Fimco Muratovski: META SONOREM

Фимчомуратовски

диригент

Снежана Анастасова - ЧадиковскаРоза Нолчева - Ангеловска

META SONOREM ЗАд Звукот

Музички издавачки центар - МИЦ

Скопје, 2010

„Диригирањето е уметност на водење на изведбата на оркестарски, оперски или друг ансамбл преку систем од гестови. Ова водење ја подразбира метроритмичката организација, точноста на настапите на одделни инструменти, како и настојувањето за креирање на целина.

Од времето на романтизмот чинот на диригирање не значи само грижа за техничката коректност, туку и градење на личен однос на диригентот кон емотивната суштина и стилската припадност на одредено дело.

Не постои друго објаснување освен она за силата на психоло-шката сугестија на диригентот во неговите индивидуални музички барања кое е пресудно во реализацијата на музичкото дело и целокупниот израз на ансамблот.“

според Музичкиот речник, Лондон 1996

Снежана Анастасова-Чадиковска, Роза Нолчева-Ангеловска: META SONOREM – Фимчо муратовски, диригент

Издавач: музички издавачки центар – миЦкомпјутерска подготовка: спринт студиодизајн на корица: методија ачевскиЛектор:мирјана ЦветковскаПечат: ри ГраФика

Издавањето е овозможено од Министерството за култура на Република Македонија

��

�� !��

"#"$%&�'%(�#)*"%�%+,��!�-�

%&�'%(�#)*"%�%+

.�.�/.��0.��1� ��!��2��

��3456�7898:4;�<�=� ��$�-��>�,�� ?��2��

.��1� ��!�@��>��A�.��A��$��

,��>�� >��A�,BC!�#'('��A�(""��$��D�#*��

�EFG�"%&AH'&AHI#(&A(AJ

(��>��A�.��!�@��K��L��A��1� ��A��

.��!��2�� .��A�1� ��!��2��A��

.��A��>��!�@�� >��A�.��!�@��

6+�,��!�-��>�)("J(A+�A�M��N��

�OF�EE�3PA�Q�&HJJ"'&#

Диригентот стои неприкосновено зад севкупноста на изведуваното дело. Негов е чинот на крајниот ефект на изведбата. Зошто, зад звукот е секогаш тој - диригентот.

Фимчо муратовски

7Фимчо Муратовски - диригент

Секогаш кога приоѓам кон портрет на уметник или книга за творечкиот пат на одредена личност чувствувам потреба пред себе (а и пред вас, почитувани читатели) да одговорам на едно прашање: зошто токму тој човек? кој бил мотивот што ме свр-тел кон него? Бидејќи, конечно, јас го замолив маестро Фимчо Муратовски да ми дозволи да пишувам за него. должна сум да напомнам дека нашите досегашни релации секогаш се задр-жувале на ниво на професионална воздржаност и коректност -независно дали станувало збор за заеднички концерт; работа врз проект на Музичка младина или проект на охридско лето; заедничко членување во некоја комисија или нешто слично.

Значи, се надевам пред сè дека дури во текот на работата врз оваа монографија Фимчо ќе ми стане Пријател.

убедена сум дека и вие, почитувани читатели, во процесот на осознавање на изложената материја ќе станете дел од ова спријателување.

Зошто, да се има пријател со такви достоинства како оние на маестро Муратовски е навистина големо богатство.

И сега - вториот дел од одговорот на поставеното прашање. Чинам дека ако одредена личност творечки реализирала

четвртина од севкупниот премиерен и тековен репертоар на Македонската опера и Македонскиот балет; ако озвучила мно-губројни симфониски концерти низ соработка со речиси сите активни солисти од Република Македонија како и многубројни уметници од странство; ако оваа личност ги предводела ансам-блите на операта и Балетот, како и на Македонската филхар-монија на повеќе меѓународни сцени (при тоа организационо водејќи ги како директор овие институции низ премрежињата

НамЕсто вовЕД

8 Фимчо Муратовски - диригент

META SONOREMНАМЕСто вовЕд

на нивното постоење); ако таа личност е и основач на катедрата за диригирање при Факултетот за музичка уметност во Скопје; родоначелник и воспитувач на повеќе генерации веќе еминент-ни македонски диригенти; воедно основач и движечки дух на повеќе камерни оркестри - тогаш станува збор за музичар со нестандардни професионални перформанси - човек, кој е еден од суштинските градители на македонската професионална музичка култура, од нејзините зачетоци во средината на ми-натиот век, па сè до денес.

Човек и дела, кои предизвикуваат големо професионално љубопитство, голема почит и јасно сознание: македонската музичка култура, оваа сè уште недостатно анализирана и до-кументирана област, се реализирала и расте низ личностите, вградени во неа.

верувам дека оваа монографија, посветена на творечкиот пат на диригентот Фимчо (Серафим) Муратовски ќе ја најде и својата функција како автентичен запис за развојот на одредени сегменти од македонскиот музичко-сценски живот.

* * *

Се чувствувам должна да дадам уште неколку објсанувања. во 1999 е создаден трудот на м-р Роза Нолчева Фимчо

Муратовски - диригент со јасна уметничка визија како годишна семинарска работа во текот на нејзините студии по музиколо-гија (ментор проф. д-р Сотир Голабовски). Toa e прв пообемен труд за неговото дело. Извонредните професионални перфор-манси на семинарската работа беа достатен повод и инспирација оваа монографија да биде реализирана како заеднички проект, низ наше коавторство.

Независно од тоа, м-р трена Јордановска, следејќи свои му-зиколошки интереси, тематски систематизираше дел од бога-тиот фонд на фотографски записи на Фимчо Муратовски (една обемна и нималку едноставна работа). Со сета љубезност таа се согласи овој материјал да биде користен, за што ù искажуваме посебна благодарност.


META SONOREMНАМЕСто вовЕд

* * *

Се надевам дека фактот што поради низа мои семејни и ра-ботни проблеми од идејата до конечното настанување изминаа цели шест години, тоа нема да влијае врз квалитетот на оваа монографија. Напротив - сега процесот на нејзиното создавање го чувствувам и како пат кон своевидно лично оздравување и зацврстување.

* * *

На крајот, нешто сосем лично. При посетата на домот на Фимчо Муратовски (неопходна

за преземање на дел од неговата лична архива) во еден голем дел од дневата соба забележав извонредно негувани саксиски цвеќиња.

- Фимчо, не знаев дека сте толку голем љубител на цвеќе - му реков.

- Па и не сум - ми одговори. тоа е цвеќето на оља. Пред очи ми се појави ликот на прерано починатата сопруга

на Фимчо Муратовски, балерината олга (дорошева) Муратовска, со сета нејзина тивка и благородна елеганција и постојано светла полунасмевка.

Можеби во светот има многу мажи што низ цвеќе го негуваат споменот на своите сопруги, но јас познавам само еден - Фимчо Муратовски.

Му благодарам што ми дозволи да учествувам во создавање-то на записот за неговото дело.

Снежана Анастасова ЧадиковскаАвгуст 2009, Скопје.

Во 1958 г. Фимчо Муратовски со одличен успех дипломира на Загрепската му-зичка академија. Од овој град тој понесува зави-ден квантум на знаење и умеење, сестрана на-образба, достат-но желба и отво-рени можности да го креира во иднина својот музичко - дири-гентски свет…


Серафим - Фимчо Муратовски е роден на 11 август 1931 г. во Скопје, престолнина на тогашната вардарска бановина во кралството на Србите, Хрватите и Словенците. тој е прво дете во семејството на Глигор Муратовски, ле-кар - фтизиолог и на неговата сопруга Слоботка (сестра му Снежана е родена четири години подоцна во 1935год.).

Семејството Муратовски потекнува од Галичник, каде што уште постои темелот на старата семејна куќа. во средината на девет-наесеттиот век ова семејство живее од сто-чарството. како што се случува во историјата на одреден број македонски семејства од тоа време, му се посветува големо внимание на образованието на одреден член на семејството, оној најнадарениот за учење. така, всушност и во осумнаесеттиот и деветнаесеттиот век се гради македонската граѓанска класа - оној ин-телектуален потенцијал што на свои плеќи ќе ја изнесе националната преродба, револуционер-ните стремежи за ослободување и самобитност, а подоцна и создавање на сите значајни ин-ституции во Република Македонија. Името на проф. Глигор Муратовски (1897 - 1976), инаку дипломец по медицина од виена и Софија, ќе го сретнеме во основачите на Медицинскиот фа-култет во Скопје (1945), како негов декан во два

мЛаДоста,  ГоДиНитЕ На учЕЊЕ (1931-1958) 


META SONOREMМЛАдоСтА, ГодИНИтЕ НА уЧЕЊЕ (1931-1958)

мандата, како основач на Институтот за белодроб-ни болести и како еден од основачите на Лекарско-то здружение и Црвениот крст на Македонија. Сеќа-вањата на современици-те го опишуваат како из-разито скромен и хуман човек, целосно посветен на својата работа и својата лекарска мисија. во три-есеттите години на 20 век тој е лекар во диспанзерот за туберкулоза во Скопје.

Семејството живее мирен и градски живот во семејната куќа близу до Д-р Глигор и Слоботка Муратовски

Попладне во семејниот дом



центарот на градот (денес не постои - се наоѓала во близи-на на денешниот олимписки базен на ул. „кочо Рацин“). децата од најмала возраст се воспитувани кон почиту-вање на работливоста, свеста и сознанието за значењето на учењето, како на училиш-ното, така и на знаењето и информираноста во поши-рока смисла како култ кон убавото. Се прават списоци на прочитаните книги, се посе-туваат редовно претставите и музичките вечери во то-гаш новиот театар во Скопје. во градината покрај куќата Фимчо и Снежана имаат свој дел, за кој се задолжени да се грижат. Се разбира дека особено внимание му се посветува на култивираниот однос кон околината, пријателите, сограѓаните, на луѓето воопшто. ова најточно би го дефинирале како етика во живеењето. А музика и љубов кон неа имало многу. На „вече-ринките“ во градот и семејните собири често се слушал извон-редно убавиот сопран на Ботка кога пеела народни песни, но и тогаш популарни мелодии, придружена од баритонот на Глигор. И двајцата вујковци на Фимчо биле академски музичари. тие живеeле, работеле и починале релативно млади во Софија.

Првиот директен контакт со музиката Фимчо го доживува преку една фруличка - во одделенијата на основното училиште „Ѓура Јакшиќ“ (до земјотресот „Браќа Миладиновци“). како член на училиштниот оркестар, тој станува исполнител на овој ин-струмент. оваа фрула, зачувана во својата платнена торбичка и денес е сакан предмет во домот на Муратовски… Неговото вистинско музичко образование започнува на десетгодишна возраст со часовите по пијано кај Алиса Шајбер - една од ретките

Снежана и Фимчо Муратовски



сценски активни музичари во тогашно Скопје. Подоцна, пара-лелно со Машката гимназијата, тој продолжува да учи во тогаш формираната од властите на Царството Бугарија, Музикална гимназија. Професор по пијано му е Нада органџиева, позната пијанистка - академски музичар, тогаш населена во Скопје. теоретските предмети ги изучува кај композиторот и диригент Стефан Гајдов. И денес диригентот Муратовски со многу љубов и почит зборува за своите учители, особено истакнувајќи ја солидноста на теоретската подготовка, стекната кај Стефан Гајдов. При формирањето на Средното музичко училиште во Скопје во 1947 (една од клучните музички институции во новосоздадената и долгоочекувана Република Македонија во рамките на ФНРЈугославија) ги среќаваме Фимчо и Снежана Муратовски како негови истакнати ученици. тие се учесници на првиот јавен концерт на училиштето. овој културен настан

Проф. Стефан Гајдов со група ученици на Средното музичко училиште



предизвикал толкава радост и бурен интерес кај публиката, што уште двапати бил репризиран. На концертот Фимчо го изведува популарниот турски марш од волфганг амадеус моцарт (се чини дека афинитетот за овој композитор - подоцна потенцирано докажан низ многу значајни изведби, си има свој далечен корен…).

Објавата за првиот официјален настап на учениците од Средното

музичко училиште



По матурирањето во гимназијата, изборот на Фимчо е јасен - тој се определува за професијата - музичар. Пресудно за неговата дефинитивна насоченост е присуството на неколку концерти на Симфонискиот радио - оркестар од Загреб на Летната сцена во опатија 1947 г. каде што тој е на синдикален одмор со семејство-то. Фасцинацијата од оркестарот и од неговиот обликуван звук е голема и вистинска. Желбата за професијата диригент преовладува кај младиот пијанист. (Пијанистичката кариера ќе ù стане животна определба на помладата сестра Снежана). дефиниран е и градот и високошколската институција - тоа е Загреб и неговата Музичка академија - учебна институција со високо реноме, најстара од овој вид на Балканот.

колкава е желбата за вистинско професионално навлегу-вање во големиот музички свет се гледа од фактот, што Фимчо Муратовски цела година се подготвува за квалитетен приемен испит на одделот за диригирање при Музичката академија во Загреб. Сосем разбирливо, кога се знае историски условеното ниво на тогашното музичко образование во Скопје. А особено очекувано од млад човек, секогаш воспитуван ако нешто прави, тоа да го прави најдобро. Негов ментор за овие подготовки, во Средната музичка школа при конзерваториумот во Загреб е хрватскиот диригент и композитор Бранимир Сакач (1918-1979). Нивната заедничка работа резултира со голем успех. во 1951 година Фимчо Муратовски го положува приемниот испит на загрепската Музичка академија, како единствен примен од осумтемина пријавени кандидати на одделот за диригирање.

* * *

во почетокот на педесеттите години Загреб е град со ин-тензивен музички и воопшто културен живот. „Глазбени завод“ и неговата концертна сала, концертите на Филхармонијата и претставите на операта, библиотеката на Академијата - тоа се места со магнетска привлечност за младиот студент по дири-гирање. Фимчо го дели живеалиштето, пијаното за работа, како и голем дел од животните и професионални идеали со тројца



македонски колеги кои во исто време и во извесен период студираат на Академијата во Загреб. токму тие во следните де-цении ќе одиграат извонредно значајна улога во градењето на македонската музичка професионална култура. тоа се драгослав ортаков (1928-2007) музиколог и композитор, подоцна редо-вен професор и основач на катедрата по музикологија на ФМу, еден од првите византолози во Македонија, ванчо Чавдарски (1930 - 2001) диригент, кој по едно десетилетие работа во Скопје гради интернационална кариера во Австралија и Нов Зеланд и тома Прошев (1931-1996), еден од најзначајните композитори на македонската Модерна, основач на ансамблот за современа музика „Света Софија“, диригент, редовен професор на ФМу, музички писател… Пријателството на овие четворица млади луѓе ќе прерасне во доживотен Сојуз на Давидовите браќа (асо-цијација според Р. Шуман), темелејќи се на човечка искреност и афинитет, но и на своевиден професионален натпревар и ин-телектуално дополнување - процес што неретко ќе резултира со значајни професионални достигнувања…

Професорите и студентите на Музичката академија во Загреб, 1955 г.



За градењето на личноста и професионалниот профил на Фимчо Муратовски секако огромна улога играат неговите пе-дагози. тоа пред сè е светски реномираниот диригент Милан Хорват, човек со огромни познавања од сите области (меѓу дру-гото - докторант и на Правниот факултет), уметник со завидна диригентска кариера, богат оркестарски репертоар, гoлема музичка меморија и висок степен на сестрана аналитичност во музичко - диригентската проблематика. Печатот што Хорват го оставил врз диригентската личност на Фимчо Муратовски е огромен. Се однесува не само на неговата мануелна техника, туку и на темелниот приод кон делата, спојот на рационалното и музикалното во градењето на интерпретацијата, но и во сми-реноста и начинот на комуникација со оркестрот или хорот како

Изведбата на Магнификат од Славко Остерц, 1955 г.



со флексибилни субјекти. освен во класата на Милан Хорват, Муратовски работи и со професорите Славко Златиќ (особено ценет како хорски диригент) и тогаш младиот диригент Игор Џадров (подоцна една од водечките личности на хрватскиот музички живот).

Севкупната работна атмосфера, но пред сè неговите лични квалитети набрзо го издигаат Фимчо Муратовски во една од во-дечките личности на повеќе студентски генерации. За тоа јасно говорат неговите настапи со хорот и оркестарот на Академијата, неговите студентско - концертни корепетиции со повеќе соли-сти. диригентското деби го реализира во 1955 г. кога со Хорот на академијата концертно го диригира делото магнификат за две пијана и хор на современиот словенечки композитир славко остерц. Првиот настап со оркестар Фимчо Муратовски го има во 1956 г. со оркестарот на Музичката академија, придружувајќи го солистот Божидар Барковиќ во моцартовиот концерт за пијано и оркестар во де-мол. Неговата истакнатост во текот на студиите, перспективноста и диригентските капацитети особе-но доаѓаат до израз на Фестивалите на Музичката академија во 1956 и 1957 година. оваа манифестација, замислена како годи-шен преглед на најзначајните достигања на загрепските студен-ти, во тоа време има веќе десетгодишна традиција. во почетокот се одвивала во состав на целиот универзитет, но од 1953 г. тоа е веќе самостоен фестивал на Академијата, составен од четири музички вечери. Амбицијата е да се прикаже она најдоброто и со сета сериозност да се сврти вниманието на хрватската и на југословенската јавност кон оние што доаѓаат. За квалитетите на младиот македонски диригент јасно говори фактот, што на фестивалот во 1956 од четири фестивалски вечери тој има клучна улога дури во две: Фимчо Муратовски едната вечер го диригира камерниот оркестар, а другата Симфонискиот оркес-тар на Музичката академија. И додека со камерниот оркестар изведува дела од епохата на музичкиот барок, целата вечер на Симфонискиот оркестар му е посветена на творештвото на волфганг амадеус моцарт, по повод 150 - годишнината од не-говата смрт. На првата концертна вечер изведени се концертот во а-мол за фагот и оркестар на антонио вивалди (солист



Иван Стојановиќ), како и концертот  во  еф-мол за обоа и гудачки оркестар на Георг Фридрих телеман (со-лист Жељко вершиќ). За овој концерт со камерниот оркес-тар, говорејќи за диригентот, во своето Писмо од Загреб за весникот Нова Македонија рецензентот т. Прошев ќе напише: Сигурната ману-ална техника, смислата за логично фразирање и усет за стил - тоа беа радосните својства на оваа вечер на ста-ри мајстори. од своја страна, вечерта на Моцарт предиз-викува особен интерес кај

публиката - салата е полна! На него за прв пат со изведбата на концертот во ге-дур, к. в. 453 пред јавноста се претставува пијанистката Павица Гвоздиќ (тогаш студент на прва година - подоцна професор на Академијата во Загреб и еден од најеми-нентните пијанисти од поранешните југословенски простори). Солист е и студентот - виолинист Златко Балија, во концертот во де-дур, к. в. 218. Но, за прв пат и еден студент по дириги-рање се решава, како што го прави Муратовски, да се претстави со целовечерна изведба на Моцарт! И покрај спецификата на оркестарската соработка и атрактивноста на самите солисти, централно дело на концертот, заедно со увертирата од операта Грабнување од сарајот е симфонијата Хафнер. Рецензијата забележува: Студиозноста, што е најважно позитивно обележје на овој млад диригент дојде до својот достоен израз. Оваа вечер како да не постоеа несигурни места. Диригентот убедливо ги наметнуваше своите барања на оркестарот и сигурно го водеше. Силниот музички темперамент, што дојде посебно до израз во симфонијата Хафнер не беше придружен со непотребни надво-решни ефекти (т. Прошев, Нова Македонија).

Тонко Ниниќ и Фимчо Муратовски



Со благословот на Моцарт дебитантскиот лед е скршен! Името на Фимчо Муратовски, по оваа вечер, се вбројува во оние на најперспективните млади музичари од тогашната југословен-ска музичка сцена. (Интересно е, што на оваа вечер, водејќи се од својата зацртана програма за следење на развојот на младите македонски музичари, присуствува и тогашниот директор на операта од Скопје, Петре Богданов - кочко).

веќе следната 1957 година фестивалот има една новина: солистите и диригентот се претставуваат со Загрепската фил-хармонија, што сигурно е чекор напред во афирмирањето на самата манифестација и нејзините протагонисти. И на фести-валот во 1957 г. на единствената вечер на симфониска музика зад диригентскиот пулт е студентот Фимчо Муратовски. во оваа пригода тој настапува со програма, целосно свртена кон базичните творби од периодот на романтизмот. дела, кои со својата честа изведуваност и популарност кај публиката сами за себе се предизвик - дали во нив ќе успее откривањето на

Петре Богданов-Кочко (прв од лево) го следи Студентскиот фестивал,

1956 г.



сопствената звучна димензија? тоа е трагичната увертира на Јоханес Брамс, потоа концертот за пијано и оркестар во а-мол на роберт Шуман и популарниот виолински концерт во е - мол на Феликс менделсон. во Шумановиот концерт како солист настапува пијанистката Снежана органџиева, исто така, матурант на Музичкото училиште од Скопје, од класата на својата мајка Нада органџиева, во тој момент студент на четврта година на Загрепската академија (подоцна, до своето заминување во Париз во 1965 г., активен концертен пијанист на македонската музичка сцена). вториот солист во следните години ќе стане еден од најеминентните личности на поранеш-ната југословенска музичка сцена – тоа е тонко Ниниќ, концер-тант со изразена солистичко - камерна дејност, меѓу другото, долгогодишен уметнички раководител на ансамблот Загрепски солисти. Рецензијата едногласно го поддржува нивниот настап.

На студентскиот фестивал 1956 г.: Моцарт со Павица Гвоздиќ



Еве ги и конкретните рецензентски одзиви за диригентот Фимчо Муратовски: Муратовски на пултот суверено владееше со еден колку голем – толку и реномиран симфониски ансамбл. Тој во интерпретацијата на сите три дела пројави одлики не на почетник, туку на музички раководител, кој подолго управувал со филхармониско тело. Покрај познатата музикалност, строгото и прецизно ритмично чувство, Муратовски поседува и невероја-тен усет за изедначеност на инструментите и хомогеност на звукот. Лесната мануелна техника е поткрепена со разбирање на стилското одликување… (в. Ќортошев, Нова Македонија)

во 1958 г. Фимчо Муратовски со одличен успех дипломира на Загрепската музичка академија. од овој град тој понесува завиден квантум на знаење и умеење, сестрана наобразба, достатно желба и отворени можности да го креира во иднина својот музичко - диригентски свет…

Оркестарот на Музичката академија со диригентот Фимчо Муратовски

Секогаш рапо-ложен, скромен - но елегантен и отмен, со луѓето соработуваше на посебно култу-рен начин… Како диригент, сите претстави ги водеше со ста-билна, сигурна и распеана рака.

Ана Липша - Тофовиќ


ПрвитЕ ГоДиНи На ПроФЕсиоНаЛЕН ДириГЕНт (1959 - 1963)

концертното деби на Фимчо Муратовски по неговото дипломирање, се случува во Скопје, во 1958 г., во салата на офицерскиот дом. оној концертен простор што сам по себе, со својата раскошно - елегантна градба, предизвикуваше чувство на свеченост, како кај изведувачите, така и кај публиката. На својот прв концерт со Македонската филхармонија тој ја изведува Петтата симфонија од Петар илич чајковски. во интервју, кое му претходи на настапот, Муратовски јасно го искажува и својот прима-рен афинитет кон симфониското диригирање наспроти ангажманот во операта и балетот. Но, и покрај постигнатиот успех пред скоп-ската публика, местото на постојан диригент во Симфонискиот оркестар е зафатено. Иако постојат размислувања и извонредно перс-пективни можности да ја започне кариерата според сопствените афинитети во градот на неговите студии - Загреб, Муратовски се при-клонува кон убедувањата на Петре Богданов - кочко, тогашен директор на операта и Балетот при МНт и на диригентот Ангел Шурев да го

ДириГЕНт На макЕДоНската оПЕра и БаЛЕт


META SONOREMдИРИГЕНт НА МАкЕдоНСкАтА оПЕРА И БАЛЕт

прифати местото - диригент во Македонската опера и балет. всушност, кај Фимчо Муратовски преовладува почитувањето на фактот дека тој е еден од малкуте дипломирани диригенти во Република Македонија и како таков спаѓа во оној кадар, не-опходен за развојот на македонската музичка култура. А сепак говориме за педесттите години на минатиот век, кога за најго-лем број од македонските интелектуалци поимот за сопствено вградување во одредени општествени и културни сегменти на новиот македонски вознес имал речиси романтичен призвук на света задача.

во тоа време, иако постои само 12 години, Македонската опера има ансамбл со изграден профил и програмска оп-ределба. Работат, но и култот кон маестро Ловро Матачиќ (во операта на МНт од 1948 -1952) се многу живи - како кај публиката, така и кај солистите и ансамблот. од своја страна, првенците на операта - Ана Липша, Зина креља, васка Биџова, Павлина Апостолова, данка Фирфова, Марија Скаловска, Енцо

Зградата на предземјотресниот Македонски народен театар



Серини, Стеван демирев, Благој Петровски - караѓуле… тоа се уметници со веќе завидно искуство, пејачи со изграден пејачки и уметнички профил. воедно, како луѓе тие се сосем свесни за својата популарност и влијание во тогашно Скопје. Репертоарот - разбирливо за оперска куќа на почетоците на својот живот - е предимно свртен кон италијанската опера, по некое дело од Моцарт и најпопуларните дела од национални (вклучувајќи југословенски) композитори. Би се рекло - мла-диот диригент во стартот има многу малку аргумeнти на своја страна за градење сопствен творечки простор. Но од текот на настаните е очигледно дека маестро Муратовски отсекогаш бил личност со сопствен творечки интегритет и еден вид на ненаметлива, но и непоколеблива професионална храброст и цврстина.

тој реализира добра соработка со најголемиот дел од со-листите, поставува нови критериуми за значењето и функци-онирањето на оперскиот оркестар и наметнува одреден дел од своите програмски видувања на репертоарот. во Македонската опера и балет работи дванаесет години оствајќи завиден белег во развојот и растежот на оваа институција.

Сцена од Грабнување од сарајот

Фанка Икономова како Блонда



дебитантската опера за Фимчо Муратовски е Грабнување од сарајот на волфганг амадеус моцарт (премиера на 07.11.1959; режисер васил Ќортошев, солисти: коста Шуваковиќ, Артур Сурмејан, Јордан тодоровски, Павлина Апостолова, Фанка

Икономова). Иако рецен-зијата не се искажува сосем блескаво за целокупноста на ова остварување (претхо-дено од одлично пречекана премиера во 1949г.), за дири-гентот е запишано следново: Она што имаше посебна уба-вина на оваа изведба, тоа е дебито зад оперскиот пулт на нашиот млад и мошне та-лентиран диригент Серафим Муратовски, кој вложи макси-мум труд и љубов музичката концепција на Ловро Матачиќ што поадекватно да ја обно-ви и реализира. Иако во таа работа имаше доста небла-годарна улога, Муратовски во доволна мера успеа да вос-постави контакт меѓу оркес-тарот и сцената, покажу-вајќи прецизен диригентски гест, изразита музикалност

и јасно чувство за карактеристиките на Моцартовиот стил (Б. каракаш, Нова Македонија). За оваа претстава се огласува и југословенскиот печат. Музичкото списание Звук објавува: Премиерата на Грабнување од сарајот значеше пред сè успех на младиот диригент Муратовски, кој покажа сигурност на водството и извонредно чувство за стилот. Под неговото диригирање оркестарот на Скопската опера функционираше како прероден, изненадувајќи со чистотата на интонацијата и ритмичката прецизност.

Павлина Апостолова и Стеван Демирев во Севилскиот берберин



Следната оперска премиера е исто од комичниот жанр, воедно дело, кое ќе има долголетен живот на скопската сце-на. тоа е севилскиот берберин од Џоакино росини (пре-миера 31.01.1960.) Режисер е васил Ќортошев. улогите ги толкуваат василка Биџова, Благој Петров - караѓуле, Јордан тодоровски, коста Шуваковиќ, Стеван демирев, калина Милошевска. во из-вонредно позитивната рецен-зија за целата претстава ре-цензентот Б. каракаш (Нова Македонија) за диригентот ќе каже: По неодамнешното деби, овој нов напор на Муратовски во освојувањето на оперска-та уметност значи не само уште еден успех, туку и га-ранција дека со уште поголем оптимизам и надеж може да гледаме во неговиот диригентски развој. Многу подиректен е исказот на властимир Николовски, во истиот весник, за нешто подоцнешна тековна претстава, во која гостуваат солисти од Белград и Софија: Бевме сведоци на една одлична претстава… Делото сосем зрело го водеше диригентот Фимчо Муратовски. Под неговата сигурна и прецизна палка, раководена од една минуциозна студиозност, музичката фактура течеше стилски сосем диференцирано-чисто, што зборува за една перфектна стилска култура и професионализам на диригентот.

во овој период маестро Муратовски, без некое посебно лич-но музичко љубопитство (факт што не ја намалува професио-налната одговорност и успехот во неговиот ангажман) прифаќа и дела од тековниот репертоар: травијата од Џузепе верди и Лучија ди Ламермур на Гаетано Доницети. Затоа, со многу повеќе лична творечка амбиција работи на премиерата - обнова на орфеј и Евридика од кристоф вилибалд Глук. во смисла на своите базични естетски идеали, во претпремиерното интервју

Данчо Митровски и Зина Креља во Травијата



под наслов Стремеж кон античката едноставност, тој вели: Мојата концепција при поставувањето на Орфеј беше ова дело во изведбата да го приближам што повеќе до античката драма, текстот да излезе во прв план, а интерпретацијата да ја осло-бодам од пејачки манири и шаблони. Новост во оваа премиера (26.04.1962) е третманот на две пејачки постави премиерно - т. е објавувањето на две премиери. во нив блеснуваат првенката на Македонската опера Ана Липша тофовиќ, но и младата со-листка, алтот Милка Ефтимова, исто како и искусните оперски певици Фанка Икономова, Марија кристо, васка Биџова и Зина креља. Несомнено изедначениот стилски пристап и музичко-

Сцена од Орфеј и Евридика



драматуршката диференцираност на сите солисти говорат за темелната соработка со една клучна личност - диригентот на претставата. Соработка не само од сцената, туку евидентно и од корепетиторските простории… Резултатот е тој, што оваа претстава не само што означува врв во интерпретативната кариера на некои од солистите, туку се вбројува и во антоло-гиските дострели на македонската оперска сцена.

во предземјотресниот период се издвојуваат и две претста-ви, кои јасно истакнуваат одредени насоки на Фимчо Муратовски во смисла и на општествената функција на оперската сцена.

тоа е комичната оперска едночинка аналфабет на иво Лотка-калински, прв предвесник на неговиот интерес кон современото и особено кон домашното т. е. македонското и југословенското творештво (за стотина изведби и реализирани снимки на дела од македонски композитори, меѓу кои завиден број се крупни вокално - инструментални форми, посебно ќе говориме во друго поглавје.)

аналфабет (премиера на 24.11.1960, режисер васил Ќортошев; солисти Стеван демирев, Артур Сурмејан, Јордан тодоровски, Фанка Икономова) се прикажува заедно со балет-ската едночинка Фантастичен дуќан на музика од росини - респиги. Иако рецензијата искажува повеќе забелешки за музичко - драмската структура на самото оперско дело, оцен-ките за реализаторите се повеќе од позитивни, додека за дири-гентот се вели дека ја водел претставата внимателно и сигурно (Културен живот од ноември - декември 1960). Едно сосем поинакво свртување кон творештвото на дваесеттиот век е по-ставувањето на операта за деца оџачарчето сејм од Бенџамин Бритн (премиера 05.11.1961, режисер васил Ќортошев; солисти: Артур Сурмејан, калина Милошевска, Јордан тодоровски, Фанка Икономова и др.). оџачарчето сејм (за чија појава на скопската сцена до денес со радост се сеќаваат постарите генерации од овој град) е прво дело кое ќе го искаже особено потенцираниот интерес на Муратовски кон дела низ кои музички се образува најмладата публика. особено достигање за диригентот е со-работката со една група деца - солисти, доведени до завидно професионално ниво во изведбата (димитриjе Бужаровски,



Марта Ќортошева, Армен Сурмејан, Елена Градишки, Лоран Гашевски и др.) Рецензијата, меѓу другото, вели: Диригентот Фимчо Муратовски беше целосен господар на целата претста-ва (в. Чучков, Нова Македонија). Билетите се неколку месеци однапред распродадени, а оџачарчето сејм до денес останува прва од малубројните опери за деца, поставени на сцената на операта при МНт и единствена претстава, во која на децата им е дадена носечка функција. (Интересен е податокот дека следното сродно дело, кое ќе се здобие со слична популарност, следува триесетина години подоцна. тоа е Шеќерна приказна од Димитрие Бужаровски, случајно или не - протагонистот на насловната улога во оџачарчето сејм.)

Јордан Тодоровски, Данчо Митроски и Калина Милошевска во Оџачарчето Сејм



Следната предземјотресна претстава, диригирана од Фимчо Муратовски на скопската сцена е кавалерија рустикана на Пјетро маскањи (прва негова изведба е на 06.10.1962; режисер васил Ќортошев, со учество на гостинот-солист Салваторе Ле вињи како туриду и данка Фирфова како Сантуца).

Можеби е некаков прст на судбината - но оваа кавалерија рустикана - последна диригирана на сцената на еден театар со исклучителна атмосфера и професионални работни услови е онаа, која самиот Муратовски ја означува како свое омилено дело. дело, кое во следните децении повеќе од 80 пати ќе го озвучи на оперската сцена.

Сцена од Кавалерија рустикана со Спирос Куфојанакис и Марио Ѓуранец



со БаЛЕтот во ПЕриДот (1959-1963)

во времето на оперското деби на Фимчо Муратовски Балетот сè уште не е самостојна организациона единица на Македонскиот народен театар, туку функционира во заедни-штво со операта. Се чини, сосем природно и нормално, во состав на одредени работни обврски, тој да се вклучи во реализацијата

и на балетскиот репертоар. Но - откри-вајќи во себе посебен афинитет за делата од балетската уметност (со полна почит и кон една сосем приватна релација - на балетот му припаѓа неговата сопруга олга дорошева, солист и подоцна репе-титор на балетот) тој на скопската сцена ќе реализира 22 балета (целовечерни или споени во балетски дивертисимен-та) - репертоар, кој опфаќа голем дел од класичниот балет, низа современи дела, дела од македонски автори… Или како што самиот со благ хумор ќе каже – не знае сосем точно како и зошто, но станал специјалист за балетската уметност.

во предземјотресниот период, за кој говориме, на скопската сцена веќе суверено владеат првите генерации солисти на ба-летот – оние што се качија на сцената директно од школските клупи и од вежбалниците на Балетското училиште. Публиката ги препознава и ги сака креациите на Натка Пенушлиска, Магдалена Јанева, Елпида Паковска, Јелица Поповска, олга Милосавлева, Смиљка Сиљановска, Јован Пашти, Јитка Ивеља, олга дорошева, Жика Суварачевиќ, тони Шулевски, Перица Масларевски, Екрем Хусеинов… Првиот шеф на балетот, а во-едно и балетски играч и кореограф е Георги Македонски. во тој период со балетот соработуваат поставувајќи балетски дела познати македонски и југословенски кореографи: Александар доброхотов, Нина кирсанова и др. Иако млад, овој ансамбл веќе има релизирано успешни југословенски гостувања и одлично оценети претстави на матичната сцена.



Првиот контакт на Фимчо Муратовски со балетот ја озна-чува премиерата - обнова на едно дело од железниот балет-ски репертоар: Жизел од адолф адам. кореографијата е по Лавровски, пренесена од Хаџиславковиќ. во насловната улога настапува примабалерината Натка Пенушлиска (премиера 01.12.1959). По опстојната анализа на сите елементи на оваа претстава, за диригентот Муратовски, рецензентот на Нова Македонија тихомир титизов (редовен хроничар во дневниот печат од ова време на балетските претстави) кажува: Водејќи го сигурно оркестарот, Фимчо Муратовски постигнува тесна поврзаност со сцената, толку нужна за успешна реализација на дело од жанрот на изведената премиера (Нова Македонија, декември 1959). оваа „скржавост“ кон оркестарот и дириген-тот во однос на издвоениот рецензентски простор наспроти опширните ламентации за сите играчко - сценски елементи ќе продолжи и во сите идни рецензии на т. титизов. Но, за среќа, малкуте кажани зборови се без исклучок суперлативи, што говори во прилог на фактот дека неочекувано (веројатно и за себеси) младиот диригент Муратовски открива уште еден свој талент: беспрекорното чувство за сценска танцувалност.

Сцена од Жизел, Јелица Поповска како Жизел, Олга Дорошева Муратовска како Мирта



Самиот балет Жизел ќе стане еден од камен - темелниците на скопскиот балет, доживувајќи во повеќе постави и корео-графски видувања уште четири премиери - обнови.

во периодот 1959 - 1963 евидентна е уште една специфика на скопската балетска сцена, во голема мера под влијание на слични европски текови. Еве како за неа зборува хроничарот на балетот Славко Маринковиќ, во публикацијата „50 години балет“: Серијата премиери со нецеловечерни балетски творби, почнувајќи од 1958 г. го дополни репертоарот со нови дела и до тој момент неизведувани композитори. Така, на шест премиери - од 1958 од 1962 година - беа прикажани дури осумнаесет дела, некои од нив исклучително значајни и/или многу популарни.

уделот на Фимчо Муратовски во оваа низа е значаен. тој му-зички ги води (премиерно или постпремиерно) следниве балети: човек и коб по музика на Петтата симфонија од П. и. чајковски

и Фантастичен  дуќан по музика на росини - респиги (премиера19.03.1960, ко-реограф и режисер Нина кирсанова); Ф.  Шопен: силфиди и а.  Понкиели: Балетски импресии (прва не-гова изведба на 28.03.1961); П. и. чајковски: фрагменти од Лебедово езеро (прва извед-ба на 04.06.1961) Л. минкус: фрагмент од Дон кихот и Ј. Штраус: Штраусијада (прва изведба на 23.06.1961) Шарл Гуно: валпургиска  ноќ (кореограф Мира Сањина); мануел Де Фаља: Љубовта 

- волшебница (кореограф димитрие Парлиќ, пренела Мира Сањина - премиера на обата балета е на 25.03.1962); сергеј Прокофјев: класична симфонија (кореограф вера костиќ - прва изведба на 25.03.1961); Ж. Бизе: симфонија и тирије: кралицата на островот (кореограф димитрие Парлиќ, пренела

Елпида Паковска, Јован Пашти, Олга Дорошева Муратовска и Елица Поповска во Кралица на островот



Милица Јовановиќ, премие-ра на 21.05.1962); Љубомир Бранѓолица: велеградски варијации (кореограф о. Милосавлева, прва изведба на 09.07.1962).

Илјада девестотини шее-сет и првата, под диригентска-та палка на маестро Муратов-ски, му носи значаен успех на македонскиот балет: тоа е гос-тувањето во каљари, Италија (прво гостување на ансамбл на МНт надвор од границите на поранешна Југославија). Изведени се класична симфонија, велеградски варијации и Љубовта-волшебница. Ансамблот е вклучен и во претстава на орфеј и Евридика. Сведоците од тоа време говорат за големата радост и ентузијазам, кои ја следеле оваа турнеја, за дружењето, љубовта, одличната игра…

оваа балетска претстава есента 1961 се игра и на гостување-то во Босна и Херцеговина (Сараево, Бања Лука, тузла, коњиц). турнејата на целиот ансамбл на балетот ќе остане единствен колективен настап, реализиран во повеќе градови, во соработка со една поранешна југословенска република.

во смисла на поддршка на почетоците на балетската умет-ност на косово, значајна е и балетската вечер во Приштина, истата година.

во јули 1962 г. солистите и ансамблот на скопскиот балет го постигнуваат најзначајниот успех од своето постоење. При второто учество на Љубљанското балетско биенале, за изведба-та на класичната симфонија од сергеј Прокофјев, Љубовта-волшебница од мануел де Фаља и велеградските варијации од Љубомир Бранѓолица (споени во заедничка вечер), тие се прогласен за најдобар балетски ансамбл на поранешните југо-словенски простори! Рецензијата, покрај многубројните пофал-би на играта на сцена, вели: за успех на претставата извонредно придонесе диригентот Фимчо Муратовски, кој со особено чувство

На турнејата во Италија, 1961



за сценските движења на играчите, си-гурно го водеше оркестарот (рецензент Милица Зајцев, Политика).

Предземјотресниот период во акти-вата на Фимчо Муратовски носи уште два целовечерни балета - две дела, кои означуваат базична добивка за ансамблот: ромео и Јулија на сергеј Прокофјев (кореограф д. Парлиќ, прва негова изведба на 02.02.1963) и копелија на Лео Делиб (кореограф Jудита Ивеља, премиера 11.05.1963).

во начелно позитивните рецензии за севкупноста на копелија, рецензија-та меѓу другото вели: Како диригент, Фимчо Муратовски и овој пат го демон-стрира својот афинитет кон оркестар-ското водство на балетските претста-ви (т. титизов, Нова Македонија).

Иако овој вид публикации остава-ат минимум простор за податоци од приватниот живот, сепак, ќе направи-ме исклучок: на 27.07.1962 г. Фимчо Муратовски склучува брак со балерината олга дорошева. така, низ децениите што следуваат тој го наоѓа својот вистински животен сопатник, својот поддржувач, обожавател и духовен двигател. во бра-кот им се раѓаат двајцата синови: Горан во 1964 и владимир во 1969 год. А сите љубители на музиката, колеги и прија-тели сè уште ја гледат оваа двојка меѓу публиката, во последните редови на са-лата на АРМ, која зрачеше со хармонија, внимателност и љубов.

Олга Дорошева и Фимчо Муратовски

Горан и Владимир Муратовски, 2005

Натка Пенушлиска како Јулија во Ромео и Јулија



1963, зЕмЈотрЕсот и Потоа… 

На 26 јули 1963 г., во 5 часот и 17 минути, Скопје е разур-нато од катастрофален земјотрес. во тој момент градот имаше 63. 000 жители, и дотогаш живееше со спокоен полумеди-терански биоритам, со јасно дефинирани градски јадра и компактна архитектура, убав парк и дрвореди со редовно исчистени улици, привлеч-ни семејни шеталишта и из-летнички места, мало вовче до приградските населби Ѓорче Петров и Сарај, пајто-ни што се движеја од најуба-вата железничка станица на Балканот кон градот… Имаше и класична театарска зграда поврзана преку дрвено мовче со центарот на градот. И мо-жеби поважно од сè друго - имаше луѓе, за кои граѓанската при-падност не беше само форма и адреса на живеење, туку желба и потреба да се живее на одреден начин, со одредени правила на однесување, низ целисходни и живи работни и интелектуални залагања… Публиката на операта, балетот, филхармонијата - таа беше вистински активен содејственик во развојот на овие институции, првите во нашата историја, кои го носеа префиксот македонски…

Иако е многу тешко, можеби и невозможно на голем дел од денешните генерации - жители на Скопје да им се објасни суштината на она „пред и после земјотресот“, но едно секако е јасно - ваква голема разурнувачка природна катастрофа става дефинитивно точка на одредено време, на одреден живот, од-реден ментлитет…

Зградата на Македонскиот народен театар, тешко оштетена, е урната во првото постземјотресно чистење, заедно со згра-дата на домот на ЈНА. Со тоа, всушност сите сценско - музички

Урнатините на зградата на Македонскиот народен театар



работници од единствени-те во Македонија - операта, Балетот и Симфонискиот ор-кестар, останаа без сопствен дом и матична сцена (факт, кој уште долго време ќе влијае на нивниот творечки живот). во размислувањата што да се прави и дали да се разбијат ансамблите и да се насочат кон постојните теа-три во внатрешноста или да се бараат поинакви решенија, тогашното раководство на МНт носи одлука ансамблите да останат во Скопје.

Да се остане во Скопје, да се дели судбината на својот град и со личен пример да се покаже морална храброст, стоицизам и високо чувство за долг и љубов спрема своите сограѓани… (Ф. Муратовски, во публикацијата 40 години МНТ) така, во Сарај, на устието на треска во вардар, никнува денес легендарниот уметнички град од шатори. во него се сместени трите ансамбли на Македонскиот театар, ансамблот Танец, како и Симфонискиот оркестар. Се работи насекаде, најчесто под отворено небо… Се подготвуваат фрагменти од дела, но и целата опера кавалерија рустикана (изведена на 29.08). Сцена е онаа летната на стади-онот во Сарај. Но сцени се и многу простори низ разурнатиот град: киното Парк, фабриката Ацетиленка, младинскиот логор Карпош, населбите Аеродром и Железарница… во периодот од средината на август до крајот на октомври се одржани 23 оперско - балетски претстави, следени од речиси седумдесет илјадна публика.

во овој извонредно тежок, но и извонредно херојски пери-од за македонските уметнички ансамбли, диригентот Фимчо Муратовски има огромен, многу често решавачки удел. Зошто, само четири дена по скопскиот замјотрес, тој е поставен на функ-цијата в. д. директор на операта и Балетот - позиција, на која ќе

Група уметници на проба во градот под шатори во Сарај



остане до 01.09.1964 г. Иако маестро Муратовски никогаш не го потенцирал тоа, најголемиот дел од организацијата на уметнич-киот живот во градот под шатори - на пробите, на моралната поддршка на уметниците, на барањето простор за настап, на обезбедувањето елементарни технички услови, конечно - на водењето на самите изведби - сето тоа е негово дело.

Со сета зрелост, одговорност и етичност пред нас израснува уметник и човек, кој, да не заборавиме - во тоа време има само 32 години!

Еве како говори самиот тој за членовите на ансамблите на операта и на балетот: Навистина требаше многу етичност, мо-рал и љубов кон луѓето и својот позив за да може да се свири, да се пее и да се игра пред другите, поттиснувајќи ги и заборавајќи

Кавалерија рустикана - прва оперска изведба по земјотресот, 29.08.1963



ги своите грижи и болките за загубените блиски и растурените домови. И никогаш публиката со такво внимание не ги следела овие настапи и со таква љубов, топлина и признание не ги на-градувала своите уметници. Тоа беше уметност по секоја цена, чудесна симбиоза на уметноста и суровиот живот, импозантна манифестација на човечкиот морал, храброст, пожртвуваност и професионална етика… (од публикацијата „40 години МНТ“).

* * *

во пресрет на зи-мата, раководството на МНт со безрезервна под-дршка на повеќе југосло-венски оперски куќи, во декември 1963 и јануа-ри 1964 г. испланиран е уште еден човечки и уметнички потфат: сеју-гословенска турнеја на комплетните ансамбли на операта и Балетот при МНт (во турнејата учествуваат 240 умет-ници и сценски работни-ци). Се играат следниве претстави:

Балет: ромео и Јулија (Ниш, Нови Сад, Риека и Белград);Љубовта - волшебница (Белград, осиек, Загреб, Марибор

и Љубљана); копелија (осиек, Љубљана, Марибор). опера: севилскиот берберин (Ниш, Нови Сад); Дон карлос (Љубљана);медиум (Белград, вуковар, Загреб, Марибор и Љубљана).

одзивите од оваа турнеја, не само како израз на конвенцио-налност и колегијална поддршка, туку со сета професионална

Олга Милосавлева и Ацо Стојановиќ во Љубовта - волшебница



строгост, главно се позитив-ни. Но за една оперско - ба-летска вечер се исклучително позитивни, најчесто извон-редни! тоа се вечерите со из-ведба на балетот Љубовта – волшебница на Мануел де Фаља и на операта медиум на Џанкарло Меноти, изведу-вани под диригентската пал-ка на Фимчо Муратовски.

Се чини дека никогаш пред оваа турнеја, а ретко и по неа операта не добивала толкави целосно позитив-ни одзиви, како што е тоа за медиум.

очигледно е дека малата, но перфектна искусна солистичка екипа - Ана Липша тофовиќ како мадам Флора, Марија Скаловска како Моника, Градимир Панков како тоби во водечките улоги, со Фимчо Муратовски како спиритус мовенс на музичко - сцен-ското дејство успеваат да создадат уште едно антологиско дело на македонската оперска сцена!

Еве дел од одзивите од ова гостување: Белградска Борба, под наслов Убаво остварување на македонските уметници: За извонредниот впечаток, кој на нас го остави Медиум, треба пред сè да му се оддаде признание на диригентот Фимчо Муратовски, кој ја водеше претставата музички сугестивно, остварувајќи беспрекорна рамнотежа меѓу оркестарот и сцената… ; белград-ска Политика: Припадникот на генерацијата на млади македонски диригенти Фимчо Муратовски ни прикажа лесна и прецизна ма-нуелна техника, како и сигурност во водењето на претставата. (Медиум); загребски Вечерњи лист, под наслов Аплаузи за гостите од Скопје: Со посебен интерес ја чекавме изведбата на Медиум… Македонските уметници нè израдуваа исто така со сугестивна-та изведба, која поседуваше атмосфера и силно воздејство врз публиката… Благодарение и на солистката (Олга Милосавлева,

Ана Липша-Тофовиќ и Градимир Панков во Медиум



Љубовта-волшебница н. з.) а потоа и на оркестарот, со кој диригираше Фимчо Муратовски, изведбата ги имаше неопходниот елан и темперамент… ;љубљанско Дело: Претставата Медиум претставува пред сè висо-ко уметничко достигање на тројцата главни протаго-нисти… нè изненади и оркес-тарот: воден од чистите, експресивни диригентски дви-жења на Фимчо Муратовски, тој музицираше во вистин-скиот камерен стил…

По враќањето, во интервју за Нова Македонија со познатото чувство за мудро поедноставување и рационален приод кон суштественото, еве како ја резимира самиот Муратовски оваа турнеја:… (Таа) ја исполни својата цел. Им даде на ансамблите можност за континуирано настапување и ù покажа на нашата и пошироко на југословенската културна јавност дека наспроти сè театарот во Скопје живее и дејствува…

сПЕЦиЈаЛизаЦиЈата во саНкт ПЕтЕрБурГ. во оПЕрата и БаЛЕтот со Нови искуства (1964-1971) 

Сезоната 1964/65 г. за Македонската опера и балет главно минува во подготовки за вселување и организирање репертоар за новата монтажна зграда на театарот (предадена во употреба во мај 1965г.).

Без да наоѓа особена мотивација во намаленото работно темпо, истовремено воден од желбата да го заокружи своето образование со сегмент, кој самиот го смета за неопходен во комплетното формирање на еден диригент, Фимчо Муратовски есента 1964 г. заминува на специјализација во странство. во



двоумењата каде да се оди, тој сепак се одлучува за школа-та, чии перформанси се светски познати и признати: Санкт Петербург (тогашен Ленинград). Според неговиот исказ, во однос на Запад, кај него преовладало сознанието дека пора-ди карактеристиките на рускиот образовен систем, на многу посистематичен начин можел да ги дополни своите знаења. За време на едногодишнит престој, тој остварува многуброј-ни контакти со педагозите од конзерваториумот во Санкт Петербург (работи во класите на проф. Николај Семјонович Рабинович и проф. Иља Александрович Мусин), но и со уметни-ци надвор од него. како особено значајна ја истакнува својата работа со шеф - диригентот на Ленинградската филхармонија Евгениј Мравински, каде што воедно имал можност да ги следи сите негови проби и настапи. Муратовски како многу корисна ја потцртува и својата работа со концерт-мајсторот на овој ансамбл. Со него работел врз усовршување на пишувањето оркестарски штрихови за гудачките инструменти - сегмент, кој според Муратовски е базично значаен за диригентската работа. освен тоа, во Санкт Петербург тогаш работат 20 про-фесионални драмски театри, како и две оперски куќи! Не треба

На проба со Оперскиот оркестар, 1966



многу фантазија за да си го претставиме восхитот на уметни-кот, радоста на младиот диригент од постојаниот контакт со настани, во кои високиот професионализам и извонредната креативност постојано создавале чудесен спој! Според него-виот исказ, а евидентно и од новата зрелост во периодот што следува, специјализацијата во Санкт Петербург остава значајна трага во градењето на севкупноста на неговиот изведувачки, педагошки и човечки профил.

По враќањето во Скопје, од 1966 до 1971 г. кога сè уште е со статус на постојано вработен во операта, Фимчо Муратовски на оваа сцена ќе реализира пет оперски и три балетски преми-ери. Секоја од овие претстави е со препознатлив профил и со целосно дефинирана цел во севкупноста на репертоарот или прогресот на изведувачката состојба на ансамблите на операта и Балетот. Повеќето од овие дела со своите изведби, остануваат антологиски за обата ансамбла.

тој ќе прифати и значаен дел од тековниот репертоар: риголето, Дон карлос и аида од Џузепе верди, Хофманови приказни на Жак офенбах и Фауст на Шарл Гуно. Неговото

Сцена од Хофманови приказни



работење создава видливо позитивни процеси, особено ако се има предвид дека операта и Балетот во ова време се далеку од фазата на подем. Напротив! тоа е период кога започнува своевидна смена на солистичките генерации, евидентни се осипувањата на оркестарот и хорот, како и тешкотиите при приспособувањето на работа во новите, далеку поскромни ра-ботни услови. Евидентна е и смената на составот на публиката. во шеесеттите и седумдесеттите години операта и Балетот всушност се наоѓаат во положба одново да се борат за освоју-вање на својот град и на неговите многубројни нови жители.

Но да го проследиме текот на настаните, пред сè онака како што е запишан од современиците, а и од самиот диригент.

во интервју за Нова Македонија пред премиерата на Љубовна напивка од Гаетано Доницети (премиера на 28. 02. 1966) Фимчо Муратовски вели: Диригентот се смета за водич на музичкиот дел на претставата. Тоа е едно сфаќање што многумина го прифаќаат. Постои и друго, поново, посовремено: диригентот е водител на драмското дејство, диригира со тоа дејство. Навистина, оперската изведба е дело на колективна

Павлина Апостолова, Фанка Икономова и хорот на Операта во Љубовна напивка



работа, но, се чини, тоа што диригентот ќе го издвои во текот на подготовките, тоа останува во претставата… овој свој исказ тој го потврдува со низа конкретни реализации.

во Љубовна напивка (премиера на 28.02.1966) покрај ве-тераните Павлина Апостолова и Енцо Серини, со голем успех настапуваат и двајца солисти од една нова генерација за скоп-ската сцена, двајца уметници кои низ ликовите на Неморино и дулкамара креираат антологиски улоги - Благоја Николовски и Георги Божиков. Љубовна напивка со повеќе пејачки постави ќе живее уште долго години, станувајќи една од најгледаните претстави на скопската опера. А за премиерната претстава од 1966 г., под наслов Чудесна реализација, еве што вели владо Чучков, рецензент на Вечер: Чудесната реализација на ова дело како апсолутен музички поттик, жив, стилски обмислен, безрезервно концертантно оформен, пред сè е заслуга на дири-гентот Фимчо Муратовски. Овој наш уметник, суптилен како мисла и уметнички потход се определи за онаа исполнувачка насока, на операта Љубовна напивка што, пред сè се базира врз експонирањето на концертно - музичките вредности на ова дело. Тој диктираше ригорозни темпа, без каква и да е концесија кон пејачот или хорскиот ансамбл…

По десетина години од поставувањето, во 1974 г., васка Биџова-Гајдова, Енцо Серини, Благоја Николовски, Георги Божиков и Фимчо Муратовски во Љубовна напивка гостуваат со голем успех на сцената на операта во Софија, давајќи, според печатот, сериозен поттик за повторна соработка на овие две оперски куќи.

всушност во шеесеттите години контактите на солисти - гости со скопската оперска сцена, соодветно и со диригентот Муратовски се редовни? Гостувањата се предимно со пејачи од Белград и од Софија, но има и забележителни настапи на солисти од други средини. Иако за нив не секогаш имаме запис на рецензентот, она што е забележано јасно говори во прилог на авторитетноста и равностојноста на диригентот во меѓуна-родната комуникација. За пример би посочиле две рецензии - одгласи за одредени гостувања. Еве што вели владо Чучков за претставата севилскиот берберин со гостите - солисти Никола



василев од Софија и Александар Ѓокиќ од Белград во Вечер, со наслов: Добра претстава (27.02.1966). Потребата од гостувања, нивната улога како во педагошка, така и во програмска смисла е вон секое прашање… Двајцата мошне сериозни уметници придо-несоа оперскиот салон да се наполни до последното место - да се реализира и Росиниевиот Севиљски берберин како мошне добра претстава, наградена со низа спонтани аплаузи… Диригентот Фимчо Муратовски, инсистирајќи врз апсолутните ураменос-ти на ова дело, мошне вешто ја водеше оваа добра претстава од своја страна, рецензентот Бранко Глигоров, по повод гос-тувањето на италијанскиот сопран Хелда Марино, одново за претставата севилскиот берберин кажува:… (овој) совршен пример на италијанската комедија дел арте и генијалната музика, полна со блескави колоратури во Хелда Марино најдоа уметник што знаеше… да го истакне богатството на музички мисли, при што… даровитиот диригент Фимчо Муратовски ù беше сигурен придружник…

* * *

во 1966 г. се случува и значајна балетска премиера: абраксас на вернер Ек (кореограф Фрањо Хорват, премиера на 14. 04. 1966). За ова современо дело (своевидна парафраза на Гетеовиот Фауст) со наслов Чекор на враќање кон квалитетот рецензентот на Нова Македонија тихомир титизов ќе констатира: Абраксас… како прв свој квалитет го забележува фактот на целовечер-на претстава, со содржина, што диктира своевидно темпо, опфаќајки го со својот ритам целиот ансамбл во визуелна ма-нифестација на една исполнета балетска сцена… (тој) е, сепак, нешто повеќе од сивилото на досегашните изведби и потврда на навестените надежи дека ансамблот… се враќа на поранешното, со напори достигнато реноме… Фимчо Муратовски… останува во тесен контакт со сцената, обезбедувајќи на тој начин сигурно музичко водство на претставата.

Секоја од следните балетски премиери има своја специфика. така рајмонда на александар Глазунов е големо враќање кон балетската класика и уште една изведувачка шанса за првенците



Елпида Паковска, Јелица Шаревска, Марин Црвенов, Александар Стојановиќ… (кореограф Јуриј Мјачин, премиера на 28.12.1968). Рецензијата и овој пат го забележува совесното и дис-циплинирано музичко офор-мување, како база за еден убедлив творечки епилог.

во пресрет на Новата 1971 година, на скопска-та балетска сцена зажи-вува уште една претстава, наменета за најмладите. тоа е Петар Пан на Бруно Бјелински (премиера на 18. 12. 1970). За оваа претста-ва кореографот - гостин вера костиќ во претпре-миернотот интервју за Нова Македонија ќе рече: Присутен е целокупниот ансамбл на балетот и шест дечиња од Балетското учи-лиште. Морам да кажам не конвенционално, туку како чувство, дека е вистинско доживување да се работи со овој ан-самбл, како и со диригентот Фимчо Муратовски… од своја стра-на, рецензентот Љубомир Бранѓолица, под наслов Петар Пан - освежување во репертоарот за Нова Македонија во контекст на една изразито позитивна рецензија, пишува: Диригентот успеа да го извлече максимумот од партитурата, да го одржи ритамот на сцената и да го надополни играњето на ансамблот. Балетската претстава за деца Петар Пан ќе остане 15 години на репертоарот на балетот, доживувајќи 136 претстави и над педестилјадна публика. овој балет е претставен и низ цела

Сцена од Абраксас



Македонија, како и во повеќе градинки низ Скопје, овозмо-жувајќи ù често и прв пат кон-такт на публиката со балетска-та уметност. Со него балетот при МНт го реализира и своето прво гостување на Фестивалот на детето, во Шибеник.

Сосема друга е суштина-та на охридска  легенда на стеван Христиќ (премиера - обнова 12.11.1969, кореограф Фрањо Хорват). ова дело, напи-шано меѓу двете војни, со своја-та лирска приказна и богатите

Уметничката и техничката екипа, реализатори на Петар Пан



музичко-фолклорни мотиви од охридскиот крај, останува трајно атрактивно за публиката. охридска легенда е вклучена (фраг-ментарно и во целост) во турнејата на операта и Балетот во Германија. (оваа турнеја, одржана во мај и јуни 1970, ја реализи-ра тогашниот директор на операта, тома Прошев). вечерите на балетот се покажуваат како особено привлечни за германската публика. Еве дел од одгласите во печатот, пред се оние што се однесуваат на музичката изведба: Рајн - некар цајтунг (Rhein-neckar Zeitung) бр. 130: На чело на добро увежбаниот македон-ски оркестар стоеше Фимчо Муратовски, кој со енергична рака командуваше низ партитурата. Фрањо Хорват умее да ја држи сцената секогаш во движење… Балетот од Скопје предизвика во-одушевување…; Дармштатер тагесблат(Darmstadter Tagesblatt), 08.06.1970: Фимчо Муратовски, кој музички го оствари акустич-ниот ефект на финалето во Охридска легенда беше мошне приспособен придружник и носител на танцовите толкувања; Манхајмер морген (Mannheimer Morgen): низ народното словенско

Сцена од Охридска легенда



оваа музика нуди и специфичнос-ти. Бидејќи мошне привлечно е проткаена со фолклорните ци-тати, таа е допадлива во му-зичката многубојност. Во оваа изведба таа дојде до израз, зо-што беше брилјантно интер-претирана од оркестарот на Македонскиот народен театар под водството на Муратовски: крајно егзактно во ритмичките ефекти, полна со звучна убавина и израз во мелодискиот тек… „Бадише ноесте нахрихтен“ (Badische Neueste Nachrichten): Потцртано значајно учество во уверливата вечер имаше оркес-тарот под водство на Фимчо Муратовски, звучно тело, кое за оваа музика ни се чинеше како предодредено… Балетот на Македонскиот народен театар е еден од најдобрите меѓу оние што во последно време ги гледвме кај нас…

во јуни 1970 г. охридска легенда со успех гостува и на фестивалот „Мермер и звуци“ во Аранѓеловац.

Но, да ù се вратиме на оперската сцена, каде што збидну-вањата се непомалку интересни и разнородни.

во почетокот на сезоната 1969/70 г. се случува првата свет-ска праизведба на едно оперско дело, озвучено на сцената во Скопје. Станува збор за Портретот на Џени од италијанскиот композитор салваторе алегра. веќе самиот чин на праизведба бара максимална ангажираност од ансамблите и солистите, а особено од диригентот. Но и покрај рецензентската забелешка дека во ова дело оркестарот покажал растеж (в. Чучков, Нова Македонија) операта на Салваторе, Алегра, не заживува на скоп-ската сцена, пред сè поради острите критики, упатени кон само-то либрето и музичката партитура и нивните (не)квалитети.

Никола Гагов и Павлина Апостолова во Портретот на Џени



Затоа една друга праизведба на современо дело целосно го окупира вниманието на македонските музички кругови, но и на публиката во најширока смисла. тоа е историската музичка драма Цар самуил на современиот македонски композитор кирил македонски. Значењето на темата за нашата исто-рија е исклучително, што навистина е предизвик за творецот: судбината на единствениот средновековен цар, кој владеел на просторот на Македонија; ослепувањето на неговата војска

Никола Гагов, Марија Скаловска, Ана Липша и Георги Божиков во сцена од Цар Самуил



по битката кај Беласица; не-говото величенствено вла-деење и трагична смрт… Не помал предизвик е музичко - сценската сложеност на са-миот спектакл. Сосема е јасно дека оваа претстава се под-готвува со многу амбиции во секоја смисла. Режијата му е доверена на искусниот данчо Митровски, богатата сценографија и костимите на драгутин Аврамовски - Гуте и Јелена Патроногиќ, солистич-ката екипа е исто така елит-на: Георги Божиков, Марија Скаловска, Ана Липша-тофо-виќ, Стојан Ганчев, Никола Гагов, Артур Сурмејан… Це-локупниот ансамбл - хорот и оркестарот - се максимално ангажирани и мотивирани за работа… Се разбира, со-одветно за една праизведба - вонредни се и креативни-те залагања на диригентот Фимчо Муратовски. Но освен врз сопствената диригент-ска концепција, тој повтор-но треба да работи врз цела низа на други, немузички и немалку сложени проблеми. Еве за што станува збор: во периодот на подготовките на Цар самуил Муратовски по втор пат е в. д. директор на операта. Непосредно пред

Јелена Патрногиќ, Драготин Аврамовски-Гуте, Фимчо

Муратовски и Данчо Митровски

опрескиот оркестар во тек на работата врз Цар Самуил



премиерата се случува еден настан што го доведува во прашање прикажувањето на целата претстава: голема група бугарски музичари, кои во тој момент работат во оркестарот на операта, по налог на својата влада, ја напуштаат работата врз Цар саму-

ил и си заминуваат од Скопје неколку дена пред премиера-та (за правда на вистината и во име на честа на музичар-ската „фела“, - не сите. Еден мал дел останува и трајно се интегрира во македонскиот музички живот). Се создава крајно напрегната ситуација, во прашање е всушност се-вкупната можност за реали-зација на ова значајно дело. А претставата, две недели пред премиерата е целосно распродадена… И тогаш уште

еднаш доаѓаат до израз човечките и организаторски квалитети на в. д. директорот Фимчо Муратовски. Со натчовечки напори и разбирање на колегите од Македонската филхармонија, со неверојатни уметнички заложби, тој непосредно пред пре-миерата буквално го пресоздава оркестарот на операта и го става во функција за квалитетно музицирање… Премиерата, воедно праизведба на операта Цар самуил од кирил маке-донски се изведе, според предвиденото - пред преполн салон, на 05.11.1968 г. таа предизвика одреден интерес и во југосло-венската музичка јавност. Но, одзивите во печатот - не само македонски, туку и на рецензенти од Белград и Сараево се разновидни. Главно, сите се согласуваат за спектакуларноста на темата и високопозитивните квалитети на изведбата - функ-ционалноста на хорот и оркестарот, исклучителните креации на басот Георги Божиков како Цар Самуил и тенорот Стојан Ганчев како василиј втори, сценографијата и величенствените костими… комплименти се упатуваат и кон одредени сегменти во музичкиот јазик на авторот. Но присутни се и забелешките

Од турнејата во Романија



околу музичко - драмската некоегзистентност на делото, пред сè предизвикана од слабостите и недореченостите на либретото, напишано од самиот композитор, како и од стилската неизедна-ченост на одредени музички цитати, земени во основата на му-зичкиот конфликт. За диригентот на претставата се забележани само комплименти. така, рецензентот на белградска Политика од 04.12.1968 г., Бранко драгутиновиќ ќе каже: …Одличен музи-чар… диригент со сигурен, прецизен и сугестивен гест и сценска концентрација, Фимчо Муратовски ја водеше престатавата суверено, во поставувањето на ритмички континуитет меѓу оркестарот и сцената и остварувањето на музичко - драмскиот израз. Независно од забелешките на рецензијата, публиката го прифаќа Цар самуил со голем интерес. оваа музичка драма, со одредени промени во изведувачката екипа, доживува уште две премиери – обнови (1972 г., во истиот состав, како и 1995 г., кога ја диригира томислав Шопов, а во насловната улога настапува Живан Сарамандиќ). доживува и стотина изведби, станувајќи најчесто прикажуваното дело на скопската оперска сцена од домашен автор.

Цар самуил доживува и две забележителни гостувања - во Лоѓ, Полска и во клуж, Романија. Се чини дека музичката општ-ност во овие две земји многу подобро ја прифаќа операта од до-машните рецензенти. така, специјалниот известувач Цветанка Зојчевска за гостувањето во Лоѓ (јуни, 1978), под наслов Цар Самуил срдечно примен запишува дека претставата доживеала голем успех и многу аплаузи во преполната сала на Театар вјелки. А по гостувањето во Романија, рецензентот на Факлиа (април, 1969) ќе ја нарече претставата незаборавна и значаен музички настан. Еве го и неговиот исказ за диригентот:… (тој) обезбеди богато интерпретирање полно со нијанси. За успехот на романското гостување на ансамблите на операта и Балетот многу говорат и исказите за Фимчо Муратовски како диригент на операта медиум (претстава, исто вклучена во турнејата). Игшаг забележува дека пластичниот, хомоген оркестар обез-бедил неверојатно пријатен звук додека музичката концепција на диригентот Фимчо Муратовски е постојано креирање (пре-несено од Вечер - 22.04.1969).



За музичко - сценската реализација на Цар самуил Фимчо Муратовски во 1969 г., станува носител на свое-то прво големо општествено признание, наградата на град Скопје, 13 ноември.

всушност, во ова време во творечкиот живот на Фимчо Муратовски се случуваат од-редени настани, кои значајно ќе ја определат примарноста во неговите идни интереси. од 1969 г. тој е хонорарен наставник на новоформира-ната висока музичка шко-ла во Скопје (денес ФМу).

Претходно го среќаваме како член на матичната комисија за формирање на оваа прва високошколска музичка институција во Република Македонија. од 1983 г. тој е редовен професор, т. е. од таа година педагогијата ќе му стане негова основна преоку-пација, сè до денес, кога на оваа институција води и магистерски и докторски студии.

Но, за овој извонредно богат и значаен период од неговиот творечки пат ќе говориме во едно од наредните поглавја.

во 1971 г. тој ù се враќа на својата прва љубов: симфони-скиот оркестар, односно станува директор на Македонската филхармонија, што исто така, е тема за посебно поглавје.

* * *

Последната премиера, која Фимчо Муратовски ја подготвува како диригент, вработен во МНт, е едно дело, со кое повторно демонстрира, освен врвната префинетост и чувство за баро-книот стил, изразито чувство за севкупноста на македонскиот музички прогрес. тоа операта Дидона и Енеј на Хенри Персл (премиера на 08.05.1971). Изведбата на камерно барокно дело



во овој случај е свртена кон десетгодишниот јубилеј на фести-валот „охридско лето“. во согласност со тогашната концепција на фестивалот и внимателноста за вметнување нови содржини во фестивалската програма, со Персл е направен вистинскиот избор. определена е формата, низ која операта го наоѓа начинот на своето немалку значајно фестивалско постоење. Дидона и Енеј - првото оперско дело, изведено на фестивалот „охридско лето“ воедно е и прво музичко дело, кое се изведува на просто-рот во предворјето на катедралната црква „Света Софија“. тоа е и прво музичко-сценско дело, директно пренесувано од Мтв од охридскиот фестивал. Актуелниот уредник на Редакцијата

Дидона и Енеј - прва оперска претстава на „Охридско лето“



за сериозна музика при МРтв, г-ѓа Нада димитрова, по тој повод вели: За успешна реализација на снимката на Дидона и Енеј бевме принудени да бараме и да најдеме за нас како екипа нови и невообичаени технички приоди. И режисерот, и тонските мајстори, а особено осветлителите го истражуваа секој агол на предворјето на „Света Софија“. На крајот, камерите за првпат беа поставени на надворешните балкони на црквата. Но, теле-визиската снимка, која ја добивме благодарение на одличната изведба така и на успешните режиско-технички решенија, и денес пленува со својот квалитет…

Со иста фестивалска намена во 1970 г. (08.03.1970, корео-граф димитрие Парлиќ) поставено е и балетското камерно дело - Двобојот на танкред и клоринда од Банфилд (по идеи на тасо и Монтеверди). во оваа претстава, прифаќајки го нејзиното музичко водство од 1974 г., Фимчо Муратовски уште еднаш ќе соработува со примабалерината Натка Пенушлиска, како и со Јелица Шаревска, Марин Црвенов, Борис караев…

во оПЕрата и БаЛЕтот На мНт како ДириГЕНт – ГостиН (1971-2000)

контактите на диригентот Фимчо Муратовски и во време-то кога тој не е редовно вработен во МНт и низ следните три децении остануваат живи и активни.

од друга страна, вработувањето во други институции целосно го релаксира музичарот во него од размислувањата за ефикасноста на репертоарот или организационите моменти во однос на операта. Сега за него, како диригент на операта и балетот со завидно искуство и докажано реноме, останува само задоволството и слободата да се прави онаа музика, која се сака, да се биде посветен (барем во операта) само на големата уметност! Можеби затоа првата следна претстава, која ќе ја по-стави на сцената на МНт е големо враќање кон првата љубов: волфганг амадеус моцарт. Премиерата, воедно македонска праизведба на така прават сите се одржува на 24.03.1972г. во реализацијата, предводена од диригентот Фимчо Муратовски



и режисерот данчо Митровски, учествува елитна солистичка екипа: Благоја Николовски (Фернандо), Илија Црвенов (Гулјелмо), васка Биџова - Гај-дова (Фјордилиџи), Искра Бо-жиновска – Савин (дорабела) Павлина Апостолова (деспина) и Георги Божиков (дон Алфон-со). Хорот е сведен на камерен состав, оркестарот е моцартов-ски. Резултатот е фасцинантен! По сите одзиви, а и повикувајќи се и на паметењето на публи-ката, реализирана е една од најатрактивните и можеби музички најурамнотежената претстава на скопската оперска сцена! во својот рецензентски исказ за Нова Македонија од 02.04.1972, владо Чучков (по еден сјаен краток есеј за стилот рококо) вели: Диригентот Фимчо Муратовски чинам сосем правилно, инсистираше на што почист, милозвучен виртуозен третман на делото, со големи симпатии за концертното, апсолутно музичкото… Екипата пејачи… беа пејачки вонредно уиграни и за нив оваа премиера претставува чекор напред во нивната кариера… Несомнено за ваквата пејачка и општо - музичка перфекција и уиграност на оркестарот… најзаслужен е диригентот Фимчо Муратовски кој сериозно, консеквентно и детаљно го презеде најтешкиот реализаторски товар. Со реализацијата на оваа опера Фимчо Муратовски бележи драгоцен поен во својата диригентска актива… Многу подиректен восхит покажува еден друг рецен-зент. тоа е Ѓорѓе Шаула, известувач на Радио-Магзин од Загреб (25.03.1972) како и на загрепски Вјесник (11.04.1972). Под наслов Скопска лекција за Моцарт меѓу другото тој вели: „Третиот по ред Моцарт во 25 годишниот живот на скопската опера беше

Васка Биџова-Гајдова и Илија Црвенов во Така прават сите



повеќе од пријатно изненадување… сто-тина игриви ноти на таа школа за пеја-чи, свирачи, солисти и малиот избран хор (беа) восхитувачки чисти, полетно лежерни, вистински моцартовски, така што човек не знаеше како помина тоа доста долго дело и му беше криво што дојде крајот. Без стеснување можам да речам само браво за скопјани, зошто сето тоа е стопостотно нивно дело… загреп-скиот ученик сега навистина веќе зрел маестро Фимчо Муратовски се покажа (како) зрело дораснат моцартовец… Со-листите… сите (беа) понесени од истиот

музички дух што во претставата го интонираше диригентот Муратовски… И макар со можен ризик за недоверба, без колебање ќе заклучам: прекрасна југословенска лекција од Моцарт и да не беше оној постземјотресен монтажен театар, би ми се чинело дека таа вечер ја минувам некаде многу по северозападно…

од оваа 1972 г. својот живот во Скопје го започнува и еден нов музички фестивал. тоа се „Мајските оперски вечери“. За него, како и за севкупноста на дејствувањето на Фимчо Муратовски во негови рамки, ќе говориме нешто подоцна во ова поглавје.

Првата половина на седумдесеттите донесува на скопска-та сцена и едно значајно балетско дело: Легенда за љубовта од ариф меликов, дело создадено во триесеттите години на дваесеттиот век. до скопската појава се реализирани повеќе од четириесет негови поставки на европските сцени. во овој ам-бициозен зафат, кореограф на претставата е Анатолиј Шикера, а сцената и костимите (кои претставуваат, според написите, откритие за скопската балетска сцена) ги поставува уште еден гостин: Евгениј Лисик од украина. Солисти се примабалерината Елица Шаревска, солистката на балетот Јагода Сланева, првите играчи тони Шулевски и Марин Црвенов… овој класичен балет трансформиран на национален колорит (А. Шикера) кој дава многубројни можности за усвојување на нови кореографски и сценски елементи ќе стане едно од омилените балетски



дела на повеќе генерации интерпретатори, како и на самата публика. Пред премиерата диригентот Фимчо Муратовски за Нова Македонија вели: Во делото како диригент не можам да дадам нови решенија вон партитурата. Тоа е интересна пар-титура, полна со драмати-ка и страственост, во која се вплетени многу лирски моменти. Инаку, партиту-рата има еден потход, а тоа е симфониското третирање на музиката. За разлика од класичните балети, во музи-ката се користени и мотиви за персонализирање на секоја личност. Во секој случај, пар-титурата пред нашиот оркестар постави сериозни задачи… „Рецензијата искажува многу комплименти за Легенда за љу-бовта. За музичкиот дел го бележиме следниов исказ на Јелица

Сцена од Легенда за љубовта

Фимчо Муратовски, Александар Хаџиманов и дел од екипата на

Легенда за љубовта



тодорчевска, во Нова Македонија (30.06.1974): Диригентот Фимчо Муратовски својата многу одговорна и тешка задача ја исполни со успех. Притоа уште еднаш дојдоа до израз неговите веќе познати особини: прецизност и точност во техничката ре-ализација и многу добрата стилска концепција, во изведувањето особено на делата од областа на балетот…

На сцената на Балетот на МНт тој ќе постави уште два со-времени балета. тоа се Лабин и Дорјана на современиот ма-кедонски композитор трајко Прокопиев (премиера на 28. 05. 1980, кореограф олга Милосавлева) и распучин или агонија на Евгениј станкович (премиера на 29. 09. 1990, кореограф Анатолиј Шикера). во овие дела (за обете рецензијата се изра-зува високопозитивно) Фимчо Муратовски, освен со ветераните Александар Стојановиќ и Екрем Хусеин и првенците Јагода Сланева и Александар Хаџиманов, веќе соработува со една нова, блескава генерација балетски играчи: Зуица Пуровска и Зоран велевски, како и Снежана Спасевска, владо Чанев…

Легенда за љубовта, под диригентската палка на Фимчо Муратовски, а со Зуица Пуровска како Мехмене Бану и Зоран велевски како Ферхад, ќе биде и првата балетска претстава реализирана на сцената на новиот објект на МНт (премиера - обнова 17.02.1982, со истиот кореограф и сценограф). оваа претстава ќе ја сретнеме и во програмите на Мов.

во низата од различни музички потфати, кои се карак-теристични за петтата и шестата деценија од животот на Муратовски, тој останува во соработка со операта и Балетот диригирајќи одредени премиери - обнови, но и некои тековни претстави, особено во моменти на позначајни гостувања.

така во 1979 во Нова Македонија од 03.07.1979 ќе сретнеме рецензија за скопското гостување на прочуениот љубљански баритон Фердинанд Радован, како и на полскиот тенор Паулос Раптис во претставата на риголето од Џузепе верди. во иста-та претстава многу успешно како Џилда настапува и сопранот Бранислава тодевска. Рецензентот Јане коџобашија, покрај мно-губројните комплименти за пејачите, во овој осврт забележува: Хорот и оркестарот… под диригенството на Фимчо Муратовски заслужуваат многу добра оценка.



во 1980 г. Муратовски ја води и втората премие-ра - обнова на кавалерија рустикана - онаа претста-ва, во која незаборавни му-зички толкувања ќе дадат Анастасија димитрова, Искра Божиновска, Анастасија Низамова, Милка Ефтимова, Симеон Гугуловски, димитри Мариновски, Никола Гагов… По овој повод тој вели: Сакав да ја извлечам драматич-носта, да се насети поднебје-то на едно врело мало место во Сицилија каде што владе-ат патријахални норми, чие кршење се казнува со смрт…

во 1988 - тоа е премиера-та - обнова на Љубовна на-пивка со Славица Петровска како Адина, Бранислав Стевановиќ како дулкамара и Горан диновски како Неморино (сите на почетоците на кариерата). во рецензијата на владо Чучков (Вечер од 22. 11. 1988) на речи-си жесток начин се одбележуваат разнородните квалитети на нивните солистички настапи. Наспроти сета острина, за дири-гентот тој вели: Диригентот Фимчо Муратовски имаше особено деликатна задача. Од една страна тој требаше да го увежба подмладениот оркестар, што тој мошне успешно го стори, од дру-га - требаше вешто да балансира меѓу оркестарот и пејачите и меѓу пејачите и пијачите…. Во тоа овој искусен диригент наполно успеа… Љубовната напивка со нешто сменет солистички состав (Благоја Николовски како Неморино и Бранислава тодевска како Адина) со успех се претставува на фестивалот Охридско лето во 1988. Рецензијата особено го истакнува мајсторското сценско и звучно вклопување на еден камерен состав на оркестарот (Бојан ортаков, Нова Македонија од 22.06.1988).

На проба на Љубовна напивка, 1988



Последната претстава која Фимчо Муратовски ќе ја реализира на редовниот репертоар на Македонската опера се случува на 20 декем-ври 2000 година или 42 го-дини по неговото прво поја-вување на оперската сцена! тоа е премиера - обнова на севилскиот  берберин од Џоакино росини. воедно, тоа е и педесет и петта изведба на ова дело од диригентот. Режисер на претставата овој пат е искусниот сценски ко-мичар димитрие османли, костимите се на Елена дончева а сценографијата на Живоин трајановиќ. Солисти се гостите од Белград дејан Максимовиќ и оливер Њего

(како грофот Амалвива и Фигаро) потоа Славица Петровска- Галиќ како Розина, Бранислав Попгеоргиевски како Базилио, Невен Силјановски како Бартоло… Атрактивноста на младата изведувачка екипа, но пред сè присуството на двајцата веќе легендарни ветерани во водечкиот тим, предизвикуваат бурен интерес и кај публиката и кај медиумите. во не секогаш богатата и присутна музичко - рецензентска актива, овој пат ги среќаваме многу позитивните постпремиерните написи на дури три ма-кедонски рецензенти. така, Ангелина димовска во Време меѓу другото вели: Музичкиот момент во претставата функциони-раше беспрекорно, со многу прецизност и суптилност. Слаѓана Јовановиќ во Дневник известува: Оркестарот во Росиниевата опера добил значајна улога на толкувањето на дејството. Роза Нолчева во Вест под наслов Со музички и сценски шарм по зна-чајните комплименти за солистите, запишува: „.. музичкиот дел помина во беспрекорен ред, сите арии, колоратури, речитативи

Фимчо Муратовски и Димитрије Османли при реализацијата на

Севилскиот берберин



го постигнаа ефектот, а очигледна беше силната харизма на диригентот Фимчо Муратовски, чие искуство беше пресудно во комуникацијата на оркестарот со сцената… имавме можност да видиме една светла и ведра опера, која допре до публиката… и заслужи многу аплаузи“.

Се чини дека севилскиот берберин, овој предновогодишен изблик на животна радост и прекрасна музика бил всушност и најдобриот начин да се простиш од некого, кому си му се об-раќал со децении - секогаш присутната, секогаш точна и страсна - незменливата публика.

Фимчо муратовски и маЈскитЕ оПЕрски вЕчЕри

Идејата во Скопје да се организира оперски фестивал, на кој ќе се претставуваат најдобрите остварувања од балкан-ските оперски куќи датира уште од шеесеттите години на 20 век. Нејзин главен заговорник е режисерот васил Ќортошев. конечно се пријде кон реализација на овој, денес очигледно

Искра Божиновска-Савин, Милка Ефтимова, Благоја Николовски и Георги Божиков во Стабат матер на Росини, МОВ 1973



најзначаен, повеќедецениски меѓународен проект на операта при МНт. Поборници се повеќе музички работници од Република Македонија, поддржани пред сè од многубројни тогаш работни организации - сооснивачи на Мов. „Мајските оперски вечери“ кои со одредени промени во концептот траат до денес, својата

прва претстава ја имаат на 9 мај 1972 г. во универзална сала. Почетокот, симболич-но за македонскиот народ и неговата културна самобит-ност, го означува првата об-нова на операта Цар самуил на кирил македонски. Зад диригентскиот пулт е Фимчо Муратовски, водејќи го со-листичкиот состав од него-вата премиера. На Мов во 1972 г. следуваат најдобри-те претстави на оперите од Белград, Нови Сад, Сараево, Загреб, Љубљана, Софија и

Букурешт, како и на балетот при МНт. Според реакциите на многубројната публика и сејугословенската рецензија, успехот на првите Мајски вечери е голем, кој претпоставува долголетна иднина! И навистина - како празник на оперската уметност, Мов траат до денес. во понатамошниот тек на овој меѓунаро-ден фестивал Фимчо Муратовски како гостин - диригент на Македонската опера и балет ќе реализира повеќе оперски и балетски претстави. Или по хронологија:

1973 г. - на концерт на Македонската филхармонија, во заедништво со Хорот на операта, премиерно е изведена росиниевата стабат матер. Солисти се Искра Божиновска, Благоја Николовски, Милка Ефтимова и Георги Божиков.

1974 г. - на третите Мов е изведен медиум на Џанкарло меноти. Со оваа претстава и ликот на мадам Флора, (како и со орфеј), во рамките на фестивалот првенката на операта Ана Липша тофовиќ го прославува својот 25-годишен јубилеј.

Зуица Пуровска и Зоран Велевски во Жизел



1975 г. - на четвртите Мов е вклучен балетот Легенда за љубовта на ариф меликов. во оваа претстава, под музичкото водство на Фимчо Муратовски, настапуваат гостите - солисти на киевскиот балет, валентина калиновскаја, владимир климов и Ирина Лукашина.

1980 г. - како една од најдобрите претстави на скопската опера во таа сезона, озвучена е кавалерија рустикана на Пјетро маскањи, наскоро по нејзината премиера - обнова. во солистичката екипа се Симеон Гугуловски, Искра Божинова, димитри Мариновски, Анастазија Низамова Мухиќ и Милка Ефтимова. Еве дел од одзивот на рецензентот владо Чучков, под наслов Обмислена и добра претстава (21.05.1980, в. Вечер): Како резултат на наоѓање на вистинската мера, на интели-гентното компонирање на сите стилски составки, се дојде до таква Кавалерија Рустикана која пред сè не падна во бездните

Гражина Чопинска и Јоана Тунтева во Травијата, МОВ 1986



на кичерското сфаќање на по-имот италијански веризам. Музичкиот текст, под дири-гентската палка на Фимчо Муратовски, беше така дози-ран и стилски колориран, што натуралистичките стилски составки на веризмот беа предадени во рамките на една колоритна емотивна вжештеност, без какво и да е инсистирање врз грубиот натурализам. Со тоа се дојде до една префинета симбиоза меѓу чистата, апсолутната музика и нејзиниот антипод, програмската, применета музика…

Истата година преми-ерно е прикажан и балетот Лабин и Дорјана на трајко Прокопиев. тој е репризи-ран и на новоформираната манифестација Дојрански ракувања.

1983 г. - ја донесува третата премиера - обнова на севилскиот берберин - прва во мецосопранската варијанта на Розина, из-ведена од Анастасија Низмова - Мухиќ. Солисти се и гостите Паулос Раптис (варшава), Андреас колумбис (Атина), Павел Герџиков(Софија)…

1983 г. - и уште една Легенда за љубовта, одново со солисти од киев. овој пат тоа се Ирина Задојанаја, виталиј Ероменко и Људмила данченко.

во 1984, 1985, 1986, 1988 г. - Жизел на адолф адам, со соли-стите од Софија, Евгенија крстева и Бисер дамјанов;од варшава Ева Головацка и Јан Зданович; од краснојарск, Наталија Чеховскаја и василиј Паљушин и од Ленинград, Ала и виталиј Артушкин… Зад

Анастасија Димитрова во Кавалерија рустикана



успехот и кохерентноста на сите овие балетски претстави, како и зад сценската креативна слобода и одличните резултати на соли-стите, според одзивите на рецензијата, секогаш стои префинетото, високопрофесионално музичко водство на Фимчо Муратовски…

1986 г. - има и свој оперски бисер - тоа е реализацијата на претставата травјата со особена заслуга на солистите Гражина Чопинска (Полска), како виолета и Александру Агаче (Романија) како Жорж Жермон…

1987 г. - во чест на четириесетгодишнината од првата претстава на сцената на скопската опера, Мов се отворени со кавалерија рустикана. во режија на гостинот волфганг вајт, а под диригентската палка на Фимчо Муратовски (искусниот и докажан мајстор за музиката на Маскањи) остварена е претста-ва, која е врв во повеќедецениската изведба на ова дело. Под наслов Чудесен старт рецензентот владо Чучков во Вечер од 13. 05. 1987, меѓу другото, ќе напише: Оваа обнова… ја водеше Фимчо Муратовски, диригент во зенитот на своите уметнички мож-ности… префинет и прецизен мајстор на диригентската палка…

Сцена од Риголето, МОВ 1991



Снежана Чадиковска во Екран од 15. 05. 1987 забележува:… Но ако зборуваме за носителот на музичкото дејство во оваа вечер, и тоа со постојана страст и несмален интензитет, тогаш… сите комплименти за оркестарот на операта при МНТ… !

1991 г. – мајско - оперската актива на Фимчо Муратовски ја носи претставата на риголето од Џузепе верди, со гостите од миланската Скала, Паула Скалеро и Џорџио Норми, Александар Хомерики од СССР и Емил Понорски од Софија. По начелната пофала на италијанското белканто, рецензентот владо Чучков во Вечер (23. 05. 1991) под наслов Патинесто Риголето за оваа претстава ја носи следнава констатација: „Таа беше насочувана кон помирните изведувачки води, без чинодејства, без особени судбински страсности. Таква интересна и неочекувана, мудра, академска исполнувачка варијанта ни понуди диригентот Фимчо Муратовски, со што претставата се здоби со особена седефаста патина…“

уШтЕ ЕДНа ориГиНаЛНа ДимЕНзиЈа На мов

Фимчо Муратовски остварува уште една особено значајна и плодотворна релација со Мајските оперски вечери. тоа е умет-ничкото водство на Меѓународните средби на млади оперски

надежи „томче Грнчаровски“. основани веќе на вторите Мајски вечери (1973г.) со цел да им дадат значаен поттик на новите млади сили од бал-канските земји на патот кон големата оперска сцена, сред-бите „томче Грнчаровски“ со натпреварувачки карактер ќе постојат до 1983 година. Ќе бидат обновени на два-есетгодишнината на Мов, но во вид на ревијални кон-церти на млади пејачи. во Млади оперски надежи на МОВ 1975,

солист Милан Фирфов



периодот 1973-1983 г., Фимчо Муратовски, водејќи ја цело-купната организација и ос-мислувајќи го уметничкиот профил на средбите, ги води и сите настапи со оркестар на избраните финалисти (до 1978 г. со оркестарот на Македонската филхармо-нија, а потоа со оркестарот на операта при МНт.) тој ќе се појави како диригент и на вечерта на млади уметници во 1992 година. во Република Македонија каде што меѓуна-родните музички натпревари, особено оние за млади пејачи, се вистинска реткост, средбите „томче Грнчаровски“ одигруваат извонредно значајна улога, како за професионалното насочување на младите солисти, така и за формирањето на вкупниот профил и реноме на Мајските оперски вечери. За сериозноста на овој дел од фестивалот јас-но говори еминентноста на жирито, кое ја прифаќа улогата на оценувач на младите надежи. освен Фимчо Муратовски, во него учествува целата македонска пејачка и вокално - педагошка ели-та: Петре Богданов кочко, коста трпков, васил Ќортошев, данка Фирфова, Ана Липша-тофовиќ, димитри Мариновски, Марија Скаловска, Зина креља, Фанка Икономова, Милка Ефтимова, Георги Божиков, Благоја Николовски, Симеон Гугуловски… Но во ова жири ги среќаваме и имињата на Никола Цвејиќ, Мирослав Чангаловиќ, Паулос Раптис. од овие натпревари започнува ка-риерата на денес меѓународно афирмираните калуди калудов, Јадранка Јовановиќ, Гордана Јефтовиќ, Иванка Бољковац, Живко Пранчев, Златомира Николова, Славољуб коциќ… од тука започ-нува и патот на најголемиот број идни солисти на Македонската опера, на наши идни концертни пејачи или вокални педагози. По хронолошки ред на настапување на македонските учесни-ци во финалето на Средбите на младите оперски надежи, тоа

Млади оперски надежи на МОВ 1974, солист Миомир Тасиќ



се: Емилија Аврамовска, Лилјана Зенделска, Миомир тасиќ, Бранка тодевска, Светлана димовска, Лидија Митровска, Марија Муратовска, Мира тасевска, Славица Петровска - Галиќ, Билјана Јовановска, Павлина дамјановска, Славчо димовски, Михајло Арсенски, весна Гиновска, војкан Јовановиќ, Зоран Сотиров, Игор дурловски… Цела една плејада на млади луѓе, обединети и насочени од јасните музичарски визии и големото професи-онално умеење на диригентот Муратовски…

сумираЊа, сЕЌаваЊа

кон крајот на ова погла-вје, посветено на оперската и балетска дејност на Фимчо Муратовски, дури и кога би направиле обопштување, кое би било во неговиот раци-онален и ненаметлив стил, заклучокот е следен:

во периодот од 1959-2000 г., Муратовски низ 20 оперски и 22 балетски дела (прмиерни и репризни) ре-ализираше повеќе од осум-стотини и педесет претстави на сцената на оперскиот и балетскиот театар при МНт. При тоа, тој оствари извон-редно квалитетни професио-нални релации со режисери, кореографи, костимографи, сценографи, солисти, балет-ски играчи, оркестарски и хорски уметници од три ге-нерации… Претставите, му-зички осмислени и сценски Милка Ефтимова и Фимчо Муратовски,

на нејзиниот 70-ти роденден



водени од него, без исклучок означуваат чекор напред во ре-пертоарскиот и уметничкиот прогрес на операта и Балетот. Под негова диригентска палка беа озвучени и медиум, така прават сите, севилскиот бер-берин, Љубовна  напивка, кавалерија рустикана, аида, Цар самуил, Љубовта - вол-шебница, Легенда за љубо-вта, Дидона и Енеј, Жизел… дела, кои претставуваат врвен дострел на оперската и балет-ската уметност во Македонија. тоа се воедно и дела, кои до-живеале афирмација и акла-мации во меѓународната ко-муникација. во оперската и балетска естетика Муратовски секогаш успевал да ја оствари својата јасна уметничка ви-зија за функцијата на дири-гентот како спиритус мовенс на севкупноста на сценското музичко дејство, притоа по-кажувајќи завидно професи-онално мајсторство во чинот на диригирање, висок степен на аналитичност кон изведе-ната партитура, префинета мерка за изведуваниот стил, како и извонредно умеење да го најде благородниот спој на блескавиот интелект и прод-лабоченото индивидуално чувство во уметноста.

Средба на генерации во МНТ, 2001: Павлина Апостолова, Ана Липша-

Тофовиќ, Фимчо Муратовски

Фимчо Муратовски и Зина Креља

Мирко Стефановски, Мелпомени Корнети, Фимчо Муратовски и

Славица Петровска-Галиќ



Паметењето, особено за она што е направено добро и со толку многу љубов, секако, останува. Не е случајност што про-мотор на публикацијата „МНТ Балет 50- години“, како и на публикацијата „30- години Мајски оперски вечери“ беше токму диригентот на операта и Балетот, маестро Фимчо Муратовски. А еве и дел од исказите на современиците и соработниците:

васка Биџова - Гајдова, првенка на операта при МНт:… Тој како диригент се истакна како одличен професионалец, објек-тивен и одговорен уметник. Како оперски солист соработував со него во неколку оперски претстави: Грабнување од сарајот, Орфеј, Риголето, Севилскиот берберин, Лучија ди Ламермур, Хофманови приказни… Тој диригираше со овие претстави, во кои јас ги имав централните улоги. Покрај овие ангажмани во кои многу ми помогна во подготовка на улогите од стручен агол, соработуваше со мене и во други проекти, како што се соло-кон-цертите, при што тој го коментираше и мојот уметнички опус на јубилејниот концерт во Салонот19, 19…

Павлина Апостолова, првенка на операта при МНт (во портретот Огнениот ангел на Мтв): Навистина беше чест, среќа и задоволство да се работи со маестро Муратовски. Кога тој беше на пултот, имавме целосна потпора од него, знаевме дека претставата ќе тече онака, како што сме се договориле. Зашто кога подготвуваме одредена опера, маестро Муратовски инсис-тираше на детали - улогата да се изработи до детаљ, било од целосен музички аспект, било да е одделна фраза, било да е фор-мата, било да се односите меѓу протагонистите… Муратовски со големо трпение, со тактичност, со знаење и многу љубов кон својата работа успеваше претставите да бидат изведувани на едно големо, високо професионално и уметничко ниво. Маестро Муратовски во вистинска смисла на зборот беше МАЕСТРО во својата професија - мајстор на својот занает.

Милка Ефтимова, првенка на оперите при МНт и СНГ, про-фесор на ФМу: На проф. Фимчо Муратовски му должам многу. Стекнавме големо заемно почитување низ музиката на сите пре-красни оперски и концертни дела, кои ги остваривме заедно, а тоа се над триесет улоги, партии во ораториални дела, циклуси на соло- песни за глас и оркестар… Но, особено ја паметам неговата



соработка при подготовката на програмата за Меѓународниот натпревар за млади оперски пејачи во Софија, во 1963 г., кога освоив лауреатство меѓу стотина учесници од 24 земји… Тој три месеци ја подготвуваше со мене обемната натпреварувач-ка програма - се разбира, без никаков материјален надомест… Дел од сувереноста на настапот и стилската перфекција на изведените дела (за кои добив многу комплименти…) секако му припаѓаат и нему…

Ана Липша тофовиќ, пр-венка на операта при МНт (во портретот Огнениот ан-гел на Мтв):.. Со маестро Муратовски соработував 25 години. Во овој временски пе-риод никогаш не слушнав да го повишил тонот, да покажал нетрпеливост или неприст-апност… Напротив, секогаш раположен, скромен - но еле-гантен и отмен, со луѓето со-работуваше на посебно култу-рен начин… Тој остана верен на самиот себе и со својата пожртвувана работа и струч-ност многу придонесе за на-предувањето и квалитетот на оперскиот ансамбл… Како диригент, сите претстави ги водеше со стабилна, сигурна и распеана рака, а солистите ги придружуваше со особено вни-мание… Маестро Муратовски е голем човек и голем уметник. Тој останува еден од стол-бовите на нашата музичка култура…

Прецизната, чиста мануелна техника на овој диригент, звучни-от прием, заед-ничкото дишење со оркестарот и неговото при-родно сфаќање на делата што ги изведува, го карактеризира-ат како необич-на, надпросечна музичка природа.


По дипломирањето во Загреб, маестро Муратовски се враќа во Скопје во потрага по место каде што ќе може да се докаже како ди-ригент. од една средина како што е Хрватска во која музичката култура влече длабоки корени, земја која е поблиску до Европа од другите земји на тогашна Југославија, Фимчо Муратовски излегува како веќе оформен ди-ригент подготвен да се соочи со предизвиците кои ги нуди неговата професија. во Македонија се среќава со една многу поинаква ситуација каде што по втората светска војна обновата на земјата, а со тоа обновата и развојот на култу-рата претставувале долготраен процес, кој само неколку години по неговото враќање ќе биде уште повеќе пролонгиран со катастрофалниот земјотрес во 1963 година.

таа 1958 година кога се враќа во Македо-нија, Муратовски го има неговото прво дири-гентско деби, настапувајќи со оркестарот на Скопската филхармонија (денес Македонска филхармонија).

На 17.03.1958 година Фимчо Муратовски за-станал на диригентскиот пулт пред тогашните музичари на Скопската филхармонија, во пре-красната сала на офицерскиот дом во Скопје. На програмата свое место нашле предиграта кон

раБота со симФоНиски оркЕстри


META SONOREMРАБотА Со СИМФоНИСкИ оРкЕСтРИ

волшебниот стрелец од карл марија фон вебер, концертот за пијано и оркестар во а-мол од Едвард Григ со солистката Снежана органџиева, а централно место во интерпретацијата заземала симфонијата бр. 5 од Петар илич чајковски (дело со кое Муратовски дипломирал на Академијата во Загреб). За овој концерт драгослав ортаков ќе напише:

„На својот прв настап пред Скопската филхармонија, дири-гентот Муратовски ни се претстави како сериозен музичар, со доста високо изградена музичка култура и студиозно приоѓање кон изведуваните партитури, со цел да се прикажат не само нивните музичко-технички вредности, туку и со тенденција да се одредат јасно нивните стилски карактеристики и да се преда-

де вистинската содржинска подлога на делата. Ова збо-рува дека во нашата средина доаѓа уште еден млад музи-чар од кого очекуваме значаен придонес во изградувањето на музичкиот живот кај нас. Во мошне вкусно одбраната про-грама централно место зазе-маше Петтата симфонија од П.И.Чајковски. Како толкувач на ова стандардно симфони-ско дело, Фимчо Муратовски се стремеше да го долови амбиентот во кој се одвива оваа субјективна романти-чарска исповед, инсистирајќи на драмската градација во ставовите и музикално реа-лизирање на контрастите во текот на симфонијата … На првиот настап Муратовски

покажа максимум концентрацја, сталоженост, снаодливост, како и јасна пластична мануелна техника, што му овозможи во голема мера убаво остварување на делото.“

Програма од првиот концерт со Скопската филхармонија



На тоа искуство Фимчо Муратовски многу добро се сеќава и го смета за корисен пример за неговите студенти бидејќи токму неговиот прв настап ги обединува многуте нешта на

кои еден диригент се надева и ги очекува, но и оние што се сосема непредвидени и можат да им се случат дури и на голе-мите диригентски имиња. Имено, на неговото скопско деби, во сеќавањата на Муратовски сè течело добро до непредвиде-ниот настан кој се случил во третиот став на Симфонијата од Чајковски, на местото каде што триделниот метар се изменува со дводелен. во тие мигови настанало некакво недоразбирање меѓу двајцата виолнисти на првиот пулт, со други зборови по-ради некое претходно недоразбирање меѓу концерт-мајсторот Горше и неговиот заменик Гировски, кој навреме не ја завртел страницата, настанало некое мешање, некои делници упаднале порано, некои подоцна, а на Муратовски не му остнало ништо друго освен да го прекине ставот и да го почне од почеток.

Камерен концерт на Скопската филхармонија, 1961



ова е едно од сеќавањата на тој негов прв сериозен настап со голем оркестар, настап во кој многу нешта му послужиле како поука за понатамошното однесување во градењето на диригентската кариера.

Интересно е што целокупниот впечаток за неговиот настап бил многу позитивен, и успешно оценет од критката без да се спомене тој настан. Па така, владо Чучков ќе напише: „сиот негов диригентски став и однос зборува за студиозност, позна-

вање на тонската материја, за нерв и јасно кристализиран однос кон симфонизмот и не-говите неминовни барања…“ За настапот на двајцата мла-ди таленти (Муратовски и органџиева) во продолже-ние ќе напише: „настапот беше солидно и здраво мла-дешко музицирање полно со позитивни барања и лутања, полно со уметнички стреме-жи, а пред сè со длабока од-говорност пред себе и пред музичката уметност.“

А истите квалитети ќе ги истакне и Бранко каракаш, пишувајќи: „она што е карак-теристично за квалитети-те на младиот Муратовски пред сè е неговата природна музикалност, мошне бујниот темперамент, јасниот умет-нички инстинкт и солидна-та диригентска мануелна техника…“

во неколку наврати, сеќавајќи се на неговите почетоци, ма-естро Муратовски кажува дека за време на студиите најмногу се концентрирал на оркестарското диригирање, при што примарна

Концерт на филхармонијата на Филозофски факултет



ориентација му бил симфонискиот репертоар. Самиот кажува дека малку внимание му посветувал на оперскиот репертоар, па дури и признава дека ретко посетувал оперски претстави. во тоа време, веројатно не се надевал дека во Македонија просторот за работа ќе му биде доста ограничен поради пополне-тоста на диригентските мес-та во филхармонијата. Иако во 1959 година го прифаќа работното место како дири-гент на Македонската нацио-нална оперска куќа, неговата поврзаност со симфониското творештво останува силна, и тој во повеќе наврати гостува како диригент со оркестарот на филхармонијата.

така веќе следната 1960 година ја диригира праиз-ведбата на симфониетата од томислав  зографски, концерт на кој како солист настапила пијанистката Снежана Муратовска, изведувајќи го концертот бр. 1 од Фредерик Шопен со што биле одбележани 150 години од раѓањето на големиот полски композитор.

во 1961 г. Муратовски ја диригира последната, седма сим-фонија на Прокофјев, изведба за која критичарот драгослав ортаков ќе напише: „ ...диригентот Муратовски ја поставил (симфонијата) вонредно сигурно технички и звуковно... неговото раководење со изведбата на Симфонијата беше адекватно на нејзините мелодиски широки и медитативни фрагменти.“

во годините што следуваат, Муратовски концертно сора-ботува со голем број македонски и странски солисти меѓу кои: Рајка доброниќ на харфа во 1961 година, истата година настап со Бранко Цветковиќ на пијано, концерт насловен како „Младите освојуваат“ на кој настапиле Ратка димитрова-виолина, Сретен теодосиевски-фагот и Султана Марковска-пијано, а истата

Скопска филхармонија



1962 година, на 16 април одржува и концерт со Рудолф Балаж - виолинист од Белград. На тој концерт на програмата се изве-дени концертот за виолина и оркестар од П. и. чајковски, Дивертименто од сотир Голабовски и симфонијата бр. 4 од р. Шуман.

владо Чучков во позитивната критика за овој концерт го издвојува диригентското обликување на Шумановата симфо-нија пишувајќи:

„Под диригентската палка на Ф. Муратовски, Шумановата Симфонија бр. 4 ги доби своите потребни сатисфакции. Сигурен во своите барања, верзиран во стилската припадност на Шуман, со цврсти желби и намери за постигање на формалната заокру-гленост диригентот Ф. Муратовски наполно ја постигна поста-вената цел- солидното, длабоко обмислено и емотивно прочув-ствуваното исполнение на Шумановата Симфонија број 4.

весникот „Звук“ за истиот концерт ќе забележи: „Студиозно-ста и изградениот однос кон делото овозможија прегледност и релјефно истакнување на формата, а соживувањето придонесе кон постапна градација на делото...“

во 1963 година во февруари, Фимчо Муратовски имал настап со Елефтерио Папаставро, реномиран виолончелист од Париз, а паузата од три години во неговите настапи со Скопската филхармонија настапува поради едногодишната специјализација на Санктпетербуршкиот конзерваториум во Русија и поради многубројните ангажмани во операта, но пов-торно се враќа на диригенсткиот пулт во филхармонијата во 1966 година на концерт со виолинистката Ратка димитрова, следната 1967 година настапува со бугарскиот виолончелист Стефан Попов, во 1968 година имал концерт со пијанистот Ѓулај угурата и виолончелистот Христофор добрев, и настап со дијана таки - дин, пијанистка од Бејрут и веќе нему позна-тиот Елефтерио Папаставро. Следниот настап е во 1969 годи-на со словенечката пијанистка Марина Хорак, а последниот настап како гостин - диригент на скопската филхармонија го има со рускиот пијанист Николај Петров во 1970 година.

1971 година претставува нова пресвртница во животот и кариерата на Фимчо Муратовски.



тоа е годината кога тој решава да го напушти теата-рот и да се врати на она што во времето кога бил студент била негова единствена желба - симфониското диригирање. Напуштајќи ја операта тој добива работно место како диригент во Македонската филхармонија каде што ќе остане сè до 1983 година. Со неговото назначување за редовен диригент на фил-хармонијата, Фимчо започнува со систематско освојување на симфонискиот репертоар.

Неговото решение за преминување од операта во филхар-монијата се совпаѓа со уште еден настан, а тое е распишувањето конкурс за директор на Македонската филхармонија. Фимчо Муратовски, поучен од искуствата кои ги здобил вршејќи ја во два наврата должноста на в.д. директор на операта, се пријавил на конкурсот и бил назначен за директор на Македонската филхармонија, позиција на која останал шест години од 1971 до 1977 година.

доаѓајќи на местото директор, тој се соочил со многубројни проблеми. Најпрвин требало да се овозможи соодветен простор за работа, т.е да се оспособи салата на тогашниот драмски теа-тар. освен тоа, тој започнал да се залага за едно подобро место на филхармонијата во музичкиот и воопшто во културниот жи-вот, се борел за подобар статус на филхармониските музичари, започнувајќи една мала „револуција“ за подобро просперирање на симфониската музика во тогашна СР Македонија.

Се трудел на репертоарот на оркестарот секогаш да има доволна застапеност на дела од македонски автори со што остварува значајна улога во афирмацијата на македонските композитори, и воопшто презентација на струењата присутни во соворемената македонска музика. остварил една интресна репертоарна политика во која со популарните дела кои биле исполнувани, оркестарот успевал да ги наполни салите за концертите на филхармонијата и да создаде општ позитивен впечаток за нејзината работа.

Муратовски активно работи како диригент и ги промовира оркестарот и камерниот оркестар на Македонската филхармо-нија надвор од границите на земјата, промовирајќи го македон-ското творештво како на домашниот концертен подиум, така и



во странство преку многубројни праизведби и изведби на дела од македонски композитори.

така, камерниот оркестар на Македонската филхармонија гостувал во СССР од 5 до 25 декември 1971 година. На турнејата оркестарот настапил во Рјазањ, Симферопољ, Минск, вилнус, Ростов на дон и друскининкај, а како солист настапувал ви-олинистот Јован колунџија. Рускиот критичар Р.Новосад во весникот „кримска правда“ од 22 декември ќе напише:

„Фимчо Муратовски е диригент, кој слободно и сигурно владее со диригентската техника. Тој се претстави како инвентивен, префинет и сензибилен уметник кој одлично ги познава стило-вите на различни епохи. За тоа сведочи не само детаљно прос-тудираната интерпретација на музиката од крајно спротвни правци, туку и многу убедливиот избор на концертен реперто-ар во кој старата класична музика се спојува и се поврзува со современата.“

Истата статија ќе биде пренесена и во угледното музичко списание Про Музика.

На гостувањето на Македонската филхармонија во Ниш во ноември 1972 година, кога како солист со оркестарот настапил флејтистот киро Божиновски изведувајќи го концертот за флејта и оркестар во Д-дур од в. а. моцарт, на програмата била и симфонијата бр. 3 од Јоханес Брамс.

За изведбата на Симфонијата бр. 3 од Јоханес Брамс при ова гостување критичарката на весникот „Народне новине“, Мирјана Ивановиќ ќе истакне:

„Диригентот Фимчо Муратовски со ненаметлив гест, функ-ционално движење, без паради и непотребни замавнувања, дви-жење во кое пулсира ритамот, вдахновено ја оствари основната концепција на композиторот која студиозно ја разработил диригирајќи напамет“.

Една од најзначајните дејности кои Фимчо Муратовски ги презел како директор било дејствувањето врз музичкото воспитание на младите. Македонската филхармонија имала безброј концерти во училиштата, и на тој начин ја приближила сериозната (класична) музика кон младите луѓе на кои таа им се чинеле мошне далечна. За време на својата диригентска работа,



особено во филхармонијата, за да им ја приближи музиката на најмладите, тој многу често знаел во почетокот на концертите да се заврти кон публиката и со пригоден коментар или кратко предавање да ја запознае со авторите и делата застапени на програмата. ваквата непосредност и желба да се доближи до публиката го правела омилен како меѓу музичарите, така и меѓу публиката без разлика на нејзината возраст. Изведувајќи

повеќе значајни дела приспособени кон помладата публика, тој за прв пат во Македонија ги извел музичката сказна Петре и волкот од с. Прокофјев со над 80 изведби низ цела Македонија и карневал на животните од сен-санс со нараторите Борис Мајсторов и Mилица Стојанова.

Муратовски воведува една нова и поинаква слика за место-то на оркестарот како што е филхармонијата во општеството,

Концерт за млади, Филозофски факултет



сметајќи дека таа не треба да биде елитистичка и достапна само за оние што имаат можности и средства да ги посетуваат нејзините концерти, туку напротив да им биде блиска на сите оние што се заинтригирани да чујат и да видат како изгледа еден симфониски окрестар.

Фимчо Муратовски ја балансира работата како диригент и директор на Македонската филхармонија со своите лични ан-гажмани како гостин - диригент надвор од Македонија. Неговиот успешен настап во Сараево, како диригент на оркестарот на

Ртв Сараево со солистот олджих тиц на виолина, е проследен низ критика во весникот „ослобоѓење“ од дивна Перван, објавена на 12.04.1973, во која се вели:

„Запознавме гостин-дири-гент каков би било добро да среќаваме почесто на нашиот концертен подиум. Сериозен, сугестивен, тој до детаљ ги простудирал трите дела на програмата“.

Сезоната 1974/75 г. е од посебно значење за Фил-хармонијата затоа што таа година се одбележуваат 30 години од нејзиното посто-ење. Фимчо Муратовски како нејзин директор посебно се

заложува целата таа година да помине под знакот на Фил-хармонијата. Иако е во многу тешка финансиска ситуација самата институција и општеството, тој успева да организира неколку свечени концерти со гости од земјата и странство и да оствари турнеја низ југословенските градови со солистот на виолина Благоја димчевски, со што на достоен начин успева да ги одбележи годините на растеж и опстојба на оваа значајна институција.

Гостување во Сараево, 1973



За настапот на оркестарот на охридско лето во 1974, кри-тичарот димитрие Бужаровски за концертот на кој како солист настапил Руџеро Ричи, во весникот Нова Македонија од 16.07. 1974 ќе напише:

„Диригентот Фимчо Муратовски кој оваа партитура ја диригираше напамет, оствари убедлива креација која вешто ги извлече емоциите на присутната публика.“

Настојувањата да ја едуцира младата публика и воопшто, популаризација на класичната музика се некои од основните определби во работата на Муратовски. така во 1976/76 година за таа цел била организирана серија од концерти со специјал-на намена наречени „Музика за вас“. овие матине - концерти кои се одржувале во универзалната сала биле организирани во соработка со Музичката младина на Македонија и на град Скопје и со Центарот за организирање приредби. Низ програ-мата составена од популарни дела: арии, концерти, свити итн, публиката ја водел професорот драгослав ортаков, а диригент бил самиот Фимчо Муратовски.

Охридско лето, 1973



охридско лето е редовен летен ангажман на оркестарот, па во 1975 година, Фимчо Муратовски го диригира концертот на 17 јули со солистката на виолина Евгенија Чугаева.

Мијаило вукдраговиќ за Политика Експрес на 25. 07. 1975 ќе напише: „Со мирни и ненаметливи, но секогаш функционал-ни гестови и со добри рефлекси во придружбата на солистот Муратовски беше сигурен толкувач на Моцартовата музика.“

токму како диригент на настапите на оркестарот на ин-тернационалниот фестивал охридско лето, Фимчо Муратовски имал можност да настапува со реномирани инструменталисти од светски глас меѓу кои: Андре Навара-виолончело, Сретен крстиќ-виолина, Евгенија Чугаева- виолина, Игор озим-виолина, Руџеро Ричи-виолина, владимир крпан-пијано, Минео Хајаши-виолончело и др.

Следната сезона 1976/77 г. бил остварен уште еден циклус од 7 празнични симфониски концерти во соработка со Музичката младина, но овој пат концертите имале тематски определби. Низ програмата повторно водел драгослав ортаков, а диригирале Фимчо Муратовски и Перо Петровски.

Програмата на овие концерти била составена од: карневалот на живот-ните од камиј сен-санс во кој раскажувач бил Борис Мајсторов, вториот кон-церт содржел варијации и фуга на Перселова тема од Бенџамин Бритн, третиот бил насловен како танци во музиката, а биле изведени танци од различни автори, четвртиот концерт се состо-ел од Пет најубави предигри (увертири), петтиот бил насловен во светот на концертната музика, шестиот давал музички приказ на Што е симфонија, а седмиот бил посветен на ма-кедонската музика и бил насловен Што создаваат нашите композитор“.

На еден од концертите во градинка



По успешниот настап со оркестарот на Ртв Сараево, во февруари 1976 година, на Фестивалот „Сараевски вече-ри на музиката“, Муратовски е повторно поканет да ди-ригира со овој ансамбл, и повторно доживува огро-мен успех. На програмата се застапени само дела од композиторот антонин Дворжак: словенски танци, симфонијата бр. 9 „од но-виот свет“ и концертот за виолончело со солистот валтер дешпаљ критиките се бравурозни!

дивна Перван текстот, поврзан со овој концерт, го насловува „Романтика во современ дух“, пишувајќи: „Фимчо Муратовски, диригент со изострена музикалност и изразен афинитет кон дело како што е оваа Дворжакова симфонија, со неговата мека, но многу изразна мануелна техника и уметничка сугестивност, ја доби од нашиот оркестар една од неговите најдобри интерпретации.

А вишња Зекиќ-веруница за истиот концерт во весникот „одјек“ ќе напише: „Фимчо Муратовски диригент од Скопје се покажа како сигурен, суверен и многу музикален толкувач на музичките замисли на Дворжак. Умерен и воздржан во гестот, сите детали ги изработил минуциозно, добивајќи на тој начин сликовитост на целината. Избегнувајќи претераност во из-разот, Муратовски внатрешниот интензитет го држеше под највисок набој.

Оркестар на РТВ Сараево, 1976



Гостувањата го водат во СССР каде што настапува со фил-хармониските оркестри во градовите Иркутск и Хабаровск, а со Македонската филхармонија настапува во Љубљана. Истата 1977 година настапува во градот Потсдам (Источна Германија) каде

што едно од централните дела на програмата е темпера 3 на македонскиот композитор тома Прошев. Извонреден е одекот на германската крити-ка за овој настап.

критичарот на „Меркише фолкштиме“ (Märkische Volksstimme) ќе напише: „На диригентскиот пулт беше Фимчо Муратовски, директор на Македонската филхармо-нија од Скопје, страствен и едновремено дисциплиниран музичар кој со штедливи ди-

ригентски гестови, со мудрост составена програма и динамич-ни инструментални акценти му овозможи на оркестарот во сите инструментални групи да дејствува совршено, изедначено и впечатливо. Веќе триделната симфониска звучна студија „Темпера 3“ од неговиот македонски современик Тома Прошев кој се вбројува меѓу најинтересните југословенски композитори, тоа ни го покажа. Од многубројните инструментални, полито-нални површини израснува еден ритмички разноврсен ланец на разнородни мотивски епизоди за разни соло инструменти или пооделни групи... Под водството на Муратовски, оркестарот ја пронајде прозрачноста на звучната слика и настанување-то на инструменталните и динамичките контрасти, што одговараше на длабоката општествена проблематика на Брамсовата симфонија. Мој личен впечаток е дека ова е едно од највпечатливите остварувања на потсдамските уметници во оваа сезона.“ Рецензентот на „Брандебургише Ноесте Нахрихтен“ (Brandenburgische Neueste Nachrichten) меѓу другото пишува: „Прецизната, чиста мануелна техника на овој диригент, звучниот

Разработка на музичките партитури



прием, заедничкото дишење со оркестарот и неговото природно сфаќање на делата што ги изведува, го карактеризираат како необична, надпросечна музичка природа.“

Македонската филхармонија, на 3 и 4 март 1979 година остварува значајно гостување во Романија. На двата концерти во темишвар настапува со солистката на пијано дубравка томшич, концерт на кој покрај концертот за пијано и оркестар бр. 1 од Шопен на програмата биле и симфонијата бр. 4 од Јоханес Брамс и свитата бр. 2 од ба-летот „Лабин и Дојрана“од трајко Прокопиев.

За концертот на Македон-ската филхармонија на ох-ридско лето во 1980 година, со солистот владимир крпан-пијано,со интересна програма на која се застапени македон-ски и југословенски автори: р. аврамовски-Библиофонија, в. Николовски - концерт за пијано и оркестар и а. обрадо-виќ - симфонија бр. 4, Јане коџабашија пишува: „Диригентот Фимчо Муратовски со својот професионален творечки однос и култивираност ги осветли и уверливо ги прикажа содржините на сложените партитури на овие три музички дела. Честитките што му ги упатуваме нему се признание за извонредниот напор што го вложија членовите на Македонската филхармонија во реализацијата на овој несекојдневен музички проект.“

во 1982 година, Муратовски остварува уште едно значајно гостување во Мексико Сити, каде што со камерниот оркестар „Белас артес“ (Bellas artes) остварува неколку концерти со со-листите на виолончело Миша кац и Ана Галвез.

По повод гостувањето на Фимчо Муратовски, престижниот мексикански весник „Ел универзал“ на страниците за култура пишува напис со наслов: „концерт на Фимчо Муратовски со Белас артес“, а покрај неговата фотографија стои „брилијант-ниот југословенски диригент“.

Со пијанистката Дубравка Томшич и секретарот на МФ Благоја Календаров

во Темишвар



На концертот со камерниот оркестар „Белас артес“ тој наста-пува со дело од томислав Зографски Симфониета промовирајќи ја македонската музика на американскиот континет, за која критичарот на Ел универзал ќе напише дека е „музика каква

што не сме имале можност да чуеме, музика во која се обединуваат локалните и универзалните тенденции.“, а за диригентот ќе напише:

„Фимчо Муратовски е виртуоз на диригентската палка. При изведбата на Серенадата оп. 22 од Дворжак можевме да ги оцениме сите карактеристики на овој голем диригент. Во Муратовски постои совршен му-зички квалитет, тој е префинет диригент со пркерас-ни раце, полни со суптилност и одушевеност, покрај тоа тој наполно ù се предава на својата уметничка интерпретација. Тој има огромен темперамент кој се огледува во изразот на неговото лице. Знае перфект-но да го исплете движењето на рацете, и со своите гестови и насмевки на неговото лице вистински да ги хипнотизира музичарите. Оркестарот со одушевување го следеше Муратовски“

во 1987 година Муратовски е добитник на значај-ното признание- наградата „11 октомври“ која му е доделена за водството со Македонската филхармонија,



за целовечерниот концерт посветен на музиката на П. И. Чајковски, одржан на 15.01.1987 со солистот Михајло куфојанакис - виолина.

Гостувањата го водат Фимчо Муратовски низ градо-вите на тогашна Југославија. На диригентските пултови на војводинската младинска филхармонија (1983), Нишкиот симфониски оркестар (1977, 1980,1988), дубровничкиот симфониски оркестар (1987). Потоа во Бугарија; варненска-та филхармонија (1986); Рома-нија – Филхармонија Банатул,

Нишки хорски свечености 2006, В. А. Моцарт: Реквием

Награда „11 Октомври“



темишвар (1980); во Полска - Филхармонијата на Бјалисток (1985) и Русија; Филхармонијата кујбишев, Самара (1990) и краснојарск (1990), Ниш (2006).

Со концертот на 11 мај 2000 година предводејќи ја Маке-донската филхармонија, Фимчо Муратовски, ја одбележа 40-годишната уметничка дејност. костадин костадиновски во дневниот весник „Нова Македонија“ ќе напише статија со на-слов: „диригентски артизам што плени“: „Маестро Муратовски уште еднаш нè потсети на неговата впечатлива „петербуршка“ техника со која реализира префинета звучност, со прекрасни орестарски бои, динамички нијансирања и стилска истенченост што се напојуваат и на најчистите извори на романтичниот израз. … Во знак на благодарност присутната публка стана на

Јубилеен концерт 40 години уметничка дејност со Македонската филхармонија



нозе аплаудирајќи му на славеникот Фимчо Муратовски за него-виот диригентски артизам и за сè што направил во изминатите 40 години во афирмацијата на македонската култура“.

она што е особено впечатливо за Фимчо Муратовски како симфониски диригент, кој го има централното место на кон-цертниот подиум е дека сите критичари го истакнуваат него-виот мирен и ненаметлив диригентски гест, без непотребна драма на диригентскиот подиум; наспроти тоа секогаш добивал фантастичен одговор од оркестарот, кој ја ценел неговата бла-гост, педагошки пристап и секогаш голема почит кон колегите музичари. во сеќавањата на музичарите од Македонската фил-хармонија тој е запаметен како исклучително конструктивен, студиозен и прецизен диригент, чија комбинација на знаење и пристап кон разработката на партитурата секогаш резултирала со вонредно квалитетни интерпретации.

Карактеристични одлики на овој оркестар се продуховеноста, длабоката искреност, филигранската разработка на динамичките нијанси и високата изведувачка култура


макЕДоНски камЕрЕН оркЕстар

Целовитоста на диригентската дејност на Фимчо Муратовски покрај работата во Маке-донската опера и балет и Филхармонијата, се гледа и во неговата инволвираност во созда-вањето и работењето на два значајни камер-ни ансамбли, чијашто работа ги оформува контурите на традицијата на камерното му-зицирање во Македонија.

Македонскиот камерен оркестар е созда-ден од група музичари во 1978 година и се смета за еден од првите вон институционал-ни ансамбли во Р. Македонија. Фимчо Мура-товски бил избран за диригент и уметнички водач на ансамблот и бил на таа позиција од основањето, па сè до неговиот престанок со работа во 1983 година. Иако Македонскиот камерен оркестар многумина го гледале како директна конкуренција на постојните камер-ни оркестри - оној на Македонската филхар-монија и камерниот оркестар на РтС, сепак, платформите на кој работел овој оркестар, во голема мера се идеи токму на Фимчо Муратов-ски, имале цел да се едуцираат младите преку неформални средби со поискусните музичари и во соработка со Музичката младина да се де-

тЕмЕЛ На камЕрНото музиЦираЊЕ каЈ Нас


META SONOREMтЕМЕЛ НА кАМЕРНото МуЗИЦИРАЊЕ кАЈ НАС

централизира музичкото живеење и на граѓаните од другите градови да им се даде можност да уживаат во концертни на-стани. Иако, ваквата позиција го разликувала Македонскиот камерен оркестар од другите, сепак, тие се нашле во позиција уште од првите денови да ги бранат и да ги оправдуваат при-чините за своето создавање и постоење, па така Фимчо Мура-товски ќе изјави: „Треба да се истакне дека дејствувањето и активноста на овој ансамбл не значи дуплирање на дејноста на другите музички ансамбли и институции (Операта и Бале-тот, Македонската филхармонија и др.) како што честопати, злонамерно и тенденциозно беше во некои кругови упорно лан-сирано. Напротив, активноста на Македонскиот камерен ор-кестар насочена исклучиво кон изведување дела од областа на камерната музика-што не е покриено ниту од едната ниту од другата институција, можеше и требаше да биде сфатена то-кму како дополнување на нивната дејност.“

Повеќето од музичарите - членови на оркестарот заземале истакнати места во тогашниот музички живот – биле профе-сори на високата музичка школа или во Музичко-балетскиот училиштен центар, членови на оркестрите на Македонската филхармонија и на Македонската опера и балет.

основачи и први членови на Македонскиот камерен оркес-тар се Ратка димитрова, Благоја димчевски, Румен димитри-ев, Мирослав димитриев, Зоја Марковиќ, Петар Наумов, Зоран димитровски, Гане Шуплевски, димитар Просковски, Рена-та Паскалова, Михајло куфојонакис, трендафил дерменџиев, Бранко Паунов, Љупчо Ефремов, Марија Никоска, димче Стоја-новски, Горан Паскалов, Мирко Павловски, велко тодевски и Рамадан Шукри. овие 20 музичари, заедно со Фимчо Муратов-ски го претставувале столбот и ентузијазмот на Македонскиот камерен оркестар. токму тој настојувал концертната дејност да се одвива во сите градови на Македонија за што сведочи и први-от концертен настап на овој оркестар кој се одржал во Радовиш на 23 декември 1978 година. На програмата биле: а. корели: кончерто гросо бр. 9; в. а. моцарт: мала ноќна музика; Ј. с. Бах: концерт за виолина и оркестар во Е-дур каде што како солист настапил виолинистот Благоја димчевски.



овој концерт е значаен да се одбележи не само поради фак-тот што бил инаугуративен концерт на ансамблот, туку токму поради фактот што се одржал во Радовиш со што започнува традицијата на одржување концерти во помалите градови во Републиката. По Радовиш следувале три концерти во Скопје орагнизирани од Музичката младина во домот на млади „25 Мај“, на 5-ти јануари 1979 година, концерт наменет за студен-тите од Студенскиот дом во Скопје, со што овој ансамбл зел активно учество во инволвирањето на младата популација во музичкиот живот- нешто кон што диригентот Муратовски се стремел и во работата со Филхармонијата.

деби настапот на ансамблот во Скопје бил проследен со многу внимание од музичката јавност. Ристо Аврамовски за овој настап во весникот „Екран“ од 12. 01. 1979 година на-пишал: „Ансамблот донесе стандардни класични дела во кои особено е важно хомогеното, интонативното, стилското и креативното произнесување на навидум не толку сложената материја. Диригентот Фимчо Муратовски секако најзаслу-жениот за успешното деби на новиот ансамбл, ретко така сигурно, достоинствено и мудро раководел со пулсацијата на музиката. Ансамблот што функционираше свежо, хомогено и со јасна уметничка креација, на самиот почеток нè увери во до-брата иднина што му претстои, се разбира ако продолжи со истиот забележителен енетузијазам. “

И во весникот Млад борец од 10.01 1979 година за настапот на Македонскиот камерен оркестар васка Наумова пишува: „Она што импонира кај овој ансамбл е несомнено компактноста на звукот и синхронизираниот настап на поедници или групи инструменти, кохерентноста која е главниот столб кај него и поткрепено со безрезервно познавање на партитурата...“

Позитивните критики со кои се здобил овој оркестар по неговите први настапи придонесле уште повеќе кон неговата работа исполнета со ентузијазам, што нормално се отсликало во исполнување на високо поставените цели и остварување на една завидна концертна дејност низ градовите во Р. Македонија.

За време на неговото постоење Македонскиот камерен оркестар остварил и повеќе гостувања надвор од Македонија



како концертни турнеи или како учества на фестивали. При-тоа константно се бореле за одржување на статусот на кул-турното живеење во Македонија, станувајќи еден од најактив-ните музички субјекти кој со својата специфична програмска ориентираност ја исполнил празнината која постоела во му-зичкиот живот. Програмската определеност на Македонскиот камерен оркестар покрај бастионите на барокното творештво како што се Бах, вивалди, корели, Чимароза вклучувал и дела

од македонски композитори кои твореле за гудачки ан-самбли, па така биле изведу-вани дела од Сотир Голабов-ски, томислав Зографски, Стојан Стојков, Благоја Ива-новски, трајко Прокопиев, Ристо Аврамовски, власти-мир Николовски, Љубомир Бранѓолица и др.

денес диригентот Фимчо Муратовски со задоволство се сеќава на деновите кога раководел со Македонскиот

камерен оркестар. во неговите зборови, за успешното петго-дишно постоење на овој ансамбл заслужна е пожртвуваноста и самопрегорноста на инструменталистите кои без никаков материјален надомест, финансирајќи го сами нотниот мате-ријал работеле исклучиво кон остварување на афирмацијата на нивниот оркестар.

Михајло куфујонакис на деновите кога членувал во Маке-донскиот камерен оркестар се сеќава со задоволство, велејќи дека во тоа време „музичарите свиреле поради можноста за колективно камерно музицирање, а не поради финансиски средства“.

таквата афирмација доаѓа преку поканите за настапи на значајни фестивали во тогашна Југославија: „Мермер и звуци“- Аранѓеловац (1980), денови на музиката – Будва,Свети Стефан (1981), Струшка музичка есен (1981), охридско лето (1981),

Со композиторот Властимир Николовски



трибина на музичкото творештво - опатија (1981), дубров-нички летни игри (1982), како и турнејата во Полска во 1981 и во СССР во 1982 година.

овие турнеи и гостувања значеле значајна меѓународна промоција на Македонскиот камерен оркестар и афирмација на македонското музичко творештво. Некои од делата на ма-кедонските композитори за првпат се изведени надвор од гранците на Македонија токму од овој ансамбл, за што во го-лема мера е заслужен Муратовски, кој секогаш бил подготвен за изведби на дела од македонските композитори.

Македонскиот камерен оркестар бил со задоволство пре-чекуван во сите градови што ги посетувал за време на кон-цертните турнеи во странство. На турнејата низ СССР во 1982 година настапиле во 7 градови: Мукачево, ужгород, Јалта, Симферопољ, киев, вилнус и друскининкај. Поради квалите-тот на нивните концерти, оваа турнеја од Цветанка Зојчевска, дописник на весникот „вечер“, била наречена: „турнеја на дол-ги аплаузи“.

По концертот на МКО во Будва со солистката Милка Ефтимова



Руската критика исто така се огласила по повод концерти-те на Македонскиот камерен оркестар пишувајќи: „Македон-скиот камерен оркестар облагороди со топлиот и убав звук и префинето чувство за стилот на творбите... Карактеристич-ни одлики на овој оркестар се продуховеноста, длабоката ис-креност, филигранската разработка на динамичките нијанси и високата изведувачка култура. Блескаво беа отсвирени ре-тко изведуваните творби „Манхајмска симфонија“ од Штамиц, Трите симфонии на Вивалди, а Малата суита од современиот македонски композитор Томислав Зографски го привлече вни-манието на публиката која топло им аплаудираше на тален-тираниот диригент и на членовите на оркестарот. “

диригентот Фимчо Муратовски ја искористил работата на овој анасмбл и за промовирање на многу млади репродуктив-ни уметници кои настапиле како солисти со Македонскиот ка-мерен оркестар. Меѓу нив биле Ратка димитрова, Благоја дим-

Концерт на МКО во Киев, 1982



чевски, Милка Ефтимова, кирил Рибарски, душка тасевска, Анастасија Низамова-Мухиќ, Емил клан, киро Божиновски, кирил Рибарски, Бранка тодевска, Благоја Николовски, Искра Божиновска, Ѓорѓи Божиков, Борис танасков, Стела Слеанска, Михајло докузов, валери Стефановски, кирил давидовски, ва-сил Атанасов, а Муратовски пултот му го отстапил и на еден тогаш млад и надежен диригент- вито Павловски.

Меѓутоа, опстојувањето на Македонскиот камерен оркес-тар зависел од многу фактори, неповрзани со ентузијазмот и расположението на неговите членови. орекстарот извесно вре-ме работел под закрила на Македонија - концерт и Музичката младина на Македонија, но улогата на овие две организации била единствено во поглед на организирањето на концертите на анамблот. Ниедна од компетентните институции во тоа вре-ме не нашла за потреба да го земе под закрила овој исклучите-лен ансамбл, поради што по петгодишно успешно работење и остварени над 60 концертни настапи кон крајот на 1983 годи-на Македонскиот камерен оркестар престанува да работи.

За време на неговото постоење овој ансамбл донел мно-гу позитивни промени во музичкото живеење на Македонија. остварувајќи концерти во Радовиш, Штип, тетово, охрид, Струга, Битола, кичево, дојран во концертната култура актив-но биле вклучувани и младите и луѓето кои живееле во помал-ку привилегираните културни средини. Настапите во алтерна-тивни простори - средни и основни училишта и неформалните средби со музичарите, ја доближиле класичната музика до помладата популација, нешто што претставувало еден од ос-новните постулати на работењето на Фимчо Муратовски. во периодот од 1978-1983 година камерното музицирање е дове-дено до едно завидно ниво што претставува чекор понатаму кон градењето на музичката култура. диригентот Муратовски уште еднаш со својата активност во Македонскиот камерен окрестар се покажува како човек со високи уметнички вред-ности, промотор на младите уметници и силен пропагатор на музичката култура особено меѓу младата популација. Маке-донскиот камерен оркестар и денес го носи приматот на еден од најзначајните ансамбли кои работеле во Р. Македонија.



мЛаДиНски камЕрЕН оркЕстар(камерен оркестар на музичката младина на македонија)

Фимчо Муратовски секогаш во својата работа примат им дава на младите - на младите оркестранти, на младите соли-сти, на младата публика, а како педагог посветено работи со младите диригенти.

По краткотрајното постоење на Македонскиот камерен оркестар, неколку години по неговото прекинување со работа, Муратовски се посветува на еден амбициозен, и за многумина неверојатен проект во соработка со Музичката Младина на Македонија. во текот на учебната 1985-1986 година за учеб-ните потреби на Факултетот за музичка уметност и Музичко балетскиот училишен центар е формиран оркестар на ФМу и МБуЦ. уметнички раководител на овој ансамбл е дириген-тот Фимчо Муратовски. Пролетта 1986 година од страна на Програмската комисија на МММ и комисијата за музика на фестивалот охридско лето се покренува иницијатива за фор-мирање на летен музички камп во охрид во кој овој оркестар би работел, креирајки концертни програми за потребите на фести-валот. Со сестраната поддршка на споменатите музичко-учебни

институции оваа идеа стигнува и до реали-зација. Формиран е Младински оркестар (од ученици и студенти на МБуЦ и ФМу) кој под патронат на Музичката младина на Македонија и раководство на Фимчо Муратовски работи во текот на месец јули во охрид и одржува кон-церт на 1 Август 1986 година во рамките на интернационалниот фестивал охридско лето Прв концерт на Младинскиот камерен

оркестар на Охридско лето, 1986 - солист Илија Зимбо, флејта



со следната програма: к. в. Глук: увертира „ифигенија во аулида“, Ј. Хајдн: концерт за флејта и оркестар Д-дур, т. зографски: „стари дедо“ и Џ. Б. Перголези: стабат матер. Иако овој концерт се смета за инаугуративен концерт на Младинскиот оркекстар и Летниот музички камп, по интен-зивни заложби на Фимчо Муратовски како и на комисиите на МММ и Фестивалот, дојдено е до резултат охридско лето да го прими под своја закрила Младинскиот камерен ансамбл за чија работа ќе биде одговорна Музичката младина на Македонија. За традиционален датум за настап на овој оркестар ќе биде одреден 2 Август, националниот празник Илинден.

веќе следната, 1987 година под диригентската палка на Фимчо Муратовски започнува да работи Младинскиот камерен оркестар на Музичка младина на Македонија, а на концертот

таа 1987 на охридско лето се изведени дела од вивалди, Бах, властимир Николовски  и Штамиц. во дневниот весник Нова Македонија, критичарот Бојан ортаков токму за тој концерт

Летен музички камп во Охрид



ќе напише: „Полетното и ангажирано музицирање на овој сим-патичен оркестар, под сигурната рака на Фимчо Муратовски, не можеше а да не наиде на исклучително топол прием кај пуб-ликата која ретко има можност да се соочи со ансмабл од овој вид. Крајот на вечерта беше дочекан со громогласен аплауз што успеа да избори за уште три биса.“

Фимчо Муратовски посветено работи со овој млад ансамбл чиј состав од година на година е променлив, со што тој со своја-та работа допира голем број млади музичари, идни солисти и

оркестарски инструменталисти. Речиси и да не постои млад музичар, кој во текот на образованието од средината на 80-те и 90-те години не бил дел од активностите на Музичка младина, а со тоа и на Младинскиот камерен оркестар. Фимчо Муратовски ги диригира концертите во 1986, 1987, 1988, 1989, 1990 и 1992 година. Некои од концертите се повторени и во Скопје.

Младински камерен оркестар, Охридско лето, 1989



За настапите на Младинскиот камерен оркестар кри-тиката била секогаш благонаклона. Го ценела младешкиот елан, дополнет со искуството и сигурното водство на Фимчо Муратовски. така, Снежана Анастасова-Чадиковска за настапот на Младинскиот камерен оркестар на охридско лето во1989 година во весникот „Лик“ ќе напише: „Со годинешниот фести-валски настап младите музичари направија уште еден чекор напред во својата веќе забележителна изведувачка кариера. Чекор напред во смисла на усвојување на сè посложени ансам-блово-музички барања....

На крајот Младинскиот камерен оркестар, со своето изведу-вачко ниво и сè почесто потврдувано југословенско реноме ста-нува неодминлив и скапоцен камен од вкупниот музички живот на Републиката, за што секако најголема заслуга му припаѓа на педагогот и уметнички креатор на овој анасмбл, диригентот Фимчо Муратовски.“

Програмските определби, во годините кога уметнички во-дач и диригент бил Фимчо Муратовски, секогаш вклучувале и дела од македонски композитори. така уште на првиот концерт во 1987 година била изведена композицијата стари танци од властимир Николовски, а веќе следната година било изведено Барокното кончертино од Димитрије Бужаровски, специјално напишано и посветено на камерниот оркестар на МММ. ваквиот пример на Бужаровски го следел и властимир Николовски посветувајќи му ја на оркестарот свитата росинијана (изве-дена во 1992 г.), а оркестарот ги изведува и праизведбите н концертната музика за оркестар, ксилофон и вибрафон од стојан стојков (1989) и мала суита за камерен оркестар од томислав зографски (1990). За настапите на Младинскиот камерен оркестар во 1989 година, Музичка младина е добитник на тогаш значајната награда „Млад борец“ .

Со овој оркестар како солисти настапиле голем број до-машни и странски инструменталисти, дополнувајќи ги на концертниот подиум младешката енергија и желба за освоју-вање на концертниот репертоар. Смиљка Исаковиќ - чембало, димитрије Бужаровски - клавијатури, Сихана Бадивуку - виолина, Ганка Цветанова-виолина, Гордана Јосифова - обоа, Сретен



крстиќ-виолина, весна Шуплевска-виолина, Љубиша кировски-виолина, Сања Шуплевска-виолина, Наташа Паскалова - виоли-на, Љубиша Јовановиќ-флејта, Зоран Спасов-удиралки, дарко костовски-пијано се само некои кои го делеле подиумот со преостанатите млади македонски музичари кои учествувале на Летниот музички камп и ја започнале традицијата која и денес трае повеќе од 20 години со несмалена енергија и ентузијазам.

камЕрЕН оркЕстар На макЕДоНската раДио тЕЛЕвизиЈа

Фимчо Муратовски иако настапувал како гостин - диригент со камерниот оркестар на МРтв уште во средината на осумде-сеттите години, станува уметнички раководител и главен дири-гент на камерниот оркестар на МРтв во периодот од 1991-1994 година. во ова време заради новосоздадената културна клима во Република Македонија, значењето на снимената музика, особено од македонските композитори, станува од неизмерна важност. Активноста на овој оркестар, иако била насочена пред сè кон снимање на аудио и видео материјал за потребите на МРтв, исто така, под водство на Фимчо Муратовски, одржувал континуитет со јавни концертни настапи, чија бројка од 27 концерти во рамките на трите години кога Муратовски бил на диригентскиот подиум укажува на улогата што ја одиграл овој оркестар на концертните подиуми во Скопје и Републиката.

од особено значење се концертите што се во рамките на манифестацијата - денови на македонска музика во 1991, 1993 и 1994 година на кои се изведени дури 11 праизведби на дела од македонски композитори. Исто така, оркестарот остварил зна-чајни настапи на фестивалите охридско лето (1991,1992, 1993, 1994 г.) и Скопско лето, како и настапи на разни јавни настани и прослави поврзани со државноста на Р. Македонија.

Настојувањата на Фимчо Муратовски, овој ансамбл да изве-дува разновидна програма, резултирале со репертоарен опсег



од Бах и Хендл до Барток, Бритн и копланд, како и дела од македонските композитори: Аврамовски, Стојков, Бранѓолица, Бужаровски, Цанев, Глишиќ, коларовски, Прошев, Зографски, Гајдов, Шуплевски, М. Николовски и др, придонесувајќи кон аудио и видеоархивата на МРтв со 346 минути снимена музи-ка, од кои за половината и повеќе постојат и видеоматеријали. од трајните снимки кои се направени од концертите во живо на камерниот оркестарот на МРтв, вредни за споменување се видеокасетата направена на концертот на оркестарот на охридско лето во 1992 година во црквата „Света Софија“ и аудио снимката на делото Глорија од антонио вивалди.

Со овој оркестар, а под водство на Фимчо Мурато-вски настапиле повеќе ма-кедонски вокални и инстру-ментални солисти меѓу кои: Милка Ефтимова, Михајло ку-фојанакис, Гордана Јосифова, Марија Муратовска, Благоја Ангеловски, велко тодевски, Благоја Николовски, Светла-на донковска, весна Шуплев-ска, димитрије Бужаровски и др, а од странските солисти настапиле виолинистот Јован колунџија, виолончелистот Михаил Хомицер, виолинис-тот Марк Лубоцки и др.

Фимчо Муратовски и камерниот оркестар на МРтв се до-битници на наградата „Георги Божиков“ за 1994 година, кој ја доделува Сојузот на композтори на Република Македонија за успешна презентација на домашното творештво.

Со сопранот Марија Муратовска по настапот со Камерниот оркестар

на МРТВ

Да бидам педа-гог и диригент е чест што ми ја дари животот и сè уште ја оправ-дувам со работа и пред сè со многу љубов кон обете професии. За ова секако во проф. Муратовски го имам најдобриот пример, кој низ својата педагош-ка дејност ми ги обликуваше афинитетите, а низ својата дири-гентска кариера ми го впишуваше начинот за гра-дење темел и ѕи-дини, кои значат цврста основа за понатамош-на надградба.

Саша Николовски - Ѓумар


Фимчо муратовски и ФакуЛтЕтот за музичка умЕтНост во скоПЈЕ 

во јули 1966 г. во Скопје започнува да ра-боти високата музичка школа - прва високош-колска институција во Република Македонија не само од областа на музиката, туку и од сите уметности воопшто. Фимчо Муратовски чле-нува и во матичната комисија при нејзиното формирање. во уводот на публикацијата 20 години факултет за музичка уметност, издаде-на во 1986 г., по повод дваесетгодишнината од основањето, за почетоците и значењето на оваа институција тој, во моментот претседател на Советот на ФМу, кажува: Природната музичка надареност на нашиот народ, исклучителното и уникатно по своите вредности фолклорно богатство, непроценливата убавина на наша-та народна песна и игра, скриените скапоцени камења во нашето подалечно и поблиско исто-риско музичко минато и потребата за нивно зачувување и изучување; не големата, но сепак значајна педагошка традиција и постигнатите резултати на тоа поле и конечно потребата за отворање нови широки простори во хуманис-тичкото образование и воспитување на луѓето и доближување на вредностите во светот на

ПЕДаГоШката ДЕЈНост


META SONOREMПЕдАГоШкАтА дЕЈНоСт

музиката до нашиот работен човек - сето тоа беа елементи кои недвосмислено ја наложија потребата за отворање на високош-колска музичка образовна и научна институција…

Желбите, напорите и залагањата на повеќе генерации македонски музички работници беа крунисани со полноцен резултат…

Фимчо Муратовски е хонорарен наставник на високата музичка школа (подоцна Факултет за музички уметности) од 1969 до 1983 година. во овој период и по него тој ги предава предметите диригирање, читање партитури и оперско студио, а го раководи и оркестарот на факултетот. Со неговото име ди-ректно е поврзан процесот на консолидација и систематизација на работата на оркестарот на ФМу, како и циклусите на неговата редовна концертна дејност. од друга страна, во неговата класа по оперско студио се формираат повеќе вокални солисти - денес првенци на Македонската опера и балет. Еве како зборуваат за неговото влијание врз развојот на целокупниот профил на вокалниот уметник неговите поранешни студенти:

весна Гиновска, првенка на операта при МНт: Со професорот Муратовски заедно бевме една година - учебната 1992/93. Мојот професор се покажа како ретко принципиелна личност, педагог со голема дарба и познавања за оперското пеење. Се сеќавам како да се случи вчера за нашата работа врз улогата на Деспина од Така прават сите на Моцарт, на неговиот милозвучен глас, кој прецизно и сугестивно ја одредува вокалната фактура… Улогите се нижеа: Лаурета од Џани Скики на Пучини, Грофицата во Свадбата на Фигаро на Моцарт… За крај ја оставивме улогата на Микаела во Кармен на Жорж Бизе. Точно со оваа улога, подоцна, во 1996 г. со многу успех дебитирав на сцената на Операта при МНТ…

Биљана Јовановска Јакимовска, вокален уметник, редовен професор на ФМу: Има луѓе во мојот живот, кои освен профе-сионалните сознанија ми подариле и многу човештина, значајно влијаеле на моите ставови за односот професор-студент, особе-но значајно за она што денес е моја основна дејност… Во текот на студиите ми се случи од немузички предмет да изгубам година. Бидејки бев добар, всушност истакнат студент, кој многупати



настапувал за Факултетот, бев крајно депримирана од овој настан. Тогаш му се об-ратив на професорот Мура-товски со молба да работам со него оперско студио, иако немав формално право на тие часови. Тој не само што ме прими на настава, туку таа година со мене израбо-ти седум опери. Сознанијата стекнати со него и од него нема никогаш да ги забора-вам… Ми претставуваше

особена чест и радост што бев солист во изведбата на Песни за мртвите деца од Густав Малер, дело кое го изведе Маке-донската филхармонија прославувајќи го четириесетгодиш-ниот јубилеј на маестро Муратовски, се разбира, под неговата диригентска палка…

И. Стравински: Петрушка проба на оркестарот на ФМУ, 2001

контрабасите на оркестарот на ФМУ, 2001



* * *

во 1983 г., веќе како редов-но вработен на Факултетот за музичка уметност, Муратовски го формира одделот за дири-гирање, со што станува и родо-начелник во педагошка смисла на диригентската уметност во Република Македонија. како редовен професор тој го води овој оддел сè до 1996 г, кога заминува во пензија. И денес професор Муратовски своето богато диригентско и музич-ко искуство им го пренесу-ва на студентите кои следат постдипломски и докторски студии.

да се формира нова насо-ка од која било дисциплина во една музичко - образовна институција, принципиелно значи и да се воспостават ос-новните учебни стандарди во таа област, како и крите-риумите за наобразба, да се утврдат степенот на квалифи-куваност и професионалност, кои се кријат зад формалноста на одредена диплома. Фимчо Муратовски станува настав-ник на ФМу, носејќи ги во себе знаењата од две светски цене-ти музичко-образовни инсти-туции: Музичката академија од Загреб и конзерваториумот

Еден од првите состави на оркестарот на ФМУ

Средби на музичките академии: Џ. Росини: Стабат матер

Концерт на оркестарот на ФМУ на „Гоцеви Денови“, 1993



од Санкт Петербург. Соодветно на сето негово професионално и човечко дејствување, тој сесрдно и сестрано се залага да не отстапи од професионалните критериуми, по кои самиот е формиран. Меѓу другото, во исказот за својот престој во Санкт Петербург, даден во неговиот портрет, продуциран од Мтв, тој вели: Водев дневници за сè што се случува, запишував сè што гледав и слушав, за да го пренесам сето тоа еден ден овде… освен тоа, тој ja започнува својата педагошка дејност во одделот за диригирање со повеќе од дваесетгодишно искуство како оркес-тарски, оперски и балетски диригент. Муратовски е уметник што веќе длабоко ги има доживувано и решавано спецификите и проблематиката на дејноста во повеќе ансамбли и на многуб-ројни сцени во земјата и надвор од неа. Ако кон тоа се додадат и одредени карактерни особини (веќе легендарни во музичко - македонските кулоари) како што се извонредната способност за трпелива комуникација, сестраната музичка аналитичност и способноста да се пренесе на најадекватен начин сопствената професионална наобразба, но и широката ерудиција, која самиот тој ја поседува - тогаш е јасно зошто одделот за диригирање е еден од најуспешните на ФМу. во прилог на оваа констатација најјасно говори фактот дека денеска сите клучни диригентски позиции во операта, Македонската филхармонија, како и на са-миот ФМу се покриени со кадар, потекнат од класата на профе-сор Фимчо Муратовски. За неговите натстандардни педагошки перформанси секако говори и фактот дека сите негови студенти, кои пројавиле интерес да го продолжат своето образование преку специјализација или постдипломски студии на еминентни институции во музички најразвиени средини, тоа го правеле со извонреден успех. всушност, евидентно е настојувањето на про-фесор Муратовски своите најдобри студенти за повисок степен на образование да ги насочува кон други образовни институции и во други средини - такви кои имаат побогат музички живот, поголема музичка традиција и повисок степен на меѓународна комуникација… за да отворат и други професионални видици кај младите музичари - диригенти. (треба сепак да напоменеме дека еден ваков гест на несебичност и дејствување исклучиво во корист на студентот не е толку честа појава во музичката



педагогија – сфера во која е често присутен своевиден педагош-ки егоизам и егоцентричност…)

За солидниот степен на подготовка на своите студенти по диригирање недвосмислено говори и фактот, што повеќето од нив дипломските испити ги реализирале низ настапи со Македонската филхармонија и Македонската опера и балет.

Но, да видиме како професорот Муратовски говори за оние што се подготвуваат за професијата диригент, слободно интер-претирајќи некои негови искажувања:

… Студентот кој сака да диригира, да учи диригирање нор-мално, пред сè треба да поседува музички способности, односно талент. Меѓутоа, јас сум застапник на тоа дека за да се постиг-не успех уделот на талентот е десет насто додека работата е деведесет насто… Нашата работа на Факултетот за музичка

Оркестарот на ФМУ, 1992



уметност особено во однос на изучување на диригирањето е поспецифична. Наставата се одвива така што еден наставник (на час) работи со еден студент. Затоа професорот мора да го познава студентот, да ги познава неговите лични, семеј-ни проблеми, за разлика од повеќето други факултети, каде што студентот и професорот лично се среќаваат на испит… Студентот во текот на студиите го совладува таканаречениот „стандарден оркестарски и оперски репертоар“, што ќе му послу-жи понатаму во работата со различни ансамбли. Дипломата за завршени диригентски студии сè уште многу не значи. Дури кога младиот диригент ќе дојде во контакт со ансамблот(оркестар, хор..) - тогаш може да се покажат неговите вистински вреднос-ти. Секогаш сум настојувал да го пренесам знаењето, занаетот, а при тоа да не ја уништам индивидуалноста на студентот,

Дел од изложбата по повод 35 години од оснивањето на ФМУ



бидејќи секој студент по своите психо-физички особини во текот на студиите е различен. Настојував да не се преминат границите на добриот вкус, на стилот и жанрот на делото, а сепак да се остави простор студентот да ја изрази својата самостојност;да не се врзе премногу за личноста на професорот, за да не биде несамостоен и без ориентација по завршувањето на студиите… Тоа секогаш била моја педагошка максима…

Досега тринаесет сту-денти дипломирале во моја-та класа по диригирање. Сите тие денес заземаат клучни места како диригенти во музичките институции - Македонската филхармо-нија, Македонската опера и балет… Тие се и наставници на Факултетот за музичка уметност, а некои работат и во странство…

Деканот Гоце Коларовски му предава плакета на Фимчо Муратовски, по повод 70-годишниот јубилеј

Саша Николовски-Ѓумар и Вања Николовски-Ѓумар со Јуриј

Темериканов, Санкт Петербург, 1996



Еве како зборуваат и по-ранешните студенти за својот професор:

Проф. м-р Гоце коларов-ски, композитор и диригент (1959 - 2007) во исказот за портретот на Фимчо Мура-товски, направен од Мтв, во моментот кога е декан на Факултетот за музичка умет-ност: Од таков човек може многу да се наследи, не само на човечки, туку и на професио-нален план. На професионален план наследив педантност во работењето, педантност на која Професорот мене и преостанатите ученици во класата нè упатуваше. Пе-дантност почнувајќи од тоа дека кога човек ќе вети неш-то, тоа треба и да го направи, кога ќе вети дека ќе дојде во одредено време и тоа треба да го направи. Педантност во однос на тоа, што е точно, де-таљно разгледување на сите елементи во музичкото дело, сите елементи во однос на гестот диригентски, точно и прецизно укажување на секој инструмент, но и педантност практично во поведението. Професорот Муратовски нè учеше дека диригентот секо-гаш треба да има на ум дека кога излегува пред ансамблот,

Кристина Пренковска

Сузана Костиќ



излегува пред стотина луѓе кои имаат различни пробле-ми, доаѓаат со тие проблеми на пробата. Со други зборови, односот на диригентот тре-ба да биде таков да може да ги апсорбира тие проблеми, да биде такав, што во тие луѓе да создаде работна атмосфе-ра, зашто со нив покрај многу друго, треба и да се креира уметничко дело…

Еве како ги опишува м-р Бисера Чадловска, диригент на операта при МНт, своите

релации со професорот Фимчо Муратовски: Не поминува ни ден од мојата конкретна работа без да се сетам на неговите збо-рови и совети. Сè што ме научил, сè што ми кажал - дури и она,

што не било директен пред-мет на наставата, ми било од голема корист во мојата ди-ригентска работа. Неговите часови беа вистинско духовно уживање. Одвај ги чекав… Од нив се чувствував целосно исполнета, реализирана. Со мојот професор сè уште имам многу пријателски односи и плодна соработка. Кога ќе добијам нова партитура, сè уште прво нему му се јавувам за совет…

М-р Борјан Цанев, дири-гент на Македонската фил-хармонија и уметник со веќе изразена интернационал-на кариера, од своја страна

По дипломскиот испит на Бисера Чадловска

Бисера Чадловска



кажува: Професор Фимчо Муратовски беше една од клучните личности во мои-те почетоци како диригент. Петте години поминати под негово менторство се одлику-ваа со строгост, прецизност и педантност-квалитети, кои се од витално значење во пионерските чекори на секој уметник. Со текот на време-то, овие придобивки прерас-наа во мој водич низ трнливи-от пат што диригентот мора да го изоди за време на својот живот. Му благодарам што имаше своја улога во мојот професионален развој.

Својот исказ го дава и проф. м-р Саша Николовски - Ѓумар, раководител на класата по диригирање на ФМу. овој диригент - денес една од најсамосвојните и најекспонирани личности на македонската музичка сцена, меѓу другото е и раководи-тел на кампот на Музичката младина на Македонија во охрид - оној истиот, кој проф. Муратовски го создаде во 1986 г.: Да бидам педагог и диригент е чест што ми ја дари животот и сè уште ја оправдувам со работа и пред сè со многу љубов кон обете професии. За ова секако во проф. Муратовски го имам најдобриот пример, кој низ својата педагошка дејност ми ги обликуваше афинитетите,

Борјан Цанев

Саша Николовски - Ѓумар, на концерт на оркестарот на

МММ, 2004



а низ својата диригентска кариера ми го впишуваше начинот за градење темел и ѕидини, кои значат цврста основа за поната-мошна надградба. Професорот Фимчо Муратовски несебично нè учеше на аналитичност, темелност, точност, внесување во детали и искрена посветеност. Секој што денес работи по неговите совети, носи ризница во себе и има што да надградува и да пренесува понатаму…

* * *

За време на својата работа како професор на ФМу, Муратов-ски на два пати е избиран за декан на Факултетот (1987-1989 и 1993-1995г.). Неговото деканство, освен решавањето на теков-ните проблеми, кои ги подразбира титулата, донесува и повеќе

Свечана седница на Советот на ФМУ по повод 20-годишниот јубилеј, 1986



новини во работата на ФМу. таква новина е на пример, компју-теризацијата на администрацијата и библиотеката на ФМу. Со тоа ФМу станува еден од првите факултети на универзитетот „Св. кирил и Методиј“ што го завршува овој процес.

во организациона смисла, напорите на Муратовски во својот декански мандат се насочени кон отворање насоки за хорско диригирање, народни инструменти и џез-музика на одделот за музичка теорија и педагогија (МтП). ова би им овоз-можило на студентите, по завршувањето на втората година, потесна специјализација, соодветна на нивните способности и афинитети. Иако освен насоката за хорско диригирање, по-следните две насоки во практика не заживуваат во овој период, сепак, тие остануваат поттик за формирање и понатамошно дејствување на студентскиот џез-бенд состав и оркестарот на

На состанок на УЦУ, во првиот ред Г. Божиков, Т. Прошев, Ф. Муратовски, С. Поповски



народни инструменти при ФМу. овие ансамбли денес со успех настапуваат на концертните подиуми.

За афирмација на уметничката дејност на студентите, про-должува организирањето концертни настапи на солисти и ан-самбли на ФМу- сега под назив Музика вива. Фимчо Муратовски со особено задоволство кажува дека е автор на мотото, под кое се одвива оваа активност, која станува значаен фактор во севкупниот концертен живот на главниот град.

За тоа колку е важен самиот чин на раководење и решавање на секојдневната проблематика (што е немалку битно за созда-вање и одржување одредено академско ниво во една институ-ција) да го проследиме кажувањето на проф. велко тодевски, раководител на гудачкиот оддел во овие периоди: Седниците

Ректорот на Универзитетот му доделува плакета на Ф. Муратовски, 1989



на Наставно-научниот совет, водени од проф. Муратовски беа извонредно добро организирани. Тој знаеше што бара од нив и како тоа да го побара на најдобар начин, притоа секогаш оствајќи простор да слушне нови идеи. На неговото деканство му претходеа периоди, често исполнети со напнатост и нерво-за во комуникацијата. Фимчо Муратовски воведе таков стил на работа, низ кој професионално креативната комуникација добиваше вистинско значење, а вкупната наша работа забеле-жително поголема ефикасност…

во 1995 година Фимчо Муратовски за севкупното и сестрано работење во областа на македонската култура, особено музичка-та интерпретатива и педагогија ја добива наградата за животно дело „11 октомври“.

Додела на дипломи на завршените студенти, 1993



ПЕДаГоГиЈа На ДруГ НачиН

во текот на целиот свој живот Муратовски работи и твори со јасното сознание за потребата од решавање на многу тековни проблеми во нашата музичко - културна средина. Проблеми, кои се предизвикани од различни причини, главно произлезе-ни од општествените турбуленции и трансформации низ кои поминувала Република Македонија, но и од фактот на сепак младата музичка традиција (во западно - европска смисла). Елементите кои во петте изминати децении често ќе провоци-раат и ќе потенцираат потреба за дополнително општествено или индиректно дидактичко дејствување, па така името на Фимчо Муратовски ќе го сретнеме во повеќе комисии, кои ре-шаваат проблеми од областа на културата (како на пример, во

комисии кои соработуваат со Министерството за култу-ра, во програмските коми-сии на фестивалот Охридско лето и др.), во раководства-та на Сојузот на музичките уметници на Македонија, на Музичката младина или на Здружението на музички-те педагози. во сите случаи Фимчо Муратовски ќе остане запаметен по многу спокој-ното, но непоколебливо др-жење и по доследната борба за одреден принцип или свој професионален став.

Еве и едно кажување што зборува за високоафирма-тивна ангажираност на Муратовски, овој пат во работата со млади. Станува збор за уметничкото раководство на кампот на Музичката младина на Македонија. По тој повод, г-дин Александар Герасимовски, генерален секретар на МММ, кажу-ва: За реализирањето на идејата за музичко-младински камп во Охрид пресудно беше вклучувањето на драгиот пријател и

На еден од бројните дидактички концерти, во аулата на Универзитетот



долгогодишен соработник на Музичката младина проф. Фимчо Муратовски во формирањето на Камерниот оркестар на МММ, како основен сегмент на Летниот музички камп. За оваа макотр-пна, за реализација, идеја (во вакви потфати нелесно успеваат и поголеми земји!) Фимчо Муратовски се зафати како што го може тоа само голем ентузијаст и педагог. Во таа 1986 г. тој целосно ја постави организационата и уметничка работа на Камерниот оркестар на МММ. Водејќи го овој ансамбл, во години-те што следуваа успеа низ него да флуктуира не само разновидна

програма (концепт на кој се темели и денешното опстојување на оркестарот), туку и да воведе во тајните на камерното музицирање еден импозантен број млади од Македонија – денес афирмирани концертантни и солистички музичари. Листата на наведените навистина би била голема. Не е за потценување фактот: во 1989 Камерниот оркестар на МММ, под негово раководство, е прогласен за најдобар младински ансамбл во мошне конкурентната музичка сцена на поранешна Југославија. Денес, по цели 25 години концертно присуство, како и повеќе од 70 концертни настапи во земјата и странство, во уникатниот профил на овој младински состав е вткаен креативниот дух на доајенот на музичката сцена во Република Македонија, проф. Фимчо Муратовски…

Со Марија Писинова, на додела на наградата „Климентина Рафајловска“



уште еден долгогодишен соработник се искажува за ра-ботата со проф. Муратовски, овој пат во граѓанско здружение. Станува збор за фондацијата „климентина Рафајловска“, која секоја година преку конкурс, доделува парична награда и посебна диплома на најдобриот инструменталист - матурант на дМБуЦ Илија Николовски - Луј. (За значењето и реноме-то на оваа награда најдобро говорат имињата на нејзините носители. дел од нив се пијанистите Јанинка Невчева, Симон трпчевски, Ирина Наумовска, кристијан каровски… виолинистот Александар краповски, виолончелистот Емил Беќир… хармони-кашот Александар коловски… харфистката Елена Шумановска, флејтистката катерина Бачева…) Г-ѓа Марија Писинова, долгого-

дишен директор на дМБуЦ и претседател на фондацијата „климентина Рафајловска“ вели: Да се соработува со про-фесорот Фимчо Муратовски е навистина чест и задовол-ство, бидејќи се работи за една исклучителна личност, извонреден човек, педагог и уметник. Во периодот кога тој беше декан на ФМУ, а јас директор на ДМБУЦ добро со-работувавме и заемно се по-читувавме, а сè во интерес на унапредувањето на нашите институции. Таа соработка се продолжи во фондацијата

„Климентина Рафајловска“, каде што професорот Муратовски повеќе од десeт години раководи со Уметничката комисија за избор на носителот на престижната награда - оној најдобриот меѓу навистина добрите. Како претседател на Фондацијата многу сум му благодарна за неговиот придонес во успешното работење и за можноста да го ползувам неговото огромно искуство и знаење, и секогаш одново да му се восхитувам на неговиот висок професионализам…

Жири на неделата на Југословенското радиот, 1978



Интересна е и неговата ангажираност во една област, која е одново продолжување и поопштествување на педа-гошката дејност. област, низ која се воспоставуваат и се зацврстуваат (иако на друг начин) критериумите за про-фесионалност во македон-ската музичка култура. тоа е жирирањето на државните натпревари за ученици и сту-денти по музика. државните натпревари се секако најзначаен и најмасовен преглед на мла-дите таленти од Република Македонија, но воедно и преглед на педагошките достигања на музичките училишта и ФМу. тие се извор на сознанија и поттик за музичките педагози од Републиката и претставуваат секогаш барем мал чекор напред во развојот на нашата музичка педагогија. државните натпре-вари со одредени прекини постојат од 1956 година, а од 1978 до денес се постојано организирани од Здружението на музички и балетски педагози на Македонија. државниот натпревар е член на Европската унија на музички натпревари за млади. Еве што вели претседателот на ова здружение, проф. Георги улишев за соработката со проф. Фимчо Муратовски: За нас како про-фесионална асоцијација беше од големо значење соработката со проф. Фимчо Муратовски, особено затоа што низ повеќе од четириесетгодишна педагошка дејност тој едуцирал и воспи-тувал повеќе генерации млади пејачи, диригенти и оркестарски музичари кои денес заземаат истакнато место во музичкиот живот на нашата земја и во странство. Особена чест е, што тој беше постојан член, а подоцна и претседател на жирито во дисциплините за оркестарско и хорско музицирање, често и во дисциплината камерна музика. Како резултат на неговата долгогодишна успешна педагошка работа Здружението на му-зички и балетски педагози на Македонија во 2008 г. му го додели своето највисоко признание – наградата за ЖИВОТНО ДЕЛО.

Со Ѓорѓи Улишев, на промоција на публикацијата за Музичкото училиште во Гевгелија



во овој вид професионал-но ангажирање проф. Фимчо Муратовски стекнува и меѓу-народно реноме: во 2007 тој е член на жирито на Меѓуна-родниот натпревар за млади диригенти „Ловро Матачиќ“, кој се одржува во Загреб, а во 2008 г. е член на жирито на Интернационалните хорски свечености во Ниш.

Иако децениите минуваат, Фимчо Муратовски и натаму дава докази за жив творечки дух. Последното нешто што тој ù го подари на оперската пуб-лика - тоа е книгата оперски приказни(создадена во коав-торство со П. Петренко), про-мовирана во 2009 година. оваа публикација ги содржи крат-ките содржини на 120 оперски дела, меѓу кои и 70 поставе-ни на македонската оперска сцена, биографски белешки за авторите и кратки стории, поврзани со постановките на самите дела.

Прва од ваков вид и една од ретките, меѓу оние намене-ти за издигањето на музички-те сознанија на најшироката публика, напишани на маке-донски јазик, оваа книга е сво-евиден културолошки подвиг! Пред сè, поради високо-про-фесионалната издржаност на



текстовите, искажана со едноставен, пристапен и убав јазик… оваа книга се надоврзува на уште една публикација, во која Муратовски како коавтор со драгослав ортаков, ù се обраќа на оперската уметност. тоа е историјата на развојот на македонска-та опера, насловена волшебниот орфеј (издадена од МНт).

во активата на проф. Муратовски влегуваат и многу про-моции на музички публикации и аудиоедиции. всушност, тој е присутен насекаде, каде што има потреба да се говори за му-зиката, за музичките уметници или институции. да се говори со јазикот на висок професионалец, но и на ерудит и хуманист, така што обемот на оваа „педагогија на друг начин“ е тешко да се определи прецизно. Но нејзиното значење во севкупниот развоен пат на македонската музичка култура останува не-одминливо и скапоцено.

Сосем е разбирливо зошто доделувањето на наградата за животно дело на Сојузот на музички и балетски педагози во 2009 г. беше проследено со долготрајни и бурни аплаузи, во знак на искрена благодарност на повеќе генерации студенти и соработници кон човекот и педагогот - Фимчо Муратовски.

Промотор на публикацијата „50 години Охридско лето“, 2010

Aко одредена личност творечки реализирала четвртина од севкупниот премиерен и тековен ре-пертоар на Македонската опера и Македонскиот балет; ако озвучила мно-губројни симфониски концерти низ соработка со речиси сите активни солисти од Република Македонија како и многуб-ројни уметници од стран-ство; ако оваа личност ги предводела ансамблите на Операта и Балетот, како и на Македонската фил-хармонија на повеќе меѓу-народни сцени (при тоа организационо водејќи ги како директор овие инсти-туции низ премрежињата на нивното постоење); ако таа личност е и основач на Катедрата за диригирање при Факултетот за му-зичка уметност во Скопје; родоначелник и воспитувач на повеќе генерации веќе еминентни македонски диригенти; воедно основач и движечки дух на повеќе камерни оркестри - тогаш станува збор за музичар со нестандардни професио-нални перформанси - човек, кој е еден од суштинските градители на македонска-та професионална музичка култура, од нејзините заче-тоци во средината на ми-натиот век, па сè до денес.


ПрЕГЛЕДи

извЕДЕНи оПЕрски ДЕЛа

извЕДЕНи БаЛЕтски ДЕЛа

сораБотка со страНски соЛисти - оПЕра

сораБотка со страНски соЛисти - БаЛЕт

турНЕи и ГостуваЊа  со аНсамБЛитЕ На оПЕрата и БаЛЕтот

коНЦЕртЕН рЕПЕртоар

ПрЕГЛЕД На ДЕЛата и соЛиститЕ оД коНЦЕртНитЕ НастаПи

ДЕЛа оД макЕДоНски комПозитори извЕДЕНи во ПЕриоДот 1959 До 1999 ГоДиНа

сНимЕНи комПозиЦии оД макЕДоНски автори

коНЦЕртНи НастаПи, турНЕи и ГостуваЊа со оркЕстри НаДвор оД макЕДоНиЈа

ДЕЛ оД НаГраДитЕ На Фимчо муратовски


META SONOREMПРЕГЛЕдИ

извЕДЕНи оПЕрски ДЕЛа

07.11.1959 г. в. А. Моцарт Грабнување од Сарајот – обнова

31.01.1960 г. Џ. Росини Севилскиот берберобнова 20.12.2000 г.

05.11.1960 г. Џ. верди травијата24.11.1960 г. и. Лотка - калински аналфабета – премиера

05.11.1961 г. Б. Бритноџачарчето сејм – премиера

08.04.1962 г. Г. доницети Лучија ди Ламермур

26.04.1962 г. к.в.Глук орфејобнова 22.10.1985 г.

06.10.1962 г. П. Маскањи кавалерија рустикана обнова 09.05.1987 г.

16.12.1963 г. Џ. к. Меноти Медиум09.12.1965 г. Џ. верди дон карлос

28.02.1966 г. Г. ДоницетиЉубовна напивка – премиера

20.03.1966 г. Ж. офенбах Хофманови приказни15.12.1966 г. Џ. верди Риголето25.12.1966 г. Џ. верди Аида06.04.1967 г. Ш. Гуно Фауст05.11.1968 г. к. македонски Цар самуил – премиера

10.10.1969 г. с. алеграПортретот на Џенисветска премиера

20.02.1971 г. П. И. Чајковски Евгениј оњегин обнова 16.11.1982 г.

08.05.1971 г. Х. ПерслДидона и Енеј – премиера

24.03.1972 г. Х. Перслтака   прават   сите - премиера

напомена: датумите и насловите на делата означени со масни букви се за прв пат изведени како премиери на сцената на МНт.



извЕДЕНи БаЛЕтски ДЕЛа

01.12.1959 г. А. А. Адам

Жизел – обнова 01.03.1963 г. по кореографска поставка на Лавровски пренесена од Г. Хаџиславковиќ Белград

19.03.1960 г.П. и. чајковскиЏ. росини – о. респиги

човек и коб (симфонија бр. 5) Фантастичен дуќан  - премиера кореограф Н. кирсанова

28.03.1961 г. Ф. ШопенА. Понкиели

СилфидиБалетски импресиикореограф д. Парлиќ - Белград

04.06.1961 г. П. И. Чајковски Црн лебед – Pas de deux од балетот Лебедово езеро

23.06.1961 г. Л. МинкусЈ. Штраус

Pas de deux од балетот дон кихотШтраусијада

05.03.1962 г. С. Прокофјев класична симфонија – обнова кореограф вера костиќ - Белград

23.03.1962 г. Ш. ГуноМ. де Фаља

валпургиска ноќЉубовта волшебница

21.05.1962 г.Ж. БизеП. и. чајковским. тирије

симфонија C-durсина птица –Grand pas de deux од балетот заспаната убавицаKралица на островот   премиера - кореографска поставка на Д. Парлиќ пренесена од м. Јовановиќ - Белград

09.07.1962 г. Љ. Бранѓолица велеградски варијациикореограф о. Милосавлева

02.02.1963 г. С. Прокофјев Ромео и Џулиета кореограф д.Парлиќ Белград

11.05.1963 г. Л. делиб копелија – обновакореограф И. Ивеља

14.04.1966 г. в. Ек Абраксас – премиеракореограф Ф. Хорват - Сплит

18.03.1968 г. Балетски концерт

Фрагменти од балетите на П. и. чајковски, а. Хачатурјан, Б. асафјев, Љ. Бранѓолицакореограф Ј. мјачин (ссср)

28.04.1968 г. Ј. Штраус-А. дорати

танц на кадетите – обнова кореограф М. кура (Чехословачка)



28.12.1968 г.  а. Глазунов рајмонда – премиеракореограф Ј. мјачин (ссср)

12.11.1969 г. С. Христиќ охридска легенда – обновакореограф Ф. Хорват (Сплит)

18.12.1970 г. Б. Бјелински Петар Пан – премиера кореограф вера костиќ (Белград)

20.06.1974 г. Банфилд двобој на танкред и клориндакореограф д. Парлиќ (Белград)

20.06.1974 г. а. меликов Легенда за љубовта - премиеракореограф а. Шикера (ссср)

28.05.1980 г. т. ПрокопиевЛабин и Дојрана (постановка по двете суити од балетот)кореограф о. милосавлева

10.02.1980 г. Л. Харолд Ѓаволеста девојка

29.09.1990 г. Е. станкович распучин – премиеракореограф а. Шикера 

напомена: датумите и насловите на делата означени со масни букви се за прв пат изведени како премиери на сцената на МНт.

сораБотка со страНски соЛисти - оПЕра

Хелда марино Розина (Севилскиот бербер) Италијакорнел Финатеану Алфред (травијата) РоманијаНикола Херлеа Фигаро (Севилскиот бербер) Романијамикеле молезе Алфред (травијата) Италијавалентин теодоријан

Алмавива (Севилскиот бербер) Романија

Елизабета чавдар виолета валери (травијата) СССРЈордан знаменов Едгардо (Лучија ди Ламермур) Бугаријакрста крстиќ Енрико (Лучија ди Ламермур) Србијасалваторе Ле вињи

туриду (кавалерија рустикана) Италија

Данило капри Базилио (Севилскиот бербер) Италија



звонимир Прелчец

Алмавива (Севилскиот бербер) Хрватска(Загреб)

стојан Попов Фигаро (Севилскиот бербер) Бугарија

александар Ѓокиќ Бартоло (Севилскиот бербер) Србија(Белград)

Никола василев Фигаро (Севилскиот бербер) Бугарија

станоје ЈанковиќПоза (дон карлос)Фигаро (Севилскиот бербер)

Србија(Белград)

асен чавдаров Филип (дон карлос) Бугаријаа. арена Розина (Севилскиот бербер) ИталијаЛ. Пондига Алмавива (Севилскиот бербер) ИталијаЛ Пуљизи Фигаро (Севилскиот бербер) Италијамилица миладиновиќ

Аида (Аида) Србија(Белград)

Лучијано манцинАлмавива (Севилскиот бербер)Неморино (Љубовна напивка)

Србија(Нови Сад)

атила манизадеБазилио (Севилскиот бербер)дулкамара (Љубовна напивка) турција

Никола митиќФигаро (Севилскиот бербер)оњегин (Евгение оњегин)Риголето (Риголето)


Никола Николов Радамес (Аида) Бугарија

милка стојановиќ Аида (Аида) Србија(Белград)

Јозеф Павлик Ленски (Евгениј оњегин) Полска

Небојша Буљаниќ Риголето (Риголето) Хрватска(Загреб)

велизар максимовиќ

Белкоре (Љубовна напивка) Србија(Белград)

Паулос раптисХерцог (Риголето)Алмавива (Севилскиот бербер) Полска



Фердинанд радован

Риголето (Риголето) Хрватска(Загреб)

андреас колумбис Фигаро (Севилскиот бербер) ГрацијаПавел Герџиков Бартоло (Севилскиот бербер) БугаријаЈарослав Хорачек Базилио (Севилскиот бербер) Чешкаадријана стаменова

Сантуца (кавалерија рустикана) Италија

марина Јајиќ виолета валери (травијата) Хрватска(Загреб)

Гражина чопинска виолета валери (травијата) Полскаалександру агаке Алфред (травијата) Румунија

Јово рељин Жорж Жермон (травијата) Србија(Белград)

звонимир крњетиќ

туриду (кавалерија рустикана) Србија(Белград)

Бојан кнежевиќ дулкамара (Љубовна напивка) Србија(Нови Сад)

иван Бугарин Белкоре (Љубовна напивка)Босна и Херцеговина(Сараево)

Предраг Протиќ Херцог (Риголето) Србија (Белград)

валентин Енчев Риголето (Риголето)Босна и Херцеговина(Сараево)

Паула скалера Џилда (Риголето) ИталијаЏорџо Лорми Риголето (Риголето) Италијаалександар Хомерики

Херцог (Риголето) СССР

Емил Понорски Спарафучиле (Риголето) Бугарија

оливер Њего Фигаро (Севилскиот бербер) Србија(Белград)



Дејан максимовиќ Алмавива (Севилскиот бербер) Србија(Белград)

Никола Добрев Фигаро (Севилскиот бербер) Бугаријаслободан Цветичанин

Алфио (кавалерија рустикана) Македонија(Скопје)

светозар Дракулиќ

Базилио (Севилскиот бербер) Србија(Нови Сад)

сораБотка со страНски соЛисти - БаЛЕт

Татјана ЗиминаГерман Јансен

ЖизелаАлберт Жизел СССР

Раиса СтручковаЈуриј Жданов


Дамир Новак Алберт Жизел Хрватска(Загреб)

Катерина Коцка Жизела ЖизелБосна и Херцеговина(Сараево)

Валентина КалиновскајаИрина ЛукашоваВадимир Крилов

Мехмене бануШиринФерхад

Легенда за љубовта СССР

Иванка ЛукателиАлександар ИзраиловскиГордана ЖивковиќДушан Симиќ

ЖизелаАлбертPas de deuxPas de deux

Жизел Србија(Белград)

Марина Леонова Мехмене Бану


Марина ЛеоноваНиколај Фјодоров


Раиса ХилкоТатјана ЛитвиноваВладимир Федотов

Мехмене БануШиринФерхад




Евгенија КрстеваБисер Дејанов

ЖизелаАлберт Жизел Бугарија

Светлана СмирноваНиколај Фјодоров


Алмира ОсмановиќДавид Сорин

ЖизелаАлберт Жизел Хрватска

(Загреб)Ева ГлавацкаЈан Зданович

ЖизелаАлберт Жизел Полска

Давид Сорин Алберт Жизел ХрватскаБиљана НегованМихаил БабушкоЛеонора Милер-ХристидисДобрила НоваковЗлатко Паниќ

ЖизелаАлбертМиртаPas de deuxPas de deux

Жизел Србија(Нови Сад)

Наталија ЧеховскајаВасилиј Полушин


Ала АртушкинаВасилиј Артушкин


Александар Лукијанов Алберт Жизел Хрватска (Загреб)Наталија БесмертноваЈуриј Васученко


Раиса ХилкоВиталиј Виденеев


Мира Сањина Канделас Љубовта волшебница


Душанка СифниосГрадимир Хаџиславковиќ

ЖизелаАлберт Жизел Србија

(Белград)

турНЕи и ГостуваЊа со ансамблите на операта и Балетот

оПЕра

Поземјотресна турнеја на операта и Балетот на мНт низ Југославија – декември 1963 – јануари 1964 година: Ниш, Белград, Нови сад, осиек, вуковар, загреб, риека, Љубљана, марибор. Изведени: опери Џ. Росини – „Севилскиот бербер”,



Џ. к. Меноти – „Медиум”, балети Л. делиб – „копелија”, М. де Фаља – „Љубовта волшебница”

Април 1969 г. клуж (романија): к. Македонски – „Цар Самуил”, Џ. к. Меноти – „Медиум”.

Јуни 1972 г. осиек (Хрватска): в. А. Моцарт – „така прават сите”

Ноември 1972 г. Приштина (србија): в. А. Моцарт – „така прават сите”

Јуни 1978 г. Лоѓ (Полска): к. Македонски – „Цар Самуил”

самостојни гостувања

16. февруари 1973 г. Ансамбл на Софиската опера – софија (Бугарија): Г. доницети – „Љубовна напивка”.

15. ноември 1978 г. Ансамбл на Сараевска опера – сараево (БиХ): П. Маскањи – „кавалерија рустикана”

БаЛЕт

Јули 1960 г. Љубљана (словенија): Балетски биенале П. И. Чајковски – „Човек и коб” (Симфонија бр.5)

Март 1961 г. каљари (сардинија, италија) со оркестар од театарот - домаќин: С. Прокофјев – „класична симфонија”, А. Понкиели – „Балетски импресии”

октомври 1961 г. сараево, Бања Лука, тузла, коњиц (БиХ): Балетска вечер

декември 1961 г. Приштина (србија): Балетска вечер

Јули 1962 г. Љубљана  (словенија): Балетски биенале С. Прокофјев – „класична симфонија”, М. де Фаља – „Љубовта волшебница”, Љ. Бранѓолица – „велеградски варијации”

Ноември 1962 г. Приштина (србија): Балетска вечер

Јуни 1963 г. Ниш (србија): Балетска вечер

Мај - јуни 1970 г. Баден-Баден, Хајделберг, Дармштад, Ландау (Германија): С. Христиќ – „охридска легенда”



коНЦЕртЕН рЕПЕртоар

увЕртирик. в. Глук: Ифигенијав. а. моцарт: Идоменео, Грабнување од Сарајот, Свадбата на

Фигаро, така прават сите, титус, волшебната флејта

Л. в. Бетовен: Егмонд, кориолан, Леонора 3, ПрометејЏ. росини: Севилскиот бербер, Свилени скали, Италијанката

од Алжир, Семирамида, крадливата страчка, виљем тел

к. м. вебер: волшебниот стрелец, оберонр. Шуман: МанфредФ. менделсон: Хебриди, Сон во летната ноќм. Глинка: Руслан и ЉудмилаЈ. Брамс: трагична увертирар. вагнер: танхојзер, Лоенгрин, Риенци, Холанѓанецот

скитник, тристан и Изолда, Мајстори пеачи од Нирнберг

Џ. верди: Сицилијански вечериЈ. Штраус.  ЛилјакотФ. супе: Лесна коњица

симФоНии Ј. Хајдн: оксфорд (G-dur), Паукеншлаг (G-dur), Бр. 88

(G-dur), Br. 104 (Лондонска)в. а. моцарт: Хафнер, Линцер, Бр.39 (Es-Dur), Бр.40 (g-moll),

Бр. 41 (C-durr)Л .в. Бетовен : Бр. 1, 2, 3 (Ероика), 4, 5, 6 (Пасторална), 7, 8 Ј. Брамс Бр. 1, 3, 4П .и .чајковски: Бр. 5, 6 (Патетична)а. Дворжак: Бр. 4 (8), 5 (9) од Новиот светЦ.Франк: d-mollЖ. Бизе: C-durс. Прокофјев: Бр. 1 (класична), Бр. 7



коНЦЕртаНтНа ЛитЕратура концерти за разни инструменти од стари барокни мајстори: вивалди,телеман, Перголези, тартини, Чимароза, Штамиц, Албинони, Бокерини, Хендел, Ј.С. Бах, Ј.кр. Бах, давид и други.Ј. Хајдн (пијано, виолончело, обоа, флејта)в.а. моцарт (пијано, виолина, флејта, флејта и харфа) Л. в. Бетовен (пијано - бр. 1-5, виолина)к.м.вебер (пијано, кларинет, хорна, фагот)р. Шуман (пијано, виолончело)Ф. менделсон (пијано, виолина)Ј. Брамс (виолина, виолина и виолинчело)а. Дворжак (виолончело)П. и. чајковски (пијано - бр. 1 и 2, виолончело-Рококо варијации)Ф. Лист (пијано - бр. 1 и 2)Ф. Шопен (пијано - бр.1 и 2)Е. Григ (пијано)Х. вјењавски (виолина)м. Брух (виолина)Е. Лало (виолина - Шпанска симфонија)с. рахмањинов (пијано – бр 2, варијации на Паганиниева тема)Ј. сибелиус (виолина)к. сен-санс (пијано)Г. Форе (виолончело)Е. волф-Ферари (обоа)Е.Елгар (виолончело)Н. метнер (пијано)с. кусевицки (контрабас)с. Прокофјев (пијано - бр.2)П. Хиндемит (пијано - 4 темперамента)с. Шеминад (флејта)Ф. крамарж (обоа)Ј. Н. Хумел (обоа)р. Штраус (хорна)о. Гордели (флејта)

композиции за вокал и хор Б. Бритн Илуминации - циклус песниЏ. росини Стабат матер – ораториумГ. малер Песни за мртвите деца – циклус песниЏ. Б. Перголези Стабар матер – кантатаа. вивалди Стабат матер, Глорија – кантатив. а. моцарт Реквием



македонски композитори Љ. Бранѓолица (обоа, тромбон), С. Голабовски (обоа, хорна, виолончело), в. Николовски (флејти, пијано), С. Стојков (ксилофон и вибрафон), Ж. Глишиќ (контрабас), т. Прошев (виолина), Р. Аврамовски (пијано), д. Бужаровски (харфа и синтисајзер), М. Николовски (виолина и удиралки)Циклуси песни од: т. Зографски, вл. Николовски, т. Прокопиев, Б. Ивановски, д. Бужаровски, П. Богданов-кочко, д. Николески, С. тошевски

разНи комПозиЦии композиции од барокни мајстори за гудачки оркестар: вивалди – симфонии, корели – кончерти гроси и др. Ј. с. Бах Суита бр. 2 h-mollк. Штамиц Манхајмска симфонијав. а . моцарт дивертименти, Мала ноќна музикаЈ. Брамс варијации на Хајднова темаБ. сметана влтаваЈ. сибелиус симф. поема – Финландијар. вагнер Зигфрид – идилаФ. Лист Прелудиј – симф. поема м. равел Паванак. Дебиси Попладнето на еден фаун, НоктурниП. Дика ученикот на волшебникотр. Штраус Смрт и преображение – симф. поемао. респиги Антички танци и арииросини-респиги Фантастичен дуќан а. Дворжак Серенада за гудачки оркестарЛ. Јаначек Суита за гудачки оркестарП. и. чајковски Ромео и Јулијаа. Бородин Степски скици од Средна Азијам. мусоргски Ноќ на голо брдои. стравински Петрушкас. Прокофјев Пецо и волкот – музичка сказнак. сен-санс карневал на животнитек. м. вебер Покана за танцЈ. Штраус валцери, полки и други композиции



коМПоЗИЦИИ ЗА кЛАвИШНИ И ЖИЧАНИ ИНСтРуМЕНтИ Со оРкЕСтАРАвРАМовСкИ, Р. “кон концерт” 28-09-1981 Скопје Македонски камерен оркестар Стела Слејанска, Скопје

АвРАМовСкИ, Р. “кон концерт” 07-12-1981опатија (опатиска трибина)

Македонски камерен оркестар валери Стефановски, Скопје

АдИНСЕЛ, Р. варшавски концерт 01-02-1976 Скопје Македонска филхармонија Јасминка Чакар, Скопје

БАХ, Ј. С. концерт за пијано и гудачки оркестар f-moll 27-02-1976 Скопје Македонска филхармонија Снежана Анастасова - Чадиковска, Скопје

БАХ, Ј. С. концерт за две пијана и гудачки оркестар C-dur, BWV 1061 29-10-1976 Нови Сад Новосадски камерен оркестар Игор и Аленка деклева, Љубљана

БАХ, Ј. С. концерт за две пијана и гудачки оркестар c-moll, BWV 1062 20-03-1985 Скопје камерен оркестар на МРтв Љупка Хаџи-Ѓеоргиева, Евгениј

корољов, Хамбург



БАХ, Ј. С. концерт за чембало и гудачки оркестар f-moll 23-07-1987 охрид (охридско лето) Младински камерен оркестар Смиљка Исаковиќ, Белград

БАХ, Ј. С. концерт за пијано и гудачки оркестар f-moll 13-04-1988 Скопје оркестар на ФМу калина Мрмевска, СкопјеБАХ, Ј. С. концерт за пијано и гудачки оркестар f-moll 23-04-1997 Скопје оркестар на МБуЦ кристина Светиева, СкопјеБЕтовЕН, Л. вАН концерт за пијано и оркестар бр. 1, C-dur 25-01-1968 Скопје Македонска филхармонија Ѓулај уѓурата, турцијаБЕтовЕН, Л. вАН концерт за пијано и оркестарбр. 5, Es-dur 05-04-1968 Скопје Македонска филхармонија дијана таки - дин, БејрутБЕтовЕН, Л. вАН концерт за пијано и оркестар бр. 3, c-moll 15-05-1969 Скопје Македонска филхармонија Марина Хорак, Љубљана

БЕтовЕН, Л. вАН концерт за пијано и оркестар бр. 3, c-moll 07-04-1978 Хабаровск, Русија Филхармонија Хабаровск Евгениј Могилевски, Москва

БЕтовЕН, Л. вАН концерт за пијано и оркестар бр. 5, Es-dur 30-03-1979 Скопје Македонска филхармонија Павица Гвоздиќ, ЗагребБЕтовЕН, Л. вАН концерт за пијано и оркестар бр. 4, G-dur 23-04-1982 Скопје Македонска филхармонија Рита трпчева, Скопје

БЕтовЕН, Л. вАН концерт за пијано и оркестар бр. 5, Es-dur 23-04-1982 Скопје Македонска филхармонија Снежана Анастасова-Чадиковска, Скопје

БЕтовЕН, Л. вАН концерт за пијано и оркестар бр. 3, c-moll 28-05-1987 дубровник Фестивалски оркестар - дубровник Ханс дитер Бауер, ГерманијаБЕтовЕН, Л. вАН концерт за пијано и оркестар бр. 1, C-dur 01-10-1987 дубровник Фестивалски оркестар - дубровник Ѓуро тиквица, дубровникБЕтовЕН, Л. вАН концерт за пијано и оркестар бр. 3, c-moll 08-04-1988 Скопје оркестар на ФМу драгана димиќ, СкопјеБЕтовЕН, Л. вАН концерт за пијано и оркестар бр. 2, B-dur 08-02-1990 Скопје Македонска филхармонија Марија Стрезова, Скопје

БуЖАРовСкИ, д. Барокно кончертино за синтисајзер и гудачки оркестар (прва изведба) 24-07-1988 охрид

(охридско лето) Младински камерен оркестар димитрије Бужаровски, Скопје

БуЖАРовСкИ, д. Барокно кончертино за синтисајзер и гудачки оркестар (прва изведба) 10-03-1989 Скопје Младински камерен оркестар димитрије Бужаровски, Скопје


БуЖАРовСкИ, д. Барокно кончертино за синтисајзер и гудачки оркестар (прва изведба) 17-10-1989 Хурт, Германија камерен оркестар на МРтв димитрије Бужаровски, Скопје

БуЖАРовСкИ, д. Барокно кончертино за синтисајзер и гудачки оркестар (прва изведба) 18-10-1989 келн, Германија камерен оркестар на МРтв димитрије Бужаровски, Скопје

ПрЕГЛЕД На ДЕЛата и соЛиститЕ оД коНЦЕртНитЕ НастаПи



коМПоЗИЦИИ ЗА кЛАвИШНИ И ЖИЧАНИ ИНСтРуМЕНтИ Со оРкЕСтАРАвРАМовСкИ, Р. “кон концерт” 28-09-1981 Скопје Македонски камерен оркестар Стела Слејанска, Скопје

АвРАМовСкИ, Р. “кон концерт” 07-12-1981опатија (опатиска трибина)

Македонски камерен оркестар валери Стефановски, Скопје

АдИНСЕЛ, Р. варшавски концерт 01-02-1976 Скопје Македонска филхармонија Јасминка Чакар, Скопје

БАХ, Ј. С. концерт за пијано и гудачки оркестар f-moll 27-02-1976 Скопје Македонска филхармонија Снежана Анастасова - Чадиковска, Скопје

БАХ, Ј. С. концерт за две пијана и гудачки оркестар C-dur, BWV 1061 29-10-1976 Нови Сад Новосадски камерен оркестар Игор и Аленка деклева, Љубљана





БАХ, Ј. С. концерт за чембало и гудачки оркестар f-moll 23-07-1987 охрид (охридско лето) Младински камерен оркестар Смиљка Исаковиќ, Белград

БАХ, Ј. С. концерт за пијано и гудачки оркестар f-moll 13-04-1988 Скопје оркестар на ФМу калина Мрмевска, СкопјеБАХ, Ј. С. концерт за пијано и гудачки оркестар f-moll 23-04-1997 Скопје оркестар на МБуЦ кристина Светиева, СкопјеБЕтовЕН, Л. вАН концерт за пијано и оркестар бр. 1, C-dur 25-01-1968 Скопје Македонска филхармонија Ѓулај уѓурата, турцијаБЕтовЕН, Л. вАН концерт за пијано и оркестарбр. 5, Es-dur 05-04-1968 Скопје Македонска филхармонија дијана таки - дин, БејрутБЕтовЕН, Л. вАН концерт за пијано и оркестар бр. 3, c-moll 15-05-1969 Скопје Македонска филхармонија Марина Хорак, Љубљана

БЕтовЕН, Л. вАН концерт за пијано и оркестар бр. 3, c-moll 07-04-1978 Хабаровск, Русија Филхармонија Хабаровск Евгениј Могилевски, Москва

БЕтовЕН, Л. вАН концерт за пијано и оркестар бр. 5, Es-dur 30-03-1979 Скопје Македонска филхармонија Павица Гвоздиќ, ЗагребБЕтовЕН, Л. вАН концерт за пијано и оркестар бр. 4, G-dur 23-04-1982 Скопје Македонска филхармонија Рита трпчева, Скопје

БЕтовЕН, Л. вАН концерт за пијано и оркестар бр. 5, Es-dur 23-04-1982 Скопје Македонска филхармонија Снежана Анастасова-Чадиковска, Скопје

БЕтовЕН, Л. вАН концерт за пијано и оркестар бр. 3, c-moll 28-05-1987 дубровник Фестивалски оркестар - дубровник Ханс дитер Бауер, ГерманијаБЕтовЕН, Л. вАН концерт за пијано и оркестар бр. 1, C-dur 01-10-1987 дубровник Фестивалски оркестар - дубровник Ѓуро тиквица, дубровникБЕтовЕН, Л. вАН концерт за пијано и оркестар бр. 3, c-moll 08-04-1988 Скопје оркестар на ФМу драгана димиќ, СкопјеБЕтовЕН, Л. вАН концерт за пијано и оркестар бр. 2, B-dur 08-02-1990 Скопје Македонска филхармонија Марија Стрезова, Скопје

БуЖАРовСкИ, д. Барокно кончертино за синтисајзер и гудачки оркестар (прва изведба) 24-07-1988 охрид

(охридско лето) Младински камерен оркестар димитрије Бужаровски, Скопје



БуЖАРовСкИ, д. Барокно кончертино за синтисајзер и гудачки оркестар (прва изведба) 17-10-1989 Хурт, Германија камерен оркестар на МРтв димитрије Бужаровски, Скопје

БуЖАРовСкИ, д. Барокно кончертино за синтисајзер и гудачки оркестар (прва изведба) 18-10-1989 келн, Германија камерен оркестар на МРтв димитрије Бужаровски, Скопје



БуЖАРовСкИ, д. Барокно кончертино за синтисајзер и гудачки оркестар (прва изведба) 19-10-1989 Ерфштад,

Германија камерен оркестар на МРтв димитрије Бужаровски, Скопје

БуЖАРовСкИ, д. концерт за харфа, синтисајзер и гудачки оркестар 30-10-1991 Скопје камерен оркестар на МРтв Лејла урманова, Москва, димитрије Бужаровски, Скопје

вЕБЕР, к. М. концертна пиеса за пијано 04-04-1976 Скопје Македонска филхармонија Милош Ивановиќ, НишвЕБЕР, к. М. концертна пиеса за пијано 29-04-1976 Скопје Македонска филхармонија Милош Ивановиќ, НишГРАНдИЈАНИ, М. варијации за харфа и гудачки оркестар 17-10-1989 Хурт, Германија камерен оркестар на МРтв Инеке Хорфмахер, Германија

ГРАНдИЈАНИ, М. варијации за харфа и гудачки оркестар 19-10-1989 Ерфштад, Германија камерен оркестар на МРтв Инеке Хорфмахер, Германија

ГРИГ, Е. концерт за пијано и оркестар a-moll 17-03-1958 Скопје Македонска филхармонија Снежана органџиева, Скопје

ГРИГ, Е. концерт за пијано и оркестар a-moll 28-05-1977 Потсдам, Германија Филхармонија Потсдам Анерозе Шмит, Берлин


доБРоНИЌ, А. Соната кантабиле е ѓокоза за гудачки оркестар 06-03-1961 Скопје камерен оркестар на Македонска филхармонија Рајка доброниќ, Белград

ЛИСт, Ф. концерт за пијано и оркестар бр.2, A-dur 15-04-1978 Иркутск, Русија Филхармонија Иркутск Лазар Берман, МоскваЛИСт, Ф. концерт за пијано и оркестар бр.1, Es-dur 12-12-1980 Скопје Македонска филхармонија Јовица каровски, СкопјеЛИСт, Ф. концерт за пијано и оркестар бр.1, Es-dur 16-06-1988 Скопје Македонска филхармонија татјана тунтева, СкопјеЛИСт, Ф. концерт за пијано и оркестар бр.1, Es-dur 17-06-1991 Скопје Македонска филхармонија Зорица Сибиновиќ, СкопјеМЕНдЕЛСоН, Ф. концерт за пијано и оркестар g-moll 25-04-1961 Скопје Македонска филхармонија Бранко Цветковиќ, СкопјеМЕНдЕЛСоН, Ф. концерт за пијано и оркестар g-moll 22-09-1980 Ниш Нишки симфониски оркестар татјана вратоњиќ, Белград

МЕтНЕР, Н. концерт за пијано и оркестар бр.2 14-04-1990 краснојарск, Русија Филхармонија краснојарск Николај демиденко, Москва

МоЦАРт, в. А. концерт за пијано и оркестар G-dur, KV 453 20-04-1956 Загреб оркестар на музичка академија Загреб Павица Гвоздиќ, Загреб

МоЦАРт, в. А. концерт за пијано и оркестар d-moll, KV 466 13-03-1958 Загреб оркестар на музичка академија Загреб Божидар Барковиќ, Загреб

МоЦАРт, в. А. концерт за пијано и оркестар A-dur, KV 414 27-05-1975Будва (фестивал “дани музике”)

Симфониски оркестар Ртв титоград Никола Рацков, Белград

МоЦАРт, в. А. концерт за пијано и оркестар A-dur, KV 488 03-06-1979 Потсдам, Германија Филхармонија Потсдам Ханс Рихтер Хасер, Германија


МоЦАРт, в. А. концерт за пијано и оркестар d-moll, KV 466 20-02-1981 Скопје Македонска филхармонија Љиљана каровска, СкопјеМоЦАРт, в. А. концерт за пијано и оркестар A-dur, KV 488 22-10-1982 Скопје Македонска филхармонија Стела Слејанска, СкопјеМоЦАРт, в. А. концерт за пијано и оркестар G-dur, KV 453 19-05-1987 дубровник Фестивалски оркестар - дубровник Жан Луис Хагенауер, ПаризМоЦАРт, в. А. концерт за пијано и оркестар d-moll, KV 466 24-09-1987 дубровник Фестивалски оркестар - дубровник Лидија Станковиќ, Белград



БуЖАРовСкИ, д. Барокно кончертино за синтисајзер и гудачки оркестар (прва изведба) 19-10-1989 Ерфштад,

Германија камерен оркестар на МРтв димитрије Бужаровски, Скопје

БуЖАРовСкИ, д. концерт за харфа, синтисајзер и гудачки оркестар 30-10-1991 Скопје камерен оркестар на МРтв Лејла урманова, Москва, димитрије Бужаровски, Скопје

вЕБЕР, к. М. концертна пиеса за пијано 04-04-1976 Скопје Македонска филхармонија Милош Ивановиќ, НишвЕБЕР, к. М. концертна пиеса за пијано 29-04-1976 Скопје Македонска филхармонија Милош Ивановиќ, НишГРАНдИЈАНИ, М. варијации за харфа и гудачки оркестар 17-10-1989 Хурт, Германија камерен оркестар на МРтв Инеке Хорфмахер, Германија

ГРАНдИЈАНИ, М. варијации за харфа и гудачки оркестар 19-10-1989 Ерфштад, Германија камерен оркестар на МРтв Инеке Хорфмахер, Германија

ГРИГ, Е. концерт за пијано и оркестар a-moll 17-03-1958 Скопје Македонска филхармонија Снежана органџиева, Скопје



доБРоНИЌ, А. Соната кантабиле е ѓокоза за гудачки оркестар 06-03-1961 Скопје камерен оркестар на Македонска филхармонија Рајка доброниќ, Белград

ЛИСт, Ф. концерт за пијано и оркестар бр.2, A-dur 15-04-1978 Иркутск, Русија Филхармонија Иркутск Лазар Берман, МоскваЛИСт, Ф. концерт за пијано и оркестар бр.1, Es-dur 12-12-1980 Скопје Македонска филхармонија Јовица каровски, СкопјеЛИСт, Ф. концерт за пијано и оркестар бр.1, Es-dur 16-06-1988 Скопје Македонска филхармонија татјана тунтева, СкопјеЛИСт, Ф. концерт за пијано и оркестар бр.1, Es-dur 17-06-1991 Скопје Македонска филхармонија Зорица Сибиновиќ, СкопјеМЕНдЕЛСоН, Ф. концерт за пијано и оркестар g-moll 25-04-1961 Скопје Македонска филхармонија Бранко Цветковиќ, СкопјеМЕНдЕЛСоН, Ф. концерт за пијано и оркестар g-moll 22-09-1980 Ниш Нишки симфониски оркестар татјана вратоњиќ, Белград

МЕтНЕР, Н. концерт за пијано и оркестар бр.2 14-04-1990 краснојарск, Русија Филхармонија краснојарск Николај демиденко, Москва

МоЦАРт, в. А. концерт за пијано и оркестар G-dur, KV 453 20-04-1956 Загреб оркестар на музичка академија Загреб Павица Гвоздиќ, Загреб

МоЦАРт, в. А. концерт за пијано и оркестар d-moll, KV 466 13-03-1958 Загреб оркестар на музичка академија Загреб Божидар Барковиќ, Загреб

МоЦАРт, в. А. концерт за пијано и оркестар A-dur, KV 414 27-05-1975Будва (фестивал “дани музике”)

Симфониски оркестар Ртв титоград Никола Рацков, Белград



МоЦАРт, в. А. концерт за пијано и оркестар d-moll, KV 466 20-02-1981 Скопје Македонска филхармонија Љиљана каровска, СкопјеМоЦАРт, в. А. концерт за пијано и оркестар A-dur, KV 488 22-10-1982 Скопје Македонска филхармонија Стела Слејанска, СкопјеМоЦАРт, в. А. концерт за пијано и оркестар G-dur, KV 453 19-05-1987 дубровник Фестивалски оркестар - дубровник Жан Луис Хагенауер, ПаризМоЦАРт, в. А. концерт за пијано и оркестар d-moll, KV 466 24-09-1987 дубровник Фестивалски оркестар - дубровник Лидија Станковиќ, Белград



НИкоЛовСкИ, в. концерт за пијано и оркестар (прва изведба) 31-10-1979

Струга (Струшка музичка есен)

Македонска филхармонија владимир крпан, Загреб

НИкоЛовСкИ, в. концерт за пијано и оркестар 13-11-1979 Скопје Македонска филхармонија владимир крпан, Загреб

НИкоЛовСкИ, в. концерт за пијано и оркестар 17-11-1979опатија (опатиска трибина)


НИкоЛовСкИ, в. концерт за пијано и оркестар 16-07-1980 охрид (охридско лето) Македонска филхармонија владимир крпан, Загреб

НИкоЛовСкИ, в. концерт за пијано и оркестар 20-06-1986Херцег-Нови (фестивал “дани музике”)


ПРокоФЈЕв, С. концерт за пијано и оркестар бр.2, g-moll 11-03-1970 Скопје Македонска филхармонија Николај Петров, МоскваРАХМАЊИНов, С. варијации на Паганиниева тема 29-03-1972 Скопје Македонска филхармонија владимир крпан, Загреб

РАХМАЊИНов, С. концерт за пијано и оркестар бр.2, c-moll 26-05-1978 Скопје Македонска филхармонија дубравка томшич, Љубљана

РАХМАЊИНов, С. концерт за пијано и оркестар бр.2, c-moll 18-10-1984 Скопје Македонска филхармонија александра романиќ, Сараево

РАХМАЊИНов, С. концерт за пијано и оркестар бр.2, c-moll 03-10-1985 Бјалисток,

Полска Филхармонија Бјалисток Ева Марија Жук, каракас



СЕН-САНС, к. концерт за пијано и оркестар бр.2, c-moll 17-04-1981 Скопје Македонска филхармонија Јасминка Станчул, Суботица

ХАЈдН, Ј. концерт за пијано и оркестар D-dur 02-08-1992 охрид (охридско лето) Младински камерен оркестар дарко костовски, Скопје

ХАЈдН, Ј. концерт за пијано и оркестар D-dur 17-11-1992 Скопје Младински камерен оркестар дарко костовски, СкопјеХЕНдЕЛ, Г. Ф. концерт за харфа и гудачки оркестар 15-01-1992 Скопје камерен оркестар на МРтв Лејла урманова, Москва

ХИНдЕМИт, П. 4 темперамента за пијано и гудачки оркестар 03-08-2001 охрид (охридско лето) Руски академски камерен оркестар Ана Гацева, Скопје

ЧАЈковСкИ, П. И. концерт за пијано и оркестар бр.1, b-moll 25-02-1977 Скопје Македонска филхармонија владимир крпан, ЗагребЧАЈковСкИ, П. И. концерт за пијано и оркестар бр.1, b-moll 23-05-1980 Скопје Македонска филхармонија дубравка томшич, Љубљана

ЧАЈковСкИ, П. И. концерт за пијано и оркестар бр.2, G-dur 07-04-1990 кујбишев (Самара), Русија Филхармонија кујбишев (Самара) викторија Постникова, Москва

ЏАМБАЗов, А. 7 танцови варијации за пијано и оркестар (прва изведба) 18-10-1978


Македонска филхармонија татјана Шопова, Скопје

ШоПЕН, Ф. концерт за пијано и оркестар бр.1, e-moll 15-02-1960 Скопје Македонска филхармонија Снежана Муратовска, СкопјеШоПЕН, Ф. концерт за пијано и оркестар бр.1, e-moll 16-12-1977 Скопје Македонска филхармонија Павица Гвоздиќ, Загреб

ШоПЕН, Ф. концерт за пијано и оркестар бр.1, e-moll 03-03-1979 темишвар, Романија Македонска филхармонија дубравка томшич, Љубљана



НИкоЛовСкИ, в. концерт за пијано и оркестар (прва изведба) 31-10-1979



НИкоЛовСкИ, в. концерт за пијано и оркестар 13-11-1979 Скопје Македонска филхармонија владимир крпан, Загреб

НИкоЛовСкИ, в. концерт за пијано и оркестар 17-11-1979опатија (опатиска трибина)


НИкоЛовСкИ, в. концерт за пијано и оркестар 16-07-1980 охрид (охридско лето) Македонска филхармонија владимир крпан, Загреб

НИкоЛовСкИ, в. концерт за пијано и оркестар 20-06-1986Херцег-Нови (фестивал “дани музике”)


ПРокоФЈЕв, С. концерт за пијано и оркестар бр.2, g-moll 11-03-1970 Скопје Македонска филхармонија Николај Петров, МоскваРАХМАЊИНов, С. варијации на Паганиниева тема 29-03-1972 Скопје Македонска филхармонија владимир крпан, Загреб

РАХМАЊИНов, С. концерт за пијано и оркестар бр.2, c-moll 26-05-1978 Скопје Македонска филхармонија дубравка томшич, Љубљана

РАХМАЊИНов, С. концерт за пијано и оркестар бр.2, c-moll 18-10-1984 Скопје Македонска филхармонија александра романиќ, Сараево





СЕН-САНС, к. концерт за пијано и оркестар бр.2, c-moll 17-04-1981 Скопје Македонска филхармонија Јасминка Станчул, Суботица

ХАЈдН, Ј. концерт за пијано и оркестар D-dur 02-08-1992 охрид (охридско лето) Младински камерен оркестар дарко костовски, Скопје

ХАЈдН, Ј. концерт за пијано и оркестар D-dur 17-11-1992 Скопје Младински камерен оркестар дарко костовски, СкопјеХЕНдЕЛ, Г. Ф. концерт за харфа и гудачки оркестар 15-01-1992 Скопје камерен оркестар на МРтв Лејла урманова, Москва

ХИНдЕМИт, П. 4 темперамента за пијано и гудачки оркестар 03-08-2001 охрид (охридско лето) Руски академски камерен оркестар Ана Гацева, Скопје

ЧАЈковСкИ, П. И. концерт за пијано и оркестар бр.1, b-moll 25-02-1977 Скопје Македонска филхармонија владимир крпан, ЗагребЧАЈковСкИ, П. И. концерт за пијано и оркестар бр.1, b-moll 23-05-1980 Скопје Македонска филхармонија дубравка томшич, Љубљана

ЧАЈковСкИ, П. И. концерт за пијано и оркестар бр.2, G-dur 07-04-1990 кујбишев (Самара), Русија Филхармонија кујбишев (Самара) викторија Постникова, Москва

ЏАМБАЗов, А. 7 танцови варијации за пијано и оркестар (прва изведба) 18-10-1978


Македонска филхармонија татјана Шопова, Скопје

ШоПЕН, Ф. концерт за пијано и оркестар бр.1, e-moll 15-02-1960 Скопје Македонска филхармонија Снежана Муратовска, СкопјеШоПЕН, Ф. концерт за пијано и оркестар бр.1, e-moll 16-12-1977 Скопје Македонска филхармонија Павица Гвоздиќ, Загреб





ШоПЕН, Ф. концерт за пијано и оркестар бр.2, f-moll 26-02-1982 Скопје Македонска филхармонија Лидија Грихтоловна, варшаваШоПЕН, Ф. концерт за пијано и оркестар бр.2, f-moll 24-03-1983 Белград Симфониски оркестар дом ЈНА Павица Гвоздиќ, ЗагребШоПЕН, Ф. концерт за пијано и оркестар бр.2, f-moll 16-10-1986 Скопје Македонска филхармонија Наташа вељковиќ, БелградШоПЕН, Ф. концерт за пијано и оркестар бр.2, f-moll 21-05-1987 дубровник Фестивалски оркестар - дубровник Жан Луис Хагенауер, ПаризШоПЕН, Ф. концерт за пијано и оркестар бр.2, f-moll 11-04-1996 Скопје оркестар на ФМу Хајди Елзесер, СкопјеШуМАН, Р. концерт за пијано и оркестар a-moll 26-04-1957 Загреб Загребачка филхармонија Снежана органџиева, Загреб

ШуМАН, Р. концерт за пијано и оркестар a-moll 05-06-1976Будва (фестивал “дани музике”)

Македонска филхармонија Љупка Хаџи - Георгиева, Скопје

ШуМАН, Р. концерт за пијано и оркестар a-moll 01-06-1989 дубровник Фестивалски оркестар - дубровник Ловро Погорелиќ, Загреб

коМПоЗИЦИИ ЗА ГудАЧкИ ИНСтРуМЕНтИ Со оРкЕСтАР

БАХ, Ј. кР. концерт за виола и гудачки оркестар c-moll 27-05-1975 Будва (фестивал “дани музике)

Симфониски оркестар Ртв титоград Ласло Хорват, Нови Сад

БАХ, Ј. С. концерт за виолина и гудачки оркестар E-dur 08-12-1971 Рјазањ, СССР камарен оркестар на Македонска филхармонија Јован колунџија, Белград

БАХ, Ј. С. концерт за виолина и гудачки оркестар E-dur 15-12-1971 Симферопољ, СССР

камарен оркестар на Македонска филхармонија Јован колунџија, Белград

БАХ, Ј. С. концерт за виолина и гудачки оркестар E-dur 19-12-1971 виљнус, СССР камарен оркестар на Македонска филхармонија Јован колунџија, Белград

БАХ, Ј. С. концерт за виолина и гудачки оркестар E-dur 21-12-1971 Минск, СССР камарен оркестар на Македонска филхармонија Јован колунџија, Белград

БАХ, Ј. С. концерт за виолина и гудачки оркестар E-dur 02-11-1978 Белград Симфониски оркестар дом ЈНА Благоја димчевски, Скопје

БАХ, Ј. С. концерт за виолина и гудачки оркестар E-dur 05-01-1979 Скопје Македонски камерен оркестар Благоја димчевски, Скопје



БАХ, Ј. С. концерт за виолина и гудачки оркестар E-dur 23-07-1981 охрид (охридско лето) Македонски камерен оркестар Хермило Новело, Мексико

БАХ, Ј. С. концерт за виолина и гудачки оркестар E-dur 27-08-1981 краков, Полска Македонски камерен оркестар Благоја димчевски, Скопје

БАХ, Ј. С. концерт за 2 виолини и гудачки оркестар d-moll 17-12-1985 Скопје оркестар на ФМу Јасмина драгоманска, Соња Ѓорѓовска, Скопје




ШоПЕН, Ф. концерт за пијано и оркестар бр.2, f-moll 26-02-1982 Скопје Македонска филхармонија Лидија Грихтоловна, варшаваШоПЕН, Ф. концерт за пијано и оркестар бр.2, f-moll 24-03-1983 Белград Симфониски оркестар дом ЈНА Павица Гвоздиќ, ЗагребШоПЕН, Ф. концерт за пијано и оркестар бр.2, f-moll 16-10-1986 Скопје Македонска филхармонија Наташа вељковиќ, БелградШоПЕН, Ф. концерт за пијано и оркестар бр.2, f-moll 21-05-1987 дубровник Фестивалски оркестар - дубровник Жан Луис Хагенауер, ПаризШоПЕН, Ф. концерт за пијано и оркестар бр.2, f-moll 11-04-1996 Скопје оркестар на ФМу Хајди Елзесер, СкопјеШуМАН, Р. концерт за пијано и оркестар a-moll 26-04-1957 Загреб Загребачка филхармонија Снежана органџиева, Загреб

ШуМАН, Р. концерт за пијано и оркестар a-moll 05-06-1976Будва (фестивал “дани музике”)

Македонска филхармонија Љупка Хаџи - Георгиева, Скопје

ШуМАН, Р. концерт за пијано и оркестар a-moll 01-06-1989 дубровник Фестивалски оркестар - дубровник Ловро Погорелиќ, Загреб

коМПоЗИЦИИ ЗА ГудАЧкИ ИНСтРуМЕНтИ Со оРкЕСтАР

БАХ, Ј. кР. концерт за виола и гудачки оркестар c-moll 27-05-1975 Будва (фестивал “дани музике)

Симфониски оркестар Ртв титоград Ласло Хорват, Нови Сад

БАХ, Ј. С. концерт за виолина и гудачки оркестар E-dur 08-12-1971 Рјазањ, СССР камарен оркестар на Македонска филхармонија Јован колунџија, Белград

БАХ, Ј. С. концерт за виолина и гудачки оркестар E-dur 15-12-1971 Симферопољ, СССР

камарен оркестар на Македонска филхармонија Јован колунџија, Белград

БАХ, Ј. С. концерт за виолина и гудачки оркестар E-dur 19-12-1971 виљнус, СССР камарен оркестар на Македонска филхармонија Јован колунџија, Белград

БАХ, Ј. С. концерт за виолина и гудачки оркестар E-dur 21-12-1971 Минск, СССР камарен оркестар на Македонска филхармонија Јован колунџија, Белград

БАХ, Ј. С. концерт за виолина и гудачки оркестар E-dur 02-11-1978 Белград Симфониски оркестар дом ЈНА Благоја димчевски, Скопје




БАХ, Ј. С. концерт за виолина и гудачки оркестар E-dur 23-07-1981 охрид (охридско лето) Македонски камерен оркестар Хермило Новело, Мексико

БАХ, Ј. С. концерт за виолина и гудачки оркестар E-dur 27-08-1981 краков, Полска Македонски камерен оркестар Благоја димчевски, Скопје

БАХ, Ј. С. концерт за 2 виолини и гудачки оркестар d-moll 17-12-1985 Скопје оркестар на ФМу Јасмина драгоманска, Соња Ѓорѓовска, Скопје



БАХ, Ј. С. концерт за виолина и гудачки оркестар E-dur 24-07-1988 охрид (охридско лето) Младински камерен оркестар Сихана Бадивуку, Приштина

БАХ, Ј. С. концерт за виолина и гудачки оркестар E-dur 10-03-1989 Скопје Младински камерен оркестар Ганка Цветанова, Скопје

БАХ, Ј. С. концерт за виолина, обоа и гудачки оркестар 27-07-1990 охрид (охридско лето) Младински камерен оркестар Ганка Цветанова - виолина,

Гордана Јосифова - обоа, Скопје

БАХ, Ј. С. концерт за виолина, обоа и гудачки оркестар 29-07-1990 Скопје Младински камерен оркестар Ганка Цветанова - виолина, Гордана Јосифова - обоа, Скопје

БАХ, Ј. С. концерт за виолина и гудачки оркестар E-dur 23-01-1991 Скопје камерен оркестар на МРтв Јован колунџија, Белград

БАХ, Ј. Ф. Е. концерт за виолончело и гудачки оркестар A-dur 18-10-1989 келн, Германија камерен оркестар на МРтв валтер дешпаљ, Загреб

БЕтовЕН, Л. вАН концерт за виолина и оркестар D-dur 04-06-1966 Скопје Македонска филхармонија Ратка димитрова, Скопје

БЕтовЕН, Л. вАН концерт за виолина и оркестар D-dur 10-03-1971 Скопје Македонска филхармонија Михаил константинеску, Букурешт

БокЕРИНИ, Л. концерт за виолончело и оркестар B-dur 21-06-1982 Мексико сити, Мексико камерен оркестар bellas artes Миша кац, Мексико


БРАМС, Ј. концерт за виолина и оркестар D-dur 25-06-1962 Скопје Македонска филхармонија Ратка димитрова, Скопје

БРАМС, Ј. концерт за виолина и оркестар D-dur 13-07-1974 охрид (охридско лето) Македонска филхармонија Руџеро Ричи, Италија

БРАМС, Ј. концерт за виолина и оркестар D-dur 10-03-1978 Скопје Македонска филхармонија Божидар Братоев, Скопје

БРАМС, Ј. концерт за виолина и оркестар D-dur 14-11-1980 Скопје Македонска филхармонија Јован колунџија, Белград

БРАМС, Ј. концерт за виолина, виолончело и оркестар a-moll 13-11-1981 Скопје Македонска филхармонија Маја дешпаљ - виолина, валтер дешпаљ - виолончело, Загреб

БРАМС, Ј. концерт за виолина и оркестар D-dur 05-12-1985 Скопје Македонска филхармонија Елмира дрварова, Софија

БРуХ, М. концерт за виолина и оркестар g-moll 09-02-1982 Сараево Симфониски оркестар Ртв Сараево Радослава Медле, Сараево

вИвАЛдИ, А. концерти за виолина и гудачки оркестар, “4 годишни времиња” 16-04-1981 Скопје Македонски камерен оркестар Ратка димитрова, Скопје


вИвАЛдИ, А. концерти за виолина и гудачки оркестар, “4 годишни времиња” 02-06-1981 Битола Македонски камерен оркестар Ратка димитрова, Скопје

вИвАЛдИ, А. концерт за виолончело и гудачки оркестар c-moll 15-01-1982 Скопје Македонска филхармонија Ристо краповски, Скопје

вИвАЛдИ, А. концерт за две виолончела и гудачки оркестар 21-06-1982 Мексико сити, Мексико камерен оркестар bellas artes Миша кац, Ана Галвез, Мексико



БАХ, Ј. С. концерт за виолина и гудачки оркестар E-dur 24-07-1988 охрид (охридско лето) Младински камерен оркестар Сихана Бадивуку, Приштина

БАХ, Ј. С. концерт за виолина и гудачки оркестар E-dur 10-03-1989 Скопје Младински камерен оркестар Ганка Цветанова, Скопје

БАХ, Ј. С. концерт за виолина, обоа и гудачки оркестар 27-07-1990 охрид (охридско лето) Младински камерен оркестар Ганка Цветанова - виолина,

Гордана Јосифова - обоа, Скопје

БАХ, Ј. С. концерт за виолина, обоа и гудачки оркестар 29-07-1990 Скопје Младински камерен оркестар Ганка Цветанова - виолина, Гордана Јосифова - обоа, Скопје

БАХ, Ј. С. концерт за виолина и гудачки оркестар E-dur 23-01-1991 Скопје камерен оркестар на МРтв Јован колунџија, Белград

БАХ, Ј. Ф. Е. концерт за виолончело и гудачки оркестар A-dur 18-10-1989 келн, Германија камерен оркестар на МРтв валтер дешпаљ, Загреб

БЕтовЕН, Л. вАН концерт за виолина и оркестар D-dur 04-06-1966 Скопје Македонска филхармонија Ратка димитрова, Скопје

БЕтовЕН, Л. вАН концерт за виолина и оркестар D-dur 10-03-1971 Скопје Македонска филхармонија Михаил константинеску, Букурешт



БРАМС, Ј. концерт за виолина и оркестар D-dur 25-06-1962 Скопје Македонска филхармонија Ратка димитрова, Скопје

БРАМС, Ј. концерт за виолина и оркестар D-dur 13-07-1974 охрид (охридско лето) Македонска филхармонија Руџеро Ричи, Италија

БРАМС, Ј. концерт за виолина и оркестар D-dur 10-03-1978 Скопје Македонска филхармонија Божидар Братоев, Скопје

БРАМС, Ј. концерт за виолина и оркестар D-dur 14-11-1980 Скопје Македонска филхармонија Јован колунџија, Белград

БРАМС, Ј. концерт за виолина, виолончело и оркестар a-moll 13-11-1981 Скопје Македонска филхармонија Маја дешпаљ - виолина, валтер дешпаљ - виолончело, Загреб

БРАМС, Ј. концерт за виолина и оркестар D-dur 05-12-1985 Скопје Македонска филхармонија Елмира дрварова, Софија

БРуХ, М. концерт за виолина и оркестар g-moll 09-02-1982 Сараево Симфониски оркестар Ртв Сараево Радослава Медле, Сараево



вИвАЛдИ, А. концерти за виолина и гудачки оркестар, “4 годишни времиња” 02-06-1981 Битола Македонски камерен оркестар Ратка димитрова, Скопје

вИвАЛдИ, А. концерт за виолончело и гудачки оркестар c-moll 15-01-1982 Скопје Македонска филхармонија Ристо краповски, Скопје





вИвАЛдИ, А. концерти за виолина и гудачки оркестар, “4 годишни времиња” 25-07-1990 охрид

(охридско лето) Младински камерен оркестар Сретен крстиќ, Минхен

вИвАЛдИ, А. концерт за 4 виолини и гудачки оркестар 02-08-1992 охрид (охридско лето) Младински камерен оркестар

Сања Шуплевска, Љубиша кировски, Наташа Паскалова, весна Шуплевска, Скопје

вИвАЛдИ, А. концерти за виолина и гудачки оркестар, “Лето” и “Зима” 03-02-1994 Скопје камерен оркестар на МРтв Михајло куфојанакис, Скопје


(охридско лето) камерен оркестар на МРтв Марк Лубоцки, Германија

вИвАЛдИ, А. концерт за виолина и гудачки оркестар “Зима” 23-04-1997 Скопје оркестар на МБуЦ Георги димчевски, Скопје

вИвАЛдИ, А. концерт за виолина и гудачки оркестар “Лето” 23-04-1997 Скопје оркестар на МБуЦ Фросина Богдановска, велес

вИЈЕЊАвСкИ, Х. концерт за виолина и оркестар бр.1, fis-moll 11-04-1996 Скопје оркестар на ФМу Љубиша кировски, Скопје

ГЛИШИЌ, Ж. кончертино за контрабас и гудачки оркестар 30-03-1994 Скопје камерен оркестар на МРтв велко тодевски, Скопје

ГоЛАБовСкИ, С. концерт за виолончело и гудачки оркестар 28-04-1980 Скопје Македонски камерен оркестар душка тасеска, Скопје

двоРЖАк, А. концерт за виолончело и оркестар h-moll 05-04-1968 Скопје Македонска филхармонија Елефтерио Папаставро, Париз

двоРЖАк, А. концерт за виолончело и оркестар h-moll 23-07-1973 охрид (охридско лето) Македонска филхармонија Андре Навара, Париз

двоРЖАк, А. концерт за виолончело и оркестар h-moll 06-02-1976 Сараево Симфониски оркестар Ртв Сараево валтер дешпаљ, Загреб

двоРЖАк, А. концерт за виолончело и оркестар h-moll 19-07-1977 охрид (охридско лето) Македонска филхармонија Јехуда Ханани, САд

двоРЖАк, А. концерт за виолончело и оркестар h-moll 26-09-1980 Скопје Македонска филхармонија Маријан Јербиќ, Загреб

ЕЛГАР, Е. концерт за виолончело и оркестар e-moll 26-08-1983 охрид војводинска младинска филхармонија Имре калман, Германија

ЕЛГАР, Е. концерт за виолончело и оркестар e-moll 27-08-1983 Скопје војводинска младинска филхармонија Имре калман, Германија

ЕЛГАР, Е. концерт за виолончело и оркестар e-moll 30-08-1983 Панчево војводинска младинска филхармонија Имре калман, Германија

ЕЛГАР, Е. концерт за виолончело и оркестар e-moll 31-08-1983 Суботица војводинска младинска филхармонија Имре калман, Германија

ЕЛГАР, Е. концерт за виолончело и оркестар e-moll 01-09-1983 Нови Сад војводинска младинска филхармонија Имре калман, Германија

куСЕвИЦкИ, С. концерт за контрабас и оркестар 27-02-1976 Скопје Македонска филхармонија велко тодевски, Скопје

ЛАЛо, Е. Шпанска симфонија за виолина и оркестар 23-11-1973 Скопје Македонска филхармонија Јован колунџија. Белград





(охридско лето) Младински камерен оркестар Сретен крстиќ, Минхен

вИвАЛдИ, А. концерт за 4 виолини и гудачки оркестар 02-08-1992 охрид (охридско лето) Младински камерен оркестар

Сања Шуплевска, Љубиша кировски, Наташа Паскалова, весна Шуплевска, Скопје

вИвАЛдИ, А. концерти за виолина и гудачки оркестар, “Лето” и “Зима” 03-02-1994 Скопје камерен оркестар на МРтв Михајло куфојанакис, Скопје


(охридско лето) камерен оркестар на МРтв Марк Лубоцки, Германија

вИвАЛдИ, А. концерт за виолина и гудачки оркестар “Зима” 23-04-1997 Скопје оркестар на МБуЦ Георги димчевски, Скопје

вИвАЛдИ, А. концерт за виолина и гудачки оркестар “Лето” 23-04-1997 Скопје оркестар на МБуЦ Фросина Богдановска, велес

вИЈЕЊАвСкИ, Х. концерт за виолина и оркестар бр.1, fis-moll 11-04-1996 Скопје оркестар на ФМу Љубиша кировски, Скопје

ГЛИШИЌ, Ж. кончертино за контрабас и гудачки оркестар 30-03-1994 Скопје камерен оркестар на МРтв велко тодевски, Скопје

ГоЛАБовСкИ, С. концерт за виолончело и гудачки оркестар 28-04-1980 Скопје Македонски камерен оркестар душка тасеска, Скопје

двоРЖАк, А. концерт за виолончело и оркестар h-moll 05-04-1968 Скопје Македонска филхармонија Елефтерио Папаставро, Париз

двоРЖАк, А. концерт за виолончело и оркестар h-moll 23-07-1973 охрид (охридско лето) Македонска филхармонија Андре Навара, Париз

двоРЖАк, А. концерт за виолончело и оркестар h-moll 06-02-1976 Сараево Симфониски оркестар Ртв Сараево валтер дешпаљ, Загреб

двоРЖАк, А. концерт за виолончело и оркестар h-moll 19-07-1977 охрид (охридско лето) Македонска филхармонија Јехуда Ханани, САд

двоРЖАк, А. концерт за виолончело и оркестар h-moll 26-09-1980 Скопје Македонска филхармонија Маријан Јербиќ, Загреб

ЕЛГАР, Е. концерт за виолончело и оркестар e-moll 26-08-1983 охрид војводинска младинска филхармонија Имре калман, Германија

ЕЛГАР, Е. концерт за виолончело и оркестар e-moll 27-08-1983 Скопје војводинска младинска филхармонија Имре калман, Германија

ЕЛГАР, Е. концерт за виолончело и оркестар e-moll 30-08-1983 Панчево војводинска младинска филхармонија Имре калман, Германија

ЕЛГАР, Е. концерт за виолончело и оркестар e-moll 31-08-1983 Суботица војводинска младинска филхармонија Имре калман, Германија

ЕЛГАР, Е. концерт за виолончело и оркестар e-moll 01-09-1983 Нови Сад војводинска младинска филхармонија Имре калман, Германија

куСЕвИЦкИ, С. концерт за контрабас и оркестар 27-02-1976 Скопје Македонска филхармонија велко тодевски, Скопје

ЛАЛо, Е. Шпанска симфонија за виолина и оркестар 23-11-1973 Скопје Македонска филхармонија Јован колунџија. Белград



ЛАЛо, Е. Шпанска симфонија за виолина и оркестар 23-12-1974 Белград Македонска филхармонија Благоја димчевски, Скопје

ЛАЛо, Е. Шпанска симфонија за виолина и оркестар 24-12-1974 Нови Сад Македонска филхармонија Благоја димчевски, Скопје

ЛАЛо, Е. Шпанска симфонија за виолина и оркестар 25-12-1974 Ниш Македонска филхармонија Благоја димчевски, Скопје

ЛАЛо, Е. Шпанска симфонија за виолина и оркестар 31-10-1986 варна, Бугарија варненска филхармонија веселин Пантелеев, Софија

ЛАЛо, Е. Шпанска симфонија за виолина и оркестар 25-04-1987 Скопје оркестар на ФМу Ивана Акимовски, Белград

ЛАЛо, Е. Шпанска симфонија за виолина и оркестар 25-04-1987 Скопје оркестар на ФМу Ганка Цветанова, Скопје

МЕНдЕЛСоН, Ф. концерт за виолина и оркестар e-moll 26-04-1957 Загреб Загребачка филхармонија тонко Ниниќ, Загреб

МЕНдЕЛСоН, Ф. концерт за виолина и оркестар d-moll 29-10-1976 Нови Сад Новосадски камерен орекстар оскар Пухан, Цирих

МЕНдЕЛСоН, Ф. концерт за виолина и оркестар e-moll 11-04-1980 Скопје Македонска филхармонија Јован колунџија, Белград

МоЦАРт, в. А. концерт за виолина и оркестар D-dur, KV 218 20-04-1956 Загреб оркестар на музичка академија - Загреб Златко Балија, Загреб

МоЦАРт, в. А. Адаѓо за виолина и оркестар KV 261 09-10-1972 Скопје Македонска филхармонија Леонид коган, Москва

МоЦАРт, в. А. концерт за виолина и оркестар A-dur, KV 219 09-10-1972 Скопје Македонска филхармонија Леонид коган, Москва

МоЦАРт, в. А. концерт за виолина и оркестар D-dur, KV 211 09-04-1973 Сараево Симфониски оркестар Ртв Сараево олджих тиц, Сараево

МоЦАРт, в. А. концерт за виолина и оркестар D-dur, KV 218 17-07-1975 охрид (охридско лето) Македонска филхармонија Евгенија Чугаева, Москва

МоЦАРт, в. А. концерт за виолина и оркестар D-dur, KV 218 13-07-1978 охрид (охридско лето) Македонска филхармонија Игор озим, Љубљана

МоЦАРт, в. А. Симфонија концертанте Es-dur, KV 364 19-01-1979 Скопје Македонска филхармонија костадин кирков - виолина, Богомил коси - виола Љубљана

МоЦАРт, в. А. Симфонија концертанте Es-dur, KV 364 12-12-1980 Скопје Македонска филхармонија Иле темков - виолина, Љупчо Соколов - виола, Скопје

МоЦАРт, в. А. концерт за виолина и оркестар A-dur, KV 219 17-04-1981 Скопје Македонска филхармонија Михајло куфојанакис, Скопје

НИкоЛовСкИ, М. концерт за виолина, удиралки и гудачки оркестар (прва изведба) 20-07-1991 охрид

(охридско лето) камерен оркестар на МРтв Михајло куфојанакис, Скопје

ПРоШЕв, т. концерт за виолина и оркестар 22-10-1975 Струга (Струшка музичка есен) Македонска филхармонија Божидар Братоев, Скопје

СЕН-САНС, к. концерт за виолончело и оркестар a-moll 14-05-1973 Скопје Македонска филхармонија душка тасеска, Скопје

СЕН-САНС, к. Рондо капричиозо 07-06-1990 Скопје Македонска филхармонија Љубиша кировски, Скопје

СИБЕЛИуС, Ј. концерт за виолина и оркестар 27-03-1981 Скопје Македонска филхармонија Игор Политковски, Москва

СтоЈков, С. концерт за виолончело и оркестар (прва изведба) 19-10-1977 Струга (Струшка музичка есен) Македонска филхармонија душка тасеска, Скопје

тАРтИНИ, Ѓ. концерт за виолина и гудачки оркестар 10-05-1979 Скопје Македонски камерен оркестар Ратка димитрова, Скопје

ФоРЕ, Г. Елегија за виолончело и оркестар 20-03-1977 Скопје Македонска филхармонија душка тасеска, Скопје



ЛАЛо, Е. Шпанска симфонија за виолина и оркестар 23-12-1974 Белград Македонска филхармонија Благоја димчевски, Скопје

ЛАЛо, Е. Шпанска симфонија за виолина и оркестар 24-12-1974 Нови Сад Македонска филхармонија Благоја димчевски, Скопје

ЛАЛо, Е. Шпанска симфонија за виолина и оркестар 25-12-1974 Ниш Македонска филхармонија Благоја димчевски, Скопје

ЛАЛо, Е. Шпанска симфонија за виолина и оркестар 31-10-1986 варна, Бугарија варненска филхармонија веселин Пантелеев, Софија

ЛАЛо, Е. Шпанска симфонија за виолина и оркестар 25-04-1987 Скопје оркестар на ФМу Ивана Акимовски, Белград

ЛАЛо, Е. Шпанска симфонија за виолина и оркестар 25-04-1987 Скопје оркестар на ФМу Ганка Цветанова, Скопје

МЕНдЕЛСоН, Ф. концерт за виолина и оркестар e-moll 26-04-1957 Загреб Загребачка филхармонија тонко Ниниќ, Загреб

МЕНдЕЛСоН, Ф. концерт за виолина и оркестар d-moll 29-10-1976 Нови Сад Новосадски камерен орекстар оскар Пухан, Цирих

МЕНдЕЛСоН, Ф. концерт за виолина и оркестар e-moll 11-04-1980 Скопје Македонска филхармонија Јован колунџија, Белград

МоЦАРт, в. А. концерт за виолина и оркестар D-dur, KV 218 20-04-1956 Загреб оркестар на музичка академија - Загреб Златко Балија, Загреб

МоЦАРт, в. А. Адаѓо за виолина и оркестар KV 261 09-10-1972 Скопје Македонска филхармонија Леонид коган, Москва

МоЦАРт, в. А. концерт за виолина и оркестар A-dur, KV 219 09-10-1972 Скопје Македонска филхармонија Леонид коган, Москва

МоЦАРт, в. А. концерт за виолина и оркестар D-dur, KV 211 09-04-1973 Сараево Симфониски оркестар Ртв Сараево олджих тиц, Сараево

МоЦАРт, в. А. концерт за виолина и оркестар D-dur, KV 218 17-07-1975 охрид (охридско лето) Македонска филхармонија Евгенија Чугаева, Москва

МоЦАРт, в. А. концерт за виолина и оркестар D-dur, KV 218 13-07-1978 охрид (охридско лето) Македонска филхармонија Игор озим, Љубљана

МоЦАРт, в. А. Симфонија концертанте Es-dur, KV 364 19-01-1979 Скопје Македонска филхармонија костадин кирков - виолина, Богомил коси - виола Љубљана

МоЦАРт, в. А. Симфонија концертанте Es-dur, KV 364 12-12-1980 Скопје Македонска филхармонија Иле темков - виолина, Љупчо Соколов - виола, Скопје

МоЦАРт, в. А. концерт за виолина и оркестар A-dur, KV 219 17-04-1981 Скопје Македонска филхармонија Михајло куфојанакис, Скопје

НИкоЛовСкИ, М. концерт за виолина, удиралки и гудачки оркестар (прва изведба) 20-07-1991 охрид

(охридско лето) камерен оркестар на МРтв Михајло куфојанакис, Скопје

ПРоШЕв, т. концерт за виолина и оркестар 22-10-1975 Струга (Струшка музичка есен) Македонска филхармонија Божидар Братоев, Скопје

СЕН-САНС, к. концерт за виолончело и оркестар a-moll 14-05-1973 Скопје Македонска филхармонија душка тасеска, Скопје

СЕН-САНС, к. Рондо капричиозо 07-06-1990 Скопје Македонска филхармонија Љубиша кировски, Скопје

СИБЕЛИуС, Ј. концерт за виолина и оркестар 27-03-1981 Скопје Македонска филхармонија Игор Политковски, Москва

СтоЈков, С. концерт за виолончело и оркестар (прва изведба) 19-10-1977 Струга (Струшка музичка есен) Македонска филхармонија душка тасеска, Скопје

тАРтИНИ, Ѓ. концерт за виолина и гудачки оркестар 10-05-1979 Скопје Македонски камерен оркестар Ратка димитрова, Скопје

ФоРЕ, Г. Елегија за виолончело и оркестар 20-03-1977 Скопје Македонска филхармонија душка тасеска, Скопје



коМПоЗИЦИИ ЗА дувАЧкИ И удАРНИ ИНСтРуМЕНтИ Со оРкЕСтАР

АЛБИНоНИ, т. концерт за обоа и гудачки оркестар бр.3 13-01-1974 Скопје Македонска филхармонија киро давидовски, СкопјеБАХ, Ј. С. Суита h-moll 20-03-1985 Скопје камерен оркестар на МРтв Никола Атанасов, СкопјеБАХ, Ј. С. Суита h-moll 11-02-1992 Битола камерен оркестар на МРтв Илија Зимбо, СкопјеБАХ, Ј. С. Суита h-moll 11-01-1993 Скопје камерен оркестар на МРтв Илија Зимбо, СкопјеБАХ, Ј. С. Суита h-moll 23-07-1993 охрид (охридско лето) камерен оркестар на МРтв Илија Зимбо, СкопјеБАХ, Ј. С. Суита h-moll 24-05-1996 Скопје оркестар на ФМу Марија Малинова, СкопјеБЈЕЛИНСкИ, Б. концерт за кларинет и оркестар 13-06-1980 Скопје Македонска филхармонија Стевче Христовски, Скопје

БокЕРИНИ, Л. концерт за флејта и оркестар D-dur 02-12-1971 Скопје камерен оркестар на Македонска филхармонија киро Божиновски, Скопје

БокЕРИНИ, Л. концерт за флејта и оркестар D-dur 12-12-1971 Ростов на дон, СССР камерен оркестар на Македонска филхармонија киро Божиновски, Скопје

БокЕРИНИ, Л. концерт за флејта и оркестар D-dur 08-09-1973Аранѓеловац (фестивал “Мермер и звуци”)

Македонска филхармонија киро Божиновски, Скопје

БокЕРИНИ, Л. концерт за флејта и оркестар D-dur 27-05-1975Будва (фестивал “дани музике”)

Симфониски оркестар Ртв титогград киро Божиновски, Скопје

ХАЈдН, Ј. концерт за виолончело и оркестар D-dur 13-02-1967 Скопје Македонска филхармонија Стефан Попов, Софија

ХАЈдН, Ј. концерт за виолончело и оркестар C-dur 25-01-1968 Скопје Македонска филхармонија Христофор добрев, Софија

ЧАЈковСкИ, П. И. Kонцерт за виолина и оркестар D-dur 16-04-1962 Скопје Македонска филхармонија Рудолф Балаж, Белград

ЧАЈковСкИ, П. И. Kонцерт за виолина и оркестар D-dur 29-03-1972 Скопје Македонска филхармонија дејан Бравничар, Љубљана

ЧАЈковСкИ, П. И. Меланхолична серенада 11-10-1973 Штип Македонска филхармонија Ратка димитрова, Скопје

ЧАЈковСкИ, П. И. Рококо варијации за виолончело и оркестар 13-12-1974 Скопје Македонска филхармонија Наталија Шаховскаја, Москва

ЧАЈковСкИ, П. И. Kонцерт за виолина и оркестар D-dur 15-01-1987 Скопје Македонска филхармонија Михајло куфојанакис, Скопје

ЧАЈковСкИ, П. И. Kонцерт за виолина и оркестар D-dur 11-02-1988 Ниш Нишки симфониски оркестар Јулијана Пејиќ, Белград

ШуМАН, Р. концерт за виолончело и оркестар a-moll 25-02-1965 Скопје Македонска филхармонија Елефтерио Папаставро, Париз

ШуМАН, Р. концерт за виолончело и оркестар a-moll 15-09-1987 дубровник Фестивалски оркестар - дубровник карин Георгијан, Германија

ШуПЛЕвСкИ, д. капричо за виолина и гудачки оркестар (прва изведба) 30-10-1991 Скопје камерен оркестар на МРтв весна Шуплевска, Скопје



коМПоЗИЦИИ ЗА дувАЧкИ И удАРНИ ИНСтРуМЕНтИ Со оРкЕСтАР

АЛБИНоНИ, т. концерт за обоа и гудачки оркестар бр.3 13-01-1974 Скопје Македонска филхармонија киро давидовски, СкопјеБАХ, Ј. С. Суита h-moll 20-03-1985 Скопје камерен оркестар на МРтв Никола Атанасов, СкопјеБАХ, Ј. С. Суита h-moll 11-02-1992 Битола камерен оркестар на МРтв Илија Зимбо, СкопјеБАХ, Ј. С. Суита h-moll 11-01-1993 Скопје камерен оркестар на МРтв Илија Зимбо, СкопјеБАХ, Ј. С. Суита h-moll 23-07-1993 охрид (охридско лето) камерен оркестар на МРтв Илија Зимбо, СкопјеБАХ, Ј. С. Суита h-moll 24-05-1996 Скопје оркестар на ФМу Марија Малинова, СкопјеБЈЕЛИНСкИ, Б. концерт за кларинет и оркестар 13-06-1980 Скопје Македонска филхармонија Стевче Христовски, Скопје

БокЕРИНИ, Л. концерт за флејта и оркестар D-dur 02-12-1971 Скопје камерен оркестар на Македонска филхармонија киро Божиновски, Скопје

БокЕРИНИ, Л. концерт за флејта и оркестар D-dur 12-12-1971 Ростов на дон, СССР камерен оркестар на Македонска филхармонија киро Божиновски, Скопје

БокЕРИНИ, Л. концерт за флејта и оркестар D-dur 08-09-1973Аранѓеловац (фестивал “Мермер и звуци”)

Македонска филхармонија киро Божиновски, Скопје

БокЕРИНИ, Л. концерт за флејта и оркестар D-dur 27-05-1975Будва (фестивал “дани музике”)

Симфониски оркестар Ртв титогград киро Божиновски, Скопје

ХАЈдН, Ј. концерт за виолончело и оркестар D-dur 13-02-1967 Скопје Македонска филхармонија Стефан Попов, Софија

ХАЈдН, Ј. концерт за виолончело и оркестар C-dur 25-01-1968 Скопје Македонска филхармонија Христофор добрев, Софија

ЧАЈковСкИ, П. И. Kонцерт за виолина и оркестар D-dur 16-04-1962 Скопје Македонска филхармонија Рудолф Балаж, Белград

ЧАЈковСкИ, П. И. Kонцерт за виолина и оркестар D-dur 29-03-1972 Скопје Македонска филхармонија дејан Бравничар, Љубљана

ЧАЈковСкИ, П. И. Меланхолична серенада 11-10-1973 Штип Македонска филхармонија Ратка димитрова, Скопје

ЧАЈковСкИ, П. И. Рококо варијации за виолончело и оркестар 13-12-1974 Скопје Македонска филхармонија Наталија Шаховскаја, Москва

ЧАЈковСкИ, П. И. Kонцерт за виолина и оркестар D-dur 15-01-1987 Скопје Македонска филхармонија Михајло куфојанакис, Скопје

ЧАЈковСкИ, П. И. Kонцерт за виолина и оркестар D-dur 11-02-1988 Ниш Нишки симфониски оркестар Јулијана Пејиќ, Белград

ШуМАН, Р. концерт за виолончело и оркестар a-moll 25-02-1965 Скопје Македонска филхармонија Елефтерио Папаставро, Париз

ШуМАН, Р. концерт за виолончело и оркестар a-moll 15-09-1987 дубровник Фестивалски оркестар - дубровник карин Георгијан, Германија

ШуПЛЕвСкИ, д. капричо за виолина и гудачки оркестар (прва изведба) 30-10-1991 Скопје камерен оркестар на МРтв весна Шуплевска, Скопје



БокЕРИНИ, Л. концерт за флејта и оркестар D-dur 02-11-1977 Белград Македонска филхармонија киро Божиновски, СкопјеБокЕРИНИ, Л. концерт за флејта и оркестар D-dur 04-11-1977 Љубљана Македонска филхармонија киро Божиновски, СкопјеБокЕРИНИ, Л. концерт за флејта и оркестар D-dur 02-12-1977 Скопје Македонска филхармонија киро Божиновски, СкопјеБРАНЃоЛИЦА, Љ. концерт за тромбон и гудачки оркестар 28-04-1980 Скопје Македонски камерен оркестар кирил Рибарски, СкопјеБРАНЃоЛИЦА, Љ. концерт за обоа и гудачки оркестар 08-05-1985 куманово камерен оркестар на МРтв васил Атанасов, СкопјевЕБЕР, к. М. концерт за фагот и оркестар 25-06-1962 Скопје Македонска филхармонија Сретен теодосиевски, СкопјевЕБЕР, к. М. концерт за хорна и оркестар 24-03-1978 Скопје Македонска филхармонија Херман Бауман, ГерманијавЕБЕР, к. М. концерт за кларинет и оркестар бр.2. Es-dur 08-02-1980 Скопје Македонска филхармонија Стојан димов, СкопјевЕБЕР, к. М. концерт за кларинет и оркестар бр.1, f-moll 21-06-1980 Скопје Македонска филхармонија Борис танасков, Скопје

вЕБЕР, к. М. концерт за кларинет и оркестар бр.2. Es-dur 17-04-1981 Скопје Македонска филхармонија Мирослав Бушиновски, Скопје

вЕБЕР, к. М. концерт за кларинет и оркестар бр.1, f-moll 15-01-1982 Скопје Македонска филхармонија Ратомир Јовановиќ, БелградвЕБЕР, к. М. концерт за кларинет и оркестар бр.1, f-moll 27-03-1986 Скопје Македонска филхармонија Стојан димов, Скопје

вИвАЛдИ, А. концерт за фагот и гудачки оркестар d-moll 19-04-1956 Загреб оркестар на музичка академија - Загреб Иван Стојановиќ, Загреб

вИвАЛдИ, А. концерт за фагот и гудачки оркестар 28-05-1992 Скопје оркестар на ФМу васко караскаковски, СкопјевоЛФ-ФЕРАРИ, Е. кончертино за обоа и оркестар 15-07-1973 охрид (охридско лето) Македонска филхармонија киро давидовски, Скопје

ГоЛАБовСкИ, С. концерт за хорна и оркестар 27-09-1981 Струга (Струшка музичка есен) Македонска филхармонија Михајло докузов, Скопје

ГоЛАБовСкИ, С. концерт за обоа и гудачки оркестар 07-12-1981 опатија (опатијска трибина) Македонски камерен оркестар киро давидовски, Скопје

ГоРдЕЛИ, о. кончертино за флејта и оркестар 10-05-1985 Скопје Македонска филхармонија киро Божиновски, СкопједАвИд, Ф. концерт за тромбон и оркестар 21-09-1979 Скопје Македонска филхармонија кирил Рибарски, Скопје

кРАМАРЖ, Ф. концерт за обоа и оркестар 01-10-1973 темишвар, Романија Филхармонија “банатул”- темишвар киро давидовски, Скопје

кРАМАРЖ, Ф. концерт за обоа и оркестар 20-02-1981 Скопје Македонска филхармонија васил Атанасов, СкопјеМоЦАРт, в. А. концерт за флејта и оркестар D-dur KV 314 30-10-1972 Ниш Македонска филхармонија киро Божиновски, Скопје

МоЦАРт, в. А. концерт за харфа, флејта и оркестар KV 299 05-02-1973 Ниш Нишки симфониски оркестар Никола Атанасов, татјана Шопова , Скопје

МоЦАРт, в. А. концерт за кларинет и оркестар A-dur, KV 622 15-07-1975 отешево Македонска филхармонија Борис танасков, СкопјеМоЦАРт, в. А. концерт за кларинет и оркестар A-dur, KV 622 17-07-1975 охрид (охридско лето) Македонска филхармонија Борис танасков, СкопјеМоЦАРт, в. А. концерт за кларинет и оркестар A-dur, KV 622 15-11-1977 Сараево Сараевска филхармонија Иван кочаров, СкопјеМоЦАРт, в. А. концерт за кларинет и оркестар A-dur, KV 622 10-10-1978 Сомбор Македонска филхармонија Иван кочаров, СкопјеМоЦАРт, в. А. концерт за кларинет и оркестар A-dur, KV 622 11-10-1978 Нови Сад Македонска филхармонија Иван кочаров, СкопјеМоЦАРт, в. А. концерт за кларинет и оркестар A-dur, KV 622 12-10-1978 Суботица Македонска филхармонија Иван кочаров, Скопје



БокЕРИНИ, Л. концерт за флејта и оркестар D-dur 02-11-1977 Белград Македонска филхармонија киро Божиновски, СкопјеБокЕРИНИ, Л. концерт за флејта и оркестар D-dur 04-11-1977 Љубљана Македонска филхармонија киро Божиновски, СкопјеБокЕРИНИ, Л. концерт за флејта и оркестар D-dur 02-12-1977 Скопје Македонска филхармонија киро Божиновски, СкопјеБРАНЃоЛИЦА, Љ. концерт за тромбон и гудачки оркестар 28-04-1980 Скопје Македонски камерен оркестар кирил Рибарски, СкопјеБРАНЃоЛИЦА, Љ. концерт за обоа и гудачки оркестар 08-05-1985 куманово камерен оркестар на МРтв васил Атанасов, СкопјевЕБЕР, к. М. концерт за фагот и оркестар 25-06-1962 Скопје Македонска филхармонија Сретен теодосиевски, СкопјевЕБЕР, к. М. концерт за хорна и оркестар 24-03-1978 Скопје Македонска филхармонија Херман Бауман, ГерманијавЕБЕР, к. М. концерт за кларинет и оркестар бр.2. Es-dur 08-02-1980 Скопје Македонска филхармонија Стојан димов, СкопјевЕБЕР, к. М. концерт за кларинет и оркестар бр.1, f-moll 21-06-1980 Скопје Македонска филхармонија Борис танасков, Скопје

вЕБЕР, к. М. концерт за кларинет и оркестар бр.2. Es-dur 17-04-1981 Скопје Македонска филхармонија Мирослав Бушиновски, Скопје

вЕБЕР, к. М. концерт за кларинет и оркестар бр.1, f-moll 15-01-1982 Скопје Македонска филхармонија Ратомир Јовановиќ, БелградвЕБЕР, к. М. концерт за кларинет и оркестар бр.1, f-moll 27-03-1986 Скопје Македонска филхармонија Стојан димов, Скопје

вИвАЛдИ, А. концерт за фагот и гудачки оркестар d-moll 19-04-1956 Загреб оркестар на музичка академија - Загреб Иван Стојановиќ, Загреб

вИвАЛдИ, А. концерт за фагот и гудачки оркестар 28-05-1992 Скопје оркестар на ФМу васко караскаковски, СкопјевоЛФ-ФЕРАРИ, Е. кончертино за обоа и оркестар 15-07-1973 охрид (охридско лето) Македонска филхармонија киро давидовски, Скопје

ГоЛАБовСкИ, С. концерт за хорна и оркестар 27-09-1981 Струга (Струшка музичка есен) Македонска филхармонија Михајло докузов, Скопје

ГоЛАБовСкИ, С. концерт за обоа и гудачки оркестар 07-12-1981 опатија (опатијска трибина) Македонски камерен оркестар киро давидовски, Скопје

ГоРдЕЛИ, о. кончертино за флејта и оркестар 10-05-1985 Скопје Македонска филхармонија киро Божиновски, СкопједАвИд, Ф. концерт за тромбон и оркестар 21-09-1979 Скопје Македонска филхармонија кирил Рибарски, Скопје

кРАМАРЖ, Ф. концерт за обоа и оркестар 01-10-1973 темишвар, Романија Филхармонија “банатул”- темишвар киро давидовски, Скопје

кРАМАРЖ, Ф. концерт за обоа и оркестар 20-02-1981 Скопје Македонска филхармонија васил Атанасов, СкопјеМоЦАРт, в. А. концерт за флејта и оркестар D-dur KV 314 30-10-1972 Ниш Македонска филхармонија киро Божиновски, Скопје

МоЦАРт, в. А. концерт за харфа, флејта и оркестар KV 299 05-02-1973 Ниш Нишки симфониски оркестар Никола Атанасов, татјана Шопова , Скопје

МоЦАРт, в. А. концерт за кларинет и оркестар A-dur, KV 622 15-07-1975 отешево Македонска филхармонија Борис танасков, СкопјеМоЦАРт, в. А. концерт за кларинет и оркестар A-dur, KV 622 17-07-1975 охрид (охридско лето) Македонска филхармонија Борис танасков, СкопјеМоЦАРт, в. А. концерт за кларинет и оркестар A-dur, KV 622 15-11-1977 Сараево Сараевска филхармонија Иван кочаров, СкопјеМоЦАРт, в. А. концерт за кларинет и оркестар A-dur, KV 622 10-10-1978 Сомбор Македонска филхармонија Иван кочаров, СкопјеМоЦАРт, в. А. концерт за кларинет и оркестар A-dur, KV 622 11-10-1978 Нови Сад Македонска филхармонија Иван кочаров, СкопјеМоЦАРт, в. А. концерт за кларинет и оркестар A-dur, KV 622 12-10-1978 Суботица Македонска филхармонија Иван кочаров, Скопје



МоЦАРт, в. А. концерт за флејта и оркестар G-dur KV 313 13-10-1981 Бања Лука Македонска филхармонија киро Божиновски, СкопјеМоЦАРт, в. А. концерт за флејта и оркестар G-dur KV 313 14-10-1981 Сараево Македонска филхармонија киро Божиновски, СкопјеМоЦАРт, в. А. концерт за флејта и оркестар G-dur KV 313 15-10-1981 Мостар Македонска филхармонија киро Божиновски, Скопје

НИкоЛовСкИ, в. дивертименто за флејти и гудачки оркестар 19-01-1980 темишвар, Романија Филхармонија “Банатул”- темишвар киро Божиновски, Скопје


НИкоЛовСкИ, в. дивертименто за флејти и гудачки оркестар 28-04-1980 Скопје Македонски камерен оркестар киро Божиновски, СкопјеПЕРГоЛЕЗИ, Ѓ. - БАРБИРоЛИ, Џ. концерт за обоа и гудачки оркестар d-moll 24-12-1986 Скопје оркестар на ФМу Гордана Јосифова, Скопје

ПЕРГоЛЕЗИ, Ѓ. - БАРБИРоЛИ, Џ. концерт за обоа и гудачки оркестар d-moll 11-01-1988 Скопје Младински камерен оркестар Гордана Јосифова, Скопје

СтоЈков, С. концертантна музика за ксилофон, вибрафон и гудачки оркестар 21-06-1979 Приштина Македонски камерен оркестар Емил клан, Скопје

СтоЈков, С. концертантна музика за ксилофон, вибрафон и гудачки оркестар 28-04-1980 Скопје Македонски камерен оркестар Емил клан, Скопје


СтоЈков, С. концертантна музика за ксилофон, вибрафон и гудачки оркестар 23-07-1981 охрид (охридско лето) Македонски камерен оркестар Емил клан, Скопје

СтоЈков, С. концертантна музика за ксилофон, вибрафон и гудачки оркестар 27-08-1981 краков, Полска Македонски камерен оркестар Емил клан, Скопје

СтоЈков, С. концертантна музика за ксилофон, вибрафон и гудачки оркестар 10-03-1982 Штип Македонски камерен оркестар Емил клан, Скопје

СтоЈков, С. концертантна музика за ксилофон, вибрафон и гудачки оркестар 25-01-1989 охрид (охридско лето) Младински камерен оркестар Зоран Спасов, Скопје

СтоЈков, С. концертантна музика за ксилофон, вибрафон и гудачки оркестар 27-07-1989 Скопје Младински камерен оркестар Зоран Спасов, Скопје

СтоЈков, С. концертантна музика за ксилофон, вибрафон и гудачки оркестар 23-01-1991 Скопје камерен оркестар на МРтв војник ведран, Скопје

тАРтИНИ, Ѓ. концерт за труба и гудачки оркестар 29-05-1981 Скопје Македонска филхармонија Станко Арнолд, Љубљана

тЕЛЕМАН, Г. Ф. концерт за обоа и гудачки оркестар f-moll 19-04-1956 Загреб оркестар на музичка академија - Загреб Жељко вершиќ, Загреб

тЕЛЕМАН, Г. Ф. концерт за тромбон и гудачки оркестар 17-05-1982 Скопје Македонски камерен оркестар кирил Рибарски, Скопје

тЕЛЕМАН, Г. Ф. концерт за тромбон и гудачки оркестар 27-07-1982 дубровник (дубровнички летни игри) Македонски камерен оркестар кирил Рибарски, Скопје




МоЦАРт, в. А. концерт за флејта и оркестар G-dur KV 313 13-10-1981 Бања Лука Македонска филхармонија киро Божиновски, СкопјеМоЦАРт, в. А. концерт за флејта и оркестар G-dur KV 313 14-10-1981 Сараево Македонска филхармонија киро Божиновски, СкопјеМоЦАРт, в. А. концерт за флејта и оркестар G-dur KV 313 15-10-1981 Мостар Македонска филхармонија киро Божиновски, Скопје



НИкоЛовСкИ, в. дивертименто за флејти и гудачки оркестар 28-04-1980 Скопје Македонски камерен оркестар киро Божиновски, СкопјеПЕРГоЛЕЗИ, Ѓ. - БАРБИРоЛИ, Џ. концерт за обоа и гудачки оркестар d-moll 24-12-1986 Скопје оркестар на ФМу Гордана Јосифова, Скопје

ПЕРГоЛЕЗИ, Ѓ. - БАРБИРоЛИ, Џ. концерт за обоа и гудачки оркестар d-moll 11-01-1988 Скопје Младински камерен оркестар Гордана Јосифова, Скопје

СтоЈков, С. концертантна музика за ксилофон, вибрафон и гудачки оркестар 21-06-1979 Приштина Македонски камерен оркестар Емил клан, Скопје



СтоЈков, С. концертантна музика за ксилофон, вибрафон и гудачки оркестар 23-07-1981 охрид (охридско лето) Македонски камерен оркестар Емил клан, Скопје

СтоЈков, С. концертантна музика за ксилофон, вибрафон и гудачки оркестар 27-08-1981 краков, Полска Македонски камерен оркестар Емил клан, Скопје

СтоЈков, С. концертантна музика за ксилофон, вибрафон и гудачки оркестар 10-03-1982 Штип Македонски камерен оркестар Емил клан, Скопје

СтоЈков, С. концертантна музика за ксилофон, вибрафон и гудачки оркестар 25-01-1989 охрид (охридско лето) Младински камерен оркестар Зоран Спасов, Скопје

СтоЈков, С. концертантна музика за ксилофон, вибрафон и гудачки оркестар 27-07-1989 Скопје Младински камерен оркестар Зоран Спасов, Скопје

СтоЈков, С. концертантна музика за ксилофон, вибрафон и гудачки оркестар 23-01-1991 Скопје камерен оркестар на МРтв војник ведран, Скопје

тАРтИНИ, Ѓ. концерт за труба и гудачки оркестар 29-05-1981 Скопје Македонска филхармонија Станко Арнолд, Љубљана

тЕЛЕМАН, Г. Ф. концерт за обоа и гудачки оркестар f-moll 19-04-1956 Загреб оркестар на музичка академија - Загреб Жељко вершиќ, Загреб


тЕЛЕМАН, Г. Ф. концерт за тромбон и гудачки оркестар 27-07-1982 дубровник (дубровнички летни игри) Македонски камерен оркестар кирил Рибарски, Скопје




тЕЛЕМАН, Г. Ф. концерт за тромбон и гудачки оркестар 02-10-1982 Mукачево, СССР Македонски камерен оркестар кирил Рибарски, СкопјетЕЛЕМАН, Г. Ф. концерт за тромбон и гудачки оркестар 03-10-1982 ужгород, СССР Македонски камерен оркестар кирил Рибарски, СкопјетЕЛЕМАН, Г. Ф. концерт за тромбон и гудачки оркестар 06-10-1982 Јалта, СССР Македонски камерен оркестар кирил Рибарски, СкопјетЕЛЕМАН, Г. Ф. концерт за тромбон и гудачки оркестар 07-10-1982 Симферопољ, СССР Македонски камерен оркестар кирил Рибарски, СкопјетЕЛЕМАН, Г. Ф. концерт за тромбон и гудачки оркестар 09-10-1982 киев, СССР Македонски камерен оркестар кирил Рибарски, СкопјетЕЛЕМАН, Г. Ф. концерт за тромбон и гудачки оркестар 12-10-1982 виљнус, СССР Македонски камерен оркестар кирил Рибарски, СкопјетЕЛЕМАН, Г. Ф. концерт за тромбон и гудачки оркестар 13-10-1982 друскининкај, СССР Македонски камерен оркестар кирил Рибарски, СкопјетЕЛЕМАН, Г. Ф. Суита за флејта и гудачки оркестар a-moll 25-07-1989 охрид (охридско лето) Младински камерен оркестар Љубиша Јовановиќ, БелградтЕЛЕМАН, Г. Ф. Суита за флејта и гудачки оркестар a-moll 27-07-1989 Скопје Младински камерен оркестар Љубиша Јовановиќ, Белград

ХАЈдН, Ј. Kонцерт за обоа и оркестар C-dur 08-02-1980 Скопје Македонска филхармонија владимир везенковски, Скопје

ХАЈдН, Ј. концерт за флејта и оркестар D-dur 01-08-1986 охрид (охридско лето) оркестар на ФМу Илија Зимбо, СкопјеХАЈдН, Ј. концерт за флејта и оркестар D-dur 02-08-1986 Скопје оркестар на ФМу Илија Зимбо, СкопјеХЕНдЕЛ, Г. Ф. концерт за обоа и гудачки оркестар g-moll 14-12-1975 Скопје Македонска филхармонија Стојан докузов, ЉубљанаХЕНдЕЛ, Г. Ф. концерт за тромбон и гудачки оркестар 26-12-1980 Штип Македонска филхармонија кирил Рибарски, СкопјеХЕНдЕЛ, Г. Ф. концерт за тромбон и гудачки оркестар 16-02-1981 Скопје Македонска филхармонија кирил Рибарски, СкопјеХуМЕЛ, Ј. Н. Aдаѓо и тема со варијации 13-07-1978 охрид (охридско лето) Македонска филхармонија Бранко Михановиќ, ЗагребХуМЕЛ, Ј. Н. концерт за труба и оркестар 14-03-1980 Скопје Македонска филхармонија Станко Арнолд, ЉубљанаХуМЕЛ, Ј. Н. Aдаѓо и тема со варијации 13-06-1980 Скопје Македонска филхармонија васил Атанасов, СкопјеХуМЕЛ, Ј. Н. Aдаѓо и тема со варијации 12-06-1987 Скопје Македонска филхармонија Гордана Јосифова, СкопјеХуМЕЛ, Ј. Н. Aдаѓо и тема со варијации 18-06-1987 Скопје Македонска филхармонија Луиџи Гаџеос, СкопјеЧИМАРоЗА, д. концерт за обоа и гудачки оркестар 25-06-1983 Скопје Македонски камерен оркестар васил Атанасов, СкопјеЧИМАРоЗА, д. концерт за обоа и гудачки оркестар 03-11-1983 Битола Македонски камерен оркестар васил Атанасов, Скопје

ЧИМАРоЗА, д. концерт за две флејти и гудачки оркестар 20-06-1986 Хецег Нови (дани музике) Македонска филхармонија киро Божиновски,

Никола Атанасов, Скопје

ЧИМАРоЗА, д. концерт за обоа и гудачки оркестар 18-10-2005 Скопје камерен оркестар МБуЦ, Македонска филхармонија

Гордана Јосифова Неделковска, Скопје

ШЕМИНАд, С. кончертино за флејта и оркестар 17-06-1991 Скопје Македонска филхармонија Гордана Илиевска, Скопје

ШтАМИЦ, к. концерт за кларинет и гудачки оркестар F-dur 21-06-1981Будва (фестивал “дани музике”)

Македонски камерен оркестар Борис танасков, Скопје

ШтАМИЦ, к. концерт за кларинет и гудачки оркестар F-dur 21-07-1981 Скопје Македонски камерен оркестар Борис танасков, СкопјеШтАМИЦ, к. концерт за флејта и оркестар G-dur 25-11-1985 Приштина камерен оркестар на МРтв Никола Атанасов, СкопјеШтРАуС, Р. концерт за хорна и оркестар оп.11, Es-dur 06-03-1978 темишвар, Романија Македонска филхармонија Михајло докузов, Скопје



тЕЛЕМАН, Г. Ф. концерт за тромбон и гудачки оркестар 02-10-1982 Mукачево, СССР Македонски камерен оркестар кирил Рибарски, СкопјетЕЛЕМАН, Г. Ф. концерт за тромбон и гудачки оркестар 03-10-1982 ужгород, СССР Македонски камерен оркестар кирил Рибарски, СкопјетЕЛЕМАН, Г. Ф. концерт за тромбон и гудачки оркестар 06-10-1982 Јалта, СССР Македонски камерен оркестар кирил Рибарски, СкопјетЕЛЕМАН, Г. Ф. концерт за тромбон и гудачки оркестар 07-10-1982 Симферопољ, СССР Македонски камерен оркестар кирил Рибарски, СкопјетЕЛЕМАН, Г. Ф. концерт за тромбон и гудачки оркестар 09-10-1982 киев, СССР Македонски камерен оркестар кирил Рибарски, СкопјетЕЛЕМАН, Г. Ф. концерт за тромбон и гудачки оркестар 12-10-1982 виљнус, СССР Македонски камерен оркестар кирил Рибарски, СкопјетЕЛЕМАН, Г. Ф. концерт за тромбон и гудачки оркестар 13-10-1982 друскининкај, СССР Македонски камерен оркестар кирил Рибарски, СкопјетЕЛЕМАН, Г. Ф. Суита за флејта и гудачки оркестар a-moll 25-07-1989 охрид (охридско лето) Младински камерен оркестар Љубиша Јовановиќ, БелградтЕЛЕМАН, Г. Ф. Суита за флејта и гудачки оркестар a-moll 27-07-1989 Скопје Младински камерен оркестар Љубиша Јовановиќ, Белград

ХАЈдН, Ј. Kонцерт за обоа и оркестар C-dur 08-02-1980 Скопје Македонска филхармонија владимир везенковски, Скопје

ХАЈдН, Ј. концерт за флејта и оркестар D-dur 01-08-1986 охрид (охридско лето) оркестар на ФМу Илија Зимбо, СкопјеХАЈдН, Ј. концерт за флејта и оркестар D-dur 02-08-1986 Скопје оркестар на ФМу Илија Зимбо, СкопјеХЕНдЕЛ, Г. Ф. концерт за обоа и гудачки оркестар g-moll 14-12-1975 Скопје Македонска филхармонија Стојан докузов, ЉубљанаХЕНдЕЛ, Г. Ф. концерт за тромбон и гудачки оркестар 26-12-1980 Штип Македонска филхармонија кирил Рибарски, СкопјеХЕНдЕЛ, Г. Ф. концерт за тромбон и гудачки оркестар 16-02-1981 Скопје Македонска филхармонија кирил Рибарски, СкопјеХуМЕЛ, Ј. Н. Aдаѓо и тема со варијации 13-07-1978 охрид (охридско лето) Македонска филхармонија Бранко Михановиќ, ЗагребХуМЕЛ, Ј. Н. концерт за труба и оркестар 14-03-1980 Скопје Македонска филхармонија Станко Арнолд, ЉубљанаХуМЕЛ, Ј. Н. Aдаѓо и тема со варијации 13-06-1980 Скопје Македонска филхармонија васил Атанасов, СкопјеХуМЕЛ, Ј. Н. Aдаѓо и тема со варијации 12-06-1987 Скопје Македонска филхармонија Гордана Јосифова, СкопјеХуМЕЛ, Ј. Н. Aдаѓо и тема со варијации 18-06-1987 Скопје Македонска филхармонија Луиџи Гаџеос, СкопјеЧИМАРоЗА, д. концерт за обоа и гудачки оркестар 25-06-1983 Скопје Македонски камерен оркестар васил Атанасов, СкопјеЧИМАРоЗА, д. концерт за обоа и гудачки оркестар 03-11-1983 Битола Македонски камерен оркестар васил Атанасов, Скопје

ЧИМАРоЗА, д. концерт за две флејти и гудачки оркестар 20-06-1986 Хецег Нови (дани музике) Македонска филхармонија киро Божиновски,

Никола Атанасов, Скопје

ЧИМАРоЗА, д. концерт за обоа и гудачки оркестар 18-10-2005 Скопје камерен оркестар МБуЦ, Македонска филхармонија

Гордана Јосифова Неделковска, Скопје

ШЕМИНАд, С. кончертино за флејта и оркестар 17-06-1991 Скопје Македонска филхармонија Гордана Илиевска, Скопје

ШтАМИЦ, к. концерт за кларинет и гудачки оркестар F-dur 21-06-1981Будва (фестивал “дани музике”)

Македонски камерен оркестар Борис танасков, Скопје

ШтАМИЦ, к. концерт за кларинет и гудачки оркестар F-dur 21-07-1981 Скопје Македонски камерен оркестар Борис танасков, СкопјеШтАМИЦ, к. концерт за флејта и оркестар G-dur 25-11-1985 Приштина камерен оркестар на МРтв Никола Атанасов, СкопјеШтРАуС, Р. концерт за хорна и оркестар оп.11, Es-dur 06-03-1978 темишвар, Романија Македонска филхармонија Михајло докузов, Скопје



коМПоЗИЦИИ ЗА вокАЛ Со оРкЕСтАР

АвРАМовСкИ, Р. Македонија - ораториум за солист, рецитатори, детски и мешан хор и оркестар (прва изведба) 01-08-1978 Скопје Македонска филхармонија Георги Божиков - бас, Скопје

АвРАМовСкИ, Р. Силно светнал ден - кантата за солист, хор и оркестар 12-06-1993 Скопје Македонска филхармонија војкан Јовановиќ - бас, Скопје

АНдЕРЕЕвСкА, Ј. Спокој, песна за глас и гудачки оркестар (прва изведба) 30-03-1994 Скопје камерен оркестар на МРтв Марија Муратовска - сопран, Скопје

БАРАНовИЌ, к. Шумите пејат - кантата са солист, хор и оркестар 20-06-1975 Скопје Македонска филхармонија Георги Божиков - бас, Скопје


БАХ, Ј. С. кантата бр. 8 за 4 солисти и оркестар 17-12-1985 Скопје оркестар на ФМуМарија Муратовска, Силвана Чибариќ - сопрани, Милка Ефтимова - алт, Борис трајанов - баритон, Скопје

БЈЕЛИНСкИ, Б. дијалог - циклус за глас и оркестар 27-02-1976 Скопје Македонска филхармонија Рахилка Бурзевска - сопран, Загреб

БоГдАНов, ПЕтРЕ - коЧко Циклус песни за глас и оркестар 23-10-1980 Струга (Струшка

музичка есен) Македонска филхармонија Искра Божиновска - сопран, Скопје

БРИтН, Б. Илуминации - циклус за глас и гудачки оркестар 11-12-1992 Битола камерен оркестар на МРтв Марија Муратовска - сопран, Скопје

БРИтН, Б. Илуминации - циклус за глас и гудачки оркестар 11-01-1993 Скопје камерен оркестар на МРтв Марија Муратовска - сопран, Скопје

БРИтН, Б. Илуминации - циклус за глас и гудачки оркестар 23-07-1993 охрид

(охридско лето) камерен оркестар на МРтв Марија Муратовска - сопран, Скопје

БуЖАРовСкИ, д. охрид - ораториум за солисти, хор и оркестар (прва изведба) 24-05-1989 Скопје Македонска филхармонија

Марија Муратовска-сопран, Милка Ефтимова-алт, Благоја Николовски - тенор, Милан Фирфов - баритон, Скопје

БуЖАРовСкИ, д. охрид - ораториум за солисти, хор и оркестар 12-07-1990 охрид (охридско лето) Македонска филхармонија

Марија Муратовска-сопран, Милка Ефтимова-алт, Благоја Николовски-тенор, Милан Фирфов - баритон, Скопје

БуЖАРовСкИ, д. духовни песни за сопран, баритон, синтисајзер, детски хор и оркестар 22-03-1993 Скопје камерен оркестар на МРтв Марија Муратовска - сопран, Милан

Фирфов - баритон, Скопје

вИвАЛдИ, А. Стабат матер - кантата за глас и гудачки оркестар 06-04-1981 Скопје Македонски камерен оркестар Милка Ефтимова - алт, Скопје




коМПоЗИЦИИ ЗА вокАЛ Со оРкЕСтАР

АвРАМовСкИ, Р. Македонија - ораториум за солист, рецитатори, детски и мешан хор и оркестар (прва изведба) 01-08-1978 Скопје Македонска филхармонија Георги Божиков - бас, Скопје

АвРАМовСкИ, Р. Силно светнал ден - кантата за солист, хор и оркестар 12-06-1993 Скопје Македонска филхармонија војкан Јовановиќ - бас, Скопје

АНдЕРЕЕвСкА, Ј. Спокој, песна за глас и гудачки оркестар (прва изведба) 30-03-1994 Скопје камерен оркестар на МРтв Марија Муратовска - сопран, Скопје



БАХ, Ј. С. кантата бр. 8 за 4 солисти и оркестар 17-12-1985 Скопје оркестар на ФМуМарија Муратовска, Силвана Чибариќ - сопрани, Милка Ефтимова - алт, Борис трајанов - баритон, Скопје

БЈЕЛИНСкИ, Б. дијалог - циклус за глас и оркестар 27-02-1976 Скопје Македонска филхармонија Рахилка Бурзевска - сопран, Загреб

БоГдАНов, ПЕтРЕ - коЧко Циклус песни за глас и оркестар 23-10-1980 Струга (Струшка

музичка есен) Македонска филхармонија Искра Божиновска - сопран, Скопје

БРИтН, Б. Илуминации - циклус за глас и гудачки оркестар 11-12-1992 Битола камерен оркестар на МРтв Марија Муратовска - сопран, Скопје

БРИтН, Б. Илуминации - циклус за глас и гудачки оркестар 11-01-1993 Скопје камерен оркестар на МРтв Марија Муратовска - сопран, Скопје

БРИтН, Б. Илуминации - циклус за глас и гудачки оркестар 23-07-1993 охрид

(охридско лето) камерен оркестар на МРтв Марија Муратовска - сопран, Скопје

БуЖАРовСкИ, д. охрид - ораториум за солисти, хор и оркестар (прва изведба) 24-05-1989 Скопје Македонска филхармонија

Марија Муратовска-сопран, Милка Ефтимова-алт, Благоја Николовски - тенор, Милан Фирфов - баритон, Скопје

БуЖАРовСкИ, д. охрид - ораториум за солисти, хор и оркестар 12-07-1990 охрид (охридско лето) Македонска филхармонија

Марија Муратовска-сопран, Милка Ефтимова-алт, Благоја Николовски-тенор, Милан Фирфов - баритон, Скопје

БуЖАРовСкИ, д. духовни песни за сопран, баритон, синтисајзер, детски хор и оркестар 22-03-1993 Скопје камерен оркестар на МРтв Марија Муратовска - сопран, Милан

Фирфов - баритон, Скопје





вИвАЛдИ, А. Стабат матер - кантата за глас и гудачки оркестар 02-06-1981 Битола Македонски камерен оркестар Милка Ефтимова - алт, Скопје

вИвАЛдИ, А. Стабат матер - кантата за глас и гудачки оркестар 21-06-1981 Будва

(дани музике) Македонски камерен оркестар Милка Ефтимова - алт, Скопје

вИвАЛдИ, А. Глорија - кантата за солисти, хор и гудачки оркестар 03-02-1994 Скопје камерен оркестар на МРтв

Марија Муратовска, Светлана донковска - сопрани, Милка Ефтимова - алт, Скопје



вИвАЛдИ, А. Глорија - кантата за солисти, хор и гудачки оркестар 21-07-1994 охрид (охридско

лето) камерен оркестар на МРтвМарија Муратовска, Светлана донковска - сопрани, Милка Ефтимова - алт, Скопје

ЗоГРАФСкИ, т. Стар бел дедо - песна за глас, хор и оркестар 25-04-1986 Скопје оркестар на ФМу Слободан Цветичанин - баритон, Скопје

ЗоГРАФСкИ, т. Стар бел дедо - песна за глас, хор и оркестар 01-08-1986 охрид (охридско лето) оркестар на ФМу Милан Фирфов - баритон, Скопје

ЗоГРАФСкИ, т. Стар бел дедо, песна за глас, хор и оркестар 02-08-1986 Скопје оркестар на ФМу Милан Фирфов - баритон, Скопје

ЗоГРАФСкИ, т. Похвала кирилу и Методију - ораториум за солист, рецитатор, 3 хора и оркестар 07-12-1986 Скопје Македонска филхармонија димитрије Мариновски - баритон,

Скопје

ЗоГРАФСкИ, т. Марика мома убава, песна за глас и камерен оркестар (прва изведба) 23-07-1993 охрид (охридско

лето) камерен оркестар на МРтв Марија Муратовска - сопран, Скопје

ЗоГРАФСкИ, т. Марика мома убава, песна за глас и камерен оркестар 30-03-1994 Скопје камерен оркестар на МРтв Марија Муратовска - сопран, Скопје

ЗоГРАФСкИ, т. Марика мома убава, песна за глас и камерен оркестар 21-03-2001 Скопје оркестар на ФМу Марија Муратовска - сопран, Скопје

ИвАНовСкИ, Б. Циклус песни за глас и гудачки оркестар (прва ирведба) 27-09-1981


Македонски камерен оркестар Искра Божиновска - сопран, Скопје

МАЛЕР, Г. Песни за мртвите деца - циклус за глас и оркестар 04-06-1982 Скопје Македонска филхармонија Милка Ефтимова - алт, Скопје

МАЛЕР, Г. Песни за мртвите деца - циклус за глас и оркестар 11-05-2000 Скопје Македонска филхармонија Биљана Јовановска - Јакимовска - мецосопран, Скопје

МоЦАРт, в. А. Реквием за солисти, хор и оркестар 06-07-2006 Ниш (Нишки хорски свечености)

Нишки симфонсиски оркестар, солисти на ФМу

Ана Цветковиќ-сопран, драгана Станковиќ-мецосопран, Љубомир Поповиќ - тенор, Светозар вујиќ-бас, Белград



вИвАЛдИ, А. Стабат матер - кантата за глас и гудачки оркестар 02-06-1981 Битола Македонски камерен оркестар Милка Ефтимова - алт, Скопје

вИвАЛдИ, А. Стабат матер - кантата за глас и гудачки оркестар 21-06-1981 Будва

(дани музике) Македонски камерен оркестар Милка Ефтимова - алт, Скопје





вИвАЛдИ, А. Глорија - кантата за солисти, хор и гудачки оркестар 21-07-1994 охрид (охридско

лето) камерен оркестар на МРтвМарија Муратовска, Светлана донковска - сопрани, Милка Ефтимова - алт, Скопје

ЗоГРАФСкИ, т. Стар бел дедо - песна за глас, хор и оркестар 25-04-1986 Скопје оркестар на ФМу Слободан Цветичанин - баритон, Скопје

ЗоГРАФСкИ, т. Стар бел дедо - песна за глас, хор и оркестар 01-08-1986 охрид (охридско лето) оркестар на ФМу Милан Фирфов - баритон, Скопје

ЗоГРАФСкИ, т. Стар бел дедо, песна за глас, хор и оркестар 02-08-1986 Скопје оркестар на ФМу Милан Фирфов - баритон, Скопје

ЗоГРАФСкИ, т. Похвала кирилу и Методију - ораториум за солист, рецитатор, 3 хора и оркестар 07-12-1986 Скопје Македонска филхармонија димитрије Мариновски - баритон,

Скопје

ЗоГРАФСкИ, т. Марика мома убава, песна за глас и камерен оркестар (прва изведба) 23-07-1993 охрид (охридско

лето) камерен оркестар на МРтв Марија Муратовска - сопран, Скопје

ЗоГРАФСкИ, т. Марика мома убава, песна за глас и камерен оркестар 30-03-1994 Скопје камерен оркестар на МРтв Марија Муратовска - сопран, Скопје

ЗоГРАФСкИ, т. Марика мома убава, песна за глас и камерен оркестар 21-03-2001 Скопје оркестар на ФМу Марија Муратовска - сопран, Скопје

ИвАНовСкИ, Б. Циклус песни за глас и гудачки оркестар (прва ирведба) 27-09-1981



МАЛЕР, Г. Песни за мртвите деца - циклус за глас и оркестар 04-06-1982 Скопје Македонска филхармонија Милка Ефтимова - алт, Скопје

МАЛЕР, Г. Песни за мртвите деца - циклус за глас и оркестар 11-05-2000 Скопје Македонска филхармонија Биљана Јовановска - Јакимовска - мецосопран, Скопје

МоЦАРт, в. А. Реквием за солисти, хор и оркестар 06-07-2006 Ниш (Нишки хорски свечености)

Нишки симфонсиски оркестар, солисти на ФМу

Ана Цветковиќ-сопран, драгана Станковиќ-мецосопран, Љубомир Поповиќ - тенор, Светозар вујиќ-бас, Белград



НИкоЛЕСкИ, д. 4 асоцијации на една народна песна за глас и гудачки оркестар (прва изведба) 30-10-1991 Скопје камерен оркестар на МРтв Благоја Николовски - тенор, Скопје

НИкоЛЕСкИ, д. два става од циклусот “светла надеж” за глас и гудачки оркестар (прва изведба) 22-03-1993 Скопје камерен оркестар на МРтв Марија Муратовска - сопран, Скопје

НИкоЛЕСкИ, д. два става по една народна песна за два гласа и гудачки оркестар (прва изведба) 30-03-1994 Скопје камерен оркестар на МРтв Бранка тодевска - сопран, Биљана

Јовановска - мецосопран, Скопје

НИкоЛовСкИ, в. По патиштата - циклус за глас и оркестар 22-10-1975 Скопје Македонска филхармонија Ана Липша - тофовиќ - алт, Скопје

НИкоЛовСкИ, в. Непокор - ораториум за солисти, рецитатор, хор и оркестар 14-10-1979 краљево Македонска филхармонија Милка Ефтимова - алт, Скопје, Никола

Митиќ - баритон, Белград

НИкоЛовСкИ, в. По патиштата - циклус за глас и оркестар 24-10-1985 Скопје Македонска филхармонија Милка Ефтимова - алт, Скопје

НИкоЛовСкИ, М. Записи-циклус за глас и гудачки оркестар 21-06-1979 Приштина Македонски камерен оркестар Милка Ефтимова - алт, Скопје

НИкоЛовСкИ, М. Македонија - кантата за солист, рецитатор, хор и оркестар 25-04-1988 Скопје камерен оркестар на МРтв Милка Ефтимова - алт, Скопје

ПЕРГоЛЕЗИ, Ѓ. Б. Стабат матер - кантата за солисти, хор и оркестар 23-02-1973 Скопје Македонска филхармонија Ана Липша - тофовиќ - мецосопран,

Скопје

ПЕРГоЛЕЗИ, Ѓ. Б. Стабат матер - кантата за солисти, хор и оркестар 01-08-1986 охрид (охридско

лето) оркестар на ФМу Марија Муратовска - сопран, Милка Ефтимова - алт, Скопје

ПЕРГоЛЕЗИ, Ѓ. Б. Стабат матер - кантата за солисти, хор и оркестар 07-05-1993 Скопје (фестивал

“Гоцеви денови”) оркестар на ФМу Марија Муратовска - сопран, Милка Ефтимова - алт, Скопје

ПЕРГоЛЕЗИ, Ѓ. Б. Стабат матер - кантата за солисти, хор и оркестар 24-05-1993 Скопје оркестар на ФМу Марија Муратовска - сопран, Милка

Ефтимова - алт, Скопје

ПРокоПИЕв, т. (АРЖ. С. тоШЕвСкИ)

Жалбена, Галебе мој - песни за глас и гудачки оркестар 27-09-1981




три песни: вардаре, Жалбена, Галебе мој - за глас и гудачки оркестар 25-06-1983 Скопје Македонски камерен оркестар Бранка тодевска - сопран, Скопје

ПРоШЕв, т. Св. Софија охридска - циклус за глас и оркестар 26-09-1981Струга (Струшка музичка есен)

Македонски камерен оркестар Благоја Николовски - тенор, Скопје

РоСИНИ, Џ. Стабат матер - ораториум за солисти, хор и оркестар 14-05-1973 Скопје Македонска филхармонија

Искра Божиновска - сопран, Милка Ефтимова - алт, Благоја Николовски - тенор, Георги Божиков - бас, Скопје

РоСИНИ, Џ. Стабат матер - ораториум за солисти, хор и оркестар 15-07-1973 охрид (охридско

лето) Македонска филхармонијаИскра Божиновска - сопран, Милка Ефтимова - алт, Благоја Николовски - тенор, Георги Божиков - бас, Скопје



НИкоЛЕСкИ, д. 4 асоцијации на една народна песна за глас и гудачки оркестар (прва изведба) 30-10-1991 Скопје камерен оркестар на МРтв Благоја Николовски - тенор, Скопје

НИкоЛЕСкИ, д. два става од циклусот “светла надеж” за глас и гудачки оркестар (прва изведба) 22-03-1993 Скопје камерен оркестар на МРтв Марија Муратовска - сопран, Скопје

НИкоЛЕСкИ, д. два става по една народна песна за два гласа и гудачки оркестар (прва изведба) 30-03-1994 Скопје камерен оркестар на МРтв Бранка тодевска - сопран, Биљана

Јовановска - мецосопран, Скопје

НИкоЛовСкИ, в. По патиштата - циклус за глас и оркестар 22-10-1975 Скопје Македонска филхармонија Ана Липша - тофовиќ - алт, Скопје

НИкоЛовСкИ, в. Непокор - ораториум за солисти, рецитатор, хор и оркестар 14-10-1979 краљево Македонска филхармонија Милка Ефтимова - алт, Скопје, Никола

Митиќ - баритон, Белград

НИкоЛовСкИ, в. По патиштата - циклус за глас и оркестар 24-10-1985 Скопје Македонска филхармонија Милка Ефтимова - алт, Скопје

НИкоЛовСкИ, М. Записи-циклус за глас и гудачки оркестар 21-06-1979 Приштина Македонски камерен оркестар Милка Ефтимова - алт, Скопје

НИкоЛовСкИ, М. Македонија - кантата за солист, рецитатор, хор и оркестар 25-04-1988 Скопје камерен оркестар на МРтв Милка Ефтимова - алт, Скопје

ПЕРГоЛЕЗИ, Ѓ. Б. Стабат матер - кантата за солисти, хор и оркестар 23-02-1973 Скопје Македонска филхармонија Ана Липша - тофовиќ - мецосопран,

Скопје

ПЕРГоЛЕЗИ, Ѓ. Б. Стабат матер - кантата за солисти, хор и оркестар 01-08-1986 охрид (охридско

лето) оркестар на ФМу Марија Муратовска - сопран, Милка Ефтимова - алт, Скопје

ПЕРГоЛЕЗИ, Ѓ. Б. Стабат матер - кантата за солисти, хор и оркестар 07-05-1993 Скопје (фестивал

“Гоцеви денови”) оркестар на ФМу Марија Муратовска - сопран, Милка Ефтимова - алт, Скопје

ПЕРГоЛЕЗИ, Ѓ. Б. Стабат матер - кантата за солисти, хор и оркестар 24-05-1993 Скопје оркестар на ФМу Марија Муратовска - сопран, Милка

Ефтимова - алт, Скопје


Жалбена, Галебе мој - песни за глас и гудачки оркестар 27-09-1981




три песни: вардаре, Жалбена, Галебе мој - за глас и гудачки оркестар 25-06-1983 Скопје Македонски камерен оркестар Бранка тодевска - сопран, Скопје

ПРоШЕв, т. Св. Софија охридска - циклус за глас и оркестар 26-09-1981Струга (Струшка музичка есен)

Македонски камерен оркестар Благоја Николовски - тенор, Скопје

РоСИНИ, Џ. Стабат матер - ораториум за солисти, хор и оркестар 14-05-1973 Скопје Македонска филхармонија

Искра Божиновска - сопран, Милка Ефтимова - алт, Благоја Николовски - тенор, Георги Божиков - бас, Скопје

РоСИНИ, Џ. Стабат матер - ораториум за солисти, хор и оркестар 15-07-1973 охрид (охридско

лето) Македонска филхармонијаИскра Божиновска - сопран, Милка Ефтимова - алт, Благоја Николовски - тенор, Георги Божиков - бас, Скопје



РоСИНИ, Џ. Стабат матер - ораториум за солисти, хор и оркестар 25-04-1987 Скопје оркестар на ФМу

Марија Муратовска - сопран, Анастасија Низамова - Мухиќ - алт, Горан диновски - тенор, Слободан Цветичанин - баритон, Скопје

СкАЛовСкИ, т. Залез - песна за глас и оркестар 11-10-1973 Штип Македонска филхармонија Георги Божиков - бас, Скопје

СкАЛовСкИ, т. Залез - песна за глас и оркестар 07-10-1977 Прилеп Македонска филхармонија Георги Божиков - бас, Скопје

СтоЈков, С. три песни за глас и оркестар (прва изведба) 28-09-1984 Скопје Македонска филхармонија Милка Ефтимова - алт, Скопје

СтоЈков, С. огледало - кантата за солист, рецитатор, детски и мешан хор и оркестар (прва изведба) 21-06-1991 тетово

(тЕХо) камерен оркестар на МРтв Благоја Николовски - тенор, Скопје

СтоЈков, С. огледало - кантата за солист, рецитатор, детски и мешан хор и оркестар 03-07-1991 Скопје камерен оркестар на МРтв Благоја Николовски - тенор, Скопје

тоШЕвСкИ, С. Мадригали - за солисти, хор и оркестар 24-05-1994 Скопје оркестар на ФМу Марија Муратовска - сопран, Михајло Арсенски - тенор, Скопје

тоШЕвСкИ, С. Мадригали - за солисти, хор и оркестар 23-06-1995 тетово (тЕХо) камерен оркестар на МРтв Марија Муратовска - сопран, Благоја

Николовски - тенор, Скопје

коМПоЗИЦИИ Со тЕкСт И оРкЕСтАР

ПРокоФЈЕв, С.Пецо и волкот - музичка сказна за деца (оваа сказна е репризирана повеќе од 80 пати по училиштата и детските градинки во Македонија)

09-01-1972 Скопје Македонска филхармонија раскажувач Борис Мајсторов, Скопје

СЕН-САНС, С. карневал на животните 07-02-1976 Скопје Македонска филхармонија раскажувач Борис Мајсторов, Скопје



РоСИНИ, Џ. Стабат матер - ораториум за солисти, хор и оркестар 25-04-1987 Скопје оркестар на ФМу

Марија Муратовска - сопран, Анастасија Низамова - Мухиќ - алт, Горан диновски - тенор, Слободан Цветичанин - баритон, Скопје

СкАЛовСкИ, т. Залез - песна за глас и оркестар 11-10-1973 Штип Македонска филхармонија Георги Божиков - бас, Скопје

СкАЛовСкИ, т. Залез - песна за глас и оркестар 07-10-1977 Прилеп Македонска филхармонија Георги Божиков - бас, Скопје

СтоЈков, С. три песни за глас и оркестар (прва изведба) 28-09-1984 Скопје Македонска филхармонија Милка Ефтимова - алт, Скопје

СтоЈков, С. огледало - кантата за солист, рецитатор, детски и мешан хор и оркестар (прва изведба) 21-06-1991 тетово

(тЕХо) камерен оркестар на МРтв Благоја Николовски - тенор, Скопје

СтоЈков, С. огледало - кантата за солист, рецитатор, детски и мешан хор и оркестар 03-07-1991 Скопје камерен оркестар на МРтв Благоја Николовски - тенор, Скопје

тоШЕвСкИ, С. Мадригали - за солисти, хор и оркестар 24-05-1994 Скопје оркестар на ФМу Марија Муратовска - сопран, Михајло Арсенски - тенор, Скопје

тоШЕвСкИ, С. Мадригали - за солисти, хор и оркестар 23-06-1995 тетово (тЕХо) камерен оркестар на МРтв Марија Муратовска - сопран, Благоја

Николовски - тенор, Скопје

коМПоЗИЦИИ Со тЕкСт И оРкЕСтАР

ПРокоФЈЕв, С.Пецо и волкот - музичка сказна за деца (оваа сказна е репризирана повеќе од 80 пати по училиштата и детските градинки во Македонија)

09-01-1972 Скопје Македонска филхармонија раскажувач Борис Мајсторов, Скопје

СЕН-САНС, С. карневал на животните 07-02-1976 Скопје Македонска филхармонија раскажувач Борис Мајсторов, Скопје



ДЕЛа оД макЕДоНски комПозитори извЕДЕНи во ПЕриоДот 1959 До 1999 ГоДиНа 

аврамовски ристо

“Библиофонија” - композиција за симфониски оркестар ◊(изведена и на охридско лето, во СР Југославија и Босна и Херцеговина)“Македонија” - ораториум за солист, рецитатори, хор, ♦детски хор и оркестар“Еволуција” - композиција за магнетофоннска лента и гудачки ◊оркестар“кон концерт” - композиција за пијано и гудачки оркестар ◊(изведена и на опатиска трибина за современа музика)“Кон светлината”- симфонија бр. 1♦Симфонија бр. 2♦Пролетна симфонија бр. 4 за гудачки оркестар♦“Силно светнат ден” - кантата за солист, рецитатор, хор, ◊детски хор и оркестар

андреевска Јана 

“Спокој” - песна за глас и гудачки оркестар♦

Богданов Петре - кочко

Циклус песни за глас и оркестар♦

Бранѓолица Љубомир

Шест расположенија за симфониски оркестар♦концерт за обоа и гудачки оркестар◊Медитеранска суита за гудачки оркестар♦концерт за тромбон и гудачки оркестар◊“Слепа девојка” - музика за балет♦“велеградски варијации” - балет◊

Бужаровски Димитрије

Барокно кончертино за гудачки оркестар и синтисајзер ♦(изведено и на Охридско лето и во Германија)



“Охрид” - ораториум за солисти, хор и оркестар (изведен ♦и на Охридско лето) Концерт за харфа, синтисајзер и гудачки оркестар♦“Раѓање на слободата” - симфонија♦духовни песни за сопран, баритон, детски хор и гудачки ◊оркестар

Гајдов стефан

концертино за гудачки оркестар◊

Глишиќ Живојин

концерт за контрабас и гудачки оркестар◊

Голабовски сотир

“Панче Пешев”- композиција за оркестар♦концерт за виолончело и гудачки оркестар◊дивертименто за камерен окестар◊Адаѓо за хорна и гудачки оркестар♦концерт за обоа и гудачки оркестар◊“Караорман”- композиција за оркестар♦

зографски томислав

Мала суита за гудачки оркестар (изведена и на Охридско ♦лето, Дубровнички летни игри, Русија и Украина)класична суита (изведена и во Русија, Мексико, СР Југославија, ◊Босна и Херцеговина и на охридско лето)Симфониета in Es ( изведена и на Охридско лето)♦Симфониета in Si - “Од мојот бележник “(изведена и на ♦Охридско лето “Дојдовме” - кантата за машки хор и оркестар♦“Похвала кирилу и Методију” - ораториум за солист, рецита-◊тор, 3 хора и оркестар“Марика мома убава” - песна за сопран и гудачки оркестар ♦(изведена и на Охридско лето)Фантазија корале - композиција за симфониски оркестар◊Пасакаља (изведена на Охридско лето)♦девет минијатури за симфониски оркестар◊“Стар бел дедо”- песна за бас, хор и оркестар (изведена и на ◊охридско лето)



ивановски Благоја

“Размислување” симфониска поема (изведена и во СР ◊Југославија и Босна и Херцеговина)Пасторали - (изведени и во Русија, украина и Литванија)◊“Вардар” - симфониска поема♦Циклус песни за сопран и гудачки оркестар♦“Хероика” - симфониска поема за Гоце♦

коларовски Гоце

“Распеви”- композиција за гудачки оркестар◊“Скрб” - композиција за гудачки оркестар♦концерт за оркестар◊

Лековски александар

Три македонски танци (1, 2, 3)♦Два македонски танца (4, 5)♦

македонски кирил

Симфонија бр.4 ♦“Диверзија” - композиција за симфониски оркестар♦Византиски концерт за камерен оркестар♦“танчарка” - симфониска поема◊“Цар Самуил” - опера♦

манчев тома

Симфониска поема за оркестар♦трети став од симфонијата “Паганофонија”◊

Николовски властимир

“По патиштата”- циклус за мецосопран и оркестар◊In modo antico - за симфониски оркестар (изведено и во ◊Германија, Словенија, СР Југославија, Босна и Хецеговина и на охридско лето)“Непокор” - ораториум за два солиста, два рецитатора, ♦детски и мешан хор и оркестар (изведен во Краљево - СР Југославија)Концерт за пијано и оркестар (изведен и на Охридско ♦лето, Опатиска трибина за современа музика, Босна и Херцеговина, СР Југославија)



дивертименто за флејти и гудачки оркестар (изведено и во ◊Романија)Пикантерии - мадригалеска рустикана - за хор и ♦оркестар“Росинијана” - композиција за гудачки оркестар (изведена ♦и на Охридско лето)

Николески Димче

Четири асоцијации на една народна тема - за глас и гу-♦дачки оркестарДва става од циклусот “Света надеж” за глас и гудачки ♦оркестарДва става по една македонска народна песна за два со-♦прана и гудачки оркестарувертира за симфониски оркестар◊

Николовски михајло

“Записи” - циклус песни за глас и гудачки оркестар◊Концерт за виолина, гудачки оркестар и удиралки (изве-♦ден и на Охридско лето) “Македонија”- кантата за солист, рецитатор, хор и гудачки ◊оркестарСуита за гудачки оркестар◊концерт за виола и гудачки оркестар◊

ортаков Драгослав

“Караорман” - композиција за симфониски оркестар♦

Прокопиев трајко

Три песни: Вардаре, Жалбена и Галебе мој - за глас и гу-♦дачки оркестар (аранжман С.Тошевски)Лабин и дојрана - суита од истоимениот балет (изведена и ◊во Словенија, Босна и Херцеговина и Романија)“Лабин и дојрана” - балет◊

Прошев тома

концерт за виолина и оркестар◊“титов напријед” - кантата за рецитатор, хор и оркестар◊



Симфонија бр. 3♦темпера III ( изведена и во Романија и Германија)◊Малиот принц - суита од истоимената опера◊темпера II - за гудачки оркестар◊темпера IV - за гудачки оркестар (изведена и на охридско ◊лето)

скаловски тодор

“11 октомври”- кантата за солист, хор и оркестар◊“Залез”- песна за глас и симфониски оркестар◊Четири балетски минијатури◊

смокварски Глигор

Рапсодија бр. 1◊Рапсодија бр.2◊

стојков стојан

Концерт за виолончело и оркестар♦концертантна музика за ксилофон, вибрафон и гудачки ◊оркестар (изведена во Полска, СР Југославија и на охридско лето)“Огледало”- кантата за солист, рецитатор, женски и ♦детски хор и камерен оркестарТри песни за глас и оркестар♦

тошевски стојче

Мадригали - композиција за солисти, хор и оркестар◊

Цанев Благој

Симфонија “79”♦Секвенци за гудачки оркестар◊

Шуплевски Драган

Капричо за виолина и гудачки оркестар♦

Џамбазов александар

Седум танцови варијации за симфониски оркестар♦



сНимЕНи комПозиЦии оД макЕДоНски автори

аврамовски ристо

Пролетна симфонија бр. 4 за гудачки оркестар◊“Библиофонија”- композиција за симфониски оркестар◊

андреевска Јана 

“Спокој” - песна за глас и гудачки оркестар◊

Бранѓолица Љубомир

“Слепа девојка” - композиција за оркестар◊концерт за обоа и гудачки оркестар◊

Бужаровски Димитрија

концерт за гудачки оркестар, харфа и синтисајзер◊

зографски томислав

Мала суита за гудачки орекстар◊“Марика мома убава” - песна за глас и гудачки орекстар◊

ивановски Благоја

два македонски танца◊

коларовски Гоце

“Распеви” - композиција за гудачки оркестар◊“Скрб” - композиција за гудачки оркестар◊

Николески Димче

два става од циклусот “ Света надеж” за глас и гудачки ◊оркестарЧетири асоцијации за глас и гудачки оркестар◊два става по една народна песна за два сопрана и гудачки ◊оркестар

Николовски михајло

“Македонија” - кантата за солист, рецитатор, хор и гудачки ◊оркестар



концерт за виолина, гудачки оркестар и удиралки (компо-◊зицијата е снимена и издадена на видео- касета)

Прошев тома

Ламентозо - композиција за симфониски оркестар◊

смокварски Глигор

Рапсодија бр. 1◊“Стихија” - симфониска поема◊

стојков стојан

концертантна музика за ксилофон, вибрафон и гудачки ◊оркестар“огледало” - кантата за солист, рецитатор, детски и мешан ◊хор и камерен оркестар (композицијата е снимена и издадена на аудио-касета)

Цанев Благој

Секвенци - композиција за гудачки оркестар◊Пасакшкона - композиција за гудачки оркестар◊

Напомена: Сите композиции студиски се снимени за музичката про-

дукција на Македонската радио-телевизија, освен делото на Ристо Аврамовски, Библиофонија, кое е снимено за Радио-телевизија Сараево.

композициите обележени со знакот ♦ се први изведби. во најголем број случаи првите изведби се реализирани на фес-тивалите: охридско лето, Струшка музичка есен и во рамките на деновите на македонската музика.



коНЦЕртНи НастаПи, турНЕи и ГостуваЊа со оркЕстри НаДвор оД макЕДоНиЈа

13.03.1956 г. Загреб оркестар на Музичката академија Загреб

19.04.1956 г. Загреб камерен оркестар на Музичката акедмија Загреб

20.04.1956 г. Загреб оркестар на Музичката академија Загреб

26.04.1957 г. Загреб Загрепска филхармонија

13.04.1958 г. Загреб оркестар на Музичка ака-демија Загреб

05-15.12.1971 г.

Рјазањ, Симферопољ, Минск, Ростов на дон, друскининкај, виљнус - СССР

камерен оркестар на Македонската филхармонија

30.10.1972 г. Ниш Македонска фихармонија

05.02.1972 г. Ниш Нишки симфонониски оркестар

09.04.1973 г. Сараево Симфониски оркестар Ртв Сараево

24.04.1973 г. Белград Симфониски оркестар на домот на ЈНА Белград

08.09.1973 г.Аранѓеловац - фeстивал „Мермер и звуци“

Македонска филхармонија

01.12.1973 г. темишвар - Романија Филхармонија „Банатул“ темишвар

23-26.12.1974 г. Ниш, Белград, Нови Сад Македонска филхармонија

27.05.1975 г. Будва - фестивал „дани музике“

Симфониски оркестар титоград

06.02.1976 г. Сараево Симфониски оркестар Ртв Сараево

29.10.1976 г. Нови Сад - фестивал „Номус“

Новосадски камерен оркестар

05.06.1976 г. Будва - фестивал „дани музике“ Македонска фолхармонија

29.04.1976 г. Ниш Македонска филхармонија



28-29.05.1977 г. Потсдам – Германија Симфониски оркестар Потсдам

02-04.11.1977 г. Белград, Љубљана Македонска филхармонија15.11.1977 г. Сараево Сараевска фихармонија07.04.1977 г. Хабаровск – СССР Филхармонија Хабаровск15.04.1977 г. Иркутск – СССР Филхармонија Иркутск

10-12.10.1978 г. Сомбор, Нови Сад, Суботица Македонска филхармонија


03-06.03.1979 г. темишвар - Романија Македонска фихармонија

21.06.1979 г. Приштина Македонски камерен оркестар

04.10.1979 г. краљево Македонска филхармонија

07.11.1979 г. опатија - фестивал „Oпатиска трибина“ Македонска филхармонија

19-20.01.1980 г. темишвар - Романија Филхармонија „Банатул“ Tемишвар

22.09.1980 г. Ниш Нишки симфониски оркестар

22.09.1981 г. Будва - фестивал „дани музике“

Македонски камерен оркестар

27.08.1981 г. краков – Полска Македонски камерен оркестар

13-15.10.1981 г. Бања Лука, Сараево, Мостар Македонска филхармонија

07.12.1981 г. опатија - фестивал „опатиска трибина“


21-22.06.1982 г. Мексико Сити – Мексико

камерен оркестар „Bellas artes“ Мексико

27.07.1982 г.дубровник - фести-вал „дубровнички летни игри“


02-13.10.1982 г.Мукачево, ужгород, Симферопољ, Јалта, киев, виљнус - СССР

Македонски камерен орекстар




30.08-01.09.1983 г Панчево, Суботица, Нови сад

војводинска младинска филхармонија Нови Сад

03-04.10.1985 г. Бјалисток – Полска Филхармонија Бјалисток25.11.1985 г. Приштина камерен оркестар на МРтв

20.06.1986 г. Херцег Нови, фести-вал „дани музике“ Македонска филхармонија

31.10.1986 г. варна - Бугарија Филхармонија варна

21-28.05.1987 г. дубровник дубровнички симфониски оркестар

15,19,24.09.1987 г. дубровник дубровнички симфониски оркестар

15.10.1987 г. дубровник дубровнички симфониски оркестар

11.02.1988 г. Ниш Нишки симфониски оркестар

01.06.1989 г. дубровник дубровнички фестивалски оркестар

17-19.10.1989 г. Хурт, келн, Ерфурт - Германија камерен оркестар на МРтв

07.04.1990 г. кујбишев (Самара) - Русија

Симфониски оркестар Самара

14.04.1990 г. краснојарск - Русија Симфониски оркестар краснојарск

04.03.1999 г. дубровник дубровнички симфониски оркестар


во една пригода професорот Фимчо Муратовски ми кажа дека за него приоритетно е градењето. Градењето наспроти агресијата, лутината и злопаметењето, кои водат неминовно кон творечки и човечки колапс, кон самодеструкција, а соодветно и кон општествено назадување или назадување во самата професија.

Спротивните брегови и провалиите се поврзуваат со мостови - ми рече тој. Со сè во животот е така; така е и во уметноста.

во заклучокот на овој приказ и документ за творечкиот пат на Фимчо Муратовски (процес што и денес сè уште останува отворен и животворен) би сакала да кажам дека тој во изминатите шест децении навистина изгради многу мостови. Мостови на љубов и пријателство, професионалност и сепредаденост, разум и посветеност… Мостови кон младите луѓе што ги учеше, кон ансамблите со кои озвучуваше прекрасна музика, кон иднината на институциите што ги раководеше… тој ја покажа и ја докажа сестраната димензија на вистинскиот музичар и творец - оној што својот талент го напојува од корените на хуманизмот, оној што постојано ја гради и ја остварува својата визија за прогресот.

Посакувам овој запис постојано и одново да ги зацврстува мостовите.

Неговите возвишени мостови, насочени кон светлата страна на човекувањето.

Снежана Анастасова Чадиковска декември 2010, Скопје

НамЕсто  закЛучок

соДрЖиНа

НАМЕСто вовЕд . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7

МЛАдоСтА, ГодИНИтЕ НА уЧЕЊЕ (1931-1958) . . . . . . . . . . 11

дИРИГЕНт НА МАкЕдоНСкАтА оПЕРА И БАЛЕт. . . . . . . . . . 25

Првите години на професионален диригент (1959 - 1963) . . . . . . . 25

Со балетот во перидот (1959-1963) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35

1963, земјотресот и потоа… . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39

Специјализацијата во Санкт Петербург. во операта и балетот со нови искуства (1964-1971). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44

во операта и балетот на МНт како диригент – гостин (1971-2000) . . 60

Фимчо Муратовски и Мајските оперски вечери . . . . . . . . . . . . . . 67

уште една оригинална димензија на Мов . . . . . . . . . . . . . . . . . 72

Сумирања, сеќавања . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74

РАБотА Со СИМФоНИСкИ оРкЕСтРИ . . . . . . . . . . . . . . . . . 79

тЕМЕЛ НА кАМЕРНото МуЗИЦИРАЊЕ кАЈ НАС . . . . . . . . . . 99

Македонски камерен оркестар . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99

Младински камерен оркестар (камерен оркестар на МММ) . . . . . 106

камерен оркестар на МРт . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110

ПЕдАГоШкАтА дЕЈНоСт. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113

Педагогија на друг начин . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128

ПРЕГЛЕдИ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135

НАМЕСто ЗАкЛуЧок . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197

Documents

Fimco Muratovski: META SONOREM