folklor I edebiyat . halkbilim• etnoloji • antropoloji • mOzikoloji • tarih • edebiyat

Oc;: AYLIK KOLTOR DERGiSi

CiLT: VIII

ISSN 1300-7491

SAYI:X)[X 2002/1

· Sahibi Ulus/ararasr

Egitim Basm Yaym Turizm Tic. Ltd. $ti.

Gene/ Yaym Yonetmeni Metin Turan

Sorumlu Yazri§leri Miidiirii Dr. Faruk Gii~lii

Akad~mik Dam~ma ve Hakem Kurulu Prof. Dr. ilhan B~goz, Prof. Dr. Hasan Ozdemir, Prof. Dr. Taner Timur, Prof. Dr. Fuat Bozkurt, Prof. Dr. ilhan Tomanbay, Prof. Dr. Muhan Bali, Prof. Dr. Metin Karadag, Prof. Dr. Ha~im Karpuz, Prof. Dr. Ensar Asian,

Doc;.Dr. ismaU Ozturk, Doc;. Dr. Asker Kartan·, Doc;. Dr. Ali Osman OztUrk, Doc;. Dr. Er~an Artun, Doc;: Dr. Ata Atun, Yrd. Doc;. Dr. Muhsine Helimoglu Yavuz,

Yrd. Doc;. Dr. Mehmet Yardtmct, Dr. ~ukru Gnnbulut

Yonetim Yeri ve Yaza~ma Adresi Hatay Sokak 9/19, 06410 Klz~ay-Ankara

Tel:(312) 425 39 20 Fax: (312) 417 57 23

E-mail: folkloredebiyat@ixir.com

Abone Ko~ullan Yurtic;i Y!lhk (Postalama ucreti dahil): 40.000.000.-TL

(Ogrenci ve ogretim uyelerine %50 indirirrllid!r.)

Avrupa ic;in Saytst: 25 OM Y!lhk Abone Bedeli: 100 OM

Amerika ic;in SayJSt: 25 $ Y!lhk Abone Bedeli: 100$

Abone bedelinin Metin Turan adma 104233 numarah pasta c;eki hesabma ya da Halk Bankast Me~rutiyet ~ubesi'ndeki 15528 numarah hesaba yabruarak, dekonfun adresimize

gonderilmesi gereklidir. (Abonelerimiz y!l ic;indekl fiyat artt~lanndan etkllenmezler.)

Folklor/Edebiyat'ta yaytmlanan yaztlar Indiana Uniuersity-MLA Folklore Bibliyography ic;inde kaydedilmektedir_

Dizgi ve Ofset Hazrrlrk Uluslararast Ltd. ~ti.

Tel: (312) 425 39 20 Fax: (312) 417 57 23 Baskt&CUt: Ba~kent Matbaast, Ankara

ismail f<aplan··'

Almanya'da Aleviligin Din Derslerinde Ogretilmesi ya da Yer Almasr ve Almanya

Alevi Birlikleri Federasyonu

1. Alevilik ic;in Din Derslerinin Onerni

0• • nOrnOzdeki ylllarda; go<;men <;ocuklari i<;in din dersi, Almanya'da go<;ll}en­

lerle ilgili en <;ok tart1~ilan konu olacakt1r. $ubat 1999'da Forsa­Ara~tlrma Grubu'nun Almanlar arasmda yapt1g1 bir anket sonucunda,

ankete katilanlann% 52 si, -Hlristiyanhk din dersi gibi- islam din dersini destek­lediklerini soylemi~tir. 6zellikle de kilise c;evreleri, islam din derslerinin okullara girmesi ile genelde din derslerinin toplumda yeniden deger kazanacagm1 ummaktad1r.

Bir <;ok eyalet I<OitOr Bakanhg1 okullarda islam din derslerinin Almanca dilinde ve normal ders (ordent!iches Lehrfach) olarak okutulabilmesi i<;in, <;ah~malara ba~lam1~t1r.

• Ornegin, Nordrhein-Westfalen (NRW) Okul Bakanhg1, 1999-2000 ders yllmdan itibaren.deneme olarak 27 okulda islam din dersinin Almanca olarak veriy­or. NRW Okul Bakanhg1 Aynca Alevi Birlikleri Fe~erasyonu'nun da i<;inde olacag1 dort islam orgOtO ile bfr "yuvarlak masa" olu~turarak, din derslerine c;ozOm bul­mayl amac;lamaktad1r. Almanya Alevi Birlikleri Federasyonu (AABF), NRW Eyaletinde ba~h ba~ma Alevilik dersleri i<;in ba~vuruda bulunmu~tur. Eyalet bakanhg1, .Aievilik derslerinin bag1ms1z ders olmas1 ve Almanya Alevi Birlikleri Federasyonu'nun Aleviligi temsil etmesi konulannda bir bilirki~i raporu haz1rlat­maktad1r. Bilirl<i~i raporu sonucuna gore, Nordrhein-Westfalefl Eyaleti i le birlikte Bayern, Baden-WOrttemberg ve Hessen Eyaletlerinde de Alevilik bag1ms1z ders olarak okutulabilecektir.

• islam derslerinin okullarda Almanca olarak okutulmasma s1cak bakan par­tilerden Alman Sosyal Demokrat Partisi SPD, Arahk 2001 de yapllan eyalet parti _kurultaymda Nordrhein-Westfalen'da Alevilik derslerinin de diger inan<;lar gibi e~it olarak okutulmas1n1 destekleyen AABF'nin sundugu bir ·onergeyi oy birligi ile

. kabul ederek parti <;all~ma programma alm1st1r.

"Sosyal Pedagog, Alevilerin Sesi Dergisi Gene/ Yaym Yonetmeni, Koln i Almanya.

""'~~-----------.;.._ 223

~-=~ml®-_,====~mt.~ folklor!edebiyat ""''''= "'·= w., - ~- . ma

• Baden-Wurttemberg ve Bayern Eyaletleri I<Oiti.ir Bakanllklan da islam din derslerinin Almanca olarak ogretilebilmesi i<;in, program olu~turmak amac1yla "yuvarlak masa" ofu~urmu~fard1r. Her iki eyalette de AABF Afevileri temsilen bu gori.i~melere katlfmakta ve Afevifik dersferinin verilmesi i<;in <;af1~malar yapmak­tadlrfar.

• Berfin 'de Anadolu Afevileri f<Oitur Merkezi'nin Egitim Senatorfi.igi.ine Afevilik dersleri i<;in verdigi dilekc;e 2.000 ylfmda kabu l edilmi~ ve bu amaca yone­lik Afevilik ders program1 hazlrlanml$tlr. Anadofu Aleviferi f<i.iltur Merkezi 2.oo2.j2.oo3 ders yllmda Alevilik derslerine ba$1ayabilmek ic;in c;ah~malanm yogun bir $ekilde yi.irutmektedir. .

• 1999 yllmdan beri Hamburg'da her inanc;tan c;ocuklann katlld1g1 Dinleraras1 Din Derslerinde, diger dini bilgiler yamma cern, Muharrem orucu, a~ure, semah ve nzahk gibi Afevilik konufan da ogretilmektedir.

• Ba$ta Hamburg ve l<oln Oniversiteferi olmak Ozere birc;ok Oniversitede Dinler Akademisi ya da islam l<ursusu ad1 altmda, islam ve Alevilik dersleri i<;in 6gretmen yeti$tirecek kurumlann oiU$tUrufmasl tartl~lfmaktadlr. Bu tartl$malara AABF ve yerel birimler aktif olarak katlfmaktadJrlar.

Din derslerinde Alevilik konulan, ogrencilerin Alevi ogretisini ogrenmelerinin otesinde; Alevi ogretisinin ve ki.ilturunun tanmmas1 ve anla~llmas1 i<;in c;ok onem­li bir <;afl$ma alan1d1r. Okullarda, Aleviligin konu yapllmasJ, orgutlerin c;ah$malannl dogrudan ve olumlu yonde etkileyecektir. Her $eyden once; okullar­da Aleviligin din dersleri c;erc;evesinde ogretilmesi, Alevi orgi.itlerinin ogretmenler ve egitimdler tarafmdan tanmmasm1 ve ciddiye almmasm1 beraberinde getirecek­tir. Boylece Alevi orgutleri, Alevilikle ilgili kitap, dergi, kaset, saz, semah elbisesi, video filmi gibi ders a rae; ve gerec;lerini temin etmek ve okullann hizmetine sunmak zorunda kalacakfardJr. Bu da orgutleri, ogrenciler ve ogretmenler tarafmdan ziyaret edilen "bilgi merkezi" olma konumuna getirecektir. Daha $iindiden AABF'ye ve bolgelerdeki Alevi kulti.ir merkezlerine okullardan, universitelerden, halk yuksek okullanndan ve diger egitim kurumlanndan Alevilige ifi$kin bilgi ve malzeme elde· etme istekleri yogunluk kazanm•st1r.

O<;te biri Almanca dilinde <;1kan 52. sayfallk Alevilerin Sesi dergisine 100 den fazla Alman kurulusu ya da merakhs1 abone olmus durumdad1r. Bu sayfalarda Almanca olarak Alevilikle ve Alevi orutlenmeleri ile ilgili bilgiler verilmektedir.

Okullarda Aleviligin din derslerine girmesi ile universiteler ve ogretmen yetistiren d'iger kurumlar; Afevilikle ·ilgili konulan i~leyecek ve Afevi inancm1 ve ki.ilturuni.i arast1rma konusu yapacaklard1r. Bunun sonucu yaymevleri, Alevilikle ilgili Almanca kitap bas1mma ve dag1t1mma haz1r hale gelecektir.

Sonuc;ta, okullarda de~Nik inanc;lardan ogrencilerin Afevilik hakkmda bil­gilendirilmeleri, hem kendilerinin hem de anne babalannm Afevi ailelerine ve Alevi 6rgi.itlerine ilgilerini art1racak, boylece yeni qiyafoglar ve dostfuklar olu~abilecektir.

Uzun vadede, kiliselerle ve diger dini kurumlarla iliskileri artan Alevi orgutleri, bu toplumda e~it ko~ullarda goru~une basvurulacak kurumlar haline gelebilecek­tir.

224 ----------- """""---

Ozetlemeye <;aiJ~tJgJmJz, olu~abilecek bu geli~melerin birbirleri ile baglantJian, a~ag1daki ~emada verilmektedir:

Alevilik ogretisinin okullara girmeslnin Alevi orgutlenmesine etkileri

Okullarda Alevillk 6grendlerle • Alevilik dersi olarak 6gretmenler ve Egiticilerle • Diyalog

· • Arkada~l1k

•. Ho~gorii

• binlerarasJ din dersinde Alevilik

6gretmen egitiminde • Oniversitelerde • I<Otuphanelerde

Velilerle · • Ho~goro

• Ba~ka olana anlay1~ • Din kultlirunde Alevilik bilgileri

Yaymevleri • l<itap yaz1mmda • l<itap dagJtJmmda

Kiliseler ve diger dini kurumlarla Almanya Alevi Blrllkleri Federasyonu, Alevi Dernekleri ve diger Alevl kurum­

lan

Turk ogretmenleri ile ili~kilerde • Diyalog • - Yard1mla~ma

. • Ortakla~a <;all~malar

• · Ziyaret yeri Bilgi merkezi; kiitiiphane, film, slayt ve fotograf

• Diyalog • Yard1mla~ma

Demokratik dernekler ili~kiler • Diyalog • Ortakla~a <;al1~malar

225 """"'"""""' __________ _

"""'_"""""'..,..,..,"""""'"""""'-"""""="""' folklor!edebiyat .~.

Kom~ular v~ I~ arkada~lan • Diyalog • Yard1mla~ma

• Ho~gorii

c;ocuk egiticlleri • Diyalog • I<iiltiirleraras1 egitim

2.. Almanya'da Din Derslerinin Yasal Dayanag1 Almanya'da din dersleri (Re/igionsunterricht) denince, Alman Anayasas1'nm

ongordiigii din dersi anla~llmaktad1r. Almanya'da inane; ozgiirliigu,· Alman Anayasasl'nm 4· maddesi ile garanti altma ahnm1~t1r. Yasalarla, dinler ve mezhep­ler e~it konuma getirilmi~tir. Yine anayasayanm 7. maddesinin 2. bendine. gore, ognincilerin din derslerine kat1hp kat1lmama karann1, yaln1zca anne-babalar vere­bilir. Anayasanm 7. maddesinin 3. bendine gore de din derslerinin ic;erigini belir­lem·e hakl<1, dini kurumlara b1rakilm1~t1r. Bu maddenin 1 . bend.i geregince devlet, din derslerinin organizasyonundan ve anayasal degerlere uyumund~m sorumludur.

Almanya'da din derslerinin kapsam ve rolii Anayasa Mahkemesi'nin 25.02:1987·

tarihli karan ile ~oyle belirlenmi~tir: • Din dersi, dini ogretiyi mezhepleriistii ve kar~lla~t1rmah ele alamaz. • i nan<; a~llayamaz. • Ahlak ve ananeleri ve tarihi olaylan (kavgalan) konu edinemez. • Din ve incil tarihi, din d.ersinin konusu yapllamaz. Almanya'da, din ve din kiiltiirii dersleri degi~ik ic;eriklerd~ olabilir: 1. Al!gemeiner Religionsunterricht, yani bir din ic;in genel din dersi, 2. Refigionsunterricht der Gemeinde, yani bir dini kurumun din dersi. 3· Bunlardan ba~ka, din bilgisi ve kiiltiirii (religiose Unterweisung) denilen

dersler vard1r. Ornegin; Nordrhein:-Westfalen Eyaleti'nde Okul ve Ogretim Enstitiisii'niin (Landesinstitut fiir Schule und Weiterbildung) 1986 yll1nda haz1rlad1g1 programa gore, ana dil dersleri c;erc;evesinde verilen islam din kiiltiirii dersleri, religiose Unterweisung olarak adlandmlmaktad1r. Bu tammlamaya gore, bir dini kurumla birlikte haz1rlanmam1~ ders, ad1 ne olursa olsun, religiose Unterweisung olup; din dersi (Religionsunterricht) diye adlandmlamaz. Din bilgisi derslerini (religiose Unterweisung)' eyalet egitim bak~nhkfan kendi ba~fanna organize eder. Bu derslere girmek, istege baghd1r.

4· Son y1llarda Hamburg orneginde oldugu gibi; dinleraras1 din dersi, yani · interreligiOse Religionsunterricht yoniinde c;ah~malar ortaya c;1kt1. Buna gore, degi~ik inane; ve dini kurumdan yetkililer bir araya gelerek; biitiin ogrenciler ic;in ortak bir din dersi program1 olu~turmaya c;all~maktad1r.

Goriiliiyor ki; din dersleri i le ilgili degi~ik c;oziimlerden soz etmek gerekmekte­dir. Bu c;oziimlerin hangisinin miimkiin oldugunu anlamak ic;in;

• eyaletteki din dersleri ile ilgili eyalet anayasasma,

226 ------------

• eyaletin okul yasasma ve • eyalette ~imdiye kadarki din dersleri uygulamasma

s1rayla bakmak gerekir. Ancak bu yolla bir sonuca ula~llabilir. Saghkh bir <;ozOm ise, ancak ve ancak o eyaletteki Alevi orgOtlerinin ve Alevi Birlikleri Federasyonu'nun eyalet Egitim Bakanhg1 ve din dersi ile ilgili diger kurum ve kurulu~larla sOrekli diyalog i<;inde <;ah~malan ile olas1d1r."

Anayasa'da belirtilmemekle birlikte, baz1 eyaletlerde din derslerine katllmayan ogrenciler i<;in ya eyalet anayasas1 ya da okul yasasmm ongordOgU etik dersleri vard1r. Etik dersinde degi~ik etik, felsefe ve din kOitUrO kor1Uian ogretilir ve bir­birleri olan ili~kileri anlat1llr. ~ogu okullarda Alevi ogrencileri de etik derslerine katllmaktad1rlar.

3. Aleviligin Okullarda 6gretilmesine Yonelik Modeller' 3.1 Alevilik Din Dersleri (Religionsunterricht auf a/ewitischer Grundlage)

Alevi orgOtlerinin kendi olanaklan ile ya okullardaki bir sm1fta ya da orgUt­lerinde kendi ogretmenleri ile Almanca veya iki dilli olarak yapacaklan Alevilik der­sleri. Bunun ko~ulu, Alevilik ders program1 (Lehrplan) haz1rlamak ve bunu pedago­jik ytsnden eyaletlerdeki yetkili egitim bakanl1g1 ile gorO~mek ve onlann kabul etmesini sqglamakt1r. Bu yonde yapllm1~ bir Alevilik .ders program1 taslag1 mev­cuttur. Almanya Alevi Birlikleri Federasyonu'nun "Aievilik Ders.leri Ders Plan Komisyonu" bu <;all~may1 geli~tirmi~tir. Her din kurumunun kendi mensuplan i<;in din dersi verme hakkmm oldugu eyaletlerde (ornegin, Bremen'de ve Berlin'de), Alevi kurumlan da ba~vurulann1 yaparak kendi mensuplanna din dersi haz1rlama ve organize etme hakkm1 elde etmelidir. Boyle durumda o dersin ad1 Religionsunterricht der Alewitischen Gemeinde (Stadt) ($ehir ad1-Aievi din dersi) olacakt1r. Aynca mezheplerin yUrOttOgO (bel<enntnisorientierter Unterricht) din derslerinin yaplld1g1 eyaletlerde, o eyaletlerdeki yasalara uyarlayarak Alevilik Dersleri Ders Program1 haz1rlanmall ve eyaletlerdeki egitim bakanhklan ile ortak <;ali~ma yaparak bag1ms1z Alevilik derslerinin taban1 olu~turulmalld1r.

3.2. Dinleraras1 Din Dersleri i<;inde Alevilik (interreligioser Religionsunterricht): Hamburg Eyaleti'nde buna ornek bir <;all~ma yap1lm1~t1r. Almanya'da din dersi

organize etmeye yetkili olan l<atolik l<ilisesi ve Yahudi Cemaati mensuplannm az • olma·s, nede~iyle, bu kurumlar Hamburg'ta her okulda din dersi organize etmekten vazge<;mi~lerdir. Nazi doneminden sonra Yahudi Cemaati, musevilikle ilgili bilgileri

1 Aynnoh bilgi i~in, bkz. Ismail Kaplan: "Aiewitischer Religionsunterricht an deutschen Schulen" Ismail Engin; Erhard Franz (Haz. I Hrsg.): Aleviler I Alewiten. Cilt 3 Band, Siyaset ve Orgiitler I

.~olirik und Organisationen. Hamburg 2001: 205-214. 2 Ornek olarak, bkz. Ismail Kaplan: llkokullarda Alevilik Ders Konulan (Themenkatalog mit ale­

witischem Inhalt fiir einen Lehrplan). (Yaymlanmamt.~ notlar) 1995; AABF, Alevilik Ders Program Tasla~. Koln 2001.

227 -----~-------

=="""">:>U=-==""-·""'""""'· =--=""" ""''"""'"""' folklor/edebiyat

kendi mensuplaruia .kendi bunyesinde vermektedir. l<atolik l<ilisesi ise (l<atolikler Hamburg'ta nOfusun % 18'ini olu~turmaktadtr) sadece l<atolik ozel okullannda Katolik din dersi ogretmektedir. Bu durumda, Hamburg'ta okullarda din dersi orga­nize etme yetkisi, Protestan Kilisesi'ndedir.

198o'lerden sonra, din derslerine giren c;ocuklann sayrsrnm azalmast ve diger inanc;lardan ogrencilerin artmast sonucu, Protestan l<ilisesi, Protestanhk din ders­leri ic;erigini geni~letmek i<;in yollar" aramaya ba~ladt. Hamburg Eyaleti l<ultOr Senatorlugu'nOn de onayt ile dinlerarasr din dersleri hazrrlayarak diger inanc;tan ogrencilere de ula~llmak istendi. Bu dogrultuda 1995 ytll sonunda PTI­Padagogisch-Theologisches lnstitut der Nordelbischer J<irche (Teoloji Enstitusu) · bunyesinde Gesprachsl<reis interreligidse Religionsunterricht adm_5la inanc;lararast bir grup olu~tu. Bu grupta Protestan l<ilisesi, Yahudi Cemaati, MOsiOmanlar Birligi, Hamburg Alevi I<OitOr Merkezi, Tibet Merkezi ve din dersi ogretmeni yeti~tiren boiOmden Oniversite ogretim uyeleri, dinlerarast din dersi programt haztrlamak· ic;in 0<; yll suren bir c;ah~ma yapttlar. Sonuc;ta ilkokullar !<;in, dinlerarast ders pro­gramt haztrlandt. Bu programa diger dini bilgiler yanrnda Alevilikten de konular alrndr. Bunlar; nzahk almak, lokma, Muharrem orucu, H.tztr-ilyas, a~ure gunu, semah ve muzik.l

bgretmen egitiminden sorumlu PTI 1999 yrhndan beri her inane; i<;in, dinler­arast din dersinde kullanmak Ozere kaynaklar toplamaya ba~ladt. Alevilik i<;in de bir bilgi ve malzeme ko~esi olu~turuldu. Bir c;ok din dersi ogretmeni, din derslerinde, Alevilikle ilgili konulan i~lemeye ba~ladr.

Dinlerarast din dersleri modeli, Alevi ogretisine, Alevi orgutlenmesine ve mod­ern egitim metodlanna en uygun modeldir. ~oyle ki:

• ~u ana kadar Alevi ogretisine ve tarihine uygun olarak Aleviler kendi aralannda orgOtlenmi~ler, Alevi Birlikleri Federasyonu Ost orgutOnu kurmu~lardtr. Buna kar~rn, Alevi qrgutlerinin kiliselerle ve diger dini orgutlerle ili~kileri son derece iyidir. Alevi orgutleri i<;in ili~ki kurmak, diyaloga girmek ortakla~a c;ah~malar yapmak, sadece kamuoyuna ac;llmak i<;in degil; aynt zamanda ogreti­lerine gore son derece dogal ve gereklidir. Alevi orgutlerinin, ogretileri geregi, c;evreleri ile diyalog kurmalan zorunludur. Bazt orgOtlerin, Almanca zorlugundan dolayr, ~imdiye kadar c;evreleri ile yeterince ili~kiye gec;emedikleri dogrudur. Bu sorun, zamanla -ozellikle de- yehi nesilin orgOtlerde aktiv gorev almasryla, ortadan kalkmt~ olacakttr. Dinlerarast din dersi, diger inane; kurumlan ile diyalog kurula­bilirse -eger o eyalette bunu engelleyici bir uygulama yoksa- gerc;ekle~ebilecektir.

• Alevi ogretisinde, insanlann· e~itligi, kadrn erkek-e~itligi ve insanlar arasrnda ve toplumlar arasrnda ho~gorO en on srrada yer almt~ttr. Bunlann gerc;ekle~mesi i<;in Aleviler, 4 kapt 40 makam ahlak degerleri on plana <;tkanrlar. Bu degerlerin bir ktsmt, aynt zamanda Alman okul egitiminde en onde gelen amac;lardtr. Alevi c;ocuklannrn, bu degerleri ogrenmeleri yeterli degildir. f.Ynt zamanda, onlann arkada~lan i<;in de bu degerler onemlidir. Dinlerarast din ders-

3 Bkz. F. Doedens; W. Weige: Religionsunrerricht fiir Alle Hamburger perspektiven zut Religionsdidaktik. Miinster 1997: 32-33.

228 ------------

lerine, Aleviligin degerlerinin girmesi, hem Alevi c;ocuklann bu dersleri ben­imsemelerini, kendi ogretilerine daha c;ok ilgi gostermelerini, hem de.diger c;ocuk­lann Alevilik gen;egini o·grenmelerini getirecektir. Alevi c;ocuklan da okul arka­da~lannm dini inanc;lan konusunda az da olsa bilgi sahibi olacaklar; boylelikle ister istemez ho~goru ortam1 dogacakt1r.

Dinleraras1 din dersini veren ogretmenler -inanc1 ve kokeni ne olursa olsun­ders program1 geregi degi~ik dinler uzerine bilgilenmek zorunda kalacakt1r. Ogrenciler c;ogu kez, Slnlfta kendi din kultl.irleri konusunda ogretici rolunU ustlenerek, kultl.irlerinin tanmmasm1 saglam1~ olacakt1r. Bu kat11imC1 ogrenme metodu, mod~rn egitimde en c;ok uygulanan metodtur. Bunun ic;indir ki, dinler­arasl din dersi modern ve c;agda~t1r. Bu model, Alevilik ic;in en onemli g~li~me ve tanmma modelidir.

3-3 islam Din Dersleri ile Birlikte Alevilik Bilgileri (Aiewitische Themen im islamischen Religionsunterricht)

Birc;ok Alman egitici ve birc;ok Sunni ogretmen -Aieviligin islamm . bir kolu oldugu v.arsay1mmdan c;1karak- islam din dersleri ic;inde Alevilik konusunda bilgiler verilebilecegini savunmaktad1r. Buna kar~1n, gerek Turkiye'de gerekse de Almanya'da ~imdiye kadar yazilm1~ hie; bir islam din dersi programmda veya ders kitabmda Alevilikle ilgili bilgilere yer verilmemi~tir. Yukanda tarif edilen din dersi olarak organize edilecek bir islam din dersi ic;ine Alevilik bilgilerinin sokulmas1, ~u ana kadar faaliyet gosteren Si..inni islam orgi..itlerinin kabul etmeyecegi bir giri~!m olacakt1r. Bu modelin olu~abilmesi ic;in, Alevi orgi..itlerinin, Sunni islam orgOtleri ile bir araya gelip bir program i..izerinde anla~malan gerekmektedir. Bunun hem ic;erik ac;1smdan hem de pedagojik ac;1dan zorluklan vard1r. Aynca, genelde Si..inn i islamm temsilcileri boyle bir birliktelige haZir degiller. l<endi aralannda da din derslerinin dili . (Ti..irkc;e, Almanca, Arapc;a) ve ogretmen sec;imi (Ti..irk Milli Egitim Bakanllg1'ndan ogretmenler, imamlar, Alman ogretmenleri) konulannda a~llmaz gori..i~ aynl1klan var. 1<uran1kerim'e ve Hadislere tam olarak uymayan bilgilerin ve ibadetin islam olamayacagm1 vurgulayan bu orgutlere,· Aleviligin temel inanc;lannl olu~turan -ama bilinen l<uranlkerim'e dayanmayan- ornegin l<lrklar Cemirii, Alevi tevhidini, semah1, Muharrem orucunu, musahiplik kurumunu, canui olmezligini kabul ettirmek olanakSIZ gori..inmektedir.

l<aldl ki, Nordrhein-Westfalen Eyaleti okullannda okutulmak i..izere eyalet Okul ve Ogretim Enstiti..isi..i'ni..in haz1rlad1g1 islam din dersi kitaplannda da -islam orgi..it- · lerinden dogrudan bir bask1 olmamasma ragmen- Alevilikle ilgili bilgilere yer ver­ilmemi~tir.4

Ayn1 ~ekilde, Hessen islam <;;all~ma Grubu (islamischer.Arbeitskreis Hessen, Postfach 930121, 60456 FrankfurtjM) Temmuz 1996'da yaymlad1g1 bir yaz1da,

4 Bkz. Miisli.iman <;:ocuklara Dini Egitim. ~andesinstitut fur Schule und Weiterbildung, Soest 1986 ve 1991.

5 Bkz. Islamischer Arbeitskreis Hessen 1996 (1998 den sonra IRH-Islamischer Religionsgemeinschaft Hessen).

229 --------------------------

"""''""'· ~~""~~"'*""====== folklorledebiyat "'··· ... "'"-~

sadece l<uranlkerim'in ve Hadislerin tamamma ve k1yasla vanlan fetvalara uymayan gruplann islam olamayacagm1 ilan etmi~tir.5 Hessen'de islamm tek tem­silcisi oldugunu savunan boyle bir orgUtle islam ic;inde Alevilik din dersleri pro­grammda bulu~mak, olanaks1zd1r. SUnni islam derneklerinin Alevi derneklerini e~it kabul etmeleri durumunda, Alevi dernekleri boyle bir c;ah~may1 reddetmemekte­dir. Boyle bir ortak c;ah~mada, Alevi ve SUnni ogretilerinde yerle~mi~ ibadet ve toplum dUzenine ili~kin bariz farkllhklar kabul edilmek durumundad1r. Ornegin;

• Alevilikte hem ogretide hem de pratik ya~amda, kad1n-erkek e~itligi gec;er­lidir. Alevi lik, kad1n erkek birlikteligini ongorUr, haremlik-selamhk olu~masm1 iste­mez ve engeller. Alevi ogretisi, kadmm ortUnmesini dini bir konu Qlarak gormez .. Alevilikte c;ok evlil,ik, yasakt1r.

• Alevi ogretisi, diger inanc;lara sayg1 gosterilmesini buyurur. Ogr~tide, "72

millete bir nazarla bak!" ve "4 kitabm 4'U de Hakt1r." denilmektedir. • Ho~gorU, Alevi inane; ve ibadetinin temelini te~kil eder. • Alevilik haks1z kazano reddeder ve cern ibadetinde lokma dag1t1m1 ile

toplumsal payla~Jmc1hg1 te~vik eder. • Alevilikte en ag1r ceza, dl.i~kUniOk cezas1d1r. Ag1r sue; i~lemi~ ki~i, cemde

yargllamr ve herkesin katll1m1 ile cezas1 verilir. Aleviler arasmda kan davas1 yoktur ve yasaklanm1~t1r.

• Alevi dedeleri, Alevilerin dini ve kUitUrel i~leri ile ilgilenir. Alevi inancma gore Tann, Ulke dUzeninin sorumlulugunu insanlara b1rakm1~t1r. Bu nedenle Aleviler, ~eriat dUzenin! reddeder. Alevi ibadetinin amac1, inanc1 dogrultusunda tarikatten gec;mek ve Tann sevgisine ula~makt1r. Aleviligin dUnya ve Ulkenin ya~am dUzenini kurma ve hUkmetme iddias1 kesinlikle yoktur.

• Alevilikte dedelik sistemi, herkesin onaylad1g1 ac;ll< sec;ik bir dOzen olu~tur­maktadlr.

• Aleviler, her yerde Allah'la birlikte olduklanna inand1klan ic;in, ki~isel

ibadetlerini uygun olan her yerde, toplu ibadetlerini de camilerde degil cern evlerinde yerine getirir.

• Aleviler, Ramazan aymda degil, Muharrem aymda ve 12 gUn matem orucu tutarlar.

• Aleviler, laik ve demokratik ~ir devlet yapiSinl, kendi ogretilerine en uygun sistem olarak gorUr ve inane; ozgUriUklerinin sadece tam laik ve demokratik bir devlet yap1smda saglanabileceginin bilincindedir.

Alevilikte var olan ve yukanda belirtilen ozellikler; Alman anayasal degerleri ile c;eli~mez, uyum ic;indedir.

3.4 Islam Din KOlturu Dersi i le Birlikte Alevilik (Aiewit/sche Themen in der relig/osen Unterweisung)

Ad1, din dersi (Religionsunterricht) olmay1p, din kUitUrU dersi olan; yani bir"dini · kurumun katll1m1 olmaks1z1n Egitim Bakanllklan tarafJr)dan haz1rlanan islam kUitUrU dersi ic;inde Alevilik bilgileri verilmesi dU~UnUiebilir. Bu durumda, eyalet Egitim Bakanllklannm, bu dogrultuda islam kUitUrU ic;inde Alevilige yer vermeleri

230 ------------

m•--·""'' ""'""""· --=-.. =*=~~ folklor/edebiyat --=m=~-==--

gerekir. $u ana kadar Nordrhein-Westfalen ve Hamburg Eyaletlerinde haztrlanmt~ olan islam klilti.iri.i ders programlannda Alevilik yer almam1~t1r. Bu programlann yeniden di.izenlenmesi ve ogretmenlerin bu dogrultuda yeniden egitilmesi gerek­mektedir. Bayern'de ~u anda ilkokul1'den 4'e kadar s1ntflarda okutulan din kultUri.i derslerinde de (her ne kadar normal ders programt i<;inde yer altyorsa da) Turkiye'den gonderilen kitaplar kullanlld•g• i<;in, Alevilikle ilgili bilgiler ver­ilmemektedir.

Nordrhein-Westfalen'da, islam din ki.ilti.iri.i dersleri program1, dini kurumlann dogrudan katkllan olmadan, Eyalet Okul ve Egitim Enstiti.isi.i taraftndan haztrlanm•~ttr. Bu Enstiti.i isteseydi, ders programtntn i<;ine Alevilik bilgilerini sok­abilirdi. Bu program, 1983-86 ylllannda haz•rlantrken, islam kabul edilen ogrencil­er i<;inde Alevi <;ocuklann varltg1 anlatdmt~; Alevilikle ilgili bilgilerin bu programa allnmas1 onerilmi~ti. 0 zamanlar bu enstiti.iden, Turk Milli Egitimi'nden <;agnlan delegelerin, Alevilikle ilgili onerileri kabul etmedikleri ve Ti.irkiye'de okutulan din kulti.iri.i ve ah lak bilgisi dersleri dogrultusunda bir programa onay verdikleri yoni.inde bilgi verilmi~ti. 0 zamanlar Alevilerin heni.iz orgi.itlenmemi~ olmalan da bu yonde geni~ .bir bask• yapmayt engellemi~tir. 1995-1997 ylllan arasmda Alevi Birlikleri Federasyonu'nun, Nordrhein-Westfalen Egitim Bakanl1g1'na verdigi dilek<;e dogrultusunda, Eyalet Okul ve Egitim EnstitUsi.i ile gori.i~meler yapllm1~

· ve islam ki.iltur dersi veren ogretmenler i<;in, bir el kitabmtn yazllmast kararla~tmlm1~; bu dogrultuda olu~an komisyonun iki ytllll< <;all~mast 1997 sonunda ey~let bi.it<;esinden gelen paramn k•slld1g1 bananesi ile durdurulmu~ ancak AABF nln baskllan sonucu bu c;all~ma yeniden ba~latllml~ttr. Almanca <;tkacak olan Alevilik Ogretmen El l<itabt 2.002. yll1 ba~lannda bitmi~ olacakttr.

4- Eyaletlerdek! Din Dersleri ile llgill Yasal Durum ve Alevllerle ilgili c:;;ozum Onerileri

Alevi orgi.itleri, din dersleri konusunda her eyaletin ki.ilti.ir ve egitim i~lerinde federal hUki.imetten bagtmstz olarak karar verme. yetkisini, her eyaletin anayasastnda din derslerinin farklt yasal dayanag1n1, var olan uygulamalan dikkate alarak, <;ozi.imler olu~turmak zorundadtr. Bu faktorleri ve Ki.ilti.ir Bakanltklan Daimi l<omisyoriu'nun (l<onferenz der l<uftusminister der Lander in der Bundesrepublil< Deutschland) raporlann1 dikkate aldtgtmtzda, Batt Almanya eyaletlerinde din dersleri konusunda ve Aleviligin okullarda okutulmast ile ilgili a~agidaki tablo kar~1m1za <;1kmaktad1r.

4-1 Bremen Eyalet anayasastnm 32.. m~ddesi ve Alman Anayasas1'nm 141. maddesi

geregince Bremen devlet okullannda normal din dersi (ordentliches Lehrfach) ongori.ilmemi~tir. (Normal ders -ordentliches Fach- zorunlu veya se<;imli zorunlu derstir. Ders programtnda yer altr ve not verilir. Sm1f ge<;meye etkisi olur. Ogret­men ve ders kitaplanntn masraflan devlet kar~tlar ve ogretmen egitimini devlet organize eder) Bu nedenle, Bremen'de okullarda resmi din dersleri yap•lmamak­tadJr. Bunun yerine her dini orgi.it, kendi din dersini organize edebilmektedir. Alevi orgutleri, Bremen Egitim Senatorlugi.i'ni.in destegi ile okullardaki stntflarda,

231

m:m:~~~~:m~:smm~-. ... ,m~.m""""'""' __ ,.,..."..,' -""' folklorledebiyat ""=~=wm~,mm.''====m~•""""""'=·•·"'"""===""·"""''

sadece .Aievi c;ocuklannrn katrlacagt, kendilerinin pedagojik Qlarak belirledikleri ders programt dogrultusunda ve kendilerinin finanse ettikleri din dersleri yapabilir.

4.2 Schleswig Holstein ve Niedersachsen Bu eyaletlerin anayasalarrnda din dersleri ongorulmemi~ir. Okul yasalannda,

din dersleri ile ilgili duzenlemeler vardtr. Din dersleri, normal ders (ordentliches Fach) olarak ongorulmu~ur. l<iliselerin egitim makamlan ile ortakla~a din ders­lerini organize edebilecekleri be l irtilmi~tir. Aynca okullar, din derslerine katrlmayari ogrenciler ic;in s. srnrftan sonra etik dersleri organize ederler. Aleviler ic;in, Bremen'deki oneriler, bu eyaletler ic;in de gec;erlidir.

4.3 Hamburg Hamburg Okul Yasasr'ntn 7. maddesi, din dersini normal ders olarak

(ordentliches Lehrfach) belirlemi~tir. Din dersleri -d.iger inanc;lara saygrl t ve ho~goru temelinde- dini kurumlann katrltmt ve onayt ile yaprlmaltdtr. Yine bu maddeye gore, din derslerine "kattlmayan ogrencilere din derslerinin planlandtgt saatlere paralel alternatif olarak etik ve felsefe dersleri sunulmaltd tr. Hamburg'ta ogrenciler din derslerinde aynlmryorlar. ButGn ogrenciler, bir arada dinlerarast ortak din dersi programt uyannca, pedagojik ve teolojik ac;rdan yeti~mi~ ogret­menler Almanca olarak din derslerini veriyorlar . . Hamburg Anayasast bu model ic;in uygun. Hamburg Alevi KOitur Merkezi'nin de kattldtgt dinlerarast komisyon, bu ortak ders programmda Alevi inane; kulturunden. yeterince konulann girmesini kabul etmi~ bulunuyor. Hamburg'ta Protestan l<ilisesi, Musli.imanlar Birligi (Muslimische Konferanz), Tibet Kultur Merkezi (Budizm), Yahudi Cemaati (Jiidische Gemeinde) ve Alevi l<i:iltur Merkezi gibi dini kurumlann kattltmt ile 3 yrldtr yaptlan c;alt~ma sonucunda ~u Alevilige ozgu konulan ortak din dersleri pro­gram rna girmi~ bulunuyor: Lokma, A~ure gunu, nzaltk, Muharrem orucu, Htztr­ilyas, semah ve muzik. Bu konulann i~lenmesi i~in ku llantlacak ders kitap ve benz­eri malzemenin uretimi c;alt~malan surmektedir. Din dersi ogretmenlerine, meslek kurslannda diger din kultGrleri yantnda Alevilikle ilgili bilgiler de verilmektedir.

4 .4 Berlin Berlin Okul Yasast (Schulgesetz fiir Berlin) devlet okullannda devlet din dersi

(staat/icher R.e/igionsunterricht) ongormemektedir. Okul yasastntn 23. maddesi 1. bendine gore, din dersi ic;in kiliseler ve diger dini kurulu~lar yetkili ktltnmt~trr. 23. maddenin 4· bendin~ gore, bir c;ok dini kurulu~un olu~turdugu bir dernek veya federasyon da bu yetkiye sahiptir. 4.11.1998 tarihinde Berlin Eyalet idare Mahkemesi, bu maddeye dayanarak, islam Federasyomi'nun islam din dersi verme istegini kabul etti. Bu demektir ki, islam Federasyonu, kendi uyelerinin c;ocuklan ic;in, kendi anlayr~t dogrultusunda (lslamischer R.eligionsunterricht der lslamischen Foderation Berlin) islam din dersi verecektir. Berlin Anadolu Alevi l<i:iltur Merkezi de 2000 ytltnda Alevilik Dersleri ic;in ba~vu ru yapmts ve .bu ba~vuru senatorluk taraftndan kabul edilmi~tir. Berlin'de din dersi organize etmek ic;in, bir dini orgutten beklenen ko~ullar diger eyaletlere gore daha uygundur: Berlin mahkeme l<ararr, her eya lete uyarlanamaz; ama devamlt ltgtnt ve birligini

232

saglamr~ Berlin'deki diger inane; gruplanna uyarlanabilir. Berlin Anadolu Alevi J<OitUr Merkezi, Alevi i::igretisinin SOnni islam'dan farklr oldugunu ve bunun ic;in kendilerinin dini argOt temsilcisi olarak bu dersi verebileceklerini belirtmi~lerdir. Bu durumunda, okul idareleri, ders programlannda i::igleden once olmak Ozere 2.

saat din dersi i<;in zaman ayrrmak zorundadrr. Din dersinin ama<;lan, programr ve ders kitaplan, Egitim Senati::iriOgO'nce Alman anayasal degerlerine uygunlugu konusunda incelendikten sonra, Alevilerin temsilcisi kurumun i::inerecegi i::igret­menler tarafrndan bu dersler Almanca olarak verilecektir.

Dersin yaprlabilmesi i<;in bir i::igrenme ~frubunda en az 10 i::igrenci olmalrdrr. Dersi veren i::igretmenlerin pedagojik egitiminin olmasr ko~ulu vardrr. Din dersi verme yetkisi olan dini kurum, Egitim Senati::iriOgO ile birlikte c;alr~mak zorun­dadrr.

4-5 Nordrhein Westfalen (NRW) Yukanda belirtildigi gibi NRW eyaletinde, Eyalet Okul ve Egitim EnstitOsO'nOn

hazrrladrgr islam din dersleri programrnca, Turk i::igretmenleri tarafrndan islam din dersleri, TOrkc;e anadil dersleri c;erc;evesinde v;erilmektedir. Bu ders programrnda, Alevilikle ilgili bilgiler yoktur. Ana dil derslerine katrlan Alevi c;ocuklan -TOrkiye'de oldugu gibi- ister istemez SOnni ic;erikli din dersine katrlmak zorunda kalmaktadrrlar. Alevi ailelerin bOyOk c;ogunlugu, c;ocuklarrnrn TOrkc;e dilini okullar­da i::igrenmelerini arzuladrklan halde, bu derslerin ic;eriginin SOnni din dersleri ile doldurulmasr sonucu, c;ocuklarrnr bu derslere gi::indermemektedirler.

Bu derslerin hem dil dersi hem de din kOiturO dersi olmasr, pedagojik ve metod ac;rsrndan sakrncalrdrr. Bi::iylesi karma bir dersin, i::irnegin "Deutsch und f?.eligion" olarak Alman c;ocuklanna i::inerilmesi bil~ Alman egitimcilerini ~a~rrtmaktadrr. TUrk yetkililerin bir krsmrnrn; din derslerini dil dersi olarak gi::irmeleri .de problem in c;i::izOmOnO zorla~trrmaktadrr. Dogrusu, Anadil derslerinin krsrlmamasr ve din der­slerinden bagrmsrz olarak haftada s saat olarak verilmesi sorunu ortadan kaldrracaktrr. Alnianya'da anayasal olarak Di·n derslerinin dilinin Almanca olmasr gerektigi yasal bir zorunluluktur.

Eyalet Egitim Bakanlrgr, ·son zamanlarda yeni c;i::izOmler olu~turmak i<;in istek­li gi::irunmektedir. Eyalet bakanlrgrnr, bu derslerin ic;erigine Alevilik bilgilerini ekle­meye zorlamak, bir c;i::izum gibi dO~OnOIOrse de bu olanaksrz ·gibi gi::izOkmektedir. Bu c;i::izum ancak, Egitim Bakanlrgr'nrn olu~turacagr bir din dersi hazrrlama komisyonuna Alevi ve Sunni i::irgutlerin e~it ko~ullarda katrlr.mr ile olasrdrr. Bunun gerc;ekle~mesi ise SOnni i::irgutlerin biraraya gelmesine baglrdrr.

Boyle bir geli~meyi i::inermek ve aynr zamanda krsa vadeli c;i::izOm ic;in, Alevilik . ic;erikli din dersleri programrnr Egitim Bakanlrgr'na sunmai< ve ko~ul.la nn elver­

digi okullarda, var olan SOnni islam derslerine alternatif olarak organize edilmesine · c;alr~mak gerekir. Yukanda belirtilen, Alevilik ders programr . taslagr, AABF nin olu~turdugu Ders Programr komisyonu tarafrndan geli~tirilmi~tir. Bu dersler

-Aimanca olmalrdrr ve pedagojik egitimden gec;en i::igretmenler tarafrndan verilme­lidir. Alevi i::irgutlerinin aktiv olu~lan ve i::izellikle de Alevi Birlikleri Federasyonu'nun bu eyalette olmasr, boyle bir c;i::izOmO gerc;ekle~tirebilecektir. · Bunun ic;in, i::incelikle Alevi ki::ikenli ve Alevilik konusunda bilgi edinmi~ olan diger

~=_,..,=-~=-="""""m~~ folklorledebiyat

Turk<;e anadil der;si ogretmenlerinden yararlanllabi lir. Bu dersler ilk yrllarda Almanca ve Ti.i rk<;e ola rak iki dilde verilebilir. Boylece <;ocuklarrn, anne babalanndan ogrendikleri dini terimlerin Almancalarrnr kavramalarr daha da kolayla~rr.

4.6 Rheinland-Pfalz ve Saarland Eyaletleri Bu eyaletlerin anayasalarr, din derslerinin o inanca uygunlugunu denetleyen

"Din Dersleri Sorumlularr" 6ng6ri.iyor. Dini gruplarrn 6nerecekleri, pedagojik for­masyonu olan bu ki~iler, din derslerinin 0 inanca uygun olup olmadrgrnr denetliy­orlar. Bu eyaletlerde din dersleri, dogrudan okullar tarafrndan organize ediliyor. Rbeinland-Pfalz Eyaleti anayasasrnrn 34. maddesine gore din dersi, devlet okullarrnda normal ders (ordentliches Lehrfach) olarak ongori.ilmi.i~ti.ir. Bu eyaletlerde l<i.ilti.ir Bakanl rgr nezdinde, Alevi ogretisine dayalr din dersl~ri pro­gramr hazrrlamak i.izere komisyonlar olu~turulabilir. Bu komisyonlarrn hazrrlaya­caklan programlar, okullarda Alevi dernek veya federasyonun belirleyecekleri bir "din dersleri sorumlusu" onci.ili.igi.inde uygulanabilir.

4-7 Hessen Hessen eyaletinde devlet okullannda verilecek din dersi i<;in ~u ko~ullarrn yer­

ine getirilmesi gerekir: a) Din dersinde i~lenecek konular ve dini ogreti anayasal degerlerle uyum

i<;inde olmalrdrr. b) Din· dersinden istenen ogrenci sayrsr, ders programr, Almanca ders dili ve

diger ko~ullar saglanmr~ olmalldrr. ~imdiye kadar Hessen'de islam din dersi, islamrn degi~ik yorumlarrnrn ortak

bir ders programrna afrnamama zorlugu ve islamr, Egitim Bakanlrgr nezdinde temsil edecek tek temsilci orgi.iti.in olmayr~r nedeniyle kabul edilmemi~tir. Bu durumda, hukuk<;ularrn bir krsmrnrn gori.i~i.ine gore, gene! islam din dersi (allge­meiner islamischer Religionsunterricht) yerine bir orgi.iti.in islam din dersi (Islamischer Religionsunterricht der Gemeinde .... .) kabul edilebilir; o din dersine sadece o orgi.iti.in i.iyelerinin <;ocuklarr katrlabilir. Bu da din dersine girmek isteyen <;ocuklarrn velilerinin, o dini orgutlere i.iyeligini ongormektedir. Bu ders dahi ist_ege baglr olup, velilerin dilek<;e vermesi ile mi.imki.indi.ir. Dersin dili, Almanca olmalrdrr. Alman Anayasasrnrn 7. madde ve 3. bendinin ongordi.igu gibi, din dersi organize etmek isteyen dini orgi.iti.in belirledigi yetkili bi l irki~i, 0 dini ogreti dogrultusunda hazrrlanan bir programr Eyalet Egitim Bakanlrgr'na onay almak i.izere sunar.

Hessen'de Alevi Derneklerinin i.ist orgi.iti.i AABF, Alevilik dersleri i<;in :woo yrlrnda ba~vuru yapmr~trr. Aleviljk dersleri dilek<;esi heni.iz sonU<;Ianmamr~trr.

4.8 Baden-Wurttemberg (BW) Baden-Wi.irttenberg'te Eyalet Okul Yasasr'nrn 96. madde 1. bendine gore din

dersi resmi okullarda normal ders (ordentliches Fach) olarak ongori.ilmu~ti.ir. Din dersleri, Alman Anayasasr'nrn 7. madde 3 bendine gore din kurumlarrnrn temel prensiplerine gore verilir. Bu dini kurumlarrn kamu ti.izel ki~iligi olabilecegi gibi, kayrtlr dernekler de din derslerinin hazrrlanmasrnda dini kurum olarak k9bul edilebilir. Aranan ko.~ul, o din in temsilciliginin a<;rk -ve belirgin bir ~ekilde

234

.,..,rm=~w;~=m==t=•=• ... :::msm:=zms,__ folklorledebiyat

olmasrdrr. Diger eyaletlerde oldugu gibi BW'de de din dersinin ic;erigi, .anayasal degerlerle ve eya let egitim amac;lan ile uyum ic;inde olmal tdtr.

Dini kurumlann belirleyecekleri din sorumlulanntn, din derslerinin ic;erigini denetlemeleri ve egitim bakanltgt ile stkt ili~ki ic;inde bulunmalan ongorOimekte­dir. Din dersi programt, Almanca olarak hazrrlanmalt ve Egitim Bakanltgt taraftndan onay . almr~ olmaltdtr. Ders pragramtntn hazrrlanmasr ic;in, eyalet makamlan mali yardrmda bulunmazlar. Din dersi, Almanca alarak verilmelidir. Din dersinin yaprlabilmesi ic;in en az 8 ogrenci almaltdrr. BW'de diger dini kurumlar ozellikle de l<atalik l<ilisesi din derslerini ayn alarak organize ettikleri ic;in, artakla~a din dersi yapma alanag1 yak gibidir. AABF Baden-WOrttemberg (BW) dernekleri adrna Mart 2.ooa de akullarda Alevilik dersleri vermek uzere KOitGr Bakanltgma dilekce vermi~tir. Bunun Ozerine BW KOitOr Bakanlrgt,-AABF'nin de ic;inde aldugu bir "Ders l<amisyanu" alu~turmu~tur. Bu komisyonun bir yllltk yapt1gr. c;;alt~malar sonuc; vermemi~ ve bunun Ozerine AABF bu kamisyondan bagrms1z olarak I<OitOr Bakanltg1 ile Al~vilik dersleri ic;in gorO~melere ba~lamr~t1r.

4.9 Bayern Bayern'de de Eyalet Okul Yasas1'nda din dersi normal bir ders (ordentliches

Fach) alarak kabul edilmi~tir. Diger eyaletlerde aldugu gibi ders plant, dini kurum­lar taraftnd.an haztrlanmalt ve ders kitaplan I<OitOr Bakanltgt taraftndan kabul· edilmi~ olmal1drr. Dersler, Almanca olarak ve pedagojik egitimi alan ogretmenler taraftndan verilebilir. Bayern'de de diger dini kurumlar, din derslerini ayn alarak organize ettikleri ic;in, ortakla~a din dersi yapma olanag1 yok gibidir. AABF Bayern'de Almanca Alev_ilik Dersleri ic;in ba~vuru yapmi~ olup I<Oitur Bakanl1g1 ile goru~melere devam etmektedir.

5. Oneriler 5.1 Alevi Dernekleri ve Oyeleri Neier Yapabilirler? Alevi dernekieri, c;evrelerindeki Turk ve Alman ogretmenlere, okul mOdurlerine

hatta I<OitOr veya Egitim Bakanl1klanna kadar, yukanda SJralanan modellerden kendilerine en uygun alanrnt anlatmalt ve gen;ekle~mesi ic;in c;all~maltd1rlar.

Dernek Oyeleri, dinleri (Religion) veya mezhepleri (l<onfession) saruldugunda veya.bir dilekc;eye yazmak durumunda ka ldrklannda Afewitveya Afewitentum diye cevap vermelidir. Alevi velileri akula gic:.len c;acuklannrn okul kayrt fi~lerine Religion: Afewit alarak yazdtrmaltdtrlar.

5.2. Alevi Ogrenciler Neier Yapabilirler? $imdiden, Alevi ogrenciler, Alevilik gerc;egtnt, Projel<twoche'lerde,

Hausarbeiflarda konu yapmall ve Alevi derneklerine gidilerek arkada~lannrn ve ogretmenlerinin Alevilik hakktnda bilgi edinmelerine yardtmCI olmalldlr.

5.3 Oniverslte Ogrenclleri Neier Yapabilirler? Oniversite ogrencileri, belirli alanlarda (Padagogil<, Jura, Erziehungswissenschaft,

Soziofogie ... ) Alevilikle ilgili kanularda. master ve daktara tezi hazrrlayabilirler ve . boylelikle Aleviligin degi~ik boyutlan ile gOndeme getirebilirler.

235 -------------

~., "'"' =.:::: .. """"= folklorledebiyat ~-.-'"'"""" ... =""""""'=_,..-=,,.,.,.,.

6.Sonuc; Alevilik uzun bir gec;mi~i alan ve gec;mi~i ile geleceginin si.ireklilik ve.

devamhlrk gosterecegini ac;rkc;a gostermi~ alan bir inane; sistemidir. Alevilik, insanrn ve evr~nin olu~masrna, bu ve obi.ir di.inyaya ili~kin ac;rk ve sec;ik cevap­larryla bir bi.iti.insellik gostermektedir.

Alman Anayasasr'nda belirtilen anayasal degerlerin bi.iyi.ik c;ogu.nlugu Alevilikte yer almaktadrr. Alevi orgi.itlerinin ti.izi.ikleri ve orgi.itlerin yaprsr demokratik, katrlrmcr ve e~itlik prensiplerine uygun olu~mu~tur. Almanya'da 2o.ooo'in i.izerinde Alevi insanrnrn dogrudan i.iye olduklarr (aileleri ile so.ooo) derneklerin olu~turduklarr, Almanya Alevi Birlikleri Federasyonu (AABF) son yrllarda ciddi ve gi.ivenilir c;alr~ma sergilemi~ ve yakla~rk 6oo.ooo civarrnda Alevinin ya~adrg1 Almanya'da Alevilerin temsilcisi ve bunun Alevilerce tar:tr~mas1z kabul edildigi bir kurum di.izeyine gelmi~tir.

Sonuc; olarak; • Okullarda Alevilik Dersler~nin verilmesi, Alevilerin anayasal haklarrd1r.

Alman yasalarrna gore, okullarda Alevilik derslerinin, istege bagli olarak ogretilmesinin yasal ko~ullarr vardrr. Her eyalette en uygun c;ozi.imi.i, o eyaletteki dernekler, federasyonun destegi ile bulacaklardrr. Din dersi organize etmek ic;in, kamu ti.izel ki~ilik (offentlichrecht/iche Korperschaft) alma ko~ulu yoktur.

• Yasal olanaklarr kullanrp, yasal hak olu~turmak, Almanya Alevi Birlikleri Federasyonu'nun ve yoresel orgi.itlerin yasal di.izeyde mi.icadelesine baghd1r.

• 1j3'ini Alevi ogrencilerin olu~turdugu. Ti.irkiye'den gelen ogrencilere, Alevi ogretisine yer vermeyen islam din derslerinin ongori.ilmesi, Alevllerin din ve inane; ozgi.irli.iklerinin yok sayrlmas1 demektir.

• Alevi ogretisinin okullara girmesi, Alevilerin kimliklerine ac;rkc;a sahip c;rkmalanna yardrmcr olacaktrr. Bu, islam derneklerinin Ti.irkiye'den gelen herk_esin dini temsilciligini yapt1klarr iddiasrnr da c;i.irutecektir ..

• Alevilik dersleri, Alevi ogrencilerin ki~ilik olu~umlarrn1 olumlu yonde etk­ileyecektir.

• Dinleraras1 din derslerinde Alevilik ic;erikli konular, Si.inni kokenli ve diger ogrencilerin, Turkiye'de ve Almanya'da degi~ik dini ki.ilti.irlerin oldugu gerc;egini ogrenmelerine olanak saglayacakt1r.

• Diger dini gruplardaki ogrenciler, Alevilikle ilgili bilgiler 1~1grnda Alevi arkada~larrnr daha i}li tanryabilecekler ve bunun onlarrn ho~gori.ilu bireyler olmalarrna katk1 yapacakt1r.

• Alevilikteki evrensel degerler, Alevilik derslerinin Almanca olarak verilmesi sonucu, Alman toplumunun degerleri durumuna gelecektir. Boylelikle dinler arasr diyaloga dolay1s1yla da insanlar arasrndaki barr~a onemli bir katk1 yapilm1~ ola­caktrr.

236