∏ ÃËÌ›· ˆ˜ ·Û˘Ó¤¯ÂÈ· Ù˘ ∞ϯËÌ›·˜. ∏ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË ÙÔ˘ BachelardÁÈ· ÙËÓ Û˘ÁÎÚfiÙËÛË Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ Ù˘¯ËÌ›·˜ (ÚÒÙÔ Ì¤ÚÔ˜)

∂˘ı‡ÌÈÔ˜ ¶. ªfiηÚ˘∆Ì‹Ì· ÃËÌ›·˜, ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ πˆ·ÓÓ›ÓˆÓ

∂π™∞°ø°∏

∫·Ù¿ ÙËÓ ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ ‰¤Î·ÙÔ ¤Ó·ÙÔ˘ ·ÈÒÓ· Î·È ÙÔ˘ ÚÒÙÔ˘ ÌÈÛÔ‡ ÙÔ˘ ÂÈÎÔ-ÛÙÔ‡ ·ÈÒÓ· ›¯Â ÂÈÎÚ·Ù‹ÛÂÈ Ë ¿Ô„Ë, Ô˘ ÊÙ¿ÓÂÈ ¿ÏψÛÙÂ Î·È Ì¤¯ÚÈ ÙȘ ̤Ú˜̷˜, fiÙÈ «Ë ·Ï¯ËÌ›· ‰ÂÓ ‹Ù·Ó Ù›ÔÙ· ¿ÏÏÔ ·Ú¿ ¯ËÌ›· Î·È fiÙÈ Ë ¯ËÌ›· Â›Ó·È Û˘-Ó¤¯ÂÈ· Ù˘ ·Ï¯ËÌ›·˜» (Beretta, 1993). ∆ËÓ ¿Ô„Ë ·˘Ù‹ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍÂ Ô ÁÓˆÛÙfi˜°ÂÚÌ·Ófi˜ ¯ËÌÈÎfi˜ ηٿ ÙÔÓ ‰¤Î·ÙÔ ¤Ó·ÙÔ ·ÈÒÓ· Justus von Liebig, Ô ÔÔ›Ô˜ ÔÚ-Á¿ÓˆÛ ÙËÓ ¯ËÌÈ΋ Âη›‰Â˘ÛË ÛÙÔ Giessen Î·È ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ ÙÔ˘ ‹Ù·Ó ·˘ÙÔ› Ô˘ÛÙ‹ÚÈÍ·Ó ÙËÓ ¯ËÌÈ΋ ‚ÈÔÌ˯·Ó›· ÛÙËÓ °ÂÚÌ·Ó›·. ∆Ô ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ÔÈ ·Ï¯ËÌÈÛÙ¤˜ ÙÔ˘‰¤Î·ÙÔ ¤ÎÙÔ˘ Î·È ‰¤Î·ÙÔ ¤‚‰ÔÌÔ˘ ·ÈÒÓ· ‰ÈÂÍ‹Á·Ó ÙȘ ¤Ú¢Ó˜ ÙÔ˘˜ ÛÙ· ¯ËÌÈο ÂÚ-Á·ÛÙ‹ÚÈ· Î·È ÌÔÈÚ¿˙ÔÓÙ·Ó ÙȘ ÔÚ˘ÎÙÔÏÔÁÈΤ˜ ÙÔ˘˜ ÁÓÒÛÂȘ Ì ÙÔ˘˜ ÌÂÙ·ÏÏÔ˘ÚÁÔ‡˜Î·È ÙÔ˘˜ Ê˘ÛÈÎÔ‡˜ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜ Ù˘ ∞Ó·Á¤ÓÓËÛ˘ ÂÓ›Û¯˘Â ÙËÓ ¿Ô„Ë ÙÔ˘ LiebigÁÈ· ÙËÓ ÈÛÙÔÚÈ΋ Î·È ÂÈÚ·Ì·ÙÈ΋ Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÌÂٷ͇ ∞ϯËÌ›·˜ Î·È ÃËÌ›·˜.

∆ËÓ ›‰È· ¿Ô„Ë ¤¯ÂÈ Î·È Ô ÁÓˆÛÙfi˜ °¿ÏÏÔ˜ ¯ËÌÈÎfi˜ Î·È ÈÛÙÔÚÈÎfi˜ Ù˘ ÂÈ-ÛÙ‹Ì˘ Marcelin Berthelot, Ô ÔÔ›Ô˜ ÛÙÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ “Les origines de l’alchemie”, ÙÔ ÔÔ›Ô ÌÂÙ·ÊÚ¿ÛÙËÎÂ Î·È ÛÙ· ÂÏÏËÓÈο ·fi ÙÔÓ ª. ™ÙÂÊ·Ó›‰Ë ÙÔ1907 ·Ó·Ê¤ÚÂÈ (Û ÌÙÊÚ ™ÙÂÊ·Ó›‰Ë): «∏ ÃËÌ›· ¯ˆÚ›˜ Ó· Â›Ó·È ÌÈ· ·Ú¯¤ÁÔÓËÂÈÛÙ‹ÌË, fiˆ˜ Ë °ÂˆÌÂÙÚ›· Î·È Ë ∞ÛÙÚÔÓÔÌ›·, ȉڇıËΠ¿Óˆ ÛÙ· Ï›„·Ó·ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓÔ˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ‡ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜, ËÌȯÈÌ·ÈÚÈÎÔ‡ Î·È ËÌÈıÂÙÈÎÔ‡… Ù˘∞ϯËÌ›·˜» (Berthelot, 1885, ÛÂÏ. 35), fiˆ˜ Î·È ·ÏÏÔ‡: «∏ ∞ϯËÌ›· ‹ÙÔ ÙȘÊÈÏÔÛÔÊ›·, ‹ÙÔÈ ‰‹ ¤ÏÏÔÁÔ˜ ÂÍ‹ÁËÛȘ ÙˆÓ Ù˘ ‡Ï˘ ÌÂÙ·ÌÔÚÊÒÛˆӻ(Berthelot, 1885, ÛÛ. 316-7).

∫·È ÔÈ ‰˘Ô ·˘ÙÔ› ¯ËÌÈÎÔ› ˘ÈÔıÂÙÒÓÙ·˜ ÙËÓ ıÂÙÈÎÈÛÙÈ΋ ·ÓÙ›ÏË„Ë ÁÈ· ÙËÓ ÂÈ-ÛÙ‹ÌË, fiÙÈ ‰ËÏ. Ë ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· Â›Ó·È Ë Û˘ÛÙËÌ·ÙÈ΋ ÂÈÚ·Ì·ÙÈ΋

∫ƒπ∆π∫∏ / ∂¶π™∆∏ª∏ & ∂∫¶∞π¢∂À™∏: 2/05, 83-97

ÂÚÁ·Û›· Î·È Ë ÂÌÂÈÚÈ΋ ·ÁˆÁ‹, οÓÔ˘Ó ·Ó·ÁˆÁ‹ Ù˘ ÁÓÒÛ˘ ÙˆÓ ÛˆÌ¿ÙˆÓ ÙÔ˘·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜ ÛÙȘ ıÂÙÈΤ˜ Î·È ÂÈÚ·Ì·ÙÈΤ˜ ÙÔ˘˜ ·Ú¯¤˜ ·›ÚÓÔÓÙ·˜ ˘fi„Ë ÙÔ ÈÛÙÔ-ÚÈÎfi Î·È ÔÏÈÙÈÛÌÈÎfi Ï·›ÛÈÔ Ù˘ ÂÔ¯‹˜ ÙÔ˘˜. √ M. Berthelot ·Ó·Ê¤ÚÂÈ Û˘ÁÎÂ-ÎÚÈ̤ӷ: «∏ ıÂÙÈ΋ ÂÈÛÙ‹ÌË ıÂÌÂÏÈÒÓÂÈ Ù· ÁÂÁÔÓfiÙ· Î·È Û˘Û¯ÂÙ›˙ÂÈ Ù· ÌÂÓ Ì ٷ‰Â Ì ¿ÌÂÛ˜ Û¯¤ÛÂȘ» (Berthelot, 1886). ∫È ·ÏÏÔ‡: «∏ ıÂÙÈ΋ ÂÈÛÙ‹ÌË ‰ÂÓ ÂÚÈ-Ï·Ì‚¿ÓÂÈ ·Ú¿ ¤Ó· ̤ÚÔ˜ ÙÔ˘ ÙÔ̤· Ù˘ ÁÓÒÛ˘, ÙËÓ ÔÔ›· ¤¯ÂÈ Ë ·ÓıÚˆfiÙËÙ·‰È·ÙÚ¤ÍÂÈ Ì¤¯ÚÈ Û‹ÌÂÚ·. ™˘ÁÎÂÓÙÚÒÓÂÈ Ù· ·Ú·ÙËÚÔ‡ÌÂÓ· ÁÂÁÔÓfiÙ· Î·È Î·Ù·Û΢-¿˙ÂÈ ÙËÓ ·Ï˘Û›‰· ÙˆÓ Û¯¤ÛÂÒÓ ÙÔ˘˜» (Berthelot, 1886, ÛÂÏ. 17). ∆¤ÏÔ˜ ÛÙËÓ Û˘-Û¯¤ÙÈÛË ÙˆÓ ·Ú·ÙËÚÔ‡ÌÂÓˆÓ ÁÂÁÔÓfiÙˆÓ Ô˘ οÓÂÈ Ë ÂÈÛÙ‹ÌË: «ÙÔ ·ÓıÚÒÈÓÔÓ‡̷ ·Ó·˙ËÙ¿ ¯ˆÚ›˜ ÛÙ·Ì¿ÙËÌ· ÙÔ˘˜ Ó¤Ô˘˜ ÎÚ›ÎÔ˘˜. ∞˘Ùfi Ô˘ ·ÁÓÔ› Ô‰ËÁ›ٷȷfi ÌÈ· ·Ó›ÎËÙË ‰‡Ó·ÌË ÁÈ· Ó· ÙÔ Î·Ù·Û΢¿ÛÂÈ Î·È Ó· ÙÔ Ê·ÓÙ·ÛÙ› ̤¯ÚÈ Ó·ÊÙ¿ÛÂÈ ÛÙȘ ÚÒÙ˜ ·Èٛ˜… ∞˘Ù¤˜ ÙȘ ÎÚ˘Ì̤Ó˜ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ˜, ·˘Ù¤˜ ÙȘ ÚÒ-Ù˜ ·Èٛ˜ ÙÔ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi Ó‡̷ ÙȘ Û˘Û¯ÂÙ›˙ÂÈ Ì ¤Ó· ÌÔÈÚ·›Ô ÙÚfiÔ ÛÙ· ÂÈÛÙË-ÌÔÓÈο ÁÂÁÔÓfiÙ· Î·È Ù· ÂÓÔÔÈ› Û ¤Ó· ÂÓÈ·›Ô Û‡ÓÔÏÔ, Û ¤Ó· Û‡ÛÙËÌ· Ô˘ ÂÚÈ-Ï·Ì‚¿ÓÂÈ ÙËÓ ·ÁÎÔÛÌÈfiÙËÙ· ÙˆÓ ˘ÏÈÎÒÓ Î·È ËıÈÎÒÓ Ú·ÁÌ¿ÙˆÓ» (Berthelot,1886, ÛÛ. 6, 18-19).

∏ ·Ú·¿Óˆ ·ÓÙ›ÏË„Ë fiˆ˜ ·Ú·ÙËÚ› Î·È Ô Marco Beretta (Beretta, 1993)Á›ÓÂÙ·È ·Ô‰ÂÎÙ‹, ̤¯ÚÈ ÙȘ ̤Ú˜ Ì·˜, ·fi ·ÚÎÂÙÔ‡˜ ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡˜ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ ÔÈÔÔ›ÔÈ ‰›ÓÔ˘Ó ¤ÌÊ·ÛË ÛÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ, ÔÈ ·Ï¯ËÌÈÛÙ¤˜ Ù˘ ∞Ó·Á¤ÓÓËÛ˘ ˘ÈÔı¤ÙË-Û·Ó ¤Ó· ¢ڇ ‰›Ô ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÒÓ ÂÓÓÔÈÒÓ Î·È Ù¯ÓÈÎÒÓ ÁÈ· ÙËÓ ·ÚÔ˘Û›·ÛË ÙˆÓÂÚ¢ÓÒÓ ÙÔ˘˜, Î·È ÚÔÛ·ıÔ‡Ó Ó· ‰Â›ÍÔ˘Ó ÙÔÓ ·ÔÊ·ÛÈÛÙÈÎfi ÚfiÏÔ ÙˆÓ ·ÓÔÚıÔ-ÏÔÁÈÎÒÓ, Ì˘ÛÙÈÎÈÛÙÈÎÒÓ Î·È Ì·ÁÈÎÒÓ ÂÔÈı‹ÛÂˆÓ ÛÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘Ù˘ ¯ËÌ›·˜.

∏ ıÂÙÈÎÈÛÙÈ΋ ·˘Ù‹ fï˜ ¿Ô„Ë ÁÈ· ÙËÓ ¯ËÌ›· ˆ˜ Û˘Ó¤¯ÂÈ· Ù˘ ·Ï¯ËÌ›·˜,·Ú¿ ÙËÓ Û˘ÓÂÈÛÊÔÚ¿ Ù˘ ÛÙËÓ ‰ÈÂÚ‡ÓËÛË ÙˆÓ ËÁÒÓ Ù˘, ‰ÂÓ ÌfiÚÂÛ ӷ Û˘-ÁÎÚÔÙ‹ÛÂÈ ÌÈ· ÂÓÓÔÈÔÏÔÁÈ΋ ‰ÔÌ‹ ÁÈ· ÙËÓ ·Ï¯ËÌ›· ˆ˜ fiÏÔ. √ ÛÎÔfi˜ Ù˘ ·Ï¯Ë-Ì›·˜ ‹Ù·Ó Ë ÌÂÙ·ÙÚÔ‹ ÙˆÓ Â˘ÙÂÏÒÓ ÌÂÙ¿ÏÏˆÓ Û ¯Ú˘Ûfi ̤۷ ·fi ÙÔÓ Î·ı·ÚÈ-ÛÌfi Î·È ÙÔÓ ÌÂÙ·Û¯ËÌ·ÙÈÛÌfi ÙˆÓ ÌÂÙ¿ÏψÓ, Ù˘ ÊÈÏÔÛÔÊÈ΋˜ Ï›ıÔ˘ Î·È ÙÔ˘ ÂÏÈÍÈ-Ú›Ô˘ Ù˘ ˙ˆ‹˜. ∏ ·Û˘Ìʈӛ· ÌÂٷ͇ ıˆڛ·˜ Î·È Ú·ÎÙÈ΋˜ ˘ÔÙÈÌÔ‡Ù·Ó ÚÔ˜¯¿ÚÈÓ ÙÔ˘ «ªÂÁ¿ÏÔ˘ ŒÚÁÔ˘».

°È· Ó· ·ÔʇÁÔ˘Ì ӷ ¯·Ú·ÎÙËÚ›ÛÔ˘Ì ÙÔÓ ÛÎÔfi Ù˘ ÌÂÙ·ÛÙÔȯ›ˆÛ˘ وӷϯËÌÈÛÙÒÓ ˆ˜ ·ÓÔËÛ›· ‹ ÙÛ·ÚÏ·Ù·ÓÈ¿ ‹ Ì˘ÛÙÈÎÈÛÙÈ΋ ·Ú¿ÎÚÔ˘ÛË, fiˆ˜ οÓÂÈ ÔBerthelot, ÔfiÙ Ì ¢ÎÔÏ›· ·Ê·ÈÚÒÓÙ·˜ ·˘Ù‹ ÙËÓ ÏÂ˘Ú¿ ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ ÙÔ˘˜ Ó· ÚÔ-Û·ı‹ÛÔ˘Ì ӷ ÂÓÙ¿ÍÔ˘Ì ÙËÓ Ú·ÎÙÈ΋ ÙˆÓ ·Ï¯ËÌÈÛÙÒÓ ÛÙËÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ‹ ÂÈ-Ú·Ì·ÙÈ΋ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· ı· ‹Ù·Ó ηÏÏ›ÙÂÚ· Ó· ·ÓȯÓ¢ıÔ‡Ó ÔÈ ÓÂ˘Ì·ÙÈΤ˜ ÚÔ¸-Ôı¤ÛÂȘ ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ ÙÔ˘˜ ÛÙËÓ ÊÈÏÔÛÔÊ›· Ì ÙËÓ ÔÔ›· Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È. Ÿˆ˜ ·Ó·Ê¤-ÚÂÈ Ô Berthelot (Berthelot, 1886) ÁÈ· ÙÔ˘˜ ·Ï¯ËÌÈÛÙ¤˜ «ÔÈ ÚÒÙÔÈ ·˘Ù‹˜ ̇ÛÙ·È

∂˘ı‡ÌÈÔ˜ ¶. ªfiηÚ˘82 ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 2

Ù˘Á¯¿ÓÔ˘ÛÈÓ ·ÏÏÔÊÚÔÓÔ‡ÓÙ˜, ·Ú¿ÊÚÔÓ˜ Î·È ·Á‡ÚÙ·È, …» Î·È ·ÏÏÔ‡: «Î·Ù¿ Ù·Úfiı˘Ú· ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ ¿Û· ÁÓÒÛȘ ıÚËÛ΢ÙÈÎfiÓ ÚÔÛÂÏ¿Ì‚·ÓÂ Î·È Ì˘ÛÙÈÎfiÛ¯‹Ì·… ∏ Ù˘ ÛΤ„ˆ˜ Î·È ÙÔ˘ ÏÔÁÈÎÔ‡ ÂÚÁ·Û›· › ÙÔ, ·˘ÛÙËÚÒ˜ ·Â› ˘ÔÙ·Á-̤ÓË».

™ÙËÓ Î·Ù‡ı˘ÓÛË ·˘Ù‹ ÔÈ Helene Metzger, Carl G. Jung, Alexandre Koyre,Robert Halleux ¤¯Ô˘Ó ÂÈÛËÌ¿ÓÂÈ fiÙÈ ÌÈ· ÈÛÙÔÚÈ΋ ·Ó·Û˘ÁÎÚfiÙËÛË Ù˘ ·Ï¯ËÌÈÛÙÈ-΋˜ ÛΤ„˘ Ú¤ÂÈ Ó· ¿ÚÂÈ ˘fi„Ë Ù˘ ÙÔ ÌÂÙ·Ê˘ÛÈÎfi ˘fi‚·ıÚÔ ÙÔ˘ «ªÂÁ¿ÏÔ˘ŒÚÁÔ˘» ·Ú¿ Ù· ÂÈÚ·Ì·ÙÈο ÙÔ˘ ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù·.

∆Ô ·Ï¯ËÌÈÎfi ÂÌfi‰ÈÔ

√È ÚˆÙÔÔÚȷΤ˜ ·˘Ù¤˜ ·fi„ÂȘ ÁÈ· ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙÔ˘˜ ‚Ú‹Î·Ó ÙËÓ ¤ÎÊÚ·ÛËÙÔ˘˜ ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ Bachelard Ô ÔÔ›Ô˜ ·Ó‹ÎÂÈ ÛÙÔ Ú‡̷ ÛΤ„˘ Ô˘ ·Ô‰¤¯ÂÙ·ÈÙËÓ ÈÛÙÔÚÈÎÔ-ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈ΋ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ Î·È Û˘ÁÎÚfiÙËÛ ÙËÓ ıˆڛ·ÙÔ˘ ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈÎÔ‡ ÂÌÔ‰›Ô˘ (Bachelard, 1993). ™·Ó ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈÎfi ÂÌfi‰ÈÔ ÔBachelard ıˆÚ› ÙËÓ «¿ÌÂÛË» Î·È «Î·ıËÌÂÚÈÓ‹» ÁÓÒÛË Ô˘ ·ÓÙÈÛÙ¤ÎÂÙ·È ÛÙËÓ Ó¤·ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋ Û‡ÏÏË„Ë Î·È Ë ·fiÚÚÈ„Ë Ù˘ ÁÈ· ÙËÓ ‰È·ÌfiÚʈÛË ÙÔ˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ‡Ó‡̷ÙÔ˜ Â›Ó·È ··Ú·›ÙËÙË.

™˘ÛÙ·ÙÈÎfi ÛÙÔÈ¯Â›Ô Ù˘ ¿Ô„˘ ÙÔ˘ Bachelard Â›Ó·È fiÙÈ ÙÔ ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈÎfi ‰ÂÓÂ›Ó·È ¤Ó· «Â͈ÙÂÚÈÎfi» ÂÌfi‰ÈÔ. ∂›Ó·È ¤Ó· ÂÌfi‰ÈÔ Ô˘ ı¤ÙÂÈ Ë ›‰È· Ë ÛΤ„Ë ÛÙËÓÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ÛΤ„Ë Î·È ÚÔ¤Ú¯ÂÙ·È ·fi ÙËÓ «ÚÒÙË ÂÌÂÈÚ›·». ∞Ó ÙÔ ÚÒÙÔ ÁÓˆ-ÛÙÈÎfi ÂÌfi‰ÈÔ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ÙËÓ «ÚÒÙË» ÂÌÂÈÚ›· ÙÔ ‰Â‡ÙÂÚÔ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È ¿ÌÂÛ· ÌÂÙËÓ ¤ÏÏÂÈ„Ë Û˘Ó›‰ËÛ˘ Ù˘ Ú·ÁÌ·ÙÈ΋˜ ÔÚ›·˜ Ù˘ ÛΤ„˘, ‰ËÏ. ÙÔ Ì˯·ÓÈÛÌfi‰È·ÌfiÚʈÛ˘ Ù˘ Ô˘ Â›Ó·È ÙÔ ÂÌfi‰ÈÔ Ù˘ «ÁÂÓÈ΋˜» ÁÓÒÛ˘. ∆Ô ÙÚ›ÙÔ ÁÓˆÛÙÈÎfiÂÌfi‰ÈÔ Â›Ó·È Ë ÁÏÒÛÛ· Ô˘ ÂÈÛ¤Ú¯ÂÙ·È ÛÙȘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈΤ˜ ‰È·Ù˘ÒÛÂȘ Î·È ÚÔ¸-ÔÙ›ıÂÙ·È ÛÙËÓ Î·Ù¿ÚÙÈÛË ÙÔ˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ‡ Ó‡̷ÙÔ˜. °È· ÙËÓ ¿ÚÛË ÙÔ˘ ÂÈÛÙË-ÌÔÏÔÁÈÎÔ‡ ÂÌÔ‰›Ô˘ Ô Bachelard ÛÙÚ¤ÊÂÙ·È ÛÙËÓ «„˘¯·Ó¿Ï˘ÛË Ù˘ ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈ΋˜ÁÓÒÛ˘» ÁÈ· Ó· ·ÂÏ¢ıÂÚÒÛÂÈ ÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË ·fi ÙȘ Ï¿Ó˜ ÛÙȘ Ôԛ˜ ÙËÓ Ô‰Ë-ÁÔ‡Ó Ù· ÁÓˆÛÙÈο ÂÌfi‰È·, Ó· ÙËÓ Î·ı·Ú›ÛÂÈ Î·È Ó· ÂÓÙÔ›ÛÂÈ ÙÔ˘˜ Ì˯·ÓÈÛÌÔ‡˜Ù˘ Ï¿Ó˘.

∫·Ù¿ ÙËÓ Û˘ÁÎÚfiÙËÛË ÙÔ˘ Ó¤Ô˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ‡ Ó‡̷ÙÔ˜ ÛÙËÓ ¯ËÌ›· ÌÂÏÂÙ¿ÙÔ ··Ïϯ̄ËËÌÌÈÈÎÎfifi ÂÂÌÌfifi‰‰ÈÈÔÔ. ¢¤¯ÂÙ·È Î·Ù·Ú¯‹Ó ÙËÓ ÚÈ˙È΋ ·ÓÙ›ıÂÛË Ù˘ ¯ËÌ›·˜ Ì ÙËӷϯËÌ›·, ·ÔÎÏ›ÂÈ ÙËÓ Û˘Ó¤¯ÂÈ· Ù˘ ÚÔÂÈÛÙ‹Ì˘-ÂÈÛÙ‹Ì˘, Î·È ÁÈ· Ó· ÂÚÌË-Ó‡ÛÂÈ ÙËÓ ·ÓÙ›ÛÙ·ÛË ÙÔ˘ ·Ï¯ËÌÈÎÔ‡ ÂÌÔ‰›Ô˘ ÛÙËÓ ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈ΋ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ÛΤ„Ë, ‰ÈÂÚÂ˘Ó¿ ÙȘ „˘¯ÔÏÔÁÈΤ˜ ‚‚·ÈÒÛÂȘ ÙÔ˘ ·Ï¯ËÌÈÛÙ‹ Î·È Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ ÙÔÓ„˘¯ÔÏÔÁÈο Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· Ù˘ ·Ï¯ËÌ›·˜: «∂ÍÂÙ·˙fiÌÂÓË ÛÙÔ Â‰›Ô Ù˘ÚÔÛˆÈ΋˜ ÂÔ›ıËÛ˘ Ë ·È‰Â›· ÙÔ˘ ·Ï¯ËÌÈÛÙ‹ ÌÈ· Û·ÊÒ˜ ÔÏÔÎÏËڈ̤ÓË ÛΤ-„Ë Ë ÔÔ›·, ηٿ ÙËÓ ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ ÂÈÚ·Ì·ÙÈÎÔ‡ ·ÎÏÔ˘, Á›ÓÂÙ·È ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ „˘-

∏ ÃËÌ›· ˆ˜ ·Û˘Ó¤¯ÂÈ· Ù˘ ∞ϯËÌ›·˜… ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 2 83

¯ÔÏÔÁÈÎÒÓ ÂȂ‚·ÈÒÛÂˆÓ Ô˘ ·ÔηχÙÔ˘Ó ÙÔ ‚¿ıÔ˜ Î·È ÙËÓ ÛÙ·ıÂÚfiÙËÙ· ÙˆÓÛ˘Ì‚fiÏˆÓ Ù˘. ™ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·, Ô ¤ÚˆÙ·˜ ÁÈ· ÌÈ· ¯›Ì·ÈÚ· Â›Ó·È Ô ÈÔ ÈÛÙfi˜¤ÚˆÙ·˜. °È· Ó· ÎÚ›ÓÔ˘Ì ÙÔÓ Ï‹ÚË ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· Ù˘ ÂÔ›ıËÛ˘ ÙÔ˘ ·Ï¯ËÌÈÛÙ‹ ‰ÂÓÚ¤ÂÈ Ó· ͯӿÌ fiÙÈ Ë ÊÈÏÔÛÔÊÈ΋ ıˆڛ· Ô˘ ıÂÌÂÏÈÒÓÂÈ ÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË Û·Ó Ô˘-ÛÈ·ÛÙÈο ·ÓÔÏÔÎÏ‹ÚˆÙË Â›Ó·È ÌÔÓÙ¤ÚÓ·˜ ¤ÌÓ¢Û˘. ∂›Ó·È ÂÍ›ÛÔ˘ ÌÔÓÙ¤ÚÓÔ˜ ÂΛ-ÓÔ˜ Ô Ù‡Ô˜ Ù˘ ·Ó·Ì¤ÓÔ˘Û·˜ ÛΤ„˘, Ù˘ ÛΤ„˘ Ô˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÂÙ·È ÛÙË ‚¿ÛˢÔı¤ÛÂˆÓ Ô˘ ıˆÚÔ‡ÓÙ·Ó ÁÈ· ÌÂÁ¿ÏÔ ¯ÚÔÓÈÎfi ‰È¿ÛÙËÌ· ·Ó·ÛÊ·Ï›˜, Î·È ÔÈÔԛ˜ ·Ú·Ì¤ÓÔ˘Ó ¿ÓÙ· ·Ó·ÎÏËÙ¤˜. ∞ÓÙ›ıÂÙ·, ÛÙËÓ ÚÔÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ÂÚ›Ô‰Ô,ÌÈ· ˘fiıÂÛË ÛÙËÚ›˙ÂÙ·È Û ÌÈ· ‚·ıÈ¿ ÂÔ›ıËÛË: ·ÔÙÂÏ› ÂΉ‹ÏˆÛË ÌÈ·˜ „˘¯È-΋˜ ηٿÛÙ·Û˘. ŒÙÛÈ, Ì ÙËÓ Îϛ̷η ÙˆÓ Û˘Ì‚fiÏˆÓ Ù˘ Ë ·Ï¯ËÌ›· Â›Ó·È ¤Ó·ÌÓËÌfiÓÈÔ ÁÈ· ÌÈ· Ù¿ÍË ÂÛˆÙÂÚÈÎÒÓ ÛÙÔ¯·ÛÌÒÓ. ¢ÂÓ Â›Ó·È Ù· Ú¿ÁÌ·Ù· Î·È ÔÈ Ô˘-ۛ˜ Ô˘ Â›Ó·È ·ÓÙÈΛÌÂÓ· ÙˆÓ ÂÈÚ·Ì¿ÙˆÓ, ·ÏÏ¿ Â›Ó·È Ù· „˘¯ÔÏÔÁÈο ۇ̂ÔÏ·Ô˘ ·ÓÙÈÛÙÔÈ¯Ô‡Ó ÛÙ· Ú¿Ì·Ù· ‹ ·ÎfiÌ· ηÏÏ›ÙÂÚ·, ÔÈ ‰È¿ÊÔÚ˜ ‰È·‚·ıÌ›ÛÂȘ ÙÔ˘ÂÛˆÙÂÚÈÎÔ‡ Û˘Ì‚ÔÏÈÛÌÔ‡, ÙËÓ ÈÂÚ·Ú¯›· ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ı¤ÏÂÈ Ó· ·Ô‰Â›ÍÂÈ. º·›ÓÂÙ·ÈÚ·ÁÌ·ÙÈο fiÙÈ Ô ·Ï¯ËÌÈÛÙ‹˜ «Û˘Ì‚ÔÏ›˙ÂÈ» Ì fiÏË ÙËÓ „˘¯‹ ÙÔ˘, Ì fiÏÔ ÙÔ Â›Ó·ÈÙÔ˘, Ì ÙËÓ ÂÌÂÈÚ›· ÙÔ˘ ·fi ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ÙˆÓ ·ÓÙÈÎÂÈ̤ӈӻ (Bachelard, 1993b).

∞ÎfiÌ· Î·È fiÙ·Ó ÙÔ Â›Ú·Ì· ·ÔÙ˘Á¯¿ÓÂÈ Ô ·Ï¯ËÌÈÛÙ‹˜: «·‰È·ÊÔÚ› ÁÈ· ÙÔ ·Ù˘-¯¤˜ ˘ÏÈÎfi ›ڷ̷: ÔÈ ‰˘Ó¿ÌÂȘ Ù˘ ÂÏ›‰·˜ ̤ÓÔ˘Ó ·Ó¤·Ê˜ ÁÈ·Ù› Ë ˙ˆÓÙ·Ó‹ Û˘-Ó›‰ËÛË Ù˘ ÂÏ›‰·˜ Â›Ó·È ‹‰Ë ÌÈ· ÂÈÙ˘¯›·. ¢ÂÓ ÈÛ¯‡ÂÈ ÙÔ ›‰ÈÔ ÁÈ· ÙÔ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfiÓ‡̷: ÁÈ’ ·˘Ùfi, ÌÈ· ˘ÏÈ΋ ·ÔÙ˘¯›· Â›Ó·È ·Ì¤Ûˆ˜ ÌÈ· ‰È·ÓÔËÙÈ΋ ·ÔÙ˘¯›·»(Bachelard, 1993b). °È· ÙËÓ ·ÔÙ˘¯›· ÂÓfi˜ ·Ï¯ËÌÈÎÔ‡ ÂÈÚ¿Ì·ÙÔ˜ ˘Â‡ı˘ÓË ıˆ-ÚÂ›Ù·È Ë ÌË ÛˆÛÙ‹ ‡ÏË Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ıËΠ‹ Ù›ıÂÙ·È Û ·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÛË Ë ËıÈ΋ηı·ÚfiÙËÙ· ÙÔ˘ ·Ï¯ËÌÈÛÙ‹. °È·Ù› ‰ÂÓ ıˆÚÂ›Ù·È ‰˘Ó·Ùfi Ó· ÌÔÚ› Ô ·Ï¯ËÌÈÛÙ‹˜Ó· ·Ôηı¿ÚÂÈ ÙËÓ ‡ÏË ¯ˆÚ›˜ Ó· ·Ôηı¿ÚÂÈ ÚÒÙ· ÙËÓ „˘¯‹ ÙÔ˘. ªÂ ·˘Ù‹ ÙËÓ¤ÓÓÔÈ· ÎÚ›ÓÔÓÙ·˜ ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈο Ë ·Ï¯ËÌ›· «‰ÂÓ ÙfiÛÔ ÌÈ· ‰È·ÓÔËÙÈ΋» (Bachelard,1993b), fiˆ˜ Ë Û‡Á¯ÚÔÓË ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ Ú·ÎÙÈ΋, fiÛÔ ÌÈ· «ËıÈ΋ ̇ËÛË»(Bachelard, 1993b). ŒÙÛÈ ÛÙÔ ÚÔ˚fiÓ ÂÚÁ·Û›·˜ ÙÔ˘ ·Ï¯ËÌÈÛÙ‹ Â›Ó·È Û˘Ó‰Â‰Â̤ÓËË ËıÈ΋ ÙÔ˘. ∞ÓÙ›ıÂÙ· ÛÙÔ Û‡Á¯ÚÔÓÔ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ· ˘¿Ú¯ÂÈ ·Ô‰¤ÛÌ¢ÛË ÌÂٷ͇ Ù˘ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜ ÙÔ˘ Î·È Ù˘ Û˘Ó·ÈÛıËÌ·ÙÈ΋˜ ÙÔ˘ ˙ˆ‹˜.

∏ Û¯¤ÛË ·Ï¯ËÌ›·˜ - ¯ËÌ›·˜ ÛÙÔÓ ∂ÏÏ·‰ÈÎfi ¯ÒÚÔ

∫·Ù¿ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ÙÔ˘ ÓÂÔÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ‰È·ÊˆÙÈÛÌÔ‡, ÌË ¤¯ÔÓÙ·˜ ·Ó·Ù˘¯ı› ÔÈ›‰È˜ ÔÈ ÂÈÛً̘ ÛÙÔÓ ÂÏÏËÓfiʈÓÔ ¯ÒÚÔ, fiˆ˜ Î·È ÔÈ ÚÒÙ˜ ÚÔÛ¿ıÂȘ ÚÔ-Û¤ÁÁÈÛ˘ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ Ù˘ ¯ËÌ›·˜ ‚·Û›˙ÔÓÙ·È ÛÙËÓ ·Ï¯ËÌÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË (·ÚÈ·Â˘Úˆ·˚΋), Ë ‰ÈÂÚ‡ÓËÛË Ù˘ Û¯¤Û˘ ·Ï¯ËÌ›·˜-¯ËÌ›·˜ ‰ÂÓ ˘Ê›ÛÙ·Ù·È ·Ú¿ Û·Ó¢¯‹ ÙÔ˘ ∫. ∫ԇ̷ «…ËÏ¢ıÂÚÒıË Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ ·fi ÙˆÓ ∞ϯËÌÈÎÒÓ Ù·˜ ̈ڿ˜È‰¤·˜ Î·È Û˘ÓÂÎÚÔÙ‹ıË Î¿ÔÈÔÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfiÓ ÃËÌ›·˜ Û‡ÛÙËÌ·» (∫ԇ̷˜,

∂˘ı‡ÌÈÔ˜ ¶. ªfiηÚ˘84 ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 2

1808). ∞ÓÙ›ıÂÙ· ÙÔÓ 20Ô ·ÈÒÓ· Ô ÚÒÙÔ˜ ŒÏÏËÓ·˜ Ô˘ ÌÂÙ¤¯ÂÈ ÛÙËÓ Û‡Á¯ÚÔÓËπÛÙÔÚ›· ÙˆÓ ∂ÈÛÙËÌÒÓ Â›Ó·È Ô ª. ™ÙÂÊ·Ó›‰Ë˜ (™ÙÂÊ·Ó›‰Ë˜, 1926). º·›ÓÂÙ·ÈfiÙÈ, ·fi ÙËÓ ÌÈ· ÂËÚ¿˙ÂÙ·È ·fi ÙÔÓ Auguste Comte (™ÙÂÊ·Ó›‰Ë˜, 1920) ηȷӷÁÓˆÚ›˙ÂÈ ÙËÓ ÛËÌ·Û›· Ù˘ πÛÙÔÚ›·˜ Î·È Ù˘ ºÈÏÔÛÔÊ›·˜ ÙˆÓ ÂÈÛÙËÌÒÓ ÛÙËÓÂÓfiÙËÙ¿ ÙÔ˘˜ Ì ÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË Î·È ÙËÓ ·ÏÏËÏ›‰Ú·ÛË ÙÔ˘˜ Ì ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ›· ηȷfi ÙËÓ ¿ÏÏË ·Ú·Ì¤ÓÂÈ ÛÙËÓ ÂÏÏËÓÔÎÂÓÙÚÈ΋ ÁÚ·ÌÌ‹ ÙÔ˘ 18Ô˘ Î·È 19Ô˘ ·ÈÒÓ·(¡ÈÎÔÏ·›‰Ë˜, 2003). ¶ÈÛÙfi˜ Û ·˘Ù‹ ÙËÓ ÂÏÏËÓÔÎÂÓÙÚÈ΋ ÁÚ·ÌÌ‹ Î·È ÂÓÈÛ¯˘Ì¤ÓÔ˜·fi ÙȘ ·fi„ÂȘ Berthelot ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ˘‹ÚÍ ÌÂÙ·ÊÚ·ÛÙ‹˜ Î·È ÌÂÏÂÙËÙ‹˜ ıˆÚ›,fiÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÙËÓ Û¯¤ÛË Ù˘ ·Ï¯ËÌ›·˜ – ¯ËÌ›·˜ fiÙÈ «Ë ∞ϯËÌÈ΋ ÂÈÛÙ‹ÌË, ‹ÙȘ‰È· ÙÔ˘ ¤ÚˆÙÔ˜ ·˘Ù‹˜ ÚÔ˜ ÙÔ ¯ËÌÈÎfiÓ ÂÚÁ·ÛÙ‹ÚÈÔÓ ÂÏÔ‡ÙÈÛ ÌÂÓ ÙËÓ ÃËÌ›·Ó‰È· Ó¤ˆÓ ¯ËÌÈÎÒÓ Û˘Óı¤ÛÂˆÓ Î·È Ê·ÈÓÔ̤ӈÓ, ·Ê’ ÒÓ ·Ì¤Ûˆ˜ ¤ÏÎÂÈ ÙËÓ Î·Ù·Áˆ-Á‹ Ë ÙˆÓ ÓÂˆÙ¤ÚˆÓ ¯ÚfiÓˆÓ ÂÈÛÙ‹ÌË, ·ÏÏ’ ˘fi ÌÔÓ›ÌÔ˘ ηÙ¯Ô̤ÓË È‰¤·˜ Î·È Ù·‡-Ù˘ ÙËÓ Ú·ÁÌ¿ÙˆÛÈÓ Â› ÛÊ·ÏÂÚ¿˜ Ô‰Ô‡ Î·È ¿Ó¢ ˘Í›‰·˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜ ÂÈ˙Ë-ÙÔ‡Û· ·ÂÏ¿ÓËÛ ÙËÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ¤Ú¢ӷÓ, ·È ‰Â ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘ Î·È ÙÔ˘ Ó‡̷ÙÔ˜‰·¿Ó·È ÂÁ¤ÓÂÙÔ ·ÏËıÒ˜ ‰˘Û·Ó¿ÏÔÁÔÈ Ùˆ ÚÔÛÔÚÈÛı¤ÓÙÈ ÙË ∂ÈÛÙ‹ÌË ÔʤÏÂÈ»(Berthelot, 1885, ÚfiÏÔÁÔ˜ ™ÙÂÊ·Ó›‰Ë˜). ∂›Û˘ ÚÔÛ·ı› Ó· ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÂÈ ÙËÓÚ·ÎÙÈ΋ «¯ËÌÈ΋» Ù¯ÓÔÏÔÁ›· ÙˆÓ ·Ú¯·›ˆÓ ¯ÚfiÓˆÓ, ÙËÓ ¯˘Ì¢ÙÈ΋ ˆ˜ ¤Ó· ÛÒÌ·Ì ÙËÓ ·ÏÂÍ·Ó‰ÚÈÓ‹ Î·È ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ ·Ï¯ËÌ›· Î·È Ì¤Ûˆ ‰È ·˘Ù‹˜ ÙËÓ Û˘Ó¤¯ÂÈ· Ù˘̤¯ÚÈ Û‹ÌÂÚ· (™ÙÂÊ·Ó›‰Ë˜, 1908).

∆ËÓ ‰ÂηÂÙ›· ÙÔ˘ ’70 Ô ∂. ªÈÙÛ¿Î˘ ·fi ÙËÓ ÏÂ˘Ú¿ ÙÔ˘ Ì·ÚÍÈÛÌÔ‡ ·Û¯Ô-ÏÂ›Ù·È Ì ÙËÓ ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁ›· Î·È ÙÔÔıÂÙÂ›Ù·È ÛÙÔ ˙‹ÙËÌ· Ù˘ Û¯¤Û˘ ·Ï¯ËÌ›·˜-¯ËÌ›·˜ Î·È ‰ÈÂÚÂ˘Ó¿ ÙȘ ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈΤ˜ ÚÔ¸Ôı¤ÛÂȘ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ Ù˘ ¯ËÌ›-·˜. ™ÙÔ ÂÚÒÙËÌ· Ô˘ ı¤ÙÂÈ Ô ›‰ÈÔ˜ ÙÈ Â›Ó·È ·Ï¯ËÌ›· ··ÓÙ¿: «¶ÚÔÊ·ÓÒ˜ ‰ÂÓ‹Ù·Ó ÂÈÛÙ‹ÌË. ¢ÂÓ ÌfiÚÂÛ ӷ Û˘ÁÎÚÔÙ‹ÛÂÈ ¤Ó· ÛÒÌ· ÁÓÒÛˆÓ, ηÓfiÓˆÓ Î·È Ófi-ÌˆÓ Ô˘ Ó· ·ÓÙÈÛÙÔȯԇÓ Û ÌÈ· ÂÚÈÔ¯‹ Ù˘ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜. ∂ÓÙÔ‡ÙÔȘ Ë ·Ï-¯ËÌ›· ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ·¿ÙË Î·È ÙÛ·ÚÏ·Ù·ÓÈ¿. √È ·Ï¯ËÌÈÛÙ¤˜, Û˘Ó¯ÈÛÙ¤˜ Ù˘ Ú·ÎÙÈ-΋˜ ›ڷ˜ ÙˆÓ ÌÂÙ·ÏÏÔ˘ÚÁÒÓ Î·È ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ· Ù˘ ÂÌÂÈÚÈ΋˜ ¯ËÌÈ΋˜ Ù¯ÓÔÏÔÁ›·˜,·ÔÌfiÓˆÛ·Ó ¯ËÌÈο ÛÙÔȯ›·, ¯ËÌÈΤ˜ Ô˘Û›Â˜, Û˘Ó¤ıÂÛ·Ó ¿ÏϘ, ¯ÚËÛÈÌÔÔ›ËÛ·ÓÙÔÓ ˘‰Ú¿ÚÁ˘ÚÔ, ÙÔ ıÂÈ¿ÊÈ Î·È ¿ÏϘ Ô˘Û›Â˜ ΢ڛˆ˜ ÛÙÔÓ ÙÔ̤· Ù˘ È·ÙÚÈ΋˜ Î.Ï..º˘ÛÈο ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ÂÈÙ‡¯Ô˘Ó ÙÔ˘˜ ‰˘Ô ˆÊÂÏÈÌÈÛÙÈÎÔ‡˜ ÛÙfi¯Ô˘˜ ÙÔ˘˜: Ó·ÌÂÙ·ÙÚ¤„Ô˘Ó Ù· ¢ÙÂÏ‹ ̤ٷÏÏ· Û ¯Ú˘Ûfi Î·È Ó· ·Ú·Û΢¿ÛÔ˘Ó ÙÔ ÂÏÈÍ›ÚÈÔ Ù˘˙ˆ‹˜. ŸÌˆ˜ ÛÙ· Ï·›ÛÈ· ÙˆÓ Ì˘ÛÙÈÎÈÛÙÈÎÒÓ ÙÔ˘˜ ·ÓÙÈÏ‹„ÂˆÓ ÔÈ ·Ï¯ËÌÈÛÙ¤˜ ‰ËÌÈ-Ô‡ÚÁËÛ·Ó ÌÈ· ÂÌÂÈÚÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË, Úfi‰ÚÔÌÔ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ Ù˘ ¯ËÌ›·˜» (ªÈ-ÙÛ¿Î˘, 1996).

ªÂÙ¿ ÙËÓ ·ÓÙÈÔϛ٢ÛË ı· ÂÈÛ·¯ıÔ‡Ó ÔÈ Ó¤Â˜ Ù¿ÛÂȘ Ù˘ ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁ›·˜ ÛÙËÓ∂ÏÏ¿‰· Ô˘ ·ÊÔÚÔ‡Ó ÙȘ Û˘Óı‹Î˜ Á¤ÓÂÛ˘ ÙˆÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÒÓ ıˆÚÈÒÓ, ÙÔ Úfi-‚ÏËÌ· Ù˘ ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈ΋˜ ÙÔÌ‹˜, ÔÈ ıˆڛ˜ ‰ËÏ ÙÔ˘ Koyre, Kuhn, Lakatos,

∏ ÃËÌ›· ˆ˜ ·Û˘Ó¤¯ÂÈ· Ù˘ ∞ϯËÌ›·˜… ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 2 85

Bachelard ·ÏÏ¿ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ ÌÈ· Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ÂÓ·Û¯fiÏËÛË Î·È ÙÔÔı¤ÙËÛË ÛÙÔ˙‹ÙËÌ· Ô˘ Ì·˜ ··Û¯ÔÏ›, ‰ËÏ. ÙËÓ Û˘ÁÎÚfiÙËÛË Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ Ù˘ ¯ËÌ›·˜ ηÈÙËÓ Û¯¤ÛË Ù˘ Ì ÙËÓ ·Ï¯ËÌ›·.

ŒÙÛÈ ÛÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ ‚È‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘ ÂÈÎÔÛÙÔ‡ ·ÈÒÓ· ÔÈ ‰˘Ô ·ÚÈÔÈ ÂÎÚfiÛˆ-ÔÈ Ô˘ ·Û¯ÔÏ‹ıËÎ·Ó Ì ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Î·È ÙËÓ ÊÈÏÔÛÔÊ›· Ù˘ ¯ËÌ›·˜, ™ÙÂÊ·Ó›‰Ë˜Î·È ªÈÙÛ¿Î˘, ÂÓÒ Â›Ó·È ÂÎÚfiÛˆÔÈ ·ÓÙ›ÛÙÔȯ· ‰˘Ô ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÒÓ ·Ú·‰fiÛÂ-ˆÓ, ÙÔ˘ ıÂÙÈÎÈÛÙÈÎÔ‡-ÂÏÏËÓÔÎÂÓÙÚÈÛÌÔ‡ Î·È ÙÔ˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ‡ Ú·ÏÈÛÌÔ‡ (Ô˘˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ ‰È·ÏÂÎÙÈÎÔ-˘ÏÈÛÙÈΤ˜ ı¤ÛÂȘ) Û˘Ì›ÙÔ˘Ó ÛÙËÓ ı¤ÛË fiÙÈ Ë ¯ËÌ›· ›ӷÈÛ˘Ó¤¯ÂÈ· Ù˘ ·Ï¯ËÌ›·˜. ∞Ó Î·È Ë Û˘Ìʈӛ· ·˘Ù‹, ‹ Û‡ÌÙˆÛË, ı· Ú¤ÂÈ Ó· Ù‡¯ÂȉÈÂÚ‡ÓËÛ˘, ÛÙËÓ ·ÚÔ‡Û· ÂÚÁ·Û›· ı· ÂÎÙÂı› Ë ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË ÙÔ˘Bachelard ÁÈ· ÙËÓ Û˘ÁÎÚfiÙËÛË Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ Ù˘ ¯ËÌ›·˜, Ô˘ ‰ÂÓ ıˆÚ› fiÙÈ˘Ê›ÛÙ·Ù·È Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÚÔÂÈÛÙ‹Ì˘ Î·È ÂÈÛÙ‹Ì˘. ∏ ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈ΋ ·˘Ù‹ ·Ú¿‰Ô-ÛË Û˘Ó·ÓÙ¿Ù·È Ì ÙËÓ ‰È·ÏÂÎÙÈÎÔ-˘ÏÈÛÙÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË (Ì·ÚÍÈÛÙÈ΋ ÊÈÏÔÛÔÊ›·) ÙÔ˘Althusser Î·È Ô ÔÔ›Ô˜, ›Û˘ ‰¤¯ÂÙ·È fiÙÈ ÌÈ· ÂÈÛÙ‹ÌË Â‰Ú·ÈÒÓÂÙ·È ÌfiÓÔÓ fiÙ·Ó·ÔÙ¤ÌÓÂÙ·È, ·Ô¯ˆÚ›˙ÂÙ·È ·fi ÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ Ù˘, ˘ÔÛÙËÚ›˙ÔÓÙ·˜ ÙËÓ ·Û˘Ó¤¯ÂÈ·,ÙËÓ ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈ΋ Ú‹ÍË ÌÂٷ͇ ÂÈÛÙ‹Ì˘- ÚÔÂÈÛÙ‹Ì˘ (Lecourt, 1984). ∆ËÓ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ «ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈ΋˜ ÙÔÌ‹˜» ‰·Ó›˙ÂÙ·È Ô Althusser (Althusser, 1978b)·fi ÙÔÓ Bachelard.

∏ ∂¶π™∆∏ª√§√°π∫∏ ¶∞ƒ∞¢√™∏ BACHELARD

∆Ô ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈÎfi ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ Bachelard Û˘Ó›ÛÙ·Ù·È ÛÙË ÌÂϤÙË ÙˆÓ Û˘ÁÎÂÎÚÈ-Ì¤ÓˆÓ ÙÚfiˆÓ Ì ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ Ú·ÁÌ·ÙÒÓÂÙ·È Ë ‰È·‰Èηۛ· ·Ú·ÁˆÁ‹˜ ÙˆÓ ÂÈ-ÛÙËÌÔÓÈÎÒÓ ·ÏËıÂÈÒÓ Ì¤Û· ÛÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈ΋ ÈÛÙÔÚ›· ÙˆÓ ÂÈÛÙËÌÒÓ. √Bachelard ¤ÊÙÈ·Í ÙÔÓ fiÚÔ ÙÔ˘ ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈÎÔ‡ ÂÌÔ‰›Ô˘ ÁÈ· Ó· ÂÈÛËÌ¿ÓÂÈ fiÙÈÌÈ· ÂÈÛÙ‹ÌË Â‰Ú·ÈÒÓÂÙ·È fiÙ·Ó ·ÔÙ¤ÌÓÂÙ·È ·fi ÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ Ù˘ Î·È ·ÓÙÈ·Ú·Ù¤-ıËΠ̠ÙÔ˘˜ ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡˜ Ù˘ Û˘Ó¤¯ÂÈ·˜. ™‡Ìʈӷ Ì ÙÔÓ Bachelard Ë Ú·ÎÙÈ΋Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ Â›Ó·È Ô ¯ÒÚÔ˜ fiÔ˘ ÔÈÎÔ‰ÔÌÔ‡ÓÙ·È ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ Â‰Ú·ÈˆÌ¤Ó˜ ÔÚ-ıÔÏÔÁÈΤ˜ ·Í›Â˜. ∏ ÊÈÏÔÛÔÊ›· ÙˆÓ ÂÈÛÙËÌÒÓ ı· Ú¤ÂÈ Û˘ÛÙËÌ·ÙÈο Ó· ·Ó·Ï¿-‚ÂÈ ˆ˜ ¤ÚÁÔ ÙÔÓ ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÌfi Î·È ÙËÓ ÈÂÚ·Ú¯È΋ Ù·ÍÈÓfiÌËÛË ÙˆÓ ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈ-ÎÒÓ ·ÍÈÒÓ, Î·È ı· Ú¤ÂÈ Ó· Ê·ÓÂÚÒÛÂÈ ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ÙˆÓ ÂÈÛÙËÌÒÓ ˆ˜ ÚÔԉ¢-ÙÈ΋ ·Ó¿‰˘ÛË Î·È ˆ˜ ÌfiÓÈÌË ·Ó·‰ÈÔÚÁ¿ÓˆÛË «ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈÎÒÓ ·ÍÈÒÓ» (Lecourt,1984).

™‡Ìʈӷ Ì ÙÔÓ Lecourt (Lecourt, 1984) Ë Î‡ÚÈ· Ù¿ÛË Ù˘ Ì·ÛÂÏ·ÚÈ΋˜ ·-Ú¿‰ÔÛ˘ Â›Ó·È ˘ÏÈÛÙÈ΋ Î·È ÂÈÛËÌ·›ÓÂÈ ÙËÓ ·ÓÙ›ıÂÛË ÙˆÓ Î·ÙËÁÔÚÈÒÓ ÙÔ˘Bachelard ·¤Ó·ÓÙÈ Û οı ıÂÙÈÎÈÛÌfi ÛÙËÓ ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁ›· Î·È Û οı ÂÍÂÏÈÎÙÈ-ÛÌfi ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ÙˆÓ ÂÈÛÙËÌÒÓ. ŒÙÛÈ Ë ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈ΋ ·Í›· ÙÔ˘ Bachelard

∂˘ı‡ÌÈÔ˜ ¶. ªfiηÚ˘86 ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 2

·ÓÙÈÙ›ıÂÙ·È ÛÙÔÓ ˆÊÂÏÈÌÈÛÙÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· Î·È ÛÙËÓ ·Í›· ¯Ú‹Û˘ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘. ∏ÚÔÛ¿ıÂÈ· ÁÈ· ÁÓÒÛË ‰ÂÓ Â›Ó·È ·Ú¿ ÌÈ· ÌÈÎÚ‹ ÂÚȤÙÂÈ·, ÌÈ· ÂÚȤÙÂÈ· ÛÙȘ ¯È-Ì·ÈÚÈΤ˜ ¯ÒÚ˜ Ù˘ ıˆڛ·˜, ÛÙÔ˘˜ ÛÎÔÙÂÈÓÔ‡˜ Ï·‚‡ÚÈÓıÔ˘˜ ÙˆÓ Ù¯ÓËÙÒÓ ÂÈÚ·-Ì¿ÙˆÓ (Lecourt, 1984). ∏ ÔÚıÔÏÔÁÈ΋ ÔÚÁ¿ÓˆÛË ÙˆÓ È‰ÂÒÓ Â›Ó·È ·Ó·Áη›· ÁÈ·ÙËÓ ·fiÎÙËÛË Ó¤ˆÓ ȉÂÒÓ. ∞ÓÙÈÙ›ıÂÙ·È ·ÎfiÌ· Ô Bachelard Û fiϘ ÂΛӘ ÙȘڷÁÌ·Ù›˜ ÁÈ· ÙËÓ «·Í›· Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘», ÂÓ¿ÓÙÈ· ÛÙȘ ÛÎÂÙÈÎÈÛÙÈΤ˜ Î·È Û¯ÂÙÈÎÈ-ÛÙÈΤ˜ ÔÌÔÏÔÁ›Â˜ ›ÛÙˆ˜ Ô˘ ·˘Ù¤˜ ·Ó¤‰ÂÈÍ·Ó Î·È ÂÈÛËÌ·›ÓÂÈ fiÙÈ Ë Û‡Á¯ÚÔÓËÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ Ú·ÎÙÈ΋ Ô‰ËÁ› ÛÙËÓ ·Ó¿‰˘ÛË Ó¤ˆÓ ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈÎÒÓ ·ÍÈÒÓ Î·È ıÂ-ˆÚ› fiÙÈ Ë ·Ï‹ıÂÈ· ÌÈ·˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜ ·Ï‹ıÂÈ·˜ ÂÈ‚¿ÏÏÂÈ ÙÔÓ Â·˘Ùfi Ù˘ ·Ê’ ·˘-Ù‹˜. ¢ËÏ. ‰È·Ù˘ÒÓÂÈ ÙËÓ ı¤ÛË ÁÈ· ÙËÓ ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙËÙ· Ù˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜ ÁÓÒ-Û˘, ¯ˆÚ›˜ Ó· ÂÂÚˆÙ¿Ù·È ÁÈ· ÙËÓ ÂÁ΢ÚfiÙËÙ· ÙˆÓ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÒÓ Ù˘, fiˆ˜ οÓÂÈ Ëȉ·ÏÈÛÙÈ΋ ÊÈÏÔÛÔÊ›·, Î·È ‰È·Ù˘ÒÓÂÈ ÙÔÓ ˘Ú‹Ó· Ù˘ ˘ÏÈÛÙÈ΋˜ ı¤Û˘ ÁÈ· ÙËÓ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙËÙ· Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘: ÌÈ· ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈ΋ «·Í›·» ··ÍÈÒÓÂÈ ·˘Ùfi Ԣ›ӷÈ: ·˘Ùfi Ô˘ Â›Ó·È ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓÔ Î·È Â͈ÙÂÚÈÎfi ˆ˜ ÚÔ˜ ·˘Ù‹: ·fi ÙËÓ ÌÈ· ÎÚ›ÓÂÈfiÙÈ ÚÔËÁÂ›Ù·È ·fi ·˘Ù‹Ó, Î·È ·fi ÙËÓ ¿ÏÏË ·Î˘ÚÒÓÂÈ ÙȘ ÂÈ‚ÈÒÛÂȘ ÙÔ˘ ·ÚÂÏıfi-ÓÙÔ˜ ÛÙÔ ·ÚfiÓ (Lecourt, 1984). ∞˘Ùfi ·ÎÚÈ‚Ò˜ Â›Ó·È Î·È ÙÔ ÂÚȯfiÌÂÓÔ Ù˘ ÂÈ-ÛÙËÌÔÓÈ΋˜ Ú·ÎÙÈ΋˜ ÂÓ¿ÓÙÈ· ÛÙÔ ·ÓÙÈÛÙÂÎfiÌÂÓÔ ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈÎfi ÂÌfi‰ÈÔ.

∆· ÂÌfi‰È· ÛÙËÓ ¯ËÌÈ΋ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ÛΤ„Ë

∆Ô ·Ï¯ËÌÈÎfi ÂÌfi‰ÈÔ Ô˘ ·ÓÙÈÛÙ¤ÎÂÙ·È ÛÙȘ ÂÈı¤ÛÂȘ Ù˘ ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈ΋˜ ÂÈ-ÛÙËÌÔÓÈ΋˜ ÛΤ„˘, ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÙ·È ·fi ÙËÓ ˘ÔÎÂÈÌÂÓÈ΋ Î·È ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈ΋ ·ÌÊÈ-ÛËÌ›· ÙˆÓ Ú·ÎÙÈÎÒÓ ÙÔ˘. ™ÙËÓ ·Ú¿ÁÚ·ÊÔ 1.1, ÙËÓ ·Ï¯ËÌ›· ‰ÂÓ ÙËÓ ÎÚ›Ó·Ì·fi ÌÈ· ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈ΋ ÛÎÔÈ¿, ‰ËÏ. ·fi Ù· ÂÈÚ·Ì·ÙÈο Ù˘ ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù·, ·ÏÏ¿·fi ÙËÓ ˘ÔÎÂÈÌÂÓÈ΋ ÛÎÔÈ¿, ‰ËÏ. ÙȘ ËıÈΤ˜ Ù˘ Û˘Ó¤ÂȘ, ‰ËÏ. ÙËÓ «ËıÈ΋ ̇Ë-ÛË» ÙÔ˘ ·Ï¯ËÌÈÛÙ‹. ∆·˘Ùfi¯ÚÔÓ· Ô Bachelard ÌÂÏÂÙÒÓÙ·˜, ÛÙÔ ÂÌfi‰ÈÔ Ù˘ ÚÒ-Ù˘ ÂÌÂÈÚ›·˜, ÙÔ „˘¯ÔÏÔÁÈο Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· Ù˘ ·Ï¯ËÌ›·˜, ¤‰ÂÈÍ ˆ˜«fiÙÈ ·ÌÂÛfiÙÂÚÔ ˘¿Ú¯ÂÈ ÛÙËÓ ÚÒÙË ÂÌÂÈÚ›· ›̷ÛÙ ÂÌ›˜ ÔÈ ›‰ÈÔÈ, Ù· ÎÚ˘Ê¿ Ì·˜¿ıË Î·È ÔÈ ·Û˘Ó›‰ËÙ˜ ÂÈı˘Ì›Â˜ Ì·˜, ÔÈ ÔÓÂÈÚÔÔÏ‹ÛÂȘ Ô˘ ˘¿Ú¯Ô˘Ó Û¯ÂÙÈοÌ ÙËÓ ‡ÏË» (Bachelard, 1993).

√ Bachelard ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ «La Formation de l’ Esprit Scientifique»(Bachelard, 1993) ‰È·Ú·ÁÌ·Ù‡ÂÙ·È ¤Ú· ·fi ÙËÓ «ËıÈ΋ ̇ËÛË» ÙÔ˘ ·Ï¯ËÌÈÛÙ‹fiÏ· Ù· ÂÌfi‰È· Ô˘ ·ÓÙÈÛÙ¤ÎÔÓÙ·È ÛÙËÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ÛΤ„Ë Î·È ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ¯·Ú·-ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi Ù˘ ÚÔÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜ ÛΤ„˘, Î·È Ô˘ Ë «·ÔÎ¿Ï˘„Ë ÙÔ˘˜ ·ÔÙÂÏÂ›Û˘Ì‚ÔÏ‹ ÛÙËÓ ıÂÌÂÏ›ˆÛË Ù˘ æ˘¯·Ó¿Ï˘Û˘ ÙÔ˘ §fiÁÔ˘» (Bachelard, 1993). ™ÙÔÂÌfi‰ÈÔ Ù˘ ÚÒÙ˘ ÂÌÂÈÚ›·˜ ·Ó·ÁÓˆÚ›˙ÂÈ Â›Û˘ ÙÔÓ Î›Ó‰˘ÓÔ Ù˘ ÂÍ‹ÁËÛ˘̤ۈ Ù˘ ÂÓfiÙËÙ·˜ Ù˘ ʇÛ˘, ÙÔ˘ Ê˘ÛÈÎÔ‡, ÙÔ˘ ¿ÌÂÛÔ˘. ∆Ô Â·ÎfiÏÔ˘ıÔ ·˘ÙÔ‡ÙÔ˘ ÂÌÔ‰›Ô˘ Â›Ó·È ÙÔ ÂÌfi‰ÈÔ Ù˘ ‡ÎÔÏ˘ ÁÂÓ›Î¢Û˘. ∂›Û˘ ÙÔ ÏÂÎÙÈÎfi ÂÌfi-

∏ ÃËÌ›· ˆ˜ ·Û˘Ó¤¯ÂÈ· Ù˘ ∞ϯËÌ›·˜… ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 2 87

‰ÈÔ, ‰ËÏ. ÙËÓ ÂÛÊ·Ï̤ÓË ÂÍ‹ÁËÛË Ô˘ ÛÙËÚ›¯ıËΠ۠ÌÈ· ÂÂÍËÁËÌ·ÙÈ΋ ϤÍË.∞fi Â‰Ò Ô‰ËÁÂ›Ù·È ÛÙËÓ ÌÂϤÙË ÙÔ˘ ÂÌÔ‰›Ô˘ Ù˘ Ô˘ÛÈÔÎÚ·Ù›·˜, «ÁÈ· ÙËÓ ÌÔÓfiÙÔ-ÓË ÂÍ‹ÁËÛË ÙˆÓ È‰ÈÔÙ‹ÙˆÓ Û‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ Ô˘Û›·» (Bachelard, 1993). ™ÙËÓ Û˘Ó¤-¯ÂÈ· ÂÍÂÙ¿˙ÂÈ ÙÔ ÂÌfi‰ÈÔ ÙÔ˘ Ú·ÏÈÛÌÔ‡ ÙÔÓ ÔÔ›Ô ıˆÚ› ˆ˜ «ÌÂÙ·Ê˘ÛÈ΋ ¯ˆÚ›˜ÁÔÓÈÌfiÙËÙ·, ηıÒ˜ ÛÙ·Ì·Ù¿ÂÈ ÙËÓ ¤Ú¢ӷ ¯ˆÚ›˜ Ó· ÙËÓ ÚÔηÏ›» (Bachelard,1993). ∆¤ÏÔ˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ ÙÔ ·ÓÈÌÈÛÙÈÎfi ÂÌfi‰ÈÔ ÛÙȘ Ê˘ÛÈΤ˜ ÂÈÛً̘, fiÔ˘ Ë˙ˆ‹ ¤¯ÂÈ ¤Ó· Ì·ÁÈÎfi ÂÚȯfiÌÂÓÔ Î·È Ê¤ÚÂÈ ÛÙËÓ º‡ÛË ÙËÓ È‰¤· Ù˘ ˙ÒÛ·˜ ‰‡Ó·-Ì˘ fiˆ˜ Î·È ÙÔ ÂÌfi‰ÈÔ Ô˘ ÔÊ›ÏÂÙ·È ÛÙËÓ Ï›ÌÈÓÙÔ, ‰ËÏ. Ù· Û˘Ó·ÈÛı‹Ì·Ù· Ô˘·Ú¿ÁÔÓÙ·È ·fi ·˘Ù‹.

∆· ÂÌfi‰È· Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚıËÎ·Ó ·Ú·¿Óˆ ‰È·Ú·ÁÌ·Ù‡ÂÙ·È Ô Bachelard ÛÂfiÙÈ ·ÔÙÂÏ› ÂÌfi‰ÈÔ ÛÙËÓ ¯ËÌÈ΋ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ÛΤ„Ë, Û‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ ˘ÔÁÚ¿Ì-ÌÈÛË Lecourt: ÔÈ ¿ÙÔ˜ ·Ó·‰ÚÔ̤˜, ÔÈ ¿ÌÂÛ˜ ·Ó·ÏÔÁ›Â˜ ÚÔ˜ ÙËÓ Ê‡ÛË Î·È Ë ÊÈ-ÏÔÛÔÊÈ΋ ηÙËÁÔÚ›· Ù˘ ‡Ï˘ (Lecourt, 1992).

∏ Û˘ÛÙËÌ·ÙÈ΋ ·ÚÔ˘Û›·ÛË ÙˆÓ ı¤ÛÂˆÓ ÙÔ˘ Bachelard ‚·Û›ÛıËΠÛÙÔ ¤ÚÁÔÙÔ˘ Lecourt (Lecourt, 1992) Î·È ÛÙËÓ ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Ë ‚È‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘ Bachelard(Bachelard, 1953, ÛÛ. 103-105), (Bachelard, 1932, ÛÛ 133-135), (Bachelard,1940, ÛÛ. 58-59), (ª·ÏÙ¿˜, 1991). °È· ÙËÓ ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙÂÚË ·ÚÔ˘Û›·ÛË ÙˆÓı¤ÛÂÒÓ ÙÔ˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ıËηÓ, ÔÏϤ˜ ÊÔÚ¤˜ Î·È ÂÎÙÂÓ‹ ·ÔÛ¿ÛÌ·Ù· ÙˆÓ ¤Ú-ÁˆÓ ÙÔ˘, ·ÔʇÁÔÓÙ·˜ ÙȘ ÂÂÍËÁ‹ÛÂȘ, ·Ú¿ ÌfiÓÔÓ ÛÙȘ ÂÚÈÙÒÛÂȘ Ô˘ ıˆ-Ú‹ıËÎ·Ó ·Ó·Áη›Â˜, ¤ÙÛÈ ÒÛÙ ӷ ˘·ÈÓ›ÛÛÔÓÙ·È (·Ó ÙÔ Î·ÙfiÚıˆÛ·Ó ÙÂÏÈο) ÙËÓÛ˘ÓÂÎÙÈÎfiÙËÙ·, ÙÔ ÎÚÈÙÈÎfi Ó‡̷, ÙËÓ ·ÒıËÛË È‰Â·ÏÈÛÙÈÎÒÓ ı¤ÛÂˆÓ Î·È ÙËÓ ˘ÏÈ-ÛÙÈ΋ ·Á·ڈÛË Ù˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜ Ú·ÎÙÈ΋˜ ÛÙÔ ¤ÚÁÔ˘ ÙÔ˘.

√È ¿ÙÔ˜ ·Ó·‰ÚÔ̤˜ ‹ ÔÈ ¿Î·ÈÚ˜ ·Ó·ÏÔÁ›Â˜

√ Bachelard ÂÈÛËÌ·›ÓÂÈ fiÙÈ ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· Û˘ÁÎÚ›ÓÔÓÙ·È ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ÚÔ-‚ÏËÌ·ÙÈΤ˜ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘, ·Ó ‰ÂÓ Î·Ù·ÁÚ·ÊÔ‡Ó Ù· ‰›· ·Ó·ÊÔÚ¿˜ ÙÔ˘˜, ηÈ̤۷ Û ·˘Ù¿ Ù· ‰›· Ó· Á›ÓÂÈ Ë ·Ó·ÊÔÚ¿ ÙˆÓ ÂÓÓÔÈÒÓ Î·È ÙˆÓ ıˆÚÈÒÓ ÙÔ˘˜.∞˘Ùfi ·ÔÙÂÏ› ¤Ó· ÂÌfi‰ÈÔ Ù˘ ÛΤ„˘ Î·È ÙÔ Î·Ù·‰Â›¯ÓÂÈ Ì ¢ÛÙÔ¯›· ÛÙËÓ ÂÚ›-ÙˆÛË ÙÔ˘ ÂÚˆÙ‹Ì·ÙÔ˜, ÙÔ˘ ηٿ fiÛÔÓ ‰ËÏ. Ë ÌÂÙ·ÛÙÔȯ›ˆÛË ÙˆÓ ¯ËÌÈÎÒÓÛÙÔȯ›ˆÓ Ô˘ Ú·ÁÌ·ÙÔÔ›ËÛ·Ó ÔÈ Û‡Á¯ÚÔÓÔÈ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜ ÂÎÏ‹ÚˆÛ ÙÔ fiÓÂÈÚÔÙˆÓ ·Ï¯ËÌÈÛÙÒÓ.

™ÙÔ ÂÚÒÙËÌ· ·˘Ùfi Ô Bachelard ·Ó·Ê¤ÚÂÈ Î·Ù·Ú¯‹Ó fiÙÈ «Ë Ù¤¯ÓË Î·È Ë ÏÔÁÔÙÂ-¯Ó›· οÓÔ˘Ó Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· Ù· fiÓÂÈÚ·» Î·È fi¯È Ë ÂÈÛÙ‹ÌË. ∫·È Â›Ó·È Ë ·Ï¯ËÌ›·Ô˘ ÛÙËÚ›˙ÂÙ·È ÛÙÔÓ ÔÓÂÈÚÈÛÌfi ÙˆÓ ·Ï¯ËÌÈÛÙÒÓ, ‰È·Ì¤ÛÔ˘ Ù˘ ÔÔ›·˜ ÌÔÚ› Ó·ÓÔËı› Î·È Ô Û˘Û¯ÂÙÈÛÌfi˜ ÚÔ˜ ÙËÓ ÏÔÁÔÙ¯ӛ·, ·ÏÏ¿ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ Î·ÌÈ¿ Û¯¤ÛË Ô ÔÓÂÈ-ÚÈÛÌfi˜ ·˘Ùfi˜ Ì ÙËÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ÛΤ„Ë: «√ ÔÓÂÈÚÈÛÌfi˜ ÙˆÓ ·Ï¯ËÌÈÛÙÒÓ Â›Ó·ÈÈÛ¯˘Úfi˜. ∫·Ù¿ ÙËÓ ÌÂϤÙË ÂÈÛÂÚ¯fiÌ·ÛÙ ÛÙ· ‚·ıÈ¿ ÛÙÚÒÌ·Ù· ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÈÓÔ˘ „˘-

∂˘ı‡ÌÈÔ˜ ¶. ªfiηÚ˘88 ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 2

¯ÈÛÌÔ‡ Î·È Î¿ı „˘¯ÔÏfiÁÔ˜ ÙÔ˘ ·Û˘Ó›‰ËÙÔ˘ ı· ‚ÚÂÈ ÌÈ· ·ÓÂÍ¿ÓÙÏËÙË ËÁ‹ ÂÈÎfi-ÓˆÓ ÛÙËÓ ·Ï¯ËÌÈ΋ ÏÔÁÔÙ¯ӛ·. ∞ÏÏ¿ ÙÔ ·Û˘Ó›‰ËÙÔ Û ÌÈ· ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ÎÔ˘Ï-ÙÔ‡Ú· Ú¤ÂÈ Ó· „˘¯·Ó·Ï˘ı› ̤ÚÔ˜ ÚÔ˜ ̤ÚÔ˜. ∏ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ÛΤ„Ë ‚·Û›˙ÂÙ·ÈÛ ¤Ó· ·Ó·Û¯ËÌ·ÙÈṲ̂ÓÔ ·ÚÂÏıfiÓ. ∂›Ó·È Ô˘ÛÈ·ÛÙÈο Û ηٿÛÙ·ÛË Û˘Ó¯ԇ˜Â·Ó¿ÛÙ·Û˘. ∑ÂÈ Ú·ÁÌ·ÙÈο ·fi Ù· ·ÍÈÒÌ·Ù· Î·È ·fi ÙȘ Ù¯ÓÈΤ˜, ‰ËÏ. Ì·ÏËıÂ˘Ì¤Ó˜ ıˆڛ˜ Î·È ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ Ô˘ ¤‰ˆÛ·Ó, Ì ÌÈ· ÂÍ·ÈÚÂÙÈ΋ ·ÎÚ›‚ÂÈ·ÙËÓ ÂÁ΢ÚfiÙËÙ· ÙˆÓ ·Ô‰Â›ÍÂˆÓ ÙÔ˘˜. ∏ ÂÈÛÙ‹ÌË ˘fi ·˘Ù¤˜ ÙȘ Û˘Óı‹Î˜ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈÙ›ÔÙ· Ó· ÎÂÚ‰›ÛÂÈ, ÂÎÙfi˜ ·fi ÚÔÙÂÈÓfiÌÂÓ˜ Ï·Óı·Ṳ̂Ó˜ Û˘Ó¤¯ÂȘ, ÚÔ˚fiÓٷηı·ÚÒÓ ‰È·ÏÂÎÙÈÎÒÓ. ¢ÈfiÙÈ Ù›ÔÙ·, ·Ôχو˜ Ù›ÔÙ· ‰ÂÓ ‰ÈηÈÔÏÔÁ› ÌÈ· ·ÏÏË-ÏÔ˘¯›· ·fi ÙȘ ·Ï¯ËÌÈΤ˜ ÌÂÙ·ÛÙÔȯÂÈÒÛÂȘ. ∆Ô Ó· ·Ê‹ÛÔ˘Ì ӷ ˘ÔÓÔËı› ÌÈ·Ù¤ÙÔÈ· ·ÏÏËÏÔ˘¯›· Â›Ó·È Û·Ó Û˘Á¯¤Ô˘Ì ÙȘ ·Í›Â˜, Û·Ó Ó· ·ÔÙ˘Á¯¿ÓÔ˘Ì Ì ·ÎÚ›-‚ÂÈ· ÛÙÔ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎfi ηı‹ÎÔÓ Ó· ηıÈÛÙԇ̠ÙȘ ·Í›Â˜ ηı·Ú¿ ÂÈÛÙËÌÔÓÈΤ˜, Ó·ıÂÌÂÏÈÒÓÔ˘Ì ÙȘ ·Í›Â˜ ÛÙË ‰È΋ ÙÔ˘˜ ·˘ÙÔÓÔÌ›·. °È· Ó· ηٷÛÙ‹ÛÔ˘Ì ÙȘ ·Í›Â˜·˘Ù¤˜ ηı·Ú¿ ÂÈÛÙËÌÔÓÈΤ˜, Ú¤ÂÈ Ó· ÙȘ ÙÔÔıÂÙ‹ÛÔ˘Ì ÛÙÔÓ ›‰ÈÔ ¿ÍÔÓ· Ì ٷÂÈÛÙËÌÔÓÈο ÂӉȷʤÚÔÓÙ·. ∂ÏÏ›„ÂÈ Ú·ÁÌ·ÙÈÎÒÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÒÓ ÂӉȷÊÂÚfi-ÓÙˆÓ Ë ÛΤ„Ë, ÂÓ¿ÓÙÈ· ÛÙ· ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù· Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘, ÎÈÓ‰˘Ó‡ÂÈ ·fi ÙȘ ¯ÂÈÚfi-ÙÂÚ˜ ·ÚÂÎÎÏ›ÛÂȘ. ∞fi οı ¿Ô„Ë Ë Ù¯ÓÈ΋ ÙˆÓ ˘ÚËÓÈÎÒÓ ÌÂÙ·ÛÙÔȯÂÈÒÛˆӉÂÓ ÌÔÚ› Ó· Á›ÓÂÈ Î·Ù·ÓÔËÙ‹ ¯ˆÚ›˜ Ó· ÚÔ··ÈÙÂ›Ù·È ·fi ÙÔÓ ·Ó·ÁÓÒÛÙË ¤Ó·ÁÓˆÛÈÔÏÔÁÈÎfi ˘fi‚·ıÚÔ. ¶Ú¤ÂÈ Ô ·Ó·ÁÓÒÛÙ˘ Ó· ÁÓˆÚ›˙ÂÈ ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ˆ˜ Ù›-ıÂÓÙ·È Ù· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· ÁÈ· Ó· ÌÔÚ¤ÛÂÈ Ó· ÂÎÙÈÌ‹ÛÂÈ ÙËÓ ·Í›· ÙˆÓ ·ÔÙÂÏÂÛÌ¿ÙˆÓ.

∂›Ó·È ÂÍ¿ÏÏÔ˘ ‡ÎÔÏÔ Ó· ‰ÂȯÙ› Ë ÊÈÏÔÛÔÊÈ΋ ·ÓÙ›ıÂÛË Ù˘ ·Ï¯ËÌÈ΋˜ ÂÚÁ·-Û›·˜ Î·È Ù˘ ˘ÚËÓÈ΋˜ ¤Ú¢ӷ˜. √ ·Ï¯ËÌÈÛÙ‹˜ ·Ú·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Û ÙËÓ ·ÏÏ·Á‹ ÙˆÓÔÈÔًوÓ. ∂ȯÂÈÚÔ‡Û ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÌÈ· ·ÏÏ·Á‹ ¯ÚˆÌ¿ÙˆÓ, ¤¯ÔÓÙ·˜ ÂÌÈÛÙÔ-Û‡ÓË ÛÙÔÓ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ÙÔ˘ ¯ÚÒÌ·ÙÔ˜. ∆Ô Ó· ÌÔÚ¤ÛÂÈ Ó· οÓÂÈ Î›ÙÚÈÓÔÙÔÓ ÌfiÏ˘‚‰Ô, Ó· ¤Ó· ÚÒÙÔ fiÓÂÈÚÔ, Ó· ¤Ó· ÚfiÁÚ·ÌÌ·. ªÂ ¤Ó· ÁÎÚ› Û¤ÚÌ· ηÈÌ ÙÔ Ê‡ÙÚÔ ÙÔ˘ ÌÔχ‚‰Ô˘, ÙÈ ÛÔ˘‰·›Ô fiÓÂÈÚÔ, Ó· ˆÚÈÌ¿ÛÂÈ Ë Ô˘Û›· Î·È Ó· ·Ô-ÎÙ‹ÛÂȘ, Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈÒÓÙ·˜ ÙȘ ÌÂÙ·ÊÔÚ¤˜, ¯Ú˘Û¤˜ Û˘ÁÎÔÌȉ¤˜. ∂Ì‚·ı‡ÓÔÓÙ·˜ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ, Â¿Ó Ë ·Ï¯ËÌÈ΋ ÂÚÁ·Û›· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ‚·Ú‡ÓÂÈ ÙÔ ÌfiÏ˘‚‰Ô, Â¿Ó Ô Ìfi-Ï˘‚‰Ô˜ ÌÔÚÔ‡Û ӷ Á›ÓÂÈ ‚·Ú‡˜ fiÛÔ Ô ¯Ú˘Ûfi˜, Ë ÌÂÙ·ÛÙÔȯ›ˆÛË ı· ‹Ù·Ó ÔχÎÔÓÙ¿ ÛÙËÓ ÂÈÙ˘¯›·. §ÔÈfiÓ ÙÂÏÈο ·Ó ÚÔÛ·Ó·ÙÔÏ›˙ÔÓÙ·Ó ÛÙ· ·ÙÔÌÈο ‚¿ÚË ËÌÂÙ·ÛÙÔȯ›ˆÛË ÙÔ˘ ÌÔχ‚‰Ô˘ Û ¯Ú˘Ûfi ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ Á›ÓÂÈ ·ÎÔÏÔ˘ıÒÓÙ·˜·ÓÙ›ıÂÙË ÔÚ›·, ‰ËÏ. ÌÂÈÒÓÔÓÙ·˜ ÙÔ ·ÙÔÌÈÎfi ‚¿ÚÔ˜ ÙÔ˘ ÌÔχ‚‰Ô˘. ∆Ô Î·ÈÓÔ‡Ú-ÁÈÔ ÚfiÁÚ·ÌÌ· ¤Ú ӷ ÂÓ·ÓÙȈı› ÛÙÔ ·ÏÈfi» (Bachelard, 1953, ÛÛ. 103-105). ∂‰Ò Ô Bachelard ÂÈÛËÌ·›ÓÂÈ fiÙÈ Ô ·Ï¯ËÌÈÛÙ‹˜ ·Ú·Ì¤ÓÂÈ ·È¯Ì¿ÏˆÙÔ˜ ÙˆÓÔÈÔÙ‹ÙˆÓ Î·È ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· ÊÙ¿ÛÂÈ ÛÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· ÙÔ˘ ·ÙÔÌÈÎÔ‡ ‚¿ÚÔ˘˜ ÒÛÙ ӷÂϤÁÍÂÈ Ù· ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù· ÙÔ˘. °È· Ó· Û˘Ì‚Â› ·˘Ùfi (¿ÏψÛÙ ·ÔÙÂÏ› Î·È ÚÔ¸fi-ıÂÛË ÂÍ‹ÁËÛ˘ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ Ê·ÈÓÔÌÂÓÔÏÔÁÈÎÔ‡ ·Ú¿‰ÔÍÔ˘), Û˘Ó¯›˙ÂÈ Ô Bachelard,

∏ ÃËÌ›· ˆ˜ ·Û˘Ó¤¯ÂÈ· Ù˘ ∞ϯËÌ›·˜… ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 2 89

ı· Ú¤ÂÈ Ë Ê·ÈÓÔÌÂÓÔÏÔÁ›· Ù˘ ‡Ï˘ Ó· ‰È·ÈÚÂı› Û ÙÚ›· ›‰·: «Â›Â‰Ô Ê˘-ÛÈÎÒÓ ÂÌÂÈÚÈÒÓ, Â›Â‰Ô ¯ËÌÈÎÒÓ ÂÌÂÈÚÈÒÓ, Â›Â‰Ô ˘ÚËÓÈÎÒÓ ÂÌÂÈÚÈÒÓ»(Bachelard, 1953, ÛÛ. 103-105). ªÂ ÙÔ ‰È·¯ˆÚÈÛÌfi ¿ÏÈ ÙˆÓ ÂȤ‰ˆÓ ¤Ú¢ӷ˜ı· Ú¤ÂÈ Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·È ÔÈ ¤ÓÓÔȘ ÂΛӘ Ô˘ ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙Ô˘Ó ÙÔ Â›Â‰Ô¤Ú¢ӷ˜ Î·È fi¯È ¿ÏϘ. ™·Ó ¤Ó· Ù¤ÙÔÈÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ʤÚÓÂÈ ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ ˘ÎÓfiÙË-Ù·˜: «Ë ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ ˘ÎÓfiÙËÙ·˜ Â›Ó·È ¤ÓÓÔÈ· ·ÔÎÏÂÈÛÙÈο Ê˘ÛÈ΋, ÌÈ· ¤ÓÓÔÈ· ÔÚÈ-Ṳ̂ÓË Û ¤Ó· ÚÒÙÔ Â›Â‰Ô. Èڛ˜ ·ÌÊÈ‚ÔÏ›· ·˘Ù‹ Ë ¤ÓÓÔÈ· ÌfiÚÂÛ ӷ ¯ÚËÛÈ-̇ÛÂÈ ÛÙÔÓ ÍÂοı·ÚÔ ÔÚÈÛÌfi ÙˆÓ ¯ËÌÈÎÒÓ Ô˘ÛÈÒÓ. ŸÙ·Ó ÛΤÙÂÙ·È Î¿ÔÈÔ˜ ÙËÓÚÔÔÙÈ΋ ÌÈ·˜ ÃËÌ›·˜ Ô˘ ÌÂÏÂÙ¿ Û¯¤ÛÂȘ ·Ó¿ÌÂÛ· Û ‡Ï˜, ÛÂ Ô˘Û›Â˜ Ô˘ Û˘Ó-‰˘¿˙ÔÓÙ·È ÁÈ· Ó· ‰ÒÛÔ˘Ó Î·ÈÓÔ‡ÚÁȘ Ô˘Û›Â˜, ÙfiÙÂ Ë ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ ˘ÎÓfiÙËÙ·˜ ÂÚÈÔ-Ú›˙ÂÙ·È ÛÙÔ ÚfiÏÔ ÂÓfi˜ ÚÔηٷÚÎÙÈÎÔ‡ ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÌÔ‡. ∂Ô̤ӈ˜ ÙÔ Ó· ÂÚÁ¿˙Â-Û·È ¿Óˆ ÛÙËÓ ˘ÎÓfiÙËÙ·, fiˆ˜ ¤Î·Ó·Ó ÔÈ ·Ï¯ËÌÈÛÙ¤˜, Â›Ó·È ÂÚÁ·Û›· Û ÂÈÊ·-ÓÂÈ·Îfi ›‰Ô, ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ› ÂÓÙÂÏÒ˜ Ê·ÈÓÔÌÂÓÔÏÔÁÈο, Ôχ Ì·ÎÚÈ¿ ·fi ÂÓÂÚÁËÙÈ-ÎÔ‡˜ ·Ú¿ÁÔÓÙ˜ Ù˘ ÌÂÙ·ÛÙÔȯ›ˆÛ˘. ŒÓ·˜ Ù¤ÙÔÈÔ˜ ·Ú¿ÁÔÓÙ·˜ Ô˘ ‰ÂÓ Â›Ó·È¯ËÌÈÎfi˜ Â›Ó·È Ô ·ÙÔÌÈÎfi˜ ·ÚÈıÌfi˜ ∑. ∂›Ó·È Ô ·ÚÈıÌfi˜ ÙˆÓ ÚˆÙÔÓ›ˆÓ ÛÙÔÓ ˘Ú‹-Ó· ÙÔ˘ ·ÙfiÌÔ˘. ∞Ó ÚfiÎÂÈÙ·È Ó· Á›ÓÂÈ Ë ÌÂÙ·ÛÙÔȯ›ˆÛË Ô˘ ÔÓÂÈÚ‡ÔÓÙ·Ó ÔÈ ·Ï¯Ë-ÌÈÛÙ¤˜ ı· ¤Ú ӷ ÌÂÙ·Ùڷ› Ô ÌfiÏ˘‚‰Ô˜ Ì ∑= 82 Û ¯Ú˘Ûfi Ì ∑ =79. ∞˘Ù‹Â›Ó·È ÌÈ· ËÏÂÎÙÚÔÓȷ΋ ÌÂÙ·ÙÚÔ‹ ‹ ηÏÏ›ÙÂÚ· ÌÈ· ÚˆÙÔÓȷ΋ ÌÂÙ·ÙÚÔ‹. ∏ ˘-ÚËÓÈ΋ Ù¯ÓÈ΋ ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· ÂÙ‡¯ÂÈ ·˘Ù‹ ÙËÓ ÌÂÙ·ÛÙÔȯ›ˆÛË ·Ú¿ ÌfiÓÔÓ Â¿ÓÂÈÙÚ¤ÂÈ ÙËÓ ·Ê·›ÚÂÛË ÙÚÈÒÓ ÚˆÙÔÓ›ˆÓ ·fi οı ¿ÙÔÌÔ ÌÔχ‚‰Ô˘. ∂¿Ó Ú·Á-Ì·ÙÔÔÈËı› ·˘Ù‹ Ë ·Ê·›ÚÂÛË fiÏ· Ù· ¿ÏÏ· Â›Ó·È ÂÚÈÙÙ¿: ÔÈ ¯ËÌÈΤ˜ ȉÈfiÙËÙ˜, ÔÈÊ˘ÛÈΤ˜ ȉÈfiÙËÙ˜, ·ÎfiÌË Î·È ·ÏȤ˜ ηϤ˜ ÌÂÙ·ÊÔÚ¤˜ ÙÔ˘ ÌÂÁ¿ÏÔ˘ ‚¿ÚÔ˘˜ ηÈÙ˘ Ͽ̄˘ ÙÔ˘ ‹ÏÈÔ˘» (Bachelard, 1953, ÛÛ. 103-105). ∂Ô̤ӈ˜ ÌË ÂÚÁ·˙fiÌÂ-ÓÔÈ Ô‡Ù Û ¤Ó· ¯ËÌÈÎfi ‚¿ıÔ˜ Ô‡Ù Û ¤Ó· ÚˆÙÔÓÈ·Îfi ‚¿ıÔ˜ «Î¿ı ÚÔÛ¿ıÂÈ·˘ÏÈ΋˜ ÌÂÙ·ÛÙÔȯ›ˆÛ˘ Â›Ó·È Ì¿Ù·ÈË. ∂›Ó·È ÏÔÈfiÓ Ú·ÁÌ·ÙÈο ¿¯ÚËÛÙÔ Ó· ı¤ÙÔ˘-Ì ¤Ó· Ï·ÛÙfi Úfi‚ÏËÌ· ÛÙËÓ ·Ú¯‹ ÂÓfi˜ ·ÏËıÈÓÔ‡ ÚÔ‚Ï‹Ì·ÙÔ˜, ¿¯ÚËÛÙÔ ·ÎfiÌËÊ·›ÓÂÙ·È ÙÔ Ó· ÚÔÛ·ı‹ÛÔ˘Ì ӷ ÚÔÛÂÁÁ›ÛÔ˘Ì ÙËÓ ·Ï¯ËÌ›· Î·È ÙËÓ ˘ÚËÓÈÎ‹Ê˘ÛÈ΋» (Bachelard, 1953, ÛÛ. 103-105). ∫·È ÛËÌÂÈÒÓÂÈ Ò˜ Ú¤ÂÈ Ó· ÙÂı› ÙÔÚfi‚ÏËÌ· «Û˘ÛÙËÌ·ÙÈ΋˜ ÙˆÓ ÛÙÔȯÂȈ‰ÒÓ Ô˘ÛÈÒÓ ÛÙÔ Â›Â‰Ô Ô˘ ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·ÈÔÈ Ú·ÁÌ·ÙÈΤ˜ Û¯¤ÛÂȘ. ∞ÏÏ¿ Ë ÚÔÔÙÈ΋, ÛÙÔ ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎfi ‚¿ıÔ˜, Ù˘ ·Ï‹ıÂÈ-·˜ ı· ¤¯ÂÈ ¤ÏÏÂÈ„Ë ‚¿ıÔ˘˜ Â¿Ó ı¤ÏÂÈ Û˘ÛÙËÌ·ÙÈο Ó· Ï¿‚ÂÈ ÙËÓ Ï¿Ì„Ë Ù˘ ÁÓÒÛ˘·fi ÙÔ ÚÒÙÔ ÛηڛÊËÌ· Ù˘ ÁÓÒÛ˘ ¯ˆÚ›˜ Ó· ¤¯ÂÈ ÚÔËÁËı› ÙÔ ¤ÚÁÔ Ù˘ ÚÔÔ-‰Â˘ÙÈ΋˜ (Û˘ÛÙËÌ·ÙÈ΋˜) Âη›‰Â˘Û˘ Ù˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜ ÛΤ„˘» (Bachelard,1953, ÛÛ. 103-105). ∫·È fiÙÈ «Ë ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ηÏÏȤÚÁÂÈ· Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ› ·ÎÚÈ-‚Ò˜ ·fiÛ·ÛË ·fi Ù· ÚÒÙ· ·ÓÙÈΛÌÂÓ· (‰ËÏ. Ë ÂÈÛÙ‹ÌË ‚·‰›˙ÂÈ ÍÂÎÈÓÒÓÙ·˜·fi οÔÈ· ·Ú¯Èο ·ÓÙÈΛÌÂÓ· Î·È Î¿ÔÈ· ÛÙÈÁÌ‹ ·ÔÎfiÙÂÙ·È ·fi ·˘Ù¿)»(Bachelard, 1953, ÛÛ. 103-105).

∂˘ı‡ÌÈÔ˜ ¶. ªfiηÚ˘90 ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 2

√È ¿ÌÂÛ˜ ·Ó·ÏÔÁ›Â˜ (ÚÔ˜ ÙËÓ Ê‡ÛË)

ŒÓ· ¿ÏÏÔ ÂÌfi‰ÈÔ ÛÙËÓ ÔÚıÔÏÔÁÈ΋ ÁÓÒÛË Î·È Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ ÁÈ· ÙËÓ Û˘ÁÎÚfiÙË-ÛË Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ Ù˘ ¯ËÌ›·˜ Â›Ó·È ÔÈ ¿ÌÂÛ˜ ·Ó·ÏÔÁ›Â˜ ÚÔ˜ ÙËÓ Ê‡ÛË Î·È ÙÔ Ê˘ÛÈ-Îfi Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ. √ Bachelard ·Ó·Ê¤ÚÂÈ: «¢ÂÓ Â›Ó·È ‰‡ÛÎÔÏÔ Ó· ‰Â›ÍÂÈ Î·Ó›˜ fiÙÈ ÔȯÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÌÂÓÔÈ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú˜ ÙÔ˘ Ê˘ÛÈÎÔ‡ Ê·ÈÓÔ̤ÓÔ˘ ˘‹ÚÍ·Ó ÛÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfi-ÙËÙ· Ë ËÁ‹ Ù˘ ¯ËÌÈ΋˜ ÂÈÛÙ‹Ì˘» Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· fï˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛ·Ó Ù· «ÚÒÙ· ÂÌfi-‰È· ÛÙÔÓ Î·ıÔÚÈÛÌfi ÙÔ˘ ·ÓÙÈÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ù˘ ¯ËÌ›·˜» (Bachelard, 1932, ÛÛ 30-33). ø˜·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ·Ó·Ê¤ÚÂÈ Ù· ÚÔÁÚ¿ÌÌ·Ù· ÙˆÓ Baume, Rouelle Î·È Lemery Ù· ÔÔ›·‹Ù·Ó Ù· ÔÈÔ ¿ÌÂÛ· Û˘Ó‰Â‰Â̤ӷ Ì ÙËÓ º‡ÛË: «∂ÙÛÈ Ô Baume ·Ó·ÎÔÈÓÒÓÂÈ fiÙÈ ¤Î·-Ó ̷˙› Ì ÙÔÓ Macquer ‰Âη¤ÍÈ Ì·ı‹Ì·Ù· ÃËÌ›·˜ Ô˘ ÙÔ Î·ı¤Ó· ÂÚÈÏ¿Ì‚·Ó¿ӈ ·fi 2000 ÂÈÚ¿Ì·Ù·, Ô˘ ÛËÌ·›ÓÂÈ fiÙÈ ÚÔÛÙÈı¤ÌÂÓ· ÛÙ· 10000 ÚÔÛˆÈοÂÈÚ¿Ì·Ù· ÙÔ˘ Baume ÍÂÂÚÓ¿ ÙÔÓ ·ÚÈıÌfi ÙˆÓ 42000 ÂÈÚ·Ì¿ÙˆÓ. Èڛ˜ ·ÌÊÈ‚Ô-Ï›· ¤Ó·˜ ÌÔÓÙ¤ÚÓÔ˜ ¯ËÌÈÎfi˜ ÌÔÚ› ·ÎÔÏÔ˘ıÒÓÙ·˜ ÙËÓ ÛÙÔȯÂÈÔÌÂÙÚ›· Î·È ÙËÓ ÂͤÏÈ-ÍË Ù˘ ·ÓÙ›‰Ú·Û˘ Ó· Û˘ÛÛˆÚ‡ÂÈ ÂÍ›ÛÔ˘ ·Ó·Ú›ıÌËÙ· ÂÈÚ¿Ì·Ù·. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È fï˜ÁÈ· ·Ó¿ÏÔÁ· (fiÌÔÈ·) ÂÈÚ¿Ì·Ù· Ô˘ Ó· Ù·ÍÈÓÔÌÔ‡ÓÙ·È Û ¤Ó· ÌÈÎÚfi ·ÚÈıÌfi ηÙËÁÔ-ÚÈÒÓ. ∞ÓÙ›ıÂÙ· Ô Baume ÂÎÙÂÏ› ‰È¿ÊÔÚ· ÂÙÂÚfiÎÏÈÙ· ÂÈÚ¿Ì·Ù·. ∂Í¿ÏÏÔ˘ Ô Baume·ӷϷ̂¿ÓÂÈ fiÙÈ Ë º‡ÛË ÚÔÛʤÚÂÈ ¤Ó· ·ÓÂÍ¿ÓÙÏËÙÔ Â‰›Ô ÌÂÏÂÙÒÓ. ŸÌˆ˜ ·˘ÙfiÙÔ ÎÔÈÓfiÙ˘Ô ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ÙËÓ ›‰È· ¤ÓÓÔÈ· ÛÙÔÓ 18Ô Î·È 20Ô ·ÈÒÓ·. ¶Ú¿ÁÌ·ÙÈ ÔÈ Û‡Á¯ÚÔ-Ó˜ ÌÂϤÙ˜ ¤¯Ô˘Ó ÌÈ· ÌÈÎÚ‹ ·ʋ Ì ÙÔ Ê˘ÛÈÎfi Î·È ¿ÌÂÛÔ ÁÂÁÔÓfi˜. •ÂÎÈÓÔ‡Ó ·fi·˘Ùfi ÙÔ ÂÚÈÔÚÈṲ̂ÓÔ Â‰›Ô Î·È ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·È Û ‚¿ıÔ˜. ŸÏ˜ ÔÈ ÂÚˆÙ‹ÛÂȘ ›ӷȤÌÌÂÛ˜. ™ÙÔÓ 18Ô ·ÈÒÓ· Ë º‡ÛË, ·ÓÙ›ıÂÙ· Ì ۋÌÂÚ·, Á›ÓÂÙ·È Î·Ù·ÓÔËÙ‹ ˆ˜ ÂÈÊ·-ÓÂȷ΋» (Bachelard, 1932, ÛÛ 30-33). °È· ÙËÓ ·‰˘Ó·Ì›· ηٷÓfiËÛ˘ ÙÔ˘ ¯ËÌÈÎÔ‡ÌÂÙ·Û¯ËÌ·ÙÈÛÌÔ‡ ̤۷ ·fi ÙËÓ ·Ó·ÊÔÚ¿ ÛÙËÓ º‡ÛË Ô Bachelard ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ¿ÏÈÛÙÔÓ Baume: «∏ ‚Ï¿ÛÙËÛË Â›Ó·È ÙÔ ÚÒÙÔ fiÚÁ·ÓÔ Ô˘ Ô ¢ËÌÈÔ˘ÚÁfi˜ ÌÂÙ·¯ÂÈÚ›˙ÂÙ·ÈÁÈ· Ó· ı¤ÛÂÈ ÙËÓ º‡ÛË Û ΛÓËÛË. ∏ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÙˆÓ Ê˘ÙÒÓ Â›Ó·È Ó· Û˘Ó‰˘¿˙ÔÓٷȷ̤ۈ˜ Ù· Ù¤ÛÛÂÚ· ÛÙÔȯ›· Î·È Ó· ¯ÚËÛÈÌÂ‡Ô˘Ó ÁÈ· ‚ÔÛ΋ ÙˆÓ ˙ÒˆÓ Ù· ÔÔ›· ÌÂ-Ù·ÙÚ¤Ô˘Ó Û ·Û‚ÂÛÙ҉˜ ¤‰·ÊÔ˜ ÙÔ ÛÙÔȯÂȈ‰Ò˜ ˘ÏÔÔÈË̤ÓÔ ÙÔ ÔÔ›Ô Ë ‚Ï¿ÛÙË-ÛË ¤¯ÂÈ ‹‰Ë ·ÏÏÔÈÒÛÂÈ. ∏ º‡ÛË ¤¯ÂÈ ÙfiÙ ÛÙËÓ ‰È¿ıÂÛ‹ Ù˘ Ù· η‡ÛÈÌ· Î·È ÙÔ ·Û‚Â-ÛÙ҉˜ ¤‰·ÊÔ˜. ∆· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ› Ì ¯›ÏÈÔ˘˜ ‰˘Ô ÙÚfiÔ˘˜. Ÿˆ˜ ‚Ï¤Ô˘Ì ·˘Ù¿ ı·‹Ù·Ó ٷ ‚·Û›ÏÂÈ· Ù˘ º‡Û˘ Ô˘ ı· ÚÔÌ‹ı¢·Ó Ù· Ï·›ÛÈ· ÙˆÓ ¯ËÌÈÎÒÓ ÂÚ¢ÓÒÓ.∆fiÛÔ Ï·Óı·Ṳ̂ÓË Î·È ÙfiÛÔ ÊÙˆ¯‹ ȉ¤· ÁÈ· ¿ÌÂÛ˜ ÂÊ·ÚÌÔÁ¤˜ ÒÛÙÂ Ô ›‰ÈÔ˜ Ô Úˆ-ÙÂÚÁ¿Ù˘ Ù˘, ·ÊÔ‡ ÙËÓ ·Ó¤Ù˘Í ·˘Ù¿ÚÂÛη ÛÙÔÓ ÂÎÙÂÓ‹ ÚfiÏÔÁÔ ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ ÙÔ˘‰ÂÓ ·ÚÁ› Ó· ÙÔÓ ÂÁηٷÏ›„ÂÈ ÌfiÏȘ ˘ÂÈÛ¤Ú¯ÂÙ·È ÛÙȘ ÂÚÁ·ÛÙËÚȷΤ˜ ÂÚÁ·Û›Â˜»(Bachelard, 1932, ÛÛ 30-33). ¶ÚÔÊ·ÓÒ˜, Ë ‰È·‰Èηۛ· Ù˘ ‚Ï¿ÛÙËÛ˘ Â›Ó·È ÌÈ·ÈÔ ÔχÏÔÎË ‰È·‰Èηۛ·, Î·È Ë ·ÏÔ˚΋ ÂÌÂÈÚÈ΋ ı¤·ÛË Ù˘ ‰ÂÓ Â›Ó·È ·ÚÎÂÙ‹ ÁÈ·Ó· ·ÔÙÂϤÛÂÈ ÙËÓ ‚¿ÛË Ù˘ ÂÈÚ·Ì·ÙÈ΋˜ ‰È·‰Èηۛ·˜.

∏ ÃËÌ›· ˆ˜ ·Û˘Ó¤¯ÂÈ· Ù˘ ∞ϯËÌ›·˜… ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 2 91

ŒÙÛÈ Ë ¯Ú‹ÛË Ù˘ Ê˘ÛÈ΋˜ ·Ó·ÏÔÁ›·˜ ÛÙÔÓ 18Ô ·ÈÒÓ· ‰ÂÓ Î·Ù·Ê¤ÚÓÂÈ Ó· Á›ÓÂÈÌÈ· Ú·ÁÌ·ÙÈο ¯ËÌÈ΋ ·Ó·ÏÔÁ›·. √ ¯ËÌÈÎfi˜ ÂÈÚ·Ì·ÙÈÛÌfi˜ ı· Á›ÓÂÈ ÁfiÓÈÌÔ˜ fiÙ·Óı· „¿ÍÂÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÙËÓ ‰È·ÊÔÚÔÔ›ËÛË ÙˆÓ Ô˘ÛÈÒÓ ·Ú¿ ÌÈ· Ì¿Ù·ÈË ÁÂӛ΢ÛËÙˆÓ ¿ÌÂÛˆÓ Ï¢ÚÒÓ.

∏ ºÈÏÔÛÔÊÈ΋ ηÙËÁÔÚ›· Ù˘ ‡Ï˘

∂Ìfi‰ÈÔ ÁÈ· ÙÔÓ ˘ÏÈÎfi ÔÚıÔÏÔÁÈÛÌfi ·ÔÙÂÏ› Î·È Ë ÊÈÏÔÛÔÊÈ΋ ηÙËÁÔÚ›·Ù˘ ‡Ï˘. ™‡Ìʈӷ Ì ÙÔÓ Bachelard, Ë ‡ÏË, ÛÙËÓ ÊÈÏÔÛÔÊÈ΋ ηÙËÁÔÚ›· Ù˘,˘Ê›ÛÙ·Ù·È ˆ˜ ÌÈ· ·Ú¯‹ ÁÂÓÈ΋ Î·È ÙËÓ ‰È·ÎÚ›ÓÂÈ ÌÈ· ·ÓÙÈÓÔÌ›·: «¢ÂÓ Â›Ó·È Û¿ÓÈÔÓ· ‚ÚÂÈ Î·Ó›˜ ÛÙȘ ÎÚ›ÛÂȘ ÙˆÓ ·ÍÈÒÓ Ô˘ οÓÂÈ Ô ÊÈÏfiÛÔÊÔ˜, fiÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÙËÓ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ ‡Ï˘, ÙÔ ›¯ÓÔ˜ ÌÈ·˜ ·ÏËıÈÓ‹˜ ·ÓÙÈÓÔÌ›·˜. ™Â ÌÈ· ÚÒÙË ÛÂÈÚ¿ ÎÚ›ÛˆÓÙˆÓ ·ÍÈÒÓ Ë ‡ÏË Ê¤ÚÂÙ·È Û·Ó ÌÈ· ·Ú¯‹ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈο ÁÂÓÈ΋. ∂›Ó·È ÌÈ· ÔÓÙfiÙËÙ· ·Ú-ÎÂÙ¿ ÁÂÓÈ΋ ÁÈ· Ó· Û˘ÌÂÚÈÏ¿‚ÂÈ fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ·ÙÔÌÈÎÔ‡˜ Ù‡Ô˘˜ (·ÓÙÈΛÌÂÓ·), fiϘÙȘ ȉȷ›ÙÂÚ˜ ÔÈfiÙËÙ˜. ¢ÂÓ Ù˘ ·Ó·ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ì ηÌÈ¿ ‰‡Ó·ÌË ÁÈ· Ó· ‰È·ÙËÚ‹ÛÂÈÙËÓ ÌÔÚÊ‹ Ù˘. ∫È ·ÎfiÌ· ÌÔÚԇ̠ӷ ÙȘ ÛÙÂÚ‹ÛÔ˘Ì ÙȘ ÔÈfiÙËÙ˜ Ù˘. ∆· ·Ï-¯ËÌÈο ΛÌÂÓ· ‰Â›¯ÓÔ˘Ó ·˘Ù‹ ÙËÓ Ù¿ÛË ˘Ô‚È‚·ÛÌÔ‡ Ù˘ ‡Ï˘ ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· Ù˘·Ô‰Ôı› ÌÈ· ÂÈÏÂÁ̤ÓË ÔÈfiÙËÙ·. ∞˘Ù‹ Ë Ù¯ÓÈ΋ Á›ÓÂÙ·È ÌÈ· ·ÚÎÂÙ¿ ÁÓˆÛÙ‹ Λ-ÓËÛË ÛÙËÓ ÊÈÏÔÛÔÊÈ΋ ÛΤ„Ë, ¯ˆÚ›˜ Û ·˘Ù‹ ÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË Ë ÊÈÏÔÛÔÊÈ΋ ÛΤ„ËÓ· ·Ó·‰Â›ÍÂÈ ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· ÙˆÓ ·Ê·ÈÚ¤Ûˆӻ (Bachelard, 1953, ÛÛ. 61-62).

ªÂ ÙËÓ ·Ï¯ËÌÈ΋ Û˘Ó‰ÚÔÌ‹, Ë ÊÈÏÔÛÔÊ›·, Ë ÔÔ›· ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· οÓÂÈ ÙËÓ·Ê·›ÚÂÛË, ‰ËÏ. ÙÔ ÌÂÙ·Û¯ËÌ·ÙÈÛÌfi Ù˘ ¤ÓÓÔÈ·˜ ‡ÏË ÛÙÔ «Ú·ÁÌ·ÙÈÎfi», Ì ÙÔ ÌÂ-Ù·Û¯ËÌ·ÙÈÛÌfi ÙˆÓ È‰ÂÔÏÔÁÈÎÒÓ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ ÚÔηٷϋ„ÂˆÓ Ì ÙȘ Ôԛ˜ ›-Ó·È ÊÔÚو̤ÓË Î·È Ì·›ÓÔ˘Ó ÁÈ· ÙËÓ ··ÏÏ·Á‹ Ù˘ Û ΛÓËÛË, Û ÔÏÏ¿ ›‰·,‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ Ú·ÎÙÈΤ˜, ˘Ô‚È‚¿˙ÂÈ ÙËÓ ‡ÏË ÛÂ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˜ ÌfiÓÔ ÔÈfiÙËÙ˜.∫·È ÔÈ ÔÈfiÙËÙ˜ ·˘Ù¤˜ ʤÚÓÔ˘Ó Ì ÙËÓ ÛÂÈÚ¿ ÙÔ˘˜ fiÏ· Ù· ÂÌfi‰È· ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù·-ÓfiËÛË ÙÔ˘ «Ú·ÁÌ·ÙÈÎÔ‡ ¯ËÌÈÎÔ‡». ø˜ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ÔÈfiÙËÙ· Ë ‡ÏË ·ÓÙÈÌÂÙˆ›-˙ÂÙ·È ÔÛÔÙÈο: «Ë ‡ÏË ‰ÂÓ Â›Ó·È Û˘ÁÎÚÔÙË̤ÓË Û·Ó ¤ÓÓÔÈ· ·Ú¿ ÌfiÓÔ Î¿Ùˆ ·fiÙ· ÁÓˆÚ›ÛÌ·Ù· Ù˘ ÔÛfiÙËÙ·˜. ∏ ‡ÏË ‰ÂÓ Â›Ó·È Ï¤ÔÓ ·Ú¿ ÌfiÓÔÓ ÔÛfiÙËÙ·, Ô-ÛfiÙËÙ· ·ÌÂÙ¿‚ÏËÙË, ÔÛfiÙËÙ· Ô˘ ‰È·ÙËÚÂ›Ù·È Ì¤Û· ·fi οı ÌÂÙ·ÙÚÔ‹. ∫È ¤ÙÛÈÌ ÙÔ ÁÓÒÚÈÛÌ· Ù˘ ÔÛfiÙËÙ·˜ Ë ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ ‡Ï˘ ÂÁηٷÏ›ÂÙ·È ·fi ÙÔÓ ÊÈÏfi-ÛÔÊÔ ÛÙÔÓ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ·» (Bachelard, 1953, ÛÛ. 61-62).

¶·Ú¿ ÙÔÓ ˘Ô‚È‚·ÛÌfi Ù˘ ‡Ï˘ ÛÂ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˜ ÔÈfiÙËÙ˜ ÔÈ Ôԛ˜ ÌÔÚÔ‡ÓÓ· ÔÛÔÙÈÎÔÔÈËıÔ‡Ó, Ë ÂÈÛÙ‹ÌË Î·ÙfiÚıˆÛ ӷ ·Ó·Ù˘¯ı›: «ÛÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfi-ÙËÙ· ÌÂÁ¿ÏÔÈ ÙÔÌ›˜ Ù˘ ÁÓÒÛ˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·È ÛÂ Û˘Ìʈӛ· Ì ÙÔÓ ÂÚÈÔÚÈÛÌfiÙ˘ ΢ÚÈ·Ú¯›·˜ Ù˘ ‡Ï˘. ªÂÙÚÒÓÙ·˜ ÙËÓ ‡ÏË ·fi ÙËÓ Ì¿˙· Ù˘, ·fi ÙÔÓ fiÁÎÔÙ˘, ·fi ÙËÓ Î›ÓËÛË Ù˘, ÌÈ· ıˆڛ· fiˆ˜ Ë ÔÚıÔÏÔÁÈ΋ Ì˯·ÓÈ΋ Â›Ó·È ÌÈ· ıˆ-Ú›· ÂÍ·›ÚÂÙ˘ ÂÂÍ‹ÁËÛ˘» (Bachelard, 1953, ÛÛ. 61-62).

∂˘ı‡ÌÈÔ˜ ¶. ªfiηÚ˘92 ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 2

ŸÌˆ˜ ·ÎfiÌ· ÎÈ fiÙ·Ó Ô ÊÈÏfiÛÔÊÔ˜ ·Ó·ÁÓˆÚ›˙ÂÈ ÙËÓ ÂÈÙ˘¯›· Ù¤ÙÔÈˆÓ ÂÈÛÙË-ÌÔÓÈÎÒÓ ÂÍËÁ‹ÛÂˆÓ Â›Ó·È ¤ÙÔÈÌÔ˜ Ó· ηٷÁÁ›ÏÂÈ ÙÔÓ ÔÛÔÙÈÛÌfi Û·Ó ÌÈ· ·Ê·›ÚÂ-ÛË, ‰ËÏ Ë ÊÈÏÔÛÔÊÈ΋ ηÙËÁÔÚ›· Ù˘ ‡Ï˘ Á›ÓÂÙ·È ÙÔ ÂÌfi‰ÈÔ Ù˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜ÛΤ„Ë˜Ø «Î·È Ó· ÏÔÈfiÓ Ë ¿ÏÏË ÏÂ˘Ú¿ Ù˘ ·ÓÙÈÓÔÌ›·˜Ø Û ÌÈ· ¿ÏÏË ÛÂÈÚ¿ ÎÚ›ÛÂ-ˆÓ ·ÍÈÒÓ ıˆÚԇ̠ÙËÓ ‡ÏË Û·Ó ÙËÓ ›‰È· ÙËÓ Ú›˙· Ù˘ ÂÍ·ÙÔÌ›Î¢Û˘, Ù˘ ‰›ÓÔ˘ÌÂÛ fiÏ· Ù˘ Ù· ÛÙÔȯ›·, Û˘¯Ó¿ ÛÙÔ ÂÏ¿¯ÈÛÙÔ Ì¤ÚÔ˜ Ù˘, ÌÔÓ·‰ÈΤ˜ ÔÈfiÙËÙ˜, ÔÈ-fiÙËÙ˜ ·fi ÙËÓ Ê‡ÛË ÙÔ˘˜ ·Û‡ÁÎÚÈÙ˜ ·fi ÙËÓ ÌÈ· ‡ÏË ÛÙËÓ ¿ÏÏË… ÛÙÔÓ ÔÛÔÙÈ-ÛÌfi Ù˘ ‡Ï˘ ·ÓÙÈÙ›ıÂÙ·È ÏÔÈfiÓ ¤Ó·˜ ÔÈÔÙÈÛÌfi˜. √ ÊÈÏfiÛÔÊÔ˜ ÈÛ¯˘Ú›˙ÂÙ·È fiÙÈÔÈ ‰È·ÈÛı‹ÛÂȘ Ì ÌÈÎÚ¤˜ ‰È·ÊÔÚ¤˜ ÌÔÚÔ‡Ó ÌfiÓ˜ ÙÔ˘˜ Ó· Ì·˜ οÓÔ˘Ó Ó· ·ÁÁ›ÍÔ˘-Ì ÙËÓ ÔÈfiÙËÙ·. ¡ÔÈÒıÂÈ ÙËÓ ÔÈfiÙËÙ· ÛÙËÓ Ô˘Û›· Ù˘ fiˆ˜ ‰ÔÎÈÌ¿˙Ô˘Ì ¤Ó·ÂÎÏÂÎÙfi ÎÚ·Û›. ∑ÂÈ ÙȘ ‰È·ÊÔÚ¤˜. ∑ÂÈ ·Ì¤Ûˆ˜ ÙËÓ ÔÈfiÙËÙ· fiˆ˜ ·Ó Ë Â˘·›ÛıËÙË˙ˆ‹ ˘ÂÚÂÍ·ÙƠ̂΢ ·ÎfiÌ· ÙËÓ ·ÙÔÌÈÎfiÙËÙ· Ù˘ ‡Ï˘ ÚÔÛÊÂÚfiÌÂÓË ÛÙËÓ ·›-ÛıËÛË» (Bachelard, 1953, ÛÛ. 61-62). ¢ËÏ. ‰ÂÓ ·ÓÙÈÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È, fiˆ˜ ı· ‰Ô‡Ì·ڷοو, Û·Ó ÙÔÓ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ· ÙËÓ ÔÈfiÙËÙ· ˆ˜ ‰ÔÌ‹.

∞˘Ù‹ Ë ÊÈÏÔÛÔÊÈ΋ ·ÓÙÈÓÔÌ›· fï˜ ÁÈ· ÙËÓ ‡ÏË ‰ÂÓ ·ÓÙÈÛÙ¤ÎÂÙ·È Û ÌÈ· ÚÔÛÂ-ÎÙÈ΋ Î·È ˘ÔÌÔÓÂÙÈ΋ ÌÂϤÙË ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ Ù˘ ‡ÏË˜Ø «ÌÈ· ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ÌÂϤÙË ÙˆÓ˘ÏÈÎÒÓ Ê·ÈÓÔ̤ӈÓ- ÂÊfiÛÔÓ ·˘Ù‹ Ë ÌÂϤÙË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ› ÛÙÔ˘˜ ·Óٛԉ˜ ·˘Ù‹˜ Ù˘·ÓÙÈÓÔÌ›·˜-Ì·˜ ·Ú·‰›‰ÂÈ Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· ÁÂÓÈÎÔ‡˜ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú˜ Ù˘ ÔÚıÔÏÔÁÈ΋˜ ÁÓÒ-Û˘ ÌÂÙÚ‹ÛÈÌÔ˘˜ Î·È ÂȉÈÎÔ‡˜ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú˜ ÈηÓÔ‡˜ ÁÈ· ·ÎÚȂ›˜ ÂÈÚ·Ì·ÙÈÎÔ‡˜ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÌÔ‡˜. ∏ ÃËÌ›· fiÙ·Ó ÙËÓ ·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÔ˘Ì ÛÙȘ ÌÂÁ¿Ï˜ Ù˘ ÚÔfi‰Ô˘˜ı· ‰Ô‡Ì ÔÏÏ¿ ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù·, ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ‰ÈÙÙÔ‡ ÚfiÏÔ˘. ª· ‹‰Ë ÛÙËÓ ÎÔÈÓ‹ ÁÓÒ-ÛË ¤¯Ô˘Ì ·ʋ ·fi ÙËÓ ÌÈ· ÌÂÚÈ¿, Ì ˘ÏÈΤ˜ ÛÙ·ıÂÚ¤˜ Ô˘ ÍÂÂÚÓÔ‡Ó ÙËÓ ÊÙˆ¯‹ÁÂÓÈÎfiÙËÙ· Ì ÙËÓ ÔÔ›· ı· ı¤Ï·Ì ӷ ÂÚÈÔÚ›ÛÔ˘Ì ÙËÓ ÁÓÒÛË Ù˘ ‡Ï˘ Î·È ·fiÙËÓ ¿ÏÏË ‚Ú›ÛÎÂÈ Î·Ó›˜ ÛÙȘ ‰È¿ÊÔÚ˜ ‡Ï˜ ȉÈfiÙËÙ˜ ηϿ ÚÔÛ‰ÈÔÚÈṲ̂Ó˜ Ô˘ÂÎÙÚ¤Ô˘Ó ÌÈ· Û˘Ìʈӛ· ȉȷ›ÙÂÚ· ηı·Ú‹ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÒÓ ÙÚfiˆÓ ÚÔ-Û¤ÁÁÈÛ˘ Ù˘ ‡Ï˘. ¶Ú¿ÁÌ·ÙÈ, ÙÔ Ó· Û˘ÁÎÚ›ÓÂȘ ·’ ¢ı›·˜ ÙȘ ‡Ï˜ Ì ÙȘ ‡Ï˜, ÙÔÓ· Âȉڿ ÌÈ· ‡ÏË ¿Óˆ Û ÌÈ· ¿ÏÏË ‡ÏË, Ó· ·ÎÔÏÔ˘ı›˜ ÙËÓ ‰Ú¿ÛË Ù˘ ʈÙÈ¿˜,ÙÔ˘ ÓÂÚÔ‡, ÙÔ˘ ʈÙfi˜ ¿Óˆ Û ÌÈ· ‡ÏË, Ó· ¿ÌÂÛ· ÂÈÚ¿Ì·Ù· Ô˘ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ıÂÌÂ-ÏÈÒÛÔ˘Ó ÌÈ· ÚÔηٷÚÙÈ΋ Û˘Ìʈӛ· ÙˆÓ ‰˘Ô ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÒÓ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛ˘ Ù˘‡Ï˘ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó Û¯¤ÛË Ì ÙÔÓ ˘ÏÈÎfi ÎfiÛÌÔ. ∞˘Ù‹ Ë Û˘Ìʈӛ· –¤ÛÙˆ ÎÈ ·Ó ›ӷÈÚÔÛˆÚÈÓ‹– Â›Ó·È ‹‰Ë ÌÈ· ·ÓÙ›ÚÚËÛË ªÈ· ¤ÛÙˆ Î·È ÚÔÛˆÚÈÓ‹ ÚÔηٷÚÎÙÈ΋ Û˘Ì-ʈӛ· ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ‰˘Ô ÙÚfiˆÓ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛ˘ Â›Ó·È ÌÈ· ·ÓÙ›ÚÚËÛË ÛÙÔÓ ·ÓÔÚıÔÏÔÁÈ-ÛÌfi Ô˘ ı¤ÙÔ˘Ì ˘fi ÙÔ Ú›ÛÌ· Ù˘ ·ÓÂÍÂÚ‡ÓËÙ˘ ˘ÏÈ΋˜ ·Ï‹ıÂÈ·˜. ªÔÚԇ̠‚¤-‚·È· Ó· ÌÈÏ‹ÛÔ˘Ì ÁÈ· ˘ÏÈÛÙÈ΋ Û·Ê‹ÓÂÈ·, ÈηӋ Ó· Û˘Ó·ÁˆÓÈÛÙ› ÙËÓ ÁˆÌÂÙÚÈ΋۷ʋÓÂÈ·» (Bachelard, 1953, ÛÛ. 61-62). ∏ ÁˆÌÂÙÚÈ΋ Û·Ê‹ÓÂÈ· Û‡Ìʈӷ ÌÂÙÔÓ Bachelard Â›Ó·È ÙÔ ·Ó·Áη›Ô ÛÙ¿‰ÈÔ ÂÚ¿ÛÌ·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ‡ Ó‡̷ÙÔ˜·fi ÙÔ ÛÙ¿‰ÈÔ ÙÔ˘ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ˘ ÛÙÔ ÛÙ¿‰ÈÔ Ù˘ ·Ê·›ÚÂÛ˘. ™ÙÔ ÛÙ¿‰ÈÔ ÙÔ˘ Û˘-

∏ ÃËÌ›· ˆ˜ ·Û˘Ó¤¯ÂÈ· Ù˘ ∞ϯËÌ›·˜… ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 2 93

ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ˘ ÙÔ Ó‡̷ ÚÔÛÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ÙȘ ÚÒÙ˜ ÂÈÎfiÓ˜ ÙÔ˘ Ê·ÈÓÔ̤ÓÔ˘, ı·˘Ì¿-˙ÔÓÙ·˜ ÙËÓ Ê‡ÛË Î·È «Ì·Á‡ÂÙ·È» ·fi ÙËÓ ÌÔÓ·‰ÈÎfiÙËÙ· Î·È ÙËÓ ÔÈÎÈÏfiÙËÙ· ÙÔ˘ÎfiÛÌÔ˘. ™ÙÔ ÛÙ¿‰ÈÔ ÙÔ˘ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ˘-·ÊËÚË̤ÓÔ˘ ÙÔ Ó‡̷ ÚÔÛı¤ÙÂÈ ÁˆÌÂ-ÙÚÈο Û¯‹Ì·Ù· ÛÙËÓ Ê˘ÛÈ΋ ÂÌÂÈÚ›· Î·È ÛÙÔ ÛÙ¿‰ÈÔ Ù˘ ·Ê·›ÚÂÛ˘ ÙÔ Ó‡̷ ÂÚ-Á¿˙ÂÙ·È ·ÔÛ·Ṳ̂ÓÔ ·fi ÙËÓ ÂÔÙ›· Ù˘ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜, ·fi ÙËÓ ÚÒÙËÂÌÂÈÚ›· Ì ÙËÓ ÔÔ›· ‚Ú›ÛÎÂÙ·È Û ÔÏÂÌÈ΋ (Bachelard, 1993).

ªÂ ÙËÓ ‚Ô‹ıÂÈ· Ù˘ ÛΤ„˘ ÙÔ˘ Althusser ı· ÂÚÈÁÚ¿„Ô˘ÌÂ Û˘ÓÔÙÈο ‰ÒÙËÓ ÁÓˆÛÙÈ΋ ‰È·‰Èηۛ·, ÁÈ· ÙËÓ Î·ÏÏ›ÙÂÚË Î·Ù·ÓfiËÛË ÙˆÓ ·Ú·¿Óˆ, ·Ú¿ ÙÔÓΛӉ˘ÓÔ Ô˘ ı¤ÙÂÈ Ë ›‰È· Ë Û‡ÓÔ„Ë ÙˆÓ ı¤ÛÂˆÓ ÙÔ˘. ∏ ÁÓˆÛÙÈ΋ ‰È·‰Èηۛ· ·fiÙÔ ·ÊËÚË̤ÓÔ ÛÙÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÙ·È Ì ¤Ó·Ó Û˘ÛÙËÌ·ÙÈÎfi ÙÚfiÔ ·fiÙÔÓ Althusser Ì ÙȘ ÙÚÂȘ °ÂÓÈÎfiÙËÙ˜ π, ππ Î·È πππ (Althusser, 1978). ∏ °ÂÓÈÎfiÙË-Ù· ππ Ë ÔÔ›· ÂÚÁ¿˙ÂÙ·È ¿Óˆ ÛÙËÓ ·ÊËÚË̤ÓË °ÂÓÈÎfiÙËÙ· π Â›Ó·È Ë «ıˆڛ·» Ù˘ÂÍÂÙ·˙fiÌÂÓ˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ (Î·È Û·Ó Ù¤ÙÔÈ· Û˘ÓÈÛÙ¿ ÙÔ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÌÈ·˜ ÔÏfiÎÏËÚ˘‰È·‰Èηۛ·˜, ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘, ÍÂÎÈÓÒÓÙ·˜ ·fi ÙËÓ ıÂÌÂÏ›ˆÛË Ù˘) ηÈÂ›Ó·È ÌÈ· ‰È·‰Èηۛ· Ú·ÁÌ·ÙÈÎÒÓ ÌÂÙ·Û¯ËÌ·ÙÈÛÌÒÓ. ∆Ô ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ·˘Ù‹˜ Ù˘‰È·‰Èηۛ·˜ Â›Ó·È Ë °ÂÓÈÎfiÙËÙ· πππ, Ô˘ ·ÔÙÂÏ› ÙÔ ÚÔ˚fiÓ Ù˘ ÂÚÁ·Û›·˜ Ù˘ °Â-ÓÈÎfiÙËÙ·˜ ππ Î·È Â›Ó·È Ë ÁÓÒÛË ÙÔ˘ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ˘-Ú·ÁÌ·ÙÈÎÔ‡. ∏ °ÂÓÈÎfiÙËÙ· ππÂ›Ó·È Û ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈ΋ Ú‹ÍË Ì ÙËÓ °ÂÓÈÎfiÙËÙ· π (ÙÔ ÂÌfi‰ÈÔ Ù˘) Î·È ·ÓÙÈÛÙÔȯ›ÛÙËÓ ÌfiÚʈÛË ÙÔ˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ‡ Ó‡̷ÙÔ˜ Ì ٷ ÙÚ›· ÛÙ¿‰È· Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ ÔBachelard (Bachelard, 1993).

∞¡∞º√ƒ∂™

Althusser, L. (1978), °È· ÙÔÓ ª¿ÚÍ, ∆. ∫·ÊÂÙ˙‹˜ (ªÙÊÚ), °Ú¿ÌÌ·Ù·, ∞ı‹Ó·Althusser, L. (1978b), £¤ÛÂȘ (1964-1975), •. °È·Ù·Á¿Ó·˜ (ªÙÊÚ), £Â̤ÏÈÔ,

∞ı‹Ó·Bachelard, G. (1928), Essaie sur la connaissance approchee, Vrin, ÛÂÏ. 80Bachelard, G. (1932), Le pluralisme coherent de la chimie moderne, Vrin,Bachelard, G. (1940), La Philosophie du Non, Presses Universitaires de France,

ÛÛ. 58-59Bachelard, G. (1953), Le Materialisme rationnel, Presses Universitaires de

FranceBachelard, G. (1993), La Formation de l’ Esprit Scientifique, quinzieme tirage,

Librairie Philosophique J. Vrin, Paris. Translated in English by McAllesterJones, M. (2002), The Formation of the Scientific Mind, Clinamon Press.

Bachelard, G. (1993b), ∆Ô ÚÒÙÔ ÂÌfi‰ÈÔ: Ë ÚÒÙË ÂÌÂÈÚ›·, ÛÙo °. ∫Ô˘˙¤Ï˘(ÂÈÌ), ∂ÈÛÙËÌÔÏÔÁ›·-∫›ÌÂÓ·, ¡‹ÛÔ˜, ∞ı‹Ó·.

∂˘ı‡ÌÈÔ˜ ¶. ªfiηÚ˘94 ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 2

Beretta, M. (1993), The Enlightenment of Matter, Watson PublishingInternational

Berthelot, M. (1885), Les Origines de l’alchimie, Steinheil G., Paris, ªÂÙ¿ÊÚ·-ÛË ÛÙ· ÂÏÏËÓÈο ™ÙÂÊ·Ó›‰Ë˜, ª.(1906), ∏ Ù˘ ∞ϯËÌ›·˜ °¤ÓÂÛȘ, T‡ÔȘ¶.¢. ™·ÎÂÏÏ·Ú›Ô˘, ∞ı‹Ó·.

Berthelot, M. (1886), Science et Philosophie, Galman-Levy, Paris, FranceLecourt, D. (1984), ª·ÚÍÈÛÌfi˜ Î·È ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁ›·, µ. ∫ÈÓÙ‹ (ÌÙÊÚ.), ¶ÔÏ›Ù˘

38Lecourt, D. (1992), Bachelard Epistemologie, 5e ∂dition, Presses Universitaires

de France∫ԇ̷, ∫. (1808), ÃËÌ›·˜ ∂ÈÙÔÌ‹, µÈ¤ÓÓË, ÛÂÏ. ÎÂã. ªÂÙ¿ÊÚ·ÛË Ù˘ “ÃËÌ›-

·˜” ÙÔ˘ Pierre.-Auguste Adet.ª·ÏÙ¿˜, ∞. (1991), ¶ÚfiÙ·ÛË ÁÈ· ÙËÓ Û˘ÁÎÚfiÙËÛË Ù˘ ¤ÓÓÔÈ·˜ ÂÈÛÙ‹Ì˘, §fi-

ÁÔ˘ ¯¿ÚÈÓ, 2, ∞ı‹Ó·ªÈÙÛ¿Î˘, ∂. (1996), ∞ÙÔÌ· Î·È ªfiÚÈ·: ªÈ· ‰‡ÛÎÔÏË Û¯¤ÛË ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›·, ÛÙÔ

“∏ πÛÙÔÚÈ΋ ∂ͤÏÈÍË Ù˘ ÃËÌ›·˜ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·”, ŒÓˆÛË ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ÃËÌÈÎÒÓ,∫¤ÓÙÚÔ ¡ÂÔÂÏÏËÓÈÎÒÓ ∂Ú¢ÓÒÓ/∂π∂, ∞ı‹Ó·

¡ÈÎÔÏ·›‰Ë˜, ∂. (2003), πÛÙÔÚÈÔÁÚ·Ê›· ÙˆÓ ÂÈÛÙËÌÒÓ ÛÙËÓ ÓÂÒÙÂÚË ∂ÏÏ¿‰·.™ÙÔ ∫. ™ÎÔÚ‰Ô‡Ï˘, §. ÷ÏÎÈ¿ (ÂÈÌ), ∏ Û˘Ì‚ÔÏ‹ Ù˘ πÛÙÔÚ›·˜ Î·È ºÈÏÔÛÔ-Ê›·˜ ÙˆÓ º˘ÛÈÎÒÓ ∂ÈÛÙËÌÒÓ ÛÙË ¢È‰·Ûηϛ· ÙˆÓ º˘ÛÈÎÒÓ ∂ÈÛÙËÌÒÓ,¶Ú·ÎÙÈο 2Ô˘ ¶·ÓÂÏÏ‹ÓÈÔ˘ ™˘Ó‰ڛԢ, ∞ı‹Ó·.

™ÙÂÊ·Ó›‰Ë˜, ª. (1908), æ·ÌÌÔ˘ÚÁÈ΋ Î·È ÃËÌ›·, ª˘ÙÈÏ‹ÓË™ÙÂÊ·Ó›‰Ë˜, ª. (1920), ¶ÂÚ› Ù˘ ·Ú¯‹˜ Î·È Ù˘ ¯ÚËÛÈÌfiÙËÙÔ˜ Ù˘ πÛÙÔÚ›·˜ ÙˆÓ

º˘ÛÈÎÒÓ ∂ÈÛÙËÌÒÓ, ∞ı‹Ó·™ÙÂÊ·Ó›‰Ë˜, ª. (1926), ∞È º˘ÛÈη› ∂ÈÛÙ‹Ì·È ÂÓ ∂ÏÏ¿‰È-¶ÚÔ Ù˘ ∂·Ó·ÛÙ¿ÛÂ-

ˆ˜, ¶.¢. ™·ÎÂÏÏ·Ú›Ô˘, ∞ı‹Ó·.

∏ ÃËÌ›· ˆ˜ ·Û˘Ó¤¯ÂÈ· Ù˘ ∞ϯËÌ›·˜… ∫ƒπ∆π∫∏ ñ 2 95

∂¶π™∆∏ª∂™ Î·È ∫√π¡ø¡π∫∏ ¢π∫∞π√™À¡∏

∂ÈÛËÁ‹ÛÂȘ Ô˘ ¤ÁÈÓ·Ó:

°. ¶ÂÙÚ¿ÎË (¶¿ÓÙÂÈÔ ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ): √È ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ Ù¿ÍÂȘ ˆ˜ ÔÏÈÙÈÎfi Î·È ıˆÚËÙÈÎfi

‰È·Î‡‚Â˘Ì·

°. ∫·ÙÛÈ·ÌÔ‡Ú· (πª∂): ¡ÂÔÂÏÏËÓÈÎfi˜ ¢È·ÊˆÙÈÛÌfi˜: Ô ¯ÂÈÚ·ÊÂÙËÙÈÎfi˜ ÚfiÏÔ˜ ÙˆÓ

ÂÈÛÙËÌÒÓ

£. ¡ÈÎÔÏ·˝‰Ë˜ (∫¡∂/∂π∂): πÂÚ·Ú¯›· ÛÙ· ÂÈÛÙËÌÔÓÈο ȉڇ̷ٷ Ù˘ ƒˆÛ›·˜ ÌÂÙ¿ ÙËÓ

·ӿÛÙ·ÛË

∂. ∫ÔϤ˙· (¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ πˆ·ÓÓ›ÓˆÓ): ª·ıËÌ·ÙÈο ÁÈ· fiÏÔ˘˜; ∏ ÎÚ˘Ê‹ ÁÔËÙ›· ÙˆÓ

ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ ÌËÓ˘Ì¿ÙˆÓ ÛÙȘ Ì·ıËÌ·ÙÈΤ˜ ÌÂÙ·ÚÚ˘ıÌ›ÛÂȘ

§. §¿Îη (¢Â˘ÙÂÚÔ‚¿ıÌÈ· ∂η›‰Â˘ÛË, Û¯ÔÏÈ΋ Û‡Ì‚Ô˘ÏÔ˜): √ ∑·Î ªÔÓfi ÁÈ· ÙÔÓ ÓÙÂ-

ÙÂÚÌÈÓÈÛÌfi

ŒıÂÏ ¶¤ÙÚÔ˘ (Bufallo, New York): ∞ÈÙ‹Ì·Ù· ÙÔ˘ Û˘Ó‰ÈηÏÈÛÙÈÎÔ‡ ÎÈÓ‹Ì·ÙÔ˜ ÙˆÓ ÂÎ-

·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ ÛÙȘ ∏¶∞

º. ∞ÛËÌ·ÎÔÔ‡ÏÔ˘ (∫∂π¡∂ ∞η‰ËÌ›·˜ ∞ıËÓÒÓ): √ ̇ıÔ˜ ÙÔ˘ ∞Ú›Ô˘

°. ¶··‰¿ÙÔ˜ (¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ ∞ıËÓÒÓ): ∂ÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ∞ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙËÙ· Î·È ∫ÔÈÓˆÓÈ΋

¢ÈηÈÔÛ‡ÓË: ™˘Óı¤ÛÂȘ Î·È ∞ÓÙÈ·Ú·ı¤ÛÂȘ

¶. ¶·ÓÙ·˙‹˜ (∞¶£): ªÔÚ› Ë „˘¯ÔÏÔÁ›· Ó· ÂӉȷÊÂÚı› ÁÈ· ÙËÓ ·ÓıÚÒÈÓË Â˘Ì¿-

ÚÂÈ·;

∂. ¶··‰ËÌËÙÚ›Ô˘ (¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ πˆ·ÓÓ›ÓˆÓ): ∆· fiÚÈ· Î·È ÔÈ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ˜ Ù˘ ∂ÈÛÙ‹-

Ì˘

¢. ¶ÔÏ˘Î¿ÚÔ˘, ∫. ¶··ÁˆÚÁ›Ô˘, ™. ∫fiÏÏ·˜ (¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ ∞ıËÓÒÓ): √ ‰ÚfiÌÔ˜

ÚÔ˜ ÙËÓ ∂ÈÛÙ‹ÌË ªÂÁ¿Ï˘ ∫ϛ̷η˜ - `Big Science’

¢. ™ÙÂÊ·Ó‹˜, ∞. °ÎÈfiÏÌ·˜, µ. °ÚËÁÔÚ›Ô˘ (¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ ∞ıËÓÒÓ): ∫ÔÈÓˆÓÈΤ˜ ÂÈ-

ÙÒÛÂȘ Ù˘ ÌÂÙ¿‚·Û˘ ÛÙËÓ ∂ÈÛÙ‹ÌË ªÂÁ¿Ï˘ ∫ϛ̷η˜ - `Big Science’

¶. ¶ÔÏ›Ù˘ (¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ £ÂÛÛ·Ï›·˜): ∫ÔÈÓˆÓÈ΋ Î·È Ù·ÍÈ΋ ‰È¿ÛÙ·ÛË Ù˘ Âη›‰Â˘-

Û˘ ·fi ·fiÛÙ·ÛË: ÂÚˆÙ‹Ì·Ù· Î·È ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÛÌÔ›

§. ÷ÏÎÈ¿ (¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ ∞ı‹Ó·˜): ∏ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· Ù˘ ·ÈÛıËÙÈ΋˜ ÛÙË ‰È‰·-

Ûηϛ· ÙˆÓ º˘ÛÈÎÒÓ ÂÈÛÙËÌÒÓ

∫. ™ÎÔÚ‰Ô‡Ï˘ (¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ ∞ı‹Ó·˜): ∑ËÙ‹Ì·Ù· ∫ÔÈÓˆÓÈ΋˜ Î·È ¶ÂÚÈ‚·ÏÏÔÓÙÈ΋˜

¢ÈηÈÔÛ‡Ó˘

√‰ËÁ›Â˜ ÚÔ˜ ÙÔ˘˜ Û˘ÁÁÚ·Ê›˜

√È ÂÚÁ·Û›Â˜ Ô˘ ˘Ô‚¿ÏÏÔÓÙ·È ÁÈ· ÎÚ›ÛËÚ¤ÂÈ Ó· Â›Ó·È ÚˆÙfiÙ˘Â˜ Î·È Ó· ·ÔÛÙ¤Ï-ÏÔÓÙ·È Û ¤Ó· ·fi Ù· ̤ÏË Ù˘ °Ú·ÌÌ·Ù›·˜™‡ÓÙ·Í˘. ∏ ˘Ô‚ÔÏ‹ ÂÚÁ·Û›·˜ ¤¯ÂÈ Î·È ÙËÓ¤ÓÓÔÈ· ÈÛÙÔÔ›ËÛ˘ fiÙÈ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ‰ËÌÔÛÈ¢ı›‹ ˘Ô‚ÏËı› ÁÈ· ‰ËÌÔÛ›Â˘ÛË Û ¿ÏÏÔ ¤ÓÙ˘Ô‹ ËÏÂÎÙÚÔÓÈÎfi ̤ÛÔ. √È ÂÚÁ·Û›Â˜ ‰ËÌÔÛȇÔ-ÓÙ·È ÌÂÙ¿ ·fi ‰È·‰Èηۛ· ·ÓÒÓ˘Ì˘ ÎÚ›Û˘·fi ‰‡Ô ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ÎÚÈÙ¤˜. ™Â ÂÚ›ÙˆÛË·Û˘Ìʈӛ·˜ ÙˆÓ ÎÚÈÙÒÓ ˙ËÙÂ›Ù·È Ë ÁÓÒÌËÎ·È ÙÚ›ÙÔ˘ ÎÚÈÙ‹.

ªÔÚÊ‹ ÂÚÁ·ÛÈÒÓ

√È ÂÚÁ·Û›Â˜ ˘Ô‚¿ÏÏÔÓÙ·È ¤ÓÙ˘· Û ÙÚ›··ÓÙ›Ù˘· Î·È ËÏÂÎÙÚÔÓÈο Û ·Ú¯Â›Ô MSWord 2000 ‹ ÓÂfiÙÂÚÔ. ∆Ô Î›ÌÂÓÔ Â›Ó·ÈÁÚ·Ì̤ÓÔ Û ÌÈ· ÏÂ˘Ú¿ ÛÂÏ›‰·˜ ∞4, Ì ÂÚÈ-ıÒÚÈ· 3cm ·fi fiϘ ÙȘ Ï¢ڤ˜, Û ‰ÈÏfi‰È¿ÛÙËÌ· Î·È Ì¤ÁÂıÔ˜ ÁÚ·ÌÌ·ÙÔÛÂÈÚ¿˜ 12,Ì ·Ú›ıÌËÛË ÛÂÏ›‰ˆÓ.

™ÙËÓ ÚÒÙË ÛÂÏ›‰· ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È Ô Ù›ÙÏÔ˜,Ù· ÔÓfiÌ·Ù· Î·È Ù· Ï‹ÚË ÛÙÔȯ›· ÙˆÓ Û˘Á-ÁڷʤˆÓ, ˘Ô‰ÂÈÎÓ‡ÔÓÙ·˜ ÙÔÓ ˘Â‡ı˘ÓÔ ÁÈ·ÂÈÎÔÈÓˆÓ›·. ™ÙË ‰Â‡ÙÂÚË ÛÂÏ›‰· ÂÌÊ·Ó›˙Â-Ù·È ÌfiÓÔ Ô Ù›ÙÏÔ˜ Ù˘ ÂÚÁ·Û›·˜, ¯ˆÚ›˜ Ù·ÛÙÔȯ›· ÙˆÓ Û˘ÁÁڷʤˆÓ. ¶ÂÚ›ÏË„Ë 100-150 ϤÍÂˆÓ ÚÔËÁÂ›Ù·È ÙÔ˘ ΢ڛˆ˜ ¿ÚıÚÔ˘.

√È ˘ÔÛËÌÂÈÒÛÂȘ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜Ù˘ ·ÓÙ›ÛÙÔȯ˘ ÛÂÏ›‰·˜ Î·È ·ÚÈıÌÔ‡ÓÙ·È ÌÂÙË ÌÔÚÊ‹ ÂÎı¤ÙË ¯ˆÚ›˜ ·ÚÂÓı¤ÛÂȘ ‹·Á·Ϙ.

∫ƒπ∆π∫∏ / ∂¶π™∆∏ª∏ & ∂∫¶∞π¢∂À™∏: 2/05

¢È¢ı‡ÓÛÂȘ ÁÈ· ·ÔÛÙÔÏ‹ ÙˆÓ ÂÚÁ·ÛÈÒÓ:

∂˘ÁÂÓ›· ∫ÔϤ˙·,¶·È‰·ÁˆÁÈÎfi ∆Ì‹Ì· ¢∂,¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ πˆ·ÓÓ›ÓˆÓ,45110 πˆ¿ÓÓÈÓ· ñ email:ekoleza@cc.uoi.gr

£‡ÌÈÔ˜ ¡ÈÎÔÏ·˝‰Ë˜, ∫¤ÓÙÚÔ¡ÂÔÂÏÏËÓÈÎÒÓ ∂Ú¢ÓÒÓ,∂ıÓÈÎfi ÿ‰Ú˘Ì· ∂Ú¢ÓÒÓ,µ·Û. ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˘ 48,11635 ∞ı‹Ó· ñ email:efnicol@eie.gr

∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˜ ™ÎÔÚ‰Ô‡Ï˘,¶·È‰·ÁˆÁÈÎfi ∆Ì‹Ì· ¢∂,¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ ∞ıËÓÒÓ,¡·˘·Ú›ÓÔ˘ 13∞, 10680∞ı‹Ó· ñ email:kskordul@primedu.uoa.gr

¢ËÌ‹ÙÚ˘ ÷ۿ˘,¶·È‰·ÁˆÁÈÎfi ∆Ì‹Ì· ¢∂,∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏÂÈÔ ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ£ÂÛÛ·ÏÔӛ΢, 54124£ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË ñ email:dchassap@eled.auth.gr

√È ÂÈÎfiÓ˜ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ÛÙÔ Î›ÌÂÓÔ, ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È Ì ·ÚÈıÌËÙÈ΋ ÛÂÈÚ¿ ηÈÂÚÈÁÚ¿ÊÔÓÙ·È ·fi ˘fiÙÈÙÏÔ˘˜. ∫¿ı ÂÈÎfiÓ· ·ÔÙÂÏ› ͯˆÚÈÛÙfi ·Ú¯Â›Ô ˘„ËÏ‹˜·Ó¿Ï˘Û˘ ÌÔÚÊ‹˜ .tiff. √È ÊˆÙÔÁڷʛ˜ Î·È ÂÎÙ˘ÒÛÂȘ Ú¤ÂÈ Ó· Â›Ó·È Û Ùfi-ÓÔ˘˜ ÙÔ˘ ÁÎÚÈ Î·È ˘„ËÏ‹˜ ÔÈfiÙËÙ·˜ ÁÈ· ÔÈÔÙÈ΋ ·Ó··Ú·ÁˆÁ‹. ¡· ·ÔʇÁÂÙ·ÈÙÔ Ì·‡ÚÔ ‹ ÛÎÔ‡ÚÔ ÊfiÓÙÔ. √È ÂÈÎfiÓ˜ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È Û Í¯ˆÚÈÛÙ‹ ÛÂÏ›‰· Ë Î¿ı ̛·Î·È Ë ı¤ÛË ÙÔ˘˜ ˘Ô‰ÂÈÎÓ‡ÂÙ·È ÛÙÔ ÛÒÌ· ÙÔ˘ ¿ÚıÚÔ˘ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·˜: –ı¤ÛË ÂÈÎfi-Ó·˜ 1–.

√È ›Ó·Î˜ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ÛÙÔ Î›ÌÂÓÔ, ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È Ì ·ÚÈıÌËÙÈ΋ ÛÂÈÚ¿ ηÈÂÚÈÁÚ¿ÊÔÓÙ·È ·fi Ù›ÙÏÔ˘˜. √È ›Ó·Î˜ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È Û Í¯ˆÚÈÛÙ‹ ÛÂÏ›‰· Ô Î¿ı¤ӷ˜ Î·È Ë ı¤ÛË ÙÔ˘˜ ˘Ô‰ÂÈÎÓ‡ÂÙ·È ÛÙÔ ÛÒÌ· ÙÔ˘ ¿ÚıÚÔ˘ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·˜: –ı¤Û˛ӷη 1–. √È ›Ó·Î˜ ÂÚȤ¯Ô˘Ó ÌfiÓÔ ÔÚÈ˙fiÓÙȘ ÁÚ·Ì̤˜ ÔÈ Ôԛ˜ ÔÚ›˙Ô˘Ó ÙËÓ·Ú¯‹ Î·È ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘˜ Î·È ‰È·¯ˆÚ›˙Ô˘Ó Ù· ‰Â‰Ô̤ӷ ·fi ÙÔ˘˜ Ù›ÙÏÔ˘˜.

µÈ‚ÏÈÔÁÚ·ÊÈΤ˜ ·Ó·ÊÔÚ¤˜

√È ‚È‚ÏÈÔÁÚ·ÊÈΤ˜ ·Ó·ÊÔÚ¤˜ ÂÈÛËÌ·›ÓÔÓÙ·È ÛÙÔ ÛÒÌ· ÙÔ˘ ÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ì ÙÔÂÒÓ˘ÌÔ ÙÔ˘/ÙˆÓ Û˘ÁÁڷʤ·/ˆÓ Î·È ÙË ¯ÚÔÓÔÏÔÁ›· ¤Î‰ÔÛ˘, fiˆ˜ (James 2002)‹ (Smith and Johnson 1994). ÕÚıÚ· Ì ÙÚÂȘ ‹ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ˘˜ Û˘ÁÁÚ·Ê›˜ ı·Ú¤ÂÈ Ó· ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ˆ˜ (Powels et al. 2000).

√È ·Ó·ÊÔÚ¤˜ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ‰È·Ù¿ÛÛÔÓÙ·È ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ ¿ÚıÚÔ˘ Ì ·ÏÊ·‚ËÙÈ-΋ ÛÂÈÚ¿. √È Û˘ÁÁÚ·Ê›˜ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ‰È·ÛÊ·Ï›ÛÔ˘Ó fiÙÈ fiϘ ÔÈ ·Ó·ÊÔÚ¤˜ ÂÌÂ-ÚȤ¯ÔÓÙ·È ÛÙÔ ‚·ÛÈÎfi ÛÒÌ· ÙÔ˘ ÎÂÈ̤ÓÔ˘ Î·È ·ÓÙ›ÛÙÚÔÊ·, fiÙÈ Ë Ï›ÛÙ· ÙˆÓ ·Ó·ÊÔ-ÚÒÓ Â›Ó·È ÔÏÔÎÏËڈ̤ÓË, Ì ϋÚË ÛÙÔȯ›· Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚·ÓÔÌ¤ÓˆÓ Î·È ÙˆÓ ·ÚÈı-ÌÒÓ ÙˆÓ ÙfiÌˆÓ Î·È ÙˆÓ ÛÂÏ›‰ˆÓ.

√È Û˘ÁÁÚ·Ê›˜ ÂÓı·ÚÚ‡ÓÔÓÙ·È Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó ÙÔ ÛÙ˘Ï ·Ó·ÊÔÚÒÓ, Î·È ÙÔÓËıÈÎfi ÎÒ‰Èη ÁÚ·Ê‹˜ ÙÔ˘ American Psychological Association.

∞ÔÙÂÏ› ÛÙ·ıÂÚ‹ ÂΉÔÙÈ΋ ÔÏÈÙÈ΋ ÙÔ˘ ÂÚÈÔ‰ÈÎÔ‡ fiÙÈ Î·Ó¤Ó·˜/η̛· Û˘Á-Áڷʤ·˜ ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· ˘ÔÛÙ› ıÂÙÈ΋ ‹ ·ÚÓËÙÈ΋ ‰È¿ÎÚÈÛË fiÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÛÙÔʇÏÔ, ÙË Ê˘Ï‹, ÙË ıÚËÛΛ· ‹ ÙËÓ ÂıÓÈÎfiÙËÙ·. ∆· ¿ÚıÚ· ÎÚ›ÓÔÓÙ·È ÛÙË ‚¿ÛË Ù˘ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜ ¿ÚÎÂÈ·˜ Î·È ÌfiÓÔ. ∂Ó ÙÔ‡ÙÔȘ, Ë ∂ΉÔÙÈ΋ √Ì¿‰· ‰È·ÙËÚ› ÙÔ ‰È-η›ˆÌ· Ó· ·ÚÓËı› ÙË ‰ËÌÔÛ›Â˘ÛË ÂÓfi˜ ¿ÚıÚÔ˘, ·Ó ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÂӉ›ÍÂȘ fiÙÈ ·˘Ùfi·Ë¯Â› ‹ ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ ÛÂÍÈÛÙÈο, Ú·ÙÛÈÛÙÈο Î·È ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ· ÚÔÛ‚ÏËÙÈο Û¯fiÏÈ· ‹·fi„ÂȘ Ô˘ ηÙ¢ı‡ÓÔÓÙ·È ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÌÈ·˜ ÔÏÈÙÈÛÌÈ΋˜, ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜, ıÚËÛ΢ÙÈ΋˜‹ ÂıÓÈ΋˜ ÌÂÈÔÓfiÙËÙ·˜.