Filíocht

Ceard is filíocht ann?Is bealach atá ann chun do chuid

móthucháin a chuir i lathair. Feicimis go

leor cinéalacha téamaí, íomhánna, agus

mar sin dí in sna dánta eagsula seo.

Beidh muidne ag feachaint ar dánta ar

nós, ‘Cill Aodain’, ‘Subh Milis’, ‘Na

Coisithe’, ‘An Bhean Siúil’ agus cupla

ceann eile.

Filíocht

Téama (scéal an dáin)

Mothúcháin

Íomhánna

Rím

‘Tae’

Tae, is maith liom éIs maith liom tae, o is maith

liom tae,Cá mbeinn gan é?

An tséipéilín

Cén sórt scéal?

Cén mothúcháin?

Cén sórt íomhánna atá ann?

Rím.

MothúcháinBrónDíomaUaigneas (An sean saol ag athrú)

Rím‘Ach anois tá deireadh tagtha

mar gheall go bhfuil an an tséipéilín leagtha’

‘Ach a mbíodh na daoine tagtha ar iarraidh maithiúnas na bpeacaí’

Íomhánna

Íomhánna

Cén fath dán a scriobh?

Scríobhtar dán chun íomhánna

eagsula a chuir os ár gcomhair.

Feiceann muid téamaí eagsula in sna

dánta chomh maith ar nos, an dulra,

an scoil, ceantar duchais an duine,

saol na mbocht agus go leor eile.

Ceard is brí le téama?

An scéal

Culra an dáin

Nasc idir an téama agus an file

Bionn téama an dáin gar do chroí an fhile.

Na téamaí is coitianta

An grá

An dulra no nádúr

Dinnseanchas (Grá d’áit duchais)

Brón

Bás

Breith

Na FilíAntaine Ó Reachtaire

Séamus Ó Néill

Padraig Mac Piarais

Gabriel Rosenstock

Antaine Ó Reachtaire‘Cill Aodáin’

Séamus Ó Néill‘Subh Milis’

Padraig Mac Piarais‘Mise Éire’

Gabriel Rosenstock‘Teilifís’

File a haon

Antaine Ó Reachtaire agus an dán,

‘Cill Aodáin’

Antaine Ó Reachtaire

Creidtear gur tháinig Antoine

Raiftearaí ar an saol i gCill Liadáin

in aice le Coillte Mách, Co.

Mhaigh Eo thart ar an bhliain

1784.

Nuair a bhí Raiftearaí fós ina ghasúr beag,

shiúil an bholgach an áit, agus fuair cuid

mhór de na páistí bás. B'é an file an t-aon

duine clainne amháin de chuid mhuintir

Raiftearaí a fágadh beo, nó d'éag an t-

ochtar eile acu ar fad, agus chaill Antaine

radharc a shúl. Bhí sé cúig bliana nó naoi

mbliana d'aois nuair a tharla seo.

Mar sin, chaith Raiftearaí an chuid ba

mhó dá shaol ag fánaíocht i gContae na

Gaillimhe, ag seinm ar an bhfidil agus ag

amhránaíocht. Bhí bean aige, Siobhán,

ar chlannaigh sé iníon agus mac uirthi,

ach níor phós siad riamh. Chuaigh an

mac le fidléireacht sa sorcas.

Cill Aodáin (Lch 30, Fluirse 3)

Anois teacht an earraigh beidh an la ‘dhul chun

sineadh

‘s théis na Féile Bríde ardóigh mé mo sheol

ó chuir mé ‘mo cheann é ní stopadh mé choíche

go seasfaidh mé thíos i lar Chontae Mhaigh Eo.

Cill AodáinI gClár Chlainne Mhuiris a bheas mé an chéad oíche,

‘s i mBalla taobh thíos de’ thosós mé ag ól;

go Coillte Mach rachad go ndéanad cuairt mhíosa ann,

i bhfogas dhá mhile do Bhéal an Áth’ Mhóir.

Cill Aodáin

Fágaim le huacht é go n-éiríonn mo chroíse,

mar éiríos an ghaoth nó mar a scaipeas an ceo,

nuair smaoinim ar Cheara nó ar Ghaileang

taobh thíos de,

ar Sceathach a’ Mhile is ar phlánaí Mhaigh Eo;

Cill Aodáin

Cill Aodáin an baile a bhfásann gach ní ann-

tá sméara ‘s sú craobh ann is meas ar gach sórt;

‘s dá mbeinnse ‘mo sheasamh i gceartlár mo

dhaoine,

d’imeodh an aois díom is bheinn arís óg.

Ceisteanna?

An bhfuil an file sásta?

An bhfuil sé óg nó sean?

Cén téama atá ag an dán seo?

Cén iomhanna atá ann?

Cén sort íomhá atá anseo?

‘Fágaim le huacht é go n-éiríonn

mo chroíse,

mar éiríos an ghaoth nó mar a

scaipeas an ceo’

Ceo???

Sméara

Plánaí Mhaigh Eo

Tá an file ag cur béim ar na rudaí

deasa atá ina háit duchais féin.

Mar sin, tá sé ag léiriú grá

speisialta den áit chomh maith. Is

‘dinnseanchas’ an t-ainm atá ar

seo. Mar sin, is grá d’áit dhuchais

an fhile atá mar théama an dáin.

(Tábhachtach)

Subh Mhilis

Subh Mhilis

Séamus Ó Néill‘Subh Milis’

Subh Mhilis

Bhí Subh mhilis

ar bhascrann an dorais,

Ach mhúch mé an corraí

ionam a d’eirigh.

Subh Mhilis

Mar smaoinigh mé ar an lá

a bheas an bhascrann glan,

agus an lámh bheag

ar iarraidh.

Móthucháin an dáin

Grá

Fearg

Uaigneas

‘mhúch mé an corraí’

‘Teilifís’Gabriel

Rosenstock

Gabriel Rosenstock‘Teilifís’

‘Teilifís’

Ar a cúig a chlog ar maidin

Theastaigh an teilifís uaithi

An feidir argóint le beainín

Dhá bhliain go leith

Síos linn le cheile

Níor bhacas fiú le gléasadh

Is bhí an seomra préachta

Gan solas fós sa spéir

Stanamar ar an scáileán bán.

Anois! Sásta?

Ach chonaic sise sneachta

Is sioráf tríd an sneachta

Is ulchabhán Artach

Ag faoileáil os a chionn

Ar a cúig a chlog ar maidin

Theastaigh an teilifís uaithi

An feidir argóint le beainín

Dhá bhliain go leith

Síos linn le cheile

Níor bhacas fiú le gléasadh

Is bhí an seomra préachta

Gan solas fós sa spéir

Stanamar ar an scáileán bán.

Anois! Sásta?

Ach chonaic sise sneachta

Is sioráf tríd an sneachta

Is ulchabhán Artach

Ag faoileáil os a chionn

Téama an dáin

Grá idir iníon agus a hAthair

Samhlaíocht Ciall

Cailín óg Athair

Soineantacht loighic

Obair BhaileCeisteanna 1 – 6 ar leathanach

178. (Fluirse 3)

Le haghaidh tar éis na Samhna

Bain sult as saoire na Samhna!!

•Certain materials in this presentation are included under the Fair Use exemption of the U.S. Copyright Law and/or under the Fair Dealing exemption of the Ireland Copyright and Related Rights Act, 2000

•Materials are included in accordance with the [U.S.] multimedia fair use guidelines; and

•Materials are restricted from further use.

•© EDMAN YOST, J. (1999), Copyright Chaos - An Educator's Guide to Copyright Law and “Fair Use”, Intel Teach to the Future CD

Notice of Use Restrictions

Foinsí Pictiur 1

http://www.google.ie/search?hl=en&cp=9&gs_id=m&xhr=t&q=daddy's+girl&gs_sm=&gs_upl=&bav=on.2,or.r_gc.r_pw.,cf.osb&biw=1076&bih=819&wrapid=tljp1322561294398010&um=1&ie=UTF-8&tbm=isch&source=og&sa=N&tab=wi ( Ioslodailte ar 29 Samhain 2011)

Pictiur 2 http://www.google.ie/search?hl=en&cp=9&gs_id=m&xhr=t&q=daddy's+girl&gs_sm=&gs_upl=&bav=on.2,or.r_gc.r_pw.,cf.osb&biw=1076&bih=819&wrapid=tljp1322561294398010&um=1&ie=UTF-8&tbm=isch&source=og&sa=N&tab=wi#um=1&hl=en&tbm=isch&sa=1&q=gabriel+rosenstock&pbx=1&oq=gabriel+rosenstock&aq=f&aqi=g1g-S4&aql=&gs_sm=e&gs_upl=143083l148278l0l150134l18l18l0l6l6l4l812l4505l0.3.2.2.2.2.1l12l0&bav=on.2,or.r_gc.r_pw.,cf.osb&fp=cb8e5db5b2eda988&biw=1076&bih=819 (ioslodáilte ar 29 Samhain 2011)

Pictiur 3 http://www.google.ie/search?hl=en&cp=9&gs_id=m&xhr=t&q=daddy's+girl&gs_sm=&gs_upl=&bav=on.2,or.r_gc.r_pw.,cf.osb&biw=1076&bih=819&wrapid=tljp1322561294398010&um=1&ie=UTF-8&tbm=isch&source=og&sa=N&tab=wi#um=1&hl=en&tbm=isch&sa=1&q=television+static&oq=television+static&aq=f&aqi=g6g-m4&aql=&gs_sm=e&gs_upl=108326l115502l0l115533l23l21l3l3l4l3l686l4476l0.5.3.1.4.1l14l0&bav=on.2,or.r_gc.r_pw.,cf.osb&fp=cb8e5db5b2eda988&biw=1076&bih=819 (Ioslodáilte ar 29 Samhain 2011)