 хвілін.Рабочая мова — беларуская.

Для ўдзелу ў канферэнцыі неабходна было да 1 снежня 2007 г. падаць заяўку з указаннем: прозвішча, імя, імя па бацьку (поў-насцю); месца працы (вучобы), пасады, вучонай ступені і звання; службовага і хатняга адрасоў і тэлефонаў, а таксама даслаць матэрыял выступлення (да 6 старонак, у дзвух экзэмплярах — адзін на паперы (фармат А4), падпісаны аўтарам, другі — у электронным выглядзе на дыскеце ці дыску CD)) і назваць тэхнічныя сродкі, якія патрэбны падчас выступлення.

У дакладах школьнікаў побач з аўтарам указваецца прозвішча, імя, імя па бацьку, пасада навуковага кіраўніка тэмы.

Даклады на канферэнцыю прадастаўляюць абласныя і Мінскі гарадскі аргкамітэты фестывалю. Сярод прадстаўленых дакладаў — 10 вучнёўскіх.

Патрабаванні да тэксту выступленняў:Камп’ютарны набор — праз 1,� інтэрвала, тэкставы рэдак-

тар — Word 6.0–7.0, фармат RTF; шрыфт — Times New Roman, памер — 14.

168

Прадугледжваецца выданне матэрыялаў канферэнцыі да яе пачатку.

Аргкамітэт пакідае за сабой права адбору дакладаў для ўклю-чэння ў праграму канферэнцыі і публікацыі.

Адрас аргкамітэта: Беларускі дзяржаўны інстытут праблем культуры, лабараторыя традыцыйнага мастацтва. 220086, Мінск, вул. Каліноўскага, д.12, к. �8. Тэл. для даведак: (8-017) 281-49-0�.

�. УМОВЫ ЎДЗЕЛУ Ў ФОТАВЫСТАЎЦЫ «“БЕРАГІНЯ” У АБ’ЕКТЫВЕ

ЎДЗЕЛЬНІКАЎ ФЕСТЫВАЛЯЎ»

Фотавыстаўка «Берагіня» у аб’ектыве ўдзельнікаў фестыва-ляў» праводзіцца на дабрачынных пачатках.

У выстаўцы ўдзельнічаюць фотааматары (кіраўнікі, ўдзельнікі фальклорных калектываў, госці фестываляў, гледачы і інш.) і пра-фесійныя фотамастакі.

На выстаўку прадстаўляюцца якасныя рознатэматычныя і роз- насюжэтныя фотаздымкі (ад 10½1� см і большых фарматаў), зробле-ныя падчас І–ІV фестываляў фальклорнага мастацтва «Берагіня».

Удзельнікі фотавыстаўкі ўзнагароджваюцца дыпломамі Арг- камітэта фестывалю.

Фотаработы дасылаюцца да 1 красавіка 2008 г. на адрас дырэк-цыі фестывалю.

Прадстаўленыя на фотавыстаўку работы па заканчэнні фес-тывалю перадаюцца ў фонд Цэнтра гісторыі і культуры гарадскога пасёлка Акцябрскі.

6. УМОВЫ ЎДЗЕЛУ Ў ШЭСЦІ-ВІДОВІШЧЫ

Калектывы — ўдзельнікі фестывалю павінны мець эмблему (выяўленча-мастацкі сімвал, штандар).

У час шэсця прэзентуюць «візітоўку» (да адной хвіліны). Калектыў, які найбольш адметна праявіў сябе, заахвочваецца

дыпломам і каштоўным падарункам.

169

7. УМОВЫ ПРАВЯДЗЕННЯ СВЯТА НАРОДНАГА МАСТАЦТВА ЗАХОДНЯГА ПАЛЕССЯ

Свята народнага мастацтва Заходняга Палесся праводзіцца ў адзін з дзён заключных мерапрыемстваў фестывалю «Берагіня» (па ўзгадненню з Дырэкцыяй фестывалю). Арганізуе свята ўпраў-ленне культуры Брэсцкага аблвыканкама.

Народную спадчыну Заходняга Палесся прадстаўляюць носьбі-ты і пераемнікі мастацкіх традыцый (аўтэнтычныя гурты, дзіцячы і маладзёжны фальклорныя калектывы, народныя музыкі, майстры і вучні).

Падчас свята праводзяцца выставы твораў традыцыйных відаў дэкаратыўна-побытавага мастацтва Заходняга Палесся, рамесніц-кіх вырабаў.

Удзельнікам фестывалю даецца магчымасць рэалізаваць вынікі сваёй працы.

ÀÐÃÀÍ²ÇÀòÀÐû, òâîÐ×ûß ÃÐóÏû, ÃÀÍÀÐîâûß Ãîñö²

171

СКЛАД АРГАНІЗАЦЫйНАГА КАМІТЭТА РЭСПУБЛІКАНСКАГА ФЕСТЫВАЛЮ ФАЛЬКЛОРНАГА

МАСТАЦТВА «БЕРАГІНЯ»

Кураш Віктар Іосіфавіч,намеснік Міністра культуры Рэспублікі Беларусь, старшыня

Кавалёва Таццяна Мікалаеўна,намеснік Міністра адукацыі Рэспублікі Беларусь, сустаршыня

Кірычэнка Пётр Аляксеевіч,намеснік старшыні Гомельскага аблвыканкама, сустаршыня

172

Максіменка Аляксандр Уладзіміравіч,старшыня Акцябрскага райвыканкама, намеснік старшыні

Прусаў Аляксандр Кірылавіч,начальнік упраўлення культуры Гомельскага аблвыканкома, намеснік старшыні

Чэрнік Васілій Мечыслававіч,начальнік упраўлення ўстаноў культуры і народнай творчасці Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь, намеснік старшыні

Святлоў Барыс Уладзіміравічрэктар установы адукацыі «Беларускі дзяржаўны універсітэт культуры і мастацтваў», кандыдат філасоўскіх навук, дацэнт

173

Кузьмініч Мікалай Леанідавіч,першы намеснік рэктара ўстановы аду-кацыі «Беларускі дзяржаўны універсітэт культуры і мастацтваў», кандыдат педагагічных навук, дацэнт

Беразоўская Святлана Анатольеўна,начальнік аддзела культуры Акцябрскага райвыканкама, дырэктар фестывалю

Боганева Алена Міхайлаўна,начальнік аддзела традыцыйнай культуры ўстановы адукацыі «Беларускі дзяржаўны універсітэт культуры і мастацтваў»

Васільчанка Надзея Васільеўна,дырэктар установы адукацыі «Нацыянальны цэнтр мастацкай творчасці дзяцей і моладзі» Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь

174

Гілеп Уладзімір Аляксандравіч,старшыня грамадскага аб’яднання «Беларускі Фонд культуры»

Козенка Мікалай Аляксеевіч,метадыст аддзела традыцыйнай культуры ўстановы адукацыі «Беларускі дзяржаўны універсітэт культуры і мастацтваў», мастацкі кіраўнік фестывалю

Шамшэня Мікалай Іванавіч,дырэктар дзяржаўнай установы культуры «Гомельскі абласны Цэнтр народнай творчасці»

Якжык Віктар Віктаравіч,начальнік ўпраўлення сацыяльнай і выхаваўчай работы Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь

17�

ЭКСПЕРТНЫ САВЕТ ФЕСТЫВАЛЮ

Варфаламеева Тамара Барысаўна (г. Мінск).

Старшы навуковы супрацоўнік Інстытута мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору імя К. Крапівы НАН Беларусі, сакратар Саюза кампазітараў Беларусі, кандыдат мастацтва- знаўства.

Старшыня экспертнага савета

Дудчанка Мікалай Рыгоравіч (г. Мінск).

Балетмайстар-пастаноўшчык Дзяржаўнага заслужанага харэаграфічнага ансамбля «Ха- рошкі» Рэспублікі Беларусь, заслужаны дзеяч мастацтваў Рэспублікі Беларусь.

Кіраўнік групы экспертаў па народнай харэаграфіі

Шаура Рыгор Фёдаравіч (г. Мінск).

Прафесар ўстановы адукацыі «Беларускі дзяржаўны універсітэт культуры і мастацтваў», кандыдат мастацтвазнаўства

Кіраўнік групы экспертаў па народнаму дэкаратыўнапрыкладному мастацтву

Боганева Алена Міхайлаўна (г. Мінск).

Начальнік аддзела традыцыйнай культуры ўстановы адукацыі «Беларускі дзяржаўны уні-версітэт культуры і мастацтваў».

Кіраўнік групы экспертаў па народнай прозе

176

СЯБРЫ ЭКСПЕРТНАГА САВЕТА

Бярней Людміла Рыгораўна (г. Брэст).

Вядучы спецыяліст па харэаграфічнаму мас-тацтву дзяржаўнай установы культуры «Брэсцкі абласны грамадска-культурны цэнтр»

Валодзіна Таццяна Васільеўна (г. Мінск).

Дактарант Інстытута мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору імя К. Крапівы НАН Беларусі, кандыдат філалагічных навук

Гадоўскі Уладзімір Міхайлавіч (г. Роўна, Украіна).

Загадчык кафедры харэаграфіі Ровенскага дзяржаўнага гуманітарнага універсітэта, пра-фесар, кандыдат педагагічных навук

177

Калацэй Вячаслаў Віктаравіч (г. Мінск).

Дэкан факультэта традыцыйнай беларус-кай культуры і сучаснага мастацтва, дацэнт установы адукацыі «Беларускі дзяржаўны уні-версітэт культуры і мастацтваў», кандыдат культуралогіі

Козенка Мікалай Аляксеевіч (г. Мінск).

Метадыст установы адукацыі «Беларускі дзяржаўны універсітэт культуры і мастацтваў»

Кухаронак Таццяна Іванаўна (г. Мінск).

Старшы навуковы супрацоўнік Інстытута мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору імя К. Крапівы НАН Беларусі, кандыдат гістарыч-ных навук

Папоў Віктар Аляксеевіч (г. Магілёў).

Мастацкі кіраўнік заслужанага аматарскага калектыву Рэспублікі Беларусь харэаграфіч-нага ансабля «Рунь» Дома культуры тэкстыль-шчыкаў ААТ «Магілёўскі тэкстыль», лаўрэат міжнародных конкурсаў

178

Піскун Юрый Аляксандравіч (г. Мінск).

Дацэнт кафедры касцюма і тэкстылю ўста-новы адукацыі «Беларуская дзяржаўная ака-дэмія мастацтваў», сябра Беларускага саюза мастакоў

Рашчынскі Аляксандр Уладзіміравіч (г. Мінск).

Загадчык аддзялення «Народны хор» уста-новы адукацыі «Мінскае дзяржаўнае музычнае вучылішча імя М. Глінкі», сябра Саюза кам-пазітараў Беларусі

Тараканава Марына Леанідаўна (г. Гомель).

Вядучы спецыяліст па харэаграфічнаму мастацтву дзяржаўнай установы культуры «Го- мельскі абласны Цэнтр народнай творчасці»

179

РЭЖЫСЁРСКА-ПАСТАНОВАЧНАЯ ГРУПА ФЕСТЫВАЛЮ

Мастацкі кіраўнік Мікола Козенка Галоўны рэжысёр Мікола Дудчанка, заслужаны дзеяч мастацтваў Рэспублікі Беларусь

Галоўны мастак Віктар Цімафееў

Рэжысёры-пастаноўшчыкі: Святлана Беразоўская Антаніна Кругаль Алена Філіпшанава Ларыса Казакова Святлана Галабурда Таццяна Халадок Таццяна Пладунова

Мастакі-афарміцелі: Аляксандр Белікаў Дзмітрый Жынко

Харэограф Аляксандр Сарнаўскі

Гукарэжысёр Андрэй Шарапаў

Сакратарыят: Іта Грынкевіч Галіна Давыдзенка Раіса Раманенка Валянціна Пазняк

Вядучыя-дыктары: Алена Філіпшанава Таццяна Сухая Алена Навічонак Наталля Раговіч Павел Осіпаў Алег Катовіч Алена Ліхашапка Марыя Шэўко Таццяна Пладунова

Рэдактар Вера Шчэцька

Загадчык пастановачнай часткі Яўген Равінскі

Відэааператар Сяргей Мартыненка

Фотамайстар Андрэй Павук

180

АНСАМБЛЬ МУЗЫЧНАГА СУПРАВАДЖЭННЯ ФЕСТЫВАЛЮ

Дзмітрый Бяжкоў (г. п. Акцябрскі) кіраўнік ансамбля; баян, гармонік

Ігар Дземенкавец (в. Рассвет) гармонік, баян

Міхаіл Ігнатовіч (г. п. Акцябрскі) баян

Васіль Шаплыка (в. Харомцы) баян, гармонік

Іван Вежнавец (в. Майсееўка) гармонік, бубен

Мікіта Якімовіч (в. Рассвет) гармонік, баян

Віктар Галайдзенка (в. Гаць) гармонік

Васіль Крук (в. Пратасы) гармонік

Тамара Рудая (в. Пратасы) бубен

Васіль Багдановіч (г. п. Акцябрскі) вясельны барабан, бубен

181

ГАНАРОВЫЯ ГОСЦІ ФЕСТЫВАЛЮ

Анцух Ліліяна Фёдараўна, дырэктар выдавецтва «Чатыры чвэрці»

Гайдукевіч Леанід Міхайлавіч,загадчык кафедры міжнароднага турызму факультэта міжнародных зносін Беларускага дзяржаўнага універсітэта, дацэнт, кандыдат гістарычных навук

Грицюк Святлана Мікалаеўна,ицюк Святлана Мікалаеўна,цюк Святлана Мікалаеўна, мэнеджэр Міжнароднага фестывалю дзіцячай творчасці «Перлына Черемошу» (г. Віжніца, Чарнавіцкая вобласць, Украіна)

Грыгаровіч Ядзвіга Дамінікаўна, прафесар установы адукацыі «Беларускі дзяржаўны універсітэт культуры і мастацтваў», доктар педагагічных навук

182

Конан Уладзімір Міхайлавіч, вядучы навуковы супрацоўнік Інстытута філасофіі НАН Беларусі, лаўрэат дзяржаўнай прэміі Беларусі, доктар філасофскіх навук

Макарава Алена Аляксандраўна,дырэктар установы адукацыі «Інстытут павышэння кваліфікацыі і перападрыхтоўкі кадраў Беларускага дзяржаўнага універсітэта культуры і мастацтваў», дацэнт, кандыдат педагагічных навук

Маліноўскі Віктар Тадэвушавіч, намеснік начальніка упраўлення ўстаноў культуры і народнай творчасці Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь

Паршута Іван Якаўлевіч, намеснік кіраўніка апарата «Прадстаў-ніцтва Парламентскага схода Союза Беларусі і Расіі»

183

Рагуля Аляксей Уладзіміравіч, прафесар кафедры тэорыі і гісторыі культуры Беларускага дзяржаўнага педагагічнага універсітэта імя Максіма Танка, кандыдат філалагічных навук

Стружэцкі Тадэуш Іванавіч, саветнік Пасольства Рэспублікі Беларусь у Польшчы

Шчасны Уладзімір Рыгоравіч, старшыня Нацыянальнай камісіі Рэспублікі Беларусь па справах ЮНЕСКО

ÀÄ «ÁÅÐÀÃ²Í²» ÄÀ «ÁÅÐÀÃ²Í²»

18�

Аляксей РАГУЛЯ,прафесар БДУ імя Максіма Танка,

кандыдат філалагічных навук

П р а р ы ўПачыналася ў 1996 г., як часта бывае, з падрыхтоўкі да чарго-

вага мерапрыемства, названага фестывалем. Праўда, гэты фес-тываль быў не падобны на іншыя базарна-прафанныя шоу, бо быў ён прысвечаны народнаму танцу, а ўдзельнікамі яго меліся быць дзеці. Задума арыентавала на стварэнне атмасферы чысціні і адказнасці. Аднак тады яшчэ нельга было прадбачыць, якія сілы можа абудзіць да духоўнага жыццядзеяння народная харэагра-фія. Калі з належнай сур’ёзнасцю прасачыць дзесяцігадовы шлях фестывальна-харэаграфічнгага руху, то міжволі давядзецца пера-гледзець устойлівае спрошчанае разуменне сінкрэтызму. У народ-най культуры нічога не робіцца толькі на паказ, «дзеля галачкі». Кожны тэкст, рух, слова, гук, матыў, напеў мае анталагічную накі-раванасць, паварочвае псіхіку да спасціжэння экзістэнцыяльнай каштоўнасці нашага быцця на гэтым свеце. Адчуванне герме-неўтычнай інтэнцыі, закладзенай у сэнсавых пластах народнай харэаграфіі, вызначае стыль педагагічнай дзейнасці і, што не менш важна, стыль непасрэдных зносін з вучнямі аднаго з заснавальнікаў фестывальнага руху Міколы Козенкі. На хвалі такога паразумення сфарміравалася духоўнае адзінства, гурт педагогаў, не зашораных догмамі па-казённаму рафінаванай ці па модзе «дэканструяванай» дыдактыкі. Сёння ўжо ёсць падставы для таго, каб школьныя фаль-клорна-харэаграфічныя фестывалі кваліфікаваць як педагагічны рух, як з’яву педагагічнай творчасці ва ўмовах сучаснай супярэчлі-вай постмадэрнасці. У аснову гэтага руху закладзена ідэя, вызна-чальная для фенаменалагічнай фальклорнай эстэтыкі, — запатра-баванне тварыць хараство. Тварыць заўсёды і ўсюды, і найперш цяпер і тут, дзе мы жывём. А хараство, паводле народнай мудрас-ці, гэта цэласнае адзінства маральнасці і красы, гэта паразумен-не асобы з Сусветам. А на аснове гэтага паразумення фарміруецца натура, шырокая, як свет, устойлівая, як каранасты і разложысты дуб пад сонцам. І практыка гэтага руху паказвае, што сінкрэтызм народнай культуры трэба ўспрымаць не як неразвітасць формы, а патрэбу ў сінтэзе, у спасціжэнні агульнага сэнсу, «кораня рэчаў», у мабілізацыі дзеля сінхроннай паўнаты жыццядзеяння ўсіх формаў свядомасці. Народная культура існуе як духоўнае цэласнае і ўнут-

186

рана рухомае адзінства, манада, якой уласцівы адначасова як да-цэнтрабежная, так і адцэнтрабежная дынаміка. На Барысаўшчыне адной з такіх манадаў стаў рэгіён Міжрэчча — прастора басейнаў Бабра, Схі і Беразіны, а ў цэнтры гэтага рэгіёна Мётчанская (вары-янт: Мядоцкая) школа з прылеглымі вёскамі, а ў цэнтры лакальнай прасторы Мядоччыны — харэаграфічны гурт «Берагіня». Кіраўнікі гурта Мікола Козенка і Антаніна Абрамовіч з’яўляюцца жывым сучасным увасабленнем беларускай ідэі педагога, тып якога фар-міраваўся на працягу стагоддзяў. Характэрная асаблівасць творчай натуры беларускага настаўніка — гэта патрэба ў пошуку сонечных промняў народнага духу, збіранне і канцэнтрацыя іх энергіі дзеля мэтанакіраванага высвечання прасторы. І ў святле гэтай «жмені сонечных промняў» па-новаму высвечваецца творчы патэнцыял асобы — агнём жыцця, святлом фалькларызацыі ў яе сучасным разуменні. Разуменне і ёсць выток герменеўтыкі. Для самога руху вельмі важнае значэнне мае яго разуменне людзьмі з кіраўніцтва. У гэтым плане выказванне старшыні Барысаўскага раённага выка-наўчага камітэта Яўгена Сіўца можна лічыць узорам стаўлення мяс-цовай улады да праблем духоўнага развіцця нацыі: «Вядома, што найбольшы плён дасягаецца там, дзе далучэнне дзяцей і моладзі да народнага мастацтва ідзе натуральным шляхам — ад носьбітаў традыцый іх пераемнікам, там дзе ёсць таленавітыя выканаўцы — спевакі, танцоры, музыкі, апавядальнікі і ёсць настаўнікі, якія здольны ацаніць гэту прыгажосць і перадаць яе дзецям» («Мы — Берагіня». Мн., 2001, С. 2). Менавіта дзякуючы такому разумен-ню і такім адносінам кіраўніцтва да захавання і развіцця духоўных скарбаў нацыі ўдзельнікі руху ў Барысаўскім, Акцябрскім і іншых раёнах здолелі здзейсніць прарыў у новую педагагічную рэальнасць. Зроблены Міністэрствам культуры Рэспублікі Беларусь пачатак будзе падтрыманы, спадзяёмся, і Міністэрствам адукацыі.

Рэалістычны склад мыслення ў беларускай ментальнасці спа-лучаецца з патрэбай рэалізацыі рамантычнага ідэалу, утопіі, каб тварыць «казку жыцця». Харэаграфічны рух паказаў, што педага-гічная утопія, калі яна створана на аснове навукова абгрунтава-най фалькларызацыі, становіцца педагагічнай рэальнасцю, у якой адносіны будуюцца на аснове агульнасці творчага інтарэсу і пры-знання вартасці кожнага з яго ўдзельнікаў. Аўтарытэт творчасці перакрэслівае патрэбу ў аўтарытарызме. Менавіта такая педага-гічная сітуацыя і была створана фалькларыстамі Інстытута праб-лем культуры. Калі б у названай паважанай установе і не было б іншых заслуг, то і гэтага было б дастаткова дзеля апраўдання яе

187

існавання. Невыпадкова на аздараўленчы струмень фальклары-зацыі школьнага жыцця актыўна адгукнуліся фалькларысты-навукоўцы Тамара Варфаламеева, Таццяна Кухаронак, філосаф Уладзімір Конан, маладыя навукоўцы БДУ мастацтва і культуры, вучоны-педагог В. Навуменка і цэлы шэраг іншых працаўнікоў, якія ўмацоўваюць дзеяздольнасць нацыі ў яе намаганні даць годны адказ на нігілісцкі выклік вульгарнай глабалізацыі.

Першыя крокі асэнсавання вопыту «Берагіні» паказалі, што яна вабіць да сябе людзей незалежна ад іх узросту, роду заняткаў, месца жыхарства. Вабіць не экзотыкай і тым больш не вызвале-най ад культуры эротыкай. Пра такі ўзровень тут нават і гаворкі быць не можа. Людзей прыцягвае непрымусовы характар эстэ-тызацыі быцця. Дасканала валодаючы лексікай народнага танца, М. Козенка ўмее выбраць і стварыць адпаведны ўзросту яе вары-янт, ніколькі пры гэтым не спрашчаючы вытанчанасць і глыбіню духоўнага зместу музыкі. Пры гэтым звернутае да людзей мастац-кае выказванне мовай танца суправаджаецца комплексным асва-еннем культурнай спадчыны ўсёй ваколіцы. Выхаваўча-пазна-ваўчы эфект узмацняецца па амплітудзе тым, што ўсё вербальнае афармленне працэсу здзяйсняецца ў формах прыроднай мовы нацыі з захаваннем скарбаў мясцовай гаворкі. У Мядоцкай школе ёсць надзейны духоўны грунт для пераемнасці і ўмацавання леп-шых традыцый беларускага асветніцтва, што выцякаюць зноў-такі з глыбіняў народнай педагогікі. «Ні з чым не параўнальную асалоду, — адзначае Антаніна Абрамовіч, — прыносяць узаеміны з носьбітамі народных мастацкіх традыцый: мудрыя, інтэлігент-ныя, таленавітыя, разумныя і дасціпныя дзядулі і бабулі ўмею-ць навучыць, выхаваць і вылечыць душу хутчэй, чым настаўнікі ў афіцыйным асяроддзі школы ці дактары ў казённых сценах бальніцы». Радуе той факт, што гэту мудрасць жыцця ў рэальнай сітуацыі часу маладая інтэлігенцыя не размяняла на ўяўную вучо-насць і модныя «тэхналогіі». Настаўніца пачатковых класаў Алена Крачкоўская, напрыклад, валодае здольнасцю і ўменнем стварыць атмасферу эстэтызацыі навакольнага свету і колькасных адносін паміж рэчамі. У выніку сухая і абстрактная матэматыка выклі-кае надзвычай высокую творчую актыўнасць навучэнцаў. Аднак апісаць гэты сінтэз інтэлектуальнага і эмацыянальнага дзейства не проста. А вось яшчэ адзін прыклад — вопыт далучэння да маў-ленчай дзейнасці дзяцей з асаблівасцямі развіцця ў рабоце на-стаўніцы Святланы Стралкоўскай, зарад псіхалагічнага здароўя і бадзёрасці:

188

Ехаў Грэка цераз рэку,Бачыць Грэка ў рэчцы рак,Сунуў Грэка руку ў рэку,Рак за руку Грэку цап.

У Мётчанскай школе колішні падзел на «лірыкаў» і «фізікаў» проста немагчымы.

Асобай увагі заслугоўвае даследчыцкая праца, у якой таксама ў адпаведнасці з настаўнікамі ўдзельнічаюць і вучні, але скарага-воркай пра гэта не скажаш. Тут адзначым толькі ўклад у сучасную фалькларыстыку тома «Традыцыйнае вяселле Мядоцкага краю» М. Козенкі і А. Абрамовіч. Акрамя ўсяго — гэта яшчэ і багаты матэрыял духоўнасці, які пры ўмелым выкарыстанні можа сыграць вялікую ролю ў пераадоленні духоўнай нішчымніцы і пошласці, якую за грошы ствараюць на сучасным вяселлі нанятыя «вядучыя».

Вопыт «Берагіні» з’яўляецца паказчыкам таго, якім патэнцы-ялам гамінізацыі можа валодаць грамадства, калі яно шануе скар-бы культуры кроўна-сваяцкага і каляндарна-земляробчага тыпаў.

2008 г.

Тамара ВАРФАЛАМЕЕВА, старшы навуковы супрацоўнік

ІМЭФ імя К. Крапівы» НАН Беларусі,кандыдат мастацтвазнаўства

Беларускі феномен у цэнтры ЕўропыФестывалі традыцыйнай культуры «Берагіня» — унікальная

беларуская з’ява ў сучаснай славянскай культуры, з’ява, якую без перабольшання можна ахарактарызаваць як «эксклюзіў у цэнтры Еўропы». У ім заключана адна з самых гуманных ідэй сучаснасці — ідэя адухаўлення грамадскага і асабістага быцця чалавека на зям-лі, ідэя захавання ў чалавеку Чалавека.

Як вядома, сучасны свет характарызуецца процістаяннем, з аднаго боку, працэсаў глабалізацыі, якія вядуць да стандартыза-цыі ўсіх сфер чалавечага жыцця, у тым ліку і культуры, з другога — тэндэнцый да эканамічнага, сацыяльна-палітычнага і духоўна-культурнага самавызначэння і самастойнасці нацый і народаў зямлі. У гэтым складаным і супярэчлівым працэсе фестываль «Берагіня» іграе яскрава вызначаную канструктыўную ролю, бо ён:

• рэальна супрацьстаіць націску ўзораў заходнееўрапейскай і амерыканскай масавай культуры, ставячы сваёй мэтай фарміра-

189

ванне каштоўнасных арыенціраў беларускага грамадства ў накі-рунку асэнсавання значнасці традыцыйнага мастацтва ў сістэме сучаснай беларускай і сусветнай культуры, а таксама ахову і заха-ванне рэгіянальнай і лакальнай традыцыйнай спадчыны;

• з’яўляецца фестывалям асобага тыпу, які адзіны на Беларусі ва ўмовах постмадэрнісцкай культурнай парадыгмы (з яе ўхіламі ў псеў-да- ці нават антыкультуру) паслядоўна скіраваны на адвечныя чала-вечыя каштоўнасці, сканцэнтраваныя ў традыцыйнай культуры;

• звернуты да моладзі, абуджаючы ў ёй не толькі мастац-кую крэатыўнасць, а і пачуцці нацыянальнай годнасці і гонару, як за сваю «малую радзіму», так і за адну з найсамабытных краін Усходняй Еўропы — Беларусь.

Фестываль «Берагіня» — гэта дынамічна развіваючыйся арга-нізм, які з кожным новым сваім крокам уключае ў свае імпрэзы ўсё новыя і новыя віды і формы матэрыяльнай і нематэрыяльнай тра-дыцыйнай спадчыны беларусаў і прыцягвае да сябе ўсё больш мо-ладзі. Можна сказаць, што фестываль з’яўляецца своеасаблівым рэкардсменам па колькасці і якасці далучэння да народнай творчас-ці дзяцей і моладзі Беларусі.

У цэлым, фестываль «Берагіня» як сукупнасць доўгатэрміно-вых, разнастайных, але сістэмна арганізаваных і ўнутрана шчыльна звязаных мерапрыемстваў — гэта магутны інструмент захавання каранёвых традыцый беларусаў як сімвалаў культуры, вакол якіх канцэнтруецца жыццесцвярджальная энергія этнасу. Без такой энергіі народ не здольны падаўжацца ў часе ні як этнічная адзінка, ні як дзяржава з доўгачасовай стабільнай перспектывай.

2006 г.

Вячаслаў КАЛАЦЭй, дэкан факультэта традыцыйнай

беларускай культуры і сучаснага мастацтва дацэнт БДУ культуры і мастацтваў,

кандыдат культуралогіі

«Берагіня» сапраўдная з’ява «ад стагоддзяў» і «на стагоддзі»

Чэрвень 2008 г. ў асяродку знаўцаў і аматараў каранёвых форм беларускай культуры чакалі апошнія два гады. Менавіта два гады таму, у 2006 г., адбылася «Берагіня» папярэдняя, і наступ-ны фэст, які традыцыйна збірае ўсё лепшае ў галіне пераймання

190

фальклорнай спадчыны Беларусі, зацікаўленыя людзі бачылі як перыядычную, стабільную і запатрабаваную з’яву культур-нага жыцця краіны. Магчыма, тут да месца будзе меркаванне нават пра буйную з’яву культурнага жыцця Усходняй Еўропы. Бо ўжо фестываль 2006 г. па наменклатуры гасцёў з суседніх краін de facto з’яўляўся міжнародным форумам, а па маштабуde facto з’яўляўся міжнародным форумам, а па маштабу папярэдне праведзенай работы, якасці прэзентацыі розных рэгіёнаў Беларусі — мерапрыемствам сапраўды нацыяналь- нага ўзроўню.

Відавочна, што сваім амаль 10-гадовым шляхам праз час і пра- стору «Берагіня» ўжо зараз назаўсёды ўвайшла ў гісторыю як п е р ш ы фестываль п е р а й м а н н я к а р а н ё в ы х ф о р м рураль-най культуры Беларусі. Дэталёвае асэнсаванне яе плёну як сацыя-культурнага і адукацыйнага, выхаваўчага праекту яшчэ наперадзе. Такое асэнсаванне, безумоўна, зробіць значны ўнёсак і ў айчынную тэорыю адукацыі і выхавання, і ў практыку дзейнасці ўстаноў сацыякультурнай сферы рэспублікі.

Праз эксклюзіўную справу, колісь распачатую на ўласную рызыку групоўкай навукоўцаў (Міколам Козенкам, Тамарай Вар-фаламеевай, Аленай Боганевай, Ірынай Мазюк) і неабыякавымі да лёсу сваёй зямлі кіраўнікамі (Іванам Паршутам, Святланай Беразоўскай, Іннай Метліч), сёння ўся Беларусь атрымала набытак, каштоўнасць якога цяжка пераацаніць. Выпадак «Берагіні» адмыс-ловы, бо акрамя п р э ц э д э н т а праекту па этнакультурным выха-ванні маштабу краіны мы маем «доўгаграючую», добра адладжа-ную і схільную да самаарганізацыі інфраструктуру фальклорнага руху ў рэгіёнах.

Нават пры самым павярхоўным аналізе гэты «эфект «Берагіні» раскладаецца на тры кірункі. П а - п е р ш а е , сфарміравана м а - д э л ь этнакультурнага выхавання сродкамі традыцыйнай куль-туры. Яна свядома сфакусаваная вакол паэтапна эксплікаваных жанраў фальклору (побытавы танец, гульня, песня, народны інструмент, народнае ДПМ), а «на выхадзе» яе — гарантаваныя этнаэкалагічныя паводзіны выхаванцаў, іх сацыялізацыя і інкуль- турацыя як грамадзян суверэннай унітарнай дзяржавы цэнтра Еўропы. П а - д р у г о е , з’явіўся р у х дзіцячых і юнацкіх фальк-лорных калектываў з усіх рэгіёнаў Беларусі, якія транслююць у часе ўзоры мясцовай каранёвай традыцыі і тым самым гарантуюць існаванне беларусаў як народа — носьбіта адмысловай этнічнай культуры. Так, сапраўдным набыццём для сферы культуры Беларусі сталіся калектывы «Берагіня» з Мётчы, «Рудабельскія зорачкі»

191

і «Цярэшкавы шчодрыкі» з Рудабелкі, «Нежачкі» з Расонаў, «Верабейкі» з Любані, «Куманёк» з Міханавіч, «Верас» і «Гронка» з Мінску, якія «засвяціліся» і завяршылі ўласнае фарміраванне пад уплывам эстэтыкі, светапогляду носьбітаў аўтэнтычнай традыцыі падчас правядзення імпрэзаў некалькіх фестываляў. П а - т р э ц я е , праведзена каласальная д а с л е д ч а я п р а ц а , праца па дакументаванні і публікацыі сучасных помнікаў народнай творчасці ў выглядзе: серыі навуковых выданняў; матэрыялаў навукова-практычных канферэнцый; дыпломных работ выпуск-нікоў, магістраў і аспірантаў ВНУ.

Усё гэта і шмат што іншае высока падымае прэсціж руда- бельскага фэсту, вымагае шчырай павагі і ўдзячнасці да яго мужных і сумленных арганізатараў. Пры ўліку вынікаў амаль 10-гадовай гісторыі «Берагіні» падаецца неабходным, каб адказ-ныя асобы з Міністэрства культуры, Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь, Адміністрацыі Прэзідэнта разгледзілі пы- танне па стварэнні д з я р ж а ў н а г а с т а б і л і з а ц ы й н а г а ф о н д а п а п а д т р ы м ц ы э т н а к у л ь т у р н а г а в ы х а в а н н я ў краіне. Такі фонд змог бы вырашыць складанае пытанне фінансавання комплексных мерапрыемстваў, якія папярэднічаюць фестываль- ным, і ўласна фестывалю. Гэта — сапраўды актуальная патрэба, патрэба часу.

Імпрэзы «Берагіні» — шанец пераканацца яшчэ раз у тым, што пакуль буяе мастацтва народа, сам народ жывы і мае трывалыя перспектывы на шчаслівую будучыню. Мабыць, гэтую асаблівасць сапраўды адвечнага мастацтва, што абавязкова адгукваецца ў душы кожнага чалавека (які, вядома, толькі часова «госціць» ў гэтым свеце), меў на ўвазе Гётэ, сцвярджаючы: «Art longa, vita brevis» («Жыццё кароткае, мастацтва — адвечнае»). А мастацтва, да якога далучае «Берагіня», — сапраўды з’ява «ад стагоддзяў» і «на стагоддзі», таму чакаць сустрэчы з ім заўсёды прыемна, мроіста і хвалююча.

2008 г.

192

Наталля СУХАЯ, загадчык аддзела

традыцыйнага мастацтва дзяржаўнай установы «Мінскі абласны цэнтр

народнай творчасці»

«Берагіня» і дзіцяча-маладзёжны фальклорны фестывальны рух

на Міншчыны (2006–2007 гг.)

Далучэнне дзяцей і моладзі да багаццяў традыцыйнай духоўнай культуры і рамёстваў садзейнічае гарманічнаму выхаванню асобы на лепшых узорах народнага мастацтва, элементах народнай пе-дагогікі, аказвае станоўчы ўплыў на фарміраванне нацыянальнай і патрыятычнай самасвядомасці.

Для падтрымкі гэтых мэтаў упраўленнем культуры і ўпраўлен-нем адукацыі Мінскага аблвыканкома была распрацавана абласная праграма «Традыцыйная культура і дзеці» на 2006–2010 гг. (рашэнне Абласнога Савета дэпутатаў № 199 ад 26 красавіка 2006 г.)1.

Асноўнымі прыярытэтамі праграмы з’яўляюцца: забеспячэнне пераемнасці духоўных і мастацкіх традыцый беларускай вёскі праз далучэнне дзяцей і моладзі да мастацка-культурнай спадчыны, уключэнне іх у працэс актыўнай культуратворчасці.

Раённымі Саветамі дэпутатаў Вілейскага, Уздзенскага, Бары-саўскага, Любанскага, Мінскага, Крупскага, Валожынскага, Ла-гойскага, Слуцкага, Пухавіцкага і іншымі распрацаваны і прыня-ты раённыя мерапрыемствы ў рамках праграмы.

На працягу 2006–2007 гг. (якраз у перыяд падрыхтоўкі і пра- вядзення мерапрыемстваў V Рэспубліканскага фестывалю фальк-V Рэспубліканскага фестывалю фальк-лорнага мастацтва «Берагіня») установамі культуры вобласці вялася мэтанакіраваная работа па праграме. Праведзены наступ-ныя мерапрыемствы.

Ствараліся ўмовы для адукавання клубных работнікаў у галі-не фальклорнага мастацтва. 18–19 лютага, 13–14 мая, 7–8 каст-рычніка, 9–10 снежня 2006 г. дзяржаўнай установай «Мінскі абласны цэнтр народнай творчасці» праведзены цыкл эксперымен-тальных семінараў-практыкумаў «Школа майстэрства» па побы-тавому танцу з кіраўнікамі клубных устаноў Салігорскага раёна.

1 Пры падрыхтоўкі абласной праграмы «Традыцыйная культура і дзеці» былі выкарыстаны ідэі і прынцыпы адукацыйна-выхаваўчых і культуралагічных праектаў М. А. Козенкі.

193

Выкарыстаны вопыт работы Любанскага РЦК, а таксама калекты-ваў Салігорскага раёна (дзіцячы фальклорны калектыў «Ручаёк», Ананчыцкі фальклорны гурт, Рогаўскі калектыў «Фальклорныя крыніцы»). Навучанне прайшлі 1� чалавек. У выніку ўдзельнікамі семінара на працягу навучальнага перыяду арганізавана два гурткі побытавага танца.

Увогуле ў вобласці на сённяшні дзень дзейнічае каля 200 фаль-клорных калектываў, каля 90 з іх — дзіцячыя. 30 маюць ганаровае найменне «народны» і «узорны».

Пры ўстановах культуры вобласці практыкавалася правядзен-не заняткаў раённых «Школ майстэрства» (Любанскі, Барысаўскі, Вілейскі, Валожынскі і іншыя раёны), дзе ўсе жадаючыя (у асноў-ным дзеці) навучаліся самым даступным відам народных рамёс-тваў: мастацкай вышыўцы, ткацтву паясоў, саломапляценню і ло-запляценню, разьбе, роспісу і інш. На базе агульнаадукацыйных школ праводзяцца семінары, конкурсы, экскурсіі, майстар-класы, сустрэчы з майстрамі, напрыклад «І заговорила душа…» — выстава дзіцячых вырабаў з саломкі (Дзешчанскі ЦВЧ Уздзенскага раёна).

З мэтай зберажэння культурнай спадчыны ў Мінскай вобласці з кожным годам пашыраеца сетка аднапрофільных устаноў культу-ры — дамоў фальклору. У ліку 10 адпаведных устаноў два створаны у апошнія гады (Колкаўскі ДФ Клецкага раёна, Мікалаеўшчынскі ДФ Стаўбцоўскага раёна).

Праводзяцца анкетаванні, фальклорныя экспедыцыі па збору народных песень, прыпевак, побытавах танцаў, гульняў з прыцяг-неннем спецыялістаў-навукоўцаў. Сабраныя матэрыялы ўвайшлі ў архівы раённых метадычных служб. Спецыялістамі Мінскага абласнога цэнтра народнай творчасці і Рэспубліканскім грамадскім аб’яднаннем «Студэнцкае этнаграфічнае таварыства» праведзена экспедыцыйнае даследаванне Старадарожскага раёна па тэме «Тра-дыцыйныя рамёствы Старадарожчыны». Здабыткі экспедыцыі былі выкарыстаны для правядзення абласнога семінара «Праблемы вывучэння і адраджэння мясцовых народных рамёстваў».

У 2006 г. у 22 раёнах вобласці праведзена анкетаванне па по-бытаваму танцу з мэтай выяўлення тэндэнцый развіцця жанру, а ў 2007 г. — анкетаванне па традыцыйнаму ткацтву. Работнікі культуры працавалі непасрэдна з носьбітамі традыцый на месцах. Інфармацыя прайшла папярэднюю апрацоўку. Сабраныя матэрыялы будуць выкарыстаны для пашырэння рэпертуару фальклорных гур-тоў, выдання метадычных матэрыялаў. Эфектыўнасць работы клубні-каў па апытальніках дэманструе не толькі сучасны зрэз розных жанраў

194

народнага мастацтва, але і статус раённай метадычнай службы, эфек-тыўнасць яе работы, наяўнасць кантакту з работнікамі на вёсцы.

Дзіцячыя фальклорныя калектывы Любанскага, Клецкага, Мін-скага, Стаўбцоўскага, Старадарожскага, Вілейскага, Барысаўскага раёнаў вобласці бяруць удзел у фестывалях розных узроўняў, праг-рамах Беларускага радыё і тэлебачання. Адным з значных мерапры-емстваў стаў абласны фестываль «Фальклорная талака», які адбыў-ся ў чэрвені 2006 г. у славутым Нясвіжы. У свяце удзельнічалі каля 30 вядомых фальклорных калектываў і ансамбляў народнай песні. Сярод удзельнікаў «Фальклорнай талакі» было і 10 дзіцячых гуртоў: «Жавароначкі» Стаўбцоўскай ДШМ, «Калыханка» Міханавіцкага СДК, «Прусаўчаначка» Прускага СДК, «Смолачкі» Смалявіцкай ДМШ, «Пралеска» Нясвіжскай ДШМ і г.д.

Узорны фальклорны калектыў «Вянок» Ракаўскага СДК на па-чатку 2007 г. з мэтай папулярызацыі традыцыйнага мастацтва вы-ступаў у школах раёна (Дорскай і Пяршайскай СШ), а потым разам з вучнямі спявалі і развучвалі побытавыя танцы. Пры Маршалкаўскім ДФ, Ракаўскім СДК, а таксама Суднікаўскай СШ створаны гур-ткі побытавага танца. У намінацыі «Фальклорнае мастацтва» на VII фестывалі народнай творчасці «Напеў зямлі маёй» (2007 г.) калектыў «Вянок» атрымаў гран-пры.

Важным сродкам выхаваўчага працэсу і станаўлення асобы з’яўляецца далучэнне дзяцей і падлеткаў да музыкі, выяўленчага і дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва ў дзіцячых школах мастац-тваў, Дамах рамёстваў, ГДК, СДК. У прыватнасці адкрыты мастац-кія аддзяленні пры Івянецкай, Вішнеўскай ДМШ і Дорскай ДШМ Валожынскага раёна, Крупіцкай, Бараўлянскай ДШМ Мінскага раёна. Сістэматычна арганізуюцца выставы работ вучняў школ, сустрэчы з народнымі майстрамі і прафесійнымі мастакамі. У вёсцы Крывое Сяло Вілейскага раёна можна ўбачыць цудоўную калекцыю вырабаў з саломкі і аплікацыі, якую зрабілі гурткоўцы пад кіраўніц-твам Е. Н. Шаблыка. Гурток саломапляцення Крывасельскага СДК прэтэндуе на ганаровае найменне «Народны аматарскі калектыў».

Навучэнцы гурткоў і студый ДПМ з Валожынскага, Стаўбцоўскага, Любанскага, Мінскага, Салігорскага раёнаў былі ўдзельнікамі такіх мерапрыемстваў, як свята-конкурс «Гліняны звон» у г. п. Івянец (19 жніўня 2006г.) і Рэспубліканскі мастацкі конкурс, прысвечаны 100-годдзю народнага мастака Беларусі І. В. Ахрэмчыка, абласны мастацкі конкурс-пленэр юных мастакоў «Фарбы роднай зямлі» (г. Стоўбцы). 16 дзяцей з 10 раёнаў вобласці прымалі ўдзел у ІІ Рэгія-нальным свяце-конкурсе вышыўкі і пояса (Узда, 2� жніўня 2007 г.),

19�

19 дзяцей сталі ўдзельнікамі рэгіянальнага свята-конкурсу «Разьбы зачараванне» (Мядзель, 23 чэрвеня 2007 г.).

Традыцыйнымі ў Валожынскім раёне сталі святы фальклору «З крыніц жыватворных», конкурсы побытавага танца «Повязь ча-соў», упершыню ў 2007 г. праводзіўся фестываль народнай песні «Крынічка», у якім прынялі ўдзел дзіцячыя вакальныя, фальклор-ныя калектывы, асобныя выканаўцы.

Практыкуецца правядзенне абменных канцэртаў паміж раё-намі і суседнімі абласцямі для забеспячэння непасрэднага перай-мання вопыту.

Установы культуры вобласці актыўна папулярызуюць свае дасягненні ў напрамку адраджэння развіцця народнай спадчыны, пераемнасці пакаленняў, перадачу вопыту бацькоў і дзядоў да на-шчадкаў у рэспубліканскіх, абласных, раённых сродках массавай інфармацыі, на радыё і тэлебачанні.

Рэалізацыя абласной праграмы «Традыцыйная культура і дзеці» дазволіла сістэматызаваць работу па далучэнню да традыцыйнай культуры маладога пакалення. Сёння работнікі культуры вобласці звярнулі ўвагу на дзіцячыя фальклорныя калектывы, дзейнас-ць якіх робіцца перспектыўнай. Добрай падтрымкай і стымулам да творчасці з’яўляецца шэраг абласных, рэгіянальных і рэспуб-ліканскіх мерапрыемстваў. Сёння Рэспубліканскі фестываль «Берагіня» з’яўляецца адным са стымулаў творчай актыўнасці дзіцячых і маладзёжных гуртоў.

2008 г.

Марына ТАРАКАНАВА, вядучы спецыяліст па харэаграфічнаму мастацтву

ўстановы культуры «Гомельскі абласны цэнтр народнай творчасці»

Танцавальная «Берагіня» Гомельшчыны

Першыя крокі па вывучэнню і вяртанню ў практыку разна-стайных праяў народнай танцавальнай культуры, фарміраван-ню ўмоў перадачы яе дзецям, падлеткам і моладзі былі зроблены ў Гомельскай вобласці ў 1999 г.

Для вырашэння гэтай задачы АЦНТ правёў два занальныя семі-нары-практыкумы на базе гарадоў Мазыра і Гомеля па вывучэн-ню абавязковага конкурснага рэпертуару, а ў красавіку і абласны

196

конкурс выканаўцаў народнага побытавага танца. У ім прынялі ўдзел 73 танцавальныя пары з сямі раёнаў вобласці.

Абласны конкурс акрыліў пераможцаў і спрыяў адраджэнню і развіццю танцавальнай спадчыны і перадачы яе падрастаючаму пакаленню ў іншых раёнах. Па ініцыятыве цэнтра народнай твор-часці і пры падтрымцы з боку аддзелаў культуры Лельчыцкага, Кармянскага, Добрушскага, Петрыкаўскага, Брагінскага, Жлобін-скага, Ельскага райвыканкамаў у 2000–2001 гг. былі праведзены раённыя семінары-практыкумы па вывучэнню традыцыйнай тан-цавальнай культуры.

У II абласным конкурсе, які адбыўся ў 2002 г., ужо ўдзельнічалі танцавальныя пары з дзесяці раёнаў вобласці.

У гэтым жа годзе вобласць прапануе да ўдзелу ў рэспубліканскім праекце «Танцавальны фальклор і дзеці» Лельчыцкі і Акцябрскі раёны як адных з самых яскравых, самабытных раёнах палеска-га рэгіёну. У час рэалізацыі праекта работа РАМЦ і РМНЦ была накіравана на вывучэнне, аднаўленне і пераемнасць традыцыйных форм народнага мастацтва ў розных яго праявах, але прыярытэт аддаваўся менавіта народнаму побытаваму танцу і мастацтвам, роднасным з ім. Падчас творчых экспедыцый Лельчыцкім РНМЦ выяўлены і запісаны 21 народны побытавы танец, 22 гульні, 12 ле-генд, 71 паданне.

Даследчая работа арганічна спалучалася з вучэбнымі і аргані-зацыйнымі мерапрыемствамі. Былі праведзены семінары «Трады-цыйная культура краю як галоўная крыніца выхавання нацыяналь-най самасвядомасці», «Збор, адраджэнне і захаванне народнай танцавальнай спадчыны Бацькаўшчьшы, агляды-конкурсы танца-вальных пар — выканаўцаў народных побытавых танцаў», конкурс на лепшы народны касцюм у пяці намінацыях.

Ельскі РАМЦ правёў экспедыцыі па збору і фіксацыі танца-вальнага фальклору, чатыры семінары-практыкумы па засваенню мясцовых танцавальных узораў, конкурс танцавальных пар — вы-канаўцаў народных побытавых танцаў сярод розных узроставых груп і культасветработнікаў, стварыў школу прафесійнага май-стэрства мастацкіх кіраўнікоў СДК па харэаграфічнаму мастацтву.

Пры практычнай і метадычнай дапамозе АЦНТ у 2003 год-зе конкурсы бытавого танца адбыліся ў Брагінскім і Жлобінскім раёнах.

У рамках II Усебеларускага фестывалю народнай творчасці «Беларусь — мая песня» у 200� г. адбыўся Ш абласны конкурс выканаўцаў народных побытавых танцаў. У яго склад уключаецца

197

пятая ўзроставая група, у якую ўваходзяць рабочая моладзь, культасветработнікі і носьбіты танцавальнага фальклору. У кон-курсе прымалі ўдзел 134 танцавальныя пары з семнаццаці раёнаў вобласці.

Высокім выканаўчым майстэрствам, выразнасцю народнай харэаграфічнай мовы, яе пластыкі, самабытнасцю вызначаліся танцавальныя пары Акцябрскага, Лельчыцкага, Ельскага, Пет-рыкаўскага, Кармянскага, Светлагорскага, Жлобінскага раёнаў і ўдзельнікі школы побытавага танца Гомельскага РДК.

Дапаўнялі, упрыгожвалі фальклорныя танцы, раскрывалі іх хараство народныя касцюмы, якімі вызначаліся многія раёны, але асабліва выдзяляліся народныя строі Гомельскага, Лельчыцкага, Ельскага, Калінкавіцкага і Акцябрскага раёнаў. Яны ўяўлялі сабой шматлікія варыянты арыгіналаў альбо копіі іх. Адпавядалі ім і га-лаўныя ўборы, абутак, упрыгожванні.

Пасля правядзення конкурсу ў працэс далучэння да мясцовых танцавальных традыцый дзяцей і падлеткаў падключаюцца ўсё новыя раёны.

Упершыню праводзяць раённыя конкурсы выканаўцаў народ-ных побытавых танцаў Жыткавіцкі, Буда-Кашалёўскі, Светлагорскі раёны. На першым этапе ў іх удзельнічала каля 300 танцаваль- ных пар.

РАМЦ Ельскага аддзела культуры праведзены агляд-конкурс калектываў традыцыйнага танца (14 калектываў).

IV абласны конкурс выканаўцаў народных побытавых танцаў адбыўся 20 красавіка 2008 г. на базе Калінкавіцкага цэнтра воль-нага часу. Яму папярэднічала вялікая падрыхтоўчая работа аблас-нога і ўсіх раённых метадычных служб, раённых дамоў культуры. Былі праведзены абласны, раённыя семінары-практыкумы, май-стар-класы па вывучэнню абавязковага рэпертуару, акцэнт рабіўся на вывучэнне лакальных варыянтаў побытавых танцаў.

1�0 танцавальных пар з дваццаці раёнаў вобласці змагаліся ў шасці ўзроставых групах за званне дыпламантаў абласнога кон-курсу. Адметнасцю сёлетняга конкурсу з’яўляецца тое, што ў яго склад была асобна ўключана VI група — носьбіты танцавальнага фальклору.

Узрост удзельнікаў конкурсу вагаўся ад 8 да 7� гадоў. Такое прадстаўніцтва садзейнічала пераемнасці ўзораў сапраўднай на-роднай манеры выканання, выразнасці і высакароднасці плас-тычных рухаў. Не дапускалася танцаванне ў конкурсе дзяўчынкі з дзяўчынкай, што было на ранейшых конкурсах.

198

Пераможцамі IV абласнога конкурсу танцавальных пар — выка-наўцаў народных побытавых танцаў сталі:

I узроставая група• дыплом I ступені — Манецкая Юля і Ахраменка Павел (Акцябрскі раён);• дыплом II ступені — Чадзюк Юля і Коркуц Аляксандр (Ель- скі раён); • дыплом III ступені — Грабчанка Аляксандра і Буяк Дзмітрый (Светлагорскі раён);II узроставая група• дыплом I ступені — Маркава Марыя і Грыневіч Андрэй (Петрыкаўскі раён);• дыплом II ступені — Еўдакімава Вераніка і Маўчанаў Аляк- сандр (Петрыкаўскі раен);• дыплом III ступені — Бакун Аксана і Коржык Мацвей (Петрыкаўскі раен);III узроставая група• дыплом I ступені — Гуд Вікторыя і Седзько Дзмітрый (Ельскі раён);• дыплом II ступені — Сільчанка Ганна і Пузырын Васіль (Лоеўскі раён);• дыплом Ш ступені — Шакун Анастасія і Жураўскі Андрэй (Лельчыцкі раён);І� узроставая група• дыплом I ступені — Палуян Юлія і Говар Аляксандр (Пет- рыкаўскі раён);• дыплом II ступені — Мікуліч Юлія і Пыкін Валерый (Жытка- віцкі раён);• дыплом III ступені — Любанец Таццяна і Давыдоўскі Сяргей (Акцябрскі раён);� узроставая група• дыплом I ступені — Вабішэвіч Галіна і Адаміч Васілій (Пет- рыкаўскі раён);• дыплом II ступені — Давыдзенка Жана і Вышнякоў Міка- лай (Кармянскі раён);• дыплом III ступені — Шмыгельская Наябрына і Кухарчык Ігар (Петрыкаўскі раён);�I узроставая група• дыплом I ступені -Новікава Кацярына і Новікаў Анатолій (Мазырскі раён);

199

• дыллом II ступені — Малькевіч Марыя і Малькевіч Іван (ЖыткавІцкі раён);• дыплом III ступені — Гойчык Аляксандра і Чарняк Якаў (Калінкавіцкі раён).Работа па адраджэнню і ўкараненню народнай танцавальнай

спадчыны ў вобласці дае плённыя вынікі.За гады правядзення абласных конкурсаў значна павялічалася

колькасць дзіцячых фальклорна-танцавальных калектываў. Калі на 1.01.2001 іх налічвалася �7, то на 1.01.2008 — 96. За гэты час было прысвоена найменне «узорны» фальклорна-танцавальным калектывам «Карагод» Ліплянскага СДК Лельчыцкага раёна, «Некрашынка» Валосавіцкага СДНТ Акцябрскага раёна, «Лянок» Зашырскага КСК Ельскага раёна.

Танцавальны фальклор Гомельшчьшы ва ўсёй яго разнастайнас-ці жыве, адраджаецца і пераймаецца падрастаючым пакаленнем.

Святлана СМОЛЬСКАЯ, вядучы метадыст

дзяржаўнай установы культуры«Гродзенскі АМЦНТ»

«Берагіня» Гарадзенская(па выніках Гродзенскага абласнога фестывалю фальклора

«Панямоння жыватворныя крыніцы»)

На працягу 2007 г. у Гродзенскай вобласці праходзілі этнагра-фічныя даследаванні і вывучэнне гісторыка-культурнай спадчыны рэгіёна (абрадаў, звычаяў, харэаграфічнага, музычнага, песеннага, інструментальнага мастацтва, вуснай народнай творчасці). У гэтых даследаваннях прымалі ўдзел 17 раёнаў вобласці. Па выніках раённых экспедыцый адбыўся абласны фестываль «Панямоння жыватвор-ныя крыніцы», які з’явіўся папярэднім этапам падрыхтоўкі да ўдзелу ў V Рэспубліканскім фестывалі фальклорнага мастацтва «Берагіня».V Рэспубліканскім фестывалі фальклорнага мастацтва «Берагіня».

Фестываль праходзіў ў тры туры, у першым — раённым адбо-рачным аглядзе — прынялі ўдзел усе раёны вобласці; у другім — занальным — удзельнічалі 72 фальклорныя калектывы, з іх 8 — дзіцячых. Па выніках занальных тураў адбыўся абласны заключ- ны тур фестывалю, на якім было прадстаўлена 29 фальклорных калектываў. У склад журы ўвайшлі А. М. Боганева, М. А. Бянько, В. М. Кручкоў, М. В. Урбановіч. Узначальвала журы вядучы навуковы

200

супрацоўнік Інстытута мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору імя К. Крапівы НАН Беларусі, кандыдат мастацтвазнаўства Тамара Барысаўна Варфаламеева.

На фестывалі былі паказаны такія абрады, як «Калядкі» (дзіцячы фальклорны ансамбль Жукоўшчынскага СДК Дзятлаў-скага раёна), «Гуканне вясны» (дзіцячы фальклорны гурт Казлоў-шчынскага ГДК Дзятлаўскага раёна), «Багач» (фальклорны гурт «Каліна» Вярэйкаўскага СЦДК Ваўкавыскага раёна). Упершыню быў паказаны абрад «Заручыны» (фальклорны гурт «Вяргіня» Ракавіцкага СДК Шчучынскага раёна), выканаўцы якога якога былі апрануты ў касцюмы, адноўленыя па этнічных узорах ўдзельнікамі калектыву.

Асобна трэба адзначыць фальклорны калектыў, з в. Збляны Лідскага раёна, удзельніцы якога паказалі працэс апрацоўкі ільну, ткання сукна, з якога вырабляюць сабе народныя касцюмы, прыгожа аздобленыя вышыўкай.

Значнае месца ў праграме займалі адноўленыя традыцыйныя мясцовыя танцы: «Котчынская кадрыля» (Мастоўскі раён), «Погір- ская кадрыля» (Дзятлаўскі раён), «Тудараўская кадрыля» (Карэ-ліцкі раён), «Ліцвін», «Полька з-пад карча», «Полька для жанатых» і шмат інш.

На фестывалі выявіліся новыя носьбіты беларускай народнай песні. Сольныя нумары а’сареllа былі прадстаўлены ў праграмахllа былі прадстаўлены ў праграмах Свіслацкага, Бераставіцкага, Навагрудскага, Карэліцкага раёнаў. Была наладжана этнаграфічная выстаўка экспанатаў, сабраных з усей Гродзеншчыны: вырабы з лазы — са Смаргонскага раёна, з дрэва — са Слонімскага, тканыя паясы і керамічныя скульптуры — з Карэ-ліцкага, лялькі — з Іўеўскага, тканыя ходнікі і ручнікі — з Астравецкага раёна. Гродзенскі раён прадставіў мноства тканых посцілак.

Фестываль фальклору «Панямоння жыватворныя крыніцы» пацвердзіў меркаванне аб тым, што беларусы плённа захоўваюць сваю старажытную культуру і з пакалення ў пакаленне перадаюць сваю спадчыну. Сведчаннем гэтага сталі яго ўдзельнікі: прадстаўнікі старэйшага пакалення, моладзь, дзіцячыя калектывы узорны ансамбль песні і танца «Званочкі» СШ № 1 г. Ашмяны, «Ляваняты» Воранаўскай ДМШ, «Весялушкі» Росскага ГДК Ваўкавыскага раёна, узорны фальклорны гурт «Чобаты» Ваўкавыскага РДК і інш.

Па выніках этнаграфічных экспедыцый Гродзенскім абласным метадычным цэнтрам народнай творчасці запісана 12 дыскаў з рэгіянальнымі песнямі і абрадамі (агульны аб’ём гучання — 48 гадзін).

201

Фестываль «Панямоння жыватворныя крыніцы» аказаў вялікі ўплыў на развіццё фальклорнага руху вобласці.

ПА выніках выступлення на абласным фестывалі фальклорны калектыў «Мемарат» Зэльвенскага РДК быў рэкамендаваны (з улікам адпаведнай падрыхтоўкі) да ўдзелу ў V Рэспубліканскім фестывалі фальклорнага мастацтва «Берагіня».

2008 г.

Вольга СТЭЦЮК, настаўніца гісторыі Беларусі

Азяцкай СШ Жабінкаўскага раёна

Радаводная «Берагіня» Берасцейшчыны

У сістэме рэспубліканскіх доўгатэрміновых адукацыйна-выха-ваўчых і этнакультурных праектаў «Берагіня» на Берасцейшчыне значнае месца займае фестывальны праект «Радавод». Такую назву абласны фестываль дзіцячай фальклорнай творчасці на-быў амаль пяць гадоў таму назад — падчас рэалізацыі рэспублі-канскай эксперыментальнай праграмы «Танцавальны фальклор і дзеці» (аўтар ідэі і кіраўнік М. А. Козенка), якая ўваходзіць у склад рэспубліканскай праграмы «Традыцыйная культура і дзеці». За гэты час на Берасцейшчыне праведзена, можна лічыць, тры (трэці, набываючы моц, сёння крочыць па вобласці ў разнастайных мас-тацкіх фальклорных праявах). Праекты «Радавод І», «Радавод ІІ», «Радавод ІІІ», якія з’яўляюцца філіяламі вывучэння і захавання, аднаўлення і пераймання традыцыйнай культуры берасцейшчыны — той вялікай, унікальнай і так патрэбнай для Беларусі праграмы «Берагіня»(якую стварыў і вядзе адзначаны вышэй знаны этна-харэограф, навуковец з Мінску).

Мэта праекта «Радавод» — вывучэнне, прапаганда рэгіяналь-най народнай творчасці, захаванне мясцовых беларускіх мастацкіх традыцый, развіццё іх на сучасным узроўні. «Радавод» — гэта сап-раўднае свята аднаўлення нашай спадчыны.

Каб стаць удзельнікам фіналу берасцейскага абласнога фес-тывалю, больш за 10 тысяч вучняў Брэсцкай вобласці прайшлі адборачныя туры ў сваіх рэгіёнах. І ўжо ў Брэст пашчасціла прыехаць лепшым з лепшых. 1720 вучняў з розных раёнаў дэман-стравалі талент у выкананні народнай песні, танца, музыкі свай-го краю.

202

Удзельнікі фестывалю апрануты ў рэканструіраваныя на свой узрост касцюмы, якія вытканы і вышыты на ўроках кройкі і шыцця з дапамогай дарослых. Гэта рабілася на падставе вывучэння матэ-рыяльных формаў народнай культуры берасцейшчыны.

Фальклор у нашым краі збіраюць і вывучаюць дзеці з кіраўні-камі кружкоў, настаўнікамі. І арганізоўваюць гэтую складаную справу ў адукацыйнавыхаваўчай структуры апантаныя спе-цыялісты Брэсцкага абласнога цэнтра маладзёжнай творчасці (АЦМТ) В. Р. Волкава, І. С. Куцень, Г. А. Каралёва. Вялікую да-памогу ў падрыхтоўцы і правядзенні фестывальных мерапрыемс-тваў ажыццяўляе вядомы ў рэспубліцы і нашай вобласці вядучы харэограф Брэсцкага абласнога грамадска-культурнага цэнтра Бярнэй Людміла Рыгораўна. Яе веды ў галіне традыцыйнай культу-ры і шматгадовы вопыт працы ў гэтым накірунку яскрава і станоўча ўплываюць на высокі мастацкі ўзровень фестывалю «Радавод».

У рамках фестывалю праходзяць не толькі святочныя мерап-рыемствы, але і крапатлівая праца ўсіх закаханых у свою спадчыну, свой родны кут, сваю родную мову спецыялістаў і аматараў.

У ходзе падрыхтоўкі да V Рэспубліканскага фестывалюV Рэспубліканскага фестывалю фальклорнага мастацтва «Берагіня» у агульнаадукацыйных школа і пазашкольных установах вобласці праведзены абласныя і раённыя фальклорныя экспедыцыі, дзіцячыя навукова-практычныя канферэнцыі, фальклорныя чытанні, семінары-практыкумы, якія арганізоўвалі і ладзілі В. Р. Волкава, І. С. Куцень, Г. А. Каралёва, С. І. Чырун, І. Л. Лёгкі, Я. А. Бараноўская і інш.

Падчас фальклорна-этнаграфічных экпедыцый у Камянецкім, Іванаўскім, Драгічанскім, Пружанскім раёнах знойдзены ўнікальныя старажытныя строі, у Ганцавіцкім раёне, Давід-Гарадок — цікавыя галаўныя ўбранствы, у Маларыцкім, Камянецкім, Кобрынскмі раёнах — спадніцы і андаракі.

Адной з задач фестывалю было не толькі знайсці старадаўні касцюм ці яго кампаненты, але і рэканстуіраваць іх. Так, былі падрыхтаваны выстава лялек, апранутых у традыцыйны касцюм свайго рэгіёна, а таксама выраблены і вышыты касцюмы для танцавальных пар — выканаўцаў фальклорных побытавых танцаў. Гэтую працу выконвалі сваімі рукамі і дзеці , і бацькі, і настаўнікі. Атрымалася багата новых адноўленых касцюмаў — кожны па-свойму прыгожы і арэгінальны.

Танцавальныя пары падчас конкурсных праграм выканалі больш за 30 танцаў (полькі, вальсы, скокі, імправізаваныя танцы), якія былі знойдзены ў час экспедыцый і адноўлены на месцах іхра-

203

нейшага батавання. І кожны танец меў свой каларыт і непаўторнас-ць выканання.

Нягледзячы на тое, што ў кожным рэгіёне Берасцейшчыны былі знойдзены полькі і танцы з аднолькавымі назвамі, выканан-не іх адрознівалася пэўным характарам, а таксама і харэаграфіч-ным малюнкам. Нават такія танцы, як «Шляхецкі вальс», «Гапак тройкамі», «Абэрэчак», «Карбардінка», «Лязгонка» і іншыя, як бы не зусім традыцыйныя для нашага рэгіёну, выконваліся дзець-мі і падлеткамі вельмі адметна: прыгожа і ў берасцейскім стылі. Старэйшыя жыхары краю раказвалі, што названыя танцы выкон-валі на вячорках і ў клубах амаль да 40–�0 гг. мінулага стагоддзя.

У Камянецкім раёне бала знойдзена арыгінальная полька —«Коўзалка». Сэнс гэтай полькі ў тым, што пры выкананні асноўнага руху танцоры шоргалі (коўзалі) нагамі наперад-назад, неадрываю-чы ступняў ад падлогі. У пасёлку Белавежскі гэтага ж раёна вы-явілі адметны «Кракавяк», яго выконваюць у шляхецкай манеры.

Самабытны танец «Шмулянец» быў адноўлены на Пружаншчане. Дзецям прыйшлася да спадобы полька — «Рузя», якую з запалам скакалі ўдзельнікі фальклорнага гурта «Зовзуленька» (Брэсцкі раён, кіраўнік Я. А. Бараноўская).

Шмат цікавых і арэгінальных полек і танцаў знайшлі і перанялі ад носьбітаў мясцовых традыцый выхаванцы ансамбля «Пралескі» (г. Кобрын, кіраўнік С. І. Чырун): імправізаваны танец-гульня «Цырульнік», «Ойра», «Полька на чатыры бокі».

Удзельнікі фальклорнага калектыву «Палескія плясуны» (г. Столін, кіраўнік І. Л. Лёгкі) выконвалі розныя мясцовыя вары-янты знаёмых танцаў, а таксама польку «Шабасоўку». Сярод «скла-даных» калектыўных танцаў у выкананні «плясуноў»вылучаўся «Шэн». Гэты танец і багата іншых, якія бытавалі на Століншчыне, былі адноўлены на прыканцы 80-х гг. мінулага стагоддзя М. А. Козенкам і ўвайшлі ў зняты па яго ініцыятыве відэафльм «Столінскія карагоды, танцы, скокі».

Арэгінальны рэпертуар сваёй мясцовасці паказаў фаль-клорны калектыву «Карузель» з Іванаўскага раёна (кіраўнік Н. М. Дзядзюк).

Шмат самабытных танцаў і танцавальных гульняў было прад-стаўлена Лунінецкім раёнам — танец «Спацер», Пружанскім — «Паначка«, Брэсцкім –«Курачка».

Конкурс танцавальных пар праходзіў у пяці ўзроставых групах. Выконваліся танцы пад жывое музычнае суправаджэнне — дзіцячага ансамбля народных інструментаў. І гэта было па-сапраўднаму народна!

204

У фестывалі «Радавод» удзельнічалі таксама 12 маладзёж-ных калектываў, якія працуюць у стылі «фольк-мадэрн». На су-часны момант яны распрацоўваюць фальклор ў розных напрамках — уласна танец, танец-песню, імкнуцца ствараць харэаграфічныя кампазіцыі з элементамі абраднасці.

У сістэму «Радаводаў» увайшлі і выпуск зборнікаў у дапамогу кіраўнікам фальклорных калектывам і тым, хто цікавіцца народнай спадчынай.

Фальклорныя калектывы Берасцейшчыны прымаюць удзел не толькі ў фестывалях «Радавод», але і ў прыгранічных праектах з Польшчай, Украінай, Расіяй.

Радаводная практыка «Берагіні» сведчыць пра тое, што ў сістэ-ме адукацыі Берасцейшчыны робіцца ўсё магчымае, каб аднавіць свае радаводныя карані, каб захаваць гісторыка-культурную каш-тоўнасць нашай Бацькаўшчыны, каб перадаць дзецям найбагацей-шы мастацкі вопыт свайго краю, каб традыцыйнае народнае мас-тацтва станоўча ўплывала на фарміраванне асобы нашых дзяцей і моладзь..

2008 г.

Святлана БЕРАЗОЎСКАЯ,начальнік аддзела культуры

Ацябрскага райвыканкама

Народная культура Акцябрскага раёна

Народная культура Акцябрскага раёна ўнікальная і разнастай-ная. Натуральным асяродкам яе з’яўляецца менавіта вёска. Пакуль яшчэ яна застаецца высновай пераемнасці, фарміравання нацы-янальнага характару чалавека, скарбніцай народных традыцый. Даследванні Акцябрскага раёна даюць падставу сцвярджаць, што фальклор як від мастацтва працягвае тут сваё жыццё. Пры пад-рымцы абласнога ўпраўлення культуры (начальнік Прусаў А. К.), раённага выканаўчага камітэта (старшыня Максіменка А. У.) на працягу апошніх гадоў мы ставілі сваёй мэтай накіраваць на-вуковыя, метадычныя, арганізацыйныя намаганняі, фінансавыя сродкі на развіццё культуры сяла. І разам з тым, арыентаваць уста-новы культуры і іх работнікаў на зберажэнне і развіццё мясцовых традыцый. З гэтай мэтай усе катэгорыі спецыялістаў устаноў прайшлі неабходную падрыхтоўку.

20�

Задачы развіцця народнай творчасці рэалізуюцца праз раённыя семінары, школу фалькларыстаў пры раённым метадычным цэнтры, майстар-класы, якія даюць носьбіты мастацкіх традыцый. Сістэма семінарскіх заняткаў па засваенню народнай культуры, створаная абласным цэнтрам народнай творчасці (дырэктар Шамшэня М. І.), ахапіла ўсе катэгорыі спецыялістаў клубных устаноў і дазволіла павысіць узровень майстэрства кіраўнікоў і выхаванцаў гуртоў і аб’яднанняў па ўсіх відах народнага мастацтва.

Значную тэарэтычную і практычную дапамогу ў рабоце па аднаўленню і развіццю народнай культуры аказаў Беларускі дзяржаўны інстытут праблем культуры (рэктар Богачава І. Б.). На працягу многіх гадоў вядомыя ў краіне навукоўцы–супра-цоўнікі лабараторыі традыцыйнага мастацтва Козенка М. А., Мазюк І. В., Варфаламеева Т. Б., Боганева А. М. і Смірнова І. Ю., Лабачэўская В. А., Басько В. І. і Кухаронак Т. І., а таксама выклад-чыкі факультэта традыцыйнай беларускай культуры і сучаснага мастацтва Беларускага універсітэта культуры і мастацтваў В. В. Калацэй (дэкан названага факультэта), Т. А. Пладунова, Э. В. Палякова разам з мясцовымі работнікамі культуры вялі даследванні аўтэнтычнай культуры нашага рэгіёну. Яны навучалі нас і дапамагалі спасцігаць прафесійныя тонкасці працы з носьбі-тамі мастацкіх традыцый, арганізоўваць працэс пераемнасці, і рас-паўсюджвання разнастайных праяў народнага мастацтва.

Раённы метадычны цэнтр народнай творчасці (дырэктар Кругаль А.В.) вядзе даследванне фальклорнай спадчыны краю с 1990 года. За апошнія два гады даследаваўся фалькор невялікіх вёсак Чарняўка, Подгаць, Рог, Мікуль-Гарадок і інш. Выяўлена 1� варыянтаў вядомых танцаў, 30 новых песень, на СD — дысках зафіксаваны унікальныяD — дысках зафіксаваны унікальныя творы носьбітаў песенных, танцавальных, музычных традыцый.

Створаны і папаўняецца электронны банк дадзеных па тра-дыцыйнай культуры, сістэматызуецца фота- відэа- аўдыёархіў. Картатэка носьбітаў мастацкіх традыцый папоўнілася прозвішчамі 14 майстроў, карта народных рамёстваў — 6 відамі дэкаратыўна-прыкладной творчасці. Выданы буклеты аб абрадах «А вяселлейка нам Бог даў» з дадаткам аўдыёкасеты з песнямі вясельнага цыклу «Ты дуброва, ты зялёная» (песні Яфрэмавай А. І. з нотным дадат-кам), аб фальклорных калектывах раёна «Спадчыне продкаў — жыць». Апрацоўваецца матэрыял для стварэння відэафільмаў аб Акцябршчыне, яе святах і фестывалях.

У выніку агульнай дзейнасці быў назапашаны пэўны вопыт зберажэння і папулярызацыі народнай культуры. Актыўную

206

пазіцыю ў гэтым занялі ўстановы новай тыпалогіі. Сем дамоў народнай творчасці мэтанакіравана вядуць дзейнасць па стварэнню фальклорных калектываў, адраджэнню абрадавай культуры і мяс-цовых святаў, аднаўленню традыцыйных рамёстваў. Вялікая ўвага надаецца развіццю вакальнага жанра. Падтрымліваецца існаванне спеўных аўтэнтычных гуртоў у в. Воземля, Курын, Пратасы, Мушы- чы, Слабодка, Чырвоная Слабада і інш. Арганізаваны працэс вы-вучэння і пераймання спеўных традыцый ад носьбітаў фальклора.

Самым распаўсюджаным у раёне лічыцца харэаграфічны жанр. Вывучаюць і беражліва захоўваюць народна-бытавыя танцы ў Валосавіцкім, Пратасаўскім, Любанскім Дамах народнай твор-часці, Рассветаўскім культурна-спартыўным цэнтры, Парэцкім цэнтры вольнага часу, Майсееўскім Доме культуры.

Ігру на народных інструментах адраджаюць Рассветаўскі культуна-спартыўны цэнтр, Парэцкі цэнтр вольнага часу, Валосавіцкі дом народнай творчасці, Акцябрскі цэнтр вольнага часу і інш.

Асаблівае значэнне надаецца абрадавым традыцыям. З гэтай мэтай работнікі культуры звяртаюцца за дапамогай носьбітаў традыцый — мясцовых жыхароў, якія дакладна распавядаюць пра сэнс святочных абрадаў і звычаяў. Шырокае бытаванне ў раёне атрымалі Каляды. У в. Забалацце зафіксаваны абрад, падчас якога калядоўшчыкі водзяць гурт «казлоў», «цыганак», гуляюць «у ня-божчыка», «Кабылу». Пашырана і зараз святкуюцца Купалле, Троіца, Гуканне вясны, Вялікдзень, Пакровы, адзначаюцца абрады «Траецкія дзяды» (в. Кавалі, Лаўстыкі), паўсюдна –«Радаўніца». Адроджаны і вернуты ў паўсядзённае жыццё сямейна-бытавыя абрады: «сватаўство», вяселле, хрэсьбіны і інш. Усё большая частка насельніцтва жадае выкарыстоўваць народныя традыцыі ў сваім жыцці асэнсавана, з ўлікам мясцовых асаблівасцей і каларыту.

З дапамогай вышэйадзначаных устаноў адроджаны трады-цыйныя рамёствы: вышыўка, ткацтва, саломапляценне, разьба па дрэву, выцінанка. Рэгулярнай з’явай культурнага жыцця раёна сталі выставы дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва. Больш за 300 майстроў, зарэгістраваных ў картатэцы раённага метадычнага цэнтра, маюць магчымасць паказваць і прадаваць свае творы на разнастайных мерапрыемствах раёна, вобласці.

Працэсс пераемнасці, навучання народным рамёствам арганізава- ны па двух накірунках. Першы — непасрэдна ад майстроў, другі — у гурт- ках, аб’яднаннях, створаных пры ўстановах культуры, якіх ў раёне 26.

Заслугоўвае ўвагі дзейнасць раённага Дома рамёстваў (ды- рэктар Халадок Т. В.) па аднаўленню рэгіянальнага строя фальк-

207

лорнага касцюма. Стварэнне яго — гэта калектыўная праца майстроў, існуючых майстэрань па ткацтву, вышыўцы, пляценню паясоў і пашыву аддзення. Зараз у калекцыі гэтай установы каля 40 камплектаў касцюмаў: святочнае і паўсядзённае жаночае, мужчынскае і дзіцячае аддзенне. Адной з эфектыўных форм яго прапаганды з’яўляюцца выставы-паказы калекцый на раённых мерапрыемствах. Гэта цікавіць не толькі жыхароў сталага ўзросту, але і моладзь, якая з задавальненнем прымае ўдзел у дэманстрацыі народнага аддзення, вывучае гісторыю касцюма, спосабы нашэння і ўпрыгожвання.

«Нацыянальная культура і дзеці» — частка агульнай праблемы захавання традыцыйнай культуры. Навучыць маладое пакаленне бачыць прыгажосць народнага мастацтва, стварыць умовы для авалодвання сакрэтамі майстэрства розных рамёстваў — справа вельмі патрэбная для яго захавання.

Гэта дзейнасць была пачата са стварэння раённай праграмы «Традыцыйная культура і дзеці». У рамках яе былі прадугледжа-ны формы і метады засваення дзецьмі музычных, песенных, тан-цавальных традыцый, стварэнне фальклорных гуртоў, майстэрань рамёстваў. І зараз у раене дзейнічаюць 3 музычныя, 11 фальклор-ных, 12 харэаграфічных гуртоў, 12 аб’яднанняў і майстэрань па вывучэнню народных рамёстваў. У іх займаецца каля 300 чалавек, з ліку дзяцей і моладзі.

Прыкладам цікавай разнастайнай работы з’яўляюцца ўзор-ныя фальклорныя ансамблі «Рудабельскія зорачкі» (мастац-кі кіраўнік Дульская В. Г.), «Некрашынка» (мастацкі кіраўнік Кульбіцкая В. Ц.), «Цярэшкавы шчодрыкі» (мастацкі кіраўнік Ліхашапка А.М.). Удзельнікі гэтых калектываў далучаны да даследніцкай дзейнасці. Яны запісваюць песні, танцы, гульні ад носьбітаў фальклору ў экспедыцыях па вёсках раёна, выву-чаюць гісторыю і культуру сваёй мясцовасці, прымаюць удзел у навукова-практычных канферэнцыях. Дзеці і падлеткі засвой-ваюць майстэрства ігры на народных музычных інструментах, спяваюць, танцуюць, што робіць іх выступленні больш яскравымі і выразнымі.

Новыя падыходы да кіраўніцтва культурнымі працэсамі на рэгіянальным узроўні закладзены ў раеннай мэтавай прагра-ме «Зберажэнне і развіцця культуры Акцябршчыны да 2010 г.». Створаная з улікам сацыяльна-эканамічных асаблівасцей раёна, культурнага і кадравага патэнцыяла, інтарэсаў і запытаў насель-ніцтва яна прызвана вырашаць пытанні падтрымкі самабытнай

208

культуры, арганізацыі свабоднага часу розных узроставых катэго-рый насельніцтва, асабліва моладзі.

Эфектыўная форма далучэння маладога пакалення да народнай спадчыны — гэта фестывалі. Яны служаць своеасаблівай твор-чай майстэрняй і для кіраўнікоў і для ўдзельнікаў. Традыцыйнымі ў раёне сталі: святы фальклору «Вытокі», «Бабулін куфэрак»; спра-ваздачы аб рабоце творчых калектываў, абмен вопытам работнікаў культуры.

Развіваць народнае мастацтва дапамагаюць і агляды — кон-курсы. Іх правядзенне заўжды дае колькасны рост як удзельнікаў, так і гледачоў. Напрыклад, у раённым аглядзе выканаўцаў побыта-вых танцаў выступіла 90 пар у чатырох узроставых групах. У кон-курсе дзіцячых і маладзёжных фальклорных калектываў прынялі ўдзел каля 200 чалавек.

Безумоўна, самай яскравай і запамінальнай падзеяй, візітоў-кай раёна стаў рэспубліканскі фестываль фальклорнага мастацтва «Берагіня», які з 1999 года праводзіцца ў г.п. Акцябрскі. Ідэя нацы-янальна-культурнага і патрыятычнага выхавання моладзі сродкамі традыцыйнага мастацтва належыць старшаму навуковаму супра-цоўніку Беларускага дзяржаўнага інстытута праблем культуры М. А. Козенку. Менавіта гэта ідэя і ўвайшла ў выснову правядзення фестываляў.

Вялікая заслуга работнікаў культуры Акцябрскага раёна ў тым, што не хто іншы, а мы змаглі надаць гэтай ідэі крылы і сёння яна ахапіла ўсю Беларусь. Фальклорны рух жыве, развіваецца і ў яго цэнтры — моладзь краіны. Гэта галоўнае дасягненне дадзенага праекта.

На базе Акцябрскага раёна праведзена ўжо чатыры фестывалі фальклорнага мастацтва «Берагіня», і трэба адзначыць, што кож-ны новы фестываль як бы ўздымаецца на яшчэ адну прыступку па сваёй значнасці. Калі першы фестываль быў проста святам на рэгія-нальным узроўні і ўдзельнікамі яго ў пераважнай сваёй большасці былі дарослыя фальклорныя калектывы, то другі фестываль набыў ужо статус абласнога і яго актыўнымі ўдзельнікамі сталі носьбі-ты фальклорнага мастацтва як дарослыя, так і дзіцячыя калекты-вы Гомельшчыны. Трэці — рэспубліканскі фестываль зрабіў свой акцэнт на падрастаючае пакаленне, тых, хто ўжо сёння з’яўляецца пераемнікам народных традыцый. У яго аснову пакладзены прын-цыпы народнай педагогікі. Чацвёрты фестываль пашырыў кола ўдзельнікаў, далучыўшы маладзёжныя фальклорныя калектывы, а таксама фальклорныя калектывы замежжа.

209

Сістэма фестываляў «Берагіня» — гэта дэманстрацыя выні-каў вялікай калектыўнай працы па вывучэнню народных традыцый і пераймання ад старэйшага пакалення фальклорнага вопыту. У ходзе падрыхтоўкі фестываляў ствараюцца ўмовы, якія дапама-гаюць дзецям і моладзі спасцігаць сэнс народнай культуры і гана-рыцца яе дасягненнямі.

«Берагіня» дала магчымасць узняць вялікі пласт нацыянальнай спадчыны: запісаны народная проза, пераняты песенныя, інстру-ментальныя і танцавальныя традыцыі, сталі вывучацца рамёствы. Матэрыялы даследвання захоўваюцца ў фондах РМЦНТ, музеях этнаграфічных кутках клубных і бібліятэчных устаноў.

Да спадчыны сваіх продкаў далучаюцца дзеці і моладзь, пры-маючы ўдзел у разнастайных мерапрыемствах, якія ладзяцца паміж фестывалямі на раённых і абласных аглядах, конкурсах, святах. Усе, хто бачыў фестывальныя мерапрыемствы, згадзі- ліся, што гледачоў заварожвалі не толькі песні, танцы, выка-наўчае майстэрства самадзейных «артыстаў», але і самабытныя народныя касцюмы. Амаль усе яны зроблены рукамі саміх удзель-нікаў калектываў, а некаторыя з іх перададзены ў спадчыну як сямейная рэліквія.

Сістэма фестываляў «Берагіня» дапамагае абагульняць і асэн-соўваць назапашаны вопыт работы з народным мастацтвам, адзна-чаць станоўчае, вызначаць праблемы і рухацца далей. Для нас фес-тываль — гэта не толькі мастацкая з’ява і ажыўленне культурнай тэрыторыі ў межах выканання дзяржаўнай праграмы «Адраджэння і развіцця вескі». Новы час прапаноўвае разглядаць фестываль як сродак дадатковага развіцця эканомікі рэгіёна, калі б ён стаў высно-вай для прыцягнення ўвагі турыстаў. Прапагандуючы самабытную культуру можна змяніць адносіны да невялічкага гарадка ў саміх жыхароў і гасцей раёна, зрабіць яго цікавым і ўнікальным, а ўсім нам стаць прадстаўнікамі прагрэсіўнай дзяржавы, зберагаючай свае традыцыі і нацыянальную культуру, выхоўваючай патрыятычные пачуцці і любоў да сваей Радзімы.

2008 г.

210

Антаніна АБРАМОВІЧ, намеснік дырэктара па этнанакірунку,

кіраўнік узорнага фальклорнага гурта «Берагіня» Мётчанскай сярэдняй школы

Барысаўскага раёна

Мядоцкая «Берагіня» — у «Берагіні» Рэспубліканскай

«Берагіня»... Цёплае, роднае, мілае слыху і сэрцу слова. Натхнёнае аднойчы нарадзіцца з міфалагічных глыбінь чалавечай гісторыі на патрэбу сучаснасці, яно ўсяго за дзесяць год стала на Беларусі не толькі назвай — яно стала сімвалам надзеі на заха-ванне нацыянальнай духоўнай спадчыны, сімвалам веры ў ства-ральную сілу народнага мастацтва, сімвалам яднання адметных рэгіянальных мастацкіх традыцый у найбагацейшую ў свеце бела-рускую традыцыйную культуру.

...Калі дзеці з Мётчы распавядаюць гледачам пра свой фальклор-ны калектыў, то з асабівым пачуцём замілавання кажуць: «А назва нашага гурта пайшла ад прыгожай легенды пра жанчыну, якая хад-зіла некалі ад сяла да сяла і аберагала добрых людзей ад усялякіх бед і няшчасцяў. І звалі яе Берагіня. Мы верым, што нашы карагоды і гульні , песні і танцы таксама будуць аберагаць народную спадчы-ну ад згубы і забыцця». І сапраўды, выхоўваючы ўжо чацвёртае па-каленне зачараваных фальклорам дзяцей, узорны фальклорны гурт «Берагіня» Мётчанскай школы-садка Барысаўскага раёна паслядоў-на ажыццяўляе абраны некалі накірунак: вывучаць мясцовыя мас-тацкія выканальніцкія традыцыі, пераймаць і засвойваць іх, а затым вяртаць людзям у набліжаным да аўтэнтычнага выкананні.

Відавочна, што і назва ўнікальнай у беларускай культуры з’явы — фестывалю фальклорнага мастацтва «Берагіня» г. п. Ак-цябрскі — падсказана таксама думкай аб яго высокай місіі: збе-рагчы і перадаць наступным пакаленням назапашаныя векамі і ўвасобленыя ў разнастайных праявах народнага мастацтва духоў-ныя скарбы, каб яны сталі неад’емнай часткай светаўспрымання нацыянальнага самавызначэння нашых дзяцей і моладзі.

Невыпадкова творчыя лёсы абедзвюх «Берагінь» — мядоцкай і рэспубліканскай — цесна пераплецены. Народжаныя і ўзгадава-ныя «геніем» таленавітага этнахарэолага і харэографа і сапраўдна-га патрыёта традыцыйнай беларускай культуры М. Козенкі, яны, як дзве сястры, ідуць па жыцці побач.

211

За дванаццаць год існавання Мядоццкая «Берагіня» папуляры-завала мастацкія традыцыі свайго краю на шматлікіх конкурсах і фестывалях, канцэртах і творчых сустрэчах. Найлепшыя ўспаміны — аб фестывальных днях «Беларускай полькі» ў Чачэрску, «Сожскага карагода» — у Гомелі, «Палескага карагода» — у Пінску, «Бары-саўскага прыстанку» — у Барысаве, «Інтэрфолк» — у Францыі.

Але ніколі і нідзе не было нашым дзецям цяплей і ўтульней, чым у палескай Рудабелцы — легендарным Акцябрску, прыгожым і ўтульным беларускім мястэчку. Ды і ці можа быць іначай, калі фес-тываль фальклорнага мастацтва «Берагіня» стаў для «Берагіні» мядоцкай сапраўднай крыніцай натхнення, неабсяжным прасто-рам для выяўлення любові і пашаны да сваіх каранёў.

Ідэя фестывалю — геніяльная, формы і метады ажыццяўлен-ня — даступныя і адкрытыя кожнаму, хто разумее каштоўнасць і непаўторнасць аўтэнтычнага мастацтва, ганарыцца традыцыямі сваёй малой радзімы і ўсведамляе адказнасць за іх перад будучымі пакаленнямі. «Берагіня» — гэта адзіны мастацкі фестываль у краі-не, які патрэбны дзецям і моладзі як стройная выхаваўчая сістэма, здольная да бесконцага аднаўлення і існавання, як самая гуманная з усіх выхаваўчых, бо прымае дзіця такім, якое яно ёсць, культы-вуючы шчырасць і непасрэднасць як галоўныя крытэрыі дзіцячай мастацкай дзейнасці. «Быць непадобным да іншых і прыгожым, як усе», — вось дывіз мядоцкіх берагінцаў, у якім адлюстраваўся агульны настрой усіх, хто прыязджае на фестываль у Рудабелку. Шкада, што афіцыйныя прадстаўнікі псіхалагічнай і сацыяла-гічнай службаў сістэмы адукацыі яшчэ не ацанілі належным чы-нам тыя ўмовы, якія стварае фестываль фальклорнага мастацтва «Берагіня» для хуткай і якаснай сацыялізацыі дзяцей у натураль-ным жывым асяроддзі.

Застаючыся ў нязменнай вернасці асноватворным прынцыпам, кожны чарговы этап фестывалю не падобны да папярэдняга, кож-ны мае сваю «ізюмінку».

1999 г. Першы фестываль «Берагіня». Віруе музыкай і пачуц-цямі вялікая зала Акцябрскага цэнтра вольнага часу. Адбываецца па тым часе нешта нябачанае дагэтуль і грандыёзнае — конкурс танцавальных пар. Разнастайнасць рэгіянальных касцюмаў і ва- рыянтаў выканання побытавых танцаў ствараюць уражанне вясё-лага вясковага свята. Кожная пара па-свойму прыгожая, танцо-ры кожным рухам, кожным паваротам, кожным прытупам сцвяр-джаюць: «Мы — самыя лепшыя». Дух спаборніцтва пераносіцца ў глядзельную залу, і шматлікія групы падтрымкі то пляскаюць

212

у далоні, то тупаюць у такт музыцы, то скандзіруюць нумары ўпа-дабаных пар... І вось — фінальная імпрэза: узнагароджанне пера-можцаў. Але пераможцамі адчуваюць сябе ўсе, бо ніводзін прынц, ніводная прынцэса не пакінулі сцэну без дыплома і падарунка. А гэта значыць: кожны ўдзельнік конкурсу дастойны ўвагі і паша-ны, кожны — пераможца!

2001 г. Добрым стымулам і штуршком для ўзбагачэння мас-тацкай скарбонкі мядоцкага фальклорнага гурта стала падрыхтоў-ка да другога фестывалю «Берагіня», дзе акрамя канцэртнай пра-грамы і конкурсных танцаў калектывы павінны былі ўдзельнічаць у конкурсных намінацыях «спеўная мастацтва» і «музычная твор-часць». Наспела патрэба як мага ярчэй і самабытней прадставіць сярод іншых выканальніцкія традыцыі Мядоцкага краю. Не адсту-паючы пры гэтым ва ўгоду сцэнічнаму эфекту ад жыццёвай праў-ды, не ўпрыгожваючы аўтэнтычныя спевы і музыку штучнымі прыё-мамі разнастайнасці і самадзейнасці.

2004 г. У конкурснай праграме «Берагіні» — новая намі-нацыя «Калектыўная творчасць». Мядоцкая «Берагіня» прад-стаўляе свой праект — «Селішчанскі вальс», рэстаўраваны па ўспамінах жыхароў вёсак Селішча і Замужанне. Гуртавы танец кадрыльнага тыпу, дзе змяняюцца розныя па характару танца-вальныя мелодыі, даючы магчымасць танцорам выявіць то спрыт, то грацыёзнасць, то нястрымны імпэт, то паважлівую шляхет- насць. А праз які месяц «Селішчанскі вальс» будзе чараваць сваёй самабытнасцю эмацыянальных французаў, а затым саграваць успамінам аб нязменным трыумфе на ўсіх сцэнах, пляцоўках і вулі-цах далёкай замежнай краіны.

2006 г. Новыя магчымасці для выхавання і развіцця па-мастац-ку адоранай асобы адкрыла арыгінальная і змястоўная конкурсная фестывальная намінацыя «Конкурс салістаў» — выканазцаў тво-раў народнай спадчыны, якая стартавала на чацвёртым фестывалі «Берагіня» і атрымала далейшае развццё падчас падрыхтоўкі да бу-дучага пятага фестывалю. Быць адначасова спеваком і музыкам, тан-цорам і апавядальнікам, навучыўшыся гэтаму не ў музычных школах і вучэльнях, а ад носьбітаў вусным шляхам, як рабілі гэта нашы продкі. На першы погляд здаецца, што такая задача — утопія. Але прадстаў-леныя на конкурсе праекты ўдзельнікаў сведчаць, што «гэта ёсць цу-доўны шлях для дзіцяці, каб пераадолеўшы сумненні, сцвердзіць сябе як творцу, як мастака, як самадастатковую асобу, раскрыць неабме-жаваныя магчымасці ўласнага таленту і інтэлекту, закладзеныя пры-родай і абуджаныя мастацкай практыкай у фальклорным калектыве.

213

Ёсць у «Берагіні» і несумненныя духоўныя здабыткі, увасоб-леныя ў кнігах. Гэта найперш фестывальныя даведнікі — скру-пулёзна сабаныя гісторыі жыцця і творчасці шматлікіх фальклор-ных калектываў Акцябршчыны і іншых рэгіёнаў Беларусі. А яшчэ іх можна лічыць своеасаблівымі метадычнымі дапаможнікамі па арганізацыі фальклорных фестываляў і іх заключных імпрэзаў. Вялікую каштоўнасць уяўляюць і матэрыялы навукова-практыч-ных канферэнцый «Традыцыйная культура і дзеці, дзе адлюстра- ваны вынікі даследчай працы па гісторыка-культурнаму края-знаўству навукоўцаў, педагогаў, работнікаў культуры і вучняў школ Беларусі. Значную працу ў гэтым накірунку зрабілі і берагінцы з Мётчы: удзельнікамі рэспубліканскай канферэнцыі сталі 1� вуч-няў і настаўнікаў Мётчанскай школы, а сама школа, дзякуючы мэтанакіраванай дзейнасці па фальклорна-мастацкай адукацыі дзяцей, атрымала статус адукацыйнай установы з этнаграфіч-ным накірункам. У школьнай этнагасцёўні, своеасаблівым музеі фальклорнага руху, змешчаны ўласны мядоцкаберагінскі кніга-збор: фестывальны даведнік «Мядоцкі край і яго таленты» (1997), зборнік «Народная спадчына бацькаўшчыны» (2002), манаграфіі «Мы — “Берагіня”», «Традыцыйнае вяселле Мядоцкага краю» (200�), кніга «Пакуль жыву, спадзяюся» (2008).

_____

«Берагіня беражэ Беларусь…» Гэтыя ўзнёслыя словы ў дачы-ненні да феномена сучаснага фальклорнага руху зусім не пераболь-шванне. «Калі запальваецца зорка, значыць гэта каму-небудзь патрэбна», — гэта таксама пра «Берагіню». Каму патрэбна?

Патрэбна найперш дзецям: па ўсёй краіне ззяюць зорачкамі тысячы малых і юных талентаў, якія лічаць за гонар рэалізаваць сябе менавіта ў традыцыйнай народнай творчасці, лічаць за гонар удзел у фестывалі «Берагіня», мараць у дарослым жыцці не разлу-чацца з народным мастацтвам, а дзеля гэтага засвойваюць бабулі-ны песні і танцы, вучацца музыцы і народным рамёствам, набыва-юць прафесіі, звязаныя з традыцыйнай культурай.

Патрэбна дарослым, якія ўбачылі ў традыцыйнай народнай культуры збаўленне ад пошласці і нігілізму, ад разбэшчвання моладзі замежнай і айчыннай «папсой», ад адмаўлення працы як найпершага выхаваўчага сродку.

Патрэбна нашым шаноўным, на жаль, ужо нешматлікім старажылам — носьбітам традыцыйных мастацкіх каштоў-насцей, іначай навошта, перамагаючы свае старэчыя болькі, зноў

214

і зноў спяваюць і апавядаюць нашы бабулі, іграюць на гармоніках і скрыпках, б’юць у бубны і цымбалы дзядулі, успамінаючы забавы і танцы сваёй маладосці, кружацца ў польцы і вальсе прыгожыя ў сваёй сталасці і такія зграбныя пары!

«Берагіня» патрэбна ўсім, чыё імя і званне — беларусы, усім тым, хто жыве на беларускай зямлі і разам з беларускім хлебам жывіць сябе беларускай духоўнасцю.

А калі патрэбна — няхай жыве Берагіня!«2008 г.

Яўген РАГІН, спецыяльны карэспандэнт

газеты «Культура»

Этнафрагменты ў сакральным палатне традыцый 2

Экалогія нематэрыяльнай спадчыны: выхаванне род-ным і захаванне яго. Мне пашанцавала: маміна калыханка ў далёкім дзяцінстве гучала па-беларуску. Праўда, успомніў яе толькі пасля трыццаці: у кожнага — свой, доўгі ці кароткі, шлях да вытокаў.

Падаецца, назва нядаўняй IV Рэспубліканскай навукова-IV Рэспубліканскай навукова-практычнай канферэнцыі «Традыцыйная культура і дзеці: праблемы этнавыхавання» сутнасна блізкая да гэтых разваг і гаворыць сама за сябе. Гарадскі пасёлак Акцябрскі, дзе адбывалася падзея, на два дні ператварыўся ў асяродак неабыякавага роздуму пра лёсы нашых дзяцей у кантэксце традыцый продкаў.

Этнашколы ёсць. А этнаВНУ? Як лічыць Антаніна Абрамовіч, намеснік дырэктара па этнаграфіі Мётчанскага навучальна-педагагічнага комплексу, музычны кіраўнік узорнага фальклорнага гурта «Берагіня», этнашкола — унікальная сістэма ў сённяшнім адукацыйным працэсе. Мётчанская ўстанова адукацыі ў аснову сваёй дзейнасці паклала вывучэнне, перайманне, засваенне і папулярызацыю гісторыка-мастацкіх каштоўнасцей свайго рэгіёна. Гэта ў многім фарміруе паўнавартасную асобу вучня, які ўспрымае духоўныя каштоўнасці роднага краю ў агульнабеларускім гісторыка-мастацкім кантэксце: у традыцыйнай культуры краіны цудоўна арыентуецца, ўмее танцаваць, спяваць, валодае адным з відаў народнага рамяства.

2 Надрукавана ў газеце «Культура», № 16, 19–2� красавіка 2008 г. С. 6.

21�

Этнаграфічны кампанент арганічна ўведзены ў змест агульнаадукацыйных дысцыплін. Светапоглядны ланцужок «Я — Сям’я — Род — Радзіма — Сусвет» рэалізуецца ў натуральным вясковым асяроддзі бытавання народных мастацкіх традыцый, што, па меркаванні А. Абрамовіч, дапамагае падлеткам усвядоміць беларускую народную культуру як сукупнасць рэгіянальных культур, бо хрэстаматыйныя прыклады заўжды супастаўляюцца з мясцовымі ўзорамі.

Выснова ўдзельнікаў канферэнцыі адзіная: пры стварэнні разгалінаванай сеткі такіх этнашкол у кожным раёне можна было б не хвалявацца за станаўленне адукацыі і найперш выхавання... Але ж вясковае, выхаванае на традыцыйнай культуры дзяцінства ў вучняў этнашкол і этнакласаў не ператвараецца ў адпаведнае студэнцтва. Этнашколы ў рэгіёнах ёсць, а этнаВНУ (апрача спецыяльнасцей у БДУКіМ) пакуль не існуе. Вось і ўзнікае сіндром нежадання быць «белай варонай», а адметнасць нярэдка знікае ў шараговасці. А. Абрамовіч даводзіць, што этнавыхаванне, спры- чыненне да мастацтва, штодзённае творчае самавыяўленне канса-лідуе грамадства — і вучняў этнашкол, і іх бацькоў, таму гэтае адчуванне нацыянальнай самадастатковасці ўжо не вынішчыць.

Напрыклад, чацвёра былых выхаванцаў «Берагіні» вярнуліся ў родную школу выкладчыкамі пасля заканчэння самых розных ВНУ. І трывога, скажам, настаўнікаў-матэматыкаў, што аб’ёмны гуманітарны цыкл нібыта замінае засваенню іх прадмета, без якога ў вышэйшую школу не паступіць, таксама не надта абгрунтаваная. Далучэнне падлеткаў да народнага мастацтва вядзецца ў форме курсаў па выбары, ніякага прымусу тут няма. А �0–70 працэнтаў выпускнікоў Мётчанскага этнакомплексу без перашкод працяг-ваюць навучанне ў ВНУ.

Людміла Ярмольчык, настаўніца пачатковых класаў Багда-наўскай сярэдняй школы Лунінецкага раёна, сістэмна займаецца ўзбагачэннем вучнёўскай лексікі з дапамогай розных жанраў вусна-паэтычных узораў фальклору. Яна выйшла ў ходзе гутаркі на праблему этнаэкалогіі — неабходнасці захавання фальклорна-этнаграфічнай спецыфікі навучання, якая і стварае спрыяльныя ўмовы для духоўнага станаўлення асобы праз усведамленне непарыўнай повязі з родным, крэўным.

«З горла на горла, з нагі на нагу». Вядучы метадыст па ахове гісторыка-культурнай спадчыны Жабінкаўскага раённага метадычнага цэнтра культуры Анатоль Бензярук лічыць, што нематэрыяльная спадчына ў Спісе гісторыка-культурных каштоўнасцей Рэспублікі

216

Беларусь прадстаўлена вельмі абмежавана: матэрыяльных помнікаў больш за 10 тысяч, а да абрадаў, песняў і танцаў толькі падступаюцца, хаця іх носьбіты знікаюць. І яшчэ пытанне: хто будзе займацца адборам нематэрыяльных помнікаў, іх «кананізацыяй», — раёны, вобласці? Наколькі прафесійна будзе праведзена селекцыя і фіксацыя, скажам, этнафанічных эталонаў?

У агульным кантэксце пераемнасці народных традыцый як апірышча фарміравання асобы важкімі падаліся высновы навуко-вага супрацоўніка лабараторыі традыцыйнага мастацтва БДІПК Ірыны Мазюк і выкладчыка кафедры народнапесеннага мастацтва факультэта традыцыйнай беларускай культуры і сучаснага мастац-тва БДУКіМ Таццяны Пладуновай.

І. Мазюк прадэманстравала ўнікальныя экспедыцыйныя відэа- здымкі з узорам вясковых аўтэнтычных спеваў, з не менш уні-кальнымі ўласнымі каментарыямі. Падумалася: вось яна, гатовая тэлеперадача, дзе за кожным кадрам і словам Ірыны Васіль- еўны — і дасведчанасць, і адданасць справе, і любоў да беларусьчыны.

Прафесару Аляксею Рагулю прапанаваная Таццянай Пладу-новай класіфікацыя манер вакальнага выканання (акадэмізава- ная — Цітовіч, стылізаваная — Кірчук, аўтэнтычная ці трады-цыйная, перанятая ад дзеда ці маці «з горла на горла») падаецца выключна дакладнай і карыснай для ўсведамлення таго, што ў нас адбываецца на сёння з практычным выкарыстаннем спеўнай спадчыны. Напэўна, прыдатная гэтая класіфікацыя і да этнахарэаграфіі, дзе аўтэнтыка пераймаецца ад носьбітаў-продкаў «з нагі на нагу», у працэсе супольнага выканання.

Дарэчы, менавіта такую рознаўзроставую творчую еднасць і да-вялося пабачыць падчас імправізаванага канцэрта аўтэнтычных і аматарскіх фальклорных калектываў Рудабельшчыны, дзе пажылыя кабеты з гурта вёскі Воземля спявалі і танцавалі разам з дзіцячым узорным фальклорным ансамблем з вёскі Рассвет «Цярэшкавы шчодрыкі». І бабулі, і дзеткі ніяк не нагадвалі паасобку пра дзень цяперашні і дзень заўтрашні. Не! Яны ўвогуле ўспрымаліся як штосьці непадзельнае, арганічнае, узаемадапаўняльнае — як сённяшні дзень нашай традыцыйнай культуры. Але... Толькі ў межах Акцябршчыны. Ведаю, што гэткую ж аптымістычную карціну з пераемнасцю традыцый пабачыць можна і на Мядоччыне, і на Уздзеншчыне, і шмат дзе яшчэ. Аднак з такіх яркіх, выразных, але лакальных этнафрагментаў агульнае палатно паўсюднага аднаўлення і папулярызацыі беларускіх традыцый складзецца, відаць, яшчэ не хутка...

217

Істотным вынікам этнавыхавання ў асобна ўзятых рэгіёнах падаўся актыўны ўдзел школьнікаў у рабоце секцыі «Народная культура ў работах дзяцей». Цягам двух дзён навукова-практычнай канферэнцыі вучні з Мётчы, Вілейкі, Узды, Акцябршчыны і Любаншчыны дзяліліся досведам этнаграфічнай, краязнаўчай, папулярызатарскай, творчай дзейнасці. Першы намеснік старшыні Беларускага фонду культуры Георгій Ткацэвіч адзначыў, што школьнікі і надалей павінны працаваць на такіх канферэнцыях поплеч з навукоўцамі.

Якую выснову па выніках работы секцый зрабіў я асабіста? Не захаваем сакральнае мастацтва Беларусі, пагрэбуем трады-цыямі бацькоў — застанемся сам-насам з духоўнай галечай.

Этнадэбаты за «круглым сталом». Больш канцэнтрава- ная дыскусія па тэме «Традыцыйная культура і сучаснасць: Школа. Дзеці. Будучыня» распачалася пад час «круглага стала», які вялі доктар філасофскіх навук Уладзімір Конан і кандыдат філалагічных навук Аляксей Рагуля. Справа беларускіх этнашкол, сцвярджалі яны, павінна стаць здабыткам грамадства, і не толькі педагагіч- нага — павінна набыць сацыяльную важнасць.

Аляксей Рагуля, прафесар кафедры тэорыі і гісторыі культуры БДПУ імя Максіма Танка:

— Нацыя жыве тады, калі развіваецца традыцыя. Сапраўды, існуе пагроза стылізацыі, пры якой знікае культурны сэнс як матэрыяльнай, так і нематэрыяльнай каштоўнасці. Без сапраўднай навуковай экспертызы тут не абысціся. Цяперашняя постмадэрнасць — фармальны падыход да народнай культуры — з’ява крызісная, з якой, як пераконвае гісторыя, непазбежна вынікае духоўны заняпад... Мы павінны гаварыць сёння пра народнасць як пра агульначалавечую каштоўнасць, гарантыю таго, што дзеці нашы не забудуцца на Бацькаўшчыну.

Алесь Лозка, дацэнт кафедры этналогіі і фалькларыстыкі БДПУ імя Максіма Танка:

— Вельмі турбуе тое, што нашы калектывы за мяжой іншым разам дэманструюць далёка не беларускія танцы. Таму трэба часцей карыстацца навуковымі, адрэцэнзаванымі выданнямі, якія ўтрымліваюць эталонную кваліфікацыю спеўных, харэаграфічных, іншых нацыянальных традыцый. Але ёсць шэраг кніг, якія для педагогаў і вучняў папросту шкодныя! Робяцца яны, як аладкі пякуцца: бярэцца расійскае выданне, дзе гаворка пра святы, прысвяткі, прыкметы і прымаўкі, што бытавалі, да прыкладу, дзе-небудзь пад Архангель-скам, — і... перакладаецца на беларускую мову, прэзентуецца як наша народная творчасць!

218

Зінаіда Жукоўская, дырэктар Уздзенскай дзяржаўнай раённай гімназіі:

— Я на такой сустрэчы ўпершыню, бо ўстанова наша маладая, існуе з 2003 г., але праблема захавання традыцыйнай культуры турбуе мяне яшчэ з тых часін, калі працавала настаўніцай-славесніцай і ўзначальвала школьны музей... У гімназіі мы стварылі клуб «Спадчына», распачалі дзейнасць і вось з якой праблемай сутыкнуліся: не заўжды нашы навукоўцы ідуць на шчыльныя стасункі з вучнямі, школай. У межах раёна мы ладзім канферэнцыі, фестывалі, для выхаду ж на абласны ўзровень патрэбны навуковы рэцэнзент. І гэта праблема для кожнай навучальнай установы, і не толькі нашага раёна...

Любоў Сівурава, старшы выкладчык кафедры менеджменту сацыяльна-культурнай дзейнасці БДУКіМ:

— Наша канферэнцыя дае штуршок для прыняцця кіраўнічых рашэнняў, для ўкаранення наватарскіх ідэй у практыку перадачы інтэлектуальнай спадчыны нашым дзецям... Неабходна распра-цаваць методыку пераемнасці этнарэгіянальных стыляў: у музыцы, харэаграфіі, інструментальных, дэкаратыўна-прыкладным мастац-тве для спецыялістаў па ахове гісторыка-культурнай спадчыны раённага ўзроўню... Для развіцця святочна-фестывальнай дзейна- сці ў рэчышчы традыцыйнай народнай культуры рацыянальна было б стварыць стабілізацыйны фонд па падтрымцы гэтай дзейнасці. Карысць гэта мела б і для ажыццяўлення лакальных праектаў школьнікаў, настаўнікаў, якія здольны ўвасобіць ідэю на практыцы, і для наладжвання сістэмнага выдання адпаведнай навукова-папулярнай літаратуры, рэспубліканскага часопіса па народнай творчасці і этнакультуры і выхаванні...

Рэспубліканская праграма «Традыцыйная культура і дзеці», як вядома, ахоплівае людзей да 30 гадоў, аднак на практыцы моладзь пасляшкольнага ўзросту ў праект амаль не ўключана. Варта пры-слухацца да запатрабаванняў моладзі!

Таццяна Пладунова, выкладчык кафедры народнапесеннага мастацтва факультэта традыцыйнай беларускай культуры і су-часнага мастацтва БДУКіМ:

— Менавіта на педагогах ляжыць высокая адказнасць за фар- міраванне свядомай асобы, таму і імкнёмся захаваць, развіваць этнапедагогіку. І не толькі ў этнашколах, але і на тым жа тэлеба-чанні, якое сёння ўзгадвалася не з самага станоўчага боку. А былі ж калісьці такія перадачы, як «Радавод», «Спявай, душа!»... Да ўсяго, мы вельмі рэдка кантактуем паміж сабой: канферэнцыя,

219

фестываль «Берагіня» ладзяцца раз на два гады. А хацелася б, каб свая «Берагіня» з’явілася ў кожнай вобласці, у кожным рэгіёне, каб гэтым рухам была ахоплена ўся Беларусь... Учора на канцэрце «Край ад калыскі дарагі» мы ўбачылі ўжо трэцяе пакаленне дзяцей, якіх «Берагіня» ў Акцябрскім далучыла да гаючага свету народнага мастацтва. Сістэма спрацоўвае. Фестываль «Радавод», ініцыятарам якога стаў Брэсцкі абласны цэнтр народнай творчасці, доўжыць справу «Берагіні», ладзіцца ў рэчышчы праекта «Традыцыйная культура і дзеці». І структура — тая ж: першы этап — навукова-даследчая экспедыцыйная дзейнасць вучняў пад кіраўніцтвам этнапедагогаў, другі — правядзенне чытанняў, развучванне сабраных песень і танцаў, што папярэднічае заключнаму аблас- ному форуму.

Наталля Камзалава, намеснік дырэктара і мастацкі кіраўнік Нацыянальнага цэнтра мастацкай творчасці дзяцей і моладзі:

— Пытанне стварэння праграм па этнакультурным выхаван- ні — адно з найбольш вострых. Мы распачалі гэтую работу. Летась Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь, Рэспубліканскі цэнтр краязнаўства абвясцілі трохгадовую акцыю «Жыву ў Беларусі і тым ганаруся». Мэта — папулярызацыя малой радзімы. Натуральна, акцыя ўключае і даследаванні этнаграфічных адметнасцей нашых гарадоў, мястэчак і вёсак. Але не паўсюль гэтая работа вядзецца паглыблена, і без падтрымкі навукоўцаў не абысціся.

2008 г.

Вячаслаў КАЛАЦЭй, дэкан факультэта традыцыйнай

беларускай культуры і сучаснага мастацтва дацэнт БДУ культуры і мастацтваў,

кандыдат культуралогіі

Побытавы танец як аснова этнакультурнага выхавання

У сучаснай гуманітарыстыцы існуюць асобныя навуковыя ад-галінаванні — к і н э т ы к а і п р а к с і м і к а , якія вывучаюць асаблівасці рухаў, жэстаў як прыкметы этнічнай і індывідуальнай псіхалогіі, паводзіннай культуры асобы і паводзіннай культуры чалавечых супольнасцей. Ці здольны чалавек існаваць без руху, перасоўванняў, пераадолення адлегласцяў? Хіба толькі ў інвалід-

220

ным крэсле пад наглядам спецыялістаў. Далёка не ўсе здольны пас-пяхова займацца кібернэтыкай, алейным жывапісам, структурнай лінгвістыкай, напісаннем камп’ютэрных праграмаў — ды гэтыя заняткі і не з’яўляюцца ўключанымі ў працэс жыццезабеспячэння сярэднестатыстычнай асобы, — затое рухацца, каб жыць, павінны амаль усе. Тое, як мы рухаемся ў пэўных абставінах (калі змагаем-ся, працуем, прымаем ежу, адпачываем), таксама абумоўлена куль-турай, якая нас абкружае з дзяцінства.

Культ у ра народа ўвасабляе яго своеасаблівы «нярвовы цэнтр» — ментальнасць, мадэлі паводзін, духоўныя і практыч-ныя навыкі выжывання ў заўсёды няпростым навакольным свеце. Яна — спадчына-запавет шматлікіх папярэдніх генерацый прод-каў. Беларуская абрадавая харэаграфія, традыцыйныя гульні з рухам, народны (т. зв. «побытавы») танец — часткі народнага мас тацтва беларусаў — далёка не апошнія са складальнікаў іх этнічнай культуры. Яны ў значнай (калі ўлічыць вышэйсказанае пра рух і жыццё, то ў вельмі значнай) ступені выконвалі э т н а з а - х а в а ў ч у ю функцыю і функцыю сацыяльнай а д а п т а ц ы і бела-русаў. Увогуле этнічнае мастацтва было нагэтулькі глыбока інтэ-гравана ў побыт, светасузіранне людзей на абшарах ад узгоркаў і выспаў Падзвіння да палесскіх нізінаў, якіх апісвалі, запісвалі, здымалі апошнія 200 год (ад Марыі Чарняўскай да Зінаіды Ма-жэйка), што нават зараз пад «постіндустыяльным» прэсінгам ХХІ ст. яно ўсё яшчэ мае шанец на жыццё і спадкаемства на Бела-русі. Таму апошняе слова ў гісторыі беларускага п о б ы т а в а г а т а н ц а , традыцыйных карагодаў і гульняў вясковай культуры (па-добна, як і ў гісторыі спробаў навучыць ім) сёння яшчэ не сказана.

Мэта гэтага артыкула — вызначыць асноўныя праблемы, не-вырашаннасць якіх замінае ператварыць сёння такі жанр народнай музыкі, як побытавы танец у агульнапрыняты ў сістэме адукацыі сродак этнакультурнага выхавання.

Фальклорны рух і спецыяльная дыдактыка. Патрэба сістэмна суаднесці выхаваўчы працэс у галіне навучання дзяцей і моладзі народнай харэаграфіі з канцэпцыяй нацыянальнага куль-турнага адраджэння Беларусі (ідэі якой у чарговы раз зазіхацелі ў 80–90-я гг. ХХ ст.) і сёння як ніколі актуальна для Беларусі. Шматгадовае вывучэнне скарбаў народнага мастацтва, выпраца-ваны такім чынам густ і жыццёвы досвед падводзяць да высноў, што «ад танцавальнай творчасці ніяк нельга адлучыць і пытанні этыкі, маральнага і фізічнага выхавання» і «чалавек, які атрымаў элементарнае выхаванне на ўзорах сапраўднага народнага танца,

221

мае неабыякавыя адносіны і да мастацтва народнага касцюма як часткі народнай і матэрыяльнай нацыянальнай культуры, што непа-дзельна з гісторыяй народа; у яго больш развіты густ і абвостранае ўспрыняцце прыгажосці» 3. П а д ы х о д ы і м е т о д ы к і 4 , якія былі прапанаваны і (што нетыпова для большасці навуковых канцэпцый і тэорый), здаецца, паспяхова ўвасобіліся у жыццё ў рамках шэрагу ніжэйпералічаных праектаў.

Асноўная пляцоўка эстэтычнага выхавання дзяцей сродкамі фальклору на Беларусі сёння — фальклорныя ансамблі пры ўста-новах адукацыі і ўстановах пазашкольнага навучання і выхавання. Метадалагічная невыверанасць працы ў іх адкрыла шырокі шлях разнастайным сурагатным формам, якія літаральна запаланілі падмосткі дзіцячых конкурсаў, аглядаў, канцэртаў. У выніку сап-раўднай вясковай культуры месца там не засталося. У асяродку дзіцячых калектываў народнага танца і спеваў пануе тое ж самае, што і ў прафесійных «народных» калектывах: засілле штампаў і усерэднёнай «псеўда-славянскай» культуры. Гэта ўжо зусім не тая культура, не тое мастацтва беларусаў, якія «народныя» калектывы павінны захоўваць і прапагандаваць. Задачы, якія перад такімі ка-лектывамі ставіліся, за выкананне якіх іх кіраўнікі атрымліваюць заработную плату, не выконваюцца. Напэўна, каб рэальна ўяўляць хібы і перавагі існуючых спосабаў далучэння дзяцей на традыцый-най культуры, трэба, перш-наперш, удакладніць некаторыя асноў-ныя паняцці, якія выкарыстоўваюць у асяродку дзеячоў мастацтва-«народнікаў». Навукоўцы прапануюць пэўныя недвухсэнсоўныя вызначэнні такіх «адзінак» народнай творчасці, як «фальклорны ансамбль» (табл. 1), «народная песня», «народны танец», «абрад», «ігрышча». Калі падоўжыць, развіць гэтыя вызначэнні з папраўка-мі на адукацыйна-выхаваўчыя акалічнасці, то атрымаем і вызна-чэнне «дзіцячы фальклорны ансамбль».

Прычым тут маецца на ўвазе далучэнне не да традыцыйнай культуры, фальклору ўвогуле, а да фальклору, да этнакультурнай спадчыны свайго рэгіёну, сваёй вёскі, сваёй малой радзімы. Як паказала 30-гадовая практыка ўстаноў адукацыі і культу-ры краіны, пры невыкананні гэтай умовы дзейнасць калектываў

3 Козенка М. А. Пачатковае харэаграфічнае навучанне: праграмы для І–ІV класаў агульнаадукацыйных школ — Мн.: НЦТДМ, 1998, С. 3.

4 Асноўныя працы, дзе выкладзены погляды харэографа на наву-чанне народнаму танцу: Козенка М.А. Лексіка беларускага народнага танца; Козенка М. А. Пачатковае харэаграфічнае навучанне: Праграмы для І–ІV класаў агульнаадукацыйных школ — Мн.: НЦТДМ, 1998.

222

Табліца 1Вызначэнні адзінак фальклорнага руху

Фальклорны ансамбль Дзіцячы фальклорны ансамбль

Устойлівая суполка выканаўцаў, якія ўдзельнічаюць у а д праўлен-ні народ ны х абра д аў*

Суполка дзяцей-выканаўцаў пад кіраўніцтвам прафесійнага пе-дагога альбо лідэра-аматара, ў якой наладжаны працэс далу-чэння іх да выканаўчай практыкі ў межах мясцовай аўтэнтычнай фальклорнай традыцыі

* Восточно-славаянский фольклор: Словарь науч. и народн. терминоло-гии. — Мн.: Наука и техника, 1993.

ператвараецца ў фармальныя заняткі харэаграфіяй, харавымі спе-вамі, ансамблева-інструментальным выканаўствам, акцэнт у якіх перанесены не на захаванне народных традыцый, а на падгонку фальклору пад штучна створаныя сцэнічныя штампы. Гэта само па сабе мае права на існаванне, але мусіць быць разгледжана не як ф а л ь к л о р, а як а м а т а р с к а я к а н ц э р т н а - с ц э н і ч н а я т в о р ч а с ц ь у галіне харэаграфіі, харавога мастацтва ці інстру-ментальнай музыкі.

У ф а л ь к л о р н а - э т н а г р а ф і ч н ы х г у р т а х , дзе навучанне вядзецца «з нагі на нагу», «з горла на горла» — метадам «уклю-чанага назірання», — калі навучэнец працяглы час не выкрэслены з асяродку носьбітаў традыцыі, да якой далучаецца, вынікі праяў-ляюцца самі па сабе: пасля «прышчэпкі» аўтэнтычнасці выхаванец дзе не дабраў ад выхавацеля-носьбіта сістэмна-тэарэтычна, там дабярэ самастойна, пазней. Пры навучанні ў асяродках, дзе т р а -д ы ц ы і н я м а (горад; мясцовасць, дзе носьбітаў не захавалася, альбо выхавацель не мае магчымасці забяспечыць з імі рэгулярны кантакт; тэрмін навучання абмежаваны навучальным планам установы) патрабуюцца сістэма, вывераная дыдактыка. Іншымі словамі: абмежаваны тэрмін, на які ставяцца пэўныя на-вучальныя задачы і ў які ўкладаюцца крокі па дасягненню апошніх. Прыкладам паступеннай сістэмы з выверанай дыдактыкай далу-чэння да беларускага танца (да традыцыйнай культуры праз побы-тавы танец) можа быць навучальны курс «Пачатковае харэагра-фічнае навучанне». За недахопам месца ніжэй зроблена спроба змясціць яго ў адну схему (табл. 2). Такі спосаб падачы матэрыялу

223

Табл

іца

2Р

эпер

туар

ныя

асно

вы п

рагр

амы

«П

ачат

кова

е ха

рэаг

раф

ічна

е на

вуча

нне»

*1

Год навучання

Пач

атко

вае

харэ

агра

фіч

нае

наву

чанн

е

Сро

дкі

Эле

мен

тыА

збук

а

Рэп

ерту

ар

кара

годы

танц

ыгу

льні

парн

ыя

танц

ыгу

ртав

ыя

танц

ысо

льны

я та

нцы

12

34

�6

78

9

Першы

«А м

ы п

ро-

са с

еялі

»;«М

ак»;

«Пад

аля-

на

чка»

;«П

ера-

пёла

чка»

«Л

явон

іха»

;«П

рост

ы

тане

ц»

Паз

іцы

і но

г:І,

ІІ,

ІІІ

;па

зіц

ыі р

ук:

І, І

І, І

ІІ;

пала

жэн

не

en fa

ce i

epau

lem

ent

croi

ge

Пак

лон;

Тано

к (л

інія

. кол

а,

кало

на);

Вар

оты

;Р

учаё

к;Га

рох

«Ява

р»;

«Апа

нас,

ла

ві н

ас»;

«Вер

абей

»;

«Заі

нька

»;«П

овад

»;«

Ляс

каўк

а»;

«Ры

бка»

;«П

ера-

ск

очка

»;«К

абы

лка»

;«М

ак»

«Боб

ік»;

«Мат

лёт»

;«С

вец

іць

мес

яц»;

«Зав

ірух

а»

кар

аго

ды:

«А м

ы п

ро-

са с

еялі

»

(лін

ія);

«Мак

»;«П

адал

я-

начк

а»;

«Пер

апё-

ла

чка»

;«С

оней

ка»;

«Пеў

нік»

;т

анцы

:«

Ляв

оніх

а»;

«Про

сты

та

нец»

;«Н

ітач

ка-

ігол

ачка

»;«Ц

ерні

ца»

—

* 1 З

а дэ

фіц

ыта

м м

есц

а м

атэр

ыял

дад

зены

вы

бара

чна,

з м

інім

альн

ым

і паў

тора

мі т

аго,

што

бы

ло ў

пап

ярэд

ніх

гада

х на

вуча

ння.

224

Пра

даўж

энн

е т

абл.

21

23

4�

67

89

Другі«У к

араг

о-дз

е м

ы

былі

»;«А

мы

про

-са

сея

лі»;

«Гру

шка

»

«Цер

ніца

»;«З

аёне

ц»П

азіц

ыі

ног:

І–за

в ІІ

–за

в, І

V;

пазі

цы

і рук

: ІV

–V

ІІІ;

Dem

i-pl

ie;

Gra

nd-p

lie;

Bat

tem

ent

tend

u;P

igue

;P

asse

par

te

rre

en

deho

rs;

Rel

eve

Мат

алач

ка;

Мая

тнік

Кал

упа-

ла

чка

Наж

ніц

ыГа

лоп

Бег

«Сею

, сею

м

ак»;

«Трэ

ці

ліш

ні»;

«Зм

яні

пару

»;«Р

ося»

;«К

азёл

»;«У

ква

ча»

«Баз

ар»

(І

вар

);«К

рака

вяк»

(І

вар

);«Т

рыбу

шкі

»;«А

ляк-

са

ндр

а»;

«Гал

ёп»;

«Суб

ота»

;«К

аця-

рынк

а»

(І ч

астк

а)

кар

аго

ды:

«А м

ы п

ро-

са с

еялі

»

(кол

а);

«Гру

шка

»;«У

кар

аго-

дзе

мы

бы

лі»;

«Кры

вы

тано

к»;

тан

цы:

«Пол

ька-

трой

ка»;

«Ніт

ачка

-іг

олач

ка»;

«Л

явон

іха»

;«

Лан

цуг

»;«

Лат

ыш

ка»

«Заё

нец»

(«

Зай

чык»

) у

фор

ме

ман

алог

а

Трэці«А м

ы с

ея-

лі, м

ы с

еялі

ля

нок»

«Чоб

аты

»;«Н

арод

ны

валь

с»

Паз

іцы

і ру

к: V

II–

X;

Pas

se p

ar

terr

e;R

ound

de

jem

be e

n l’a

ir;

Pre

para

tion

;

Мал

аточ

кі;

Наж

ніц

ы;

Вяр

овач

ка;

Пры

сюды

;К

алуп

а-

лачк

а;Б

алян

сэ;

«Кук

ушач

- ка

»;«У

рож

у»;

«Хто

сп

рытн

ей-

шы

»;«

Дзя

ркач

»

«Кар

апет

»;«П

адэс

- па

нь»;

«Баз

ар»

(І

І вар

)«К

аця-

ры

нка»

(ІІ

час

тка)

кар

аго

ды:

«Л

яцел

і дз

ве

пціч

кі»;

«Цар

за

гора

дам

гу

ляе»

;

«Зай

чык-

чы-б

ірай

-чы

к» (м

ана-

лог,

ды

ялог

)«Ч

обат

ы»

(м

анал

ог)

«Пры

пеўк

і»

(ман

алог

)

22�

Зак

анчэ

нн

е т

абл.

21

23

4�

67

89

Трэці

Bat

tem

ent

rele

ve le

nt;

Bat

tem

ent

fond

u;S

aute

«Па-

дэ-

баск

»;«П

адбі

ўка»

;«Г

алоп

»;«П

ольк

а»

тан

цы:

«Л

янце

й»;

«Л

явон

іха

трой

кам

і»;

«Мік

іта»

(І

І вар

)«П

ольк

а з

кам

анда

мі»

;«Г

рача

нікі

»

Чацвёрты

—«М

ітус

ь»;

«Кру

туха

»;«Т

аўка

- чы

кі»;

«Абэ

рак»

Паз

іцы

і ру

к: Х

–Х

II:

Bat

tem

ent

tend

u+

dem

i-pl

ie;

Pas

deg

age;

Rou

nd d

e ja

mbe

par

te

rre;

Bal

anso

i;G

rand

ba

ttem

ent

gete

;C

rois

se;

Sau

te

«Пры

сюды

»;«Г

алуб

ец»;

«Па-

дэ-

баск

»;«П

адбі

ўка»

;«Г

алоп

»;«П

ольк

а»;

«Пры

сядк

а»;

«Кру

цёлк

і»;

«Рэв

альт

ад»

«Раз

явак

а»;

«У з

ло-

дзея

»;«К

у-ку

»

«Баз

ар»

(І

ІІ в

ар);

«Шах

цёр»

(ІІ ч

астк

а);

«Пол

ька-

бабк

а»;

«Вян

герк

а»

кар

аго

ды:

«А м

ы с

еялі

ля

нок»

;«У

Тры

- ф

ана»

;«

Дры

ма»

;т

анцы

:«Н

ажні

цы»;

«Пад

лэс-

па

нь з

пер

а-

хода

мі»

;«Ш

ахцё

р»

(кру

гавы

);«С

ажан

а по

лька

»;«Г

рача

нікі

»

(са

спев

амі)

«Л

явон

іха»

(у

фор

ме

дыял

ога)

;«Ч

обат

ы»

(у

фор

ме

дыял

ога)

;«П

рыпе

ўкі»

(у

фор

ме

дыял

ога)

226

даволі складаны, таму падаецца неабходным наступны каментар. Канчатковая «падсумаваная» (агульная) мэта курса — р э п е р т у -а р : набор гульняў, карагодаў, танцаў, якія засвоіць навучэнец за чатыры гады. На шляху да дасягнення мэты аб’яднаны сродкі, формы, шляхі навучання. Яны тэзісна, з апорай на пэўны харэагра-фічна-дыдактычны матэрыял акрэслены ў:

• с р о д к а х (пераліку найпрасцейшых складальнікаў — «літар» пластычнай мовы; яны дадзены ў выглядзе найпрасцейшых спалучэнняў у пэўных традыцыйных карагодах і танцах, назвы якіх і змешчаны ў табл. 2);

• э л е м е н т а х (ці «элементах класічнага танца»? з якімі прs жаданні навучэнцаў знаёмяць паралельна як са сродкамі фарміравання акадэмічнай культуры пластыкі цела, накіраванай на прафесійныя заняткі харэаграфіzй у перспектыве);

• а з б у ц ы (у «азбуцы і арнаменце беларускага танца» аб’яднаны розныя групы танцавальных элементаў — своеасаблі-вых знакаў народнай харэаграфіі; якія складаюцца ў своеасаблівы набор — тэзаўрус� самабытнай харэаграфічнай мовы беларусаў).

Такая (у выглядзе табліцы) падача матэрыялу, безумоўна, не самая выгодная, але прафесіянал альбо чалавек, які сутыкаўся з традыцыйным побытавым танцам, збольшага разбярэцца, што да чаго. Што тычыцца часу заняткаў, тэматычны план навучання вы-глядае наступным чынам (табл. 3). У дужках даецца колькасць гад-зін для факультатыўных заняткаў (колькасць гадзін у год).

Табліца 3Прыкладны тэматычны план праграмы

«Пачатковае харэаграфічнае навучанне»6

ТэмаГод навучання

УсягоІ ІІ ІІІ ІУ

Сродкі стварэння мастацкага вобраза

6 (16) � (14) � (11) 4 (10) 20 (�1)

Элементы класічнага танца 3 (11) 4 (9) 4 (10) � (10) 16 (40)Азбука і анамент беларускага народнага танца

9 (13) 8 (1�) 7 (16) 7 (17) 31 (61)

Харэаграфічны рэпертуар і яго музычнае суправаджэнне

14 (24) 1� (26) 16 (27) 16 (27) 61 (104)

Агульная колькасць гадзін 32 (64) 32 (64) 32 (64) 32 (64) 128 (2�6)Усяго 96 96 96 96 384

� Тэзаўрус — слоўнік, пералік усіх магчымых элементаў.6 Козенка М.А. Пачатковае харэаграфічнае навучанне: праграмы

для І–ІV класаў агульнаадукацыйных школ — Мн.: НЦТДМ, 1998, С. 10.

227

Эфектыўнасць вышэйпрыведзенай праграмы і падыходаў да традыцыйнай танцавальнай культуры Беларусі, якія прапанаваў пры навучанні дзяцей народнаму танцу М. Козенка (метад уключа-нага назірання; па магчымасці непарыўнасць («з нагі на нагу») тра-дыцыі пры навучанні; комплекснасць навучання з улікам жанравай непадзельнасці фальклору (ланцуг «танец — інструментальная музыка — спевы — касцюм — святы»); неабходнасць «жывых» формаў праяўлення традыцыі — ў фэстах, святах, рэгіянальных конкурсах), праявілася адразу ў некалькіх галінах культурнага і грамадскага жыцця Беларусі 1990-х і 2010-х гг.

Доўгатэрміновыя фальклорныя праекты і фестываль-ны фальклорны рух. У 2000 г. Саветам Міністраў краіны была зацверджана «Праграма аховы народнага мастацтва і народ-ных промыслаў і рамёстваў у Рэспубліцы Беларусь». У яе межах у шэрагу раёнаў Беларусі падоўжаны распачаты напрыканцы 90-х гг. эксперыментальны праект «Танцавальны фальклор і дзеці». Каардынацыю праекта ажыццяўляе лабараторыя традыцыйнага мастацтва Беларускага дзяржаўнага інстытута праблем культуры. Намаганнямі яе супрацоўнікаў да праграмы падключаецца сістэма адукацыі: з 2002 г. праграма стала абавязковай для ўстаноў адука-цыі Міншчыны.

У краіне наладжана сістэма фестываляў народнага мастацтва, дзе фальклорныя калектывы, у тым ліку і дзіцячыя, маюць маг-чымасць заявіць пра сябе. Гэта міжнародныя фестывалі «Звіняць цымбалы і гармонік» у Паставах (усе жанры), «Сожскі карагод» у Гомелі (харэаграфія). Трэба, аднак ,заўважыць, што большасць калектываў, якія бяруць у іх удзел з боку Беларусі, зарэнтаваны ўсё ж такі на самадзейныя формы народнага мастацтва. У Мінскім палацы моладзі праводзяць сталічны фальклорны фестываль дзіцячых і юнацкіх калектываў «Залаты птах». Апошнім часам (з арганізацыйнай і метадычнай падтрымкай аддзела традыцый-най культуры БелДзяржІПК) моцна заявіў пра сябе як скіраваны на аўтэнтычныя формы фэст «Беларуская полька» (пераважна харэаграфія), што ладзілі пераважна на Чачэршчыне. Было пра-ведзена некалькі фестываляў «Мядоцкі край і яго таленты» (усе жанры — фестываль фальклорнага мастацтва) у Барысаўскім раё-не. У 2009 г. 10-гадовы юбілей адзначыць Рэспубліканскі фесты-валь фальклорнага мастацтва «Берагіня» у г. п. Акцябрскі — ўзор канцэптуальнага праекту па этнакультурным выхаванні сродкамі традыцыйнай харэаграфіі.

228

Адукацыйна-выхаваўчы працэс у галіне традыцый-нага мастацтва. У Мінску на формы навучальнага працэ-су з актыўным выкарыстаннем узораў аўтэнтычнага фальклору з 1990-х гг. скіраваны дзіцячы спеўна-харэаграфічны гурт Таццяны Пладуновай «Верас» і Марыі Плашчовай «Гронка» НЦМТДМ, фальклуб «Маладзёвы» Ірыны Мазюк з Беларускай мастацкай акадэміі, з якога напачатку ХХІ ст. ўтварыўся гурт «Кудзьмень».

М і н с к а я в о б л а с ц ь .Мін скі ра ён. Выхаванцы таленавітага педагога Ларысы

Рыжковай (в. Міханавічы), выдатна авалодаўшыя аўтэнтычны-мі спевамі (за некалькі гадоў існавання яе гурт «Калыханка» стаў узорным) апошнім часам таксама актыўна далучаюцца да танца-вальнага руху. Выдатны калектыў «Жыццё» пад кіраўніцтвам Святланы Жук з’явіўся ў в. Чурылавічы.

Бары саўскі ра ён. Сярод калектываў барысаўшчыны, ціка-вы і разнастайны досвед працы якіх варта адзначыць, — ансамбль «Берагіня» з вёскі Мётча (кіраўнікі А. Абрамовіч і М. Козенка), дзіцячы фальклорны калектыў Карсакавіцкага СДК (кіраўнік Ларыса Піліпёнак); фальклорны калектыў «Прыданкі» вёскі Навасёлкі (арганізатар Інэса Небышынец); фальклорны калек-тыў «Лаўнічанка» (кіраўнік Ганна Казлова); фальклорны калектыў «Спадчына» (кіраўнік Васіль Шутко).

Любан скі ра ён. Тут сваім майстэрствам выдзяляюцца:фальклорны танцавальны ансамбль «Расіца» і дзіцячы танцаваль-ны гурт «Расічка» в. Сарачы (педагог-лідэр Надзея Крупянькова); дзіцячы фальклорна-этнаграфічны гурт «Нашчадкі» в. Забалаць (педагог-лідэр Ірына Караліс); дзіцячы фальклорна-этнаграфічны гурт «Верабейкі» г. Любань (педагог-лідэр Сяргей Выскварка); народны дзіцячы ансамбль «Вытокі» в. Сосны (педагог-лідэр Любоў Серавокая).

Го м е л ь с к а я в о б л а с ц ь .Акц ябрскі ра ён. Можна ганарыцца існаваннем на акцябр-

шчыне такіх носьбітаў традыцыі, якія перадаюць свой досвед мола-дзі і дзецям, як: фальклорны гурт в. Валосавічы; гурт в. Гаць; ста-лыя спявачкі і моладзь, якая ім спадкуе, з в. Майсееўка, Пратасы, Рассвет; удзельнікі фальклорнага гурта в. Ляскавічы і Забалацце; гурт в.Новая Дуброва; пяцёра шаноўных спявачак з в. Слабодка; сям’я Беразоўскіх з гурта в. Харомцы, калектыў «Вечарына» з вёскі Харомцы; з в. Чырвоная Слабада; удзельнікі дзіцячых фальклор-ных калектываў «Рудабельскія зорачкі», «Цярэшкавы шчодрыкі»,

229

«Некрашынка» і «Брачынскія музыкі», кіраўнікі якіх актыўна да-лучаюць сваіх вучняў да мясцовай культурнай спадыны.

Чачэрскі ра ён. На заняткі па традыцыйнаму мастацтву, музыцы і танцах у школы, клубы вёсак Мяркулавічы, Бабічы, Нісімкавічы, Бяляеўка, Матнявічы, Бацвінава, Залессе прыходзя-ць вучыць сваіх унукаў спявачкі і знаўцы гульняў, майстры і танцо-ры — адмысловыя носьбіты традыцыйнай культуры. Магчыма ад-значыць гурты «Надзея» і «Крынічка», ансамбль з вёскі Валосавічы і «Лёс» з вёскі Бабічы.

Дрыбін скі ра ён — ансамбль «Вытокі». В і ц е б с к а я в о б л а с ц ь . Чуйнасць, любоў да роднай Віцеб-

шчыны на вельмі моцным мастацкім і этнаграфічным узроўні свед-чыць тэатр фальклору «Цярэшка» Глыбоцкага дома культуры. У Расонах традыцыйным побытавым танцам, гульнямі і спева-мі, інструментальнай музыкай актыўна заняўся гурт «Нежачкі» Цэнтра дзіцячай творчасці, арганізаваны Валянцінай Ліцьвінавай, у Лепелі — калектыў «Сунічкі» Маргарыты Шыпулі.

Б р э с ц к а я в о б л а с ц ь Магчыма адмыслова адзначыць ка-лектыў «Палескія званочкі» з вёскі Мілавічы Жыткавіцкага раёна. Надзвычай вялікая работа праведзена пры падрыхтоўцы і правяд-зенні двух рэгіянальных фестываляў «Радавод» (ідэя і менедж-мент — Людміла Бярней), дзе праявіліся: калектыў «Пралесачкі» Кобрынскага ЦПР пад кіраўніцтвам Святланы Чырун; выдат-ны фальклорны гурт «Ліпачка», якім кіруюць Уладзімір Дзячок і Марыя Сукач з в. Ліпнікі Драгічынскага раёна.

Цяжка ўявіць, што ўсё гэта збольшага «матэрыязавалася» і «легалізавалася» і шмат у чым дзякуючы своеасабліваму «ка-талізатару» ў выглядзе аднаго чалавека. Дзейнасць у галіне тра-дыцыйнага побытавага танца Беларусі, распачатая этнахарэогра-фам Міколам Козенкам і яго аднадумцамі з аддзела традыцыйнага мастацтва БелДІПК, пазначыла шэраг п р а б л е м , якія тычацца не толькі традыцыйна-побытавага танца, але і т р а д ы ц ы й н а й к у л ь т у р ы , ф а л ь к л о р н а й а с н о в ы н а ц ы я н а л ь н а й к у л ь т у р ы Б е л а р у с і ўвогуле, якія сёння патрабуюць тэрміно-вага вырашэння.

ЗаключэннеАсноўнымі праблемамі, без вырашэння якіх немагчыма паўна-

якасна зрабіць традыцыйную музыку, побытавы танец дзейснымі сродкамі этнакультурнага выхавання, з’яўляюцца наступныя:

230

1) адрасная недакладнасць дзяржаўнага падыходу да праблематыкі этнакультурнага выхавання. У Міністэрстве куль-туры Рэспублікі Беларусь традыцыйнай культурай займаюц-ца, але яны не абавязаны займацца пераемнасцю і педагогікай. У Міністэрстве адукацыі Рэспублікі Беларусь сфера этнапедаго-гікі дакладна не выдзелена нават у структуры адміністрацыйных органаў. Фальклор далучаюць да эстэтычнага, мастацкага выха-вання і практыкуюць да яго адпаведныя падыходы. Гэта, як праві-ла, душыць фальклор у дзіцячых «народна арыентаваных» гуртках і калектывах, якіх бессэнсоўна «цягнуць» да набіўшых аскоміну тытулаў «ўзорны», «народны». Крытэрыі кшталту: «спадніцы ад-ной даўжыні», «паклон з усмешкай», «абавязковае трохгалоссе», «тры ансамблевыя групы: хор, балет, аркестр» даўно патрабуюць перагляду. Трэба браць прыклад з Расіі, дзе праблемамі этнічнай культуры ў сістэме адукацыі займаецца спецыяльный сектар у ад-дзеле выхавання пры Міністэрстве адукацыі, а галоўны крытэрый пры адборы калектываў на фальклорныя фестывалі — адпавед-насць мясцовай традыцыі;

2) адсутнасць дзяржаўнай інфраструктуры дзейнасці па этнакультурным выхаванні. Спецыялісты быццам бы ёсць — БМА, БДУ культуры і мастацтваў, БДПУ імя М. Танка, БАМ, БДУ, вучэльні і каледжы сфераў адукацыі і культуры. Але іх выпускнікі фактычна не здольны сябе праявіць: няма сістэмы рэгулярных фэс-таў, змен ў летніках — сістэмы стымулявання і абмену вопытам спецыялістаў у галіне этнапедагогікі. Усё, што адбываецца ў гэтай галіне — адбываецца не «згодна», а «насуперак» культурна-аду-кацыйнай заведзёнке. Інфраструктуру дзейнасці ў галіне этнакуль-турнага выхавання трэба тэрмінова ствараць.

Пры дэталёвым разглядзе гэтыя праблемы «распаўзаюцца» на шэраг больш дробных: метадычная і рэпертуарная незабяспе-чанасць, кадравае пытанне ў рэгіёнах, матэрыяльная забяспеча-насць навучальнага працэсу. Гэтыя праблемы абумоўлены, вядома, агульнай «няўнятнасцю» дзяржаўнай палітыкі ў галіне адукацыі і культуры, але гэта не значыць, што яны будуць бясконца чакаць свайго вырашэння. Не хацелася б, каб вядомы парафраз: «Аднойчы вы прачнецеся і заўважыце, што вы вымерлі», — нейкім чынам стаў актуальным для этнапедагогаў і ўвогуле беларусаў як этніч-най супольнасці.

231

Рэспубліканскі конкурс танца- вальных пар — выканаўцаў на- родных побытавых танцаў. 1999 г.

Фальклорны калектыў Ляскавіцкага ДНТ Акцябрскага раёна. 1999 г.

Сямейны гурт Вяргуноў з г. п. Акцябр-скі: муж і жонка — Сяргей Восіпавіч (1930 г. н.), Яўгенія Пятроўна (1933 г. н.), дачка — Людміла Сярге-еўна Міхедава (1964 г. н.). 1999 г.

Настася Юрчак, в. Валосавічы, Акцябрскі раён.1999 г.

Бабулі Гарохавішчы

«БЕРАГІНІ» ГАЛАСЫ

(1999–2006 гг.)

232

Гурт «Верабейкі» Любанскага раённага цэнтра культуры, кіраўнік Сяргей Выс-кварка. 2006 г.

Носьбітка мастацкай традыцыі Аляксандра Яфрэ-мава (192� г. н.; в. Новая Дуброва Акцябрскага раёна) і удзельнікі ансамбля «Рудабельскія зо-рачкі» Акцябрскага цэнтра вольнага часу, кіраўнік Вольга Дульская. 1986 г.

Фрагмент кадрылі. Гурт Беларускай акадэміі мастацтваў пад кіраўніцтвам Ірыны Мазюк, г. Мінск. 1999 г.

Гурт «Вянок» Ракаўскага СДК Вало-жынскага раёна, кіраўнік Лізавета Пят-роўская. 2006 г.

Гурт «Сунічкі» Стайскай дзіцячай шко- лы мастацтваў Лепельскага раёна, кіраў-нік Вераніка Хомбак. 2004 г.

233

Фальклорны ансамбль «Цярэшкавы шчодрыкі» Рассветаўскага культурна-спартыўнага цэнтра Акцябрскага раёна, кіраўнік Анастасія Папруга. 2006 г.

«Брачынскія музыкі», інструментальны ансамбль Акцябрскага цэнтра вольнага часу, кіраўнік Вольга Дульская. 2004 г.

Калена «Крыжык» з «Селішчанскага вальса». Фальклорны гурт «Берагіня» Мётчанскай СШ Барысаўскага раёна. Кіраўнікі Мікола Козенка, Антаніна Абрамовіч. 2004 г.

Удзельнікі конкурсу выканаўцаў народ-ных побытавых танцаў. 2004 г.

Гурт «Вянок» Ракаўскага СДК Вало- жынскага раёна, кіраўнік Лізавета Пят-роўская. 2006 г.

Таццяна Стахоўская — салістка

фальклорнага гурту «Вянок»

Ракаўскага СДК Вало-

жынскага раёна. Кіраў-

нік Лізавета Пятроўская.

2006 г.

234

Інструментальны ансамбль фальклор-нага гурта «Берагіня» Мётчанскай СШ Барысаўскага раёна, кіраўнік Антаніна Абрамовіч. 2004 г.

Фальклорны гурт «Ветах» Нацыяналь-нага цэнтра мастацкай творчасці дзяцей і моладзі. Кіраўнікі Вячаслаў Калацэй і Таццяна Пладунова. 2001 г.

Гурт «Кроса» спецыялізацыя этнафона-знаўства БДУ культуры і мастацтваў, кіраўнік Ларыса Рыжкова. 2006 г.

Фальклорны гурт в. Гаць Акцябрскага раёна, кіраўнік Алена Агейчык. 2001 г.

Фальклорны калектыў дзіцячага сада № 1 г. п. Акцябрскі. 2004 г.

23�

Узорны фальклорны гурт «Берагіня» в. Мётча Бары-саўскага раёна. 1999 г.

Ансамбль песні і танца «Клекацякі» Падляскага ваяводства, кіраўнік Марэк Скамароўскі (Польшча). 2006 г.

Сяргей Козак, удзельнік узорнага ан-самбля народнай музыкі «Жалейка», кіраўнік Вера Козак (г. Віцебск). 2001 г.

Васіль Багдановіч, г. п. Акцябрскі. 1999 г.

Фальклорны калектыў «Магдалінка» в. Магдалін Кобрынскага раёна, кіраўнік Святлана Самулевіч. 2006 г.

236

Народныя майстры в. Валосавічы Акцябрскага раёна Настася Юрчак (1932 г. н.), Марыя Ягур (1928 г. н.), Зінаіда Юрчак (1930 г. н.)

Юныя майстрыцы в. Валосавічы Акцябрскага раёна. 2004 г.

Народны майстар музычных інструментаў Аляксандр Сарнаўскі (г. п. Акцябрскі). 2006 г.

Падчас конкурсу на лепшы выраб пояса. 2006 г.

237

Антаніна Кругаль, дырэктар Акцябр-скага раённага метадычнага цэнтра культуры ў чаканні гасцей Першага фестывалю «Берагіня». 1999 г.

На Купалле «Берагіні» у в. Ражаноў Акцябрскага раёна. 1999 г.

Купальскі карагод. 1999 г.

238

Эксперты Першага фестывалю «Берагіня»: загадчык лабараторыі фальклору НЦТДіМ Вячаслаў Калацэй (г. Мінск), балетмайстар народнага харэаграфічнага ансамбля «Рунь» Віктар Папоў (г. Магілёў), Кацярына Абрамовіч (памочнік галоўнага рэжысёра фестывалю, г. Мінск), кандыдат гістарычных навук, ст. н. с. ІМЭФ НАН Беларусі Таццяна Кухаронак; кандыдат мастацтвазнаўства, ст. н. с. ІМЭФ НАН Беларусі Тамара Варфаламеева; галоўны спецыяліст Міністэрства культуры Алег Скарына; загадчык аддзялення народнага хору Мінскага музычнага вучылішча кампазітар, Аляксандр Рашчынскі; выкладчык Беларускай акадэміі мастацтваў Ірына Мазюк; галоўны спецыяліст па харэаграфіі Гомельскага АЦНТ Марына Тараканава; кіраўнік народнага ансамбля танца «Лявоніха» Капаткевіцкага ГДК Ядзвіга Суботка. 1999 г.

Эксперты чацвёртага фестывалю «Бера-гіня»: мастацкі кіраўнік народнага ха- рэаграфічнага ансамбля «Рунь» (г. Ма- гілёў), кандыдат мастацтвазнаўства Тамара Варфаламеева (г. Мінск), за-служаны дзеяч мастацтваў Рэспублікі БеларусьМікалай Дудчанка (г. Мінск), кіраўнік узорнага фальклорнага гурта «Берагіня» Мётчанскай СШ Барысаў-скага раёна Антаніна Абрамовіч, кан-дыдат педагагічных навук Аляксандр Кавалёў (г. Мінск). 2006 г.

Кіраўнік праекта «Традыцыйная куль- тура і дзеці» Мікола Козенка (г. Мінск), эксперты першага (1999) і другога (2001) фестываляў «Берагіня»: прафе- сар Ровенскага гуманітарнага універ-сітэта (Украіна) Уладзімір Гадоўскі, балетмайстар Віктар Папоў (г. Магілёў), прафесар Расійскай Дзяржаўнай Ака-дэміі славянскай культуры Эмілія Шумі-лава (г. Масква).

239

Старшыня Акцябрскага райвыканкама, намеснік старшыні чацвёртага Рэспубліканскага фестывалю «Берагіня» Іван Паршута і намеснік старшыні Гомельскага аблвыканкама Пётр Кірычэнка віта-юць удзельнікаў і гасцей фестывалю. 2006 г.

Старшыня экспертнага саве- та фестывалю Тамара Варфа- ламеева, кіраўнік групы ха- рэографаў Мікалай Дудчанка. 2004 г.

Дарадцы фальклорнага фестывальнага руху — кандыдат мастацтвазнаўства Тамара Варфаламеева, доктар філа-софскіх навук, прафесар Уладзімір Конан, доктар філалагічных навук, пра-фесар Арсен Ліс (г. Мінск). 2006 г.

Удзельнікі вечарыны «Фальклор бела-рускай глыбінкі»: рэктар, прафесар БДУ культуры і мастацтваў Ядзвіга Грыгаровіч і галоўны спецыяліст Мініс-тэрства культуры Алег Скарына. 2007 г.

Дырэктар фестывалю «Берагіня», на-чальнік аддзела культуры Акцябрскага райвыканкама Святлана Беразоўская. 1999 г.

240

УДЗЕЛЬНІКІ ШЭСЦЯ ФЕСТЫВАЛЮ

Удзельнік фестываляў «Берагіня» фотакарэспандэнт газеты «Звязда»

Яўген Пясецкі

«ÁÅÐÀÃ²Íß» ó âîÄÃóêÀÕ

242

ДОБРАЕ НАСЕННЕ ДАЕ БАГАТЫ ПЛЁН

Другі рэгіянальны фестываль фальклорнага мастацтва «Бера-гіня», заключныя імпрэзы якога адбыліся ў цэнтры ўсходнепалескага рэгіёна Беларусі на Рудабельскай зямлі, — выдатная падзея беларус-кай і, верагодна, агульнаеўрапейскай культуры на мяжы двух тысяча-годдзяў. Яна ўзнікла на аснове пакуль што нерастрачанай, яшчэ жывой традыцыі народнай творчасці, харэаграфічнай і песеннай аўтэнтычнай культуры беларусаў. А падрыхтаванае гэтае свята сапраўднага духоў-нага ўзлёту таленавітымі энтузіястамі — спецыялістамі з Менску і Рудабельшчыны. Дзякуй ім за гэта ўсім: аўтарам ідэі адраджэння аўтэнтычнай народнай харэаграфіі, кіраўніку праекта яе ажыццяў-лення, галоўнаму рэжысёру — пастаноўшчыку, балетмайстру, этна-харэографу Мікалаю Козенку. Гэта — ягоны прафесійны подзвіг!

Я ўпершыню прысутнічаў на такім духоўна ўзнёслым, багатым па колькасці выканаўцаў, праграмаў фестывалі і конкурсе. Да таго ж гэта былі комплексныя імпрэзы: харэаграфія, народная песня, інструментальная музыка, традыцыйныя абрады, прыкладное мас-тацтва. Дэманстрацыя абдылася на ўзроўні выканання, а не ў вы-глядзе музейных экспанатаў. Мы былі сведкамі працэсу творчасці, духоўнага пераўтварэння «грубай матэрыі» у цуды мастацтва...

Пасеянае за двадцаць гадоў добрае насенне сёння дае багаты плён. Важна тое, што на гэтым фестывалі і ранейшых аналагічных імпрэзах да адраджэння класічнай народнай культуры падключылася трэцяе пакаленне беларусаў: спачатку спадар Мікола Козенка дапа-мог адрадзіцца традыцыйнай харэаграфіі; паказаў архетыпы народнай танцавальнай культуры, яе сталых носьбітаў, а вось цяпер эстафету традыцыі перанялі дзеткі, вучні 3–11-га класаў. Ніколі не забуду, з якім духоўным уздымам, з прасветленымі, радаснымі абліччамі вучні выконвалі класічна строгія і разам з тым імправізацыйныя танцы.

Сёння, калі адбываецца на нашых вачах страшэннае спрашчэн-не масавай культуры, асабліва харэаграфіі і песні, калі натоўпы ма-ладых, не вельмі маладых і нават старых людзей вяртаюцца да пер-шабытнага прымітыву (нават ніжэй першабытных танцаў, бо яны тады былі знакавымі, выяўлялі эмпірычныя і міфалагічныя сэнсы), адраджэнне аўтэнтычнага фальклору пакідае надзею на прыход новай эры мастацкай культуры, прызначэнне якой — адухаўленне грамадскага і асаблівага быцця чалавека на зямлі.

Уладзімір КОНАН,загадчык аддзела гісторыі і тэорыі Нацыянальнага навукова

асветніцкага цэнтра імя Ф. Скарыны, лаўрэат Дзяржаўнай прэміі Беларусі, доктар філасофскіх навук па спецыяльнасці

эстэтыка, сябра Саюза беларускіх пісьменнікаў. 2001 г.

243

НАША «БЕРАГІНЯ»

«Берагіня»… — такое пяшчотнае і мілагучнае імя носіць наш фестываль. У гэтым трапяткім слове закладзены вялікі сэнс, які сёння спасцігаюць нашы сучаснікі з таго вопыту, што складала не адно пакаленне рудабельцаў на працягу шматлікіх стагоддзяў аб сваім жыцці праз вусную народную творчасць — вершы, казкі, па-данні, легенды, звычаі і абрады, праз песні, танцы і музыку, рамёст-вы. Гэта летапіс народнай мудрасці, народнага таленту.

Таму для нас «Берагіня» — не проста фестываль фальклорнага мастацтва, а, вобразна кажучы, мост, які злучае мінулае і будычы-ню праз сучаснасць. Гэта вялікі пласт традыцыйнай культуры, які з самага малку культывіруюць сёння сучасныя жыхары раёна, бе-ражліва захоўваючы ўсё, на чым узраслі і чым ганарымся...

Нашу «Берагіню» можна параўнаць з той крынічкай, што з веку ў век бруіцца і выштурхоўвае з нетраў зямлі чыстую вадзіцу, каб наталіць усё жывое сілаю і хараством. Гэта свята, як вясёлка, у якой пераліваюцца ўсе зямныя фарбы, зіхацяць на сонцы розны-мі колерамі. Як назгасная свечачка, што ўказвае шлях да святла з непрыгляднай цемры. «Берагіня» выпраменьвае пачуцці і жа-данні нашых людзей перадаць гэта хараство будучым пакаленням, надаць святу бясконцасць.

«Берагіня» — гэта прызнанне ў любові да першавытокаў народнага мастацтва, традыцый, якія, як кветкі, прараслі на нашай зямлі і радуюць вока кожнага, хто датыкаецца да фальклору.

Наша «Берагіня» — легкакрылая птушка, што кружыць і кружыць пад аблакамі, разносячы па паднябессі звонкія галасы мясцовых песельнікаў...

«Берагіня» — гэта непаўторны каларыт павольных чароўных дзявочых карагодаў і разнастайных самабытных танцаў, гульняў, якія нарадзіліся недзе каля вясковых вогнішчаў у сівой даўні-не, і так прывабліваюць сёння нас сваімі прыгожымі рухамі і ад-носінамі танцораў у парах, годнасцю..., і цудоўным рукадзельным убраннем...

Здаецца, колькі б слоў ні сказаў аб «Берагіні», іх заўсёды будзе мала. Яе трэба прапусціць праз сваю душу, лёс, каб востра адчуць патрэбу ў гэтым свяце, зразумець, што ўсе мы родам з гэтага свята, што лёс амаль кожнага з нас з самага дзяцінства звязан з народнай культурай Бацькаўшчыны праз песні-калыханкі матулі, праз ільняныя абрусы і ручнікі ў птушках і кветках, вытканыя і вы-шытыя рукамі чараўніц -рукадзельніц, праз мілыя вобразы роднай

244

прыроды, якія назаўсёды застаюцца ў патаемных закутках душы і служаць чалавеку ўсё жыццё як талісман і абярэг, якія ахоўваюць яго ад розных няшчасцяў і злых сіл.

«Берагіня» — гэта скарбонка, якая збірае усё лепшае, што створана нашымі таленавітымі продкамі, і перадае гэты бясцэнны скарб моладзі, каб яна панесла далей, не дала згаснуць светлым зарнічкам народнага таленту.

Вольга ЧУМАКОВА,начальнік аддзела інфармацыі

Акцябрскага райвыканкама2001г.

* * *

Да пазамінулага года, калі ў нас на Акцябршчыне праходзіў першы фестываль, мне нават не даводзілася чуць гэтае слова — «Берагіня». Лічу,што яно (назва фестываль) вельмі ўдаляе і дарэч-нае. Бо будзіць у падсвядомасці нейкія, працягнутыя здароваю на-стальгіяй асацыяцыі, наводзіць на думку, што сапраўды мы далу-чаемся да родных каранёў.

Без перавелічэння магу канстатаваць, што і па зместу і Першая і Другая «Берагіня» незвычайныя. У тым сэнсе, што да арганізацыі фестываляў быў ужыты такі сур’ёзны падыход і на такім высокім прафесійным узроўні, якога мне раней не даводзілася бачыць ніколі за жыццё, хаця і працую ўжо ў раённай прэсе на працягу 33-х гадоў.

Не ўдаючыся ў падрабязнасці і не пераказваючы ўласных ура-жанняў ад пачутага і ўбачанага за дні фестывалю, хачу падкрэс-ліць толькі одно: гэта было сапраўднае свята, як для мяне, так і для многіх маіх землякоў. І справа тут не ў адным толькі майстэрс-тве ўдзельнікаў заключных імпрэзаў, выканаўцаў песень і танцаў, дэманструючых свае лепшыя здольнасці, у тым ліку і перанятыя ў прадстаўнікоў старэйшага пакалення па вырабу прадметаў дэка-ратыўнага мастацтва, а і небывалай масавасці пажаданай з’явай. Мне добра вядома, што на заключны этап фестывалю прыехалі толькі лепшыя прадстаўнікі калектываў, а там, на месцах, засталі-ся іх сябры, якія таксама далучаны да чароўнага свету мастацтва. А гэта азначае, што ў нашых мясцінах культурны рух набыў моцны імпульс, што знойдзе дастойны працэс у далейшым.

Не буду ўтойваць: каб мне нехта сказаў гадоў чатыры таму назад аб магчымасці такой узнёслай метамарфозы ў культурным жыцці

24�

Акцябршчыны, я наўрад ці паверыў бы. Таму ад шчырага сэрца гавару: «Берагіня» — гэта радасць ад сустрэчы з прыгожым, ад усведамлення таго, што культурныя традыцыі ў нас знойдуць пра-цяг, стануць неад’емнай часткай выхоўвання моладзі...

Георгій КУНДАС,член Саюза журналістаў Рэспублікі Беларусь

3 чэрвеня 2001 г., г. п. Акцябрскі

* * *

«Берагіня»… Калі я спрабую ўзнавіць свае ўспаміны пра тыя два святы, сведкам і ўдзельнікам якіх я быў, — то найперш узнікае па-чуццё радасці. Радасці ад сустрэчы са шчырасцю і самаадданасцю, захапленнем і сур’езным стаўленнем да народнай культуры ўсіх, каго я там у Рудабелцы — Акцябрску, бачыў і сустракаў. Радасці ад вясновага паветра, чысціні вуліц і гарадскога парка, запоўнена-га добрымі, душэўнымі людзьмі. І іх усіх — і гледачоў, і ўдзельні-каў танцавальных спаборніцтваў і канцэртаў, выставак і конкурсаў народных рамёстваў — аб’ядноўваў агульны святочны настрой, добразычлівасць і лагода. Думаю, што гэта адбывалася таму, што галоўныя ўдзельнікі гэтага свята — дзеці. Дзеці рознага ўзросту — ад першакласнікаў і да выпускнікоў, для якіх захапленне беларусім народным танцам стала і магчымасцю творчага самавыказвання, і магчымасцю самасвярджэння ў спаборніцтве, і сцяжынай, па-чаткам шляху прылучэння да радавых, першасных чалавечых існасцей, да беларускай культуры. Мова танца, рытміка яго паў-тараемых рухаў — па сутнасці квінтэсэнцыя жыцця, бо рытм, пульсацыя першая ўласлівасць жыцця ўвогуле, жыцця прыроды і жыцця чалавека, жыцця народа. Праз народны танец — гэта сцвярджае «Берагіня» — моладзь прыйдзе да ўсведамлення каш-тоўнасці роднай мовы, культуры, гісторыі, да захавання беларус-касці, і праз гэта будзе жыць Беларусь.

Юрый ПІСКУН,намеснік дырэктара па навуковай працы

Нацыянальнага мастацкага музея Рэспублікі Беларусь,член Беларускага саюза мастакоў.

2001 г., Мінск

246

ШТО ДЛЯ МЯНЕ «БЕРАГІНЯ»?

Для мяне «Берагіня» — слова не толькі мнагазначнае, але і многа значымае. У ім сканцэнтраваны сэнс лепшых гадоў педагагіч-най дзейнасці, калі ў якасці музычнага кіраўніка гурта «Берагіня» (Мётчанскай школы Барысаўскага раёна) пашчасціла злучыць разам дзве Любові — любоў да дзяцей і любоў да народнага мастацтва.

Пашчасціла працаваць побач з аўтарам геніяльнай ідэі выхаван-ня падрастаючага пакалення сродкамі традыцыйнай танцавальнай культуры — знаным вучоным і практыкам, сапраўдным Чалавекам і Настаўнікам, этнографам Міколам Козенкам. У гэтым, сэнсе «Берагіня» для мяне — гэта універсітэт педагагічных ведаў, якія набывалі ў штодзённых стасунках з вучнямі, у разнастайных формах сумеснай творчай і даследчыцкай дзейнасці дзяцей і настаўнікаў, у працэсе ўзаемін з бацькамі і жыхарамі наваколля.

І ёсць яшчэ адзін, цёплы і шчаслівы, сэнс слова «Берагіня». Гэта добры ўспамін пра Рудабельскую «Берагіню» — фестываль фальклорнага мастацтва, дзе ўпершыню так нязмушана і натураль-на паядналіся дарослыя і дзеці ў адзіным памкненні — адрадзіць і захаваць самабытную народную культуру Акцябрскага раёна.

Памятаю, як уразіла нас перш-наперш школа № 3 і яе дырэктар Любоў Шэйка. Уразілі вучні і настаўнікі, такія ветлівыя, дружалюб-ныя і шчырыя. Уразілі людзі, якія ўмеюць забыцца на свае прабле-мы і дружна пайсці ў скокі проста на вуліцы. Людзі, якія дбаюць пра душу і розум сваіх дзетак і свядома далучаюць іх да духоўнай спад-чыны продкаў.

Як віравала, хвалявалася, бурліла эмоцыямі паўнюткая зала Палаца культуры, калі на сцэне адбывалася захапляльнае відовішча — конкурс танцавальных пар, якія выконвалі побытавыя танцы!

Гледачы нястомна апладзіравалі маленькім беларусам і бе-ларусачкам, што сабраліся з далёкіх і блізкіх куточкаў Рудабелкі, прыехалі з суседніх раёнаў і нават з Міншчыны. А кульмінацыяй ім-прэзы стала спаборніцтва паміж юнакамі і дзяўчатамі-старшаклас-нікамі: статныя, прыгожыя, самастойныя, яны ўжо пластыкай рухаў выяўлялі ўсвядомленую любоў да народных танцаў і абуджаную імі самапавагу і чалавечую годнасць...

...З фестывалем звязаны незабыўныя ўражанні ад знаёмства з багатай мастацкай спадчынай Рудабельшчыны. Калектывы, гур-ты, салісты-спевакі, танцоры, музыкі — і кожны выяўляе адметныя рысы мясцовай традыцыі, сцвярджаючы жыццяздольнасць і гіста-рычна-культурную значнасць сваёй вёсачкі, яе непаўторнасць.

247

Таму вялікая ўдзячнасць усім, хто даў «Берагіні» творчае жыц-цё, хто нястомна і прадбачліва падтрымлівае агенчык Вечнасці і Вернасці, хто працуе на самую гуманную ідэю сучаснасці — ідэю захавання ў чалавеку Чалавека.

Антаніна АБРАМОВІЧ,музычны кіраўнік

узорнага фальклорнага гурта «Берагіня» Мётчанскай адукацыйнавыхаваўчай установы

школасадок Барысаўскага раёна. 2001 г.

«БЕРАГІНЯ» — «ДЗЯРЖАВА Ў ДЗЯРЖАВЕ»

Берагіня — амаль адзіны фестываль, дзе так шануюць удзельнікаў і гасцей. Столькі дыпломаў уручана! Столькі сапраўд-ны каштоўных падарункаў! А якая кніга выдадзена! Там пра кож-нага ўдзельніка столькі напісана, можна лічыць, што ўсе трапілі ў гісторыю з асабістай гісторыяй!

Вельмі шкада, что «Берагіню» бачылі толькі жыхары пасёлка Акцябрскі ды самі ўдзельнікі, што яна не паўтараецца ў Мінску, не паказваецца па тэлебачанні, таму што на «Берагіню» прывозяць самы ўнікальны вопыт па ўзнаўленню адыходзячых жанраў фаль-клору. Туды пыводзяць дзяцячыя калектывы, якія з году ў год ўсё лепей спяваюць, танчаць, гарораць, думаюць, апранаюцца па-бе-ларуску. Фестываль пераканаўча выяўляе, што на месцах ў вёсач-ках і райцэнтрах вядзецца гераічная і выніковая праца па вырата-ванню роднай спадчынай культуры і перадачы яе дзецям. І гэтая перадача нефармальная, «па разнарадцы», а гарачая, з пачуццяў самых запаведных.

Унікальнасць «Берагіні» яшчэ і ў тым, што гэта не проста фестываль, як падзея, якая існуе 4–� дзён у годзе, а гэта сістэма жыцця, сістэма фіксацыі, перадачы і новага захавання рэгіяналь-ных фальклорных жанраў. Гэта проста «дзяржава ў дзяржаве» у лепшым сэнсе, у якой гарманічна, плённа суіснуюць, са-творчасць: дзеці, педагогі — энтузіясты, навукоўцы — фалькларысты, этног-рафы, дзяржаўныя кіруючыя структуры, журналісты і інш.

Мне здаецца, што нідзе больш няма такой унікальнай сучаснай лабараторыі па ўзнаўленню народных традыцыйных жанраў, якая б ахоплівала такія масы молодзі, дзяцей, якая трымалася так доўга,

248

па часе, мела б ужо так многа самастойных, моцных крыніц-фанта-наў на месцах.

Вельмі шкада, што многія вочы і душы так упарта заплюшчва-юцца на гэтую падзею і з’яву сучаснага культурнага жыцця!

Вельмі шкада, што як гаварыла мая дарагая цётачка, заслу-жаная артыстка Беларусі Ганна Рыжкова, «пры любых павевах і модах у нас выжывае і шануецца толькі «правительственное ис-кусство», дзе з неразумнымі тварамі, у неразумных касцюмах ход-зяць па сцэне «цёткі з рушнікамі», кланяюцца ў пояс і «разяваюць рот» пад плюсавую фанаграму.

А у «берагінцаў» гараць вочкі, свецяцца душы ад таго, што яны спяваюць, танчаць, граюць творы всаёй бабулі, сваёй вёскі, сваёй Беларусі і робяць гэта таленавіта і трапна. Вось яно выхаванне пат-рыятызму, нацыянальнай свядомасці, адданасці Радзіме, таму што Радзіма — гэта не абстракцыя «а-ля рушнік», а канкрэтная інта-нацыя, мелодыя, рух, жэст, погляд, і гэтым намілавацца ўдосталь можна на «Берагіні».

Убачыўшы такое, Ганна Рыжкова сказала б: «Людцы мае дара-гія! Любачкі!!!».

Ларыса РЫЖКОВА,мастацкі кіраўнік

узорнага фальклорнага гурту «Калыханка». г. п. Міханавічы, Мінскі раён. 2007 г.

* * *… К табе я ў думках залятаюІ там душою спачываю...

...А ці даводілася Вам на нейкі момант перанесціся ў казку?... Ці даводзілася на некаторы час апынуцца ў атмасферы чысціні і любові, дабразычлівасці і сумленнасці, радасці і прыгажосці ?...

А вось мне пашанцавала! Мне пашчасціла пабываць на «Берагіне»!

Гэты непаўторны, яскравы, унікальны па сваім змесце фесты-валь пакінуў у маёй душы самыя добрыя, самыя пяшчотныя, самыя светлыя думкі і пачуцці.

Беларусь — гэта краіна талентаў. І «Берагіня» — гэтаму не-пахіснае сцвярджэнне!

Там мы на свае вочы можам пабачыць, якія таленавітыя, якія творчыя і якія адметныя нашы дзеці. А як шчыра яны дэманструюць

249

нам багацце, якое пакінула нам наша спадчына — гэты феейрверк з танцаў, песень, музыкі, гумару, да самага сэрца прасякнуты каш-тоўнасцямі спрадвечнай народнай маралі!

А як удала ўецца лаза ў руках звычайнага беларускага хлап- чука — і вось перад Вамі ўжо гатовы ладны кошык!

А як шпарка і як прафесійна ткуць найпрыгажэйшыя паясы маленькія беларускія дзяўчаты!...

У нашых руках найдаражэйшы скарб і што з ім будзе далей, залежыць толькі ад нас саміх. Народ, які не ведае і не шануе свайго мінулага, ніклі будзе мець будучыні...

Мне вельмі хочацца пажадаць «Берагіне» добрых, адданых, верных сваёй справе сяброў і паплечнікаў, а таксама доўгіх гадоў жыцця. Няхай жыве «Берагіня!

Дар’я ЛАТУШКА, салістка Беларускага дзяржаўнага

заслужанага харэаграфічнага ансамбля «Харошкі».

10. 06. 2006 г.

* * *

«Берагіня» для мяне — гэта пераасэнсванне перажытага, захапленне тым, што адбываецца сёння і планы на будучае.

Фестываль застаўляе, не прымушаючы, задумацца: адкуль я прыйшла ў гэты свет? Дзе тая кашуля, у якой брала шлюб мая бабу-ля, і чаму не захаваліся цымбалы, на якіх граў дзед? Што застанец-ца пасля мяне маім сынам, маім вучням, і чаму іх вучыць зараз?

«Берагіня» — гэта роздум.«Берагіня» — бясконцыя ўражанні, гумар, танцы, песні.Фестываль паказвае, што пакуль жывыя традыцыі, культура,

мова, - будуць жыць і беларусы.

Алена КРАЧКОЎСКАЯ,настаўніца пачатковых класаў Мётчанскай

адукацыйнавыхаваўчай установы «Школасадок» Барысаўскага раёна Мінскай вобласці.

2001 г.

2�0

* * *

Дзіцяча-маладзёжны фестываль фальклору «Берагіня» для мяне — гэта магчымасць прадэманстраваць свае лепшыя якасці ў танцах, музыцы, спевах. Менавіта тут, на фестывальных мерап-рыемствах і, рыхтуючыся да іх, мы вучымся разумець і паважаць гісторыю і народную культуру свайго рудабельскага краю і роднай Беларусі, шанаваць сваю Радзіму, ганарыцца сваёй сям’ёй.

«Берагіня» — гэта свята роднай культуры, свята ўсяго лепша-га, што існуе ў нашай спадчыне і толькі мы, моладзь, зможам яе зберагчы, пераняўшы яе ад носьбітаў і перадаўшы маладзейшым — тым, хтобудзе за намі.

Ксенія САЧОК, вучаніца 10 класа Акцябрскай гімназіі.

4 чэрвеня 2006.

«БЕРАГІНЯ» ДАЕ НАДЗЕЮ

На базе Акцябрскага раёна Гомельскай вобласці разгорнуты маштабны эксперымент па ўкараненню этнапедагагічных прын-цыпаў мастацкай адукацыі і выхавання ў працэсе сацыялізацыі школьнікаў, які грунтуецца на законах функцыянавання тра-дыцыйнай культуры і ўдала спалучаецца з сучаснымі формамі ўвасаблення.

... Праект «Берагіня» практычна рэалізуе навукова-педагагіч-ны, сацыяльна-культурны і мастацка-эстэтычны аспекты выхаваў-чай дзейнасці. Ён уяўляе сабой комплексную шматузроўневую і рознабаковую працу па адраджэнню мастацка-культурнай спад-чыны свайго краю, якая аб’ядноўвае ў сабе вывучэнне, практыч-нае засваенне і сацыяльны выхад у розныя структуры грамадскага асяроддзя. Праект «Берагіня», па-сутнасці, з’яўляецца класічным прыкладам таго, якім чынам павінны быць арганізававаны пра-цэс пераемнасці на ўзроўні мікрарэгіёну. Самакаштоўнасць гэтай работы, у якой прыярытэт нададзены вусным формам засваення, у паўнавартасным захаванні дыялектных асаблівасцяў розных пра-яў мясцовай культуры.

На наш погляд, «Берагіняй» надзвычай правільна абраны напрамак творчай дзейнасці. Асноўныя мэты праекта — не музее-фікацыя, не толькі сцэнічнае ўвасабленне, але, што найбольш каш-тоўна, уключэнне мастацкіх форм ў сучасную побытавую практыку. Далучэнне дзяцей і моладзі да працэсу культуратворчасці паводле

2�1

традыцыйнага канону садзейнічае таксама «асучасніванню» фаль-клору, прыстасаванню да новых умоў бытавання, чым яму гаран-туецца жыццяздольнасць. Кожнай творчай асобе адкрываецца прастора для самавыражэння і імправізацыі, не выключаецца пра-яўленне наватарства, вітаецца мастацка-культурны эксперымент.

Несумненным дасягненнем арганізатараў з’яўляецца тое, што ў сумеснай дзейнасці на падставе цікавасці да гістарычна-культур-най спадчыны свайго краю пераадольваюцца ведамасныя бар’еры. У ажыццяўленні праграмы «Берагіня» каардынуюцца намаган-ні розных устаноў і арганізацый — школ, бібліятэк, вытворчых прадпрыемстваў, грамадскіх арганізацый, клубных, дашкольных і пазашкольных устаноў. Гэта добры прыклад таго, як гэта павінна рабіцца паўсюдна.

Адчувальна, што ў гэтым куточку нашай краіны жывуць са-праўдныя патрыёты. У іх памкненнях прачытваецца ўсведамлен-не, што традыцыйная культура — паданні, легенды, казкі, песні, малюнкі і мелодыі побытавых танцаў, рамесныя традыцыі, споса-бы аздаблення і нашэння традыцыйных народных строяў — гэта сведчанне шматвекавой гісторыі народа, звод вечнай жыццёвай мудрасці, маўклівы запавед продкаў, напоўнены глыбокім мараль-на-эстэтычным зместам. Яны ўмела перадаюць гэтыя «сакрэты выжывання» юным, каб тыя стваралі свет паводле законаў прыга-жосці, прыдатных нам — беларусам. «Берагіня» дае надзею, што на Рудабельскай зямлі ўзрасце пакаленне годных і гордых за сваю Радзіму людзей.

Любоў СІВУРАВА, навуковы супрацоўнік лабараторыі

аматарскай творчасці Беларускага дзяржаўнага інстытута праблем культуры,

удзельніца гурта архаічных спеваў «Гуда»

«БЕРАГІНЯ» — ФЕСТЫВАЛЬ РАДАСЦІ

Якіх толькі фестываляў не існуе на свеце. Розныя па форме і зместу, яны носяць самы разнастайны характар: ад забаўляльных да пазнавальных, ад унікальных, аматарскіх, да прафесіянальных і конкурсных з вызначэннем лаўрэатаў, дыпламантаў і г. д.

Фестывалі бываюць аднажанравымі, бываюць аб’ёмнымі, якія змяшчаюць цэлы комплекс разнастайных фестывальных страніц.

2�2

Асобнае месца ў шэрагу ўсемагчымых фестываляў зай-мае амаль невядомы сярод шырокай публікі, але маючы кала-сальнае этна-нацыянальнае і этна-генетычнае значэнне фес-тываль «Берагіня». Зусім нядаўна ён прайшоў ужо у 4-ты раз. Вылучыць яго хочацца як фестываль-абуджэнне, абуджэн-не творчага духу і нацыянальнай свядомасці. Асталявалася «Берагіня» ў горадзе Акцябрску Гомельскай вобласці. І нездар-ма… гэта зямля — асобае знакавае месца ў Беларусі. Тут вітае дух беларускага Адраджэння, тут апафеоз свабоднай творчасці і творчага запалу.

Ёсць дзіцячы фестываль «Радасць Еўропы» (Белград). А «Бера-гіня» — радасць Беларусі. Адчуванне ўсяго, што адбываецца ад першых нот да апошняга аккорда ўсёй гэтай святочнай паліфаніі не пакідае вас. Фестываль задуманы як дзіцячае свята, свята, якое здольна раскрыць і творчы патэнцыял юных выканаўцаў, і сфар-міраваць паважлівыя адносіны да сваёй нацыянальнай спадчыны.

І разам з тым «Берагіня» не проста фестываль дзіцячай твор-часці ці фестываль дзіцячай харэаграфіі. І сказаць, што гэта чыста аўтэнтычны фестываль таксама нельга. Я б назваў яго адгалінаваннем нацыянальнай пластыкі, якая адраджаецца і абнаўляецца, і заснавана на найбагацейшай народнай музычнай культуры. Па сутнасці гэта адна з форм развіцця танцавальнай творчасці, якая аздоблена новымі элементамі, фарбамі, лексікай.

«Берагіня» — фестываль разнапланавы: у асноўным гэта харэаграфія, якая абапіраецца на карані фальклорнага пачатку, але харэаграфія не традыцыйная, знаёмая, а зусім нечаканая, якая абу-джае фантазію юных выканаўцаў. Танцоры — яны ж і музыканты-інструменталісты, удзельнічаюць ў асобым конкурсе на лепшую пару, прычым у розных нацыянальных танцах. Драбленне танца, яго фраг-ментацыя і правядзенне конкурсу па прынцыпу конкурсаў бальнага танца — цалкам арыгінальная ідэя, якая дазваляе зацікавіць абодва бакі, як выканаўцаў, так і гледачоў, дазваляе ім прымаць самы актыў-ны ўдзел у адбываючым, адчуць радасць перамогі і горыч паражэння. Узаемаадносіны партнёраў падчас танца — адзін з элементаў ненаду-манай выхаваўчай работы этычнага і эстэтычнага парадкаў, выхаван-ня узаемаадносін палоў. Ну, і як бы натуральна і цалкам арганічна, усё гэта дапаўняецца самымі нечаканымі і незвычайнымі, дагэтуль невя-домымі відамі прыкладной творчасці.

Відовішча ў найвышэйшай ступені пераўзыходзячае менавіта сва-ёй натуральнасцю і непадробнасцю. Сапраўнае, шчырая дзіцячая творчасць і агромністае жаданне даказаць сваё права на выка-

2�3

нанне і заваёву гледача. Тут — тэмперамент, выразнасць харак-тараў і вобразаў, не найгранае, шчырае ўваходжанне ў дзеянне, а ў адказ — бурные апладысменты за кожны паспяхова выкананы рух. На гэтым фестывалі адсутнічаюць фармалізм і ўплыў ула-дарнай рукі пастаноўшчыкаў, хутчэй — поўны лібералізм і да-бразычлівасць кіраўнікоў, абсалютная свабода ў развіцці творчага пачатку, якое памножана на нацыянальную самасвядомасць, якая яшчэ толькі нараджаецца. Задавальненне ўдзельнікаў ад таго, што адбываецца адлюстроўваецца ў іх вачах, у празе перамогі, і ў адказнай бурлівай рэакцыі, літаральна ў трыумфаванні, роз-наўзроставай глядацкай аўдыторыі.

Фестываль «Берагіня» дае падставу для разважанняў пра не-абходнасць развіцця дзіцячай харэаграфічнай творчасці на аўтэн- тычнай аснове. Гэта свята танца, шчырай радасці, натхнення. Фестываль патрабуе падтрымкі, каб на законнай выснове адста-яць не толькі права на сваё існаванне, але і атрымаць развіццё да Усебеларускага (па рэгіёнах) з заключнай фазай у сталіцы рэс-публікі (у летні час на адкрытых пляцоўках).

«Берагіня» — унікальнае дзейства, якое нарадзілася і існуе дзякуючы вялікаму энтузіазму яго аўтара і натхняльніка гэтага фестывалю — Козенка Мікалая Аляксеевіча, які змог пераканаць іншых у арганізацыі такога свята. Значэнне яго, на жаль, яшчэ не ўсімі зразумела, і перацаніць яго немагчыма. Гэты фестываль на-кіраваны на захаванне духоўнай спадчыны і прапаганду яго сярод падрастаючага пакалення. Яму, фестывалю, неабходна каласаль-ная палітычная, ідэалагічная, духоўная і фінансавая падтрымка для далейшага развіцця і папулярызацыі. Усё гэта вельмі-вельмі важна менавіта сёння.

Фестываль «Берагіня» на сённяшні дзень — новая кветка ў развіцці фестывальнага руху на Беларусі. Ён не толькі можа, ён павінен стаць правобразам для будучага міжнароднага фестывалю сапраўднай дзіцячай творчасці.

«Берагіня» — фестываль будучага ў цяперашнім часе, таму ён патрабуе асаблівай увагі з боку арганізатараў, якія абавязаны захаваць яго дух і унікальнасць.

Мікалай ДУДЧАНКА, заслужаны дзеяч мастацтваў

Рэспублікі Беларусь.г. Мінск, 2008 г.

2�4

«БЕРАГІНЯ» — БЕЗ ГРАНІЦ…

Последние 10-1� лет мне по 2–3 раза в год предоставляется прекрасная возможность бывать на конкурсах и фестивалях худо-жественного творчества Беларуси в качестве эксперта или пред-седателя жюри. Эти фестивали и конкурсы постоянно расширяют свой диапазон, а уровень проведения — совершенствуется. Особое место занимают фестивали фольклорного искусства, основой ко-торых есть традиционная культура. Многие из них — уникальны не только в рамках бывшего Советского Союза, но и в мировой практике. Например, «Беларуская полька» — есть в г. Чечерске Гомельской области.

...Уникальным является фестиваль фольклора «Берагіня» (г. п. Акцябрскі): он направлен на возрождение традиционной культуры; отличителен количеством участников — пожилых лю-дей и детей различного возраста, местным репертуаром фести-вальных коллективов, серьезный по составу экспертной группы. Интересный и тем, что только в рамках фестиваля «Берагіня» про-водятся научно-практические конференции. Научные изыскания их участников как правило соединены с практикой, широко и глубоко рассматриваются проблемы традиционной региональной культу-ры, причем не только в рамках Беларуси. В фестивальных меро-приятиях активно участвуют представители России и Украины.

Следует обратить внимание на тот факт, что к заключительным мероприятиям этих продолжительных (поэтапных, в несколько лет) фестивалей издаются фундаментальные Справочники научно-популярного типа.

…Такие фестивали как белорусская «Берагіня» необходимы всем — и участникам, и зрителям, и взрослым, и детям, и в де-ревне, и в городе, и для сегодняшнего и будущего славян, народов Беларуси, России, Украины, на благо будущего наших детей!… Это необходимо поддерживать и беречь!

Владимир ГОДОВСКИй,профессор, зав. кафедрой хореографии

Ровенского государственного гуманитарного университета, кандидат педагогических наук,

(Украина). 2004 г.

2��

* * *Разважаючы пра жыццядзейнасць традыцыйнай культуры бела-

русаў, усё часцей і часцей звяртаюся да двух унікальных для Беларусі фестываляў сапраўднай народнай спадчыны — «Беларуская полька» і «Берагіня». Абодва яны маюць дачыненне да Гомельшчыны, якраз таго краю, які, да болю, называюць чарнобыльскім.

Першы — «Беларуская полька» — праводзіўся на Чачэршчыне. Так, «праводзіўся», бо апошні з іх серыі, чацвёрты, прайшоў у 2001 г. і застаўся ў гісторыі.

Другі — «Берагіня», распачаўшы свой рух напрыканцы ХХ ст. на Рудабелцы і, вось ужо колькі год, упэўнена, годна і прыгожа крочыць па Беларусі, пашыраючы свае межы і далучаючы да сябе ўсё больш і больш моладзі і дзяцей розных узростаў.

Здзіўляешся, наколькі глыбінны і грунтоўны дзяржаўны па-дыход Акцябрскага райвыканкама да захавання і развіцця тра-дыцыйнай культуры сваёй радзімы, выхавання гэтай культурай падрастаючага пакалення — будучыні Беларусі. Не перастаеш здзіўляцца і адначасова ганарыцца сваімі калегамі — работні-камі культуры раёна, і асабліва начальнікам аддзела культуры Святланай Беразоўскай, якія цярпліва, узнёсла і годна шмат год нясуць фестывальны цяжар і так прафесійна, разнастайна, не-паўторна і самабытна ладзяць унікальныя па сваёй значнасці фес-тывальныя мерапрыемствы.

Віктар ПАПОЎ, мастацкі кіраўнік заслужанага

харэаграфічнага калектыву «Рунь», г. Магілёў, 2007

...Мне пашчасціла быць на гэтых фестывалях. І для сябе я зра-біў выснову.

Сёння цяжка ўявіць культурнае жыццё краіны без «Берагіні».«Берагіння» — сур’ёзная навукова-даследчая праца, да якой

далучаны дзеці і моладзь, настаўнікі і работнікі культуры, наву-коўцы акадэмічных інстытутаў і выкладчыкі навучальных устаноў. І ёсць спадзяванне, што славянская культура беларусаў не згіне.

«Берагіня» — адзіны фестываль, асновай якога з’яўляецца рэгіянальная і лакальная традыцыйная народная культура.

«Берагіня» — гэта, бадай, адзіны фестываль, які мае дакладна вывераную сістэму падрыхтоўкі і правядзення. Фестываль, які ілюст-руе выдатныя дасягненні ў мастацкай творчасці дзяцей і моладзі.

2�6

«Берагіня» — фестываль, аб якім трэба рупіцца, падтрымліваць і пашыраць, бо ён — наймагутныя форма і сродак ідэалагічнага, патры-ятычнага і эстэтычнага выхавання падрастаючага пакалення беларусаў.

Віктар МАЛІНОЎСКІ, намеснік начальніка Упраўлення

ўстаноў культуры і народнай творчасці Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь

2008 г.

«ВЕРУ — НЕ ВЕРУ»

Як, усё ж такі, шмат губляюць у жыцці людзі з-за нявер’я! З-за нявер’я ва ўласныя сілы і ў сілы іншых людзей. З-за элементарнага нежадання, няўмення і ляноты паспрабаваць хаця б уявіць сабе: а што было б, калі б…

Прызнацца, едучы ўпершыню ў г.п. Акцябрскі на адзін з адборач-ных тураў самай-самай першай «Берагіні», я таксама не надта верыла ў тое, што сустрэну там штосьці цікавае, вартае сур’ёзнай увагі.

...Маім першым уражаннем ад «Берагіні» аказалася… разгуб-ленасць. Я сустрэла людзей, якія паставіліся да задумы «усеагуль-нага афальклорвання» без іроній, са здаровай логікай і метадыч-насцю ў падыходзе да рэалізацыі сваёй задумы.

Пачалі з двух бакоў: найперш, са збору ўсяго таго, што яшчэ за-сталося ў памяці старых носьбітаў — жыхароў Акцябрскага раёна. Нягледзячы на тое, што савецкі лад пастараўся «дэскрэдытаваць» стагоддзямі назапашаныя спеўныя, танцавальныя і іншыя трады-цыі і насадзіць новыя, узгадалася не так і мала. Па-другое, скан-цэнтраваліся на перадачы гэтых адроджаных традыцый дзецям і моладзі — той катэгорый нашага грамадства, якая яшчэ не «за-даўлена» негатыўным стэрэатыпам стаўлення да фальклора... І наўрад ці можна пераацаніць складанасць і значнасць таго, што людзі старэйшага пакалення выйшлі на сцэну не з «радыёпеснямі», а з тымі, якія спявалі іх продкі і якія яны лічылі «несцэнічнымі», як і тое, што сучасныя хлапчукі і дзяўчаты ўсталі ў парах на сцэне, каб станцаваць абсалютна «не сучасныя» польку, «Нарэчаньку», «Падыспань», «Лысага»…

Аднак найбольш уразіла мяне тое, што ў гэты фестываль-на-падрыхтоўчы рух уключыліся, здавалася, усе людзі раёна. Не было школы, дома культуры, якія б не прынялі ў фестывалі ўд-зел. І тут, канешне ж, сваю далёка не апошнюю ролю, а па шчырасці,

2�7

дык і адну з галоўных, сыграла тое, што ў працы над «Берагіняй» аб’ядналі свае намаганні аддзел культуры і аддзел адукацыі Акцябрскага раёна ў асобах Святланы Анатольеўны Беразоўскай і Іны Феліксаўны Метліч. Не падзяляючыся на «сваіх» і «чужых», разам яны здолелі надаць фестывалю не «разавасць», а адчуванне цэласнасці і мэтанакіраванасці ў абраным шляху — шляху выха-вання дзяцей і моладзі сродкамі традыцыйнай народнай творчасці.

Бадай, самым каштоўным досведам для мяне стала тое, што першая «Берагіня» здолела не ператварыцца ў агляд мастацкай са-мадзейнасці, а захаваць тую атмасферу аўтэнтыкі, адчуўшы якую хоць адзін раз, ніколі больш не зблытаеш з самадзейнай сцэнічнай «пародыяй». І тут акцябрцы змаглі ўхапіць галоўае: самым важ-ным у працэсе засваення народных традыцый з’яўляецца не выні-ковая імпрэза, а … сам працэс засваення. Бо менавіта ён параджае і жывы кантакт паміж дзецьмі і носьбітамі, падчас якога многія з векавых ісцін засвойваюцца нібыта неўпрыкмет (ніколі павучанні не былі больш дзейснымі за ўласны прыклад альбо параду аўтэры-тэтнага таварыша), і сам працэс творчасці, калі простае пераймен-не-капіраванне аздабляецца і праявамі ўласнай фантазіі, творчасці. І, канешне ж, сваю станоўчую ролю адыграла тое, што адраджэн-не ўласных традыцый адбылося не ў «адной асобна ўзятай галі-не», а комплексна, бо немагчыма адчуць прыроду народнага танца ў сцэнічнай «уніформе», дзеля гэтага патрэбна апрануць і бабуль-чыну кашулю, і сплецены ўласнымі рукамі паясок, і вышыты пад кіраўніцтвам паважанай майстрыхі фартушок…

Захаванне, узрушэнне, феерверк, буйства фарбаў… — менаві-та гэткімі і падобнымі да іх словамі можна было б ахарактызава-ць першую «Берагіню». Няўжо гэта такі-здарылася?! — думалася яшчэ не адзін тыдзень пасля фестывалю. А потым прайшло… сум-ненне. Сумненне ў тым, што цуды ўвогуле могуць паўтарацца.

І першая «Берагіня» не паўтарылася. Бо цуды, сапраўды, маю-ць уласцівасць не паўтарацца. Новая «Берагіня» аказалася зусім не падобнай да першай. Але ні ў якім разе не неўдалай. І найперш яна давяла, што фестываль — не цуд, а карпатлівая і мэтанакіра-ваная праца. І тут ужо бачным аказаўся не толькі працэс выяўлен-ня і збору традыцыйнага мясцовага фальклору, але і абагульненне папярэдне набытага досведу, што прывяло ад большай «выбуда-ванасці» фестываля. Стракатасць першай «Берагіня» змянілася «паважанасцю» другой. І калі раней захапляліся тым, што дзеткі ўзнаўляюць тыя песні, танцы, рамёствы, якія ведалі іх продкі, гэ-тым разам, выйшаўшы на якасна новы ўзровень, госці і ўдзельнікі

2�8

фестывалю маглі назіраць і ацэньваць ужо тое, наколькі ў гэтых сваіх традыцыях выступоўцы-канкурсанты здольныя праяўля-ць уласную індывідуальнасць. Зрэшты, і паняцце выступоўцыканкурсанты набыло тут крыху іншае, больш «гуманнае» зна-чэнне. Пераможаных тут не існавала, але пераможцам станавіўся той, хто не проста дакладна вывучыў песні ці танцы, але і аказаўся здольны «прэзентаваць» іх, і ў іх — сябе.

Асаблівую цікавасць для мяне выклікала назіранне за тымі выканаўцамі, калектывамі, танцавальнымі парамі, якія склаліся падчас першага фестывалю. Што ж яны ўяўляюць з сябе праз пэў-ны час пасля заключных святочных імпрэзаў? Ці не разбягаюцца «да наступнага разу»? І — прыемнасць! — убачыла гурты і пары, якія жывуць з народнымі традыцыямі не толькі падчас фестываль-ных імпрэз, але і ў будзенным жыцці...

І канешне ж, яшчэ раз я павінна падкрэсліць і тое, што досвед, зініцыяваны надзвычайным рупліўцам Міколам Козенкам, і зда-быты ў «адным асобна ўзятым раёне» не толькі застаецца там, але і атрымлівае метадалагічнае абагульненне. Найперш, у сурёзным стаўленні да яго з боку спецыялістаў-фалькларыстаў, прычым, не толькі беларускіх. Паважанасць і аўтарытэтнасць экспертаў фес-тывалю з’яўляецца своеааблівай «планкай» сур’езнасці ў падыход-зе да сваёй працы. І, канешне ж, навукова-практычныя канферэн-цыі, якія дадзяцца падчас фестывалю — яны даюць магчымасць не толькі пачуць прыгожую гісторыю пра тое, як нехта недзе зрабіў нешта цікавае, але і ўключаюць навукоўцаў, метадыстаў ды і проста зацікаўленых у перайманні вопыту ў сам працэс адраджэння і па-пулярызацыі традыцыйнага фальклору. Вось і я патрапіла ў гэтыя «сеткі». І сёння ўжо веру — ...«Берагіня» будзе! Будзе непадобная на ... папярэднія, асаблівая і — надзвычайная. Веру!.

Таццяна КОМАНАВА,загадчык аддзела тэатра і кіно

газеты «Культура», эксперт фестывалю «Берагіня».

Чэрвень 2001г. (г. Мінск)

«êóÏÀëëÅ ÍÀ «ÁÅÐÀÃ²Í²»

260

Вячаслаў КАЛАЦЭй,Таццяна ПЛАДУНОВА

Беларускі дзяржаўны універсітэт культуры і мастацтваў, Мінск

КУПАЛЛЕ НА «БЕРАГІНІ»

Cвята сярэдзіны лета: Купалле, �upol�upolë, Ligo — свята, якое здаўна вядома ва ўсіх славянскіх, балтыйскіх, германскіх, раманскіх народаў. Уяўленні пра шлюбнае адзінаборства неба і зямлі, знітаванае з сімволікай плоднасці, дапасуюцца да адных з найбольш старажытных светапоглядных мадэляў носібітаў традыцыйных культур Еўропы. Матывы кантакту супрацьлеглых стыхій — агню і вады, адлюстраваныя ў паводзінах удзельнікаў беларускага Купалля. Агонь і вада звычайна ўяўляюцца як увасабленне проціпастаўлення неба і зямлі. Яны амаль бясспрэчна атаясамліваюцца з мужчынскім і жаночым пачаткамі. Ужо купаль-скае збіранне зёлак-‘красак’ наскрозь пранята сімволікай буяння-павелічэння як наступства найвышэйшага ўздыму рэпрадукцыйных сіл прыроды, характэрнага для «біяэнергетычнага поля» купальскіх дзён і ночаў. Да гэтага ж сімвалічнага шэрагу дапасуюцца пошукі вогненнай кветкі. Гэта беларуская папараць і рa�arati�a�arati� у балтыйс-кай традыцыі — як лічаць літоўцы, сімвал агню Perkűnas’a. Здаўна паўсюль ва Усходняй і Паўночнай Еўропе ў гэты вечар і ноч гарэлі вогнішчы, колы на слупах, вакол якіх вадзілі карагоды і спявалі пес-ні ўдзельнікі свята. Купальскі слуп — сімвал сувязі, яднання зямлі і неба. Ён пранімае іх адным канцом укапаны ў зямлю, другім — узняты над зямлёй, «кранаецца неба». Абраднасць Купалля накіра-вана на здзяйсненне камунікацыі паміж яго ўдзельнікамі, увядзен-не псіхалагічных і фізіялагічных характэрыстык асобы ў рэзананс са станоўчай біяэнергетыкай сезоннасці, яна відавочна стабільна выконвае этнаэкалагічную і аздараўленчую функцыі. Асноўныя функцыянальна-тэматычныя групы купальскіх песень адлюст-роўваюць дзве тэмы-дамінанты — аграрную (звязаную з клопатам гаспадара аб ураджаі, дабрабыце і заклікам да Купалы аб урадлі-васці) і любоўную (матываваную імкненнем чалавека да кахання і шчасця ў жаданым шлюбе).

Найбольш поўна і комплексна Купалле захавалася на поўначы Беларусі, але песні і рэшткі абраднасці яго можна знайсці амаль паўсюль у краіне. Таму пры святкаванні Купалля на рэспублікан-скіх мерапрыемствах лагічна, каб ход свята не залежыў ад сцэнару

261

пэўнага этнаграфічнага рэгіёну. Купальскі вечар на «Берагіні» уключае як традыцыйныя формы купальскай абраднасці розных этнаграфічных рэгіёнаў Беларусі, так і стылізавана пераасэнсава-ныя формы. Гэта выклікана ўмовамі рэспубліканскага фестыва-лю (ўдзел дзяцей з розных мясцін Беларусі, абмежаваны час — да 24.00).

У аснову прапанаванага «Купальскага спеўніка» пакладзены вопыт рэканструкцыі Купалля, якое праводзілася ў 2002 г. гурта-мі «Верас», «Ветах» Нацыянальнага цэнтра мастацкай творчасці дзяцей і моладзі, і рэгінальнымі дзіцячымі калектывамі «Куманёк», «Верабейкі», «Берагіня», «Нежачкі», «Рудабельскія зорачкі» ус-таноў культуры і адукацыі Рэспублікі Беларусь у рамках профіль-най змены этнакультурнага выхавання ў Нацыянальным дзіцячым аздараўленчым летніку «Зубраня».

Купальскі спеўнік, які прапаноўваецца ніжей, складзены з песень, што суправаджалі асноўныя абрадавыя і рэкрыятыўныя падзеі купальскага свята (запісы фалькларыстаў З. Мажэйка, Г. Таўлай, Р. Гамзовіч).

Пры арганізацыі і правядзенні фестывальнага свята «Купалле» з удзелам шматлікіх рэгіянальных гуртоў варта:

1) вылучыць асноўныя абрадавыя падзеі, якія акумуліруюць га-лоўную ідэю свята — урачыстасць і таямнічасць Купальскай ночы як пары росквіту зямных прыродных сіл і прыгажосці чалавека, яго веры ў каханне і шчаслівае жыццё, шчырай еднасці людзей вакол святога купальскага агню. Гэта могуць быць наступныя абрадава-песенныя блокі:

• збор зёлак і завіванне вянкоў;• абыход вёскі — скліканне грамады на свята;• абыход жытнёвага поля з песнямі аграрнага зместу;• песні і карагоды каля вогнішча (зварот да Купалы; жартоў-

ныя песні-«высмейванні» хлопцаў і дзяўчат; купалкі любоўнай і сямейнай тэматыкі; купальскія балады; спальванне ведзьмы);

• пусканне вянкоў па вадзе.2) прэзентаваць абрадавыя і рэкрыятыўныя этапы свята ў інтэ-

рактыўнай форме — супольнай камунікатыўнай дзейнасці: • антыфонныя спевы (па чарзе: гурты-ілюстратары спява-

юць куплет — гледачы і гурты-пераемнікі «адгукаюцца» яго паўторам);

• карагоды (гурты-ілюстратары спяваюць зачын песні — гле-дачы і гурты-пераемнікі «падхопліваюць» прыпеў);

262

• гульні, скокі і танцы (па прынцыпу «тыя, што танчаць запра-шаюць тых, хто не танчыць»);

3) загадзя развучыць купальскі рэпертуар з гуртамі-ілюстра- тарамі — як завадатарамі свята, яго сапраўднымі рэжысёрамі- імправізатарамі.

Прапанаваная форма рэканструкцыі-«пражывання» каляндар-нага свята апрабавана шматлікімі дзіцячымі і маладзёвымі гуртамі ў рамках праекта «Па святах «Сонечнага крыжа» 7 і сведчыць аб перакананасці яго аўтараў і ўдзельнікаў, што свята, як адна з найс-таражытных форм сацыяльных зносін, у гадавым календарным цы-кле здольна раскрыць і актуалізаваць свой глыбінны сэнс — ура-чыстае перажыванне пачуцця еднасці людзей праз калектыўную дэманстрацыю жыццёвых сіл у гармоніі з прыродай і наваколлем.

7 Праект «Па святах «Сонечнага крыжа» распачаты супрацоўні-камі лабараторыі фальклору Нацыянальнага цэнтра творчасці дзяцей і моладзі В. Калацэем і Т. Пладуновай з мэтай выбудовы мадэлі этна-культурнага выхавання ўдзельнікаў дзіцячых і маладзёвых фальклор-ных калектываў пазашкольных устаноў выхавання на аснове цыкліч-насці беларускага народнага календара, рухомыя святы і прысвяткі якога ўтрымліваюць два яго стабільныя стрыжні — летні і зімовы сонцаварот (Купалле / Каляды), веснавое і восеньскае раўнадзенства (Гуканне вясны, Вялікдзень / Багач).

Штогод, пачынаючы з 1998 г., а з 2003 г. сумесна з БДУ культуры і мастацтваў, лабараторыя фальклору (зараз аддзел народных мас-тацкіх рамёстваў і фальклору НЦМТДМ) праводзіла шэраг гарадскіх і рэспубліканскіх этнакультурных мерапрыемстваў, адпаведна пэў-най каляндарна-абрадавай святочнай кропцы «Сонечнага крыжа»: «Гуканне вясны на ўзгорках Мінска» 03.1998; «Каляды ў НЦ» 01.1999; «Юр’я ў Тальцы» 04.1999 (сумесна з Талькаўскай СШ Мінскага раё-на); «Купалле ў Вязынцы» 06.2000-2006; танцавальна-гульнёвыя вечарыны для дзяцей і моладзі ў дыска-клубах г. Мінска («Надыход вясны» 03.2001, «Доўгі танок» 06.2001, «У абдымках сонца» 09.2001, «Кола да «крывых вечароў» 01.2002, 2003, «Павада» 04.2002, 2003, «За Марцінаў дом» 11.200�, «Лё» 03.2006, «Крывы танок» у «Стэпе» 0�.2007, «Дуды Юр’я зімовага» 12.2007); фальклорныя летнікі ў НДАЛ «Зубраня» (рэспубліканкія фестывальныя святы «Купалле па-над Нараччу» 06.2002, «Свята традыцыйна-побытавага танца» 06.2003, «Гуканне вясны на беразе Нарачы» 0�.2004); Рэспубліканскі фесты-валь дзіцячых фальклорных калектываў «Калядны фэст» 01.200�; га-радскія святы «Гуканне вясны на Свіслачы» 04.200�, «Юр’я ў Парку Горкага» 04.2006, «Зялёныя святкі ў Мінску» 0�.2007.

263

КУПАЛЬСКІ СПЕЎНІК

Абыход вёскі

№ 1. «У нас сягоння Купалачка» (антыфон)(в. Замошша Ушацкага раёна Віцебскай вобласці)

Ў нас сягоння,Ў нас сягоння Купалачка, Купалачка.

Бадай таго, Бадай таго прыкапалі, Прыкапалі.

А заўтра ў нас, А заўтра ў нас Іванічка,Іванічка.

Жану яго,Жану яго калодаю, Калодаю.

А хто ня быў,А хто ня быў на купаллі,На купаллі.

Дзетак яго, Дзетак яго цельпушкамі,Цельпушкамі.

264

Распальванне вогнішча

№ 2. «Ляцела дзераўцо»

Ляцела дзераўцо цераз наша сяльцо.Чырвона каліна за морам далёка*.Ляцела, ляцела, на цэркаўку села.А ў тэй цэркаўкі тры месяцы ясных.Тры месяцы ясных, тры зарыцы красных:Ды першы жа месяц — малады Янутка,А яго зарыца — малада Марыська,Ды другі жа месяц — малады Пятруська,А яго зарыца — малада Гануська,А Трэці жа месяц — малады Юзутка,А яго зарыца — малада Барбарка.

________

*Прыпеў паўтараецца двойчы.

26�

Карагоды вакол вогнішча

№ 3 «У Кузьмовым дварочку» (антыфон)(в. Багатырская Полацкага раёна Віцебскай вобласці)

Кузьма у дварочку,Кузьма у дварочку.

Узяў да й прыбраўся,Узяў да й прыбраўся.

Ўсе дзеўкі ў радочку,Ўсе дзеўкі ў радочку.

Ў дзявочае плацце,Ў дзявочае плацце.

Аднэй Розы нету,Аднэй Розы нету

Роза й не спазнала,Роза й не спазнала.

Чэша маці Розу,Чэша маці Розу.

З Кузьмом радам стала,З Кузьмом радам стала.

Чэша, й навучае,Чэша, й навучае.

Ня жджы маці дочку,Ня жджы маці дочку.

— Не стань з Кузьмом радам, Не стань з Кузьмом радам.

Ня жджы ў вяночку,Ня жджы ў вяночку.

266

Кузьма цябе (а)бманіць,Кузьма цябе (а)бманіць.

А жджы ў платочку,А жджы ў платочку.

На ножаньку станець,На ножаньку станець.

Ня жджы з белым сырам,Ня жджы з белым сырам.

За ручаньку сцісне,За ручаньку сцісне.

А жджы з малым сынам,А жджы з малым сынам.

Кузьма й здагадаўся,Кузьма й здагадаўся.

№ 3а (на напеў № 3) «Купала, Купала, дзе ты прабувала?» (антыфон)

(в. Багатырская Полацкага раёна Віцебскай вобласці)

Купала, купала, дзе ты прабувала?

Купала, купала, Дзе ты прабувала?

На Полацкім рынку,Таргі таргавала.

На Полацкім рынку,Таргі таргавала.

Таргі таргавала, Свякроў прадавала.

Таргі таргавала,У таткі купляла.

Свякроў прадавала,А маці купляла.

У таткі купляла,Свёкру прадавала.

Свякроў прадавала,Тры грошы прасіла

Ў таткі за капейку,Ў таткі за капейку.

А маці купляла,Сто рублей плаціла.

Свёкру за сто рублей,Свёкру за сто рублей.

Свякроў не прадаці,Свякроў не прадаці.

Маці не купіці,Маці не купіці.

267

№ 3б (на напеў № 3) «Чырвоная ружа» (антыфон)(в. Багатырская Полацкага раёна Віцебскай вобласці)

Чырвоная ружа,Чырвоная ружа.

Хлопцы йдуць, ружу рвуць, Хлопцы йдуць, ружу рвуць.

Ня стой пры дарозе,Ня стой пры дарозе.

Дзеўкі йдуць, ружу рвуць,Дзеўкі йдуць, ружу рвуць.

Ня стой пры шырокай,Ня стой пры шырокай.

Хлопцы ў карманочкі,Хлопцы ў карманочкі.

Хто йдзе, той ружу рве,Хто йдзе, той ружу рве.

Дзяўчаты ў вяночкі,Дзяўчаты ў вяночкі.

Купальскія балады і песні каля вогнішча

№ 4 «Купала на йвана»(в. Пружанка Бярэзінскага раёна Мінскай вобласці)

Купала на Йвана!Проці Йвана ночка мала.Купала на Йвана!

Купала на Йвана!Дзе, Купала, начавала?Купала на Йвана!

Купала на Йвана!Іванічка, дзе твая дочка?Купала на Йвана!

Купала на Йвана!Начавала ў чыстым полі.Купала на Йвана!

Купала на Йвана!Мая дочка ў садочку.Купала на Йвана!

Купала на Йвана!У чыстым полі, ў густым жыце.Купала на Йвана!

268

Пусканне вянкоў па вадзе

№ 5. «Іван, Іванове» (антыфон)(Полацкі раён)

Іван, Іванове!*Ня стой, над ракою,Не машы рукою,Скокні з моста ў рэчку,Скокні, й акуніся,Вылезь, апраніся.

________

* Кожны радок спяваецца двума групамі.

269

Ç Ì Å Ñ Ò

ïÐÛÂIÒÀÍÍI ¡ÄÇÅËÜÍ²ÊÀÌ ÔÅÑÒÛÂÀËÞ ......................... 6

ïÐÀÃÐÀÌÀ ÇÀÊËÞ×ÍÛõ ÌÅÐÀïÐÛÅÌÑÒÂÀ¡ ïßÒÀÃÀ ÐýÑïóáË²ÊÀÍÑÊÀÃÀ ÔÅÑÒÛÂÀËÞ ÔÀËÜÊËîÐÍÀÃÀ ÌÀÑÒÀöÒÂÀ «áÅÐÀÃ²Íß» ......................... 21

óÄÇÅËÜÍ²Ê² ÔÅÑÒÛÂÀËÞ ........................................................ 25ІІІ Рэспубліканскі турнір фальклорных калектываў .................26V Рэспубліканскі конкурс танцавальных пар — выканаўцаў народных побытавых танцаў ....................................69ІІ Рэспубліканскі турнір салістаў — выканаўцаў твораў народнай спадчыны .........................................................88

ÔÀËÜÊËîÐÍÛß ÊÀËÅÊÒÛÂÛ – ÃÎÑÖ² ÔÅÑÒÛÂÀËÞ .........107

IV ÐýÑïóáË²ÊÀÍÑÊÀß ÍÀÂóÊîÂÀ-ïÐÀÊÒÛ×ÍÀß ÊÀÍÔÅÐýÍöÛß «ÒÐÀÄÛöÛéÍÀß ÊóËÜÒóÐÀ ² ÄÇÅö²: ïÐÀáËÅÌÛ ýÒÍÀÂÛõÀÂÀÍÍß» ....................................................126

ÂÛÑÒÀÂÛ ² ÑÂßÒÛ .............................................................................. 145

óÌîÂÛ ïÐÀÂßÄÇÅÍÍß ïßÒÀÃÀ ÐýÑïóáË²ÊÀÍÑÊÀÃÀ ÔÅÑÒÛÂÀËÞ ÔÀËÜÊËîÐÍÀÃÀ ÌÀÑÒÀöÒÂÀ «áÅÐÀÃ²Íß»...153

ÀÐÃÀÍ²ÇÀÒÀÐÛ, ÒÂîÐ×Ûß ÃÐóïÛ, ÃÀÍÀÐîÂÛß ÃîÑö² .... 170Склад арганізацыйнага камітэта Рэспубліканскага фестывалю фальклорнага мастацтва «Берагіня» .................. 171Экспертны савет фестывалю ..................................................... 17�Рэжысёрска-пастановачная група фестывалю ....................... 179Ансамбль музычнага суправаджэння фестывалю .................. 180Ганаровыя госці фестывалю ...................................................... 181

ÀÄ «áÅÐÀÃ²Í²» ÄÀ «áÅÐÀÃ²Í²» ........................................................184Аляксей Рагуля. Прарыў ............................................................ 18�Тамара Варфаламеева. Беларускі феномен у цэнтры Еўропы ......................................................................................... 188Вячаслаў Калацэй. Берагіня» сапраўдная з’ява «ад стагоддзяў» і «на стагоддзі» ................................................ 189Наталля Сухая. Берагіня» і дзіцяча-маладзёжныБерагіня» і дзіцяча-маладзёжны фальклорны фестывальны рух на Міншчыне (2006–2007 гг.) ........................................................................... 192Марына Тараканава. Танцавальная «Берагіня» Гомельшчыны ............................................................................. 19�

Святлана Смольская. «Берагіня» Гарадзенская .................... 199Вольга Стэцюк. Радаводная «Берагіня» Берасцейшчыны .......................................................................... 201Святлана Беразоўская. Народная культура Акцябрскага раёна ......................................................................204Антаніна Абрамовіч. Мядоцкая «Берагіня» — у «Берагіні» Рэспубліканскай ........................... 210Яўген Рагін. Этнафрагменты ў сакральным палатне традыцый ...................................................................... 214Вячаслаў Калацэй. Побытавы танец як аснова этнакультурнага выхавання ...................................................... 219

«áÅÐÀÃ²Íß» ó ÂîÄÃóÊÀõ ................................................................. 241

«ÊóïÀËËÅ ÍÀ «áÅÐÀÃ²Í²» .............................................................259

У Р А М К А Х Ф Е С Т Ы В А Л Ю:

•выдадзены:

Зроднены з культурай / аўт. ідэі і кіраўн. праекта Мікола Козенка; пад рэд. Генрыха Далідовіча, Міколы Козенкі. — Мінск: БелДІПК, 2008. — 400 с.

Традыцыйная культура і дзеці: праблемы этнавыхавання. Вып. 3. Матэрыялы IV Рэсп.IV Рэсп. навук.-практ. канф. (2–3 крас. 2008 г., г. п. Ак-цябрскі) / аўт. праекта і ўкл. М. А. Козенка. — Мінск: БелДІПК, 2008. — 296 с.

Музыка народных танцаў беларусаў: у пера-лажэнні і апрацоўцы для фартэпіяна / уклад., уступ М. А. Козенкі. — Мінск: БДУ культуры і мастацтваў, 2008. — 100 с.

•праведзены «Тыдзень фальклорна-этнаграфічных фільмаў». 26–30 мая 2008 г., г. Мінск, БДУКМ.

Арганізатар — БДУ культуры і мастацтваў: аддзел традыцый-най культуры (начальнік Алена Боганева), факультэт традыцыйнай беларускай культуры і сучаснага мастацтва (дэкан Вячаслаў Калацэй).

Навукова-папулярнае выданне

Падпісанададруку03.06.2008.Фармат60×841/16.Друкафсетны.Папераафсетная.Умоўн.-друк.арк.13,6.Ул.-выд.арк.10,7.

Наклад200паасобнікаў.Заказ№714.

Выдавецтва«Чатырычвэрці».ЛВ02330/0133302от01.04.2004.

220013,г.Мінск,вул.Б.Хмяльніцкага,8-215.Тэл./факс:331-25-42.E-mail:[email protected]

Надрукаваназарыгінал-макетаўПУП«Ходр»ГА«БелТІЗ».ЛП02330/0056661от29.03.2004.

220004,г.Мінск,вул.Вызвалення,9.

Галоўнырэдактар Л. Ф. Анцух Карэктар В. М. Гур’янчык Тэхнічнырэдактар Н. Б. Сініцына-Дударэнка Дызайнівёрстка Т. І. Снітко

Фотаздымкі: Я. В. Пясецкі, М. М. Жылінская, Г. А. Суша, М. А. Мацельскі;

з архіва М. А. Козенкі

ÁÅÐÀÃ²ÍßÏßòû ÐýñÏóÁë²êÀÍñê²

ôÅñòûâÀëü ôÀëüêëîÐÍÀÃÀ ìÀñòÀöòâÀ

(2006–2008)

Падрыхтоўкаматэрыялаўдавыдання:В. І. Басько, К. М. Алёшына

Кампьютэрнынабортэкста:А. М. Каваленка, Г. В. Жынко, Л. А. Казакова, С. К. Галабурда, В. І. Шчэцька,

Л. У. Драпеза, Ю. М. Грынкевіч, Т. В. Русанава

КампьютэрнынаборнотІ. В. Гнеўка

А ў т а р - у к л а д а л ь н і к Мікалай Аляксеевіч Козенка

Documents

ÁÅÐÀÃ²Íßpdf.kamunikat.org/18078-1.pdf · 2014-10-05 · ÁÅÐÀÃ²Íß Ïß. òû ÐýñÏóÁë²êÀÍñê² . ôÅñòûâÀëü. ôÀëüêëîÐÍÀÃÀ ìÀñòÀöòâÀ