Upload
vutram
View
214
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
VI.
®enauc filad)rid)ten ilbct ben ·
!S t fi f d l i f cf) e n ~ r i e 1' e n ö f cf) 1 u t.
mon
E11uarl> '.2\anber .fiietJZlett 1
Cand. phil.
~ß ift nidjt 5u vernmnbern, baf3 baß 6taarn :filrdjiv 5u illCünfter feinerlei ®efanbtf djafgberidjte ober ä~inlidje filuf• 5eidjnungen über ben ®eftfälif djen %rieben befitt. '.tlie ®e" fanbten naf)men eben f ämmtlidje &ctenftfüfe mit Hdj; nidjt einmal ein ~;rem:plar be5 Mercure historique f djeinen fie un5 gelaff en 5u f)aben 1) . '.tlagegen ift e5 auffallenb, baf3 feine ftäbtif dje %eber fidj veranlaßt faf), wenigften5 bie äuf3ern morgänge biefeß ®eltcongreffe5 au ver5eidjnen, e5 fei benn, baß ber nadjfteljenb gebrucfte ~eridjt etma ein 6tücf au5 einer foldjen '.tlarfteIIung märe, maß aber um fo weniger 5u entfdjeiben fein mirb, ba man bie ~erfon be5 merfaff erß nidjt einmal erratf)en fonn. filuf biefe ®eif e hilben bie fol" genben 91adjridjten eine wiIIfommene @:rgän5ung 5u bem ma5 wir in biefer ~e5ief)ung auß bm vier auf ber f)iefigen Paulina 1>0r~anbenen Codices, bie ~err Dr. '.tourtual 2) 5uerft be"
1) lnetgl. ~'lotbljoff SDenftuilrbigfeiten cm!l bem Wlilnfterijdjen .ljumanis" mu!l. Wlit einet ~nlage übet ball früljere \preß• unb !8üdjertuejen filleftfalens, Wlünfter 187 4 5 . 167.
'.!) ~für merftuürbige Codices· bejdjrieben uon Dr. ß!loren3 stourtuaf, WHlnfter 1873, :tljeifjing'jdje )l3ud}ljanblung.
Quelle: Westfälische Zeitschrift 33, 1875 / Internet-Portal "Westfälische Geschichte" URL: http://www.westfaelische-zeitschrift.lwl.org
155
fdjtieben ~at, roiffen. ~iefe ~1adjtidjten fönnen megen i9rer ®Ieidjaeitigfeit unb großen ®enauigfeit einen befonbeten fil5ett9 in filnfvrudj ne9men unb betidjtigen ftellenmeif e filngaben ber 4 Codices. (50 viel idj meiß finb e5 bie einaigen 9anb~ f d)riffüdjen filufaeidjnungen au5 bet Seit felbft über ben itie~ bem3fdjluß, bie fiel) auf bem 9iefigen C5taarn~mtdjiu, fünb~ Iinger~ .\)anbf djriftenfammlung ?mfc. II. 79 f. 117 u. 117', finben. '.Daß 9ier filbgebrudte nimmt nur ein ?Blatt in ber .\)anbfdjrift ein unb ift offenbar ~rudjftüd eine5 größern ®an~en. @5 ift nebenbei bemerft fe9r unbeufüdj gefdjrieben unb an einigen EiteUen nidjt me9r Ief erlidj. '.Dem .\)errn C§)e9eimen filrdjiu ~ mat9 -Dr. m. fil5 iI man 5 f predje idj 9ier~
mit für bie ge1ieigteft ert9effte fölaubniß ber ?Benutmrn unb ~emett9ung beff eHien meinen egrerbietigen '.Danf au5.
1648. 3. Febr. dux Longevillanus Monasterio discedit longe
dissimili pompa quam venerat. Sub initium Februarii aliquot diebus ac noctibus
Monasterii audita tormenta bellica ac tonitrua versus Paderbornam; inde venientes aiebant, se quoque audivisse versus Monasterium.
Sub initium Maii Hassi muros Telgetenses subvertunt, portas succendunt.
15. Maii pax Hispanica cum Belgis promulgata seu extraditio facta instrumentorum pacis inter Hispanos et Belgas 1). De loco cum disceptatum esset diu , tandem in curia. placuit, quoo a pridie usque ad nonam frondibus, floribus, her bis redolentibus exornata. Erat in media curioo area mensa rotunda vel potius decem-
1} llluf bem manbe f!ef)t bon bet[elben Sjanb ge[Cf)riebm: Vidit auctor omnia.
Quelle: Westfälische Zeitschrift 33, 1875 / Internet-Portal "Westfälische Geschichte" URL: http://www.westfaelische-zeitschrift.lwl.org
156
angularis viridi mappa serica instrata sedesque I 2 meliores ex eadem materia circumornatre. Accessere primum utriusque partis primarii secundariique rheda advecti secretarii; hi utriusque partis, quisque sure, scrinium affabre factum diplomataque disponebant prresentibusque obiter exterius inspicienda offerebant. Excellebat scrinium Hispanicum Belgis tradendum, rubro
, serico undique inductum, non tantum in angulis sed et per margines lato ac elaborato argento; continebat librum in magno folio circiter 30 foliorum ultra 70 pacis articulos conscriptum, appenso sigillo Hispaniarum regis ex tribus cateriulis anreis dependente, quod ipsum volam viti manum complens ex auro purissimo auctor aspexit. Belgarum scrinium rubro quoque serico ac tenui argento inductum. His a circumstantibus inspectis omnia ad secretius cubiculum, quod post aulam senatoriam erat, deferuntur. Adsunt interea 4 rhedis vecti legati · Belgici 1), quos consules 2) cum senatoribus salutantes excipiunt inque interiorem aulam deducunt, ubi nonnihil circumspicientes ad secretius illud cubiculum deducuntnr. Media fere hora effluxerat iamque decima
1) mon hen ad)t SJofiänhi\djen @ejanhten 'flet6ciligten fidj Iilofl @oharh von ffieebe, ber 3tuar in IJJ1ünfter aber fdjtuer franf tuar (Aitzern,a VI. 526. 527. vergl. Wortmann II. 127) unh ~O{Jannes ~nut)t, her im ~aag tncilte (Aitzema VI. 520, Wicquefort histoire de l 'e tablissement des provinces unies I. 216) nid)t an biejen U'eierfü{jfeiten.
"l) SjeinridJ Sjerhing un'o ~o{jann stimmerfd)eih, stourtuaf a. a. ü. 0. D. XXX. lllnm. :;J{jre bortrefflidjen lBiI'oni1f e 'flefinben fid) in her 'flerü{jmten lllnttnerpener lllusgabe bon 1648 'ocr Driginaf Stupfet• ffidje her @efan'oten bes Weftfälif djen U:riebens unb 'l>erjenigen !per• f onen' hie 3u if)ln in merbinhung ftan'l>en' 'flejorgt hurdj lllnfefnt ban Sjuf!e f. 119 un'l> 120. :;)ehe !perfon, bon benen hie meiffen meifter{jaft geffodjen finb, fü{jrt bas Waµµen i{jres e>ouberains unh bas eigne bei fidj. @in @!etfrp(ar biefer je1Jr feltenen lllusga!ie bc· finbct fidJ im mcfit bes ~mn m. ~. llluI1ens in morgl1orft.
Quelle: Westfälische Zeitschrift 33, 1875 / Internet-Portal "Westfälische Geschichte" URL: http://www.westfaelische-zeitschrift.lwl.org
151
audita erat; tubis interim e turri Lambertina et musica ex renopolio continenter canentibus, Pignoranda 1) cum suis 4 rhedis advenit, quem similiter consules exceptum in curiam interiorem deducunt. Turn Belgici legati ex illo secretiori cubiculo obviam ei procedunt, quos ille data dextra inque humeros inclinans humanissime salutat ac ad eundem locum secretiorem prrecedit 1 aulicis in curia interiore manentibus, Mirum quantum auri argentique in vestibus ac ornamentis Hispanorum apparuerit ! Audivimus, inquit, in secretiori isto conclavi ad horam ferme legentes. Relegebantur ac conferebantur omnia, ne quid utrimque subrepsisse videretur. Tandem ad undecimam comite de Pignoranda cum Antonio Brun legationis collega pnecedente ad mensam in aula senatoria sedesque paratas processerunt. In corona astantibus primus Pignoranda cunsedit , ad eius sinistram dominus Brun, ad dexteram Bartoldus a Gent ceterique per circuitum legati. Post pauculam sessionem consurrexere omnes ac dominus Brun exorsus in hunc fere sensum sermone Latino: Sciunt excellentire vestrre, quod propitio Deo optimo maximo post tantorum annorum tumultus, bella ac crecles, post tantam sanguinitatem . . . . 2) pro reconciliatione Monasterii convenerimus iamque in tertium annum collaboraverimus remque eo cleduxerimus, ut hodie hoc in loco finem imponamus, instrumenta pacis alter alteri, ut dicunt, extradamus, iuramento confirmemus ac ceteris legatis in pacis negotio adhuc clesudantibus prreludamus. Hoc silente dominus de Meinerswick verum id esse ideoque omnes comparere paratosque ad ea esse brevibus respondit.
1) ~iefeg ift bie tlon ben ~ta!iiinern (N ani unb Sforza Pallavicini) beD liebte f.Yorm für Pen eranda.
2) !J1idjt me9r !ef erfü~.
Quelle: Westfälische Zeitschrift 33, 1875 / Internet-Portal "Westfälische Geschichte" URL: http://www.westfaelische-zeitschrift.lwl.org
158
Exinde omnes consedere traditaque pacis instrumenta Hispanorum secretario Hispano, 1) Belgarum Belgico, tum Belgice tum Gallice conscripta, alta voce coram astante senatu Monasteriensi utriusque partis viris pri~ mariis ac magna civium multitudine legebantur. His peractis mutuöque traditis primo Hispani regis iuramentum sub manu ac sigillo alta voce ab eodem secretario lectum. Quo fi.nito sacetdos Pignoranclam accedens librum ei Evangeliorum offert seu missale, cui ille magna cum gravitate ac affectione, omnibus apertis capitibus astantibus, manum explicatam imponit lrevaque descriptum tenens iuramentum alte legit 2) ; ad extremum manum in cmlum protendens. Quo fi.nito dominus de Meinerswick Pignorandre ait: Morem istum iurandi nescimus, liceat excellentiam suam more patrio iurare. Quisnam ille sit mos rogat. Per extensionem priorum digitorum respondet dominus Meinerswick. Ad que Pignoranda respicit dominum Brun; quo dicente , iclem esse, moclum illum permiserunt. Hinc omnes dextne priores simul extendentes digitos, domino de Meinerswick prrelegente , iurarunt. Ad cuius ultimum Verbum Penorancla dictum dominum primum, deinde r eliquos per ordin~ arctissime complexus singulis inhaerens lacrymas prre gaudio misit, lacrymantibus fere simul omnibus circumstantibus. Exinde gaudium et gratulatio inter notos et astantes, tandemque circa primam per consules ad rhedas deducti, primo Hispani , deinde Belgici legati clomum concesserunt, publicationem in diem sequentem differentes, scriniola sua qureque pars ex rheda cum pompa osterttabant.
1) Johannes Christophorus Belne. Joh. Cools Tractatus pacis p. 48. :Den .\)ollänbifd)en @ejunbjd)aft§c@:>ecretair f)abe 1dJ nirgenM genannt gefunben.
7) lllljo nid)t am 16. IJJlai allein, mie bie forma juramenti, ~für
merftllilrbige Codices C. IV. bermutf)en !äfit.
Quelle: Westfälische Zeitschrift 33, 1875 / Internet-Portal "Westfälische Geschichte" URL: http://www.westfaelische-zeitschrift.lwl.org
159
Interim industria senatus et c1vmm ante curiam theatrum ad viri altitudinem erigitur per modum ambitus columnis serico panno rubri, f:lavi, albi coloris involutis distinctum desuperque ac per circuitum pretiosissimis tapetibus exornatum, cui tria · eiusdem coloris Vexilla 1) ex curia impendebant. Inde platere ab redibus Observantium 2) apud quos comitis Pignorandre aula erat, similiter auf dem alten Steinweg, ubi Belgici legati degebant 8), usque ad curiam platere ac domus 'Om.nes tapetibus, frondibus ac floribus exornantur etc.
16. Maii confluxerat tota prene civitas ad forum,
1) (flne, lllie es fc'(Jeint, eigens für bie l)'ticben!lfeier betfertigte ~af)ne
llon !Je'ileuten'ilem Umfange (8 ~ufl breit, 7 ~ufl f)od}) befinbd ficf) im lßefit bes &Jmn lRittmeiftets Q:gbett bon 3ut IJJ1üfJ1en. !Sie ift 3tnat ftarf ber1ett, uucf) if)re ~arbe be'ileutenb tJerbfid}en, läßt aber im @roflen unb @an3en bie barauf beiinb1icf)e 'Ilm:fteUung nocf) beut• lief) edenncn. 'Ilie ffian'ilcinfnflung tnirb gebilbet burc'(J lllecf)je1n'ile bfoue unb weifle mauten. llluf blauem @runbe erbficft mnn in ber IJJ1itte eine gejcf)fofiene go1bene !SoutJerainen •.!hone (tlergl. Daugnon Le , carte di visita rebus araldici Rocca S. Casciano stabilimento Federigo Cappelli 1875 p. 37) mit lßraun jcf)atfüt. Ueber ber S?tone Uafteti dne ltleifle jenfrecf)t f)erunter fcf)ieflenbe staube im 6cf)nabe1 einen grünen De131t1eig trngenb. Untergnlb ber föone erfcf)einen 31t1ei lllrmc, beten &Jiinbe 3mci ficfJ freu3enbe grüne \ßnlm" 31ueige f)arten. '.tlarunter bas ~Jfünfterijdje fil\aµµen, bas @an3e um" raf)mt ein groflet otJalet, grüner 2otberfran3. '.tlie ,Seicf)nung ift nicf)t übef.
2 } ~fJr ~foftcr lag auf ber lßetgftrnfle ber ~of)annitet • (fommenbe gegen• über, in luelcg fetter lßerga igne ge1t1of)nt unb ltlo man ficf) 3uerft übet llic ~riebensbebingungen geeinigt f)atte. 5tourtua1 a. a. 0. D. IV. lßergaigne 1t1ar 1647 '.tlonnerstags ben 24. Odober lllbenM 7 Uf)t nacfj 6 monnUicf)er ~ranff)eit 3u \J.Rünfter geftorben unb am fo1genben @:ionnabenb ben 26. im @:lt. ~larii• &Josµita! beigefeyt mor" ben. Theatr. Europ. VI. 304. Epitaphium auf bem ~riebens]aa!.
8) 'Ilie acfjt &Jolliinbifdjen @efanbten ltlo~nten auf ber (\;cfe bes alten · @3teinruegß unb bes ~ambedi ~irdjgof~. ~arllnccf)i in ber Seit]cfJtift !Bb. XVIII. 6 . 339.
Quelle: Westfälische Zeitschrift 33, 1875 / Internet-Portal "Westfälische Geschichte" URL: http://www.westfaelische-zeitschrift.lwl.org
160
onines red·es, femistrre, tecta impleta spectatoribus. :Hora decima aderant in foro sex tubicines equites variorum legatorum, septimus tympano armigato ( quid vocis heer~ paucxen) interludebat, nlspondebant per vices e turri Lambertina tubicines civitatis. Comes quoque de Nas~ saw Cresareus legatus ante aulam suam 1) in campo dominico e duobus tormentis minoribus bellicis ab octava ad primam pomeridianam continuo explodi curabat. Hora unde'Cima imminebat o~m primi Belgici legati quin~ que rhedis ad curiam procedurtt; excepti a consulibus ducuntur in conclave, quod in facie curüe videtur mirifice exornatum. Post mediam fere horam Penoranda sex in.vectus rheclis aliis atque aliis coloribus distinctis, quibus equorum ornamenta respondebant corporisque custodibus stipatus magni:fice ad eundem locuin a conh sulibus deductus est. Exinde et tubre et bomb:trdre tonuerunt conferentibus inter se legatis, quain collationem subsecuta est publica ex erecto theatro ad populum eorundem sive instrumentorum sive articulorum pa~ cis uti ptidie in curia promulgatio. Qua finita applauserunt qui poterant tubicines, tympanistre, ~ilites, cives armati inprimisque legatus Cresareus comes de Nassa;w ac in omnibus fortalitiis per circuitum civitatis maioribus tormentis prreeuntem turri Mariana Monasterienses congratulati sunt. Exinde prrecedente Hispanire legato eo ordine ac pompa qua venerant recesserunt, deducentibus civibus festiva bombardarum explosione, tota die usque in multam noctem lretitire in urbe vacatum. Hispanus plebi vinum fluere fecit uti et hesterna die, arsere sub noctem vasa picea, explosa tormenta similiter Monasterii ab hominum memoria saltem non visa.
1) ~nfjau ttin~nte in bei: i>nmaligen SDnmµi:nµftei i>em jeljigen Dber• µoftamt, (foto. a. a. D. ~. 335; bei: campus dominicus ift a!jn bet SDnmµlalj.
Quelle: Westfälische Zeitschrift 33, 1875 / Internet-Portal "Westfälische Geschichte" URL: http://www.westfaelische-zeitschrift.lwl.org
161
17. Maii Hispanicus legatus Belgicos publico excepit convivio regia magnificentia. Vicissim Belgici legati .26. exceperunt laute Hispanos una cum comite N asso-vio , 28. consules Monasterienseis virosque primarios 1); in . „ . cives militesque, qui continuo his diebus explodBbant, admodum munificos se exhibuerunt Hispani.
5. Junii, quo per totam 2) Hollandiam de pace inita triumphatum, triumpharunt quoque B.elgici legati. Sileo ignes artificiales quibratos iu altum, ardentes in turribus uda.s , nummos in quibus pax Hispano Batava .ab uno latBre et pax currui insidens a duobus leonibus tracta et inde dominre currum subiere leones. Ex altero latere: pacis fälicitas orbi Christiano, qua restituta qua ad incitamentum demonstrata tot regnis et provinciis ad utrumque solem ad utrumque oceanum terra marique pada securitas tranquillitatis publicre spe et voto Monasterii Westp. a nno 1648 .
In comitiis patrire minoribus (auf dem Ausschuss) conclusum, ut sumptibus patrüe solenne convivium legatis exhiberetur. Factum id 13. Junii magnifice in gmta legatis Cresareo Hispanico Belgicis 3). Die Ss. Petri et Paulo comes Peneranda discessit 4).
24. Octobris tandem tandem pax Getmano Sueco
1} ~ie tfrcr uon ~-ogannefl tfoog betidJteten feffiidjen 5tage (!Bier merf• ltlilrl:>ige Codices C. II.) fallen aljo ni'd}t unmittefbar nad} einanber, jonbern ltlaren ber 16. 17. 26. unb 28. Wlai.
'l) ~ie jßrouin3 (5eelanb ruirb in ben allgemeinen ~ubel ruo~l nid}t mit eingeftimmt ~aben, ba menigftenfl im Wläq bafelfift grofler Unruiffe (JmjdJte bufl Stnu~t, igr !SeuoUmäd}tigter 3u Wliinfter, ben ~rieben mit unteqcidJnet (Jatte unb jogar ber !Borfd}lag gemadJt ruurbe, i(Jn be fllJalb feinefl ll!nlies 3u entjeljen. Aitz. VI. 505.
:1) ll!uf bem !Ranbe fte(Jt: factum imprimis Hollandis Belgicis in quorum gratiam potissimum institutum.
4) ~ad} Contatini Relazione p. 86 reifte Peneranda erft im ~uli t>on ~Tiünfter ab. Wir folgen (Jier unjmr !Borlage um f o mc(Jr ag
XIXX.11. 1. 11
Quelle: Westfälische Zeitschrift 33, 1875 / Internet-Portal "Westfälische Geschichte" URL: http://www.westfaelische-zeitschrift.lwl.org
162
GaUica subscripta; quo die in puncto primre post meri~
diem Suecire legati quinque rhedis insignioribus suis comitati nobilibus ad legatos Cresareos antehac Osnabrugi residentes comitem de Lamberg et dominum J ohannem Craen fo suis redibus 1) conveniunt. Dum hi vix se consalutassent, eadem via per forum Gallicus legatus Senient '!) rhedis sex invectus ad comitem Nassavium accedit. Leguntur utrimque ac agnoscuntur pacis articuli ac instrumenta ibique a pr.aesentibus primum subscribuntur 8)
. . . . campo dominico pacis . . . . ales . . . . siquidem extra tempus per campum dominicum ad curiam avolat, unde post moclicam quietem quo avolarat nemo satis nota-vit. Circa sextam interea cum apud dictum comitem Nassavium subscriptum esset, eo quo venerant ordine receditur, ac dictus Nassavius magni:fice ad aulam l'egati Gallici "), comes de Lamberg ad aulam legati Suecici 5) procedit ac utrobique singuli subscribunt, sub-
Contarini 1. c. 42 ficf] betreff!! ber \l(nfunft beffe1ben in illHinfter geirrt 9at. lfüet merhnürbige Codices B. V. lllnm. 4.
1) SDie lIDo9\ll1tngen bon fümberg unb <rrane finb nicf]t befonnt.
~) ~n füammern folgt : „ dubito, puto eius fuisse secretarium" ift aber tuieber burd)ßcftricf)en. ll1 ucf] l)füiern ~ ber bieje ueiedicf)feiten (Acta pacis Westf. VI. 619 sequ.) ebenfalls bejd}reibt, berid}tet, llaf> e!! 6crtJien felbft getuejen fei.
:i) llin biefer 6teUe ift bn!l ~ratt burd) Sufammenfarten befcfJäbigt unb in ~oige beff en ber größte 5t9ei( ber Seile n·icf)t me9r Ief erlid).
4) 1De1! obengenannten 6ertJien, tue1d)er %ubrüclenftraf>e illt 179 in
bem gro!ien ffiö9r\d)en .l)auje tuo9nte, <rartJ. 336. 6) !Bon ben 6djtuebifcf)en @ejanbten ~atte nur lnojen9nn 6cf)ering feinen
bleibcnben lIDo9nfi~ in Wliinfter, er tuo9nte <ricmen!lflraf>e 13. 108 be3. 110 (fortJ. 337 (tuo irrig 6cJ)etJing fte9t) unb tuar fd)on 1643 nad) ~uli tJon IJJ1inben nadj Wlilnfter gefd}ictt tuor'oen. @unbling, @rünblidjer ~iscour!l über ben lIDeftf. urieben II. 702, tJgI. Theatr. Europ. V. 121. SDie anbern 6d)tuebifdjen @efanbten O~enffön,
6albiu!l unb !Cärcnf!au gierten fidj meiften!! 3u O!lnabrilcf auf unb fomen nur bei befonbern ~eranfofjungen nadj Wlilnfter. 5ah>iu!l
Quelle: Westfälische Zeitschrift 33, 1875 / Internet-Portal "Westfälische Geschichte" URL: http://www.westfaelische-zeitschrift.lwl.org
163
scripta pacis instrumenta imperii statibtls in raula ep,i._ scopali 1) collectis missa, a quibus eadetnsubscribuntur. Turn prreludente tormento in turti Mariana passim a • civibus militibusque explosre bombardro per valla to:rmenta ad mediam usque noctem.
25. Oct. Die postera, qure solis erat, ex mandato ai:chidiaconi ac summi templi d.ecani 2), legatis statibusque catholicis ita petentibus, in omnibus templis post cantatum Te Deum, in omnibus inde templis baurisa~um. Quo tempore in summa rede prresentibus legatis statibusque catholicis sacrum musicum, ac post Te Deum sub off ertorio liberalis prresentia vicariis singulis septem solidi, dominis consiliariis ac senatoribus singulis imperialis distributus. Convenerunt interea per tympana acciti cives ad campum dominicum ac capita platearnm illustrium in quibus 1° per octo tubicines et unum ahenotympanistam deinde viva voce per , utbis secretarium Bernhardum Holland tribus senatus ministris equitibus stipatum et ipsum equitem pax promulgatur, tota urbe per explosiones in plausum effusa. Turris Lambertina vexillis triplicis coloris albi, rubri ac flavi, uti Monasteriensium insignia ferunt, per circuitum exornata erat; ex ea turri ac beatae virginis musica turn vocalis turn instrumentalis tempore pomeridiano ad tenebras usque, sumptus prrestante senatu, exaudita est B).
Duo inde menses ratificationis assignati Osnaburgenses, cum secundum pacem omnia ad statum anni ,
unb Drenftirn bejanben JidJ um biejc ~eit in WUinfter. Meiern Acta pacis Westf. VL 607, 615.
1) ~cm je4igen ffiegie~ungsgebäube, meld}es ball ftänbige 5.!ocal füti 'Die !Beratqungen bet @efanbten mnr.
2) !Bernqarb uon 1))1aUinfrobt, her 1655 abgeje~t mur'oe. 3) !Sergl. hie mejd}reibung 'oiefer fYeftlid)feiten bei \ffieiern A. p. W. VI.
622-624.
11 *
Quelle: Westfälische Zeitschrift 33, 1875 / Internet-Portal "Westfälische Geschichte" URL: http://www.westfaelische-zeitschrift.lwl.org
164
1624 reduci deberent; celeriter arcem Petriburgum anno 1628 redificari coeptam demoliuntur et quasi anathema esset quicquid fundum tetigerat vel vi confractum vel igni iniectu~" sannis iocisque in principem iactis.
Fortalitium ante portam S. Crucis completum. 20 .Martii moritur Monasterii Lutheranorum papa Jacobus Lampadius 1) Lunaburgicus vicecancellarius et le-
1) Seine i.leidje tuurbe bon fillilnfter nad) s:janno\Jer gebrad)t unb baf elbft
am 26. ~tiril i'649 in ber C5d)lotfirdjc beigefe~t. Dr. ~uftu!l @e• feniu!l, fjilrft!. )ßraunfdjtueigif dj i.lüneburgifd)er SjoflJrebiger unl> @e• neral • C5ulJerintenbent lJielt bei bief er @elegenl)eit eine i.leidjenrebe. Ueber feine .reranfl)eit unb f. :tob lJeiilt e!l in berjelben aljo: „llll!l ilJm au (falle be!l nädjft abgetuidjenen ~alJre!l eben im Solstitio, anfang!l eine ftatfe Diarrhrea 3ugeftoten, tueldje in ben fünften stag ange• garten, fo gnt biejelbe ilber nUe l)Jlnten il)n gart angegriffen unh abgemattet, unb obrool)l man berl)offet, e!l tuilrbe baburdj biel Übel!! abgeltlenbet fein, jo f)at fid,J bodj nodj immerfort eine belJarrlidje fillattigfeit erfunben. [ßie nun ber l)Jlebifu!l recf}t 3ur ~ur gejd)ritten, qat er au!l allen Umftänbcn ltlal)rgcnommen , bat vera causa morbi in mesenterio ftecfete, tueld)e!l atra bilis eaque adusta gan3 ein• genommen unb obftruitet. [ßeilen man nun jofd)et viscosre et adustre materire mit feinen fturfen Medicamentis beifommen fön• nen, f onbern biefelbe aUmäl)lig utteriren unb abfillJren miifien, fo f)at b1e ~ranfl)eit bcn Sjerrn )fücc·Q:an3ler bergeftalt aUmäf)lig ge• fdjroädjt unb \Jon stag 3u :tag 3ugenommm, bat er aud) bariiber iilngff berjdjienen 10. fillär3 (stil. vet.) eben im Aequinoctio mor• gen!l um 10 UlJr, nad}bem er C5onntag!l \Jorf)er al!l bcn 4. eiusdem (stil. vet.) burd) her .ltönigL CScfJttie'öijcf)cn Sjmcn i.legatcn fjof•\.Pte• bigern, .\jmn Dr. ~of)ann lBaltf)af ar CScf)ulJlJium, fid) mit bem 9od}ltliirbigcn lllbcnbmaf)l berfel)en laficn unb bom 14. IJlobember Anno 1644 contiuue aneinanber 4 ~af)r unb 6 fillonate 3u OSna• btild unb fillilnfter negotiiret f)atte , jein i.leben gecnbet unb ift im .\jmn fanft unb f efig betfdjiebcn feine!! ~lter!l 55 ~af)re 3 fillonate unb 17 :tage". [ßaltlJer Uniberjal !Regifter 6 . 61-64.
Quelle: Westfälische Zeitschrift 33, 1875 / Internet-Portal "Westfälische Geschichte" URL: http://www.westfaelische-zeitschrift.lwl.org
163
gatus Brunsvicensis maximus catholicorum hostis negotio pacis I).
18. Februarii. Eodem fere ord.iM ac moclo q~o subscriptio facta quoque extraditio instrumentorum pacis, nisi quod comes de Servient ob morbum 2) acl comitem Nassavium non actessetit et Nasso\rius- ad dictum cbmitem cum 36 suis, imperii vero status cum 12 rheclis redierint. His perfectis civitas in lretitiam et plausus effusa etc.; triuinphus die dominico sequenti indictus.
21. Febr. quo, postquam pridie in omnibus templis a duodecima ad primam et a quarta ad sextam pulsatum complosumqtrn fuit, processio solemnis et musica instituta, cantavit sacrum de Ss. Trinitate dominus clecanus, finito sacro cantatum Te Deum. 12 civium adoles.centum 6 cohortes suis certis convenere locis etc.
Inter missiles globulos igneos, quorum plurimi ad turris altitudinem provecti, hi iucundissimi fuere , qui ad mediam reris regionem evecti inibi in omnem se partem dividebant: immisce 3)
1) ~iefe ~oti3 ift 3tuijdJen bie ,Seilen gefd)rieben unb fd)eint f+iütet m1d)• getragen tuorben 3u jein.
'l) ~~ gI. '.tourtual, Sut @ef d)id)te beg !!Beftfälifd)en ~riebeng. Wliinfter 1874. I. 27.
!!) ~ier ift bie ~eite boU, bag IT;oigcnbe jd)eint leibet berforen gegangen 3u fein.
Quelle: Westfälische Zeitschrift 33, 1875 / Internet-Portal "Westfälische Geschichte" URL: http://www.westfaelische-zeitschrift.lwl.org