Formy prezentacji danych statystycznych

Opracowane dane statystyczne mogą przybierać formy:

- tablic statystycznych,

- wykresów statystycznych,

- tekstu,

- mieszana

 

               Najbardziej dla statystyki właściwymi formami są, prezentacje danych za pomocą

tablic i różnych postaci graficznych. Nie wykluczają one stosowania opisu, który może być

dobrze odbierany przez osoby zainteresowane określonym zjawiskiem, a nie mające

dostatecznego przygotowania do samodzielnego interpretowania danych liczbowych

zawartych w tablicach statystycznych czy tez ilustrowanych na wykresach.

               Informacje Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej o stanie zdrowia

społeczeństwa, Ministerstwa Edukacji Narodowej o stanie oświaty i inne poparte

odpowiednimi i odpowiednio zinterpretowanymi danymi mogą być bardziej wartościowym

przybliżeniem zjawiska niż inne formy prezentacji.

Za mieszaną formę informacji statystycznej można uznać systematyczne sprawozdania

Głównego Urzędu Statystycznego o stanie gospodarki państwa w poszczególnych

kwartałach.

Tablice statystyczne

 Tablica statystyczna jest formą uporządkowania danych liczbowych dotyczących jednej lub

więcej zbiorowości według przyjętych kryteriów.

Elementy składowe tablicy statystycznej są:

numer

tytuł

właściwa treść tablicy

objaśnienia

źródło

 

Tytuł – określa jaka zbiorowość statystyczna jest ujęta w tablicy. Powinien być on

sformułowany jasno, dokładnie i zwięźle a przy tym należycie informować o zawartej w niej

treści.

 

Właściwa treść tablicy – zawarte są w rubrykach (kolumnach) i wierszach których sens

określają główka i boczek

 

Głowka – górna część tablicy określająca poszczególne kategorie podziału zbiorowości

 

Boczek – obejmuje poszczególne zbiorowości podzielone liczbowo na na kategorie wykazane

w główce.

 

Nadmierne rozbudowanie boczku jest również niepożądane, chociaż uciążliwość

odczytywania tablicy jest z tego powodu mniejsza niż z powodu nadmiernie rozbudowanej

główki.

Warunkiem poprawnego odczytywania i rozumienia danych liczbowych jest logiczny układ

tablicy. Dotyczy to zwłaszcza tablic kombinowanych, w których dane liczbowe zawarte w

poszczególnych kolumnach i wierszach są wielkościami ilustrującymi jednocześnie więcej niż

jeden wariant cechy lub więcej niż jedno kryterium podziału zbiorowości. Duże znaczenie ma

jasne, jednoznaczne nazewnictwo tytułów poszczególnych rubryk i wierszy.

               Budowanie tablic złożonych z więcej niż jednego szeregu statystycznego celowe ze

względu na pełniejsze wykorzystanie papieru, ma duży sens wtedy, gdy ujęte w jednej tablicy

szeregi statystyczne przedstawiają zjawiska ze sobą logicznie powiązane. Łączne ich ujecie

pozwala wtedy na dokonanie celowych porównań i na wyciągniecie właściwych wniosków

bez konieczności szukania niezbędnych do dokonania porównań danych liczbowych w

odrębnych tablicach.

Uwagi dotyczące budowy tablic statystycznych nie byłyby wyczerpane, gdyby nie

powiedziano o jeszcze jednej istotnej dla nich rubryce (wierszu). Ta rubryka i tym wierszem

są rubryka i wiersz ,,ogółem". Z reguły stanowią, one pierwsza pozycje główki i pierwszy

wiersz każdej tablicy statystycznej.

 

Objaśnienia powinny być w zasiądzie zamieszczone bezpośrednio przy tablicy. Wielkości

liczbowe uwidocznione w poszczególnych rubrykach i wierszach, jak również sformułowania

słowne wymagające objaśnienia są zaopatrywane w odsyłacze literowe, rzadziej liczbowe,

które są informacja dla czytelnika, że należy w zapisie na końcu tablicy przeczytać, co

odsyłacz oznacza.

 

Źródło danych stanowi dla czytelnika informacje o tym, skąd pochodzą dane liczbowe

zawarte w tablicy. Podanie źródła ma istotne znaczenie dla czytelnika bardziej

zainteresowanego przedstawionym w tablicy zjawiskiem, albowiem pozwala mu na łatwe

dotarcie do podanego źródła i skonfrontowanie z nim publikowanych danych.

 

Czasami w tabelach spotykane są różne znaki. Są one określane mianem znaki umowne.

Mają one zazwyczaj formę:

- - pozioma kreska - oznacza, ze opisane w tablicy zjawisko nie występuje;

0 (zero) - oznacza, ze opisane w tablicy zjawisko w rzeczywistości występuje, ale w

rozmiarze mniejszym od podstawowej jednostki miary przyjętej w tablicy. Dla przykładu,

jeżeli produkcja jakiegoś wyrobu wynosiłaby 0,480 tony, a przyjęta jednostka miary w

tablicy byleby tona, to ilość ta jako nieuzasadniająca zaokrąglenia do 1 tony (poniżej 0,5

t), zostałaby oznaczona w tablicy znakiem „0";

0,0 (zero, zero) - oznacza, ze badane zjawisko występowało w wielkości mniejszej od 0,05.

W podanym powyżej przykładzie oznaczałoby to produkcje tegoż wyrobu wynosząca

0,048 t i mniej;

□ - kwadrat - jest znakiem występującym w ,,Przeglądzie międzynarodowym"; oznacza, ze

dane dla Polski różnią się zakresem od danych w części krajowej Rocznika;

. - kropka - umieszczona w odpowiednim miejscu w tablicy zamiast liczby określającej

wielkość zjawiska oznacza, ze dane zjawisko występuje, ale brak jest o nim wiarygodnych

danych;

X - krzyżyk - jest znakiem umieszczanym w tablicy statystycznej w miejscach, w których

wpisanie liczby byłoby nielogiczne ze względu na sam układ tablicy, na przykład w

tablicy ilustrującej odległości miedzy miastami wojewódzkimi wpisanie odległości z

Poznania do Poznania, z Krakowa do Krakowa itd.

∆ - trójkąt - oznacza, ze nazwy zostały skrócone w stosunku do obowiązującej klasyfikacji.

 

Objęta badaniem i ujęta w tablicy zbiorowość, są to bezrobotni według stanu z listopada

1997 r.

Badana zbiorowość w pierwszej części tablicy ujęta wg trzech cech: wiek (boczek tablicy),

płeć i miejsce zamieszkania (główka tablicy).

Druga cześć tablicy różni się od pierwszej jedynie boczkiem, w którym cechę „wiek

bezrobotnych" zastąpiła cechą „wykształcenie" z sześcioma jej wariantami.

W istocie rzeczy analizowana tablica mimo ujęcia w jednej, składa się z dwóch niezależnych

od siebie tablic. Tego stwierdzenia nie zmienia fakt, ze obie tablice maja dwie identyczne

cechy, stanowiące kryterium podziału zawarte w główce (płeć, miejsce zamieszkania). Obie

tablice są, zatem tablicami kombinowanymi, ponieważ ujmują, badana zbiorowość z punktu

widzenia więcej niż jednej cechy.

Tabela 13. Stopa bezrobocia w listopadzie 1997 r.

Wyszczególnienie Ogółem

Z liczby ogółem

mężczyzni kobiety miasto wieś

w %

Ogółem 10,2 8,7 12,0 10,7 9,3

Według wieku

15-2425-3435-4445-5455 lat i wiecej

23,210,28,96,54,0

20,57,87,26,24,2

26,513,510,86,93,5

25,010,59,07,17,2

21,09,88,75,21,2

Wedtug poziomu wyksztatcenia

WyzszePolicealneSrednie techniczne i zawodoweSrednie og6lnokszta)ca ceZasądnicze zawodowePodstawowe i niepelne podstawowe

2,07,69,113,012,012,5

1,67,96,810,49,712,1

2,37,611,413,816,912,9

2,07,88,812,813,121,1

2.17,29,814,010,77,9

Źródło: Mały rocznik statystyczny 1998, s. 124, 14 (18).

W odniesieniu do górnej części tablicy 13 ujmującej bezrobotnych wg wieku należy

jeszcze zwrócić uwagę na sposób określenia poszczególnych grup wieku. Nie pozostawia on

żadnej wątpliwości, do jakiej grupy została zaliczona każda jednostka, ponieważ przedział

następny rozpoczyna się inna dolna wartością cechy niż wartość górnej granicy przedziału

poprzedniego.

Klasy bonitacyjne użytków rolnych określają, jakość użytków rolnych pod względem

przydatności do produkcji rolniczej: klasą I określa najwyższa wartość rolnicza, klasą VI

najniższa.

 

Tabela 14. Użytki rolne według klas bonitacyjnych w 1990 r. Stan w dniu 1 I

Wyszczegolnienie Ogółem w tys. haw % ogołem - klasy bonitacyjne

I II III IV V VI

OgółemGrunty orne i sadyUzytki zielone

1880514 6834 122

0,40,40,0

2,93,31,5

22,324,913,4

39,839,142,5

22,720,331,3

11,912,011,3

Źródło: Maty rocznik statystyczny 1994, s. 20, tabl. 3.

Tablica 14 jest przykładem tablicy złożonej. Tytuł tablicy wyraźnie informuje, że badaną

zbiorowością statystyczną były użytki rolne, a interesującą cecha klasa ziemi. Tablica jest

połączeniem trzech szeregów strukturalnych o cesze niemierzalnej (liczbowe określenie

poszczególnych klas ziemi (wariantów) nie zmienia charakteru cechy). Tablica ma układ

poziomy. W boczku są wymienione rodzaje użytków rolnych, a w główce warianty cechy

niemierzalnej. Gdyby tytuł tablicy brzmiał „Użytki rolne według rodzaju i klas

bonitacyjnych", to odpowiednio do tytułu zbudowana tablica byłaby tablicą kombinowaną.

 

Tabela 15. Ruch naturalny ludności

Wyszczególnienie 1980 1990 1995 1996 1997

Na 1000 ludnosci ogółem MałżeństwaRozwodyUrodzenia zyweZgonyPrzyrost naturalny 

 8,61,119,59,99,6

 6,71,114,310,24,1

 5,41,011,210,01,2

 5,31,011,110,01,1

 5,31,110,79,80,9

Źródło: Mały rocznik statystyczny 1998, s. 66, tabl. 12 (34).

Tablica 15 jest częścią tablicy opublikowanej w podanym źródle. Tytuł informuje, ze

interesującym badacza zjawiskiem byt ruch naturalny ludności. Boczek tablicy wyszczególnia

rodzaje ruchu naturalnego ludności, a główka tablicy podaje okresy (lata), z których pochodzą

dane liczbowe. Tablica jest przykładem tablicy złożonej, ujmującej pięć szeregów

dynamicznych okresów. Obrazuje ona kształtowanie się poszczególnych rodzajów ruchów

ludności od 1980 do 1997 roku z różnymi interwałami.

Tabela 16. Użytkowanie gruntow. Stan w czerwcu

WyszczególnieniePowierzchnia ogólna

w tym

użytki rolne lasy

w tysiacach hektarow

Ogółem 1985Ogółem 1990Ogolem 1995Ogolenn 1996Ogółem 1997

w tym:- gospodarstwaindywidualne

31 26831 26831 26931 26931 269  17 707

18 84418 72018 62218 47418 457  15 293

14 51114 38814 28614 08714 059  11 692

264272290262262  235

25182435241727602709  2279

15511585162913651427  1087

87288754882288158881  1401

               

Źródło: Maty rocznik statystyczny 1998, s. 243, tabl. 6 (194).

Tytuł tablicy 16 informuje, że tabela obrazuje i ujmuje badaniem użytkowanie

gruntów. Boczek tablicy objaśnia, że zawarte w niej dane liczbowe dotyczące badanej masy

pochodzą z pięciu lat, z tym ze spośród danych ostatniego (1997) roku wyodrębniono

głównego użytkownika gruntów.

Główka tablicy ma układ wielopiętrowy. Ujmuje ona warianty cechy niemierzalnej, którymi

są poszczególne rodzaje użytków rolnych, poza tym wyodrębniono lasy jako różną od

użytków rolnych klas gruntów.

Tablica jest, zatem tablica kombinowana powstała z połączenia dwóch cech niemierzalnych

(rodzaj użytkownika i rodzaj użytku rolnego).

Ujecie badanej masy w kilku latach spowodowało, ze tablica stała automatycznie

zestawieniem siedmiu szeregów dynamicznych. Jeden z r wyodrębniony z tablicy miałby

tytuł ,,0gólna powierzchnia gruntów w latach kolejny: ,,0gólna powierzchnia użytków

rolnych", ,,0gólna powierzchnia gruntów ruchomych" itd.

               Należy zwrócić uwagę na użyte w tablicy wyrażenie ,,w tym". Oznacza ze

wyodrębniona z ogólnej sumy wielkość cząstkowa nie daje sumy ogólnej w przeciwieństwie

do, również używanego w tablicach statystycznych, wyrażenia „z tego"

Graficzna prezentacja danych statystycznych

Pojecie i rodzaje wykresów

Graficzna prezentacja danych statystycznych oznacza obrazowanie ich za pomocą wykresów.

               Wykres - szeroko stosowany środek w popularyzacji danych statystycznych. W

różnej formie sporządzony wykres znacznie skuteczniej przyciąga uwagę na wystawie, w

czasopiśmie czy książce, aniżeli zbiór danych zawarty w tablicy czy nawet pojedynczym

szeregu statystycznym. Jest również czynnikiem ułatwiającym analizę.

               Graficzne przedstawienie struktury pewnej zbiorowości czy dynamiki pewnego

zjawiska jest znacznie lepszym upoglądowieniem prezentowanych w tablicy danych

liczbowych, niż mogą to czynić one same. Jest przy tym zadaniem łatwiejszym, albowiem

poszczególne elementy struktury pewnej zbiorowości i istniejące miedzy nimi różnice

wielkości same się rzucają. w oczy i nie wymagaj żadnych obliczeń ustalających, o ile jedna

liczebność uwidoczniona w tablicy jest większa lub mniejsza od drugiej. Dotyczy to w

również wykresów ilustrujących dynamik ujętych w tablicach statystycznych zjawisk.

               Jednym z ważnych warunków skutecznego spełnienia celów stawianych wy-kresom

jest ich staranne wykonanie. Duże znaczenie ma umiejętne dobranie formy wykresu do

prezentowanej zbiorowości oraz kolorystyka.

               Podobnie jak tablica statystyczna, każdy wykres musi mieć tytuł informujący, co

przedstawia, a nadto być zaopatrzony w legendę (objaśnienia wyjaśniające znaczenie

zastosowanych w nim barw, znaków, symbol; oraz przyjęta podziałkę. Wśród wykresów

wyróżnia się:

-        wykresy liniowe

Wykresy liniowe są najprostszą i najłatwiejszą do sporządzenia graficzną formą prezentacji

danych liczbowych.

Podstawa do ich sporządzenia mogą być tablice lub pojedyncze szeregi statystyczne. Mogą

nią być również pojedyncze wielkości nie ujęte w szeregu statystycznym, np. długość rzek w

Polsce.

Wielkość prezentowanego na wykresie zjawiska określa właściwa dla niej, w przyjętej

skali, długość linii. Wykres może być sporządzony w postaci poziomej lub pionowej.

Przykład wykresu liniowego w postaci poziomej prezentuje rys.1.

Rysunek 1. Przeciętne wynagrodzenie miesięczne netto w sektorze przedsiębiorstw

Źródło: Maty rocznik statystyczny 1994, s.97

Przedstawione w wykresie zjawisko uświadamia, że wynagrodzenia w sferze budżetowej w

latach 1991-93 nigdy nie dorównywały wynagrodzeniom pracowników w sektorze

przedsiębiorstw, mało tego, wykazują tendencje zniżkową. Największy próg procentowy -

92,1% osiągnęły w roku 1991, a najniższy - 88,2% w roku 1993. Trudno to uznać za zjawisko

właściwe.

-        wykresy powierzchniowe

Wykresy powierzchniowe są graficzną forma, przedstawiania danych liczbowych za pomocą

figur geometrycznych lub obrazków (symboli) dostosowanych rozmiarami swojej

powierzchni do wielkości zjawiska, które ilustrują.

Zjawisko to reprezentowane są przez prostokąty (słupki). Mogą one być albo o równej

podstawie różnych wysokościach, albo o równych wysokościach i różnej szerokości

podstawach. W różnych publikacjach, w szczególności w Roczniku statystycznym najczęściej

mają zastosowanie prostokąty o równych podstawach (szerokościach), a różnych

wysokościach (długościach) zależnie od tego, czy wykres a układ pionowy czy poziomy,

bowiem łatwiej jest ocenić, o ile jeden prostokąt jest od drugiego wyższy czy dłuższy, jeżeli

wykres ma ukazać poziomy, aniżeli o ile jest od niego szerszy.

Sporządzenie pionowego wykresu słupkowego nie jest trudne. Przyjmującą wszystkich

prostokątów umieszczonych na wspólnej linii równe szerokości podstawy, kreśli się

wysokości proporcjonalne do wielkości zjawiska, które maja reprezentować, zgodnie z

przyjętą skala. Z boku wykresu umieszcza się, ale, a dla wygody oglądającego wykres

odpowiadające słupkom wielkości zapisuje się wewnątrz nich albo pod nimi.

Graficzne przedstawienie na wykresach liczby nadanych w roku 1990 stopni

naukowych doktora znacznie ułatwia analizę zjawiska. Można zastosować prezentacje

pionową, jak i poziomą, dlatego, że obie będą w dobry sposób obrazować to zjawisko.

 

Z wykresów łatwo jest odczytać, że w roku 1993 najwięcej stopni doktora dano w

zakresie nauk społecznych i medycznych, a najmniej (poza naukami zostalymi) w zakresie

nauk rolniczych. Niemal na identycznym poziomie kształtuje się nadanie stopnia doktora w

naukach przyrodniczych i technicznych.

Inna postacią wykresów powierzchniowych są wykresy stożkowe, a także (stosowane bardzo

rzadko) kwadratowe i trójkątne.

Wysokość stożków jest odpowiednikiem ilustrowanej przez nie wielkości danej zbiorowości

prezentowanej na wykresie.

Nietrudno zauważyć, ze zobrazowanie przedstawionego zjawiska nadania stopni

naukowych doktora za pomocą prostokątów lepiej pozwala uchwycić wzrokowo różnice w

wielkości dla poszczególnych dyscyplin naukowych niż ich przedstawienie za pomocą

stożków.

               Lepszy efekt niż wykresy słupkowe, a także kołowe i kwadratowe można również

wykorzystywać do ilustracji struktury badanej zbiorowości według składowych elementów.

Do tego celu zastosowanie wykresów kołowych jest bardziej użyteczne niż dla obrazowania

wielkości absolutnych ujmowanych zjawisk.

              Chcąc przedstawić strukturę pewnej zbiorowości w słupku, należy dokonać jego

podziału na części, proporcjonalnie do udziału, jaki ma w całości badanego zjawiska jego

cześć składowa.

              Celem uzyskania bardziej wyrazistego obrazu struktury zbiorowości przedstawianej

za pomocą wykresu poszczególne części prostokąta (kwadratu, trójkąta) lub wycinki koła

różnicujemy kreskowaniem lub barwami.

Sporządzenie jednego i drugiego wykresu wymaga przyjęcia skali określającej, ile jednostek

obejmuje 1 mm lub 1 cm na wykresie słupkowym, i ile 1° koła na wykresie kołowym.

 

Jednocześnie ujęcie badanej populacji krwiodawców krwiodawców 4 następujących po

sobie latach jest wartościowsze od przedstawienia struktury krwiodawców w jednym tylko

roku, gdyż pozwala na łatwe zauważenie wielkości, kierunku i struktury zaistniałych zmian

w badanej zbiorowości i na wyciągniecie właściwych wniosków.

 Rysunek 4

Źródło: Mały rocznik statystyczny 1994

              Wykres przedstawiany na rys. 4 plastycznie obrazuje, że w latach 1990-1993

liczba krwiodawców spadła o połowę, a krwiodawców honorowych o około 3/4. Z punktu

widzenia zdrowia i życia społeczeństwa nie jest to zjawisko domyślne, zwłaszcza, ze

tendencja spadkowa nadal się utrzymuje.

Rysunek 5.

Źródło: Mały rocznik statystyczny 1994, s. 94

              Wykres na rys. 5 zawiera dwa słupki strukturalne obrazujące kierunki wydatków

nominalnych dochodów osobistych ludności w roku 1990 i 1992. Dzięki łącznemu ich

zestawieniu możliwe jest porównanie i określenie zaistniałych zmian, a mianowicie ze

znacznie więcej wydatków niż w r. 1990 pochłonęło w roku 1992 spożycie, co dokonało się

kosztem zmniejszenia przyrostu zasobów pieniężnych ludności.

              Przedstawiony wykres jest zestawieniem dwóch prostych, bo dzielących badaną

zbiorowość tylko na trzy grupy, słupków strukturalnych.

              Dla wykresu słupkowego wielkość określa się dowolnie mając jednakże na uwadze

rozmiar arkusza i przejrzystość wykresu, natomiast dla wykresu kołowego wielkość

zjawiska przypadająca na 1°koła uzyskuje się dzieląc 360° przez ogólną liczebność badanej

zbiorowości.

 Rysunek 6

Źródło: Mały rocznik statystyczny 1991, s. 242.

Rysunek 6 jest przykładem wykresów prostokątnych w układzie poziomym obrazujących

strukturę zbiorów owoców jagodowych w latach 1986-1990 (łącznie) oraz w roku 1993

 

Z porównania prostokątów wynika znaczne zmniejszenie się•w roku 1993 w stosunku do lat

1986-90 procentowego udziału truskawek na rzecz odpowiadającego mu wielkością. wzrostu

udziału porzeczek. Wzrosi także udział pro-centowy agrestu i ponad trzykrotnie udział

pozostałych owoców jagodowych. Ogólna produkcja owoców jagodowych wzrosła w

porównywanych okresach o 6 tys. t.

               Przykłady wykresów dowodzą, ze znacznie większa jest użyteczność wykresów

ujmuj cych na jednym rysunku jego wielkość i strukturę w różnych momentach lub okresach.

Dotyczy to również wykresów obrazujących wielkość (poziomy) i struktur badanych zjawisk

według ich rozmieszczenia terytorialnego (np. wykresy słupkowe lub kołowe umieszczone na

jednym rysunku, przedstawiające struktur zasięgów podstawowych zbóż w województwie

wrocławskim i olsztyńskim).

Rysunek 7.

Źródło: Maty rocznik statystyczny 1991, s. 144.

Rysunek 8.

Źródło: Mały rocznik statystyczny 1994, s. 254           

Obrazowanie struktury badanych zjawisk za pomocą wykresów kołowych przedstawiają,

rysunki 7 i 8.

Przedstawiony na rys. 7 wykres bardzo widocznie informuje, ze zdecydowanie największą,

populacje cudzoziemców odwiedzających Polskę stanowili Niemcy, następnie Czesi, Słowacy

i mieszkańcy byłego ZSRR. 0 ile udział wymienionych grup jest dość zrozumiały, o tyle

bardzo nieznaczny udział innych grup narodowościowych budzi uzasadniona. refleksje.

Wykres na rys. 8 informuje, że znaczną część zalesienia stanowią lasy młode (do 40 lat) i

bardzo młode (do 20 lat). Zaledwie 15,8% ogólnego zalesienia stanowią lasy stare (powyżej

80 lat)

Wykres przedstawiony na rys. 9 jest tylko częścią wykresu umieszczonego w podanym

źródle. Wyrysowane koła dają przejrzysty pogląd na przewozy ładunków według rodzajów

transportów w trzech (a ściśle w czterech) przykładowo wybranych krajach i wskazują na

znaczne różnice w wielkościach badanego zjawiska dla poszczególnych krajów.

               Dla Czech i Słowacji zdecydowanie przeważającym rodzajem transportu byt

transport kolejowy, podczas gdy dla Finlandii - i to bardzo przeważająco - transport

samochodowy. W Bułgarii oba te rodzaje transportu maja duży udział, jednak z przewaga,

transportu samochodowego. Transport rurociągowy i śródlądowy przeważał w Czechach i

Słowacji, aczkolwiek i tarn również nie miał zbyt wielkiego udziału w całości przewozów.

          Rysunek 9. Struktura przewozu ładunków w t/km według rodzajow transportu (bez transportu lotniczego i morskiego) 

 

Źródło: Mały rocznik statystyczny 1994, s. 265.

Wykres na rys. 9 potwierdza, że jednoczesne ujmowanie badanego zjawiska w jego

strukturze w zestawieniu z danymi pochodzącymi z różnych terytoriów ma znacznie większą

wartość poznawcza i analityczna (analiza porównawcza).

               Podane przykładowo wykresy na rys. 4, 5, 6, 7, 8, 9 potwierdzają użyteczność

wykresów strukturalnych w pozyskiwaniu informacji, jaka część zbiorowości (zjawiska) ma

największy, a jaka najmniejszy udział w jej strukturze.

-        wykresy obrazkowe

Wykresy obrazkowe biorą, swoją nazwę stąd, ze prezentowane przez nie dane liczbowe

dotyczące badanej zbiorowości są, przedstawione za pomocą znaków lub obrazków (symboli)

odpowiadających swoim wygla dem rodzajowi zbiorowości, która reprezentują. I tak

symbolem oznaczającym samochody jest obrazek samochodu, ludność - sylwetka człowieka,

lasy - obrazek drzewa itp.

Rysowanie symboli większych rozmiarów dla grup o większych liczebnościach nie wchodzi

praktycznie w rachubę ze względu na trudność obliczania powierzchni figur o nieregularnych

kształtach. Z tego względu za słuszną należy uznać zasadę prezentowania zróżnicowania

liczebności poszczególnych grup szeregu statystycznego przez odpowiednia liczbę znaków -

symboli identycznego rozmiaru.

Jeżeli, dla przykładu, sylwetka jednego ucznia ma reprezentować dziesięciu uczniów objętych

badaniem i ujętych w szeregu strukturalnym lub dynamicznym, to dla grupy liczącej

trzydziestu uczniów trzeba wymalować trzy sylwetki, a dla grupy liczącej stu dwudziestu

uczniów sylwetek dwanaście.

Wykresy obrazkowe nie odznaczają się rachunkowa dokładnością. Nie to jest jednak dla nich

najważniejsze. Ich celem nadrzędnym jest przyciągnięcie uwagi i skierowanie jej na

prezentowane na wykresie zjawisko, co pośrednio przybliża do statystyki i jest czynnikiem jej

popularyzacji. Wiele tego rodzaju wykresów spotyka się na rożnych wystawach.

Rysunek 10. Ludność Polski w miastach i na wsi w roku 1997

Źródło: Mały rocznik statystyczny 1998, s. 56, tabl. 2 (24).

Przemnażając (rys. 10) liczbę obrazujących badane zjawisko figur przez wielkość

reprezentowana. przez jedna z nich, dochodzimy do wniosku, ze ludność w miastach w roku

1997 wynosiła około 24 min, na wsi około 15 min osób.

-        wykresy w układzie współrzędnych

Stosowany w statystyce do graficznego przedstawiania liczbowych danych układ

współrzędnych stanowi zwykle ćwiartkę. Wynika to z tego, ze w wykresach statystycznych

mamy do czynienia z reguły z wielkościami dodatnimi.

Właściwymi wykresami sporządzanymi w układzie współrzędnych są. histogramy i

diagramy.

Histogram jest wykresem składającym się ze słupków bezpośrednio przylegających do siebie,

ustawionych na osi odciętych (x), przy czym ich równe podstawy w histogramach

obrazujących dynamikę prezentowanego zjawiska oznaczają, kolejne okresy lub momenty a

w histogramach ilustrujących liczebności poszczególnych klas kolejne wartości cechy

mierzalnej.

Liczebności poszczególnych klas szeregów strukturalnych, jak i wielkości (poziomy)

badanych zjawisk ujętych w szeregach dynamicznych (momentów lub okresów) obrazują

wysokości poszczególnych słupków wyznaczone na osi— rzędnych (y) podziałka,,

Za pomocą histogramów mogą, zatem być prezentowane szeregi dynamiczne (okresy i

momenty) oraz szeregi strukturalne o cesze mierzalnej mierzalnej.

Na każdym histogramie może być opisany diagram. Możemy go skonstruować część linią

ciągłą środki górnych boków prostokątów w histogramach struktury i dynamiki.

-         kartogramy

Kartogram jest wykresem sporządzony na mapie konturowej. Kartogramy są szczegó1ną

postacią wykresów stosowana  w prezentacji szeregów terytorialnych.

Różne są środki, którymi posługujemy się w technice sporządzania kartogramów. Mogą

nimi być: punkty, figury geometryczne, zakreskowane powierzchnie, symbole. Wielkość

obrazowanego zjawiska na danym terenie (województwo, gmina) może tez określać kolor

przypisany zjawisku o danym natężeniu.

Posługując się prostokątami lub ko ami możemy jednocześnie z przedstawianiem

wielkości danego zjawiska właściwego dla określonego terenu ujmować wewnętrzną jego

strukturę dzieląc prostokąty lub koła na elementy składowe i odpowiednio je graficznie

różnicując. Np. słupki lub koła umieszczone w poszczególnych województwach obrazujące

ogólną, liczbę ludności mogą, być podzielone na części wyodrębniające płeć męską i

żeńską.

Kartogramy są, częstą formą graficzną prezentacji danych statystycznych w różnych

publikacjach statystycznych, niekiedy w czasopismach oraz na różnych wystawach.

 

Rysunek14.               

               

 Źródło: Maty mcznik statystyczny 1991, s. 221.

Jak z kartogramu (rys.14) wynika najwięcej samochodów osobowych na 1000 osób w

roku 1990 było zarejestrowanych w województwach warszawskim i poznańskim (175 na

1000 mieszkańców) w województwach: nowosądeckim, przemyskim, chełmskim, bielsko-

podlaskim, kieleckim i radomskim.