Finanse publiczne

a makroekonomia

Dlaczego są ważneD= K+ I +G +(Ex- Im)

-G to ok.45 % PKB (w niektórych krajach ponad 50 %)-rządy przez wydatki publiczne są ważnym aktorem na

rynkach finansowych

- Tylko Państwo posługuje się władzą(przymusem) w ściąGaniu podatków i innych opłat

FINANSE PUBLICZNE

podstawowe bilanse

• Bilans oszczędności kapitałowych (bilans kapitalowy)

• Bilans fiskalny (deficyt/nadwyżka)

• Bilans obrotów bieżących (current account);podstawowa częśc tego bilansu to bilans obrotów handlowych

Równowaga w gospodarce:3 bilanse

(G-T) + (I- Op) + (Ex-Im) = 0G-T : wydatki rządu- dochody (podatki), bilans

rządu(I- Op) : Inwestycje - oszczędności prywatne, bilans

sektora prywatnego(rachunek obrotów biezących,w tym Ex- Im):

export- import= bilans handlowy Jeśli dwa bilanse są ujemne to trzeci musi być

dodatni

Gospodarka, gospodarka zamknięta(teoretyczny)

• X wierzytelności + Y zobowiazań =0• W gospodarce z 1 sektorem ,zamkniętej, bilans ogólny trzech

sektorów =O.• Eksport, import-nie ma • Sektor prywatny-tylko krajowy• Bilans sektora prywatnego = Bilans sektora publicznego• Prywatne aktywa netto (+) równoważą dług publiczny(-)• Jeśli prywatne aktywa netto (-) to musi być nadwyżka sektora

publicznego (+)• Wydatki rządu (G) pochodzą tylko z sektora prywatnego• To co weźmie rząd uszczupla sektor prywatny (inwestycje)

Wyrównywanie bilansów• Deficyt budżetowy może być wyrównany oszczędnościami

krajowymi (sektor prywatny) lub zagranicznymi (sektor zagraniczny prywatny i/lub publiczny)

• Sektor prywatny może emitować prywatne IOU (obligacje, dług)

• Sektor publiczny żeby zrównoważyć deficyt emituje obligacje (dla krajowego sektora prywatnego lub dla zagranicy)

• Jeśli przynajmniej jeden sektor ma nadwyżkę to przynajmniej jeden inny musi mieć deficyt

Gospodarka otwarta:3 sektory• Sektor prywatny (A) Oszczędności - Inwestycje• Sektor publiczny (B) Wydatki - podatki• Reszta świata ,zagranica (C) Export - Import• Warianty:• 1/A (-) + B (-) = C (++) Polska, USA• 2/A (+) + B(-) = C (+) Japonia, Niemcy• 3/A(--) + B(+) = C (-) Islandia ,przed kryzysem • Reszta świata (dług zagraniczny lub należności finansowe) może

równoważyć sektory w kraju• Dany sektor może nie być zrównoważony ale bilansuje się cała gospodarka• Bilans A + Bilans B + Bilans C=0• Przypadek niezbilansowania: bankructwo państwa

Różnice w bilansie fiskalnym i rachunku bieżącym w krajach euro

• (O-I ) + ( W- P) + (bilans obrotów bieżących) =0• Jeśli (bilans obrotów bieżących ) jest bliski zera, to• (0-I) = (W- P)• Oszczędności – inwestycje = Wydatki – podatki• ---------------------------------------------------------• Jeśli powyżej brak równości to musi wyrównać

równowagę bilansową całosci ostatni człon (Ex-Imp)• Oraz ewentualnie inne obroty biezące w ciągu roku• Stąd duże znaczenie dla równowagi ma kurs waluty

Aktywa realne a finansowe

• Nadwyżka danego sektora (+) może występować jako nadwyżka finansowa albo być obracana (przez zakup, inwestycje) w aktywa realne

• Z kolei wyrównanie aktualnego deficytu przez sektor który ma aktywa mające wartość finansową netto (+) może być dokonane przez sprzedaż posiadanych aktywów realnych (np. prywatyzacja majątku przez rząd )

Ostatni bilans to rachunek obrotów bieżących (finansowy)-current account (CA)

Bilans towarowy Ex-Im) to głowna ale tylko część CA

Finanse publiczne w państwie

Panstwa jednolite Państwa federalne

• Wladza centralna(sektor rządowy, central gevernment)

• Władze samorządowe

• Rząd

• Stany, kraje, landy

• Wladze samorządowe

Organizacja władz panstwa

PAŃSTWO-WŁADZAPAŃSTWO-WŁAŚCICIEL CYWILNO-PRAWNY

• DOMINIUM,

• PAŃSTWO-STRONA UMÓW

SKARB PAŃSTWA-DWIE TWARZE

• IMPERIUM• PAŃSTWO POSŁUGUJE SIĘ

PRZYMUSEM

Panstwa jednolite Państwa federalne• Wladza centralna

(sektor rządowy ,central gevernment)

»Władze samorządowe

• Rząd• Stany, kraje, landy• Wladze samorządowe

Organizacja władz panstwa

wydatki rządu to nie całośćwydatków sektora publicznego

Poza budżetemte podmioty maja osobowośc prawną i ich bilans nie wchodzi do

budżetu

• FUS > ZUS• PFRON• KRUS• Agencja Mienia Wojskowego• Agencja Finansowania Dróg, etc

• Fundusz Rezerwy Demograficznej

• W SUMIE W 2010 R. BYŁO 26 FUNDUSZY CELOWYCH

Tylko część dóbr społecznych jest finansowana przez państwo

FUNKCJE PAŃSTWA

FUNKCJA REDYSTRYBUCYJNA

1.Kształtowanie innego podziału dochodów (argument sprawiedliwości)2.Redystrybucja dóbr publicznych (argument efektywności)3.Realizacja politycznych kryteriów podziału4.Redystrybucja jako narzędzie polityki gospodarczej (np.ulgi podatkowe dla danej działalności)

FUNKCJA REDYSTRYBUCYJNA GENERUJE KONFLIKT; efektywność –równość)

• Redystrybucja to przenoszenie (transfer) dochodów od jednych do drugich

• Funkcja społeczna –solidarność• Angażuje emocje, interesy –i polityków

Kryteria redystrybucji

• Utrzymanie „twardego” aparatu państwowego (inwestycje zbrojeniowe, opłacanie aparatu państwowego np.podatkowego)

• Zwiększanie konkurencyjności gospodarki• efektywnośc nakladów inwestycyjnych, wzrost

majątku kraju• Utrzymanie równowagi społecznej• Moralność, solidarność społeczeństwa)• Względy kulturowe i ideologiczne

FUNKCJE FINANSÓW PUBLICZNYCHFUNKCJA ALOKACYJNA

• Za pomocą finansów publicznych następuje alokacja zasobów w gospodarce- jest to realokacja (wtórny podział dochodu narodowego) ponieważ w rezultacie podział jest inny, niż ukształtował się pierwotnie na rynku

• REALOKACJA JEST WYNIKIEM DECYZJI POLITYCZNEJ (PARLAMENTU-EKIPY RZĄDZĄCEJ) ALE JEST UZASADNIANA NIESPRAWNOŚCIAMI RYNKU:

• 1.nadmierne zróżnicowanie dochodów członków społeczności prowadzące do naruszania podstawowego standardu

• 2.efekty uboczne (zewnętrzne), np. .konieczność regulowania kosztów ochrony środowiska

• 3.niechęć gospodarki prywatnej do inwestycji służących wszystkim• 4.istnienie dóbr publicznych i konieczność ich finansowania• 5.argument ochrony przed „złym wyborem” na rynku (opodatkowanie

używek, zabezpieczenie na starość)

Funkcja alokacyjna-uzasadnienie

• Kapitał prywatny nie sfinansuje niektórych potrzeb –bo mu się nie opłaca

• Rząd może mieć perspektywę strategiczną –dłuższą niż rachunek prywatnego przedsiębiorcy

• Presja elektoratu (grup nacisku)• ambicje polityków

FUNKCJA STABILIZACYJNA

• -stabilizacja koniunktury- „wygładzanie” cyklu koniunkturalnego• a/ w czasie boomu tworzenie nadwyżki budżetowej• oraz progresja podatkowa (hamuje konsumpcję i inwestycje)• b/ w czasie depresji i kryzysu ożywianie koniunktury przez

wydatki publiczne• oraz zmniejszanie progresji ,co stymuluje konsumpcję i

inwestycje.• Stabilizacyjnie mogą działać zasiłki dla bezrobotnych:

zwiększane w depresji i zmniejszane w czasie boomu• Stabilizacyjna funkcja finansów publicznych może przejawiać

się zarówno odnośnie dochodów jak i wydatków.• skłonność do oszczędzania ≠ skłonność do inwestowania • -stosunek dochodów do wydatków (saldo budżetu) wymaga

stabilizacji