მამუკა არეშიძე: პროგრესული

აფხაზები თავიანთ დემოგრაფიულ

მომავალზე სერიოზულად ფიქრობენ

http://www.ai.tsu.ge მაისი, 2009სპეციალური გამოცემა

“ თ ს უ თ ა ი მ ს ი ” _ უ ნ ი ვ ე რ ს ი ტ ე ტ ი ს დ რ ო ი თ

ახალგაზრდული ხედვაTSU TIMES

სა ქარ თვე ლო იქ ნე ბა ერ თი ა ნი!!!

ისტორიული რუსეთი:

წარსული მომავლის განსჯისთვის2

9

3

ვახ ტანგ გუ რულ ი: ო მით ვერც აფ ხა ზეთ სა და ვერც სამ ხრეთ

ოსეთს და ვიბ რუ ნებთ

5

რას ნიშ ნავს ავ ტო ნო მი უ რო ბის პრინ ცი პი?!

5

რუსეთ-საქართველოს საინფორმაციო

ომის მიმოხილვა

რედაქტორისაგან:სა ქარ თვე ლო იქ ნე ბა ერ თი ა ნი! აუ ცი ლებ ლად, ეჭ ვგა რე შე, დღეს

თუ ხვალ, სწო რი, თან მიმ დევ რუ ლი, გა აზ რე ბუ ლი, რა ცი ო ნა ლუ რი, პო ლი ტი კის შე დე გად, დი დი მი ტე ვე ბით თუ მო ნა ნი ე ბით, ხე ლის გაწ ვდე ნით თუ თა ნად გო მით.

ჩვენ, იმ ახალ გაზ რდებს, რომ ლებ მაც ვი მუ შა ვეთ “თსუ თა­იმ სის” ამ სპე ცი ა ლურ ნო მერ ზე, რო მე ლიც ეთ მო ბა ქარ თუ ლი კონ ფლიქ ტე ბის ამომ წუ რავ ის ტო რი ა სა თუ ანა ლიზს, გვჯე რა ამ გან წყო ბის და დღეს ამ რწმე ნის შე დე გი ცაა ის დი დი ენერ გია ან დრო, რო მე ლიც უან გა როდ და ვა ხარ ჯეთ, მარ თლაც უაღ რე სად მნიშ ვნე ლო ვა ნი ამ გა ზე თის მომ ზდე ბისას

და მა ინც, რა ტომ გა დაწყ და გა ზე თის გამოცემა და რა არის ჩვე­ნი მი ზა ნი?

დაგ ვე თან ხმე ბით, რომ ინ ფორ მი რე ბუ ლი სა ზო გა დო ე ბით მა­ნი პუ ლი რე ბა, რთუ ლი ა. ვფიქ რობთ, ქარ თულ მა სა ზო გა დო ე ბამ, გან სა კუთ რე ბით ახალ გაზ რდო ბამ, ნაკ ლე ბად იცის, თუ რა მოხ და რე ა ლუ რად ჩვენს ქვე ყა ნა ში, რო გორ გაღ ვივ და “ეთ ნო კონ ფლიქ­ტე ბად” მო ნათ ლუ ლი და პი რის პი რე ბა, რა მდგომარეობაა დღეს?!

თბი ლი სის სა ხელ მწი ფო უნი ვერ სი ტე ტის სტუ დენ ტო ბა ყო ველ­თვის აქ ტი უ რად იყო ჩარ თუ ლი ქვე ყა ნა ში მიმ დი ნა რე პრო ცე სებ ში და მუ დამ გან სა კუთ რე ბუ ლი რო ლიც ეკი სე ბო და. რა წვლი ლის შე ტა ნა შე უძ ლიათ ამ კონ ფლიქ ტე ბის მოგ ვა რე ბის სა კითხ ში სტუ­დენ ტებს, თუ არა მსგავ სი სა ინ ფორ მა ციო გა ზე თი და სწო რი პო­ზი ცი ის ასახ ვა. ჩვე ნი მცდე ლო ბაა ჩვე ნი ვე თა ო ბა და ინ ტე რეს დეს ქარ თუ ლი კონ ფლიქ ტე ბის უახ ლე სი ის ტო რი ი თა და უტყ უ ა რი ინ­ფორ მა ცი ის მი წო დე ბით, ყვე ლა გა ჩე ნი ლი კითხ ვი სათ ვის, პა სუ ხის გა ცე მით. შე დე გად უნ და მი ვი ღოთ უფ რო მე ტი ინ ფორ მი რე ბუ ლი ახალ გაზ რდა.

სა ზო გა დო ე ბის ინ ფორ მი რე ბუ ლო ბა, რომ უმ ნიშ ვნე ლო ვა ნე სი სა კითხ ი ა, დას ტურ დე ბა რუ სე თის მი ერ ჩვენ თვის გა მოცხ ა დე ბუ ლი სა ინ ფორ მა ციო ომი თაც, რო მე ლიც საბ რძო ლო მოქ მე დე ბებ ზე არა­ნაკ ლებ წვა ვე და სა ყუ რადღ ე ბო ა. ჩვე ნი ჩრდი ლო ე ლი მტე რი თან ხებ­სა და ძალ ­ღო ნეს არ იშუ რებს იმი სათ ვის, რომ არა მარ ტო რუ სუ ლი, არა მედ ევ რო პუ ლი სა ზო გა დო ე ბაც შეც დო მა ში შე იყ ვა ნოს.

რაც შე ე ხე ბა ქარ თულ პრე სას, ჩვე ნი კონ ფლიქ ტე ბის შე სა ხებ არა ერ თხელ და ბეჭ დი ლა სა ინ ტე რე სო ინ ტერ ვი უ ე ბი, მა სა ლე ბი და ა.შ, მაგ რამ ყო ვე ლი ვე ეს შეკ რუ ლი არა სო დეს ყო ფი ლა.

მკითხ ველს, რო მე ლიც და ინ ტე რეს დე ბო და იმით, თუ რო გორ

და იწყო და გან ვი თარ და მოვ ლე ნე ბი, არას დროს მის ცე მია იმის სა შუ ა ლე ბა, რომ ერ თი გა ზე თი წა ე კითხა და თა ნა მიმ დევ რუ ლად გას ცნო ბო და იმ პრო ცე სებს, რომ ლე ბიც სა თა ვეს არა 90­ი ა ნი წლე ბი დან, არა მედ ჯერ კი დევ მას შემ დეგ იღებს, რაც სა ქარ თვე­ლო ერ თმორ წმუ ნე (მინ და ამას ხა ზი გა ეს ვას) რუ სუ ლი იმ პე რი ის გავ ლე ნა ში მო ექ ცა.

ამი ტო მაც, ძა ლი ან მნიშ ვნე ლოვ ნად მიგ ვაჩ ნია ასე თი ინ ფორ­მა ცი უ ლი ხა სი ა თის მქო ნე გა ზე თის პირ ვე ლი ქარ თუ ლი უნი ვერ­სი ტე ტის წი აღ ში მომ ზა დე ბა. მას ზე ი მუ შა ვეს იმ სტუ დენ ტებ მა, რომ ლთაც გუ ლი შეს ტკი ვათ თა ვი სი ქვეყ ნის მო მა ვალ ზე და გრძნო ბენ პა სუ ხის მგებ ლო ბას. მად ლო ბე ლი ვარ გა ზე თის ყვე­ლა ჟურ ნა ლის ტის, ვინც ნომ რის გან ხორ ცი ე ლე ბა ში და მეხ მა რა. (განსაკუთრებული მადლობა “თსუ თაიმსის” მთ. რედაქტორ არჩილ კაიკაციშვილს იდეის მხარდაჭერისთვის) გა ზე თის წა კითხ­ვის შემ დეგ, ალ ბათ მკითხ ვე ლი მიხ ვდე ბა, თუ რა ო დენ დი დი შრო­მაა ჩა დე ბუ ლი მის მომზადებაში.

ვა მა ყობ და ჩემთვის პა ტი ვი ა, ვი ყო “თსუ თა იმ სის” სპე ცი ა ლუ­რი გა მო ცე მის პა სუ ხის მგე ბე ლი რე დაქ ტო რი, ისე ვე, რო გორც ამ ნო მერ ზე მო მუ შა ვე ყვე ლა სტუ დენ ტი ამა ყობს თა ვი სი ნაშ რო მით.

ვფიქ რობ, აუ ცი ლე ბე ლია თი თო ე ულ მა ქარ თველ მა ახალ გაზ­რდამ იგ რძნოს თა ვი სი წი ლი პა სუ ხის მგებ ლო ბა სამ შობ ლოს წი ნა შე და არა მარ ტო სა უბ რით, არა მედ საქ მით და ეხ მა როს იმ ადა მი ა ნებს, რომ ლე ბიც ყო ველ დღი უ რად მუ შა ო ბენ ჩვენს ქვე ყა­ნა ში კონ ფლიქ ტე ბის მოგ ვა რე ბის საქ მე ზე. ჩვე ნი ვა ლი ა, ვი ყოთ ობი ექ ტურ ნი და ასე თი ვე ინ ფორ მა ცია მი ვა წო დოთ, რაც შე იძ ლე­ბა მეტ ადა მი ანს.

ამას თა ნა ვე, სა ინ ტე რე სოა ის ახა ლაგ ზრდუ ლი კონ ფე რენ ცი აც, რო მე ლიც ჩვენ მა გა ზეთ მა მო ამ ზა და.

მინ და მად ლო ბა გა და ვუ ხა დო გა ზეთ ში ჩვენს რეს პონ დენ ტებს სა ინ ტე რე სო სა უბ რი სათ ვის და რე დაქ ცია სა მო მავ ლოდ გა მოთ­ქვამს მათ თან თა ნამ შრომ ლო ბის აუ ცი ლე ბელ სურ ვილს.

გა ზეთ “თსუ თა იმ სის” პოზიციაა, თუ კი იქ ნე ბა შე სა ბა მი სი ფი­ნან სუ რი უზ რუნ ველ ყო ფა, ალ ბათ სა ინ ტე რე სო იქ ნე ბა გა ზე თის ინ გლი სურ და რუ სულ ენებ ზე გა მო ცე მაც, რა თა ახა ლგა ზრდე ბის აზ რი და და მო კი დე ბუ ლე ბა უფ რო ნაც ნო ბი გახ დეს არა მარ ტო ქარ თვე ლი მკითხ ვე ლი სათ ვის.

სა ქარ თვე ლო იქ ნე ბა ერ თი ა ნი! ღმერ თმა გვის მი ნოს!

6

გიორგი ხუბუა: თვით გა მორ კვე ვა

არ ნიშ ნავს გა მო ყო ფის უფ ლე ბას

7

ექსკლუზიური ინტერვიუ ნემო ბურჭულაძესთან

8

შოთა მალაშხია: დღეს მსოფ ლიო არ აპა ტი ებს რუ სეთს ჩვენ თან

ჩა დე ნილ და ნა შა ულს

10

რას ელო დე ბა სა ქარ თვე ლო

სტრას ბურ გის სა სა მარ თლოს გან?

11

სა ერ თა შო რი სო ორ გა ნი ზა ცი ე ბისრო ლი სა ქარ თვე ლოს კონ ფლიქ ტე ბის

და რე გუ ლი რე ბის სა კითხ ში

11

სა ქარ თვე ლოს ეკლესია: ამ ომ ში

ვე რა ვინ იქ ნე ბა გა მარ ჯვე ბუ ლი

13

ახალგაზრდების როლი ნდობის

აღდგენის პროცესში

14სტუდენტური აზრი

15ადამიანური ისტორიები

2 მაისი 2009TSU TIMES სინამდვილე

ნომრის პასუხისმგებელი რედაქტორი: თათია თამლიანი; “თსუ თაიმსის” იდეისა და მიმართულების ავტორი: არჩილ კაიკაციშვილი

საკორესპონდენტო კორპუსი: გაზეთ “თსუ თაიმსის” რედაქცია.

TSU TIMES ლიდერი საუნივერსიტეტო ახალგაზრდული გამოცემა. www.ai.tsu.ge

ისტორიული რუსეთი: წარსული მომავლის განსჯისთვის

თა თია თამ ლი ა ნი

რ. თოფ ჩიშ ვი ლის ნაშ რო მის შე მოკ ლე ბუ ლი ვა რი ან ტი

რუ სი ხალ ხის ის ტო რია სა თა ვეს ძველ რუ სუ ლი სა­ხელ მწი ფოს ეპო ქა ში იღებს, რო მე ლიც წარ მო იქ მნა ახ.წ. IX სა უ კუ ნე ში აღ მო სავ ლეთ სლა ვუ რი ტო მე ბის გა ერ თი ა ნე ბის შე დე გად. ძვე ლი რუ სი ხალ ხი სა ერ თო აღ მო სავ ლეთ სლა ვუ რი თვით სა ხელ წო დე ბით ად რე­ფე ო და ლუ რი ძველ რუ სუ ლი კი ე ვის სა ხელ მწი ფო ში (Киевская Русь, IX ს. ­ XII ს­ის და საწყ ი სი) ჩა მო ყა­ლიბ და. ძველ რუ სუ ლი სა ხელ მწი ფოს შე მად გენ ლო ბა­ში, გარ და ძველ რუ სე ბი სა, შე დი ოდ ნენ ფი ნურ ­უგ რუ­ლი, ბალ ტი უ რი და თურ ქუ ლი ტო მე ბი. IX­X სა უ კუ ნე­ებ ში რუ სე ბის ის ტო რი ულ ­ეთ ნი კურ ტე რი ტო რი ა ზე ცხოვ რობ დნენ აგ რეთ ვე ფი ნურ ­უგ რუ ლი ტო მე ბი (ვე სი, მუ რუ მა, მეშ ჩე რა, მე რი ა), აგ რეთ ვე ბალ ტი უ­რი წარ მო შო ბის გო ლი ა დე ბი. ად გი ლობ რი ვი ტო მე ბი გად მო სახ ლე ბულ სლა ვებ თან ასი მი ლირ დნენ, რა საც ფი ნუ რი ტო მე ბის მცი რე რიცხ ოვ ნო ბი თა და გად­მო სახ ლე ბულ თა სა ზო გა დო ებ რი ვი გან ვი თა რე ბის უფ რო მა ღა ლი დო ნით ხსნი ან. ასი მი ლი რე ბულ მა ფი­ნურ ­უგ რულ მა ტო მებ მა გად მო სახ ლე ბუ ლებს ზო გი­ერ თი ან თრო პო ლო გი უ რი ნი შა ნი და ტო პო ნი მი კუ რი ნო მენ კლა ტუ რა (მდი ნა რე ე ბის, ტბე ბის, სოფ ლე ბის და სხვა ად გი ლე ბის სა ხელ წო დე ბა ნი) და აგ რეთ ვე ტრა დი ცი უ ლი რწმე ნა­ წარ მოდ გე ნე ბის ელე მენ ტე ბი და უ ტო ვეს. თვით ტო პო ნი მი “მოს კო ვი” ფი ნუ რი ენით იხ სნე ბა. ფი ნუ რი ტო მე ბი იყ ვნენ გან სახ ლე ბულ ნი დღე ვან დელ ცენ ტრა ლურ რუ სეთ ში, მდი ნა რე ე ბის ოკი სა და ვოლ გის შუ ამ დი ნა რეთ ში. არა მარ ტო მდი­ნა რე მოს კვა, არა მედ მდი ნა რე ე ბი პროტ ვა, ლის ვა, კოს ვა და სხვ. ფი ნუ რი ენით იხ სნე ბა. მარ ტო მდი ნა რე ოკას ოცი შე ნა კა დი “ვა” სუ ფიქ სით ბო ლოვ დე ბა, რაც ფი ნუ რად წყალს ნიშ ნავს. ოკა კი ფი ნუ რად სა ერ თოდ მდი ნა რეს აღ ნიშ ნავს.

XII სა უ კუ ნის მე ო რე ნა ხე ვა რი ძველ რუ სუ ლი სა­ხელ მწი ფოს ის ტო რი ა ში, გარ და ტე ხის პე რი ოდს წარ­მო ად გენს. და იწყო მი სი დაშ ლის პრო ცე სი. ძველ რუ­სუ ლი მი წე ბის პო ლი ტი კურ მა ცენ ტრმა ვლა დი მირ ში გა და ი ნაც ვლა. ფე ო და ლუ რი და ქუც მა ცე ბუ ლო ბის პე­რი ოდ ში, სა ერ თო თვით შეგ ნე ბა თით ქმის არ და კარ­გუ ლა, რაც იმ ეთ ნო ნი მე ბის ფორ მი რე ბა ში აი სა ხა, რომ ლე ბიც მომ დევ ნო სა მი სა უ კუ ნის გან მავ ლო ბა ში, სამ აღ მო სავ ლელ სლავ ხალხს აღ ნიშ ნავ და (ვე ლი კო­რუ სე ბი, მა ლო რუ სე ბი, ბე ლო რუ სე ბი).

რუ სებ ზე თა თარ ­მონ ღოლ თა ბა ტო ნო ბამ აღ მო­სავ ლეთ ევ რო პის სივ რცე ში პო ლი ტი კუ რი სი ტუ ა ცია შეც ვა ლა. და ირ ღვა ჩრდი ლო ­აღ მო სავ ლე თის რუ­სუ ლი სამ თავ რო ე ბის კავ ში რი სამ ხრეთ რუ სულ მი­წებ თან, ნოვ გო რო დის რეს პუბ ლი კა და ფსკო ვი სხვა რუ სუ ლი ოლ ქე ბი სა გან გან ცალ კევ დნენ. ჩინ გის ხა ნის მი ერ მჭიდ როდ და სახ ლე ბუ ლი მი წე ბი სა და მა თი ცენ ტრე ბის (ვლა დი მი რი, სუზ და ლი, როს ტო ვი, პე რე­ი ას ლავ ლი) აოხ რე ბი სა და XIII ს­ის მე ო რე ნა ხე ვარ ში აქ მონ ღოლ ­თა თარ თა შე მოჭ რის შემ დეგ, და იწყო რუ სუ ლი მო სახ ლე ო ბის უკუქ ცე ვა აღ მო სავ ლე თით და ჩრდი ლო ­აღ მო სავ ლეთ რუ სე თის ცენ ტრი დან უფ­რო მე ტად ტყი ან და უსაფ რთხო და სავ ლეთ ში, მდ. მოს კო ვის აუ ზი სა და ვოლ გის ზე მო დი ნე ბი სა კენ. XIII სა უ კუ ნის ბო ლოს ამან მოს კო ვი სა და ტვე რის გაძ­ლი ე რე ბა გა ნა პი რო ბა. ვოლ გა ­ო კის შუ ამ დი ნა რე თის ში ნა გან კო ლო ნი ზა ცი ას ხელს ბო ი ა რე ბი, თა ვა დე ბი და მო ნას ტრე ბი უწყ ობ დნენ. აშ კა რა გახ და მოს კო­ვის, ტვე რი სა და ნიჟ ნი ნოვ გო რო დის (მდე ბა რე ო ბის) უპი რა ტე სო ბა. ვოლ გა ­ო კის შუ ამ დი ნა რეთ ში, სხვა­დას ხვა ოლ ქე ბი დან მო სულ თა თავ მოყ რამ რუ სი ხალ­ხის ძი რი თა დი ბირ თვის ჩა მო ყა ლი ბე ბა გა ნა პი რო ბა. მომ დევ ნო სა უ კუ ნე ებ ში, მი სი ეთ ნი კუ რი ტე რი ტო­რი ის გა ფარ თო ე ბამ მო იც ვა ჩრდი ლო ე თის ოლ ქე ბი კა რე ლი ი დან ურა ლის მთე ბამ დე, რო მელ მაც პო მო­რი ეს შემ კრებ ლო ბი თი სა ხელ წო დე ბა მი ი ღო. ისი ნი მი ად გნენ თეთრ ზღვა სა და ჩრდი ლო ეთ ყი ნუ ლო ვან ოკე ა ნეს. პო მო რი ა ში გა და სახ ლე ბუ ლი რუ სე ბი ეთ ნი­კუ რად რთუ ლი შე მად გენ ლო ბის მო სახ ლე ო ბას ­ კა­რე ლებს, ვეპ სებს, კო მი­ ზი რი ა ნებს, კო მი­ პერ მი ა კებს, ნენ ცებ სა და სხვ. შეხ ვდნენ. ბა თო­ ყა ე ნის შე მო სე ვი სა და ჩრდი ლო ­აღ მო სავ ლეთ რუ სე თის აოხ რე ბის შემ­დეგ, მო სახ ლე ო ბის ჩრდი ლო ე თით გა და სახ ლე ბის პრო ცე სი გაძ ლი ერ და. XIV­XV სა უ კუ ნე ე ბი ამ მხა რის ინ ტენ სი უ რი ათ ვი სე ბის პე რი ო დი იყო. 1620 წლი­სათ ვის, ჩრდი ლო ეთ ში 22.226 და სახ ლე ბუ ლი პუნ ქტი აღი რიცხ ე ბო და.

1380 წელს კუ ლი კო ვოს ველ ზე მა მაი ხა ნის გა­ნად გუ რე ბამ რუ სე თი ურ დოს ბა ტო ნო ბი სა გან არ გა ა თა ვი სუფ ლა, მაგ რამ ნა ცი ო ნა ლუ რი კონ სო ლი­და ცი ი სათ ვის, რო მე ლიც მოს კო ვის დი დი მთავ რის ­ ივა ნე III­ის (1462­1505 წწ.) მმარ თვე ლო ბის წლებ ში დამ თავ რდა, მას გა დამ წყვე ტი მნიშ ვნე ლო ბა ჰქონ და. ურ დოს ბა ტო ნო ბის დამ ხო ბა სა (1480 წ.) და შუა რუ­

სე თის ვე ილს ძი რი თა დი ნა წი ლის გა ერ თი ნე ბას, რუ­სი ხალ ხის ის ტო რი ა ში, გა დამ წყვე ტი მნიშ ვნე ლო ბა ჰქონ და. რუ სუ ლი მი წე ბი თან და თან ერთ სა ხელ მწი­ფო ში ერ თი ან დე ბო და. ვა სილ III­ის მმარ თვე ლო ბის დროს, და მო უ კი დებ ლო ბა და კარ გა ფსკოვ მა (1510) და რი ა ზან მა (1521), გაქ რა რამ დე ნი მე სამ თავ რო. XVI სა უ კუ ნე ში ცნე ბა “სამ თავ რო” სა ბო ლო ოდ გაქ რა.

XVI სა უ კუ ნის შუა ხა ნებ ში, რუ სებ მა გა ა ნად გუ რეს ყა ზა ნი სა და ას ტრა ხა ნის სა ხა ნო ე ბი. ყი რი მის სა ხა­ნო სა და თურ ქეთ თან ბრძო ლა კი XVIII სა უ კუ ნის ბო­ლომ დე გაგ რძელ და. მიგ რა ცი ის შე დე გად, რუ სე ბით და სახ ლე ბუ ლი ეთ ნი კუ რი ტე რი ტო რია თან და თან იზ­რდე ბო და. მათ აით ვი სეს ურა ლის, ვოლ გის პი რე თი სა და შემ დეგ ციმ ბი რის ტე რი ტო რი ე ბი. ურალ სა და ციმ ბირ ში მო სახ ლე ო ბა ძი რი თა დად, XVII სა უ კუ ნე ში, პო მო რი ე დან გა და სახ ლდა.

XVII სა უ კუ ნის მე ო რე ნა ხე ვარ ში, რუ სე ბი ინ ტენ­სი უ რად და სახ ლდნენ პერ მის მი წა ზე, სა დაც ფი­ნურ ­უგ რულ მო სახ ლე ო ბას ­ კო მებს, ხან ტებ სა და მან სებს შე ე ჯახ ნენ.

XVIII სა უ კუ ნის შუა ხა ნე ბი სათ ვის რუ სე თის სა­ხელ მწი ფო აღ მო სავ ლე თით ვრცელ ტე რი ტო რი ა ზე იყო გა და ჭი მუ ლი და ის ევ რა ზი ულ სა ხელ მწი ფოს წარ მო ად გენ და. სა ხელ მწი ფო ებ რივ გა ფარ თო ე ბას, ჩვე უ ლებ რივ, თან ახ ლდა რუ სე ბის მიგ რა ცი ა.

XVI სა უ კუ ნე ში, რუ სე ბი ინ ტენ სი უ რად გა და სახ­ლდე ბოდ ნენ სამ ხრეთ ში აც.. XVIII სა უ კუ ნის გან­მავ ლო ბა ში რუ სი ხალ ხის ის ტო რი ულ ­ეთ ნი კუ რი ტე რი ტო რია საკ მა ოდ მა ღა ლი ბუ ნებ რი ვი მა ტე ბის პი რო ბებ ში, უპირ ვე ლეს ყოვ ლი სა, სამ ხრე თის მი­მარ თუ ლე ბით გა ფარ თოვ და, რო მელ მაც მო იც ვა სამ ხრეთ ურა ლი, ქვე მო ვოლ გის პი რე თი, შა ვიზღ ვის­პი რე თი (ნო ვო რო სი ა), აზო ვის პი რე თი, სტავ რო პო ლი, ყი რი მი, ჩრდი ლო ეთ კავ კა სი ა, შემ დეგ კი ყუ ბა ნი. ეს პრო ცე სი თურ ქეთ თან წარ მა ტე ბუ ლი ომე ბის შე დე­გად, იმ პე რი ის საზღ ვრე ბის გა ფარ თო ე ბით იყო გან­პი რო ბე ბუ ლი.

1721 წელს, შვედეთ თან და დე ბუ ლი ნიშ ტად ტის ზა ვით, რუ სე თის იმ პე რი ის შე მად გენ ლო ბა ში შე ვი და ეს ტლან დია და ლიფ ლან დი ა, გვი ან კი კურ ლან დი ა. XIX სა უ კუ ნის და საწყ ის ში ­ ფინ ლან დი ა, ბე სა რა­ბია და სა უ კუ ნის მე ო რე ნა ხე ვარ ში ­ შუა აზია და შო რე უ ლი აღ მო სავ ლე თი. რუ სებ მა ამ რე გი ო ნებ ში და სახ ლე ბაც და იწყ ეს. დაპყ რო ბილ ახალ მხა რე ებ ში, ეთ ნი კუ რი სი ტუ ა ცია რთულ დე ბო და და ყა ლიბ დე ბო­და ახა ლი რა ი ო ნე ბი, სა დაც ეთ ნი კუ რად ნა რე ვი მო­სახ ლე ო ბა მკვიდ რდე ბო და. ნო ვო რო სი ა სა და ყი რიმ ში ეთ ნი კუ რად რთუ ლი რა ი ო ნე ბი იქ მნე ბო და (რუ სულ ­უკ რა ი ნუ ლი და რუ სულ ­ყი რი მულ ­თათ რუ ლი).

საბ ჭო თა პე რი ოდ ში, და ბეჭ დილ სა ხელ მძღვა ნე­ლო ებ ში ხაზ გას მით იყო აღ ნიშ ნუ ლი, რომ მონ ღოლ ­თა თარ თა ბა ტო ნო ბამ რუ სი ხალ ხის ერ თი ან რუ სულ სა ხელ მწი ფო ში გა ერ თი ა ნე ბის პრო ცე სი შე ა ფერ ხა, თუმ ცა რე ვო ლუ ცი ამ დე და საბ ჭობ თა იმ პე რი ის დაშ­ლის შემ დეგ დას ტამ ბულ წიგ ნებ ში სრუ ლი ად სა წი ნა­აღ მდე გო მო საზ რე ბე ბია გა მოთ ქმუ ლი: მონ ღო ლებ მა კი არ შე ა ფერ ხეს რუ სე ბის ერთ სა ხელ მწი ფოდ გა ერ­თი ა ნე ბის პრო ცე სი და რუ სი ხალ ხის ჩა მო ყა ლი ბე ბა, არა მედ პი რი ქით ­ გა ერ თი ა ნე ბა, ფაქ ტობ რი ვად, აღ მო სავ ლე თი დან მო სუ ლი დამ პყრობ ლე ბის გა ტა რე­ბუ ლი ღო ნის ძი ე ბე ბის შე დე გად მოხ და და რუ სი ერის ფორ მი რე ბა ში, სხვა ეთ ნო სებ თან ერ თად, მონ ღო­ლებ მა ერ თ­ერ თი კომ პო ნენ ტის რო ლი შე ას რუ ლეს. ამ მო საზ რე ბი სა იყ ვნენ ტრუ ბეც კოი და კა რამ ზი­ნი. რუ სე თის ტე რი ტო რი ა ზე მონ ღოლ თა მოს ვლის დროს, კი ე ვის სა მე ფო ცალ კე ულ რუ სულ სამ თავ რო­ე ბად დაშ ლილ ­და ქუც მა ცე ბუ ლი იყო. მონ ღო ლებ თან ბრძო ლა ში, ყო ვე ლი სამ თავ რო ცალ კე იცავ და თავს. დრო თა გან მავ ლო ბა ში, მოს კო ვის მთავ რებ მა, ეშ­მა კუ რი პო ლი ტი კის წყა ლო ბით, დი დი სამ თავ როს იარ ლი ყიც კი მი ი ღეს. ის ოქ როს ურ დოს პო ლი ტი კის გამ ტა რე ბე ლიც კი შე იქ მნა. ტრუ ბეც კოი აღ ნიშ ნავ­და, რომ მოს კო ვის სა ხელ მწი ფო თა თარ თა უღ ლის წყა ლო ბით შე იქ მნა ო. “თა თარ თა უღ ლის და ცე მას” თა თარ თა ყა ე ნის მარ თმა დი დე ბე ლი მე ფით შეც ვლა მოჰ ყვა და ხა ნის სად გო მის ­ მოს კოვ ში გა და ტა ნა. მოს კო ვის სა მე ფოს ზე და ფე ნის წარ მო მად გე ნელ თა მნიშ ვნე ლო ვან ნა წილს თა თარ თა ზე და ფე ნა წარ მო­ად გენ და. ეს ზე და ფე ნა, რო მე ლიც მა ლე გაქ რის ტი­ან და, ფაქ ტობ რი ვად, ახა ლი რუ სუ ლი სა ხელ მწი ფოს ფორ მი რე ბის აქ ტი ურ შე მოქ მე დად იქ ცა. ზე მოხ სე ნე­ბუ ლი ავ ტო რი იმა საც კი წერ და, რომ “ჩვენ უფ ლე ბა გვაქვს, ვი ა მა ყოთ არა მხო ლოდ სლა ვი წი ნაპ რე ბით, არა მედ თუ რა ნე ლი წი ნაპ რე ბი თაც და ვალ დე ბუ ლი ვართ მად ლი ე რი ვი ყოთ რო გორც ერ თის, ისე მე ო რი სა”.

ზე მოთ აღ ნიშ ნუ ლი ჭეშ მა რი ტე ბას თან ძა ლი ან ახ ლო სა ა. ფაქ ტობ რი ვად, ცალ კე უ ლი რუ სუ ლი სამ­თავ რო ე ბის ერ თად შეკ რე ბა ოქ როს ურ დოს შე მად­გენ ლო ბა ში მოხ და; ოქ როს ურ დოს ბა ტო ნო ბი სას მოს კო ვის სამ თავ როს თვით მონ ღო ლებ მა მი ა ნი ჭეს პრი ო რი ტე ტი, რო მელ მაც შემ დეგ თან და თა ნო ბით,

ბუ ნებ რი ვი ა, დამ პყრობ ლე ბის შე სუს ტე ბის გა მო ი­სო ბი თაც, და იწყო რუ სუ ლი და არა რუ სუ ლი მი წე ბის შეკ რე ბა, ოქ როს ურ დოს ყო ფი ლი ტე რი ტო რი ე ბის ახ­ლა უკ ვე მოს კო ვის გარ შე მო გა ერ თი ა ნე ბა.

ის მის კითხ ვა: რა ტომ ვერ შე ძლეს დამ პყრო ბელ­მა მონ ღოლ ­თათ რებ მა და ცალ კე ვე ბუ ლი რუ სე ბის ეთ ნი კუ რი ასი მი ლი რე ბა და რა ტომ მოხ და პი რი ქი თი პრო ცე სი? ცნო ბი ლი ა, რომ ყვე ლა დამ პყო ბელს, იმ პე­რი ის შემ ქმნელს, დაპყ რო ბილ ხალ ხებ ში თა ვი სი იდე­ო ლო გია შეჰ ქონ და. მა გა ლი თად, შე იძ ლე ბა არა ბე ბი მო ვიყ ვა ნოთ, რომ ლებ საც დაპყ რო ბილ ხალ ხებ ში ის ლა მი შეჰ ქონ დათ და ხში რად ძა ლი თაც ავ რცე ლებ­დნენ მას. ეს კი ეთ ნი კურ ასი მი ლა ცი ას, ბუ ნებ რი ვი ა, აჩ ქა რებ და. მონ ღო ლებს ასე თი რე ლი გია არც ჰქო­ნი ათ. ოქ როს ურ დო, რომ ლის მთა ვა რი შტა ბი და ად­მი ნის ტრა ცი უ ლი ცენ ტრი ვოლ გის დაბ ლობ ში, დღე­ვან დე ლი ვოლ გოგ რა დის მახ ლობ ლად მდე ბა რე ობ და, მხო ლოდ მა ტე რი ა ლუ რი კე თილ დღე ო ბით (ფუ ლი თა და სა ძოვ რე ბით) იყო და ინ ტე რე სე ბუ ლი. მონ ღო ლე ბი და მორ ჩი ლე ბუ ლი რუ სე ბი ს (და სხვა ხალ ხე ბის) პი­რად ცხოვ რე ბა ში თით ქმის არ ერე ოდ ნენ. პი რი ქით, ოქ როს ურ დოს კარ გი და მო კი დე ბუ ლე ბა ჰქონ და მარ თმა დი დე ბელ ეკ ლე სი ას თან. ეს უკა ნას კნე ლი გა­და სა ხა დე ბი სა გა ნაც კი იყო გან თა ვი სუფ ლე ბუ ლი. ეკ ლე სია უზე ნა ეს ხე ლი სუფ ლე ბას გარ კვე ულ სამ სა­ხურ საც უწევ და.

ცნო ბი ლი ა, თუ რა ო დენ დი დი მნიშ ვნე ლო ბა აქვს ნა ცი ის ჩა მო ყა ლი ბე ბა ში სა ხელ მწი ფო სა და ეკ ლე სი ას (რე ლი გი ას). სწო რედ ასე თი რო ლი იკის რა მოს კო ვის სა ხელ მწი ფომ და რუ სულ მა მარ თლმა დი დე ბელ მა ეკ ლე სი ამ. გარ და თა თარ ­მონ ღო ლე ბი სა, რუ სუ ლი ეთ ნო სის შე მად გენ ლო ბა ში, არა ერ თი სხვა ეთ ნო სის წარ მო მად გე ნე ლიც შე ვი და. რუ სე თის სა ხელ მწი­ფო და დი დი რუ სუ ლი კულ ტუ რის შემ ქმნე ლი რუ სი ერი ცენ ტრი დან პე რი ფე რი ე ბი სა კენ მო სახ ლე ო ბის თან და თა ნო ბი თი მიგ რა ცი ის, ახა ლი ტე რი ტო რი ე ბის ათ ვი სე ბი სა და სხვა დას ხვა ხალ ხე ბის ასი მი ლა ცი ის შე დე გად ჩა მო ყა ლიბ და. მეც ნი ე რებს გა მოთ ვლი ლი აქვთ, რომ რუ სუ ლი ეთ ნო სის შე მად გენ ლო ბა ში, ევ­რა ზი ის სივ რცე ში მო ბი ნად რე და მომ თა ბა რე 50­დან 100­მდე ეთ ნო სი შე ვი და. რუ სე ბის აღ მო სავ ლე თით და სამ ხრე თით გა და ად გი ლე ბას თან ახ ლდა ზე მოთ აღ ნიშ ნუ ლი ეთ ნო სე ბის გა რუ სე ბა.

რუ სე თი ევ რო პი სა და აზი ის მიჯ ნა ზე მდე ბა რე სა­ხელ მწი ფო იყო და რუ სე ბიც ევ რო პე ლებ სა და აზი ე­ლებს შო რის ცხოვ რობ დნენ და, რო გორც აღ ვნიშ ნეთ, რუ სუ ლი ეთ ნო სი ევ რო პუ ლი და აზი უ რი კომ პო ნენ­ტე ბის შე რე ვა­ შეჯ ვა რე ბის შე დე გად წარ მო იქ მნა. დღე ვან დელ რუ სულ ის ტო რი ოგ რა ფი ა შიც ძა ლი ან ბევ რი ავ ტო რი ხში რად ხაზს უს ვამს მათ არა ევ რო­პე ლო ბას. მი აჩ ნი ათ, რომ ისი ნი ევ რა ზი ე ლე ბი არი ან შე სა ბა მი სი მენ ტა ლი ტე ტით. ევ რო პუ ლი და აზი უ რი კულ ტუ რე ბის შე რე ვა კი მთე ლი შუა სა უ კუ ნე ე ბის გან მავ ლო ბა ში მიმ დი ნა რე ობ და.

მი უ ხე და ვად იმი სა, რომ პეტ რე პირ ველ მა ევ რო­პი სა კენ გზა გაჭ რა და რუ სეთ ში ევ რო პუ ლი კულ­ტუ რა ფარ თოდ გავ რცელ და, XIX სა უ კუ ნის 80­ი ა ნი წლე ბი დან ევ რო პე ლე ბი (გან სა კუთ რე ბით ფრან გე ბი) რუ სეთს არა აღ მო სავ ლეთ ევ რო პად, არა მედ აზი ად თვლიდ ნენ. პირ ვე ლი იდე ო ლო გი, რო მელ საც მი­აჩ ნდა, რომ რუს ხალხს და ამ დე ნად მთელ რუ სულ კულ ტუ რას არა ფე რი აქვს სა ერ თო ევ რო პა სა და ევ რო პის ხალ ხებ თან იყო ცნო ბი ლი ფრან გი ლი ბე­რა ლი ის ტო რი კო სი და სე ნა ტო რი ან რი მარ ტე ნი (1810­1883წწ.) თა ვის წიგ ნში “რუ სე თი და ევ რო პა” ის ამ ტკი ცებ და, რომ რუ სე ბი არ არი ან სლა ვე ბი და არც ინ დო გერ მა ნე ლე ბი, არა მედ — თუ რა ნე ბი, რომ ლე ბიც მი ე კუთ ვნე ბი ან თურ ქულ -ალ თა ურ ტო მებს და რომ ისი ნი მხო ლოდ გა რეგ ნუ ლად ჰგვა ნან ევ რო პე ლებს და არა ფე რი აქვთ მათ თან სა ერ თო. იგი ვე ავ ტო რი აღ ნიშ ნავ და რუ სე ბის ცრუ მორ წმუ ნე ო ბი სა და მათ ში გა ნათ ლე ბის შე უღ წე ვა დო ბის, მო ნუ რად მორ ჩი ლი ხა სი ა თის შე სა ხებ. ხაზს უს ვამ და რუ სე ბის გა რეგ ნუ-ლად მი რონ ცხე ბუ ლო ბის, მაგ რამ არა შემ სრუ ლებ-ლუ რო ბის შე სა ხებ. აღ ნიშ ნუ ლი ავ ტო რი რუ სე ბის მხო ლოდ გამ რავ ლე ბი სუ ნა რის მქო ნე ო ბა ზე სა უბ-რობს, თან იქ ვე ამა ტებს, რომ ამ ხალ ხი სა გან ზნე ობ-რივ ამაღ ლე ბას არ უნ და ვე ლო დო თო. ან რი მონ ტე ნი რუ სებს აზი ა ტებს უწო დებ და და ევ რო პი სათ ვის მათ სა შიშ ხალ ხად მი იჩ ნევ და და მათ გან თა ვის დაღ წე ვის სა შუ ა ლე ბად ურალს იქით გა დაყ რა მი აჩ ნდა.

რუ სულ წყა რო ებ ში წე რი ა, რომ ამ სა ვაჭ რო გზის (დნეპ რის) გას წვრივ მო ბი ნად რე სლა ვე ბი რუ სე ბის (ა ნუ ვი კინ გე ბის) გა მო ჩე ნას ხა ლი სით ხვდე ბოდ ნენ. ამ დროს სლა ვე ბის სხვა დას ხვა ჯგუ ფებს შო რის მუდ მი ვი და პი რის პი რე ბა იყო და მათ რუ სე ბი მი იწ-ვი ეს, რა თა ეს და პი რის პი რე ბა მო ე წეს რი გე ბი ნათ. მო სულ რუს -ვი კინ გებს მი ე წე რე ბათ ქა ლაქ კი ე ვის აშე ნე ბა და სლა ვუ რი რუ სუ ლი სა ხელ მწი ფოს შექ-მნაც. ასე გა და ე ცა ეთ ნო ნი მი “რუ სი” ერ თი ხალ ხი დან მე ო რე ხალხს.

აღ მო სავ ლეთ სლა ვე ბის პირ ვე ლი სა ხელ მწი ფო ­ კი ე ვის რუ სე თი ევ რა ზი ის სივ რცე ში პირ ვე ლი სა­ხელ მწი ფო იყო, რო მე ლიც მო ბი ნად რე ებ მა შექ მნეს. ეს სა ხელ მწი ფო საკ მა ოდ ვრცელ ტე რი ტო რი ა ზე იყო გან ფე ნი ლი და მუდ მი ვი სა შიშ რო ე ბის წი ნა შე იდ გა, რო გორც და სავ ლე თი დან, ისე აღ მო სავ ლე თი დან. აღ მო სავ ლე თი დან ეს სა შიშ რო ე ბა მას შემ დეგ გაძ­ლი ერ და, რაც ხა ზა რე თის სა ხელ მწი ფოს მოს პო ბით ურალ სა და კას პი ის ზღვას შო რის ტე რი ტო რი ა ზე ერ­თგვა რი “ღია კა რი” შე იქ მნა.

რუ სებ მა ად გი ლობ რი ვი მო სახ ლე ო ბი სა გან ბევ რი რამ შე ით ვი სეს. მათ გან ამ დროს შე ით ვი სეს რუ სებ მა შა მა ნიზ მის, ანი მიზ მის ელე მენ ტე ბი. კო ლო ნი ზა ცი ის პრო ცე სი მთლად უმ ტკივ ნე უ ლო არ ყო ფი ლა. რუ სე­თის ხე ლი სუფ ლე ბა მომ თა ბა რე ებს ბი ნა დარ ცხოვ­რე ბა ზე გა დას ვლას აი ძუ ლებ და. ასე თი პო ლი ტი კა მტრო ბას აღ ვი ვებ და. რუ სებს გან სა კუთ რე ბით ბაშ კი­რე ბი უპი რის პირ დე ბოდ ნენ. ჩრდი ლო ეთ კავ კა სი ე ლე­ბი დან გან სა კუთ რე ბით და უ მორ ჩი ლე ბელ ნი ჩაჩ ნე ბი იყ ვნენ. ყალ მუ ხებ მა კი სა ძოვ რე ბის დი დი ნა წი ლი მო სულ მო სახ ლე ო ბა სა და მის არ მი ას და უთ მეს. ვოლ გის ქვე მო დი ნე ბა ზე ყალ მუ ხებს ნორ მა ლუ რი გან ვი თა რე ბის სა შუ ა ლე ბა აღარ ჰქონ დათ, ამი ტომ გაც ლა ამ ჯო ბი ნეს, ცენ ტრა ლურ აზი ა ში წი ნა პარ თა სამ შობ ლო ში გა დას ხლე ბა გა დაწყ ვი ტეს, მაგ რამ 1770 წელს მხო ლოდ მე სა მედ მა მი აღ წია მი ზანს (და ახ ლო ე­ბით 100 ათა სი კა ცი შიმ ში ლი სა გან, ავად მყო ფო ბი სა­გან, სიცხ ი სა გან, სიც ვი სა გან და მომ თა ბა რე ყა ზახ თა თავ დას ხმე ბი სა გან და ი ღუ პა). მიგ რა ცი უ ლი პრო ცე­სე ბი მო სახ ლე ო ბის სწრაფ ზრდა საც გა ნა პი რო ბებ­და. ამის შე დე გად XVIII სა უ კუ ნე ში რუ სე ბი ევ რო პის თით ქმის ყვე ლა ზე მრა ვალ რიცხ ო ვან ხალ ხად იქ ცნენ.

1897 წლის აღ წე რით ქვეყ ნის მთე ლი მო სახ ლე ო­ბა 116 მი ლი ო ნი იყო, რო მელ თა გან რუ სე ბი 48%­ს წარ მო ად გენ დნენ (55 მი ლი ო ნი კა ცი). მა თი უმე ტე სი ნა წი ლი ევ რო პულ ნა წილ ში მკვიდ რობ და.

სსრკ­ს დაშ ლის შემ დეგ რუ სეთ ში ორ მი ლი ო ნამ დე ლტოლ ვი ლი მო ვი და.

რუ სე ბის კულ ტუ რი სა და ყო ფის თვალ საზ რი სით საგ რძნო ბი სხვა ო ბაა მის ორ დიდ ეთ ნოგ რა ფი ულ რე გი ონს ­ ჩრდი ლო რუ სეთ სა და სამ ხრეთ რუ სეთს შო რის. მოს კო ვუ რი მეტყ ვე ლე ბა სა ფუძ ვლად და ე­დო რუ სუ ლი ენის ფორ მი რე ბას. ჩრდი ლო რუ სულ ეთ ნოგ რა ფი ულ ზო ნა ში გა მო ი ყო ფა პო მო რი ე ლე ბის ჯგუ ფი, რო მე ლიც რუ სი მიგ რან ტე ბი სა და მათ მი ერ ასი მი ლი რე ბუ ლი ფი ნურ ­უგ რუ ლი, სა ა მუ რი და ნენ­ცუ რი წარ მო შო ბის ჯგუ ფე ბი სა გან შედ გე ბა

XVIII სა უ კუ ნემ დე რუ სი გლე ხე ბი უპი რა ტე სად ტყე ებ სა და მის ახ ლო მახ ლო ცხოვ რობ დნენ. ამი­ტო მაც იყო, რომ ყვე ლა ნა ი რი ინ ვენ ტა რი, ცუ ლის გა მოკ ლე ბით, ხი სა გან ჰქონ დათ გა კე თე ბუ ლი. რაც მთა ვა რი ა, ხის მო რე ბი სა გან ჰქონ დათ აგე ბუ ლი საცხ ოვ რე ბე ლი ქო ხი. XVIII სა უ კუ ნემ დე რუ სეთ ში ქა ლა ქებ საც ხი სა გან აშე ნებ დნენ. 1557 წელს რუ­სეთს ეწ ვია ინ გლი სე ლი ვა ჭა რი ენ ტო ნი ჯე ნიქ სო ნი, რო მე ლიც ქა ლაქ ვო ლოგ დის შე სა ხებ წერ და, რომ სახ ლე ბი აშე ნე ბუ ლია ნაძ ვი სა გან. არ სად ქვა და რკი­ნა გა მო ყე ნებ ული არა ა. სახ ლე ბი გა რე დან არ ყის ხის ქერ ქი თაა და ფა რუ ლი. ეკ ლე სი ე ბის უმე ტე სო ბაც ხი სა გან შენ დე ბო და, თუმ ცა აგუ რი სა და ქვის ეკ ლე­სი ე ბიც ბევ რი იყო.

1917 წლამ დე მარ თლმა დი დებ ლო ბა რუ სე ბის სა ხელ მწი ფო რე ლი გია იყო, რო მე ლიც მათ ოფი ცი­ა ლუ რად X სა უ კუ ნის ბო ლოს მი ი ღეს. ქრის ტი ა ნო­ბის გავ რცე ლე ბა ში დი დი რო ლი ითა მა შეს ძმებ მა კი რი ლემ და მე თო დემ, რომ ლე ბიც ბი ზან ტი ე ლებ მა 860 წელს სლა ვურ სამ ყა რო ში სა მი სი ო ნე რო მიზ ნით გა აგ ზავ ნეს. მათ ვე შექ მნეს სლა ვუ რი ან ბა ნი, რაც, თა ვის თა ვად ცხა დი ა, ქრის ტი ა ნო ბის გავ რცე ლე ბას ფრი ად უწყ ობ და ხელს. გაქ რის ტი ა ნე ბის თა ნა ვე მთა­ვარ მა ვლა დი მირ მა და უ ყო ნებ ლი ვი მოქ მე დე ბა და­იწყო და დე მონ სტრა ცი უ ლად მო შა ლა წარ მარ თუ ლი ღმერ თე ბის კერ პე ბი. კი ევ ში “პე რუ ნი” მაღ ლო ბი დან ჩა მო ათ რი ეს და დნეპ რში ჩა აგ დეს. ნოვ გო როდ ში კი რო დე საც შე ე ცად ნენ “პე რუ ნის” ჩა მოგ დე ბას, ქა­ლაქ ში მა სობ რივ მა აჯან ყე ბამ იფეთ ქა. წარ მარ თო ბა თა ვი სი რი ტუ ა ლე ბით კი დევ დი დი ხნის გან მავ ლო­ბა ში რუ სე ბი სათ ვის წამ ყვან რე ლი გი ად რჩე ბო და. ქრის ტი ა ნო ბა ხალ ხში საკ მა ოდ ნე ლა ვრცელ დე ბო და. მას ში შერ წყმუ ლი იყო ქრის ტი ა ნო ბამ დე ლი რწმე­ნა­ წარ მოდ გე ნე ბი. წარ მარ თო ბი სა და ქრის ტი ა ნო­ბის ერ თგვარ სიმ ბი ოზს “ი უ რო დივ თა”, ანუ ნე ტა რი სუ ლე ბის შე სა ხებ წარ მოდ გე ნა წარ მო ად გენ და. ის ყო ფა ში ფარ თოდ იყო გავ რცე ლე ბუ ლი XVII სა უ კუ ნის ბო ლომ დე. “ნე ტა რი სუ ლე ბი” წმინ დან ადა მი ა ნე ბად ით ვლე ბოდ ნენ, რომ ლე ბიც ქუ ჩებ ში და ძონ ძი ლე­ბი, შიშ ვლე ბი, ჭუჭყ ი ა ნე ბი, ბორ კი ლებ და დე ბულ ნი და დი ოდ ნენ. ისი ნი ყვე ლა ადა მი ა ნუ რი ქცე ვი სა გან ძა ლი ან შორს იდ გნენ და ხში რად ამო რა ლუ რა დაც იქ ცე ოდ ნენ, მკრე ხე ლობ დნენ, ის როდ ნენ ქვებს, ურ­ცხვად ხუმ რობ დნენ. წყა რო ებ ში აღ ნიშ ნუ ლი ა, რომ მოს კო ველ მა იუ რო დივ მა (ნე ტარ მა სულ მა) ვა სილ მა, რომ ლის სა ხელ თა ნაც და კავ ში რე ბუ ლია წი თელ მო­ე დან ზე პოკ როვ სკის ტაძ რის მშე ნებ ლო ბა, ერ თხელ რამ დე ნი მე გო გო ნა და აბ რმა ვა, თუმ ცა შემ დეგ ში მხედ ვე ლო ბა აღუდ გი ნა. იუ რო დი ვე ბის წეს ­ჩვე უ ლე ბა იყო სა ო ცა რი ახი რე ბე ბის, გან საც ვიფ რე ბე ლი ას კე­ტიზ მის, სი ლა მა ზე ზე, კომ ფორ ტზე, ცხოვ რე ბი სე ულ ამ ბებ ზე უა რის თქმის, ზოგ ჯერ ამო რა ლუ რო ბის და უგო ნო ბის ერ თობ ლი ო ბა. “ნე ტა რი სუ ლე ბის” თვი­თაღ კვე თა, პი რად სი კე თე ზე უა რის თქმა ღა რი ბე ბი სა და და ბე ჩა ვე ბულ ­და ჩაგ რულ ადა მი ან თა გარ კვე ულ სიმ პა ტი ებს იწ ვევ და. XVII სა უ კუ ნე ში ოფი ცი ა ლურ ეკ ლე სი ას გა მო ე ყო სტა რო ვე რო ბა. ამა ვე დრო ი დან და იწყო ჩა მო ყა ლი ბე ბა სხვა დას ხვა რე ლი გი ურ მა სექ ტებ მა (დუ ხო ბო რე ბი, ხლის ტე ბი, მო ლოკ ნე ბი და სხვ.). XIX ს­ის და სას რულს 10 მი ლი ო ნამ დე სტა რო­ვერ სა და სექ ტანტს ით ვლიდ ნენ.

აგერ უკ ვე მე რამ დე ნე სა უ კუ ნე ა, ჩვე ნი ქვე ყა ნა რუ სე თი სა და რუ სე ბის გან თა ვის დაღ წე ვას უშე დე გოდ ცდი ლობს. ვინ იცის რამ ხე ლა ზი ა ნი მი ა ყე ნა ქარ თველ ერს ამ “ბო რო ტე ბის იმ პე რი ამ”... ჯერ ცა რიზ მი, შემ დგომ წი თე ლი საბ ჭო თა კავ ში რი, ამ ჟა მად კი “ნე ო დერ ჟა ვიზ მი”... ვინ მოს­თვლის რამ დე ნი უდა ნა შა უ ლო მსხვერ პლი... გა ნად გუ რე ბუ ლი ინ ტე ლექ ტუ ა ლე ბი... უკ ვე რამ დე ნი ხა ნია ვიბ რძვით გა დარ ჩე ნი სათ ვის, ვიბ რძვით თა ვი სუფ ლე ბის იდე ი სა და სი მარ თლი სათ ვის. ამ ბრძო ლა ში კი სა სი ცოცხ ლო მნიშ ვნე ლო ბა აქვს უკომ პრმი სა ო ბა სა და შე უ პოვ რო ბას. ამი სათ ვის კი სა ჭი როა დი დი ნე ბის ყო ფა და ფიქ რი არა სა კუ თარ, არა მედ სა ზო გა დო პრობ ლე მებ სა და ტკი ვილ ზე. ჩვენ კი დევ ბევ რი შეგ ვიძ ლია ვი სა უბ როთ იმ მო უ შუ შე ბელ ჭრი ლო ბებ ზე, რომ ლე ბიც ჩრდი ლო ელ მა მე ზო ბელ მა მოგ ვა ყე ნა.

სამ წუ ხა რო ა, მაგ რამ ფაქ ტი ა, ბევ რმა ქარ თველ მა მა ინც არ იცის კარ გად, თუ ვის თან აქვს რე ა ლუ რად საქ მე. ეს ჩვე ნი ყვე ლა ზე დი დი პრობ­ლე მა ა. ჩვენს უამ რავ თა ნა მო ქა ლა ქეს კი დევ რა ღაც უპა ტი ებ ლად ილუ ზი უ რი და მო კი დე ბუ ლე ბა აქვს იმ ქვეყ ნის მი მართ, რო მელ მაც არ იკ მა რა წარ სუ ლი სის ხლის მსმე ლო ბა და სულ ახ ლა ხანს, 2008 წლის აგ ვის ტო ში, ჩვენ თა ო ბა საც აჩ ვე ნა, რა არის ომი. ამ თა ო ბის ვა ლი ცაა უკ ვე, იცო დეს მშვი დო ბის ფა სი.

ვინ არი ან რუ სე ბი? სა ი დან მო ვიდ ნენ და რა ტომ? რო გო რი ის ტო რია და ტრა დი ცი ე ბი აქვთ? ვის თან უფ რო მე ტი რამ აკავ ში რებთ აფ ხა ზებ სა და ოსებს? ვგო ნებ, მა თი ამ სა კითხ ზე მა თი და ფიქ რე ბა ძა ლი ან მნიშ ვნე ლო ვა ნი ა, რად გა ნაც აუ ცი ლე ბე ლია თი თო ე ულ მა ჩვენ გან მა კარ გად იცო დეს, თუ ვის გან უწევს თა ვის დაც ვა. დარ წმუ ნე ბა უ ლი ვარ, ამ სტა ტი ის კითხ ვის დას რუ ლე ბი სას, ყვე ლა ნი და ფიქ რდე ბით, და ფიქ რდე ბით ყვე ლა ფერ ზე ერ თდრო უ ლად და მიხ ვდე ბით კი დე ვაც, რა ტომ არ ინე ბა უფალ მა, რომ ამ ნა ცი ის ხე ლით მოგ ვღე ბო და ბო ლო.

3TSU TIMESმაისი 2009 ისტორიკოსი

“ო მით ვერც აფ ხა ზეთ სა და ვერც სამ ხრეთ ოსეთს და ვიბ რუ ნებთ”მა რი ამ ხუ ხუნა იშ ვი ლი

- ბა ტო ნო ვახ ტანგ, გვა ინ ტე რე სებს თქვე ნი, რო გორც ის ტო რი კო სის ხედ ვა, რო გო რია ამ ჟა-მად ორი ქარ თუ ლი კონ ფლიქ ტუ რი რე გი ო ნის ის-ტო რი ა, გთოხვთ ისა უბ როთ ქარ თვე ლე ბის, ოსე-ბი სა და აფ ხა ზე ბის ის ტო რი ულ ურ თი ერ თო ბა ზე..

- და ვიწყ ოთ აფ ხა ზე თით. აფ ხა ზე თის ტე რი ტო­რი ა, სა დაც დღე ვან დე ლი აფ ხა ზე ბი ცხოვ რო ბენ, იყო აფ ხაზ თა სამ თავ როს ტე რი ტო რი ა. მი უ ხე და­ვად იმი სა, რომ აფ ხა ზე ბი არ არი ან ქარ თვე ლე­ბი, სხვა ეთ ნო სი ა, აფ ხა ზე თის სამ თავ რო, ისე ვე რო გორც გუ რი ის, სა მეგ რე ლო სა და სვა ნე თის სამ თავ რო ე ბი და სამ ცხე სა ა თა ბა გო, შე დი ო და ერ თი ა ნი ქარ თუ ლი მო ნარ ქი ის შე მად გენ ლო ბა ში. XV სა უ კუ ნის მე ო რე ნა ხე ვარ ში, რო დე საც ერ­თი ა ნი ქარ თუ ლი მო ნარ ქია და ი შა ლა, და სავ ლეთ სა ქარ თვე ლოს ტე რი ტო რი ა ზე, შემ დგომ ხა ნებ ში, ე.ი. XV სა უ კუ ნის მე ო რე ნა ხევ რი დან დაწყ ე ბუ­ლი, აღ მო ცენ და იმე რე თის სა მე ფო, რომ ლის შე მად გენ ლო ბა ში იყო სა მეგ რე ლოს, გუ რი ი სა და აფ ხა ზე თის სამ თავ რო ე ბი. შემ დგომ იმე რე თის მე­ფემ უკ ვე დე­ ფაქ ტო და კარ გა გავ ლე ნა, რო გორც გუ რი ის, ისე სა მეგ რე ლო სა და აფ ხა ზე თის სამ­თავ რო ებ ზე, თუმ ცა დე ­ი უ რედ იმე რე თის მე ფე მუ დამ ით ველ ბო და სა მი ვე სამ თავ როს მფლო ბე­ლად. ასე, რომ აფ ხა ზე თის სამ თავ როს ის ტო რია გა ნუ ყო ფე ლად არის და კავ ში რე ბუ ლი ერ თი ა ნი ქარ თუ ლი მო ნარ ქი ის ის ტო რი ას თან, რო მე ლიც ჩა მო ყა ლი ბე ბას უკ ვე X სა უ კუ ნი დან იწყ ებს. ეს პრო ცე სი გრძელ დე ბა და სა ბო ლო ოდ მთავ რდე­ბა XI სა უ კუ ნე ში. X­XI სა უ კუ ნი დან აფ ხა ზე თის სამ თავ რო მუ დამ მო ი აზ რე ბო და, რო გორც ერ თი­ა ნი ქარ თუ ლი მო ნარ ქი ის შე მად გე ნე ლი ნა წი ლი, ასე ვე მი სი დაშ ლის შემ დე გაც. სა ქარ თვე ლოს დაშ ლის პრო ცესს და ემ თხვა კი დევ ერ თი გა რე შე ფაქ ტო რი: და სავ ლეთ სა ქარ თვე ლო ში აგ რე სია და იწყო ოს მა ლე თის სა ხელ მწი ფომ, და იპყ რო აჭა რა, შემ დეგ აგ რე სია გა ნა ხორ ცი ე ლა გუ რი ის, სა მეგ რე ლო სა და აფ ხა ზე თის სამ თავ რო ე ბის, იმე რე თის სა მე ფოს მი მართ. აფ ხა ზე თის სამ თავ­როს მთე ლი სა ნა პი რო ზო ლი ოს მა ლებს ეკა ვათ, კო დო რის ხე ო ბა შიც, მა გა ლი თად, შხალ თა შიც კი ოს მა ლე თის ჯა რი იდ გა. ასე გაგ რძელ და XIX სა უ კუ ნის და საწყ ი სამ დე. XIX სა უ კუ ნი დან, 1806­1812 წლებ ში, წა რი მარ თა რუ სეთ ­ოს მა ლე თის ომი. მას შემ დეგ, რაც რუ სეთ მა 1801­1802 წლებ­ში და იპყ რო ქარ თლ­კა ხე თის სა მე ფო, შე უდ გა სა ქარ თვე ლოს სხვა ნა წი ლე ბის დაპყ რო ბა საც. ამა ვე დროს რუ სე თი ომს აწარ მო ებ და, რო გორც სპარ სეთ თან, ასე ვე ოს მა ლეთ თან, სწო რედ ერ თ­ერ თი ომი იყო 1806­1812 წლე ბის ომი ოს მა ლე­თის წი ნა აღ მდეგ, რო მელ შიც რუ სეთ მა გა ი მარ­ჯვა. 1810 წელს, აფ ხა ზე თის მთა ვა რი გი ორ გი შერ ვა ში ძე შე ვი და რუ სე თის იმ პე რი ის ქვე შევ­რდო მო ბა ში და ამ რი გად, რუ სე თის იმ პე რა ტო რი გახ და აფ ხა ზე თის სამ თავ როს უზე ნა ე სი ხე ლი სუ­ფა ლი. რუ სეთ მა აფ ხა ზე თის სამ თავ რო, გარ კვე­უ ლი პო ლი ტი კუ რი მო საზ რე ბე ბით, 1864 წლამ დე არ გა ა უქ მა, თუმ ცა 1864 წელს, აფ ხა ზე თის სამ­თავ რო გა უქ მდა და იგი, რო გორც სო ხუ მის ოკ­რუ გი შე ვი და ქუ თა ი სის გუ ბერ ნი ა ში. 1904 წელს, რუ სე თის მი ერ გა ტა რე ბუ ლი ად მი ნის ტრა ცი უ ლი რე ფორ მის შე დე გად, სო ხუ მის ოკ რუ გი გა ი ყო ორ ნა წი ლად. ერ თი ნა წი ლი, დღე ვან დე ლი გა ლის, ოჩამ ჩი რის რა ი ო ნე ბი, სო ხუ მი და კი დევ სხვა ტე რი ტო რია დარ ჩა ისევ ქუ თა ი სის გუ ბერ ნი ა ში სო ხუ მის ოკ რუ გის სა ხე ლით, ხო ლო აფ ხა ზე თის ჩრდი ლო­ და სავ ლეთ ნა წი ლი გაგ რის ჩათ ვლით და ტე რი ტო რია ფსო უმ დე შე ვი და სხვა გუ ბერ ნი ა ში ­ შა ვი ზღვის გუ ბერ ნი ა ში. ა სე იარ სე ბა აფ ხა ზე თის სამ თავ როს ის ტო რულ მა ტე რი ტო რი ამ, ორად გა­ყო ფილ მა 1904 წლი დან 1917 წლამ დე. 1917 წლის თე ბერ ვალ ­მარ ტში, მომ ხდა რი რე ვო ლუ ცი ის შე­დე გად, რუ სე თის იმ პე რი ამ და ას რუ ლა არ სე ბო ბა და და იწყო სა ქარ თვე ლოს და მო უ კი დებ ლო ბის აღ დგე ნის პრო ცე სი, რო მე ლიც 1918 წლის 26 მა ისს, სა ქარ თვე ლოს სა ხელ მწი ფო ებ რი ვი და მო­უ კი დებ ლო ბის აღ დგე ნით დას რულ და, თუმ ცა, ურ თი ერ თო ბა საბ ჭორ თა რუ სეთ სა და სა ქარ თვე­ლოს შო რის და ძა ბუ ლი იყო. საბ ჭო თა რუ სე თი არ ცნობ და სა ქარ თვე ლოს სა ხელ მწი ფო ებ რივ და მო უ კი დებ ლო ბას და ცდი ლობ და თა ვი დან ვე შე ე ფერ ხე ბი ნა ეს პრო ცე სი. რუ სეთ მა წა ა ქე ზა აფ ხა ზეთ ში სე პა რა ტის ტუ ლი მოძ რა ო ბა.

- რუ სე თის გეგ მა იყო, რომ თუ კი სა ქარ თვე ლო გა დაწყ ვეტ და ებ რძო ლა და მუ კი დებ ლო ბის თვის, მხო ლოდ აფ ხა ზე თის და კარ გვის ფა სად?

­ დი ახ, რუ სე თის გეგ მა სწო რედ იმა ში მდგო­მა რე ობ და, რომ თუ კი სა ქარ თვე ლო ეც დე ბო და და მო უ კი დებ ლო ბის მო პო ვე ბას, მა შინ ისი ნი სა ქარ თვე ლო დან გა მო ყოფ დნენ აფ ხა ზეთს, თუმ ცა ეს გეგ მა ვერ გან ხორ ცი ელ და. რუ სეთ მა რა დი კა ლუ რი ღო ნის ძი ე ბა გა ა ტა რა. აფ ხა ზეთ­ში შე მო ი ტა ნეს ია რა ღი, შე მო ვი და ე.წ. წი თელ კა ზაკ თა რაზ მე ბი და და იწყო ამ ბო ხე ბა სა ქარ­თვე ლოს წი ნა აღ მდეგ. სა ქარ თვე ლოს მთავ რო ბამ გა აგ ზავ ნა ჯა რი გე ნე რალ გი ორ გი მაზ ნი აშ ვი ლის სარ დლო ბით, რო მელ მაც 1918 წლის ზაფ ხულ ში აღად გი ნა საზღ ვრე ბი, არა 1904 წლის მდგო მა­რე ო ბით, არა მედ ად რინ დე ლი საზღ ვრე ბი. ქარ­თუ ლი ჯა რი გა ვი და ფსო უ ზე, შე ვი და შა ვი ზღვის გუ ბერ ნი ის ტე რი ტო რი ა ზე, მი აღ წია ანა პამ დე, სა დაც იდ გა რუ სე თის თეთ რი არ მია გე ნე რალ ან­ტონ დე ნი კი ნის მე თა უ რო ბით და პრაქ ტი კუ ლად, ამ ტე რი ტო რი ას გა ნა გებ და დე ნი კი ნის შექ მნი ლი სამ ხრეთ რუ სე თის მთავ რო ბა, რო მელ საც ყუ ბა­ნის მთავ რო ბას უწო დებ დნენ. აღ სა ნიშ ნა ვი ა, რომ საბ ჭო თა რუ სე თის პო ლო ტი კუ რი ლი დე რი ვლა­დი მერ ლე ნი ნი და ან ტონ დე ნი კი ნი ერ თმა ნე თის გან არ გან სხვავ დე­ბოდ ნენ სა ქარ­თვე ლო სად მი და­მო კი დე ბუ ლე ბით. დე ნი კი ნი ითხ ოვ­და, რომ ქარ თულ ჯარს და ე ტო ვე­ბი ნა აფ ხა ზე თის ტე რი ტო რი ა, თუმ ცა ისი ნი ვე­რა ფერს გახ დნენ. მო ლა პა რა კე ბებ მა შე დე გი ვერ გა­მო ი ღო. შემ დეგ ამ საქ მე ში ჩვენ­თვის სა უ ა რე სოდ ჩა ე რია ინ გლი სი, რო მელ მაც სა ქარ­თვე ლოს მთავ რო ბას მოს თხო ვა გა ეყ ვა ნა ჯა რი, სა ქარ თვე ლოს მთავ რო ბის უარ ზე, იმ არ გუ მენ­ტით, რომ ქარ თუ ლი ჯა რის გას ვლის შემ დეგ ტე რი ტო რი ას და ი კა ვებ და თეთ რი არ მი ა, მათ გა ნაცხ ა დეს, რომ აღ ნიშ ნუ ლი არ მოხ დე ბო და, თუმ ცა, ჩვე ნი პროგ ნო ზი გა მარ თლდა და ქარ თუ­ლი ჯა რის გა მოს ვლის თნა ვე მო ხა ლი სე თა არ მი ამ და ი კა ვა ტე რი ტო ტი ა ფსო უმ დე. 1918 წლის რუ­სეთ მა აფ ხა ზეთ ში, პრაქ ტი კუ ლად, ვე ღარ აა გო­რა სე პა რა ტის ტუ ლი მოძ რა ო ბა, თუმ ცა იყო ამის მცდე ლო ბა. 1920 წელს, გარ კვე ულ წი ლად მო წეს­რიგ და სა ქარ თვე ლოს დე მოკ რა ტი უ ლი რეს პუბ­ლი კი სა და რუ სე თის ურ თი ერ თო ბა. მოს კოვ ში, 1920 წლის 7 მა ისს ხე ლი მო ე წე რა ხელ შეკ რუ­ლე ბას. საბ ჭო თა რუ სეთ მა სცნო სა ქარ თვე ლოს დე მოკ რა ტი უ ლი რეს პუბ ლი კა თბი ლი სი სა და ქუ­თა ი სის გუ ბერ ნი ის ფარ გლებ ში. ამ რი გად, სო ხუ­მის ოკ რუ გი დარ ჩა სა ქარ თვე ლოს შე მად გენ ლო­ბა ში, მარ თა ლია რუ სეთს უნ დო და, რომ სო ხუ მის ოკ რუ გი სა ქარ თვე ლოს დარ ჩე ნო და 1904 წლის მდგო მა რე ო ბით, ანუ გაგ რის აქეთ ტე რი ტო რი ა, მაგ რამ სა ქარ თვე ლოს დე ლე გა ცი ის დი დი ძა ლის­ხმე ვის შე დე გად, ხელ შეკ რუ ლე ბა ში ჩა ი წე რა, რომ საზღ ვრე ბი გა დი ო და მდი ნა რე ფსო უ ზე, აღი ა რეს 1904 წლამ დე არ სე ბუ ლი საზღ ვრე ბი. ეს იყო ქარ­თუ ლი დიპ ლო მა ტი ის დი დი გა მარ ჯვე ბა.

აფ ხა ზე თის სა კითხი სა ქარ თვე ლოს დე მოკ რა­ტი უ ლი რეს პუბ ლი კის უმაღ ლეს სა კა ნონ მდებ­ლო ორ გა ნო სა და მთავ რო ბა ში ყო ველ თვის იყო მსჯე ლო ბის, დის კუ სი ის, დი დი ფიქ რის სა გა ნი. სა ბო ლო ოდ, ქარ თუ ლი პო ლო ტი კუ რი ელი ტა მი­ვი და იმ გა დაწყ ვე ტი ლე ბამ დე, რომ აფ ხა ზეთს, ანუ სო ხუ მის ოკ რუგს (მა შინ ასე მო იხ სე ნი ე ბო და) უნ და მის ცე მო და ავ ტო ნო მია ში ნა ურ საქ მე ებ ში, რაც აი სა ხა კი დეც სა ქარ თვე ლოს დამ ფუძ ნე ბე ლი კრე ბის მი ერ 1921 წლის 21 თე ბერ ვალს მი ღე ბულ სა ქარ თვე ლოს კონ სტი ტუ ცი ა ში, თუმ ცა, რო­გორც მო გეხ სე ნე ბათ, ამ კონ სტი ტუ ცი ამ იმოქ მე­და მხო ლოდ 1921 წლის 21 თე ბერ ვლი დან 1921 წლის 17 მარ ტამ დე, სა ნამ სა ქარ თვე ლოს დე მოკ­რა ტი უ ლი რეს პუბ ლი კის მთავ რო ბა ბა თუ მი დან არ გა ემ გზავ რა, შემ დგო მი სა კა ნონ მდებ ლო აქ ტე ბი, თუ რო გორ უნ და ემუ შა ვა ავ ტო ნო მი ას,

მი ღე ბუ ლი აღარ ყო ფი ლა, რად გა ნაც მთავ რო­ბამ თბი ლი სი კონ სტი ტუ ცი ის მი ღე ბი დან მე­4 დღეს და ტო ვა. ეს სა კითხი შემ დეგ უკუღ მარ თად გა დაწყ ვი ტა საბ ჭო თა რუ სე თის პო ლი ტი კურ მა ხელ მძღვა ნე ლო ბამ. ბა თუმ ში შე იკ რიბ ნენ ბოლ­შე ვი კე ბი სერ გო ორ ჯო ნი კი ძის წი ნამ ძღო ლო ბით და გა მო აცხ ა დეს, რომ შე იქ მნა აფ ხა ზე თის საბ­ჭო თა სო ცი ა ლის ტუ რი რეს პუბ ლი კა. მი აქ ცი ეთ ყუ რადღ ე ბა, არა აფ ხა ზე თის ავ ტო ნო მი უ რი საბ ჭო თა სო ცი ა ლის ტუ რი რეს პუბ ლი კა, არა მედ აფ ხა ზე თის საბ ჭო თა სო ცი ა ლის ტუ რი რეს პუბ ლი­კა. თა ვის თა ვად, სა ქარ თვე ლო იყო საბ ჭო თა სო­ცი ა ლის ტუ რი რეს პუბ ლი კა და გა უ გე ბა რი ა, ერთ საბ ჭო თა სო ცი ა ლის ტუ რი რეს პუბ ლი კას, რო გორ უნ და ეარ სე ბა მე ო რე საბ ჭო თა სო ცი ა ლის ტუ რი რეს პუბ ლი კის შე მად გენ ლო ბა ში. ამას რომ და ძა­ბუ ლო ბა მოჰ ყვე ბო და, კარ გად იყო ცნო ბი ლი და და გეგ მი ლი მოს კოვ ში და ვი თომ და გა მო სა ვა ლი იპო ვეს, ავ ტო ნო მი ის დო ნე ზე მა ინც არ და წი ეს აფ ხა ზე თის სტა ტუ სი და საბ ჭო თა რუ სე თის პო­ლი ტი კურ მა ლი დე რებ მა რუ სეთს უწო დეს: აფ ხა­

ზე თის საბ ჭო თა სო ცი ა ლის ტუ რი რეს პუბ ლი კა “ხელ შეკ რუ ლე ბი­თი (дагoворная) რეს პუბ ლი კა” სა ქარ თვე ლოს შე მად გენ ლო ბა­ში. შემ დგომ ში ეს სტა ტუ სი შე იც ვა­ლა, ჩაჯ და ნორ­მის ფარ გლებ ში, ისე ვე რო გორც მი ღე ბუ ლი იყო საბ ჭი თა კავ შირ ში და ეწო და: “აფ ხა­ზე თის ავ ტო ნო­მი უ რი საბ ჭო თა სო ცი ა ლის ტუ რი რეს პუბ ლი კა”. იო სებ სტა ლი­

ნის გარ დაც ვა ლე ბის შემ დეგ, და იწყო აფ ხა ზუ რი სე პა რა ტიზ მის ახა ლი ეტა პი. ხე ლი სუფ ლე ბის სა თა ვე ში მო ვი და ნი კი ტა ხრუ შო ვი, ქვეყ ნის იდე­ო ლო გი ას გა ნა გებ და მი სი თა ნა მო აზ რე მი ხე ილ სუს ლო ვი. აღ სა ნიშ ნა ვი ა, რომ ორი ვე მათ გა ნი იყო ქარ თველ თმო ძუ ლე, თუმ ცა სა ქარ თვე ლო დან აფ ხა ზე თის გა მო ყო ფა ვერ მო ა ხერ ხეს, რად გა ნაც თა ვად რუ სე თის შე მად გენ ლო ბა ში იყო რამ დე­ნი მე ავ ტო ნო მი უ რი საბ ჭო თა სო ცი ა ლის ტუ რი რეს პუბ ლი კა და აფ ხა ზე თის გას ვლა სა ქარ თვე­ლოს შე მად გენ ლო ბი დან, რუ სე თი სათ ვის ცუ დი პრე ცე დენ ტი იქ ნე ბო და. ამის გა მო, მარ თა ლია რუ სი პო ლო ტი კო სე ბი აქე ზებ დნენ აფ ხაზ სე პა­რა ტის ტებს, მაგ რამ სა ბო ლო ოდ სა კა ნონ მდებ ლო დო ნე ზე მა თი მოთხ ოვ ნა რა კმა ყო ფილ დე ბო და. ამ რი გად გა ჭი ა ნურ და ეს სა კითხი 1991 წლამ დე, რო დე საც საბ ჭო თა კავ ში რი და ი შა ლა. და იწყო აფ ხა ზი სე პა რა ტის ტუ ლი მოძ რა ო ბის ახა ლი ეტა­პი.

­ ბა ტო ნო ვახ ტანგ, რო გორ გან ვი თარ და მოვ-ლე ნე ბი სა ქარ თვე ლოს და მო უ კი დებ ლო ბის მო პო-ვე ბის შემ დეგ?

­ ამ ჯე რად აფ ხა ზე ბის უკან დად გა საბ ჭო­თა კავ ში რის სა მარ თალ მემ კვიდ რე ­ რუ სე თის ფე დე რა ცი ა. 1991­1993 წლებ ში საქ მე ომამ დე მი ვი და. სწო რედ რუ სე თის ფე დე რა ცია იყო აფ­ხა ზე თი დან ქარ თუ ლი არ მი ის მძი მე ტექ ნი კის გა მოყ ვა ნის ინი ცი ა ტო რი, თუმ ცა იმა ში, რაც მოხ­და, არა ნაკ ლე ბი ბრა ლი მი უძღ ვის სა ქარ თვე ლოს მთავ რო ბას და კონ კრე ტუ ლად, იმ დრო ინ დე ლი სა ქარ თვე ლოს პო ლი ტი კუ რი ლი დერს ედუ არდ შე ვარ დნა ძეს, რო მელ მაც ძა ლი ან კარ გად იცო და, თუ სა ით კენ მი დი ო და საქ მე, თუმ ცა ის სა ქარ­თვე ლო ში რუ სე თის დას მუ ლი კა ცი იყო და, რა თქმა უნ და, ხმას ვერ იღებ და რუ სე თის წი ნა აღ­მდეგ. შე იძ ლე ბა ით ქვას, რომ მას პრაქ ტი კუ ლად, არა ფე რი გა უ კე თე ბია იმის თვის, რომ აფ ხა ზეთ ში სა ქარ თვე ლოს იუ რის დიქ ცია არ შეწყ ვე ტი ლი ყო, პი რი ქით, ხე ლიც კი შე უწყო ამ პრო ცესს. მოს კო­ვი სა ქარ თვე ლოს ხე ლი სუფ ლე ბას აი ძუ ლებ და სა­ქარ თვე ლოს შე მად გენ ლო ბი დან აფ ხა ზე თი სა და სამ ხრეთ ოსე თის ავ ტო ნო მი უ რი ოლ ქის ჩა მო ცი­ლე ბას. 1993 წლი დან აფ ხა ზეთ ში, პრაქ ტი კუ ლად,

შეწყ ვე ტი ლია სა ქარ თვე ლოს მთავ რო ბის იუ რის­დიქ ცი ა. აფ ხა ზე თის და მო უ კი დებ ლო ბის გა მოცხ­ა დე ბა უკა ნო ნოდ მოხ და. სა ხელ მწი ფო უკა ნო ნოდ არ სე ბობ და ერ თი, ორი, ხუ თი, ათი წე ლი და ის უკ ვე დე­ ფაქ ტოდ გა მო ი ყო სა ქარ თვე ლოს შე­მად გენ ლო ბი დან. ჩვენ აფ ხაზ სე პა რა ტის ტებს და რუ სებს ვად რო ვეთ ამ დე ნი ხნის გან მავ ლო ბა ში დე­ ფაქ ტოდ არ სე ბო ბა და ამას მოჰ ყვა შე დე გად დღე ვან დე ლი მდგო მა რე ო ბა. ყვე ლას თვის კარ­გად იყო ცნო ბი ლი, რომ დად გე ბო და დრო, რო დე­საც რუ სე თი ისარ გებ ლებ და აფ ხა ზე თის დე­ ფაქ­ტო არ სე ბო ბით და შემ დეგ მას იუ რი დი უ ლა დაც აღი ა რებ და, სცნობ და მას, თუმ ცა ცნო ბა მე ტად მძი მე ვი თა რე ბა ში მოხ და. რუ სეთ მა გა ი თა მა შა შემ დე გი რამ: ომი სა ქარ თვე ლოს წი ნა აღ მდეგ 2008 წლის აგ ვის ტო ში გა მო ი ყე ნა თა ვის სა სარ­გებ ლოდ. რუ სე თის პო ლი ტი კუ რი ხელ მძღვა ნე­ლო ბა თავს იმარ თლებს იმით, რომ ქარ თვე ლე ბი ხო ცავ დნენ ოსებ სა და აფ ხა ზებს და თით ქოს მათ სხავ გზა არ დარ ჩე ნო დათ. რა თქმა უნ და, ეს სრუ ლი სიც რუ ე ა, უნ და ით ქვას, რომ ომამ დე არც სამ ხრეთ ოსე თის ავ ტო ნო მი ურ ოლ ქში და არც აფ ხა ზეთ ში არ ყო ფი ლა წი ნა წლე ბი სა გან გან სხვა ვე ბუ ლი და ძა ბუ ლი მდგო მა რე ო ბა, თუ კი საქ მეს არ თუ ლებ დნენ, ისევ რუ სე ბი.

­ რას გვეტყ ო დით ქარ თულ -ო სურ ურ თი ერ თო-ბებ ზე?

- სა ქარ თვე ლო ში სა ხელ მწი ფო ებ რი ო ბის არც ერთ ეტაპ ზე, არც ერ თი ა ნი ქარ თუ ლი მო ნარ ქი ის შე მად გენ ლო ბა ში და არც ქარ თლის სა მე ფო ში არ ყო ფი ლა რა ი მე ოსუ რი სა ხელ მწი ფო ებ რი ვი წარ­მო ნაქ მნი. ისი ნი ის ტო რი უ ლად მო სახ ლე ობ დნენ ჩრდი ლო ეთ კავ კა სი ა ში. ოს თა პირ ვე ლი ტალ ღა სა ქარ თვე ლო ში შე მო ვი და მონ ღო ლე ბის ბა ტო­ნო ბის პე რი ოდ ში ანუ მე­13 სა უ კუ ნე ში. ისი ნი ჩრდი ლო კავ კა სი ი დან მონ ღო ლებს შე მოყ ვნენ და იმ დე ნად მომ რავ ლდნენ, ისარ გებ ლებს იმით, რომ ქვე ყა ნა დაპყ რო ბი ლი ჰქონ დათ მონ ღო ლებს, მთელ ში და ქართლს მე ოდ ვნენ და ერ თი პე რი ო­დი გო რის ცი ხეც კი და ი კა ვეს. რო დე საც გი ორ გი ბრწყინ ვა ლემ მონ ღო ლე ბის უღე ლი მო უ შო რა და ქვე ყა ნა გა ა თა ვი სუფ ლა, მას სამ ხედ რო ძა ლის გა მო ყე ნე ბით მო უხ და ოსე ბის გა რეკ ვა ში და ქარ­თლი დან. სა ქარ თვე ლო ში ოსე ბის ჩა მო სახ ლე ბა გვი ან იწყ ე ბა, ერ თი ა ნი ქარ თუ ლი ფე ო და ლუ რი მო ნარ ქი ის დაშ ლი დან კარ გა ხნის შემ დეგ, რო­დე საც უკ ვე ქარ თუ ლი სა ხელ მწი ფო სუს ტდე ბა, დაშ ლი ლია ქარ თლის, კა ხე თისა და იმე რე თის სა მე ფო ე ბად, სა მი ვეს და უს რუ ლე ბე ლი ომე ბი აქვთ, რო გორც სპარ სე თის, ასე ვე ოს მა ლე თის წი ნა აღ მდეგ. ო სე ბი ამით სარ გებ ლო ბენ და მე­17 სა უ კუ ნი დან ნელ ­ნე ლა იწყ ე ბენ შე მოს ვლას სა ქარ თვე ლოს ტე რი ტო რი ა ზე. რო დე საც ისი ნი სა ქარ თვე ლოს ტე რი ტო რი ა ზე შე მო ვიდ ნენ, მა თი სტა ტუ სი იყო ხი ზა ნი. ხი ზა ნი არის არაყ მა გლე­ხი. ში და ქარ თლის ჩრდი ლო ეთ ნა წილ ში, ვთქვათ, ცხოვ რობ დნენ თა ვა დი მა ჩაბ ლე ბი. მათ ჰყავ დათ ყმე ბი, მაგ რამ მა ჩაბ ლის მა მულ ში რომ ოსი მი­ვი და, ის ყმა ვერ იქ ნე ბო და, იქ ნე ბო და მხო ლოდ ხი ზა ნი, ანუ თა ვად მა ჩა ბელს არა ნა ი რი მო ვა ლე­ო ბა ამ ხიზ ნის მი მართ, არ ექ ნე ბო და. პი რი ქით, ხი ზა ნია მის გან და ვა ლე ბუ ლი. მას თა ვად მა მის ცა სა მუ შა ო, სარ ჩო. არა ნა ი რი იუ რი დი უ ლი უფ ლე­ბა ხი ზანს არ ჰქონ და, მე ო რე დღეს ვე შე ეძ ლო თა ვადს მი სი გაშ ვე ბა. მას არ იცავ და კა ნო ნი, რად გან დღე ვან დე ლი ტერ მი ნო ლო გი ით, რომ ვთქვათ, ის სა ქარ თვე ლოს ტე რი ტო რი ა ზე უკა ნო­ნოდ შე მო სუ ლი პი რი იყო. სა ქარ თვე ლო ში იყ ვნენ მე ო რე ნა ი რი ხიზ ნე ბი ­ ქარ თვე ლი ხიზ ნე ბი, რომ­ლე ნიც ვთქვათ გუ რი ი დან ან სა მეგ რე ლო დან გა­ექ ცნენ ბა ტონ ყმო ბას და ქარ თლში გა და ვიდ ნენ, მაგ რამ ის ქარ თვე ლი ხი ზა ნიც არ იყო ქარ თლში უფ ლებ რი ვად გა თა ნაბ რე ბუ ლი ყმებ თან და თა­ვადს მი სი გაშ ვე ბა ნე ბის მი ერ დროს შე ეძ ლო.

­ რა იყო გან სხვა ვე ბა ქარ თველ სა და ოს ხი-ზანს შო რის?

­ ქარ თვე ლი ხი ზა ნი წარ მო შო ბით ქარ თვე ლია და მო სუ ლია ერ თი ქარ თუ ლი სა მე ფო დან მე ო­რე ში, ოსი ხი ზა ნი კი სხვა ქვეყ ნი და ნაა მო სუ ლი სა ქარ თვე ლო ში. ა მის შემ დეგ, ოსე ბი თან და თან დი დი რა ო დე ნო ბით ჩა მო დი ან, სახ ლდე ბი ან ში­და ქარ თლის ჩრდი ლო ეთ ნა წილ ში და რო დე საც სა ქარ თვე ლო რუ სეთ მა და იპყ რო, ისი ნი ამ ტე­რი ტო რი ა ზე დარ ჩნენ. რო დე საც ბა ტონ ყმო ბა უქ მდე ბო და, დად გა სა კითხ ი, რომ

4

ინ ტერ ვიუ თსუ-ის პროფესორ, ის ტო რი კოს ვახ ტანგ გუ რულ თან

4 მაისი 2009TSU TIMES ისტორიკოსი

სა მა ჩაბ ლო ში, ვთქვათ თა ვა დი მა ჩა ბე­ლი კა ნონ მდებ ლო ბის მი ხედ ვით, ვალ დე ბუ ლი იყო ყმის თვის მი წა მი ე ცა და ყმა ხდე ბო და მი წის იუ რი დი უ ლი მფლო ბე ლი, მე სა კუთ რე, მაგ რამ მა ჩა ბე ლი არ იყო ვალ დე ბუ ლი მი წა მი ე ცა ოსი ხიზ ნის თვის. რუ სე თის მთავ რო ბამ გა ა კე თა თა­ვი სი ბინ ძუ რი საქ მე, სა მა ჩაბ ლო ში თა ვა დებს თი თო ე უ ლი ოს ხი ზან ზე სო ლი დუ რი რა ო დე ნო ბის ფუ ლი გა და უ ხა და, რა თა ისი ნი გა ე თა ნაბ რე ბი ნათ ყმე ბის კა ტე გო რი ას თან. ასე, რომ, ფაქ ტობ რი­ვად, ოსებს ში და ქარ თლში მი წა რუ სე თის მთავ­რო ბამ უყი და და რად გა ნაც მი წის მე სა კუთ რე ნი გახ დნენ, შემ დეგ უკ ვე მა თი აქე დან გა ძე ვე ბა, იმ დრო ინ დე ლი კა ნო ნე ბით, აღარ შე იძ ლე ბო და. 1917 წლის თე ბერ ვალ ­მარ ტის რე ვო ლუ ცი ის შემ დეგ, რო მელ მაც და ან გრია რუ სე თის იმ პე რი ა, და იწყო ოსუ რი სე პა რა ტიზ მის აღორ ძი ნე ბა. იმ დროს, 1917 წლის გა ზაფ ხუ ლი დან, იქ მნე ბო და სა ქარ თვე ლო ში მცხოვ რე ბი სხვა ერე ბის ეროვ­ნუ ლი საბ ჭო ე ბი: გერ მა ნელ თა, ასი რი ელ თა, ებ რა­ელ თა ეროვ ნუ ლი საბ ჭო და ა.შ. რა საც ქარ თვე­ლე ბი მი ე სალ მნენ. ო სებ მა წა მო ა ყე­ნეს პრე ტენ ზია სამ ხრეთ ოსე თის ეროვ ნუ ლი საბ­ჭოს შექ მნა ზე. მა­შინ სა ქარ თვე ლოს და მო უ კი დებ ლო ბა ჯერ გა მოცხ ა­დე ბუ ლი არ იყო, მაგ რამ პო ლი ტი­კუ რი ლი დე რის როლ ში გა მო დი­ო და ნოე ჟორ და­ნი ა, რო მელ მაც მათ უა რი უთხ რა ტე რი ტო რი უ ლი ნიშ ნით ეროვ ნუ ლი საბ ჭოს შექ მნა ზე, რად გან ეს უკ ვე ნიშ ნავ და პრე ტენ ზი ის ქო ნას ტე რი ტო რი ა­ზე, თუმ ცა ოსებ მა მა ინც შექ მნეს 1917 წლის გა­ზაფ ხულ ზე, სამ ხრეთ ოსე თის ეროვ ნუ ლი საბ ჭო. ამ პე რი ო დის თვის ტარ დე ბო და დე ლე გა ტე ბის არ ჩე ვა სა ქარ თვე ლოს პირ ვე ლი ეროვ ნუ ლი ყრი­ლო ბის თვის, რო მე ლიც 1917 წლის 19 ნო ემ ბერს გა იხ სნა თბი ლის ში. იქ კვო ტა მი ი ღო აფ ხა ზეთ მა, ხო ლო რაც შე ე ხე ბა ოსებს, ქარ თველ მა პო ლი­ტი კო სებ მა სამ ხრეთ ოსე თის ეროვ ნულ საბ ჭოს კვო ტა არ მის ცეს. კვო ტა მი ი ღეს ქარ თლის ოსებ­მა. სამ ხრეთ ოსე თის ეროვ ნუ ლი საბ ჭო ოპო ზი­ცი ა ში ჩა უდ გა სა ქარ თვე ლოს ეროვ ნულ საბ ჭოს. ოს მა სე პა რა ტიზ მმა მხრე ბი გა შა ლა, რო დე საც ხე ლი სუფ ლე ბის სა თა ვე ში ბოლ შე ვი კე ბი მო ვიდ­ნენ. რო გორც აფ ხა ზუ რი სე პა რა ტიზ მი, ოსუ რი სე პა რა ტიზ მიც გახ და სა ქარ თვე ლოს სა ხელ მწი­ფო ებ რი ვი და მო უ კი დებ ლო ბის აღ დგე ნის ხე­ლის შემ შლე ლი ფაქ ტო რი. ო სებ მა ორი აჯან ყე ბა წა მო იწყ ეს 1918 და 1920 წლებ ში. ისი ნი მცი რე რა ო დე ნო ბის იყ ვნენ, რუ სე თი დან შე მო დი ო და გაწ ვრთნი ლი რაზ მე ბი, დი დი რა ო დე ნო ბით ია რა­ღი, შე მო დი ოდ ნენ რუ სი სამ ხედ რო ინ სტრუქ ტო­რე ბი. ორი ვე აჯან ყე ბა ში ოსე ბი და მარ ცხდნენ, მაგ რამ მათ თვის ხელ საყ რე ლი გა რე მო შე იქ მნა 1921 წელს, რო დე საც სა ქარ თვე ლო ში საბ ჭო თა ხე ლი სუფ ლე ბა დამ ყარ და. ოსებს სურ დათ, ჯერ კი დევ წი თე ლი არ მი ის შე მოს ვლამ დე, და ემ ყა­რე ბი ნათ საბ ჭო თა ხე ლი სუფ ლე ბა ე.წ. სამ ხრეთ ოსეთ ში, თუმ ცა არ გა მო უ ვი დათ და მა შინ ჯა ვა­ში გა მო აცხ ა დეს საბ ჭო თა ხე ლი სუფ ლე ბა. 1921 წელს, აფ ხა ზე თის მი ერ საბ ჭო თა სო ცი ა ლის ტუ­რი რეს პუბ ლი კის სტა ტუ სის მი ღე ბა ოსე ბი სათ ვის ბიძ გის მიმ ცე მი აღ მოჩ ნდა და მათ ეშ მა კუ რად და იწყ ეს სა კითხ ის და ყე ნე ბა. მა შინ არ სე ბობ და ად მი ნის ტრა ცი უ ლი ერ თე უ ლი გო რის მაზ რა, რო მელ შიც შე დი ო და: დღე ვან დე ლი გო რის რა ი­ო ნი, ხა შუ რის, ქა რე ლის რა ი ო ნი, კას პის რა ი ო ნის დი დი ნა წი ლი, დღე ვან დე ლი ცხინ ვა ლის რა ი ო ნი, ჯა ვის, ახალ გო რი სა და ყორ ნი სის რა ი ო ნი. მაზ რა გა ცი ლე ბით დი დია ვიდ რე რა ი ო ნი. ო სებ მა წა მო­ა ყე ნეს წი ნა და დე ბა, რომ ცხინ ვა ლის მაზ რა გა მო ე­ყოთ გო რის მაზ რი დან. მათ ამ თხოვ ნით მი მარ თეს რევ კო მის ­ რე ვო ლუ ცი უ რი კო მი ტე ტის თავ მჯდო­მა რეს ­ ფი ლი პე მა ხა რა ძეს.

­ რას მო ი აზ რებ დნენ ოსე ბი ცხინ ვა ლის მაზ­რა ში?

­ ცხინ ვა ლის მაზ რა ში მო ი აზ რე ბო და დღე ვან­დე ლი ცხინ ვა ლის რა ი ო ნი, ჯა ვის, ახალ გო რის, ყორ ნი სის რა ი ო ნი. ასე ვე რა ჭის მაზ რის ნა წილს,

დღე ვან დე ლი ონის რა ი ონს ქა ლაქ ონი თურთ, შო რაპ ნის მაზ რის ნა წილს, დღე ვან დე ლი საჩხ ე­რის რა ი ონს ქა ლაქ საჩხ ე რი თურთ, დღე ვან დე ლი ჭი ა თუ რის რა ი ო ნის დიდ ნა წილ სა და კი დევ მის რამ დე ნი მე სო ფელს, ასე ვე გო რის რა ი ონს მთლი­ა ნად, ქა რე ლის რა ი ონს, ხა შუ რი სა და კას პის რა ი ო ნებს მთლი ა ნად და ასე ვე დუ შე თის რა ი ონს კო ბამ დე. ეს იმ დე ნად ამ ბი ცი უ რი და სუ ლე ლუ­რი გეგ მა იყო, რომ, ისეთ მა წყალ წა ღე ბულ მა ბოლ შე ვიკ მაც კი, რო გო რიც ფი ლი პე მა ხა რა ძე იყო, ვერ გა ბე და და დე ბი თი პა სუ ხის გა ცე მა. მან თა ვიდან აი ცი ლა პა სუ ხის მგებ ლო ბა, ვი ნა ი დან იცო და, რომ ოსი სე პა რა ტის ტე ბის უკან რუ სე თი იდ გა და საქ მე გა დას ცა დას კვნი სათ ვის სა ქარ­თვე ლოს ში ნა გან საქ მე თა სა მი ნის ტროს, (მა შინ კო მის რი ა ტი ეწო დე ბო და), რად გან მის კომ პე ტენ­ცი ა ში შე დი ო და ად მი ნის ტრა ცი უ ლი საზღ ვრე ბის შეც ვლა, საქ მე გა და ე ცა კო მი სარს ანუ მი ნისტრს ბე სა რი ონ კვირ კვე ლი ას, რო მელ საც აღ მო აჩ ნდა პატ რი ო ტუ ლი გრძნო ბა და და წე რა უარ ყო ფი თი პა სუ ხი, რომ ასე თი ნა ბი ჯის გა დად გმა არაფ რით

შე იძ ლე ბო და. ფი­ლი პე მა ხა რა ძემ ეს დას კვნა გა დას­ცა სა ქარ თვე ლოს კო მუ ნის ტუ რი პარ ტი ის ცენ ტრა­ლულ კო მი ტეტს თბი ლის ში. ორ­ჯო ნი კი ძემ, რო მე­ლიც მა შინ მთელ ამი ერ კავ კა სი ას გა ნა გებ და, იძა ლა და მი ღე ბულ იქ ნა გა დაწყ ვე ტი ლე ბა, რომ შექ მნი ლი ყო სამ ხრეთ ოსე თის ავ ტო ნო მი უ რი

ოლ ქი. რო დე საც საქ მე სტა ლინ თან მი ვი და, რო­დე საც მან ეს საზღ ვრე ბი ნა ხა, გა გიჟ და, ავ ტო ნო­მი უ რი ოლ ქის საზღ ვრე ბი შე ამ ცი რა და და ოსე­თის საზღ ვრე ბი შემ დეგ ნა ე რად მო ი ხა ზა: დღე ვან­დე ლი ჯა ვის რა ი ო ნი, ყორ ნი სის რა ი ო ნის ნა წი ლი, ახალ გო რის რა ი ო ნის ნა წი ლი, ოღონდ ახალ გო რი არ შე დი ო და, თან რაც მთა ვა რია არ შე დი ო და ქ. ცხინ ვა ლი და მი სი რა ი ო ნი. გა მოცხ ად და სამ ხრეთ ოსე თის ავ ტო ნო მი უ რი ოლ ქი, ოღონდ დე და ქა ლა­ქი ცხინ ვა ლი არ იყო. ჯა ვა პა ტა რა სო ფე ლი იყო და მას დე და ქა ლა ქად ვერ გა მო აცხ ა დებ დნენ. და ახ ლო ე ბით ერთ თვე ში ცხინ ვა ლი მათ კა ნონ­გა რე შე გა და ე ცათ სა ქარ თვე ლოს კო მუ ნის ტუ რი პარ ტი ი ის ცენ ტრა ლუ ლი კო მი ტე ტის დად გე ნი­ლე ბით, რაც არ იყო ხე ლი სუფ ლე ბის ორ გა ნო. ორ ჯო ნი კი ძის გა დაწყ ვე ტი ლე ბით, ცხინ ვალ თან ერ თად (სა დაც ძი რი თად ქარ თვე ლე ბი, ებ რა ე­ლე ბი და სომ ხე ბი ცხოვ რობ დნენ) 40 ქარ თუ ლი სო ფე ლი გა და ე ცა სამ ხრეთ ოსე თის ავ ტო ნო მი ურ ოლქს, რომ ლებ შიც ერ თად მხო ლოდ ათას ასი ოსი ცხოვ რობ და. რო გორც აფ ხა ზე ბი, ოსე ბიც სულ იბ რძოდ ნენ, ოსუ რი სე პა რა ტიზ მი არას­დროს მომ კვდა რა. ნი კი ტა ხრუ შოვ მა ყვე ლა ფე რი გა ა კე თა იმი სათ ვის, რა თა ოსუ რი სე პა რა ტიზ მი გაძ ლი ე რე ბუ ლი ყო. საბ ჭო თა კავ ში რის დაშ ლის შემ დეგ, აქ და აფ ხა ზეთ ში ვი თა რე ბა გარ თულ და. 1991 წლის შემ დეგ, სი ტუ ა ცია თით ქმის ყველ­გან და ძა ბუ ლი იყო, სწო რედ მა შინ გა მო აცხ ა დეს ოსებ მა და მო უ კი დებ ლო ბა. რო გორც აფ ხა ზე თი, ოსე თიც არ სე ბობ და დე­ ფაქ ტო, იქ არ ვრცელ დე­ბო და სა ქარ თვე ლოს მთავ რო ბის იუ რის დიქ ცი ა. ეს საქ მეც, რო გორც აფ ხა ზე თის საქ მე, 2008 წლის აგ ვის ტოს შემ დეგ და ას რუ ლა რუ სეთ მა, ცნო რა სამ ხრეთ ოსე თის და მო უ კი დებ ლო ბა. ასე­თია დღე ვან დლამ დე ქარ თველ თა და ოს თა, ქარ­თველთ და აფ ხაზ თა ურ თი ერ თო ბის ის ტო რი ა, აფ ხა ზუ რი და ოსუ რი სე პა რა ტიზ მის ის ტო რი ა.

­ ბა ტო ნო ვახ ტანგ, რამ დე ნად შე უწყო ხე ლი რუ სეთს აფ ხა ზე თი სა და ოსე თის და მო უ კი დებ­ლო ბის აღი ა რე ბა ში კო სო ვოს პრე ცე დენ ტმა? ­ უნ და აღი ნიშ ნოს, რომ რუ სე თი სხვა სა ხელ მწი­ფოს მი მართ ძირ გა მომ თხრე ლი საქ მი ა ნო ბის, ამ შემ თხვე ვა ში, ან ტი ქარ თუ ლი გეგ მე ბის გან ხორ­ცი ე ლე ბი სას, არ ჩქა რობს. ყო ველ თვის ელო დე ბა ხელ საყ რელ მო მენტს, რა თა შემ დეგ ეს ხელ ზე და იხ ვი ოს. პრინ ციპ ში, ჩვენ შემ თხვე ვა ში, რა ტომ უნ და აჩ ქა რე ბუ ლი ყო იგი? 1993 წლი დან, აფ ხა­ზეთ სა და ოსეთ ში შეწყ ვე ტი ლია სა ქარ თვე ლოს მთავ რო ბის იუ რის დიქ ცი ა, იქ რუ სე თის პო ლი ტი­კა კეთ დე ბა. სწო რედ ამ დროს მოხ და კო სო ვოს

პრე ცე დენ ტი და რუ სეთ მაც თა ვის სა სარ გებ ლოდ გა მო ი ყე ნა ეს. პუ ტინ მა ჯერ კი დევ პრე ზი დენ ტო­ბის დროს გა ნაცხ ა და, რომ თუ კი მხარს და უ ჭერ­და რუ სე თი კო სო ვოს და მო უ კი დებ ლო ბას, მა შინ რა პა სუ ხი უნ და გა ე ცათ აფ ხა ზე თი სა და ოსე თი­სათ ვის. ამით მან მი ა ნიშ ნა, რომ გა მო ი ყე ნებ და კო სო ვოს პრე ცე დენტს და გა მო ი ყე ნა კი დეც.

- და რომ არ მომ ხდა რი ყო კო სო ვოს აღი ა რე ბა,

რა მოხ დე ბო და მა შინ? ­ მა შინ რუ სე თი არ აჩ ქარ დე ბო და, აღი ა რე ბა შე­

იძ ლე ბა გა და დე ბუ ლი ყო ერ თი, ორი წლით, მაგ რამ რუ სე თი მა ინც გა ნა ხორ ცი ე ლებ და თა ვის პო ლო ტი­კას სხვა დროს და სხვა ვი თა რე ბა ში.

­ თქვე ნი აზ რით, რა სა ხის ღო ნის ძი ე ბე ბის გა ტა რე ბაა სა ჭი რო იმის თვის, რომ მოხ დეს რე ინ-ტეგ რა ცი ა?

­ უნ და აღი ნიშ ნი ოს, რომ სა ქარ თვე ლო ძა ლი ან მძი მე მდგო მა რე ო ბა შია ტე რი ტო რი უ ლი მთლი ა­ნო ბის აღ დგე ნის თვალ საზ რი სით. მოხ და ძა ლინ დი დი ტრა გე დი ა, ქვეყ ნის ერ თი მე ხუთე დი, პრაქ­ტი კუ ლად, დავ კარ გეთ. არ შე იძ ლე ბა, რომ ამან არ შეძ რას, აღაშ ფო თოს ქარ თვე ლი ადა მი ა ნის სუ ლი. პო ლი ტი კო სე ბიც ადა მი ა ნე ბი არი ან და აღ შფო თე ბა პო ლო ტი კურ წრე ებ შიც გა და ვი და, მაგ რამ ჩვენ ახ ლა გვმარ თებს ძა ლინ დი დი სი­დინ ჯე, სიბ რძნე და გამ ჭრი ა ხო ბა. რუ სე თი ელო­დე ბა ჩვენ გან გა დად გმულ ნა ბიჯს, რო მე ლიც არ იქ ნე ბა ბო ლომ დე გათ ვი ლი, რა თა კი დევ ახა ლი უბე დუ რე ბა დაგ ვა ტე ხოს თავ ს. უ ახ ლეს ხა ნებ ში ამ სა კითხს ვერ გა დავ ჭრით, ძა ლი ან დი დი ფიქ­რი, დი დი ხნის შრო მაა სა ჭი რო, რა თა მი ზანს მი ვაღ წი ოთ. რუ სეთ მა აღარ უნ და წა მოგ ვა გოს პრო ვო კა ცი ა ზე. ომით ვერც აფ ხა ზეთ სა და ვერც სამ ხრეთ ოსეთს და ვიბ რუ ნებთ, მი უ ხე და ვად ამი სა, ჩვენ უნ და შევ ქმნათ ძლი ე რი არ მი ა, სა­ერ თა შო რი სო ორ გა ნი ზა ცი ებ ში უნ და მიმ დი ნა­რე ობ დეს და უს რუ ლე ბე ლი მუ შა ო ბა, შე იძ ლე ბა იმე დიც კი და ე კარ გოთ იქ მოღ ვა წე ქარ თველ პო ლი ტი კო სებს, მაგ რამ მა ინც მუხ ლჩა უხ რე ლი შრო მა მოგ ვი წევს. დაბ რუ ნე ბის სურ ვი ლი დი დი ა. ამას თან და კავ ში რე ბით, მა გა ლითს მო გიყ ვანთ. 1921 წელს საბ ჭო თა რუ სეთ მა და იპყ რო სა ქარ­თვე ლო და სა ქარ თვე ლოს დე მოკ რა ტი უ ლი რეს­პუბ ლი კის მთავ რო ბა და დამ ფუძ ნე ბე ლი კრე ბის დი დი ნა წი ლი წა ვი და ემოგ რა ცი ა ში, ძი რი თა დად დამ კვიდ რდნენ საფ რან გეთ ში. და იწყო სულ მო­უთ ქმე ლი ბრძო ლა, გა მოს ვლე ბი სა ერ თა შო რი სო ას პა რეზ ზე, რა თა რო გორ მე გა ე ძე ვე ბი ნათ სა­ქარ თვე ლო დან საბ ჭო თა მმარ თვე ლო ბა, თვით აქ დარ ჩე ნი ლი ქარ თვე ლი პო ლი ტი კო სე ბიც არა­ლე გა ლუ რად მოღ ვა წე ობ დნენ. შე დე გად, ჩვენ მი­ვი ღეთ 1924 წლის აჯან ყე ბა, რო მე ლიც სის ხლში ჩა ახ შეს რუ სებ მა. მე რე ქარ თულ ემიგ რან ტებს შო რის და იწყო და ვა, სწო რი იყო ეს აჯან ყე ბა? რა გა მო ვი და? დავ მარ ცხდით და პერ სპექ ტი ვასც და ი კარ გა. ერ თ­ერთ შეკ რე ბა ზე სიტყ ვით გა მო­ვი და ირაკ ლი წე რე თე ლი, რო მელ მაც გა ნაცხ ა­და: “ჩვენ, ხალ ხო, გვჭირს ერ თი რამ, რო დე საც ქარ თვე ლე ბი პა რიზ ში ჩა მო ვე დით, ზო გი ერ თმა ჩვენ თა გან მა ბარ გიც არ გახ სნა, ისე და აწყო ბი ნის შე სას ვლელ ში, მა ლე დავ ბრუნ დე ბი თო. გახ სე ნით ის ბარ გი, ჩვენ აქ კი დევ დიდ ხანს მოგ­ვი წევს დარ ჩე ნა. საბ ჭო თა კავ შირს ჩვენ ვერ და ვან გრევთ, ის უნ და და ან გრი ოს რა ღაც ძა ლამ და რო ცა და ან გრევს, მე რე შევ ძლებთ და მო უ­კი დებ ლო ბის მო პო ვე ბას.” 1990­1991 წლებ ში ას რულ და მი სი სიტყ ვე ბი. ამით რი სი თქმა მინ და, მო საზ რე ბა იმის შე სა ხებ, რომ რუ სე თი და ინ­გრე ვა იმას კი არ ნიშ ნავს, რომ ის და ინ გრე ვა ხვალ, ზე გა ან თუნ დაც ერთ წელ ში, და ინ გრე ვა ოდეს მე. მე იმას ვამ ტკი ცებ, რომ რუ სე თი აუ ცი­ლებ ლად მი ვა კრი ზი სამ დე, იმი ტომ რომ თა ვად რუ სე თის სა ხელ მწი ო ფო ებ რი ო ბა ვი თარ დე ბა ციკ ლუ რად, ერ თი ციკ ლი მი აღ წევს ძლი ე რე ბის ზე ნიტს და მე რე და იშ ლე ბა, მე რე კი დევ თა ვი დან

და თა ვი დან. მა გა ლი თად, რუ სუ ლი სა ხელ მწი ფო­ებ რი ო ბის პირ ვე ლი ციკ ლი გან ვი თარ და კი ე ვის რუ სე თის პე რი ოდ ში IXს. დან მე­XII სა უ კუ ნემ­დე, მე­XIIს. და ინ გრა. შემ დეგ და იწყო მოს კო ვის რუ სე თის ციკ ლი და მე­XVIIს. მან, პრაქ ტი კუ­ლად, დი დი კრი ზი სი გა ნი ცა და, ძლივს გა დარ ჩა, აღორ ძი ნე ბა და იწყო პეტ რე პირ ვე ლის დრო ი დან ­ XVII­XVIIIსს. მიჯ ნა ზე და იწყო რუ სე თის იმ­

პე რი ის მე სა მე ციკ ლი, რო მელ საც სა ფუძ ვე ლი პეტ რე დიდ მა და უ დო, თუმ ცა ეს ციკ ლიც და ინ­გრა 1917 წელს და შემ გომ უკ ვე იწყ ე ბა საბ ჭო თა რუ სე თის ციკ ლი. მარ თა ლი ა, არა ვის ეგო ნა, რომ საბ ჭო თა კავ ში რი მხო ლოდ 1991 წლამ დე იარ­სე ბებ და, მაგ რამ ის და ინ გა რა და ახ ლა რუ სე თი მო რიგ მე ხუ თე ციკლს გა დის ­ რუ სე თის ფე დე­რა ცი ა. ისიც აუ ცი ლებ ლად მი ვა კრი ზი სამ დე, ად რე თუ გვი ან, მაგ რამ რო დის არა ვინ იცის, არ შე იძ ლე ბა ლო დი ნი, რომ და ინ გრე ვა რუ სე თის ფე დე რა ცია და შემ დეგ აღიდ გენს სა ქარ თვე ლო და მო უ კი დებ ლო ბას. ამის თვის დი დი მუ შა ო ბაა სა ჭი რო, მაგ რამ სა ბო ლო ოდ, რომ ყვე ლა ხალ ხი შვე ბას მი ი ღებს რუ სუ ლი სა ხელ მწი ფო ებ რი ო ბის კრი ზი სის პი რო ბებ ში, ეს ნა თე ლი ა. კრი ზის მა მე­20 სა უ კუ ნის 90­ი ან წლებ ში, რო გორც ვი ცით, ბევრ ერს მის ცა და მო უ კი დებ ლო ბა. მო მა ვა ლი კრი ზი სი რუ სე თის შე მად გენ ლო ბა ში არ და ტო­ვებს ციმ ბირს, აღარც ჩრდი ლო კავ კა სი ა სა და ბალ ტი ის პი რეთს. რუ სე თის სა ხელ მწი ფო და იწყ­ებს აღორ ძი ნე ბას, მა გარმ გა ცი ლე ბით მცი რე ტე რი ტო რი ით. ჩვენ დავ კარ გეთ აჭა რა და მხო­ლოდ სა მი სა უ კუ ნის შემ დეგ და ვიბ რუ ნეთ, ასე ვე სამ ცხე­ სა ა თა ბა გო, მი სი დაბ რუ ნე ბა ცო ტა ად რე მო ვა ხერ ხეთ, მა გარმ ამა ზე დაყ რდნო ბა არ შე­იძ ლე ბა, დავ კარ გეთ ჭარ ბე ლა ქა ნი (სა ინ გი ლო) და ვე ღარ მო ვა ხერ ხეთ მი სი დაბ რუ ნე ბა. ჩვენ უნ და გა ვაძ ლი ე როთ არ მი ა, რა თა სხვა საც აღარ გა უჩ ნდეს ჩვე ნი და ჩაგ ვრის სურ ვი ლი, დიპ ლო მა­ტი უ რი გზე ბით უნ და ვიბ რძო ლოთ და კარ გუ ლი ტე რი ტო რი ე ბის და საბ რუ ნებ ლად.

­ თუ შე იძ ლე ბა, გა იხ სე ნეთ სხვა დას ხვა პრე ცე­დენ ტე ბი მსოფ ლიო ის ტო რი ი დან...

­ პრე ცე დენ ტი იმი სა, რომ სა ხელ მწი ფო ებ მა და კარ გეს ტე რი ტო რი ე ბი საკ მა ოდ ბევ რი ა. მა­გა ლი თად, XVIII სა უ კუ ნის რუ სეთ მა, პრუ სი ამ და ავ სტრი ამ და ი ნა წი ლეს პო ლო ნე თის სა მე ფო ­ პო ლო ნე თის აღ მო სავ ლეთ ნა წი ლი ქა ლაქ ვარ­შა ვი თურთ ერ გო რუ სეთს, და სავ ლეთ ნა წი ლი ­ პრუ სი ას, სამ ხრეთ ნა წი ლი ­ ავ სტრი ას. მა შინ ვერც კი წარ მო იდ გენ დნენ პო ლო ნე ლე ბი, რომ მო ვი დო და დრო და ისი ნი აღიდ გენ დნენ და მო უ­კი დებ ლო ბას. 1917 წელს პო ლო ნე თის სა ხელ მწი­ფო, ისევ გა ერ თი ან და. ასე ვე ფი ნე თი რუ სეთს ჰქონ და დაპყ რო ბი ლი 1808 ­1809 წწ. თუმ ცა ფი­ნეთ მა და მო უ კი დებ ლო ბა აღიდ გი ნა 1917 წელს. ისე ვე, რო გორც 1914 წლის თვის, რო დე საც პირ­ვე ლი მსოფ ლიო ომი და იწყო ავ სტრი ა ­უნ გრე თის შე მად გენ ლო ბა ში შე დი ოდ ნენ უნ გრე ლე ბი, ჩე ხე­ბი, სლო ვა კე ბი. და ინ გრა ავ სტრი ა ­უნ გრე თის სა­ხელ მწი ფო და ჩე ხოს ლო ვა კია და უნ გრე თი უკ ვე, რო გორც და მო უ კი დე ბე ლი სა ხელ მწი ფო ე ბი, ისე არ სე ბო ბენ. ასე თი პრე ცე დენ ტი ბევ რია მახ­ლო ბელ აღ მო სავ ლე თი ში, სი რი ა, ერა ყი და სხვა არა ბუ ლი სა ხელ მწი ფო ე ბი ყვე ლა ოს მა ლე თის შე მად გენ ლო ბა ში შე დი ო და, მაგ რამ და ინ გრა ოს­მა ლე თის იმ პე რია და ამ სა ხელ მწი ფო ებ მა და მო­უ კი დებ ლო ბა მო ი პო ვეს. ბალ კა ნე თის ქვეყ ნე ბი 1912­1913 წლე ბამ დე შე დი ოდ ნენ ოს მა ლე თის იმ პე რი ა ში სხვა დას ხვა სტა ტუ სით, მაგ რამ 1913 წლის შემ დეგ, ისი ნი და მო უ კი დე ბე ლი სა ხელ­მწი ფო ე ბი ა, სა ბერ ძნე თიც კი ოს მა ლეთს ჰქონ და დაპყ რო ბი ლი და ახ ლა და მო უ კი დე ბე ლი ქვე ყა­ნა ა. ერ თი რამ მინ და ვთქვა: დი დი იმ პე რი ე ბი იქ მნე ბა ინ და ინ გრე ვი ან, რიცხ ვით მცი რე ერე ბი და მა თი სა ხელ მწი ფო ე ბი კი რჩე ბი ან.

“ო მით ვერც აფ ხა ზეთ სა და ვერც სამ ხრეთ ოსეთს და ვიბ რუ ნებთ”3

მოხ და ძა ლინ დი დი ტრა გე დი ა, ქვეყ ნის ერ თი მე ხუთე დი, პრაქ ტი კუ ლად, დავ კარ გეთ. არ შე იძ ლე ბა, რომ ამან არ შეძ რას, აღაშ ფო თოს ქარ თვე ლი ადა მი ა ნის სუ ლი. პო ლი ტი კო სე ბიც ადა მი ა ნე ბი არი ან და აღ შფო თე ბა პო­ლო ტი კურ წრე ებ შიც გა და ვი და, მაგ რამ ჩვენ ახ ლა გვმარ თებს ძა ლინ დი დი სი დინ ჯე, სიბ რძნე და გამ ჭრი ა ხო ბა. რუ სე თი ელო დე ბა ჩვენ გან გა დად გმულ ნა ბიჯს, რო მე ლიც არ იქ ნე ბა ბო ლომ დე გათ ვი ლი, რა თა კი დევ ახა ლი უბე­დუ რე ბა დაგ ვა ტე ხოს თავ ს. უ ახ ლეს ხა ნებ ში ამ სა კითხს ვერ გა დავ ჭრით, ძა­ლი ან დი დი ფიქ რი, დი დი ხნის შრო მაა სა ჭი რო, რა თა მი ზანს მი ვაღ წი ოთ.

5TSU TIMESმაისი 2009 თანაცხოვრება

ლა ნა ჩა ხუ ნაშ ვი ლიმე გი სა რიშ ვი ლი

ზო გა დად ტერ მი ნი “ავ ტო ნო მი ა” ნიშ ნავს “თვით კა ნონ მდებ ლო ბას.” ფარ თო სა მარ­თლებ რი ვი გა გე ბით, “ავ ტო ნო მი ა” ნიშ ნავს სა ხელ მწი ფოს რო მე ლი მე ტე რი ტო რი უ ლი ნა წი ლის მი ერ გან საზღ ვრუ ლი უფ ლე ბა მო სი­ლე ბე ბის და მო უ კი დებ ლად გან ხორ ცი ე ლე ბას იუ რი დი უ ლი ნორ მე ბის გა მო ცე მის გზით, თუმ ცა შე სა ბა მის მა ტე რი ტო რი ამ ფარ თო თვით მმარ თვე ლო ბის მი უ ხე და ვად არ უნ და შე ი ძი ნოს სა ხელ მწი ფოს ნიშ ნე ბი. ავ ტო ნო­მი ის ცნე ბა წარ მო ად გენს იუ რი დი ულ, სა­მარ თლებ რივ და ლე გა ლურ კონ ცეფ ცი ას. ეს ცნე ბა ძი რი თა დად გუ ლის ხმობს ისეთ ტე რი­ტო რი ულ თვით მმარ თვე ლო ბას, რო დე საც ავ ტო ნო მი უ რი რე გი ო ნი ნა წი ლობ რივ და მო­უ კი დე ბე ლია ცენ ტრა ლუ რი მთავ რო ბის გავ­ლე ნი სა გან და სა კუ თა რი პა სუ ხის მგებ ლო ბით ახორ ცი ე ლებს თა ვის უფ ლე ბა მო სი ლე ბას მი კუთ ვნე ბულ სა კითხ ებს.

ავ ტო ნო მი ას სა ფუძ ვლად შე იძ ლე ბა და ე­დოს სხვა დას ხვა გა რე მო ე ბე ბი, ძი რი თა დად, რე გი ო ნის გე ოგ რა ფი უ ლი მდე ბა რე ო ბა, მო­სახ ლე ო ბის სპე ცი ფი კუ რი და მო კი დე ბუ ლე ბა ცენ ტრა ლუ რი ხე ლი სუფ ლე ბი სად მი, რე გი ო­ნის სპე ცი ფი კუ რი კულ ტუ რუ ლი ან ის ტო რი­უ ლი გან ვი თა რე ბა და ა.შ.

ავ ტო ნო მი ის კონ კრე ტულ სა ხეს გან საზღ­ვრა ვენ მო ნა წი ლე მხა რე ე ბი: ერ თის მხრივ სა ხელ მწი ფო, რო მე ლიც ავ ტო ნო მი ურ უფ­ლე ბებს ანი ჭებს რო მე ლი მე ჯგუფს და მე ო რე მხა რეს წარ მო ად გენს ამ ავ ტო ნო მი უ რი უფ­ლე ბე ბის მიმ ღე ბი ჯგუ ფი.

ავ ტო ნო მია ხში რად გა ნი მარ ტე ბა, რო­გორც სა ხელ მწი ფო ში ხალ ხთა ჯგუ ფე ბის და უმ ცი რე სო ბა თა სა მარ თლებ რი ვი დაც ვის ეფექ ტური სა შუ ა ლე ბა, თუმ ცა, ავ ტო ნო მია ნამ დვი ლად არ შე იძ ლე ბა გან ხი ლულ იქ ნეს, რო გორც ეთ ნი კუ რი კონ ფლიქ ტე ბის გა დაწყ­ვე ტის უნი ვერ სა ლუ რი მო დე ლი. სხვა თა შო­რის, ბევ რი სა ხელ მწი ფო გა ნი ხი ლავს ავ ტო­ნო მი ას, რო გორც სე ცე სი ის ერ თ­ ერთ წი ნა­სა პი რო ბო ეტაპს და საკ მა ოდ ფრთხი ლო ბენ ავ ტო ნო მი ის უფ ლე ბა მო სი ლე ბე ბის მი ნი ჭე ბის პრო ცეს ში რა ი მე არ სე ბი თი შეც დო მა რომ არ იქ ნეს დაშ ვე ბუ ლი. ავ ტო ნო მი ი სად მი საკ მა ოდ ფრთხი ლი და მო კი დე ბუ ლე ბა ნამ დვი ლად არ ნიშ ნავს მის უგუ ლე ბელ ყო ფას თა ნა მედ რო ვე მსოფ ლი ო სა გან. 1990 წლის 29 ივ ნი სის კო­პენ ჰა გე ნის დო კუ მენ ტი, რო მე ლიც ამ თე მას საკ მა ოდ ამომ წუ რა ვად შე ე ხო, ავ ტო ნო მი ას გა ნი ხი ლავს, რო გორც უმ ცი რე სო ბა თა უფ­ლე ბის დაც ვის ერ თ­ერ თი შე საძ ლო ფორ მას. ამ დო კუ მენ ტში, გან საზღ ვრულ ეროვ ნულ უმ ცი რე სო ბა თა ეთ ნი კუ რი, კულ ტუ რუ ლი, რე ლი გი უ რი და ენობ რი ვი იდენ ტუ რო ბის დაც ვი სა და მა თი გან ვი თა რე ბის ერ თ­ერთ შე საძ ლებ ლო ბად მიჩ ნე უ ლია ავ ტო ნო მი უ რი მმარ თვე ლო ბის ჩა მო ყა ლი ბე ბა, რო მე ლიც გა ით ვა ლის წი ნებს უმ ცი რე სო ბის ის ტო რი ულ და ტე რი ტო რი ულ მო ნა ცე მებს და ამ სის ტე­მა ზე აღ მო ცე ნე ბუ ლი ავ ტო ნი მი ა, რა თქმა უნ და, აუ ცი ლებ ლად უნ და ით ვა ლის წი ნებ დეს და შე ე სა ბა მე ბო დეს მო ცე მუ ლი სა ხელ მწი­ფოს პო ლი ტი კას. თუმ ცა, კო პენ ჰა გე ნის დო­კუ მენ ტის ში ნა არ სი დან გა მომ დი ნა რე, უმ ცი­რე სო ბას ავ ტო ნო მი ის მოთხ ოვ ნის არა ნა ი რი იუ რი დი უ ლი უფ ლე ბა არ გა აჩ ნია და შე სა ბა­მი სად, სა კითხ ის ასე თი ფორ მუ ლი რე ბა ნამ­დვი ლად არ ავალ დე ბუ ლებს სა ხელ მწი ფოს, რომ უმ ცი რე სო ბის დაც ვა გა ნა ხორ ცი ე ლოს ავ ტო ნო მი ის ფორ მით.

დო კუ მენ ტში მხო ლოდ მი თი თე ბუ ლი ა, რომ სა ხელ მწი ფოს შე უძ ლია გა ნი ხი ლოს ავ ტო­ნო მი ა, რო გორც უმ ცი რე სო ბა თა უფ ლე ბე ბის დაც ვის ერ თ­ერ თი ფორ მა. სა ერ თა შო რი სო სა მარ თალ მა, ამ კუთხ ით, თა ვი აა რი და ავ ტო­ნო მი ის უნი ვერ სა ლუ რი მო დე ლის ჩა მი ყა ლი­

ბე ბა­ ფორ მუ ლი რე ბას. ეს შე იძ ლე ბა იმი თაც აიხ სნას, რომ სა ერ თოდ, სა ერ თა შო რი სო სა მარ თალ ში, კო ლექ ტი ურ უფ ლე ბებს უფ რო ნაკ ლე ბი უპი რა ტე სო ბა ენი ჭე ბა, ვიდ რე ინ დი­ვი დუ ა ლურს.

ავ ტო ნო მია ძი რი თა დად გუ ლის ხმობს ფი­ზი კუ რი პი რე ბის ისეთ ერ თო ბას, რომ ლე ბიც ცხოვ რო ბენ მო ცე მუ ლი სა ხელ მწი ფოს მკა­ფი ოდ შე მო საზღ ვრულ გე ოგ რა ფი ულ არე­ალ ში, ან რომ ლე ბიც რა ო დე ნობ რი ვად უფ რო მცი რე ა, ვიდ რე სა ხელ მწი ფოს და ნარ ჩე ნი მო სახ ლე ო ბა, ან დაც რომ ლის წევ რე ბიც გან­სხვავ დე ბი ან და ნარ ჩე ნი მო ქა ლა ქე ე ბი სა გან ეთ ნი კუ რი ან კულ ტუ რუ ლი ნიშ ნით.

ერ თმა ნე თი სა გან უნ და გან ვას ხვა ვოთ პა­რა ლე ლუ რი და იე რარ ქი უ ლი ავ ტო ნო მი ა: მა­გა ლი თად, პა რა ლე ლუ რი ავ ტო ნო მი ის დროს, ფე დე რა ცია და ფე დე რა ცი უ ლი სუ ბი ექ ტი სა მარ თლებ რივ შე ფარ დე ბას ახორ ცი ე ლე ბენ ად მი ნის ტრა ცი უ ლი და სა სა მარ თლო ინ სტან­ცი ე ბის მეშ ვე ო ბით და ამ დროს მო ქა ლა ქე ერ თდრო უ ლად ექ ვემ დე ბა რე ბა რო გორც ფე­დე რა ცი ის, ასე ვე ფე დე რა ცი ის სუ ბი ექ ტე ბის უზე ნა ე სო ბას. ტე რი ტო რი უ ლი ავ ტო ნო მი ი სას მის გამ გებ ლო ბას მი კუთ ვნე ბუ ლი სა კითხ ე ბი ყო ველ თვის მოქ ცე უ ლია შე სა ბა მი სი პო ლი­ტი კუ რი სის ტე მის ჩარ ჩო ებ ში. ტე რი ტო რი უ­ლი ავ ტო ნო მი ის იდეა ხორ ცი ელ დე ბა მა შინ, რო დე საც კონ კრე ტუ ლი ადა მი ა ნე ბის ჯგუ ფი ცხოვ რობს გე ოგ რა ფი უ ლად შე მო საზღ ვრულ რა ი ონ ში და წარ მო ად გენს ამ ტე რი ტო რი ა ზე მცხოვ რე ბი ეთ ნი კუ რი მო სახ ლე ო ბის უმ რავ­ლე სო ბას. ტე რი ტო რი უ ლი ავ ტო ნო მია და მა­ხა სი ა თე ბე ლია ძი რი თა დად ე.წ. “civil law”­ის ქვეყ ნე ბი სათ ვის.

პერ სო ნა ლუ­რი ავ ტო ნო მია ეფუძ ნე ბა ინ­დი ვი დუ ა ლუ­რო ბის პრინ­ციპს, რომ ლის თა ნახ მა დაც, ინ დი ვი დი წარ­მო ად გენს კო­ლექ ტი უ რი უფ­ლე ბე ბის მქო ნე სუ ბი ექტს. პერ სო ნა ლუ რი ავ ტო ნო მი ის დროს, არ იკ­ვე თე ბა სე ცე სი ი სა და ტე რი ტო რი უ ლი და ვის საფ რთხე, რად გა ნაც იგი მო ი ცავს გან საზღ­ვრუ ლი ეთ ნი კუ რი ჯგუ ფის ყვე ლა წევრს, მი­უ ხე და ვად მა თი გან სახ ლე ბის ად გი ლი სა.

ფუნ ქცი უ რი ავ ტო ნო მი ის არ სი გუ ლის­ხმობს ისეთ სა მარ თლებ რივ ურ თი ერ თო ბებს, რო დე საც ცალ კე უ ლი სა ხელ მწი ფო ფუნ ქცი ე­ბი და უფ ლე ბე ბი გა და ცე მუ ლი აქვს უმ ცი რე­სო ბა თა კერ ძო­ სა მარ თლებ რივ გა ერ თი ა ნე­ბებს. იგი მო ი ცავს ძი რი თა დად კულ ტუ რის, რე ლი გი ისა და გა ნათ ლე ბის სფე როს.

კო მუ ნა ლუ რი ავ ტო ნო მია თა ნაბ რად ეფუძ­ნე ბა რო გორც სა ხელ მწი ფოს სა მარ თლებ რი­ვი ზე დამ ხედ ვე ლო ბის, ასე ვე მო ქა ლა ქის ინ­დი ვი დუ ა ლუ რი პა სუ ხის მგებ ლო ბის იდე ას და ამ მმარ თვე ლო ბის მო დე ლის დროს სა ხელ­მწი ფო მტკი ცედ და ცალ სა ხად ექ ცე ვა ერ თი­ან სა მარ თლებ რივ ­პო ლი ტი კურ ჩარ ჩო ში.

ენობ რი ვი ავ ტო ნო მი ის პი რო ბებ ში, ხალ ხთა ჯგუ ფი უფ ლე ბა მო სი ლია გა მო ი ყე ნოს თა ვი­სი მშობ ლი უ რი ენა, რო გორც ოფი ცი ა ლუ რი ენა და ამ ენა ზე მიაღებინოს განათლება სას­წავ ლო და წე სე ბუ ლე ბებ ში, რა თქმა უნ და, ამ ჯგუ ფის გან სახ ლე ბის ტე რი ტო რი ა ზე.

კულ ტუ რუ ლი ავ ტო ნო მი ის პრინ ცი პი გუ ლის ხმობს უმ ცი რე სო ბის ავ ტო ნო მი ურ თვით მმარ თვე ლო ბას კულ ტუ რულ სფე როს მი კუთ ვნე ბულ სა კითხ ებ ში. ამ შემ თხვე ვა ში, ხალ ხთა ჯგუ ფი და მო უ კი დებ ლად წყვეტს ეთ­ნი კუ რი იდენ ტუ რო ბის გან მსაზღ ვრელ ისეთ

სა კითხ ებს, რო გო რი ცაა ენა, გა ნათ ლე ბა და კულ ტუ რა, თუმ ცა, კულ ტუ რულ მა ავ ტო­ნო მი ამ სა ზო გა დო ე ბა ში სო ლი და რო ბისა და კულ ტუ რა თა ურ თი ერ თგა გე ბის ნაც ვლად არ უნ და მო ახ დი ნოს ერ თმა ნე თი სა გან გა მიჯ ვნი­სა და გა უცხ ო ე ბის პრო ცე სი და სა კუ თა რი კულ ტუ რის თვი თი ზო ლა ცია ამ გზით.

დღეს დღე ო ბით, თა ნა მედ რო ვე მსოფ­ლი ო ში, არ სე ბულ სა ხელ მწი ფო თა შო რის, მხო ლოდ ათი პრო ცენ ტია მო ნო ეთ ნი კუ რი, ანუ მი სი მო სახ ლე ო ბის სრუ ლი უმ რავ ლე­სო ბა ერთ ეთ ნი კურ ჯგუფს წარ მო ად გენს. სა ხელ მწი ფო თა აბ სო ლუ ტუ რი უმ რავ ლე­სო ბა ფუნ ქცი ო ნი რებს მულ ტი ეთ ნი კურ და მულ ტი კულ ტუ რულ სა ზო გა დო ე ბებ ში, რო­მელ თათ ვი საც და მა ხა სი ა თე ბე ლია რა სობ­რი ვი, (რომ ლის პრობ ლე მაც სა ქარ თვე ლო ში ნამ დვი ლად არა ა) რე ლი გი უ რი და ენობ რი ვი გან სხვა ვე ბე ბი.

ჩვე ნი ქვე ყა ნა დი დი ხნის გან მავ ლო ბა ში მოკ ლე ბუ ლი იყო შე საძ ლებ ლო ბას და მო­უ კი დებ ლად გა ნე საზღ ვრა თა ვი სი სა ხელ­მწი ფო ფორ მის სა კითხ ი. ჯერ იყო და რუ­სე თის იმ პე რი ამ ანექ სი ის გზით მი ით ვი სა ჩვე ნი სა ხელ მწი ფო, მე რე კი იმა ვე იმ პე რი ამ, ოღონდ სა ხეც ვლი ლი, წი თე ლი მხე ცის სა ხე­ლით, რო მელ საც საბ ჭო თა კავ ში რი ერ ქვა, მთლი ა ნად მო შა ლა და მო არ ღვია ქარ თუ ლი ტრა დი ცი უ ლი ის ტო რი უ ლი მარ თვის მე თო­დი, რომ ლი თაც სა უ კუ ნე ე ბის გან მავ ლო ბა ში რე გუ ლირ დე ბო და ქარ თუ ლი სა ხელ მწი ფოს სა მარ თლებ რი ვი, კულ ტუ რუ ლი და ეთ ნი კუ რი ყო ფა.

სა ქარ თვე ლო თა ვი სი არ სე ბო ბის გან მავ­ლო ბა ში, არა სო დეს ყო ფი ლა ერ თსა ხო ვა ნი

სა ხელ მწი ფო. ქარ თულ კულ­ტუ რა სა და სა­ერ თო ე როვ ნულ ცნო ბი ე რე ბა ზე დამ ყა რე ბუ ლი იყო ინ დი ვი დუ­ა ლუ რო ბი სა და მთლი ა ნო ბის გა მო ხა ტუ ლე ბა.

და ვი თი სა და თა მა რის მე­ფო ბის დროს, ერ თ­ერთ ყვე­ლა ზე გა მორ­

ჩე ულ და ძლი ერ ხა ნა შიც კი, სა ქარ თვე ლო ში ხე ლი სუფ ლე ბა და უფ ლე ბა მო სი ლე ბე ბი ვერ ტი კა ლუ რად იყო და ნა წი ლე ბუ ლი და სა­ხელ მწი ფო ცალ კე ულ სამ თავ რო თა გა ერ თი­ა ნე ბე ბის გან შედ გე ბო და. მო ნარ ქი ქვე ყა ნას ერ თპი როვ ნუ ლად კი არა, დი დე ბუ ლებ სა და მა ღა ლი იე რარ ქი ის სა სუ ლი ე რო პი რებ თან ურ თი ერ თმოქ მე დე ბა ­ურ თი ერ თშე თან ხმე ბის სა ფუძ ველ ზე გა ნა გებ და.

რუ სე თის მი ერ სა ქარ თვე ლოს ანექ სი ი სას, პა რა ლე ლუ რად მოხ და ქარ თუ ლი სა ხელ­მწი ფო ებ რი ო ბის, ეროვ ნუ ლი სა ხელ მწი ფო სტრუქ ტუ რე ბი სა და ქარ თუ ლი კულ ტუ რის სფე რო ე ბის გა უქ მე ბა, მაგ რამ რუ სე თის იმ­პე რი ის “მარ წუ ხე ბი დან” გა თა ვი სუფ ლე ბუ ლი სა ქარ თვე ლოს 1918­1921 წლის რეს პუბ ლი კა, რო მელ საც სო ცი ალ ­დე მოკ რა ტე ბი ედ გნენ სა თა ვე ში, ყო ველ ღო ნეს ხმა რობს ქარ თუ ლი თვით შეგ ნე ბი სა და ეროვ ნუ ლო ბის აღორ ძი­ნე ბი სათ ვის.

1921 წლის და მო უ კი დე ბე ლი სა ქარ თვე­ლოს პირ ვე ლი კონ სტი ტუ ცი ის მი ხედ ვით, სა კა ნონ მდებ ლო ფუნ ქცი ას ახორ ცი ე ლებ და ერ თპა ლა ტი ა ნი პარ ლა მენ ტი და სა ქარ­თვე ლოს ტე რი ტო რი ა ზე არ სე ბობ და ერ თი უმაღ ლე სი სა სა მარ თლო, რო მელ საც პარ­ლა მენ ტი ირ ჩევ და. ეს კონ სტი ტუ ცი ა ასე ვე ით ვა ლის წი ნებ და ეროვ ნულ უმ ცი რე სო ბა თა ფარ თო კულ ტუ რულ ავ ტო ნო მი ა სა და მა თი ინ ტე რე სე ბის დაც ვას. ამა ვე კონ სტი ტუ ცი ით,

ად მი ნის ტრა ცი ულ ­ტე რი ტო რი უ ლი ერ თე უ­ლე ბი სათ ვის უზ რუნ ველ ყო ფი ლი იყო ად გი­ლობ რი ვი თვით მმარ თვე ლო ბა, ხო ლო გა მო­ნაკ ლი სის სა ხით აფ ხა ზე თი სა და ბა თუ მის ოლ ქებს ენი ჭე ბო დათ ად გი ლობ რივ საქ მე ებ­ში ავ ტო ნო მი უ რი მმარ თვე ლო ბა (!). სა ქარ­თვე ლო არა სო დეს ყო ფი ლა ცენ ტრა ლის ტუ­რი სა ხელ მწი ფო, იგი ყო ველ თვის შედ გე ბო და მრა ვალ ფე რო ვა ნი, სხვა დას ხვა კულ ტუ რის, რე ლი გი ი სა და ეთ ნი კუ რი წარ მო შო ბის ხალ­ხი სა გან, ქვეყ ნის სხვა დას ხვა კუთხ ე ე ბი დან და ამ მრა ვალ ფე როვ ნე ბის ისე თი პო ლი ტი კუ­რი ფორ მა იყო მო ძი ე ბუ ლი, რომ ერ თო ბა ში და მთლი ა ნო ბა ში თავ სდე ბო და, მი უ ხე და ვად დრო ი სა და ჟა მი სა.

სამ წუ ხა როდ, ჩვენს ქვე ყა ნას სა კუ თა რი პო ლი ტი კუ რი კურ სი სა და სა ხელ მწი ფო ებ რი­ვი მოწყ ო ბის და მო უ კი დებ ლად გან საზღ ვრის შე საძ ლებ ლო ბა საკ მა ოდ გვი ან, მხო ლოდ საბ­ჭო თა კავ ში რის რღვე ვის შე დე გად მი ე ცა.

დღეს დღე ო ბით, სა ქარ თვე ლოს იუ რის დიქ­ცია არ ვრცელ დე ბა ამ ქვეყ ნის ის ტო რი უ ლად გა ნუ ყო ფელ ნა წი ლებ თა ნ აფ ხა ზეთსა და ე.წ. სამ ხრეთ ოსეთ თან, სა დაც სე პა რა ტის ტუ ლი რე ჟი მი “ბო გი ნობს” უკა ნო ნოდ და არა ლე გა­ლუ რად. აფ ხა ზე თის სე პა რა ტის ტუ ლი მთავ­რო ბა წლე ბი ა, რაც უშე დე გოდ ცდი ლობს სა ქარ თვე ლოს თან კონ ფე დე რა ლუ რი ხელ­შეკ რუ ლე ბის გა ფორ მე ბას. კონ ფე დე რა ცია კი, რო გორც მო გეხ სე ნე ბათ, უპი რის პირ დე ბა სა ხელ მწი ფო ებ რი ო ბის იდე ას, რად გა ნაც იგი არის თა ნას წორ სა ხელ მწი ფო თა სა ერ თა შო­რი სო­ სა მარ თლებ რი ვი ალი ან სი და ეს, რა თქმა უნ და, ყოვ ლად და უშ ვე ბე ლი და მი უ ღე­ბე ლია ჩვე ნი ქვეყ ნი სათ ვის, რად გა ნაც აფ ხა­ზე თი იყო და არის სა ქარ თვე ლოს გა ნუ ყო ფე­ლი ნა წი ლი.

ოსე ბი სა და ასე ვე სა ქარ თვე ლო ში კომ პაქ­ტუ რად მცხოვ რე ბი ყვე ლა სხვა ეროვ ნუ ლი ჯგუ ფე ბის მი მართ გათ ვა ლის წი ნე ბუ ლი უნ და იყოს სა ერ თა შო რი სო ნორ მე ბით აღი ა რე ბუ­ლი ეროვ ნულ უმ ცი რე სო ბა თა ყვე ლა უფ ლე­ბა, კულ ტუ რულ ­ლე გა ლუ რი ად მი ნის ტრა ცი­უ ლი ავ ტო ნო მი ის ჩათ ვლით.

სა ზო გა დო ე ბის ერ თ­ერ თი ჯგუფს, რო მე­ლიც კონ სტი ტუ ცი უ რი მო ნარ ქი ის მმარ თვე­ლო ბის მო დელს ისა ხავს მიზ ნად, სა ქარ თვე­ლოს სა მო მავ ლო გან ვი თა რე ბის თვის მი აჩ ნი ა, რომ მე ფის სა მე ფო ტახ ტზე მოს ვლის შე დე­გად, შე იძ ლე ბა გარ კვე ულ წი ლად გა და იჭ რას ქვეყ ნის მოწყ ო ბის პრობ ლე მა. შე იძ ლე ბა ეს მო საზ რე ბა არ იყოს სა ფუძ ველს მოკ ლე ბუ­ლი, მაგ რამ მარ ტო კონ სტი ტუ ცი უ რი მო ნარ­ქია ნამ დვი ლად არაა საკ მა რი სი. ამ პრობ ლე­მის გა და საჭ რე ლად უნ და გან ხორ ცი ელ დეს მთე ლი რი გი პო ლი ტი კუ რ­ კონ სტი ტუ ცი უ რი ღო ნის ძი ე ბე ბი.

ჩვე ნი აზ რით, აფ ხა ზე ბი არ შეძ ლე ბა გან­ხი ლულ იქ ნენ ეროვ ნულ უმ ცი რე სო ბად, რად გა ნაც ამ ავ ტო ნო მი ურ ტე რი ტო რი ა ზე ოდით გან ვე სახ ლობს რო გორც ეთ ნი კუ რად ქარ თვე ლი, ასე ვე აფ ხა ზი, თუმ ცა ამ ტე რი­ტო რი ა ზე აფ ხა ზებს უკა ვი ათ დო მი ნი რე ბუ ლი მდგო მა რე ო ბა და რად გა ნაც მათ სა კუ თა რი ის ტო რი უ ლი სამ შობ ლო არ გა აჩ ნი ათ, აფ ხა­ზუ რი ენა უნ და გა მოცხ ად დეს ოფი ცი ა ლურ ენად ქარ თუ ლი ენის გვერ დით. ასე ვე, აფ ხა­ზე თის ავ ტო ნო მი ას უნ და მი ე ცეს ფარ თო და ცალ სა ხად მკა ფიო უფ ლე ბე ბი, რა თქმა უნ და, სა ქარ თვე ლოს კონ სტი ტუ ცი ის ფარ გლებ ში.

სა ქარ თვე ლოს ტე რი ტო რი უ ლი მოწყ ო ბის ყო ვე ლი ვა რი ან ტი შე ფარ დე ბუ ლი უნ და იყოს ისეთ ძი რი თად ფაქ ტო რებ თან, რო გო რი ცაა ეროვ ნუ ლი უსაფ რთხო ე ბა და ეკო ნო მი კურ ­დე მოკ რა ტი უ ლი გან ვი თა რე ბა. სა ქარ თვე ლოს ტე რი ტო რი უ ლი მოწყ ო ბის რე ფორ მამ უნ და გა აძ ლი ე როს სა ერ თო სა ხელ მწი ფო ებ რი ო­ბის შეგ რძნე ბა და და ახ ლო ვოს სხვა დას ხვა ეთ ნი კუ რი წარ მო შო ბის ადა მი ა ნე ბი სა ერ თო სა ხელ მწი ფო ებ რივ მიზ ნებ ში.

რას ნიშ ნავს ავ ტო ნო მი უ რო ბის პრინ ცი პი?!

წა ვა გეთ თუ მო ვი გეთ რუ სეთ თან სა ინ ფორ მა ციო ომი?!ლი ა ნა ჯა ფა რი ძე

თა ნა მედ რო ვე სამ ყა რო ში სა ინ ფორ მა­ციო ომი სა ო მა რი მოქ მე დე ბე ბის ერ თ­ერ­თი შე მად გე ნე ლი ნა წი ლი ა. ტექ ნო ლო გი ის გან ვი თა რე ბამ ომის ეს “სა ხე ო ბა” ლა მის ია რა ღით ბრძო ლა ზე მნიშ ვნე ლო ვა ნი გა ხა და. ვი ნა ი დან დღეს დღე ო ბით ომი არა მარ ტო მე ო მა რი ქვეყ ნე ბის, არა მედ მთე ლი მსოფ ლი ოს პრობ ლე მა ა, თუ კი გაქვს სრუ ლი და ზუს ტი ინ ფორ მა ცია და შე არ ჩევ ამ ინ ფორ მა ცი ის მი წო დე ბის სწორ დრო სა და ფორ მას, აუ ცი ლებ ლად მო ი პო ვებ სა ერ თა შო რი სო მხარ და ჭე რას,

რაც მთლი ა ნი თუ არა, ნა ხე ვა რი ომის მო გე ბას მა ინც უდ რის. ეს გან სა კუთ რე­ბით მნიშ ვნე ლო ვა ნია მა შინ, რო ცა თავ­დაც ვით ომს აწარ მო ებ: დახ მა რე ბა რომ მი ი ღო, პირ ველ რიგ ში უნ და და ამ ტკი ცო რომ აგ რე სო რი არ ხარ, არა მედ სა კუ თარ ტე რი ტო რი ას იცავ. მაგ რამ რა ხდე ბა მა შინ, რო დე საც “სრუ ლი და უტყ უ ა რი ინ ფორ მა ცი ის მი წო დე ბის პრინ ცი პი” ირ­ღვე ვა? ხომ ცნო ბი ლი ა, რომ “ტყუ ილს მოკ ლე ფე ხე ბი აქვს”? ად რე თუ გვი ან (და დღე ვან დე ლო ბის გათ ვა ლის წი ნე ბით, უნ და ვი ვა რა უ დოთ რომ “ად რე”) სი მარ­თლე ცნო ბი ლი გახ დე ბა, რა საც მოკ ლე

დრო ში ხალ ხის გუ ლის გა ტეხ ვა, ხო ლო გრძელ ვა და ში სა ერ თა შო რი სო დო ნე ზე ნდო ბის და კარ გვა მოს დევს. ზე მოთ­ქმუ ლი ერ თი რი გი თი სტუ დენ ტის მი ერ ჩა მო ყა ლი ბე ბუ ლი თე ო რია კი არა, რე ა­ლო ბა ა, თა ნაც ჩვე ნი რე ა ლო ბა. სწო რედ ეს “უტყ უ ა რო ბის პრინ ცი პი” და ირ ღვა ქარ თუ ლი მხარის მი ერ 2008 წლის აგ ვის­ტო ში რუ სეთ თან სა ინ ფორ მა ციო ომის წარ მო ე ბი სას. მი უ ხე და ვად იმ დღე ებ ში სა ქარ თვე ლო სად მი გა მოცხ ა დე ბუ ლი მხარ და ჭე რი სა, მა ინც რჩე ბა შეგ რძნე ბა, რომ ჩვენ არ (და არა ვერ) მო ვი გეთ სა ინ­ფორ მა ციო ომი.

რუ სუ ლი მე დი ი სა გან სა ქარ თვე ლოს თან და კავ ში რე ბულ სა კითხ ებ თან მი მარ თე­ბა ში ყალ ბი ინ ფორ მა ცი ის გავ რცე ლე ბა ახა ლი ხი ლი რომ არა ა, ეს მსოფ ლი ო­სათ ვის კარ გა ხა ნია ცნო ბი ლი ა, ასე რომ სა ინ ფორ მა ციო ომის წარ მო ე ბა მათ თან წე სით ძნე ლი არ უნ და ყო ფი ლი ყო. მთა­ვა რი იყო ჩვენ მათ თვის სა კუ თა რი სი­მარ თლე დაგ ვე პი რის პი რე ბი ნა. რა მოხ და სი ნამ დვი ლე ში: ამ დე ნი ცრუ ინ ფორ მა ცია ქარ თულ ტე ლე ვი ზი ას ალ ბათ არა სო დეს მო უწ ვდი ა. მა შინ რო დე საც ქარ თულ სა­ო მარ ქვე და ნა ყო ფებს სას ტი­კად უჭირ დათ ომის წარ მო ე ბა, 15

6 მაისი 2009TSU TIMES რექტორი

“ძა ლის სა მარ თლის” დამ კვიდ რე ბის მო სურ ნე ქვეყ ნის თვის მი უ ღე ბე ლი ხდე ბა ფუ ძემ დებ ლუ რი სა მარ თლებ­რი ვი კა ტე გო რი ე ბის სა ყო ველ თა ოდ აღი ა რე ბუ ლი გა გე ბაც. სუ ვე რე ნი ტე­ტის, ტე რი ტო რი უ ლი მთლი ა ნო ბის, თვით გა მორ კვე ვის უფ ლე ბის და სხვა, უკ ვე კლა სი კუ რი ში ნა არ სის მქო ნე დე ბუ ლე ბა თა რუ სუ ლი ინ ტერ­პრე ტა ცია სრულ წი ნა აღ მდე გო ბა ში მო დის თა ნა მედ რო ვე სა მარ თალ თან, სა ერ თა შო რი სო პრაქ ტი კას თან და იუ რი დი ულ დოქ ტრი ნას თან.

სა ხელ მწი ფო თა თა ნა მე გობ რო ბა ვერ გახ დე ბა “თვით მკვლელ თა

კლუ ბი”თა ნა მედ რო ვე ლი ტე რა ტუ რა სა და

სა ერ თა შო რი სო პრაქ ტი კა ში გა ბა ტო ნე­ბუ ლი შე ხე დუ ლე ბის თა ნახ მად, ხალ ხთა თვით გა მორ კვე ვის უფ ლე ბის სუ ბი ექ ტი შე იძ ლე ბა იყოს მხო ლოდ სა ხელ მწი ფო ერი ან კო ლო ნი ზი რე ბუ ლი ხალ ხი.

თვით გა მორ კვე ვის უფ ლე ბის სუ ბი ექ­ტია სა ხელ მწი ფო ერი, ანუ არ სე ბი თად სა ხელ მწი ფო სათ ვის სა ხელ წო დე ბის მიმ ცე მი (ე.წ. სა ტი ტუ ლო) ერი. ამ შე ხე­დუ ლე ბას სა ფუძ ვლად უდევს სუ ვე რე ნი­ტე ტი სად მი პა ტი ვის ცე მის იდე ა. გარ და ამი სა, სა ხელ მწი ფო ე ბი სავ სე ბით სა მარ­თლი ა ნად ში შო ბენ, რომ თვით გა მორ კვე­ვის უფ ლე ბის სუ ბი ექ ტად ყვე ლა ხალ ხის ან ხალ ხთა ჯგუ ფის აღი ა რე ბა და არ­ღვევს უკ ვე ჩა მო ყა ლი ბე ბულ, ხში რად ხე­ლოვ ნურ და გან სა კუთ რე ბით ლა ბი ლურ სა ხელ მწი ფო ერ თი ა ნო ბას­ თა ნა მედ რო ვე სა ერ თა შო რი სო წეს რი გი სა და სტა ბი ლუ­რო ბის უმ თავ რეს გა რანტს.

სწო რედ სა ხელ მწი ფო ერი, და არა ეროვ ნუ ლი უმ ცი რე სო ბა, წარ მო ად გენს თვით გა მორ კვე ვის უფ ლე ბის სუ ბი ექტს. ამ მიდ გო მი დან გა მომ დი ნა რე თვით გა­მორ კვე ვის უფ ლე ბამ არ სე ბუ ლი საზღ­ვრე ბის დაც ვი სა და მა თი და ურ ღვევ ლო­ბის პრინ ცი პის მნიშ ვნე ლო ბა შე ი ძი ნა.

სე ცე სი ო ნის ტუ რი მოძ რა ო ბა ყო ველ­თვის დეს ტრუქ ცი უ ლია და მას იშ ვი ა თად თუ გა ნუმ ტკი ცე ბია სა ერ თო წეს რი­გი. სა ხელ მწი ფო თა თა ნა მე გობ რო ბას, რო გორც სუ ვე რე ნულ სა ხელ მწი ფო თა გა ერ თი ა ნე ბას, სე ცე სი ის უფ ლე ბის აღი ა რე ბით, არ სურს გა და იქ ცეს თვით­მკვლელ თა კლუ ბად. ეთ ნო ნა ცი ო ნა ლიზ­მი, თა ვი სი ექ სპან სი ო ნის ტუ რი ფორ მით შე უ თავ სე ბე ლია სა ხელ მწი ფო თა თა ნა მე­გობ რო ბის უმ თავ რეს მი ზან თან­ სა ერ თა­შო რი სო ურ თი ერ თო ბე ბის სტა ბი ლუ რო­ბას თან.

ნი შან დობ ლი ვი ა, რომ სე პა რა ტიზ მი უფ რო ხში რად ყა ლიბ დე ბა არა უშუ ა­ლოდ ეთ ნი კუ რი ჯგუ ფის ან ხალ ხის მი­ერ, არა მედ ვიწ რო წრის, რო გორც წე სი, ეთ ნოკ რა ტი ის მი ერ. სე პა რა ტის ტუ ლი მოძ რა ო ბა ეფუძ ნე ბა რო მე ლი მე ეთ ნი კუ­რი ელი ტა რუ ლი ჯგუ ფის მი ერ სა კუ თა რი კე თილ დღე ო ბი სა და პრი ვი ლე გი ე ბის შე ნარ ჩუ ნე ბის იდე ას. სე პა რა ტიზ მი არის ერ თად ცხოვ რე ბის ყვე ლა ნა ი რი ფორ­მის უპი რო ბო, ავად მყო ფუ რი უარ ყო ფა. სე პა რა ტიზ მის დე ვი ზია “ყვე ლა ფე რი მთლი ა ნო ბის წი ნა აღ მდეგ”. სე პა რა ტიზ­მი არ ცნობს არა ნა ირ წესს, შლის და არ ღვევს წეს რი გი სა და მთლი ა ნო ბის იდე ას. სა ხელ მწი ფო სა გან გა მო ყო ფის ფა ნა ტიზ მამ დე მი სუ ლი სურ ვი ლი იწ ვევს არა მარ ტო ეგო ის ტურ თვი თი ზო ლა ცი­ას, არა მედ უპი რის პირ დე ბა “ყვე ლას” და “ყვე ლა ფერს”. სე პა რა ტის ტი ცხოვ რობს მხო ლოდ თა ვის თვის და აბ სო ლუ ტუ რად არ აინ ტე რე სებს სხვე ბის “გა გე ბა”. სე პა­რა ტიზ მი, სა ბო ლოო ჯამ ში, აწარ მო ებს უწეს რი გო ბის ანარ ქის ტულ ტენ დენ ცი­ებს და ნო ყი ერ ნი ა დაგს ამ ზა დებს ტო­ტა ლი ტა რუ ლი რე ჟი მის ჩა მო სა ყა ლი ბებ­ლად. სა ხელ მწი ფო თა თა ნა მე გობ რო ბა სწო რედ ამ საფ რთხე ე ბი სა და სე რი ო ზუ­ლი რის კე ბის გათ ვა ლის წი ნე ბით უდ გე ბა თვით გა მორ კვე ვის უფ ლე ბის სა კითხს.

თვით გა მორ კვე ვის უფ ლე ბა არ ნიშ ნავს გა მო ყო ფის ანუ სე ცე სი ის

უფ ლე ბასთუ თვით გა მორ კვე ვის უფ ლე ბას გა ვი­

გებთ ისე, რომ ყვე ლა ხალხს აქვს და მო­უ კი დე ბე ლი სა ხელ მწი ფოს ჩა მო ყა ლი ბე­ბის უფ ლე ბა, მა შინ რთუ ლი წარ მო სად გე­ნია რა მოხ დე ბა, თუ ერთ მშვე ნი ერ დღეს 5 000 ეთ ნო სი ერ თდრო უ ლად მო ინ დო­მებს სა კუ თა რი სა ხელ მწი ფოს ჩა მო ყა ლი­ბე ბას. ასე უ ლო ბით და ათა სო ბით პა ტა რა სა ხელ მწი ფო ე ბის წარ მო შო ბის იდეა არც რე ა ლი ზე ბა დია და არც სა სურ ვე ლი. სწო რედ ამი ტომ იცავს მოქ მე დი სა ერ­თა შო რი სო სა მარ თა ლი, ოპ ტი მა ლუ რად კონ სტრუ ი­რე ბუ ლი სა­ერ თა შო რი­სო წეს რი გის თვალ საზ რი­სით, სა ხელ­მწი ფო თა ტე რი ტო რი­ულ სუ ვე რე­ნი ტეტს.

სე ცე სია და სა ხელ­მწი ფოს დაშ­ლა წი ნა აღ­მდე გო ბა ში მო დის სა ერ­თა შო რი სო სა მარ თლის სხვა ფუნ და­მენ ტა ლურ პრინ ციპ თან, კერ ძოდ სა ხელ­მწი ფო სუ ვე რე ნი ტეტ თან და გან სა კუთ­რე ბით, სა ხელ მწი ფოს ტე რი ტო რი უ ლი მთლი ა ნო ბის აღი ა რე ბულ პრინ ცი პებ თან. სუ ვე რე ნი ტე ტის მეშ ვე ო ბით, თი თო ე ულ სა ხელ მწი ფოს უფ ლე ბა აქვს და იც ვას თა ვი სი არ სე ბო ბა სწო რედ სა ერ თა შო რი­სო­ სა მარ თლებ რი ვად აღი ა რე ბულ ტე რი­ტო რი ულ საზღ ვრებ ში.

ამი ტომ, დღეს გან სა კუთ რე ბით აქ ტუ ა­ლუ რია ისე თი გა დაწყ ვე ტი ლე ბის პოვ ნა, რო მელ შიც გა ით ვა ლის წი ნებ და თვით გა­მორ კვე ვის და სა ხელ მწი ფო თა ტე რი ტო­რი უ ლი მთლი ა ნო ბის პრინ ცი პებს.

თვით გა მორ კვე ვის უფ ლე ბა არ ნიშ­ნავს რო მე ლი მე სა ხელ მწი ფოს შე მად­გენ ლო ბი დან გა მო ყო ფის უფ ლე ბას. თვით გა მორ კვე ვის უფ ლე ბის ში ნა არ სი მდგო მა რე ობს იმა ში, რომ ხალხს მი ე ცეს ისეთ პო ლი ტი კურ, სო ცი ა ლურ და კულ­ტუ რულ გა რე მო ში ცხოვ რე ბის შე საძ­ლებ ლო ბა, რო მე ლიც გა ით ვა ლის წი ნებს მის ინ დი ვი დუ ა ლურ თა ვი სე ბუ რე ბებს, და ი ცავს და გა ნა ვი თა რებს სა კუ თა რი იდენ ტუ რო ბის გან მსაზღ ვრელ კულ ტუ­რულ, სო ცი ა ლურ და სხვა უფ ლე ბებს. ამ შემ თხვე ვა ში, თვით გა მორ კვე ვის უფ­ლე ბა არ სე ბი თად ნიშ ნავს ავ ტო ნო მი ის უფ ლე ბას.

აღ სა ნიშ ნა ვი ა, რომ ამ ფორ მით თბი­ლის მა არა ერ თხელ შეს თა ვა ზა სო ხუმ სა და ცხინ ვალს მაქ სი მა ლუ რად ფარ თო ავ ტო ნო მი ა, რო მე ლიც უზ რუნ ველ ყოფ და აფ ხა ზე ბი სა და ოსე ბის თვით გა მორ კვე­ვას. თბი ლი სი მზად იყო ავ ტო ნო მი ის ში­ნა არ სი და მო ცუ ლო ბა ჩა მო ე ყა ლი ბე ბი ნა აფ ხა ზურ და ოსურ მხა რეს თან დი ა ლო­გის პრო ცეს ში, კონ კრე ტუ ლი სი ტუ ა ცი ის გათ ვა ლის წი ნე ბით. თა მა მად შე იძ ლე ბა ით ქვას, რომ თბი ლი სის მი ერ შე თა ვა ზე­ბუ ლი ავ ტო ნო მია იყო უპ რე ცე დენ ტოდ ფარ თო. ერ თა დერ თი მოთხ ოვ ნა, რა საც ცენ ტრა ლუ რი ხე ლი სუფ ლე ბა აყე ნებ და, იყო ის, რომ ავ ტო ნო მი ას საფ რთხე არ შე ექ მნა სა ქარ თვე ლოს სა ხელ მწი ფოს ტე რი ტო რი უ ლი მთლი ა ნო ბი სათ ვის. ყვე­ლა და ნარ ჩენ სა კითხ ზე, რაც ეხე ბა უფ­ლე ბა მო სი ლე ბა თა გა და ნა წი ლე ბას ცენ­ტრსა და ავ ტო ნო მი ას შო რის, თბი ლი სი მზად იყო დი ა ლო გი სათ ვის.

უნ და გა ვით ვა ლის წი ნოთ, რომ ავ ტო­ნო მი ის თე მა არ არის ისე თი უნი ვერ სა­ლუ რი, რო გორც ადა მი ა ნის უფ ლე ბე ბი ან დე მოკ რა ტი ა. არ არ სე ბობს ავ ტო ნო მი ის

სა ყო ველ თა ოდ აღი ა რე ბუ ლი სტან დარ­ტე ბი. დე ცენ ტრა ლი ზა ცი ის ხა რისხს ნე­ბის მი ერ სა ხელ მწი ფო ში გან საზღ ვრავს არა წი ნას წარ მო ცე მუ ლი სტან დარ ტე ბი, არა მედ ბა ლან სი ცენ ტრი და ნულ და ცენ­ტრის კე ნულ ძა ლებს შო რის. ავ ტო ნო მი­ის ში ნა არ სი გვიჩ ვე ნებს, თუ რამ დე ნად ძლი ე რია ცენ ტრი ან პი რი ქით. ამ თვალ­საზ რი სით, სო ხუმ მა და ცხინ ვალ მა შე იძ­ლე ბა ით ქვას, რომ სა ბო ლო ოდ და კარ გეს თბი ლი სი სათ ვის მაქ სი მა ლუ რად ფარ თო უფ ლე ბა მო სი ლე ბა თა “წარ თმე ვის” შან­სი. აგ ვის ტოს მოვ ლე ნე ბამ დე სო ხუმ სა და ცხინ ვალს შე ეძ ლო იუ რი დი უ ლად და ე კა ნო ნე ბი ნა და სა მარ თლებ რი ვი გა­რან ტი ე ბი მი ე ღო მაქ სი მა ლუ რად ფარ თო

ავ ტო ნო მი­ი სათ ვის, რამ დე ნა დაც ძალ თა ბა­ლან სი მათ სა სარ გებ­ლოდ იყო. ამი ე რი დან, აშ კა რა ა, რომ ძალ თა ბა ლან სი აუ­ცი ლებ ლად თბი ლი სის სა სარ გებ­ლოდ შე­იც ვლე ბა. შეც ვლილ სი ტუ ა ცი ა ში

კი მო სა ლოდ ნე ლი ა, რომ თბი ლი სი შე და­რე ბით “ძუნ წი” აღ მოჩ ნდეს ცალ კე უ ლი უფ ლე ბა მო სი ლე ბე ბის დე ლე გი რე ბის თვალ საზ რი სით.

ასე თი ოპ ტი მიზ მის სა ფუძ ველს იძ­ლე ვა კონ ფლიქ ტის მზარ დი ინ ტერ ნა­ცი ო ნა ლი ზა ცი ა. უკა ნას კნელ პე რი ოდ ში გან ვი თა რე ბუ ლი მოვ ლე ნე ბის შემ დეგ ყვე ლა ფერს თა ვი სი სა ხე ლი და ერ ქვა. უკ­ვე არა ვინ სა უბ რობს ქარ თულ ­ო სურ ან ქარ თულ ­აფ ხა ზურ კონ ფლიქ ტზე. მსოფ­ლი ომ და ი ნა ხა, რომ რუ სე თი მუდ მი ვად იქ ნე ბა და ინ ტე რე სე ბუ ლი რე გი ონ ში დეს­ტა ბი ლი ზა ცი ით, რამ დე ნა დაც მხო ლოდ არას ტა ბი ლურ რე გი ონ ში შე უძ ლია მას გავ ლე ნის შე ნარ ჩუ ნე ბა. ტე რი ტო რი უ ლი მთლი ა ნო ბის აღ დგე ნის თვალ საზ რი სით სა ქარ თვე ლოს უფ რო კარ გი პერ სპექ ტი­ვე ბი გა უჩ ნდა, რად გა ნაც აგ ვის ტომ დე ის მარ ტო იყო ამ სურ ვილ თან დარ ჩე ნი ლი. დღეს სა ქარ თვე ლოს მხა რე ზეა თა ვი სუ­ფა ლი მსოფ ლი ო, ხო ლო სა ქარ თვე ლოს ტე რი ტო რი უ ლი მთლი ა ნო ბის ერ თა დერთ მო წი ნა აღ მდე გედ, მარ ტოდ და მთე ლი ცი ვი ლუ რი მსოფ ლი ოს გან იზო ლი რე ბუ­ლად რჩე ბა რუ სე თი, თვით გა მოცხ ა დე­ბულ სე პა რა ტის ტებ თან ერ თად.

თვით გა მორ კვე ვა არის უფ ლე ბადე მოკ რა ტი ა ზე და არა

სა ხელ მწი ფო ებ რი ო ბა ზე

ავ ტო ნო მი ის ერ თა დერთ, მი ნი მა ლურ მოთხ ოვ ნას წარ მო ად გენს ხალ ხის იდენ­ტუ რო ბის დაც ვა და ხელ შეწყ ო ბა კულ ტუ­რუ ლი უფ ლე ბე ბის, მათ შო რის სა კუ თარ ენა ზე ლა პა რა კის, ამ ენა ზე სა ხელ მწი ფო ორ გა ნო ებ ში და სა სა მარ თლო ში მი მარ­თვის, სკო ლებ ში ამ ენა ზე მე ცა დი ნე ო ბის უფ ლე ბის დაც ვა. სხვა უფ ლე ბა მო სი ლე ბე­ბის სა კითხი წყდე ბა ძალ თა კონ კრე ტუ ლი გან ლა გე ბი დან გა მომ დი ნა რე.

ასე თი მიდ გო მა იძ ლე ვა თვით გა მორ კვე­ვის უფ ლე ბის და სუ ვე რე ნი ტე ტის ოპ ტი­მა ლუ რი შე თან ხმე ბის შე საძ ლებ ლო ბას, რო დე საც ტე რი ტო რი უ ლი მთლი ა ნო ბა და ცუ ლი ა, ხო ლო ხალხს სა შუ ა ლე ბა აქვს და იც ვას თა ვი სი კულ ტუ რუ ლი იდენ ტუ­რო ბა. სწო რედ იმ ხალხს არა აქვს სე ცე­სი ის უფ ლე ბა, რომ ლის იდენ ტუ რო ბა და თვით მყო ფო ბა და ცუ ლია ერ თი ა ნი სა ხელ­მწი ფოს საზღ ვრებ ში. თუ ჯგუფს გა აჩ ნია პო ლი ტი კუ რი ავ ტო ნო მი ა, ეს გვიჩ ვე ნებს, რომ მი სი უფ ლე ბე ბი და ცუ ლია არა მარ ტო ქა ღალ დზე, არა მედ მას (ავ ტო ნო მი ას) გა­აჩ ნია ჭეშ მა რი ტი ში ნა არ სი.

გა ე როს და ევ რო პის თა ნამ შრომ ლო ბის და უსაფ რთხო ე ბის დღეს მოქ მე დი პრაქ­ტი კის თა ნახ მად, არაა სა ვალ დე ბუ ლო, რომ თვით გა მორ კვე ვის უფ ლე ბა გან ხორ­ცი ელ დეს სა ხელ მწი ფო და მო უ კი დებ ლო­ბის გა მოცხ ა დე ბის და სა ხელ მწი ფო საზღ­ვრე ბის გა და სინ ჯვის ფორ მით. თვით­გა მორ კვე ვა სავ სე ბით შე საძ ლე ბე ლია გან ხორ ცი ელ დეს თვით მმარ თვე ლო ბის (ავ ტო ნო მი ის) ფორ მი თაც. ეროვ ნულ უმ­ცი რე სო ბას, სე ცე სი ის და სუ ვე რე ნი ტე ტის გა მოცხ ა დე ბის გა რე შეც შე უძ ლია და მო­უ კი დებ ლად გან საზღ ვროს თა ვი სი პო ლი­ტი კუ რი სტა ტუ სი ერ თი ა ნი სა ხელ მწი ფოს საზღ ვრებ ში. ამ თვალ საზ რი სით, თვით გა­მორ კვე ვა წარ მო ად გენს და მო უ კი დე ბე ლი მმმარ თვე ლო ბის ფორ მის არ ჩე ვის და სა­ხელ მწი ფო ში გა დაწყ ვე ტი ლე ბა თა მი ღე ბის პრო ცეს ში მო ნა წი ლე ო ბის შე საძ ლებ ლო­ბას. ანუ თვით გა მორ კვე ვა არის უფ ლე ბა დე მოკ რა ტი ა ზე და არა და მო უ კი დე ბელ სა ხელ მწი ფო ებ რი ო ბა ზე. თვით გა მორ კვე­ვის უფ ლე ბის ასე თი გა გე ბა წარ მო ად გენს ან გლო საქ სო ნურ სამ ყა რო ში (გან სა კუთ­რე ბით აშშ და დი დი ბრი ტა ნე თი) გავ რცე­ლე ბუ ლი Hო მე­ რუ ლე პრინ ცი პის კლა სი­კურ კონ ცეფ ცი ას.

თვით გა მორ კვე ვის აღ ნიშ ნუ ლი გა გე­ბა უფ რო პერ სპექ ტი უ ლი ა, რად გა ნაც იგი უზ რუნ ველ ყოფს ეთ ნო სებს შო რის მშვი დო ბი ან თა ნა არ სე ბო ბას, არ სე ბუ ლი საზღ ვრე ბის ხელ შე უ ხებ ლო ბას და უმ­ცი რე სო ბა თა უფ ლე ბე ბის დაც ვას. მით უფ რო, რომ თვით გა მორ კვე ვა, გა გე ბუ ლი რო გორც და მო უ კი დე ბე ლი სა ხელ მწი ფოს ჩა მო ყა ლი ბე ბის უფ ლე ბა, ყო ველ თვის წარ მო შობს ახალ პრობ ლე მებს და ასე ვე, ვერ წყვეტს ეროვ ნულ სა კითხ საც. უფ რო მე ტიც, იწ ვევს და მა ტე ბით პრობ ლე მებს უკ ვე “ა ხალ უმ ცი რე სო ბებ თან” და კავ ში­რე ბით.

“დი ახ” - თვით გა მორ კვე ვას, “ა რა” - სე ცე სი ას

თვით გა მორ კვე ვის უფ ლე ბა დღე ი სათ ვის მოქ მე დებს, რო გორც ჩვე უ ლე ბი თი სა მარ­თა ლი. ადა მი ა ნის უფ ლე ბა თა პაქ ტით აღი ა­რე ბუ ლი პო ლი ტი კუ რი სტა ტუ სის თა ვი სუ­ფა ლი გან საზღ ვრის უფ ლე ბა, არ სე ბი თად, წარ მო ად გენს ჩვე უ ლე ბი თი სა მარ თლის ნორ მა ტი ულ გან მტკი ცე ბას. გა ერ თი ა ნე­ბუ ლი ერე ბის ორ გა ნი ზა ცი ის სხვა დას ხვა რე ზო ლუ ცი ებ ში გვხვდე ბა არა ერ თი მი თი­თე ბა, რომ პო ლი ტი კუ რი სტა ტუ სის თა ვი­სუ ფა ლი გან საზღ ვრა არის შე მად გე ნე ლი ნა წი ლი თვით გა მორ კვე ვის უფ ლე ბი სა.

ხალ ხთა თვით გა მორ კვე ვის უფ ლე ბა მო ი ცავს თი თო ე უ ლი ხალ ხის არ სე ბო ბის გა რან ტი ას. ხალ ხი, რო გორც თვით გა მორ­კვე ვის უფ ლე ბის სუ ბი ექ ტი, ცხოვ რობს გან საზღ ვრულ ტე რი ტო რი ა ზე და ამ ტე რი­ტო რი ა ზე, რა ო დე ნობ რი ვად, წარ მო ად გენს დო მი ნი რე ბულ ჯგუფს. თვით გა მორ კვე ვის უფ ლე ბა გუ ლის ხმობს, რომ ამ ჯგუფს შე­უძ ლია ილა პა რა კოს თა ვის ენა ზე და გა ნა­ვი თა როს თა ვი სი კულ ტუ რა, შე ი ნარ ჩუ ნოს თვით შეგ ნე ბა და ტრა დი ცი ე ბი, აღი ა როს სა კუ თა რი რე ლი გი ა. თა ვი სი გან სახ ლე­ბის ტე რი ტო რი ა ზე ხალ ხის გან საზღ ვრულ ჯგუფს შე უძ ლია მო უ ა როს, შე ი ნარ ჩუ ნოს და გა ნა ვი თა როს იდენ ტუ რო ბის გან მსაზღ­ვრე ლი სპე ცი ფი კუ რი ნი შან ­თვი სე ბე ბი. ყვე ლა ღო ნის ძი ე ბა, რო მე ლიც მი მარ თუ­ლია ამ ჯგუ ფუ რი გან სა კუთ რე ბუ ლო ბის შე სუს ტე ბის, ან ეთ ნო სის სა არ სე ბო სა ფუძ­ვლე ბის გა ნად გუ რე ბი სა კენ, შე უ თავ სე ბე­ლია თვით გა მორ კვე ვის უფ ლე ბას თან. ამას გა ნე კუთ ვნე ბა, მა გა ლი თად, სა კუ თარ ენა­ზე ლა პა რა კის, სა კუ თა რი ის ტო რი ის შეს­წავ ლა­ გან ვი თა რე ბის, მო სახ ლე ო ბის სხვა ჯგუ ფებ თან და ქორ წი ნე ბის აკ რძალ ვა, მო­სახ ლე ო ბის ნა წი ლის გა ნად გუ რე ბა და სხვ.

“დი ახ” ­ თვით გა მორ კვე ვას, “ა რა” სე ცე­სი ას ­ ეს მიდ გო მა შე იძ ლე ბა გახ დეს ერ თ­ერ თი სა ფუძ ვე ლი, რო მელ ზე დაყ რდნო ბი­თაც შე იძ ლე ბა გა ნი საზღ ვროს აფ ხა ზე თი სა და ყო ფი ლი სამ ხრეთ ოსე თის მო მა ვა ლი სტა ტუ სი ერ თი ა ნი სა ქარ თვე ლოს შე მად­გენ ლო ბა ში.

მასალა გამოქვეყნებულიაგაზეთში: “24 საათი”. 01.10.08 წ.

თვით გა მორ კვე ვა არ ნიშ ნავს გა მო ყო ფის უფ ლე ბასთსუ-ის რექტორ გიორგი ხუბუას პოზიცია

7TSU TIMESმაისი 2009 ექსკლუზიური ინტერვიუ

როგორ დაიწყო კონფლიქტი ცხინვალში- მი თე ბი და რე ა ლო ბათათია თამლიანი

ნე მო ბურ ჭუ ლა ძე, ზვი ად გამ სა ხურ დი ას თა ნა მებ­რძო ლი და უზე ნა ე სი საბ ჭოს თავ მჯდო მა რე იყო. იგი იმ მოვ ლე ნე ბის ცოცხ ა ლი მოწ მეა და ყვე ლა სათ ვის სა­ინ ტე რე სო უნ და იყოს მი სი მო ნათხ რო ბი, რო მელ შიც ბევრ თქვენ თვის უც ნობ ის ტო რი ასაც გა ეც ნო ბით... მან ჩემ თან სა უ ბა რი და იწყო ერ თი სა ინ ტე რე სო დის­კუ სიის გახსენებით, რო მე ლიც თა ვის კა ბი ნეტ ში 1991 წელს გა მარ თა მას თან სტუმ რად მი სულ ერ თ­ერთ გერ მა ნელ პო ლი ტი კოს სა და ხე ლი სუფ ლე ბის წარ­მო მად გე ნენ ლთან, რო მელ მაც სა უბ რის დროს უცებ უკითხ ია, თუ რა ტომ გა ა უქ მა ზვი ად გამ სა ხურ დი ას ხე ლი სუფ ლე ბამ სამ ხრეთ ოსე თის ავ ტო ნო მი უ რი რეს პუბ ლი კა, რა ზეც ბა ტონ ნე მოს ხუმ რო ბა ნა რე ვი ტო ნით უპა სუ ხია, რომ “ჩვენ იგი არ გაგ­ვი უქ მე ბი ა ,” რა მაც, ბუ ნებ რი ვი ა, გერ მა­ნე ლის გა ო ცე ბა გა მო იწ ვი ა, ბა ტონ ნე მო ს უპა სუ ხია: “სამ ხრეთ ოსე თი” ის ტო რი უ-ლად არა სო დეს არ სე ბუ ლა, უბ რა ლოდ, თქვენ იცით, რომ ჩვენ დღეს და მო უ კი-დებ ლე ბი ვართ და ავტონომიები, რო-დე საც დაგ ვიპყ რეს რუ სებ მა, და ა არ სეს და ახ ლა თან წა ი ღე სო. ჩვე ნი ქვე ყა ნა ვი თარ დე ბო და თა ვი სი გზით, შემ დეგ მო ვი და უცხო ძა ლა (რუ სე თის სა ხით), გა დაგ ვახ ვე ვი ნა ჩვე ნი გზი დან და წაგ­ვიყ ვა ნა სრუ ლი ად სხვა მი მარ თუ ლე ბით, იმ გზას ჩი ხამ დე მივ ყავ დით, რა შიც თა­ვად ეს ქვე ყა ნაც რწმუნ დე ბა, ჩი ხი დან კი წინ გზა არ არის, თუ არ დაბ რუნ დი და წი ნა გზა ზე არ გა მობ რუნ დი, ვე ღარ სად წახ ვალ. ამი ტო მაც და ვუბ რუნ დით ძველ გზას და მას გა ვაგ რძე ლებთ.”

ბუ ნებ რი ვი ა, გერ მა ნელ მა კი დევ ერ თხელ აღ ნიშ ნა, რომ სა უბ რობ და ეთ ნი კურ უმ ცი რე სო ბა ზე, რო მე ლიც სა ქარ თვე ლო ში გარ კვე უ ლი რა ო დე ნო ბით ცხოვ რობ­და.

“მე ვუთხ ა რი, რომ კა ნო ნის მი ხედ ვით ისი ნი იყ ვნენ მო ქა ლა ქე ე ბი და თუ მას მი აჩ ნდა, რომ ოსე ბის რა ო-დე ნო ბა ცხინ ვა ლის რე გი ონ ში ნა ხევ რამ დე აღ წევ და, მა შინ გერ მა ნი ა ში დღე საც 7 მი ლი ო ნამ დე თურ ქი ცხოვ რობს. რო გო რი რე ქა ცია ექ ნე ბო და მას, თუ ბა-ვა რია ან რო მე ლი მე სხვა მხა რე გერ მა ნი ა ში, იქ ცე ო და ჩრდი ლო ეთ თუ სამ ხრეთ თურ ქე თად და რო ცა გა ვი-დო და 20 წე ლი, სა ერ თოდ აღარ დაგ ვერ ქმია ჩრდი ლო-ე თი ან სამ ხრე თი და პირ და პირ თურ ქე თად მოგ ვეხ-სე ნი ე ბი ნა” - იგონებს ნემო ბურჭულაძე. გერმანელი აღ შფო თე ბი სა გან ფეხ ზე წა მომხ ტარა, რაზეც ბატონ ნემოს უთქვამს რომ მარ ტო სა კუ თა რი ტკი ვილით არ უნდა ეცხოვრა.

ნემო ბურჭულაძე: სამ ხრეთ ოსე თის ავ ტო ნო­მი უ რი ოლ ქი 1990 წლის 20 სექ ტემ ბერს გაუქმდა. (მრგვა ლი მა გი და შემ დგომ მო ვი და სა თა ა ვე ში, არ ჩევ-ნე ბი იყო 1990 წლის 28 ოქ ტომ ბერს, ოსებ მა კი ოლ ქი გა ა უქ მეს თვი თა და რვა დღით ად რე), ამ დროს კი ზვი ად გამ სა ხურ დია სა ერ თოდ არ არის მო სუ ლი ხე­ლი სუფ ლე ბა ში! ასე რომ ამას, ელე მენ ტა რუ ლად, ვერ გა ა კე თებ და. ავ ტო ნო მია თა ვად ხელ მძღვა ნე ლო ბამ გა ა უქ მა და თა ვი გა მო აცხ ა და და მო უ კი დე ბელ სა ხელ­მწი ფოდ. ამ დროს ხე ლი სუფ ლე ბა ში ჯერ კი დევ კო­მუ ნის ტე ბი იყ ვნენ. ჩვე ნი ხე ლი სუფ ლე ბა ში მოს ვლის შემ დეგ, ერ თხელ, ოფი ცი ა ლუ რად, მათ გა ვუგ ზავ ნეთ წე რი ლი, რო მელ შიც ვთხოვ დით, რომ უკან წა ე ღოთ თა ვი სი ეს გა დაწყ ვე ტი ლე ბა ოლ ქის გა უქ მე ბის შე სა­ხებ. ეს მო ლა პა რა კე ბე ბი გაგ რძელ და რამ დე ნი მე თვეს და უა რის შემ დეგ, 1990 წლის დე კემ ბერ ში, ჩვენ გა ვა­უქ მეთ ავ ტო ნო მი უ რი ოლ ქი, ვი ნა ი დან არც ერ თი სა­ხელ მწი ფო, არც ძვე ლად, არც ახ ლა და არც მო მა ვალ­ში, არ და უშ ვებს თა ვი სი სა ხელ მწი ფოს ტე რი ტო რი ა ზე და მო უ კი დე ბე ლი სა ხელ მწი ფოს შექ მნას. მო გეხ სე ნე­ბათ, რომ ავ ტო ნო მი ე ბი არ იყო მხო ლოდ სა ქარ თვე­ლო ში, არა მედ საბ ჭო თა კავ ში რის სხვა რეს პუბ ლი კებ­ში, მო გეხ სე ნე ბათ, რო გორც ბევ რი აღ ნიშ ნავ და, ეს იყო საბ ჭო თა იმ პე რი ის მი ერ სპე ცი ა ლუ რად შექ მნი ლი და ჩა დე ბუ ლი “შე ნე ლე ბუ ლი მოქ მე დე ბის ნაღ მე ბი...” რომ ლე ბიც ნე ბის მი ერ დროს შე იძ ლე ბო და აფეთ ქე ბუ­ლი ყო. ჩვე ნი ხე ლი სუფ ლე ბა ში მოს ვლის შემ დგომ, იყო არა ერ თი ზა რი, იქ ნე ბოდ ნენ ეს გორ ბა ჩო ვი თუ ელ ცნი ან რუ სე თი სა და საბ ჭო თა კავ ში რის სხვა ხელ მძღვა-ნე ლე ბი. ისი ნი ამ ბობდ ნენ, რომ თუ კი ჩვენ ვი ფიქ რებ-დით და მო უ კი დებ ლო ბა ზე, მო სა ლოდ ნე ლი იქ ნე ბო და დი დი პრობ ლე მე ბი აფ ხა ზეთ ისა და ცხინ ვა ლის რე გი-ონ ში. ეს კონ ფლიქ ტე ბი რომ გა მოწ ვე უ ლი იქ ნე ბო და, არა ვინ მა ლავ და. რო დე საც სა ქარ თვე ლო ში ეროვ ნუ­ლი მოძ რა ო ბა აღორ ძი ნე ბის გზას და ად გა, მათ აფ ხა­ზეთ ში შექ მნეს მოძ რა ო ბა “ა იდ გი ლა რა,” ე.წ სამ ხრეთ ოსეთ ში “ა და მონ ნი ხა სი.” ტე ლე ვი ზი ით ხში რად აჩ ვე­ნე ბენ 1989 წლის 23 ნო ემ ბერს ცხინ ვა ლის სი ახ ლო ვეს ჩა ტა რე ბულ ძა ლი ან მას შტა ბურ აქ ცი ას, რო მელ შიც და ახ ლო ე ბით 100.000 კა ცი იღებ და მო ნა წი ლე ო ბას და ეს არ იყ ვნენ მარ ტო ქარ თვე ლე ბი. ხში რად ამ ბო ბო ენ, რომ იქ ხალ ხი ია რა ღით იყო, არა და აქე დან წა სულს, ჯო ხიც არა ვის სჭე რი ა.

- რა მი ზანს ემ სა ხუ რე ბო და ეს მი ტინ გი? ­ ამ ღო ნის ძი ე ბას დღე საც არას წორ ინ ტერ პრე ტა­

ცი ას აძ ლე ვენ, ეს ხალ ხი უნ და შე სუ ლი ყო ცხინ ვალ ში და მოწყ ო ბი ლი ყო ქარ თვე ლე ბი სა და ოსე ბის ერ თობ­ლი ვი მი ტინ გი, ჩვენ უნ და დაგ ვე ფიქ სი რე ბი ნა, რომ გვსურ და და მო უ კი დებ ლო ბა და დაგ ვე ნა ხე ბი ნა მსოფ­ლი ოს თვის, რომ ვი ყა ვით ერ თად, მაგ რამ ცე კა სა და კგბ­ს მე თო დე ბი ყვე ლა სათ ვის ცნო ბი ლია და ცხინ ვა­ლის დაღ მარ თთან დაგ ვხვდა რუ სუ ლი ტან კე ბი, რუ სი ჯა რის კა ცე ბი თურთ და მათ ხელ ში ეჭი რათ ლე ნი ნის, გორ ბა ჩო ვი სა და მი სი მე უღ ლის, რა ი სას სუ რა თე ბით. ჩვენ ყო ველ გვა რი ინ ციდენ ტის გა რე შე გა მოვ ბრუნ­დით, მაგ რამ ამის შემ დეგ ცო ტა თი გა ჭირ და ურ თი­ერ თო ბა... ერ თხელ, ზვი ად გამ სა ხურ დი ას თხოვ ნის შემ დეგ, შევ კრი ბეთ ერ თი ავ ტო ბუ სი ხალ ხი, მათ შო­რის უმე ტე სო ბა თბი ლის ში მცხოვ რე ბი ოსი, ცნო ბი ლი სპე ცი ა ლის ტე ბი და ა.შ, რო მელ თაც ჰქონ დათ კავ ში­რი იქა ურ ოსებ თან და შე ეძ ლოთ მათ თან სა უ ბა რი. ცხინ ვა ლის შე სას ვლელ თან შე ვე დით გვი ან ღა მით. ჯერ შეგ ვიშ ვეს... შუ ა ღა მე გა და სუ ლი იყო, როდესაც გა აღ ვი ძეს მო სახ ლე ო ბა და ჩვენ სა ოლ ქო კო მი ტე ტის შე ნო ბის დიდ დარ ბაზ ში შე ვიკ რი ბეთ. იქ იყ ვნენ მა თი, ასე ვთქვათ ეროვ ნუ ლი მოძ რა ო ბის “ა და მონ ნი ხა სის,” წარ მო მად გენ ლე ბი ­ მა თი უფ რო სი ­ ჩო ჩი ე ვი, მო სახ­ლე ო ბა და მათ შო რის ერ თი რუ სი გე ნე რა ლი, ვამ ბობ,

ჯერ ჩვენ არ ვართ ხე ლი სუფ ლე ბა ში. მე ვკითხე ჩო ჩი­ევს, რა მოძ რა ო ბა იყო ეს “ა და მონ ნი ხა სი”, რა ზეც მი­პა სუ ხა, რომ რა თქმა უნ და, ეს იყო ეროვ ნუ ლი მოძ რა­ო ბა, მა შინ მე ვუ პა სუ ხე, რომ საბ ჭო თა, კო მუ ნის ტურ-მა მთავ რო ბამ 2 წლის წინ გა მოს ცა გამ კარ გუ ლე ბა, რომ სამ ხრეთ ოსეთ ში არ სე ბუ ლი რუ სუ ლი დაწყ ე ბი თი სკო ლე ბი გა და კე თე ბუ ლი ყო ოსუ რად, თქვენ ოსუ რე-ბი გა და ა კე თეთ რუ სუ ლად და ვკითხ ე, ის საბ ჭო თა ხე ლი სუფ ლე ბა უფ რო ეროვ ნუ ლი არ გა მო დი ო და

თქვენ თვის, ვიდ რე თა-ვად ვე თქვე ნე მეთ ქი?” აბა ჩრდი ლო ოსებ თან რა ენა ზე გვე სა უბ რა ო? მე კი ვუთხ ა რი, რომ ეს ნიშ ნავ და იმას, ეროვ ნუ­ლი პრობ ლე მა ჰქონ დათ ჩრდი ლო ეთ ოსეთ ში, რად გან ენას, რო მელ­ზეც თქვენ ერ თმა ნეთ ში ისა უბ რებთ მე არ უნ და გას წავ ლი დეთ, რა ტომ არ უნ და ისა უბ როთ ერ თმა ნეთ ში ოსუ რა­დ­ მეთ ქი. პრობ ლე მა იქ ჰქონ დათ, რა ზეც და მე თან ხმნენ კი დე ვაც და მე ვუ პა სუ ხე, რომ იქ უნ და გა ე კე თე ბი ნათ ეროვ ნუ ლი მოძ რა ო ბა და ჩვენთ ვის თა ვი და­ე ნე ბე ბი ნათ! ჩვენ გან რა ღა სურ დათ, რდე საც

არა ფერს ვუშ ლი დით!.. - რო გორ გან ვი თარ და მოვ ლე ნე ბი შემ დგომ?­ ამის შემ დგომ იყო არა ერ თი მუ ქა რა, ბუ ნებ რი ვი ა,

რუ სე თი გა ღი ზი ან და და ყვე ლა ზე მე ტად, გა ღი ზი ა ნე­ბა გა მო იწ ვია 1991 წლის, 31 მარ ტის, სა ქარ თვე ლო ში ჩა ტა რე ბულ მა რე ფე რენ დუმ მა. რა ტომ? იმი ტომ, რომ სულ რამ დე ნი მე დღით ად რე საბ ჭო თა კავ შირ მა ჩა ა­ტა რა რე ფე რენ დუ მი კითხ ვით, “გსურთ თუ არა საბ­ჭო თა კავ ში რის შე ნარ ჩუ ნე ბა?” მას ში მო ნა წი ლე ო ბა მი ი ღო ყვე ლამ, სა ქარ თვე ლოს გარ და. ჩვენც სას წრა­ფოდ დავ ნიშ ნეთ რე ფე რენ დუ მი აქ, შე დე გი იყო სა ო­ცა რი ­ 92%­მა ხმა მის ცა სა ქარ თვე ლოს სა ხელ მწი­ფო ებ რი ვი და მო უ კი დებ ლო ბის აღ დგე ნას 1918 წლის 26 მა ი სის და მო უ კი დებ ლო ბის აქ ტის სა ფუძ ველ ზე. ზვი ად გამ სა ხურ დი ას ხში რად აბ რა ლე ბენ ეროვ ნუ ლი უმ ცი რე სო ბე ბის ჩაგ ვრა სა და გან სა კუთ რე ბით, ამ კონ ფლიქ ტე ბის გაღ ვი ვე ბას, თით ქოს მას ეჯავ რე ბო­და არა ქარ თვე ლე ბი, ციფ რი კი ცო ტა ჯი უ ტი რა მა ა, სა ინ ტე რე სო ა, რომ იმ პე რი ო დი სათ ვის, სა ქარ თვე­ლო ში ქარ თუ ლი მო სახ ლე ო ბა შე ად გენ და მხო ლოდ 67%­ს. ხმა და მო უ კი დებ ლო ბას კი 92%­მა მის ცა ხმა. თან მა შინ “კომ პარ ტი ა ში” ნა ხე ვარ მი ლი ო ნამ დე ადა­მი ა ნი იყო. გა მო დის, რომ ძა ლი ან ბევრ არა ქარ თველს მი უ ცია ხმა.

- იყო თუ არა დი დი პრო ცენ ტუ ლი რა ო დე ნო ბა მო-სახ ლე ო ბი სა, რო მელ მაც სა ერ თოდ მი ი ღო მო ნა წი ლე-ო ბა ამ რე ფე რენ დუმ ში?

­ ძა ლი ან დი დი რა ო დე ნო ბა, და ახ ლო ე ბით, 94% მო სახ ლე ო ბი სა. აქე და ნაც ჩანს, რომ არც ისე მცი რე ნა წილ მა არა ქარ თვე ლე ბი სა, და უ ჭი რა მხა რი ჩვე ნი და მო უ კი დებ ლო ბის აღ დგე ნას. ბევ რი აზე ბა ი ჯა ნე ლი, სო მე ხი, ოსი თუ აფ ხა ზი, არა ერ თხელ შეხ ვედ რია ზვი­ად გამ სა ხურ დი ას და ამ შეხ ვედ რი დან გა მო სუ ლი და უკ მა ყო ფი ლო მე არ მი ნა ხავს.

- დღეს დღე ო ბით არა ერ თი რუ სუ ლი მე დი ა სა შუ-ა ლე ბით ხმო ვან დე ბა ბრალ დე ბე ბი აფ ხა ზეთ ში ომის ასე ვე გამ სა ხურ დი ას მი ერ დაწყ ე ბის შე სა ხებ. ამა ზე რას იტყ ვით?

­ მა შინ ომის მი ზეზ საც ვერ ვხე დავ დით .მე არ ვამ­ბობ, რომ არ იყო პრობ ლე მე ბი. სა ო მა რი პრობ ლე მე ბი ნამ დვი ლად არ იყო. მა თი გა დაწყ ვე ტა შე საძ ლე ბე ლი იყო ნორ მა ლუ რი, დიპ ლო მა ტი უ რი მუ შა ო ბის შემ­თხვე ვა ში. ვი ღა ცას ხომ სურ და ეს ომი? მის თვის ემ ზა დე ბო და კი დე ვაც და არც არას რდე ოს მა ლავ და, რომ ამ კონ ფლიქტს გა მო იწ ვევ და. რე ფე რენ დუ მის შემ დეგ, რუ სე თი მიხ ვდა რა, თუ რა გზი თაც მივ დი ო­დით, და იწყო სა ინ ფორ მა ციო ომი იმის თა ო ბა ზე, თუ რო გორ ვჩაგ რავ დით ოსებს, ჩვენც მიმ ვარ თეთ სხვა ქვეყ ნებს, სა ერ თა შო რი სო ორ გა ნი ზა ცი ებს, მო სუ ლიყ­ვნენ და ად გილ ზე შე ეს წავ ლათ თუ რა პრო ცე სია ეს და რა ხდე ბა სი ნამ დვი ლე ში. ამას დი დი გა მოხ მა უ რე ბა მა შინ, სამ წუ ხა როდ, არ მოჰ ყო ლი ა, თუმ ცა, ერ თხელ, ეს იყო რე ფე რენ დუმს შემ დეგ, შე იქ მნა სა ერ თშო რი-სო კო მი სი ა, რუ სე თის, სა ქარ თვე ლო სა და არ სე ბუ ლი საბ ჭო თა კავ ში რის და პუ ტატ თა შე მად გენ ლო ბით, რომ ლე ბიც მუ შა ობ დნენ თბი ლის სა და ცხინ ვალ ში. მათ ვე მი ი ღეს დო კუ მენ ტი, რო მელ შიც წე რი ა, რომ ეს არ არის ეთ ნო კონ ფლიქ ტი, არა მედ პო ლი ტი კუ რი კონ ფლიქ ტი რუ სეთ სა და სა ქარ თვე ლოს შო რის. ახ ლა კი, უკ ვე აგ ვის ტოს ომის შემ დეგ, აშ კა რად ხმო ვან დე­ბა აზ რი იმის შე სა ხებ, რომ ეს არის რუ სეთ ­სა ქარ თვე­ლოს და სა ქარ თვე ლოს ომი ოსებ სა და აფ ხა ზებ თან. დღეს ყვე ლა ფერს ძლივს და ერ ქვა თა ვი სი სა ხე ლი. ვიდ რე ასე არ მოხ დე ბა, არც ეშ ვე ლე ბა.

- დღეს საკ მა ოდ პრობ ლე მა ტუ რია ერ თი შე ხედ ვით, თით ქოს ნი უ ან სუ რი, მაგ რამ ძა ლი ან მნიშ ვნე ლო ვა ნი სა კითხ ი, რო გორ მო ვიხ სე ნი ოთ ცხინ ვა ლის რე გი ო ნი?

­ ეს მარ თლაც პრობ ლე მა ა. ჯერ კი დევ ვერ შევ­თან ხმდით იმა ზე, თუ რა ვუ წო დოთ ამ ად გილს. ყვე ლა სხვა დას ხვა ნა ი რად მო იხ სე ნი ებს მას. რა ღაც შე თან­ხმე ბამ დე ხომ უნ და მი ვი დეთ? ზე მოთხ სე ნე ბუ ლი კო­მი სი ის მუ შა ო ბი სას, აღ ვნიშ ნე, რომ “სამ ხრეთ ოსე თი,” ასე თი ერ თე უ ლი ბუ ნე ბა ში არ არ სე ბობს და რომ ეს არის სა ქარ თვე ლო. სა ბო ლო ოდ, ჩრდი ლო ეთ და სამ­ხრეთ ოსე თის წარ მო მად გენ ლე ბი, ცალ კე სა ხელ მწი­ფო ე ბად არ იყ ვვნენ წარ მოდ გე ნილ ნი ამ კო მი სი ა ში. მე ვთქვი, რომ კავ კა სი ის აქეთ და იქით მხო ლოდ ორი სა ხელ მწი ფო ­ სა ქარ თვე ლო და რუ სე თი. და ნარ ჩე­ნე ბი სა ხელ მწი ფო ე ბი არას დროს ყო ფი ლა. თუმ ცა, ჩვენ დავ დეთ პი რო ბა, რომ მას ში შე ვიყ ვან დით ეთ ნი­კურ ოს საც და ისი ნი ვის წარ მო ად გენ დნენ, თა ვად­ვე გა და ეწყ ვი ტათ. მა შინ სა ხელ ზეც შევ თან ხმდით და და ი წე რა “ცხინ ვა ლის რე გი ო ნი,” რაც სავ სე ბით გვაწყ ობ და. რაც შე ე ხე ბა აფ ხა ზეთს, მე არ ძინ ბა საც რამ დენ ჯერ მე შევ ხვდი. აფ ხა ზეთ ში, ვი მე ო რებ, მა შინ

სა ო მა რი მდგო მა რე ო ბა არ იყო! თუმ ცა პრობ ლე მე-ბი, რო მელ თა გა დაწყ ვე ტაც სავ სე ბით შე საძ ლე ბე ლი გახ ლდათ, არ სე ბობ და. რო დე საც ზვი ად გამ სა ხურ დია და ელ ცინი შეხ ვდნენ ერ თმანთს ყაზ ბეგ ში, არ სე ბობს ჩა ნა წე რიც, რომ ელ ცი ნი რე გი ონს “ყო ფილ სამ ხრეთ ოსე თად” მო იხ სე ნი ებ და - რუ სეთ მა აღი ა რა სამ ხრეთ ოსე თის გა უქ მე ბა. მე მსურს კი დევ ცო ტა ვი სა უბ რო “სა მო ქალ ქო ომ ზე,” რო გორც მო იხ სე ნი ე ბა მა შინ დე­ლი პრო ცე სე ბი... თა მა მად შე მიძ ლია გან ვაცხ ა დო, ეს იყო რუ სეთ-სა ქარ თვე ლოს ომი და ვინც ებ რძო და ზვი ად გამ სა ხურ დი ა სა და სა ქარ თვე ლოს ხე ლი სუფ-ლე ბას - მო სახ ლე ო ბის უმ რავ ლე სო ბით არ ჩე ულს - ის იბ რძო და რუ სე თის ჯარ ში! ძა ლი ან სამ წუ ხა როა ისევ ქარ თვე ლი ადა მი ა ნი სა გან იმის მოს მე ნა, რომ 2008 წლის აგ ვის ტოს ომი ჩვენ და ვიწყ ეთ... რო გორც მა შინ, არ შე იძ ლე ბა ერ თი კა ცის სი ძულ ვილს გა და ა ყო ლო მთე ლი ქვე ყა ნა. მით უმე ტეს, მი ხე ილ სა ა კაშ ვი ლი ომს ვერ და იწყ ებ და, მა შინ ის ბავ შვი იყო, რად გა ნაც ეს ომი და იწყო ჩვენ დროს! თუმ ცა 200 წე ლია ომი... მაგ­რამ რა საც ომი ჰქვი ა, და იწყო ჩვენ დროს.

­ რო დე საც 21 დე კემ ბერს (სტა ლი ნის და ბა დე ბის დღეს) და ი შა ლა საბ ჭო თა კავ ში რი, ალ მა ­ა ტა ში შე­იკ რიბ ნენ ყო ფი ლი საბ ჭო თა რეს პუბ ლი კე ბის პრე ზი­დენ ტე ბი და პრე მი ე რე ბი, არ ეს წრებოდ ნენ მხო ლოდ ბალ ტი ის რეს პუბ ლი კე ბის წარ მო მად გენ ლე ბი, ხში რად ამო ბო ბენ, სხვა თა შო რის, რომ მათ გვა ჯო ბეს და ა.შ. ისი ნი სხვა იუ რი დი ულ მდგო მა რე ო ბა ში იყ ვნენ -ბალტიის ქვეყ ნე ბი და სავ ლეთს არას დროს უც ნია საბ ჭო თა კავ ში რის შე მად გენ ლო ბა ში, ჩვენ კი ნაც ნო-ბი ვყავ დით. რო ცა ჩვენ შე ვე დით საბ ჭო თა კავ შირ ში, მა შინ ეს ქვეყ ნე ბი არ შე დი ო და მას ში. ამ შეკ რე ბა ზე სა ქარ თვე ლოს წარ მო ვად გენ დით მე და გუ რამ აბ­სან ძე. ეს ის ტო რი უ ლი დღე იყო ­ საბ ჭო თა კავ ში რი და ი შა ლა და შე იქ მნა, მა ინც სჯობს რუ სუ ლი აბ რე­ვი ა ტუ რით მოვიხსენიოთ, “СНГ,” ეს ამ შეხ ვედ რა ზე სა სა უბ რო ცალ კე თე მა ა, ჩვენ გარ და იქ მყო ფი ყვე ლა რეს პუბ ლი კა გა წევ რი ან და ამ გა ერ თი ა ნე ბა ში. შეხ ვედ­რის გა და ღე ბულ კად რებ შიც კარ გად ჩანს, რომ ხელს აწერს 11 ქვეყ ნის წარ მო მად გე ნე ლი, ხო ლო მე და გუ­რამ აბ სან ძე ცალ კე მა გი დას თან ვსხედ ვართ. იქი დან გა მომ გზავ რე ბის წინ ელ ცი ნი გვე უბ ნე ბა: “დი ლის 8 სა ა თამ დე ვაძ ლევ დროს გამ სა ხურ დი ას, და მი რე კავს და მეტყ ვის, რომ ხდე ბა “დსთ”­ს წევ რი, წი ნა აღ მდეგ შემ თხვე ვა ში გექ ნე ბათ პრობ ლე მე ბი.” ჩვე ნი ალ მა ­ა­ტა ში ყოფ ნის დროს, ზვი ა დის მო წი ნა აღ მდე გე ნი, უფ­რი სწო რად კი რუ სე თის არ მი ის წარ მო მად გენ ლე ბი, თბი ლის ში ყვი რი ან, რომ ბურ ჭუ ლა ძე და აბ სან ძე სას­წრა ფოდ წა ვიდ ნენ ალ მა ­ა ტა ში, რა თა გავ ხდეთ დსთ­ს წევ რე ბი და ხე ლი მო ა წე რო ან ამას. მათ ისიც არ იცოდ ნენ, რომ ამას, რო დე საც პო ლი ტი კა ზე ჰქონ დათ პრე ტენ ზი ა, ხელს ვერც ბურ ჭუ ლა ძე ან აბ სან ძე მო ა-წერ დნენ ხელს, რად გა ნაც ეს მხო ლოდ პრე ზი დენ ტის უფ ლე ბა და პრეროგა ტი ვა ა. ჩვე ნი გა წევ რი ა ნე ბა ზე უა რის გაცხ ა დე ბი სას წა მო ვი და ინ ფორ მა ცი ის ტალ­ღა, რომ თით ქოს ჩვენ გვინ დო და წევ რო ბა, ვეხ ვე წეთ კი დე ვაც და უა რი გვითხ რეს. კვლა ვაც ელ ცი ნის მუ ქა-რას მი ვუბ რუნ დეთ, 8 სა ა თამ დე რომ მოგ ვცა გა სა წევ-რი ა ნებ ლად ვა და... არ მახ სოვს 8-ს 3 თუ 4 წუ თი აკ-ლდა, რო დე საც გა ვარ და პირ ვე ლი ტყვი ა. პრობ ლე მა წუ თობ რი ვა დაც რომ ემ თხვე ვა, ეს შემ თხვე ვი თია და არაა კავ შირ ში?! ეს არ აჩ ვე ნებს, რომ ეს არ იყო ოპო-ზი ცია და ში და და პი რის პი რე ბა?! რომ ეს იყო რუს-თ-სა ქარ თვე ლოს ომი? სხვა მა გა ლით საც გეტყ ვით, რო დე საც 1994 წლის 14 დე კემ ბერს რუ სეთს გროზ­ნო ში შეჰ ყავს ტან კე ბი. რამ დე ნი მე კვი რის გას ვლის შემ დეგ, ელ ცინს ეკითხ ე ბი ან ტე ლე ინ ტერ ვი უს დროს, ჩეჩ ნეთ მა უკ ვე სა მი წე ლა და მო უ კი დებ ლო ბა მი ი ღო, არ გქო ნი ათ არა ვი თა რი რე აქ ცი ა, დღეს, უბ რა ლოდ ერ თბა შად შეგ ყავთ ჯა რი, ან მა შინ ვე შე გეყ ვა ნათ, ან გა მო გე ყე ნე ბი ნათ დიპ ლო მა ტი უ რი ურ თი ერ თო ბე­ბი ამ პრობ ლე მის გა სარ კვე ვად. ელ ცინ მა უპა სუ ხა, “1991 წელს სა ქარ თვე ლო ში სხვა ხე ლი სუფ ლე ბა იყო და მე კავ კა სი ა ში ომის დაწყ ე ბას ვერ გავ ბე დავ დიო”. მან აშ კა რად თქვა, რომ ჯერ სა ქარ თვე ლოს ხე ლი-სუფ ლე ბა უნ და და ემ ხო და მე რე გა და ეწყ ვი ტა ჩეჩ ნე-თი სა და სხვა პრობ ლე მე ბი. რო ცა 1998 წელს მოხ და ტე რაქ ტი შევ რდნა ძე ზე, მან თქვა, რომ ეს მო დი ო და მოს კო ვი დან, შე ვარ დნა ძემ გვი გუ ლის ხმა ჩვენ, ხო-ლო ამ გან ცხა დე ბამ და აბ ნია რუ სე ბი, რო მელ თაც ეს სიტყ ვე ბი თა ვის თავ ზე აი ღეს და ამ შემ თხვე ვი დან რამ დე ნი მე დღის გან მავ ლობ ში მე დი ა სა შუ ა ლე ბე ბით გა ნუწყ ვეტ ლივ ის მო და ასე თი რამ “ხომ არ ავიწყ დე ბა შე ვარ დნა ძეს, ვინ მო უწყო ის გა დატ რი ა ლე ბა თბი-ლი ში, ვინ დას ვა ის სკამ ზე... ხომ არ ავიწყ დე ბა, რომ რო დე საც სა მეგ რე ლო ში გაძ ლი ერ დნენ გამ სა ხურ დი ას მომ ხრე ე ბი და კა ნო ნი ე რი ხე ლი სუფ ლე ბა წა მო მო ვი-და, ვის მა ჯარ მა შე ა კა ვა ისი ნი... ასე, რომ ჭკვი ა ნად იყო სო...” რა ტომ მოვ ყე ვი ყო ვე ლი ვე ამას, რად გან ქარ თულ ­აფ ხა ზუ რი, თუ ქარ თულ ­ო სუ რი კონ ფლიქ­ტი არ არ სე ბობ და, თუ იყო გარ კვე უ ლი ინ ცი დენ ტე ბი, თუნ დაც ჩე მი ახალ გაზ რდო ბის დროს, ისიც მხო ლოდ აფ ხა ზეთ ში და მსგავს ფაქ ტებს სა მა ჩაბ ლო ში ად გი ლი არ ჰქო ნი ა, მაგ რამ ესეც ხომ რუ სე თის გა მოწ ვე უ ლი იყო და არა შემ თხვე ვი თი. მით უმე ტეს, ყვე ლა ფერს რომ თა ვი და ვა ნე ბოთ, ქარ თუ ლი და აფ ხა ზუ რი ეთ ნო-სე ბი ბევ რად უფ რო ახ ლოს დგას, ვიდ რე აფ ხა ზუ რი და რუ სუ ლი. რა ტომ ავიწყ დე ბათ, რომ მუ ჰა ჯი რო ბის დროს სა ქარ თვე ლომ გა და არ ჩი ნა აფ ხა ზე ბი, ძა ლი ან ბევ რი ქარ თვე ლი თავს იკ ლავ და, რა თა გა და ერ ჩი ნა აფ ხა ზე თი.

­ აფ ხა ზეთ შიც სა ო მა რი პრო ცე სე ბი გან ვი თარ და 1992 წელს, რო დე საც ჩვენ ასე ვე არ ვი ყა ვით ხე ლი­სუფ ლე ბა ში. ერ თი ცა და მე ო რე პრობ ლე მაც სხვამ უნ და აი ღოს სა კუ თარ თავ ზე.

- რო გორ და იწყო სამ ხედ რო მოქ მე დე ბე ბი ცხინ ვა-ლის რე გი ონ ში?

­ ცხინ ვა ლის რე გი ონ ში სა ქარ თვე ლოს ჯა რი არ შე უყ ვა ნი ა, შე სუ ლი იყო პო ლი ცი ის ნა წი ლე ბი, თუმ ცა იყ ვნენ ჩვენ გა ნაც ჯგუ ფე ბი, რომ ლე ბიც იქ იბ რძოდ­ნენ ყო ველ გვა რი ჩი ნე ბის გა რე შე, იმი ტომ, რომ თო ფი თუ გა ვარ დე ბა, ძნე ლი ა, ვი ღა ცას და უ შა ლო პარ ტი ზა­ნო ბა, ოჯა ხის დაც ვა... იქ, ძი რი თა დად, სა პო ლი ციო ძა ლე ბი იბ რძოდ ნენ და სა ნამ ჩვენ დაგ ვა ტო ვე ბი ნებ­დნენ ხე ლი სუფ ლე ბას, ამ რე გი ონ ში ყო ველ გვა რი პრობ ლე მა იყო აბ სო ლუ ტუ რად მოგ ვა რე ბუ ლი, იქ კონ ფლიქ ტი უკ ვე აღარ არ სე ბობ და, რო დე საც ჩვენ დაგ ვამ ხეს, ცხინ ვალ ში იდ გა პო ლი ცი ის ძა ლი ან მცი რე

რა ო დე ნო ბა, რა თა და ეც ვა წეს რი გი. არც სრო ლა იყო და კონ ფლიქ ტი. რა საც ჰქვია მა სობ რი ვი შე ტა კე ბე ბი, მო თა ვე ბუ ლი იყო. შემ დეგ ჩა მო დის შევ რდნა ძე და ამ­ბობს, რომ ზვი ად გამ სა ხურ დი ამ ჩე მი ოსე ბი, 150 ათა­სი კა ცი, გა ა სახ ლა სამ ხრეთ ოსე თი დან და ისი ნი ჩვენ უნ და და ვაბ რუ ნოთ. პირ ველ რიგ ში, მინ და აღ ვნიშ ნო, რომ ზვი ად გამ სა ხურ დია ამ დენ ოსს აქე დან ვერ გა­ა სახ ლებ და, იმ ელე მენ ტა რუ ლი მი ზე ზის გა მო, რომ ამ დენ ადა მი ან საც კი არას დროს უცხ ოვ რია ამ რე­გი ონ ში. იქ ოსე ბი არც თუ ისე ჭარ ბობ დნენ პრო ცენ­ტუ ლად. ვინც მარ თლა გა იქ ცა სამ ხრეთ ოსე თი დან, ძა ლი ან მცი რე რა ო დე ნო ბა გახ ლდათ იმ ადა მი ა ნე ბი­სა, რომ ლე ბიც თა ვის დრო ზე ია რა ღით იბ რძოდ ნენ და წა ვიდ ნენ არა იმი ტომ, რომ ისი ნი გა ა ძე ვეს, არა მედ იმ უბ რა ლო მი ზე ზით, რომ ეში ნო დათ კონ ფლიქ ტის შემ­დგომ და აქე დან წა ვიდ ნენ. ვი მე ო რებ, ეს იყო ძა ლი ან მცი რე რა ო დე ნო ბა.

- რო გორც ცნო ბი ლი ა, იმ პე რი ოდ ში ჩვე ნი ქვე ყა ნა სხვა ეროვ ნე ბა თა წარ მო მად გენ ლებ მაც და ტო ვეს, რა მი ზე ზით?

­ დი ახ, ეს ასე იყო, მა გა ლი თად შე იძ ლე ბა ავი ღოთ ლე კე ბი, რომ ლე ბიც კა ხეთ ში მრავ ლად იყ ვნენ. ესეც რუ სე თის ბრა ლი იყო... ისი ნი ზვი ად გამ სა ხურ დი ას გან ქმნიდ ნენ “ბუ ას,” რო მე ლიც შე ჭამ და არა ქარ თვე ლებს. მე ტიც, იმ პე რი ოდს, რო დე საც ჩვენ გვირ ჩევ დნენ ხე­ლი სუფ ლე ბა ში, ვრცელ დე ბო და ასე თი აგი ტა ცია - “თუ ზვი ად გამ სა ხურ დი ას აირ ჩე ვენ ხე ლი სუფ ლე ბა ში, ის ყვე ლა კო მუნისტს, თა ვის ნა თე სა ვე ბი ა ნად კე დელ-თან და ა ყე ნებს და დახ ვრეტს.” მე მა შინ ვე გა ვა კე თე კო მენ ტა რი, რომ ამას ვინც იტყ ო და, პო ლი ტი კა კი არა, მე­4 კლა სის არით მე ტი კა არ იცო და, კომ პარ ტი­ის წევ რი ნა ხე ვა რი მი ლი ო ნი თა ვის ნა თე სა ვე ბი ა ნად რომ დახ ვრე ტი ლი ყო, ვინ დარ ჩე ბო და ცოცხ ა ლი ან თვი თონ ზვი ა დი (რო მე ლიც ვინ მე კო მუ ნის ტის ნა თე­სა ვი ხომ იყო)?! მე ო რე აგი ტა ცი აც ანა ლო გი უ რი იყო, რომ თით ქოს, ზვი ად გამ სა ხურ დია ყვე ლა სო მეხს, ყვე ლა თა თარს, ოსებს, ბერ ძენს და ხო ცავ და და ბევ რი მარ თლაც იყო შე ში ნე ბუ ლი... თუნ დაც და ღეს ტან ში ჩა სულთ, ჩვენ ვე ავუ შე ნეთ სოფ ლე ბი. ბევრს სურ­და წას ვლა სამ შობ ლო ში, ბუ ნებ რი ვი ა, იქ ერ ჩივ ნათ. თუ კი შე სა ბა მი სი პი რო ბე ბი შე ექ მნე ბო დათ. ასე თი პრე ცე დენ ტი არა ერ თი არ სე ბობს, თუნ დაც, ლე კებ თან მი მარ თე ბა ში და არა ქარ თვე ლე ბი აქე დან დევ ნილ ნი კი არ წა ვიდ ნენ, არა მედ უზ რუნ ველ ყო ფილ ნი იქ ნენ. დევ ნი ლი იმით გარ ბის, რაც ზედ აც ვი ა... ასე თი ე.წ. სამ ხრეთ ოსე თი დან ას კაც ზე ცო ტა მე ტი იქ ნე ბო და და ვი მე ო რებ, ეს ის ხალ ხი იყო, ვინც აქ ტი უ რად, ია­რა ღით იბ რძო და. ამის მე რე ყვე ლა ფე რი გა კეთ და იმი­სათ ვის, რომ კონ ფლიქ ტი გა ნახ ლე ბუ ლი ყო.

- დღე საც არ სე ბო ბენ ადა მი ა ნე ბი, რომ ლე ბიც ზვი-ად გამ სა ხურ დი ას მი ა წე რენ სიტყ ვებს - “სა ქარ თვე ლო მხო ლოდ ქარ თვე ლე ბი სათ ვის,” მათ რა პა სუხს გას-ცემთ?

­ მა გა ზეც გეტყ ვით, ეს ფრა ზა არ ეკუთ ვნის ზვი ად გამ სა ხურ დი ას, იმის ავ ტო რი, რომ ზვი ად მა ეს თქვა,-ან დრეი სა ხა რო ვის მე უღ ლე, ელე ნე ბო ნე რი (რომ ლის სი ძულ ვი ლიც ქარ თვე ლე ბის მი მართ, არ წარ მო ად­გენს სა ი დუმ ლოს. თ.თ.). ეს მან მო ი გო ნა და თუ ამა-ზე ჰქონ დათ რუ სებს რე აქ ცი ა, რუ სეთ ში ყო ველ დღე მიმ დი ნა რე ობს უზარ მა ზა რი მსვლე ლო ბე ბი - “რუ სე თი მხო ლოდ რუ სე ბი სათ ვის!” სა ქარ თვე ლო ში ეს ფრა ზა არა თუ ზვი ად გამ სა ხურ დი ას, არა ვის უთ ქვამს! ჩვენ მი ერ შე მუ შა ვე ბუ ლი იყო კა ნონ პრო ექ ტი რომ ლის მი ხედ ვი თაც, სა ქარ თვე ლო ში ცხოვ რე ბის უფ ლე ბა ჰქონ და ყვე ლას, ვი საც ამი სი სურ ვი ლი ჰქონ და და ცხოვ რობ და.

- რო გო რი იყო თქვე ნი ხე ლი სუფ ლე ბის პო ლი ტი კა რუ სეთ თან მი მარ თე ბა ში?

- ჩვენ რუ სეთ თან გვსურ და კარ გი ურ თი ერ თო ბა, მაგ რამ მი სი პო ლი ტი კაა ასე თი, “ან ჩვე ნი ქვე შევ რდო-მი, ან მტე რი.” მე გობ რო ბა ის გრძნო ბა ა, რო მე ლიც ცალ მხრი ვად არ არ სე ბობს! რუ სე თის არ სე ბო ბის გან-მავ ლო ბა ში, იგი მე გობ რე ბად მხო ლოდ და მხო ლოდ თა ვის ქვე შევ რდო მებს აცხ ა დებ და! მე გობ რო ბა მო-ნებს არ შე უძ ლი ათ, ეს თა ვი სუ ფალ ადა მი ან თა ხვედ-რი ა! ამ კონ ფლიქ ტე ბის მოგ ვა რე ბის სა კითხ ში კი დევ ერ თი რა მაა უმ ნიშ ვნე ლო ვა ნე სი, უნ და გა დაწყ დეს მო ლა პა რა კე ბის მა გი დას ვინ უზის. თუნ დაც ის ჩრდი­ლო ეთ ოსე თის წარ მო მად გენ ლე ბიც ხომ რუ სე თის მო ქა ლა ქე ე ბი არი ან?

- ჩვე ნი სა უბ რის ბო ლოს, რო გორც სტუ დეტ მა, მინ და გკითხ ოთ, თქვე ნი აზ რით, რი სი გა კე თე ბა შეგ ვიძ ლია ჩვენ, ახალ გაზ რდებს, ამ კონ ფლიქ ტე ბის მოგ ვა რე ბის საქ მე ში? არ სე ბობს პრე ცე დენ ტი ქარ-თვე ლი და აფ ხა ზი ახალ გაზ რდე ბის შეხ ვედ რე ბი სა. რას გვირ ჩევთ, რა უნ და ვუთხ რათ მათ? ჩვენ რა ზე უნ და ვი მუ შა ვოთ?

­ მე თა ვად ვკითხ უ ლობ დი ლექ ცი ებს, დი დი ხნის გან მავ ლო ბა ში. საბ ჭო თა პე რი ოდ ში სულ ხდე ბო და აქ ცენ ტი რე ბა იმა ზე, რომ სკო ლა ში მთა ვა რი ფი გუ რა მას წავ ლე ბე ლი იყო. ეს ასე არა ა. მთა ვა რი ფი გუ რა სკო ლა სა და უნი ვერ სი ტეტ ში არის მოს წავ ლე და სტუ დენ ტი. ის ვინც ახალ გაზ რდებ ზე ცუდს ამ ბობს, მან “გამ ზრდე ლი” უნ და წა ი კითხ ოს, ადა მი ა ნი არის გე ნე ტი კა და აღ ზრდა. ახალ გაზ რდამ მარ ტო ლექ ცი­ე ბი კი არ უნ და ის მი ნოს, არა მედ, უნ და უყუ როს წი ნა თა ო ბა საც და გა მო ი ტა ნოს დას კვნე ბი, შე ე ცა დოს, ის წავ ლოს მის შეც დო მებ ზე. მე ხში რად ვსაყ ვე დუ რობ საბ ჭო თა მეც ნი ე რებ სა და ის ტო რი კო სებს, რა ტომ არ წერ დნენ ნაშ რო მებს, ისი ნი იმი ზე ზე ბენ იმას, რომ მა­შინ ხე ლი სუფ ლე ბის სა წი ნა აღ მდე გო აზ რის შემ ცველ ნაშ რო მებს არ და უ ბეჭ დავ დნენ, მაგ რამ ხომ დად გა დრო, რო დე საც მა თი გა მოქ ვეყ ნე ბა შე საძ ლე ბე ლი კი არა, აუ ცი ლე ბე ლი ცა ა! მა სა ლე ბი ხომ არ უნ და და ი­კარ გოს, დრო თა გან მავ ლო ბა ში კი მა თი პოვ ნა უფ რო და უფ რო ძნელ დე ბა... მე ვერ ვამ ტყუ ნებ ბევრ აფ­ხაზს. მათ იცი ან ის, რა საც მთე ლი ცხოვ რე ბა ას წავ­ლი ან, მათ ასე ას წავ ლეს. ჩვე ნი ვა ლი კი ის არის, რომ მი ვა წო დოთ ალ ტერ ნა ტი ვა, რა თა სწორ დას კვნე ბამ დე მი ვიდ ნენ. ახალ გაზ რდო ბის ვა ლი ინ ფორ მა ცი ის გაც-ვლა ა, ამი ტო მა ცაა სა ჭი რო, რომ თქვენ იყოთ კარ გად ინ ფორ მი რე ბულ ნი. ამ საქ მე ში აუ ცი ლე ბე ლია მხა რე-ებს არ ჰქონ დეთ ცალ მხრი ვი ინ ფორ მა ცი ა! აფ ხაზს, ოს სა და ქარ თველს ბევ რი სა ერ თო ინ ტე რე სი აქვს! მე სტუ დენ ტე ბის მხა რეს ვარ!

გვესაუბრება 90-იანი წლების უზენაესი საბჭოს თავმჯდომარე ნემო ბურჭულაძე

8 მაისი 2009TSU TIMES დღევანდელობა

“დღეს მსოფ ლიო არ აპა ტი ებს რუ სეთს ჩვენ თან ჩა დე ნილ და ნა შა ულს”თათია თამლიანი

­ ბა ტო ნო შო თა, რო გორ ფიქ რობთ, რა ტომ მოქ მე დებს რუ სე თი კავ კა სი ა ში კო ლო ნის ტუ რი პო ლი ტი კით? რა ის ტო რი უ ლი თა ვი სე ბუ რე ბე ბით გა მო ირ ჩე ვა მი სი აგ რე სი უ ლი ქმე დე ბე ბი?

- რუ სე თის მიდ გო მა მთლი ა ნად კავ კა სი ის რე გი ო ნის მი მართ, ორას სა უ კუ ნე ზე მე ტი ა, არ შეც ვლი ლა. ეს სქე მა პე რი ო დუ ლო ბით მე ორ­დე ბა და შემ დეგ ში მდგო მა რე ობს ­ მა გა ლი თად, დღე ვან დე ლი აზერ ბა ი ჯა ნის ტე რი ტო რი ი დან რუ სეთს პირ ვე ლი ყა რა ბა ღის სა ხა ნო და დღე­საც კონ ფლიქ ტი გვაქვს ყა რა ბაღ ში. მე ო რე, ეს იყო და რი ა ლი სა და და რუ ბან დის ხე ო ბე ბის გა კონ ტრო ლე ბა. აქეთ ოსე ბის ფე ნო მე ნი, იქით და ღეს ტა ნი და ა.შ. მე სა მე, ეს იყო დე მოგ რა ფი უ ლი ექ სპან სი ის მო მენ ტის გა მო­ყე ნე ბა, ანუ ის არ ენ დო ბო­და დიდ მო სახ ლე ო ბას და ასახ ლებ და იქ სხვა დას ხვა ეთ ნო სებს. მა გა ლი თად, ახალ ცი ხე ­ა ხალ ქა ლაქ ში მცხოვ რებ მა გა მუს ლი მე­ბულ მა თა ვა დაზ ნა უ რო ბამ მე ფის რუ სეთს შეს თა ვა ზა, მათ თვის პრი ვი ლე გი ე ბი შე ე ნარ ჩუ ნე ბი ნათ და გაქ­რის ტი ან დე ბოდ ნენ, ამა ზე უა რი მი ი ღეს. ამი ტომ რუ­სებ მა, ამ ტე რი ტო რი ა ზე, ჩა მო ა სახ ლეს სომ ხე ბი. იგი­ვე მოხ და აფ ხა ზეთ თან მი­მარ თე ბა შიც. მუ ჰა ჯი რო ბის დროს, ჩა ა სახ ლეს სომ ხე ბი. სომ ხე ბი არა იმ მი ზე ზით, რომ მათ მი მართ რა ი მე სიმ პა ტი ე ბი აქვთ, არა მედ ისი ნი არი ან ჩა კე ტილ სივ­რცე ში, მტრულ გა რე მოც ვა­ში (თურ ქე თის ფაქ ტო რი და ა.შ.) და ეს რუ სე თის­თვის ერ თგვარ საყ რდენს წარ მო ად გენს. ასე ვე, ოსე ბის გაქ რის ტი ა ნე ბის პრო ცეს ში, ქარ თვე ლე ბი აქ ტი ურ მო ნა წი ლე ო ბას იღებ დნენ (სა უ ბა რია ჩრდი ლო ეთ ოსეთ ზე) და იყო შექ მნი ლი სპე ცი ა­ლუ რი სამ ღვდე ლო სა ზო გა დო ე ბა, რო მე ლიც ამ სა კითხ ზე სა გან გე ბოდ მუ შა ობ და. რუ სებ მა ეს ჩა ა ნაც ვლეს და მთე ლი ბერ კე ტე ბი აი ღეს ხელთ, რაც გუ ლის ხმობ და სე პა რა ტის ტუ ლი პრო ცე­სე ბის და ფი ნან სე ბას, იდე ო ლო გი ზა ცი ას და ა.შ. ყო ვე ლი ვე ამას თან სდევ და დე მოგ რა ფი უ ლი ექ­სპან სია და ეს პრო ცე სე ბი ბო ლო ორი სა უ კუ ნის გან მავ ლო ბა ში გრძელ დე ბა.

რას აკე თებ და ამას თან ბრძო ლი სათ ვის სა ქარ­თვე ლო? ჩვენ ვმუ შა ობ დით, ხან ეფექ ტუ რად, ხან ­ არა ე ფექ ტუ რად. ის ტო რი უ ლად, აფ ხა ზებ თან მი მარ თე ბა ში, (სა უ ბა რია ადა მი ა ნებ ზე, რომ ლე­ბიც ნო მენ კლა ტუ რუ ლად აფ ხა ზე ბი გახ დნენ. არ­სებ ობს ქარ თუ ლი წარ მო შო ბის მქო ნე ადა მი ან თა კა ტე გო რი აც, რო მე ლიც ვერ ახ დენს იდენ ტი ფი­ცი რე ბას ქარ თულ მენ ტა ლი ტეტ თან და ა.შ. არის შე რე უ ლი ქორ წი ნე ბე ბი) სა ქარ თვე ლოს ხე ლი­სუფ ლე ბის (1918­21 წ.წ.) პო ზი ცია შემ დეგ ნა ი რი იყო ­ სო ხუ მის ოლ ქი, ქარ თულ კონ სტი ტუ ცი ა ში, ცალ კე ჰქონ და შე ტა ნი ლი და ყო ველ გვა რი გა უ­გებ რო ბის თა ვი დან აცი ლე ბის მიზ ნით, ამ სუ ბი­ექ ტი სათ ვის მი ნი ჭე ბუ ლი ჰქონ და ავ ტო ნო მი უ რი სტა ტუ სი. რას აკე თებ და 1990­1991­ი ან წლე ბის ხე ლი სუფ ლე ბა? მან აფ ხა ზეთ ში მო სახ ლე 17% აფ ხაზს აფ ხა ზე თის პარ ლა მენ ტში მის ცა 28 ად გი­ლი და 44% ქარ თველს ჰქონ და 2­ით ნაკ ლე ბი ­ 26 ად გი ლი ანუ იმი სათ ვის, რომ კონ ფლიქ ტე ბი თა­ვი დან აგ ვე ცი ლე ბი ნა, ქარ თულ მა მხა რემ თვით­მყო ფა დო ბა ზე მე ტი მისცა. არ სე ბობ და სო ხუ მის აფ ხა ზუ რი თე ატ რი, ტე ლე ვი ზი ა... ერ თი სიტყ ვით, ამ თვალ საზ რი სით, პრობ ლე მა არ არ სე ბობ და და აქ რომ ყო ფი ლი ყო ქარ თულ ­აფ ხა ზუ რი კონ­ფლიქ ტი, რე ა ლო ბას არ შე ე სა ბა მე ბა. იმა ვეს თქმა შე იძ ლე ბა ცხინ ვა ლზე, რად გან ცხინ ვა ლის გარ და, 70% ოსე ბი სა ცხოვ რობს ცხინ ვალს გა რეთ და მათ აქვთ სა კუ თა რი სკო ლაც, უნი ვერ სი ტე ტიც, რი თაც ჩრდი ლო ეთ ოსეთ ში არა სო დეს “გა უ ნე ბივ­რე ბი ათ,” მა შინ, რო დე საც ჩრდი ლო ეთ ოსე თი არ მო ითხ ოვს ავ ტო ნო მი ა სა ან გა მო ყო ფას, ხო ლო ამის ფონ ზე ის ოსე ბი, რო მელ თაც ყვე ლა ნა ი რი პი რო ბე ბი აქვთ თვით გა მორ კვე ვის თვის, ითხ ო ვენ კი დევ უფ რო ბევრს ­ და მო უ კი დებ ლო ბას. თა ნაც, ცხინ ვა ლე ლი სე პა რა ტის ტე ბი ხში რად ამ ბო ბენ, რომ მათ სურთ შე ერ თე ბა ჩრდი ლო ეთ ოსეთ თან. ცხა დი ა, რომ ესაა მარ თუ ლი სე პა რა ტის ტუ ლი რე ჟი მე ბი. ჩვენ ასე თი მდგო მა რე ო ბა გვქონ და კონ ფლიქ ტურ რე გი ო ნებ ში, რაც გა მო ი ყე ნა რუ­სეთ მა და მან ვე მო ა ხერ ხა ისე, რომ თა ვად, რო­გორც ფაქ ტო რი, ამ რე გი ონ ში არ გა მო ჩე ნი ლი ყო. მა გა ლი თად, რუ სე ბი აფ ხა ზე თის ომის დროს ხომ იღებ დნენ მო ნა წი ლე ო ბას (მა თი თვით მფრი ნა ვიც კი იქ ნა ჩა მო გე დე ბუ ლი), რა საც უარ ყოფ დნენ და ჩვენ 15 წლის გან მავ ლო ბა ში გვქონ და სი ტუ ა ცი ა, სა დაც რუ სებს სა ერ თა შო რი სო ორ გა ნი ზა ცი ე ბი ნე იტ რა ლურ სა ხელ მწი ფოს უწო დებ დნენ, არა და რე ა ლუ რად, ეს იყო ის ქვე ყა ნა, რო მელ მაც მო ახ­დი ნა ქარ თუ ლი ტე რი ტო რი ე ბის ანექ სი ა. ამი სი დამ ტკი ცე ბა, მა შინ დე ლი უნი ა თო ხე ლი სუფ ლე ბის პი რო ბებ ში, სა ერ თა შო რი სო სა ზო გა დო ე ბი სათ­ვის ვერ ხერ ხდე ბო და. ახ ლა კი, აგ ვის ტო ში, რუ­სეთ მა მო ი სურ ვა იმა ვე სცე ნა რით პრო ცე სე ბის მარ თვა. მან ჯერ კი დევ მარ ტში, აფ ხა ზე თის დე­ ფაქ ტო ხე ლი სუფ ლე ბას მი ა ღე ბი ნა გა დაწყ ვე­ტი ლე ბა, რომ ზე მო აფ ხა ზე თი, კო დო რის ხე ო ბა გა ე თა ვი სუფ ლე ბი ნა. კო კო ით მა და ა პი რა მთე ლი ყო ფი ლი სამ ხრეთ ოსე თის ავ ტო ნო მი უ რი ოლ ქი

გა ე თა ვი სუფ ლე ბი ნა და ორი ვე რე გი ონ ში და იწყო სამ ხედ რო მოქ მე დე ბე ბი. ასეთ დროს, პრო ცეს ში სა ერ თა შო რი სო ორ გა ნი ზა ცი ე ბი ჩა ერ თვნენ, მაგ­რამ ისი ნი რუ სე თის ასეთ აგ რე სი ას და ჩვენ მი ერ მი წო დე ბულ ინ ფორ მა ცი ებ ზე, რომ აქ რთუ ლი სი ტუ ა ცია იყო და იქ ნე ბო და სა ო მა რი მოქ მე დე­ბე ბი, გვპა სუ ხობ დნენ, რომ ვა ჭარ ბებ დით. შე დე­გად მი ვი ღეთ ორი ვე რე გი ონ ში გან ვი თა რე ბუ ლი სა ო მა რი პრო ცე სე ბი. ჩვენ რომ არ გვე პა სუ ხა ცხინ ვა ლის რე გი ონ ში ამ სა ცეცხ ლე წერ ტი ლე ბის

ჩაქ რო ბით, მა შინ მოვ ლე­ნე ბი შემ დე გი სცე ნა რით გან ვი თარ დე ბო და: ცხინ­ვა ლის რე გი ონს აი ღებ და კო კო ი თი, ზე მო აფ ხა ზეთს ­ ბა ღაფ ში (ცხა დი ა, რუ სე თის დახ მა რე ბით, ოღონდ ის აქ ტი უ რად არ გა მოჩ ნდე ბო­და, ბუ ნებ რი ვი ა) და რუ სე­თი იტყ ო და, რომ ამ ხალ ხმა თა ვი ან თი ავ ტო ნო მი ე ბის ტე რი ტო რი ის ფარ გლებ ში აღად გი ნა თა ვი სი წეს ­წყო­ბი ლე ბა. რუ სე თი გად მო ი­ნაც ვლებ და და უკ ვე გორ სა და ზუგ დიდ თან გვექ ნე ბო­და “ნე იტ რლუ რი” რუ სე თი. ამი ტომ სა ჭი რო იყო მკაც­რი პა სუ ხის გა ცე მა. ამ პა­სუხს წარ მო ად გენ და, ჩვე ნი შე ი ა რა ღე ბუ ლი ძა ლე ბის ოპე რა ცი ა, რო მელ მაც მტე­რი 4 სა ათ ში გა ა ნად გუ რა, მაგ რამ ამას მოჰ ყვა არა მარ ტო ჩვენ თვის და და სავ­

ლე თი სათ ვის, არა მედ ზო გა დად წარ მო უდ გე ნე ლი გან ვი თა რე ბაც ­ რუ სეთ მა გა მო ი ყე ნა მთე ლი რე­სურ სი. ჩვენ არ ჩე ვა ნის წი ნა შე ვი დე ქით ­ ან გაგ­ვეგ რძე ლე ბი ნა სა ო მა რი მოქ მე დე ბე ბი, (რუ სეთს 1.5 მი ლი ო ნი ა ნი არ მია ჰყავს. იმა ვე რა ო დე ნო ბის ადა მი ანს შე უძ ლი ა, სა ქარ თვე ლო ში, სა ერ თო დაც, ფი ზი კუ რად ხელ ში ია რა ღის აღე ბა) ან ისევ სა ერ­თა შო რი სო დო ნე ზე მოგ ვეთხ ო ვა ამ აგ რე სი ის შე­ჩე რე ბა. დღეს, ამ ეტაპ ზე, და სავ ლე თი უკ ვე აღარ ამ ბობს, რომ ჩვენ გვაქვს კონ ფლიქ ტი აფ ხა ზებ­თან ან ოსებ თან, არა მედ ცხა დი ხდე ბა, რომ ესაა რუ სულ ­ქარ თუ ლი კონ ფლიქ ტი და რომ ყვე ლას ერ თად გვაქვს პრობ ლე მა ამ ქვე ყა ნას თან და რო­გორ მე მის გა დაჭ რა ზე უნ და ვი ფიქ როთ. ეს არის რე ა ლუ რი სუ რა თი.

ხში რად გა ის მის ხოლ მე ზო გი ერ თი პო ლი ტი კო­სი სა გან, რომ ეს ომი და ვიწყ ეთ ჩვენ. არ სე ბობს ასე ვე ან დრეი ილა რი ო ნო ვი (პუ ტი ნის ყო ფი ლი მრჩე ვე ლი ეკო ნო მი კურ სა კითხ ებ ში ­ ავტ.), რო­მელ საც აქვს და წე რი ლი სამ გვერ დზე მო ნა ცე მე­ბი სამ ხედ რო თვალ საზ რი სით, სა დაც წე რი ა, რომ სა ო მა რი მოქ მე დე ბე ბის დაწყ ე ბის, მო სახ ლე ო ბის გაყ ვა ნის, ექ სპერ ტე ბის ჩაყ ვა ნის დროს, პირ ვე ლი გას რო ლა, პირ ვე ლი მსხვერ პლი, ჟურ ნა ლის ტე ბის ჩაყ ვა ნა, ყვე ლა ფერ ში ჩვენ ვიგ ვი ა ნებთ! ამი სათ­ვის, რუ სე თი 4­5 დღით, 1 თვით, კვი რით და ა.შ. ყო ველ თვის არის წინ, ანუ ჩვენ ვპა სუ ხობთ მას. ეს არის რე ა ლო ბა და არ შე იძ ლე ბა ილა რი ო ნოვ ზე უფ რო ცუდ დას კვნას აკე თებ დეს ქარ თვე ლი. ამა­საც რომ და ვა ნე ბოთ თა ვი, ნა ბის მი ერ მა და ბა ლი რან გის სამ ხედ რო მაც კი იცის, რომ აგ ვის ტო ში, რო დე საც ხილ ვა დო ბა არის, რო დე საც რო კის უღელ ტე ხილ ზე მოძ რა ო ბა თა ვი სუ ფა ლია და დე­კემ ბერ ში “მაპ”­ს ვე ლო დე ბით, აგ ვის ტო ში სა ო მა­რი მოქ მე დე ბე ბის დაწყ ე ბა არა ნა ი რად არ გვაწყ­ობ და. თუ ჩვენ მა ინ ცდა მა ინც ომით გვინ დო და ამ პრობ ლე მე ბის მოგ ვა რე ბა, ამას გა ვა კე თებ დით დე კემ ბრის მე რე (“მაპ “­ის სა კითხ ის გა დაწყ ვე ტის შემ დეგ) და გა ვა კე თებ დით დე კემ ბერ ში, იან ვარ­ში, თე ბერ ვალ ში, რო დე საც თოვ ლი ა, ხილ ვა დო ბა ცუ დია და ა.შ.

ამის გარ და, ჩვენ გვქონ და ორი გეგ მა ­ ერ თი “ე უ თოს” მო წო ნე ბუ ლი, ცხინ ვალ თან და კავ ში რე­ბით და მე ო რე, გა ე რო ში გაცხ ა დე ბუ ლი და ორი­ვეს სა შუ ა ლე ბით, ჩვენ მშვი დო ბი ა ნად ვიბ რუ ნებ­დით ამ ორ ტე რი ტო რი ას. რის თვის გვჭირ დე ბო და სა ო მა რი მოქ მე დე ბე ბი?! იმი სათ ვის, რომ ჩვე ნი გეგ მე ბი ჩაგ ვეგ დო?! ესაა რე ა ლო ბაა და ასეც, რომ არ იყოს, მი უ ხე და ვად ჩემ მი ერ და სა ხე ლე­ბუ ლი არ გუ მენ ტე ბი სა, ერ თა დერ თი სა შუ ა ლე ბა იმი სათ ვის, რომ რუ სეთ მა გა ა მარ თლოს თა ვი სი აგ რე სი ა, არის ის, რომ მას ჰქონ დეს სა ქარ თვე­ლო დან პა სუ ხი ­ “ჩვენც ვართ აგ რე სო რე ბი.” მათ ესეც აკ მა ყო ფი ლებთ. ისი ნიც, რომ აგ რე სო რე ბი არი ან, ამას უკ ვე დამ ტკი ცე ბაც არ სჭირ დე ბა. სა­ქარ თვე ლოს აგ რე სო რად გა მოცხ ა დე ბა მათ თვის საკ მა რი სი ა. ამ პრო ცე სებს კი ჩვენ თან დღეს, სამ­წუ ხა როდ, ბევ რი პო ლი ტი კო სი ხელს უწყ ობს ან შეგ ნე ბით ან შე უგ ნებ ლად და ან უვი ცო ბით. აი ეს არის სი ნამ დვი ლე.

­ რა მოვ ლე ნე ბი უძღ ო და ყო ვე ლი ვე ამას წინ და რას გვეტყ ო დით სა ერ თა სო რი სო მდგო მა რე-ო ბა ზე?

­ ამ მი მარ თუ ლე ბით, აფ ხა ზეთ შიც, ეს პრო­ცე სე ბი, დი დი ხნის გან მავ ლო ბა ში მზად დე ბო და. რო დე საც იყო მყა რი ცენ ტრა ლუ რი ხე ლი სუფ­ლე ბა, და ვუშ ვათ პირ ვე ლი არ ჩე უ ლი პრე ზი დენტ ზვი ად გამ სა ხურ დი ას დროს, იქ ვერ ბე დავ დნენ სე პა რა ტის ტულ მოძ რა ო ბას, რად გა ნაც ერი ერ­თი ა ნი იყო და ნე ბის მი ე რი სამ ხედ რო შე ტა კე ბის შემ თხვე ვა ში, მათ წამ გე ბი ა ნი პო ზი ცია ექ მე ბო­

დათ, რად გა ნაც სა ო მარ მოქ მე დე დებ ში, რუ სე ბი აგ ვის ტოს მსგა ვად, ღი ად ვერ ერ თვე ბოდ ნენ. ამი ტო მაც, ნე ბის მი ერ სამ ხედ რო შე ტე ვას ჩვენ მო ვი გე რი ებ დით. ამი სათ ვის რა სჭირ დე ბო დათ რუ სებს? და ძა ბუ ლო ბის გად მო ტა ნა თბი ლის ში, ხე ლი სუფ ლე ბის შე სუს ტე ბა, ან ჩა მოგ დე ბა და და­სუს ტე ბუ ლი, ერ თმა ნეთ თან და პი რის პი რე ბუ ლი რა ი ო ნე ბის ფონ ზე, კონ ფლიქ ტის დაწყ ე ბა უკ ვე გა უ ი ო ლებ და მათ ბრძო ლას. აი ეს გა ნა ხორ ცი­ე ლეს ­ ჯერ და ამ ხეს ხე ლი სუფ ლე ბა და შემ დეგ უკ ვე და იწყ ეს სა ო მა რი მოქ მე დე ბე ბი აფ ხა ზეთ ში, რა საც მა ნამ დე აფ ხა ზე ბი მეშ ვე ო ბი თაც გა რე შე ვერ ბე დავ დნენ. რა მოხ და შემ დგომ? 13 თვი სა და 13 დღის გან მავ ლო ბა ში, ისიც ჩვე უ ლებ რი ვი ადა მი ა ნე ბის ენ თუ ზი აზ მზე წყდე ბო და... უამ რა ვი სა მარ ცხვი ნო ხელ შეკ რუ ლე ბა აქვს გა ფორ მე ბუ­ლი ედუ არდ შე ვარ დნა ძის მთავ რო ბას ­ ეს არის გა ნი ა რა ღე ბა ზე, რო ცა იცოდ ნენ, რომ გაგ რის შემ დეგ გვხვდე ბო და სო ხუ მის აღე ბა და ხე ლი მო ა წე რეს მძი მე ტექ ნი კის გა მოყ ვა ნა ზე, ფუ ლიც კი გა და ი ხა დეს ამ ტექ ნი კის გა მო სა ტა ნად და ფოთ ში და სა დე ბად. ამ ხნის გან მავ ლო ბა ში, რაც ჩვენ ხე ლი სუფ ლე ბა ში ვართ, იმ ორ გეგ მა საც რომ თა ვი და ვა ნე ბოთ, ვერც ერთ დო კუ მენტს ნა ხავთ, სა დაც ჩვენ თვის მომ გე ბი ა ნი მდგო­მა რე ო ბა არა გვაქვს და ფიქ სი რე ბუ ლი. ყვე ლა გან ცხა დე ბა სა და რე ზო ლუ ცი ა ში, ნა ბიჯ ­ნა ბიჯ მივ დი ო დით იქეთ კენ, რომ ჩვენ თვის უკე თე სი მდგო მა რე ო ბა ყო ფი ლი ყო. ჩვე ნი ძა ლის ხმე ვით, 1994 წელს მი ღე ბულ გა ე როს რე ზო ლუ ცი ებ ში შე­ვი და არ სე ბი თი ცვლი ლე ბა, სა დაც ჩა ი წე რა, რომ აბ სო ლუ ტუ რად ყვე ლა დევ ნი ლი უნ და დაბ რუნ­დეს, და ცუ ლია ყვე ლას ქო ნე ბა და სხვა. მარ თა­ლი ა, ჩვენ ვერ გა ვი ტა ნეთ უშიშ რო ე ბის საბ ჭო ზე სა კითხ ი, მაგ რამ გა ვი ტა ნეთ სე სი ა ზე, რომ ამ ტე რი ტო რი ა ზე მოხ და ქარ თვე ლე ბის ეთ ნოწ მენ­და. მსოფ ლიო გვე უბ ნე ბო და: დი ახ, ყვე ლა უნ და დაბ რუნ დეს, ქო ნე ბა უნ და იყოს და ცუ ლი, მაგ რამ მოხ და ომი და და ნა შა უ ლი. პან გი მუ ნის, გა ე როს გე ნე რა ლურ მდი ვანს, და ე ვა ლა რა აპ რი ლი დან სექ ტემ ბრამ დე და ე წე რა კონ კრე ტუ ლი გეგ მა დევ­ნი ლე ბის დაბ რუ ნე ბას თან და კავ ში რე ბით. რუ სებს ჰქონ დათ კონ კრე ტუ ლი ვა და ­ სექ ტემ ბრამ დე უნ­და “და ემ თავ რე ბი ნათ” სა ქარ თვე ლო ში სი ტუ ა ცია და სწო რედ ეს გა ნა ხორ ცი ე ლეს კი დე ვაც. ჩვენ ჩვე ნი მშვი დო ბი ა ნო ბით, რუ სე თი მი ვიყ ვა ნეთ იმ კონ დი ცი ამ დე, რომ მას უნ და გა ნე ხორ ცი ე ლე ბი ნა ის, რაც გა ნა ხორ ცი ე ლა და ამას არა ვინ ელო და, მი უ ხე და ვად იმი სა, რომ ამას ვე უბ ნე ბო დით უცხ­ო ელ მე გობ რებს. შე საძ ლე ბე ლი ა, ცხინ ვალ თან და კავ ში რე ბით, ვინ მემ დას ვას კითხ ვა, თუ ვინ ის რო ლა პირ ველ მა, მაგ რამ თუ მე ამ ოთახ ში შე­მო მი ვარ და შე ი ა რა ღე ბუ ლი პი რი და მე რე, რომ მიმ ტკი ცოს, რომ სუ ლაც არ აპი რაბ და გას რო ლას, ეს აბ სურ დი ა. ჩვენ ხომ არ გა დავ სულ ვართ ჩრდი­ლო ეთ ოსეთ ში, ომი ხომ არ დაგ ვიწყ ი ა? ისი ნი შე­მო ვიდ ნენ ჩვენს ტე რი ტო რი ა ზე, ხომ? ეს სა კითხი სა ერ თოდ არ უნ და ის მე ბო დეს... ყვე ლა ფერს რომ თა ვი და ვა ნე ბოთ, ზე მო აფ ხა ზეთ ში ხომ არა ვის გა უს ვრი ა? ან ფოთ ში, ხობ სა და სე ნაკ ში? რა ტომ შე მო ვი და ე.წ. “სამ შვი დო ბო ძა ლა” ჩვენს ტე რი­ტო რი ა ზე? ეს ყვე ლა ფე რი იყო გან საზღ ვრუ ლი და სა ხე ზე მი ვი ღეთ მომ ხდა რი. ამ მხრივ კი, დღეს რე ა ლო ბა სხვა ნა ი რი ა. სარ კო ზი­ მედ ვე დევ ­სა ა კაშ­ვილს შო რის და დე ბულ ხელ შეკ რუ ლე ბა ში, ცალ­სა ხად წე რი ა, რომ უნ და და იწყ ოს დევ ნი ლე ბის დაბ რუ ნე ბა და ა.შ მედ ვე დევ მა ხელ შეკ რუ ლე ბით აღი ა რა, რომ არ ცნობ და ამ ტე რი ტო რი ებს, მაგ­რამ 2 კვი რა ში გა მო აცხ ა და და მო უ კი დებ ლე ბად... რუ სეთ მა არა მარ ტო სა ქარ თვე ლოს, არა მედ მთე ლი მსოფ ლი ოს ნე ბა უგუ ლე ბელ ყო და მას უთხ რა, რომ ამ ქა ღალ დის ფა სი, რო მელ საც ხე ლი მო ვა წე რე, მარ თლაც ქა ღალ დის ფა სი ა... დღეს მათ საკ მა ოდ გა ირ თუ ლეს მდგო მა რე ო ბა და მათ შო რის, სა ერ თა შო რი სო ეკო ნო მი კუ რი კუთხ ი თაც. ამ მხრივ, სა ქარ თვე ლოს მდგო მა რე ო ბა სა გუ ლის­ხმო ა. გა ზის ალ ტერ ნა ტი უ ლი გზის ევ რო პი სათ­ვის მი წო დე ბა “ნა ბუ კოს” პრო ექ ტის ფარ გლებ ში გა ნი ხი ლე ბა, სა დაც სა ქარ თვე ლოს სტრა ტე გი უ­ლი ფუქ ცია ეკის რე ბა. გარ და ამი სა, ჩვენ დავ დეთ ამე რი კას თან სტრა ტე გი უ ლი ხელ შეკ რულ ბის ქარ ტი ა, სა დაც ცალ სა ხად წე რი ა, რომ აშშ ფი ზი­კუ რად უზ რუნ ველ ყოფს ჩვე ნი ქვეყ ნის ენერ გე­ტი კულ უსაფ რთხო ე ბას. მთა ვა რი არის ის, რომ ამ კონ ფლიქ ტის წი ნა პე რი ოდ ში, მსოფ ლიო სა ზო გა­დო ებ რი ო ბა სულ უს ვამ და თა ვის თავს კითხ ვას ­ არ სე ბობს თუ არა სა ერ თოდ მსოფ ლიო მო რა ლი?

სა ქარ თვე ლო ში მიმ დი ნა რე აგ რე სი ის დროს, ყვე ლამ ­ როგრც ამე რი კამ, ისე ჩი ნეთ მა, რო­გორც ევ რო პამ, ისე ვე აზი ამ, შუა აზი ის სა ხელ­მწი ფო ებ მა, სერ ბეთ მა თუ კო სო ვომ ­ აღი ა რა, რომ რუ სე თი იყო ამ მოვ ლე ნებ ში აგ რე სო რი და ჩა ი დი ნა და ნა შა უ ლი. მსოფ ლიო შე თან ხმდა იმა­ზე, რომ ეს იყო სა ქარ თვე ლო ზე გან ხორ ცი ე ლე­ბუ ლი აგ რე სია და ამ დროს, თუ კი ჩვენ თან სხვა ტენ დენ ცია იკ ვე თე ბა მხო ლოდ იმის გა მო, რომ გარ კვე ულ მა ძა ლებ მა, რა ღაც სა ხის პო ლი ტი კუ­რი ქუ ლე ბი და ი წე რონ, ეს სავ სე ბით გა უ გე ბა რი, გა უ მარ თლე ბე ლი და უზ ნეო საქ ცი ე ლი ა.

­ რა ტომ დავ მარ ცხდით აფ ხა ზე თის ომ ში?- აფ ხა ზეთ ში სა ო მარ მოქ მე დე ბებს სა ქარ თვე­

ლო ცუ დი ფო ნით შეხ ვდა ­ დამ ხო ბი ლი ხე ლი სუფ­ლე ბა, არარ სე ბუ ლი ჯა რი, ში და და პი რის პი რე ბა და გა უქ მე ბუ ლი კონ სტი ტუ ცია (შე ა ჩე რეს მი სი მოქ მე დე ბა). ამან მის ცა სა ფუძ ვე ლი აფ ხა ზებს ეთ ქვათ, რომ ჩვენ თვი თონ ვე და ვამ ხეთ ხე ლი-

სუფ ლე ბა, პრობ ლე მე ბი შე იქ მე ნით, თა ვად ვე ახ დენთ ში და აგ რა სი ას (მი დი ო და თავ დას ხმე ბი სა მეგ რე ლო ზე და ა.შ) და მათ და იწყ ეს ავ ტო ნო მი-ურ რე ჟიმ ში და მო უ კი დებ ლო ბის გა მოცხ ა დე ბა. ამ დროს, აქა ურ მა საბ ჭომ მი ი ღო გა დაწყ ვე ტი ლე ბა, რომ შე სუ ლი ყო აფ ხა ზე თის ტე რი ტო რი ა ზე. პირ­ვე ლად, ეს რუ სებ სა და აფ ხა ზებ თან შე თან ხმე ბით მოხ და და გა ა ტა რეს ეს შე ი ა რა ღე ბუ ლი ფორ მი­რე ბე ბი, ხო ლო მე ო რე შეს ვლი სას, ქარ თვე ლებს ცეცხ ლი გა უხ სნეს. ის თბი ლი სი დან წა სუ ლი შე ი ა რა ღე ბუ ლი ძა ლე ბი, რომ ლე ბიც მოხ ვდნენ აფ ხა ზე თის ტე რი ტო რი ა ზე, აღ მოჩ ნდე ნენ სა ო მარ მდგო მა რე ო ბა ში. მო უმ ზა დებ ლო ბამ, ში და და­პი რის პი რე ბამ, კო რუფ ცი ამ, შე ვარ დნა ძის მი ერ სხვა დას ხვა სა მარ ცხვი ნო ხელ შეკ რუ ლე ბე ბის ხელ მო წე რამ და კი დევ არა ერ თმა ფაქ ტორ მა გა­ნა პი რო ბა ის, რომ ეს ტე რი ტო რი ე ბი, რე ა ლუ რად, სამ ხედ რო თვალ საზ რი სით, იქ ნა და კარ გუ ლი. თან ისეთ დროს, რო დე საც რუ სებ მა ერ თხელ გა­მო ი ყე ნეს დე სან ტი, რო მე ლიც ჩა მოს ვეს ოჩამ ჩი­რე ში. მა შინ მო ხერ ხდა მთე ლი ქარ თუ ლი ძა ლე ბის კონ სო ლი და ცია და ეს დე სან ტი პირ წმინ დად გა­ვა ნად გუ რეთ. სხვა შემ თხვე ვებ ში, რუ სე თის აქ ტი­უ რო ბა არ ჩან და. გა დაწყ ვე ტი ლე ბე ბი მი ი ღე ბო და სხვა დას ხვა დო ნე ზე, სამ ხედ რო ე ბი ხან იღებ დნენ ერთ სტრა ტე გი ულ ობი ექტს, შემ დეგ შე უ თან ხმე­ბე ლი ბრძა ნე ბა მო დი ო და. არ არ სე ბობ და ცენ­ტრა ლუ რი ხე ლი სუფ ლე ბა სამ ხედ რო თალ საზ რი­სით, სხვა დას ხვა ჯგუ ფე ბი ავ ტო ნო მი ურ რე ჟიმ ში მოქ მე დებ დნენ და ამან გა ნა პი რო ბა ჩვე ნი და მარ­ცხე ბა. ამ ტე რი ტო რი ა ზე მი ვი ღეთ, რუ სებ თან ერ­თად, დე­ ფაქ ტო რე ჟი მის დამ ყა რე ბა.

ისეთ რე ზერვს, რო მე ლიც არ სე ბობ და აფ ხა­ზებ სა და ოსებ თან, იგი ვე ნა თე სა ვე ბის, გვა რე ბის დო ნე ზე, რომ მი ე ცეს ამოქ მე დე ბის სა შუ ა ლე ბა, სა ჭი როა რუ სუ ლი ფაქ ტო რის მოხ სნა კონ ფლიქ­ტურ ზო ნა ში. თუ ამას ვერ გა ა კე თებ, ცალ კე უ ლი პი როვ ნე ბე ბი ვე რა ფერს გა დაწყ ვე ტენ. ის აფ­ხა ზე ბი, რო მელ თაც აქვთ ქარ თულ მხა რეს თან და ლა პა რა კე ბის სურ ვი ლი, ამ სურ ვილ საც კი ვერ ამ ჟღავ ნე ბენ.

­ არ სე ბობს პო ლი ტი კუ რი ნა წი ლი, რომელსაც მიაჩნია, რომ პრობ ლე მა შე იძ ლე ბა გა დაწყ დეს პირ და პი რი დი ა ლო გის რე ჟიმ ში. თქვენ რო გორ უყუ რებთ ამ სა კითხს?

­ ასეთ შემ თხვე ვა ში, გა მო დის, რომ პრობ ლე მა ქარ თულ ­აფ ხა ზუ რი ყო ფი ლა და ეს რომ წარ მო­უდ გე ნე ლი ა, ხომ ფაქ ტი ა? მე ვყო ფილ ვარ ასე თი სა ხის ქარ თულ ­აფ ხა ზურ მო ლა პა რა კე ბებ ზე, პირ და პირ დი ა ლოგ ში. ეს აფ ხა ზე ბი ერთს გე უბ ნე­ბი ან პი რის პირ, პი რად სა უბ რებ ში, მე ო რეს მა შინ, რო დე საც შეხ ვედ რას სა ერ თა შო რი სო ორ გა ნი ზა­ცი ე ბი ეს წრე ბი ან და სა ერ თოდ სხვა რა ღა ცას მა­შინ, რო ცა გვერ დით რუ სე ბი გვის ხე დან, ამას თან ერ თად, ასეთ შეხ ვედ რებ ზე არა ნა ი რი სა ხის გა­დაწყ ვე ტი ლე ბა არ მი ი ღე ბა, რად გა ნაც ეს ხალ ხი (სა უ ბა რია აფ ხა ზე თის პარ ლა მენ ტის, პრე ზი დენ­ტის ადი ნის ტრა ცი ის წევ რებ ზე) ვე რა ფერ ზე ვერ იღებს გა დაწყ ვე ტი ლე ბებს. ელე მე ტე რუ ლად, მე მათ შევ თა ვა ზე, რომ შექ მნი ლი ყო ორი ვე მხრი დან ჟურ ნა ლის ტე ბის ჯგუ ფი, რო მე ლიც სან ქცი რე ბას გა უ წევს იმას, თუ რა მა სა ლა გა ვი დეს თქვენ გან და ჩვენ გან და გა ვუშ ვათ ორი ვე მხა რის სა ინ ფორ­მა ციო ველ ში. ამა ზე ელე მენ ტა რუ ლი არა ფე რი ა, რომ სა ინ ფორ მა ციო ვე ლი რა ღა ცა ფარ გლებ ში გა იხ სნას, მაგ რამ ამის წი ნა აღ მდეგ ნიც იყ ვნენ, რად გა ნაც იქ რე ა ლუ რად გა დაწყ ვე ტი ლე ბას იღებ და რუ სი, თუნ დაც, მა გა ლი თად ავი ღოთ ის, თუ რა ხდე ბო და ბა ღაფ შის არ ჩე ვის დროს, რო­დე საც ის და ხაჯინბა “და აწყ ვი ლეს” და მხო ლოდ ამის შემ დეგ ჩაწყ ნრდა სი ტუ ა ცია ამ რე გი ონ ში. კი ბა ტო ნო, იყოს ეს დი ა ლო გი, მაგ რამ შე დეგს ეს, ფაქ ტობ რი ვად, ვერ გა მო ი ღებს. ეს შე იძ ლე ბა შე­ვა და როთ მა რი ლის მოყ რას კერ ძზე. მა რი ლი ხომ არ წყვეტს კერ ძის მომ ზა დე ბას? სა ჭი რო ა, თვი­თონ მომ ზად დეს ეს სი ტუ ა ცი ა.

­ რა არის მა შინ გა მო სა ვა ლი?- ჩვენ სა ერ თა შო რი სო დო ნე ზე გაგ ვქონ და დო­

კუ მენ ტე ბი, რომ ლებ შიც ჩვენ თვის მომ გე ბი ა ნი პო ზი ცია იყო და ფიქ სი რე ბუ ლი ­ ტე რი ტო რი უ­ლი მთლი ა ნო ბა, მოგ ვა რე ბის პრინ ცი პე ბი. აი ამ დო ნე ზე გვსურ და რუ სუ ლი ფაქ ტო რის მოხ სნა. მე ო რე, ყვე ლა სა ერ თა შო რი სო სა სა მარ თლო ე ბის გა მო ყე ნე ბა გვინ დო და და ამას ვა ხორ ცი ე ლებთ კი დე ვაც. სხვა ბერ კე ტი მსოფ ლის ჯერ არ მო­უ ფიქ რე ბია და რუ სეთ თან ომს ვერ მო ვი გებთ, თუნ დაც იმ ფაქ ტო რი დან გა მომ დი ნა რე, რომ მას, მარ თა ლი ა, ბევ რი გა უწ ვრთნე ლი “ბომ ჟით” და­კონ პლექ ტე ბუ ლი, მაგ რამ მა ინც 1,5 მი ლი ო ნი ა ნი არ მია ჰყავს, რა რა ო დე ნო ბი სა საც ჩვენ ვერ შევ­ქმნით. ამი ტო მაც არ სე ბობს სა ერ თა შო რი სო ორ­გა ნი ზა ცი ე ბი და სა სა მარ თლო ე ბი და ამ დო ნე ზე გვსურ და პრობ ლე მის გა დაჭ რა.

- თუმ ცა, ვერც სა ერ თა შო რი სო პო ზი ცია არის არ გუ მენ ტი რუ სე თი სათ ვის...

- ამი ტო მაც ვამ ბობ, რომ დღეს, მსოფ ლიო არ აპა ტი ებს რუ სეთს ჩვენ თან ჩა დე ნილ და ნა შა ულს, რაც უნ და რბი ლად ელა პა რა კოს, ამ პრინ ციპს მა ინც არ დათ მობს, თუ კი მთე ლი მსოფ ლი ო, ჩვენ თან ერ თად, ვერ წყვეტს ამ პრობ ლე მას, ეს ნიშ ნავს იმას, რომ რუ სე თი ახერ ხებს საბ ჭო თა კავ ში რის აღ დგე ნას და გავ ლე ნის გაძ ლი ე რე ბას უკ რა ი ნა ზე, ბალ ტი ის პი რეთ ზე, აღ მო სავ ლეთ ევ­რო პა ზე და ასეთ რუ სეთ თან ჭი და ო ბა აღა რა ვის ძა ლუძს, მაგ რამ ეს ხომ არ არის ფაქ­ტი, პი რი ქით ­ რუ სე თი მი დის და სუს ტე­ 9

ინ ტერ ვიუ სა ქარ თვე ლოს პარ ლა მენ ტის ტე რი ტო რი ული მთლიანობისაღ დგე ნის დრო ე ბი თი კო მი სი ის თავ მჯდო მა რე შო თა მა ლაშ ხი ას თან

9TSU TIMESმაისი 2009 სინამდვილე

თა თია თამ ლი ა ნი

­ ბა ტო ნო მა მუ კა, რო გორ ფიქ რობთ, რა პო-ლი ტი კუ რი პრო ცე სე ბი მიმ დი ნა რე ობს დღეს-დღე ო ბით აფ ხა ზეთ ში? რო გო რია აფ ხა ზუ რი სა ზო გა დო ე ბის გან წყო ბე ბი, რამ დე ნად მზა დაა აფ ხა ზუ რი მხა რე ქარ თულ სო ცი უმ თან ინ ტეგ-რა ცი ი სათ ვის?

- აფ ხა ზეთ ში რუ სე ბი სა და სე პა რა ტის ტუ ლი მთავ რო ბის მი ერ ხელ მო წე რი ლი ხელ შეკ რუ­ლე ბის მი ხედ ვით, გან საზღ ვრუ ლია 3700 რუ სი ჯა რის კა ცის ჩა სახ ლე ბა, ჩე მი მო ნა ცე მე ბით კი, ეს რიცხ ვი 10 ათა სამ დე აღ წევს და აქე დან გა მომ დი ნა რე, აფ ხა ზე თის მო სახ ლე ო ბის და ახ­ლო ე ბით, 2­3% თვლის, რომ იგი არ ცხოვ რობს ოკუ პი რე ბულ ქვე ყა ნა ში. მი უ ხე და ვად იმი სა, რომ “ო კუ პან ტე ბი” მათ იცა ვენ სა ქარ თვე ლოს აგ რე სი ი სა გან. აფ ხა ზებს მი აჩ ნი ათ, რომ ორ ცეცხლს შუა არი ან აღ მო ჩე ნილ ნი. მე ვი ცი, რომ აფ ხა ზე თის სხვა დას ხვა მხა რე ში და მო უ კი დებ­ლო ბას თან და კავ ში რე ბით, შე ხე დუ ლე ბე ბი სხვა­დას ხვა ნა ი რი ა. თვა და პირ ვე ლად, უნ და ით ქვას, რომ და მო უ კი დებ ლო ბა მათ თვის იყო მო უ ლოდ­ნე ლი და დღე ვან დე ლი აფ ხა ზუ რი ხე ლი სუფ ლე­ბა ყვე ლა ზე კარ გად გრძნობ და თავს ზუს ტად “ჰა ერ ში გა მო კი დე ბულ” მდგო მა რე ო ბა ში, რო დე საც არც ომი იყო და არც მშვი დო ბა. რას ვგუ ლის ხმობ სხვა დას ხვა ნა ირ გან წყო ბებ ში? ჩრდი ლო ეთ აფ ხა ზეთ ში, კერ ძოდ გან თი ად სა და ბიჭ ვინ თის მო ნაკ ვეთ ში, არის ბევ რად უფ რო წყნა რი და მშვი დი მდგო მა რე ო ბა. იქ ხელ შე სა ხე­ბია ტუ რის ტუ ლი ინ დუს ტრი ის გან ვი თა რე ბა და ამ დე ნად, ეკო ნო მი კუ რი თვალ საზ რი სით, მდგო­მა რე ო ბა ბევ რად გა მოს წო რე ბუ ლი ა, მაგ რამ აი, გუ და უ თა ით ვლე ბა კრი მი ნა ლურ ქა ლა ქად და იქ ისე თი ტი პის მუ შა ო ბა, რა საც ჰქვია ტუ­რის ტუ ლი ბიზ ნე სი, ნაკ ლე ბად ხდე ბა. სო ხუმ ში უკე თე სი მდგო მა რე ო ბა ა, თუმ ცა ქა ლა ქი და ზი­ა ნე ბუ ლია ომი სა გან და მი სი რე ა ბი ლი ტა ცია არ მოხ და. სო ხუ მის ინ ტე ლექ ტუ ა ლუ რი, საკ მა ოდ დი დი მა წი ლი მო სახ ლე ო ბი სა, შეშ ფო თე ბუ ლია იმ პრო ცე სე ბის მო ლო დინ ში, რო მე ლიც შე საძ­ლე ბე ლია გან ვი თარ დეს ამ რე გი ონ ში უახ ლო ეს მო მა ვალ ში. ვგუ ლის ხმობ დე მოგ რა ფი ულ და სო ცი ა ლურ პერ სპექ ტი ვებს.

სო ხუ მის იქით, ოჩამ ჩი რე დან მყო ლე ბუ ლი, ტყვარ ჩე ლის ჩათ ვლით (სამ ხრეთ აფ ხა ზე თი), ვგუ ლის ხმობ გა ლის რა ი ონს, ეს არის, ფაქ ტობ­რი ვად, ოკუ პი რე ბუ ლი ტე რი ტო რი ა, რად გან სამ ხედ რო პი რე ბის რიცხ ვი ერთ სულ მო სახ ლე­ზე წარ მო უდ გენ ლად დი დი ა. თუ არ ჩავ თვლით ბომ ბო რას ბა ზას გუ და უ თა ში და გან საზღ ვრუ­ლი რა ო დე ნო ბის ნა წილს სო ხუმ ში, მთე ლი რუ­სუ ლი სამ ხედ რო ძა ლა მო ბი ლი ზე ბუ ლია ოჩამ­ჩი რე სა და გა ლის რა ი ონ ში. თუ გა ვით ვა სილ­წი ნებთ იმას, რომ ოჩამ ჩი რე ში მა ლე და იწყ ე ბა რუ სე თის ფლო ტის ინ ფრას ტრუქ ტუ რის მშე ნებ­ლო ბა, ნა წი ლის დის ლო კა ცი აც იგეგ მე ბა, ეს ძა­ლი ან მძი მე მდგო მა რე ო ბა ში ჩა აგ დებს აფ ხა ზურ

მო სახ ლე ო ბას. შეგ ნე ბულ აფ ხა ზებს მი აჩ ნი ათ, რომ დღეს თუ ხვალ, გან თი ა დი­ ლე სე ლი ძის მო ნაკ ვეთ ში ჩა სახ ლდე ბა 50 ათა სი რუ სი მუ შა, რო მელ თაც უნ და იმუ შა ონ სო ჭის ოლიმ პი უ რი სოფ ლის მშე ნებ ლო ბა ზე. ასე ვე, გა ლი ­ო ჩამ ჩი­რეს ტე რი ტო რი ა ზე იგეგ მე ბა, და ახ ლო ე ბით, 10­15 ათა სამ დე რუ სი სამ ხედ რო მო სამ სა ხუ რის ჩა სახ ლე ბა ოჯა ხებ თან ერ თად. ეს ნიშ ნავს, რომ რუ სე ბის სა სარ­გებ ლოდ დე მოგ­რა ფი უ ლი მდგო მა­რე ო ბა მკვეთ რად შე იც ვლე ბა. უნ და გა ვით ვა ლის წი ნოთ ისიც, რომ რუ სე­ბი აფ ხა ზე ბის გან და ჟი ნე ბუ ლად მო ითხ ო ვენ, შეც­ვა ლოს კა ნო ნი “მი­წის მფლო ბე ლო ბის შე სა ხებ,” რომ ლის მი ხედ ვი თაც, აფ­ხა ზე თის ტე რი­ტო რი ა ზე მი წის ფლო ბის უფ ლე ბა მხო ლოდ აფ ხა­ზებს აქვთ და მი სი შეც ვლის შემ თხვე ვა ში, და იწყ ე ბა აფ ხა ზუ რი მი­წე ბის ტო ტა ლუ რი გა ყიდ ვა. აფ ხა ზეთ ში, გან სა­კუთ რე ბით ზღვის პრა ტე რი ტო რი ა ზე ­ რუ სე ბი მი წებს ყი დუ ლო ბენ, ასე ვთქვათ “და ფა რუ ლი მე თო დით” ­ აფორ მე ბენ ად გი ლობ რივ მო სახ­ლე ებ ზე, მაგ რამ რე ა ლუ რი მფლო ბე ლე ბი თა ვად არი ან. ასეა თუ ისე, დე მოგ რა ფი უ ლი და ტე რი­ტო რი უ ლი პრობ ლე მე ბი დან გა მომ დი ნა რე, ჩე მი შე ხე დუ ლე ბით, 10­15 წლის შემ დეგ, აფ ხა ზე ბი აფ ხა ზეთ ში იქ ნე ბი ან მი ნი მა ლუ რი რა ო დე ნო­ბით. შე იძ ლე ბა აღარც კი იყ ვნენ. დღე საც, რა­ო დე ნობ რი ვად, ამ რე გი ო ნის ტე რი ტო რი ა ზე, აფ ხა ზე ბი 1/3 შე ად გენს. პირ ველ ად გილს ინარ­ჩუ ნებს სომ ხე ბი, მე ო რე ზე ქარ თვე ლე ბი, ხო ლო შემ დეგ თა ვად აფ ხა ზე ბი. რამ დე ნი მე წე ლი წად­ში კი, მა თი რა ო დე ნო ბა, შე იძ ლე ბა რამ დე ნი მე ათა სამ დე და ვი დეს. აფ ხა ზე ბის მო აზ როვ ნე ნა წილს ეს შეგ ნე ბუ ლი აქვს და ტრა გი კუ ლა დაც აღიქ ვამს ამ ყო ვე ლი ვეს. მა გა ლი თად, თუ კი გა­დავ ხე დავთ აფ ხა ზეთ ში ოპო ზი ცი ურ პრე სას, რო მე ლის არ სე ბო ბა საც, რა ო დენ პა რა დოქ სიც არ უნ და იყოს, თა ვად აფ ხა ზუ რი ხე ლი სუფ ლე­ბა უწყ ობს ხელს, (რა თა ხე ლი სუფ ლე ბამ თქვას, რომ სი მარ თლეს ჩვენ კი არა, ჟურ ნა ლის ტე ბი ლა პა რა კო ბენ) ატე ხი ლია გან გა ში. ყვე ლა ნო­მერ ში არის და ბეჭ დი ლი სტა ტია იმის თა ო ბა ზე, რომ სო ხუ მის უნი ვერ სი ტეტ ში აღა რა ვინ ლა­პა რა კობს აფ ხა ზუ რად და იქ შე სუ ლი იფიქ რებ, რუ სე თის რო მე ლი მე პრო ვინ ცი უ ლი ქა ლა ქის

უნი ვერ სი ტეტ ში მიხ ვე დი. არის მსჯე ლო ბა დე­მოგ რა ფი ულ პრობ ლე მა ზე და ეკო ნო მი კურ სა კითხ ებ ზე, რომ რუ სულ მა კა პი ტალ მა შე ჭა მა ად გი ლობ რი ვი ბიზ ნე სი და სხვ. აი ასე თი ვი თა­რე ბაა აფ ხა ზეთ ში.

რაც შე ე ხე ბა ქარ თვე ლე ბის შე ვიწ რო ე ბასა და მათ ზე ზე წო ლას, რა საკ ვირ ვე ლი ა, არის, მაგ რამ არა იმ მას შტა ბის, რო გო რი სა ხი თაც შუქ დე ბა

ჩვე ნი მე დი ა­ სა­შუ ა ლე ბე ბით. იქ არა ვინ ავალ დე ბუ­ლებს რო მე ლი მე ქარ თველს, ბო­ლო დრომ დე, რა თქმა უნ და, რომ მი ი ღოს რუ სე თის მო ქა ლა ქე ო ბა. ჩვენ თან არის სა­უ ბა რი აფ ხა ზურ პას პორ ტებ ზე. რა საკ ვირ ვე ლი ა, გა ლის რა ი ონ ში, არის ქარ თვე ლებ­ზე თავ დას ხმე ბი სა და მა თი შე ვიწ რო­ვე ბის ფაქ ტე ბი, მაგ რამ ნუ დაგ­

ვა ვიწყ დე ბა, რომ იქ ბან დე ბიც მოქ მე დე ბენ და ხშირ შემ თხვე ვა ში, ეს არის შე რე უ ლი ქარ თუ ლი და აფ ხა ზუ რი ბან დე ბი. ჩვენ ძა ლი ან კარ გად ვი ცით ის ეპი ზო დი, რო მე ლიც მოხ და გა ლის სა­ფეხ ბურ თო გუნ დსა და გუნდ “ნარდ”­ს შო რის (ეს არის ის გუნ დი, რო მელ საც მფარ ვე ლობს პი რა დად ბა ღაფ ში). ეს თა მა ში გა ლე ლებ მა მო­ი გეს და მე რე მათ ფე ხე ბი და უხ ვრი ტეს. ასე თი შემ თხვე ვაც იყო, მაგ რამ აფ ხა ზუ რი ხე ლი სუფ­ლე ბა მთლი ა ნო ბა ში ცდი ლობს, რო გორ მე გად­მო ი ბი როს ქარ თუ ლი მო სახ ლე ო ბა და აქ ცი ოს ისი ნი აფ ხა ზე თის მო ქა ლა ქე ე ბად, გა იწ ვი ოს ისი­ნი ჯარ ში და ა.შ.

ვფიქ რობ, რომ დღეს გა ლის მო სახ ლე ო ბას ჩვენ ვე რა ფერს და ვაბ რა ლებთ, აუ გი არ ეთ ქმის არა ვის, რომ მათ მი ი ღონ აფ ხა ზუ რი მო ქა ლა­ქე ო ბა, რად გან მთა ვა რი ა, მათ შე ი ნარ ჩუ ნონ თა ვი სი ქარ თვე ლო ბა. რამ დე ნი ქარ თვე ლი ცხოვ რობს სხვა ქვეყ ნის ტე რი ტო რი ა ზე, მი ღე­ბუ ლი აქვთ იქა უ რი მო ქა ლა ქე ო ბა, მაგ რამ ისი ნი თა ვი ან თი იდენ ტო ბით თავს ცნო ბენ ქარ თვე ლე­ბად. ჩვენ ეს უნ და გა ვაღ ვი ვოთ გა ლე ლებ შიც, თო რემ მათ თან და პი რის პი რე ბა იმის გა მო, რომ არ მი ი ღონ აფ ხა ზუ რი პას პორ ტე ბი და დარ ჩნენ სა ქარ თვე ლოს მო ქა ლა ქე ე ბად, გა მო იწ ვევს იმას, რომ გა მო დევ ნი ან აფ ხა ზე თი დან. აფ ხა ზე თის ხე ლი სუფ ლე ბა არ ცნობს ორ მაგ მო ქა ლა ქე ო ბას. ის ცნობს რუ სეთ ­აფ ხა ზე თის მო ქა ლა ქე ო ბას და არა ქა რულ ­აფ ხა ზურს. სა ერ თო ჯამ ში, ამ

კუთხ ი თაც, სამ წუ ხა რო მდგო მა რე ო ბა ა, მაგ რამ მას ში წვლი ლი ჩვენც მიგ ვიძღ ვის, რად გა ნაც ვერ შევ ძე ლით ამ ხალ ხი სათ ვის სა თა ნა დო დახ­მა რე ბის აღ მო ჩე ნა.

­ ბა ტო ნო მა მუ კა, რაც თქვენ ბრძა ნეთ, ყო-ვე ლი ვე ამის გათ ვა ლის წი ნე ბით, შე საძ ლებ ლად მი გაჩ ნი ათ აფ ხა ზუ რი სა ზო გა დო ე ბის ინ ტეგ რა-ცია ქარ თულ სა ხელ მწი ფოს თან?

- რა საკ ვირ ვე ლი ა, შე საძ ლე ბე ლი ა, ოღონდ სა­ჭი როა მუ შო ბა და ძა ლი ან სე რი ო ზუ ლი. მა გა ლი­თად, ჩვენ თან გა სუ ლი წლის 11 ნო ემ ბერს იყო ჩა მო სუ ლი აფ ხა ზუ რი სე რი ო ზუ ლი დე ლე გა ცი ა. მათ შო რის იყო ორი მა ღალ ჩი ნო სა ნი აფ ხა ზე­თის დღე ვან დე ლი ხე ლი სუფ ლე ბი დან. ეს შეხ­ვედ რე ბი შედ გა სას ტუმ რო “სიმ პა ტი ა ში,” სა დაც გვითხ რეს პირ დაპრ, რომ ისი ნი ჩვენ “დავ ღუ­პეთ.” ჩვენ, ბუ ნებ რი ვი ა, ვუთხ ა რით, რომ თა ვი თა ვად ვე და ი ღუ პეს, მაგ რამ მა ინც სა სი ა მოვ ნო იყო ის, რომ ამ თე მა ზე შედ გა სა უ ბა რი.

­ თქვე ნი აზ რით, ასე თი შეხ ვედ რე ბი დღეს გა-მო ი ღებს შე დეგს?

- კი, ნამ დვი ლად.­ რა მდგო მა რე ო ბაა ამ მხრივ, ცხინ ვა ლის რე-

გი ონ ში?- ცხინ ვა ლის რე გი ონ ში კა ტას ტრო ფუ ლი

მდგო მა რე ო ბა ა. აფ ხა ზეთს ვერც შე ვა და რებ. მე გახ ლდით იქ ჩა სუ ლი და ჩე მი თვა ლით ვნა ხე ყვე ლა ფე რი კი დევ ერ თხელ. მინ და გითხ რათ, რომ მდგო მა რე ო ბა აბ სო ლუ ტუ რად კა ტას ტრო­ფუ ლი ა. თვი თონ ცხინ ვალ ში მიმ დი ნა რე ობს საქ მის გა უ თა ვე ბე ლი გარ ჩვე ბი და ყო ველ დღე ის მის სრო ლის ხმა. ამას უკ ვე გვიყ ვე ბა არა მარ ტო ქარ თუ ლი სოფ ლე ბის მო სახ ლე ო ბა, არა­მედ თვი თონ ოსე ბიც, რომ ლე ბიც ასე ვე ძა ლი ან შე წუ ხე ბუ ლი არი ან ამ მდგო მა რე ბით. ეს არის დაქ ცე უ ლი, დან გრე უ ლი კუთხ ე, კო რუმ პი რე­ბუ ლი ხე ლი სუფ ლე ბით, რო მელ მაც, პრაქ ტი კუ­ლად, 80% რე ა ბი ლი ტა ცი ის თან ხე ბი სა შე ჭა მა, თუმ ცა ობი ექ ტურ ბი სათ ვის უნ და ით ქვას, რომ მარ ტო არ იყ ვნენ ისი ნი ამ საქ მე ში და ხშირ შემ­თხვე ვა ში, ფუ ლის ის ნა წი ლი, რო მე ლიც გა მო­ყო მოს კოვ მა, გზა ში იკარ გე ბო და და მხო ლოდ 50% ჩა მო დი ო და, მაგ რამ ამ 50%­დან უდი დეს ნა წილს კო კო ი თის ხე ლი სუფ ლე ბა ით ვი სებ და. არის საკ მა ოდ სე რი ო ზუ ლი გა უცხ ო ე ბა ამ ხე ლი­სუფ ლე ბა სა და ხალხს შო რის, თა ნაც იმ დე ნად სე რი ო ზუ ლი, რომ კო კო ი თი ბო ლო დრომ დე თავს აფა რებ და ჩრდი ლო ეთ ოსეთს. ეს პრინ­ციპ ში, დაც ლი ლი რე გი ო ნი ა. და ახ ლო ე ბით, 20 ათა სამ დე კა ცია დარ ჩე ნი ლი ე.წ. სამ ხრეთ ოსე თის ტე რი ტო რი ა ზე, ვინც შეძ ლო, თავს გაქ­ცე ვით უშ ვე ლა. დი დი ნა წი ლი ვლა დი კავ კაზ ში ა. და ნარ ჩე ნი კი გა ფან ტუ ლია რუ სე თის მთელ ტე­რი ტო რი ა ზე.

რაც შე ე ხე ბა იმას, რომ ცხინ ვალ ში ვინ მემ შე იც ვა ლა პო ზი ცია და შეგ­

“დღეს მსოფ ლიო არ აპა ტი ებს რუ სეთს ჩვენ თან ჩა დე ნილ და ნა შა ულს”ბის გზა ზე. რთუ ლი ეკო ნო მი კუ რი მდგო­მა რე ო ბა აქვს და არა მარ ტო მსოფ ლიო

კრი ზი სის, არა მედ ჩვენ ზე გან ხორ ცი ე ლე ბუ ლი აგ რე სი ის გა მოც. აქე დან გა მომ დი ნა რე, ჩვე ნი გზა გა დის სა ერ თა შო რი სო სა სა მარ თლო ებ ზე, ორ გა­ნი ზა ცი ებ ზე... ამ პრო ცე სის გა დაწყ ვე ტის ერ თა­დერ თი გზა არ სე ბობს. რაც შე ე ხე ბა დი ა ლოგს, სა ქარ თვე ლოს პრე ზი დენ ტმა სე პა რა ტის ტებს შეს თა ვა ზა აფ ხა ზებს ვი ცე­ პრე ზი დენ ტის პოს­ტი, აფ ხა ზურ სა კითხ ებ ზე ვე ტო, თა ვი სუ ფა ლი ეკო ნო მი კუ რი ზო ნე ბი, კვო ტე ბი პარ ლა მენ ტში. ამა ზე მე ტის შე ა ვა ზე ბა და ქა ღალ დზე გა და ტა ნა, უბ რა ლოდ, შე უძ ლე ბე ლია და ვერც ერ თი ევ რო­პუ ლი სა ხელ მწი ფო და იკ ვეხ ნის ამ დაგ ვა რი ავ ტო­ნო მი ე ბით.

თუ ამა ზე მე ტი არ არ სე ბობს და აფ ხა ზე ბი მზად არი ან იყ ვნენ რუ სე ბის მო ნე ბი, რა ტომ არ სურთ ის პი რო ბე ბი, რო მელ თაც ჩვენ მათ ვთა ვა­ზობთ? იმი ტომ, რომ ისი ნი რე ა ლუ რად არ იღე ბენ გა დაწყ ვე ტილ ბებს და რო დე საც ეს დრო დად გე ბა და მი ე ცე მათ და მო უ კი დებ ლად გა დაწყ ვე ტი ლე­ბა თა მი ღე ბის სა შუ ა ლე ბა, ასეთ შემ თხვე ვა ში, ეს შე თა ვა ზე ბე ბი მათ თვის იქ ნე ბა საკ მა ოდ დი დი. მეტ საც გეტყ ვით, აფ ხა ზე ბი ამას ფი ზი კუ რა დაც ვერ აით ვი სე ბენ, რად გა ნაც რა ო დე ნობ რი ვად რე გი ო ნის ტე რი ტო რი ა ზე, მხო ლოდ 17%­ით არი­ან წარ მოდ გე ნილ ნი და არამ ცთუ სა ქარ თვე ლოს მას შტა ბით, მა თი შე საძ ლებ ლო ბა ფი ზი კუ რად შეზღ უ დუ ლი იქ ნე ბა, რომ ამ დე ნი მი ნის ტრი, მა­თი მო ად გი ლე ე ბი, პარ ლა მენ ტის წევ რე ბი და ა.შ. ჰყავ დეთ წარ მოდ გე ნი ლი. რო დე საც ეს ფი ზი კუ რი შე საძ ლებ ლო ბა არა აქვთ და ვერ ახორ ცი ე ლე ბენ ად მი ნის ტრი რე ბას, და იწყ ეს, ფაქ ტობ რი ვად, ფა­შიზ მის გან ხორ ცი ე ლე ბა ­ ძა ლით პას პორ ტე ბის და რი გე ბა, აფ ხა ზუ რი ენის სწავ ლე ბა და ა.შ. სწო­რედ ასე იქ ნე ბა, რო დე საც შენ, რუ სე თი, და მო უ კი­დებ ლო ბას არ ქმევ იქ ჩა ტა რე ბულ ეთ ნოწ მენ დას, მი ი ღებ ფა შის ტურ რე ჟიმს.

­ რა რო ლის ტვირ თვა შე უძ ლია ახალ გაზ რდებს ამ პრობ ლე მის მოგ ვა რე ბის სა კითხ ში?

- არ სე ბობს ორი მო ე და ნი, ში და და გა რე. ახალ­გაზ რდე ბი კი წარ მმარ თვე ლი ძა ლა ხართ, უკ ვე სწო რი ინ ფორ მა ცი ის ერ თმა ნეთ ში გაც ვლა უკ ვე საქ მეა და სა ქარ თვე ლო ში სა ზო გა დო ებ რი ვი აზ­

რის მომ ზა დე ბა, ახალ გაზ რდო ბის დო ნე ზე, უკ ვე დი დი საქ მე ა. უნი ვერ სი ტეტ ში, თქვე ნი ჯან სა ღი, არ გუ მენ ტი რე ბუ ლი აზ რი რომ დო მი ნი რებ დეს, რად გა ნაც სი მარ თლე თქვენ მხა რე საა და ბუ ნებ­რი ვი ა, არ გუ მენ ტა ცი აც მყა რი იქ ნე ბა. ეს აზ რი უნი ვერ სი ტე ტი და ნაც, რომ არ გა დი ო დეს და სირ­ცხვი ლად ჩა ით ვლე ბა არა მარ ტო ეთ ნი კუ რად, არა მედ, ზო გა დად, მენ ტა ლუ რად ქარ თვე ლი სათ­ვის ისე თი გან ცხა დე ბე ბის გა კე თე ბა, რომ ჩვენ და ვიწყ ეთ ომი და ა.შ. რო დე საც გექ ნე ბათ შეხ­ვედ რე ბი აფ ხაზ თა ნა ტო ლებ თან, თქვე ნი შე მად­გენ ლო ბა ისე უნ და იყოს მომ ზა დე ბუ ლი და მო ტი­ვი რე ბუ ლი, რომ მათ სა ლა პა რა კო არ ჰქონ დეთ.

­ სამ წუ ხა როდ, აფ ხა ზი ახალ გაზ რდე ბი ფიქ რო-ბენ, რომ მა თი არ ჩე ვა ნი ცუდ სა და უა რესს შო რი-სა ა. ამ შემ თხვე ვა ში, სა ქარ თვე ლოა უა რე სი. რა უნ და ვუ პა სუ ხოთ მათ? ასე თია მა თი იდე ო ლო გი ა, რა საც, პრინ ციპ ში, ბავ შვო ბი დან ვე ჩა ა გო ნე ბენ...

- რა ში გა მო ი ხა ტე ბა ჩვე ნი “უ ა რე სო ბა?” იმა ში, რომ 40% ჩვენ შე რე უ ლი ქორ წი ნე ნე ბი გვაქვს?... რუ სებ თან რა აქვთ სა ერ თო? ის, რომ ჩვენ მათ არა მარ ტო აფ ხა ზეთ ში, არა მედ ცენ ტრა ლურ ხე ლი სუფ ლე ბა ში ვთა ვა ზობთ მათ უფ ლე ბებს და ამის პა რა ლე ლუ რად, რუ სე თი აფ ხა ზებს უშე ნებს სამ ხედ რო ბა ზებს, გა აქვს წი ა ღი სე უ ლი, უსახ­ლებს სამ ხედ რო ებს... ეს თუ ცუ დი ა, ჩვენ შე თა­ვა ზე ბე ბი რო გო რაა უა რე სი? ამი ტომ ან ადა მი ა ნი ადეკ ვა ტუ რი უნ და იყოს რე ა ლო ბი დან გა მომ დი­ნა რე, ან არ უნ და ილა პა რა კოს ის, რაც არ შე ე სა­ბა მე ბა სი ნამ დვი ლეს.

ამას თან ერ თად, ყვე ლამ კარ გად უნ და იცო­დეს, რომ ამ ტე რი ტო რი ა ზე მოხ და ქარ თვე ლე ბის ეთ ნოწ მენ და და ეს არაა მარ ტო ქარ თვე ლე ბის პო ზი ცი ა. ამა ვე აზ რი საა მთე ლი ევ რო პუ ლი, ცი ვი ლი ზე ბუ ლი სა ზო გა დო ე ბა, რაც ასა ხუ ლია 1994, 1996, 1999 წლებ ში “ე უ თოს” მი ერ მი ღე­ბულ სამ რე ზო ლუ ცი ა ში. ჯერ დევ ნი ლე ბი უნ და დაბ რუნ დნენ, საცხ ოვ რე ბე ლი პი რო ბე ბი გა ი უმ­ჯო ბე სონ, რა ენა ზეც სურთ, იმა ზე ისა უბ რონ და ის წავ ლონ... აფ ხა ზებ საც ექ ნე ბათ ყო ვე ლი ვე ამის უფ ლე ბა, ყო ველ თვის ჰქონ დათ კი დე ვაც იგი და მე ტიც ექ ნე ბათ, მაგ რამ ის, რომ იქ რა ი მე სა ხის ძა ლა დო ბა მიმ დი ნა რე ობ დეს ქარ თვე ლებ ზე, ბუ­ნებ რი ვი ა, ყოვ ლად მი უ ღე ბე ლი ა. მათ რე სურ სიც

კი არა აქვთ საკ მა რი სი ­ ფიზ კულ ტუ რის მას წავ­ლე ბე ლი აფ ხა ზურ ენას ას წავ ლის, დამ ლა გე ბე­ლი ­ რუ სულ ენას და ა.შ. ძა ლა დო ბას, რომ თა ვი და ვა ნე ბოთ, აქ რე სურ სიც არ არ სე ბობს, დო ნე გა ნათ ლე ბი სა ქვე ით დე ბა, და მა ხინ ჯე ბუ ლად ას­წავ ლი ან ის ტო რი ას და სხვა. ამი ტო მაც ვამ ბობ, რომ 21­ე სა უ კუ ნე ში, 20­50 ათა სი კა ცი, ფა შიზმს, ამ ხე ლა ტე რი ტო რი ა ზე, ვერ გა ნა ხორ ცი ე ლებს. ეს უნ და კარ გად იცოდ ნენ... მეტ საც გეტყ ვით, შეხ­ვედ რა ზე დაგ ვი წე რონ ფურ ცელ ზე, თუ რა სურთ აფ ხა ზუ რი ეთ ნო სის თვით მყო ფა დო ბი სათ ვის, რა სჭირ დე ბათ და სრუ ლად შე ვუს რუ ლებთ! ამა ზე უკე თე სი რა უნ დათ?! მაგ რამ იქ, ჩვენს მო ქა ლა ქე­ებს ნუ შე უ ლა ხა ვენ უფ ლე ბებს!.. სა ქარ თვე ლოს ხე ლი სუფ ლე ბა ნე ბის მი ერ დო ნე ზე თა ნახ მაა შე­ას რუ ლოს პი რო ბე ბი! ამა ზე მე ტი დი ა ლო გი რა ღა გინ დათ აფ ხა ზებ თან, რო დე საც დეკ ლა რი რე ბუ­ლად ვსა უბ რობთ და მსოფ ლი ოს ვე უბ ნე ბით, რომ პრობ ლე მა არ გვაქვს, ამას გა ვა კე თებთ ჩვენ! რად გა ნაც ყვე ლამ კარ გად იცის, რომ ეს არაა ქარ თულ ­აფ ხა ზუ რი პრობ ლე მა...

10 წე ლი უნ დათ აფ ხა ზუ რი ენის სწავ ლე ბა? 12 წე ლი ვას წავ ლით, სურთ 2 თე ატ რი? 4­ს გა ვუხ­სნით! 3 ტე ლე ვი ზია ენ დო მე ბათ? 6­ს გა ვუხ სნით! მე ტი რა ღა ვუთხ რათ?

- ბა ტო ნო შო თა, თუ შე იძ ლე ბა კო სო ვოს სა-კითხს, სა ქარ თვე ლოს ჭრილ ში შე ვე ხოთ...

- ჯერ ერ თი, კო სო ვო ში, 83% პრო ცენ ტი თაა წარ მოდ გე ნი ლი ალ ბა ნუ რი მო სახ ლე ო ბა, სერ ბე ბი 33%­ის ფარ გლებ ში იყ ვნენ, ანუ უმ ცი რე სო ბა ში, რაც შე ე ხე ბა აფ ხა ზეთ სა და ცხინ ვალს, უმე ტე­სო ბა ვი ყა ვით ქარ თვე ლე ბი და ამის გარ და, რო­გორც სა ერ თა შო რი სო სა მარ თა ლი გვე უბ ნე ბა, კო სო ვო ში მოხ და სერ ბე ბის მი ერ ალ ბა ნე ლე ბის ერ თნოწ მენ და, ანუ იგი გა ნა ხორ ცი ე ლეს სერ ბებ­მა ალ ბა ნე ლებ ზე და ამის გა მო სერ ბთა ლი დე რე­ბი და ი ჭი რეს და და სა ჯეს. სა ქარ თვე ლო ში მოხ და ქარ თვე ლე ბის ერ თნოწ მენ და და რო დე საც ალ­ბა ნე ლებს კო სო ვო ში მის ცეს და მო უ კი დებ ლო ბა, შე ა ჩე რეს ალ ბა ნე ლე ბის ეთ ნოწ მენ და და გარ და ამი სა, ნა ტო­ს ოპე რა ცი ის შემ დეგ, 2 კვი რა ში, 400 ათა სი ალ ბა ნე ლი დაბ რუნ და კო სო ვოს ტე­რი ტო რი ა ზე, მა შინ, რო დე საც ჩვენ თან, 15 წლის გან მავ ლო ბა ში, აფ ხა ზეთ ში, გა ე როს ვე რი ფი კა­

ცი ით დაბ რუ ნე ბუ ლი არის მხო ლოდ 315 კა ცი. სა ქარ თვე ლოს შემ თხვე ვა ში, და მუ კი დებ ლო ბის მი ნი ჭე ბა სე პა რა ტის ტე ბი სათ ვის ნიშ ნავს ეთ ნოწ­მენ დის წა ხა ლი სე ბას ­ ძა ლი ან კარ გი, რომ და ხო­ცე და ამი ტო მაც შენ გაძ ლევ და მო უ კი დებ ლო ბას! მაგ რამ კო სო ვოს შემ თხვე ვა ში, ეს არის ეთ ნოწ­მენ დის შე ჩე რე ბა. რო დე საც ალ ბა ნე ლებს მის ცეს და მო უ კი დებ ლო ბა, და არ ღვი ეს სა ერ თა შო რი სო სა მარ თლის პრინ ცი პი ტე რი ტო რი ულ მთლი ა ნო­ბას თან მი მარ თე ბა ში, მაგ რამ ამავ დრო უ ლად, და­იც ვეს ამა ვე სა ერ თა შო რი სო სა მარ თლის ნორ მა ეთ ნოწ მენ და სა და გე ნო ციდ თან და კავ ში რე ბით. სა ქარ თვე ლოს თან მი მარ თე ბა ში, ეს ნიშ ნავს სა­ერ თა შო რი სო სა მარ თლის დარ ღვე ვას ორი ვე კუთხ ით. აი ესაა ის გან სხვა ვე ბა, რო მე ლიც ზე და­პირ ზეა და კითხ ვე ბი არ უნ და იბა დე ბო დეს ჩვენს სა ზო გა დო ე ბა ში. ამი ტო მაც, თით ქოს და რუ სე ბის მო ტი ვი რე ბა ამ საქ მე ში (აფ ხა ზე თი სა და ცხინ ვა­ლის აღი ა რე ბა), გახ ლავთ საკ მა ოდ უაზ რო. ახ ლა ძი რი თა დად პა რა ლელს ავ ლე ბენ კვიპ რო სის მო­დელ თან. მე იქ ნამ ყო ფი ვარ და ეს სა კითხი კარ­გად მაქვს და მუ შა ვე ბუ ლი. აქ თურ ქუ ლი ნა წი ლის ანექ სია და ოკუ პა ცია ნამ დვი ლად მოხ და თურ ქე­თის მი ერ, მაგ რამ მა ნამ დე, სა ნამ ეს მოხ დე ბო და, ად გი ლი ჰქონ და გა დატ რი ა ლე ბას კვიპ როს ში, რაც ჩვენ თა ნაც იყო და გეგ მი ლი, რომ აქ და იწყ ე­ბო და არე უ ლო ბა და რუ სე თი შემ დეგ მო ახ დენ და ამ ორი ტე რი ტო რი ის ოკუ პი რე ბას, თან იტყ ო და, რომ ჩვენ შიგ ნით გვაქვს პრობ ლე მე ბი. ამი ტომ ვი ცავ მე ამ ტე რი ტო რი ებს და რო დე საც ეს სქე მა ჩა ვარ და, ეს კვიპ რო სის მო დე ლი გან ხორ ცი ელ და, მაგ რამ თე ო რი უ ლად ჰა ერ ში გა მო ე კი და, რად გა­ნაც ში და გა დატ რი ა ლე ბე ბი და და ძა ბუ ლო ბა ჩვენ არა გვაქვს.

აქე და ნაა გა მომ დი ნა რე, კვიპ რო სის მა გა ლი თი ჩვენ სას ვი თომ ჰგავს, არა და ში ნა არ სობ რი ვად, რე­ა ლუ რად ეს ასე არა ა. შიგ ნით გა დატ რი ა ლე ბე ბის მოწყ ო ბის შემ დეგ, კვიპ როს ში მო სულ მა ხე ლი სუფ­ლე ბამ და იწყო თურ ქე ბის გან დევ ნა ამ კუნ ძუ ლის ტე რი ტო რი ე ბი დან, რა საც მოყ ვა სა პა სუ ხო რე აქ ცია თურ ქე თი სა გან. ჩვენ თან ამ დაგ ვა რი არა ფე რი ხდე ბა. ამი ტო მაც, ცხა დი ა, ამ ორი სა კითხ ის შე და რე ბა არ შე­იძ ლე ბა. იქ სრუ ლი ად სხვა პრობ ლე მა ა.

10

8

როგორი მდგომარეობაა ამჟამად აფხაზეთსა და ცხინვალის რეგიონშიინ ტერ ვიუ ექ სპერ ტთან კავ კა სი ის სა კითხ ებ ში ბა ტონ მა მუ კა არე ში ძეს თან

10 მაისი 2009TSU TIMES

ნა თია თა მა ზაშ ვი ლი

- ქალ ბა ტო ნო ნა თი ა” ,სა ქარ თვე ლოს ახალ-გაზ რდა იუ რის ტთა ასო ცი ა ცი ა” აქ ტი უ რად იყო ჩარ თუ ლი აგ ვის ტოს მოვ ლე ნე ბის გა შუ ქე ბი სას. სტრას ბურ გის სა სა მარ თლო ში, თქვენს მი ერ გაგ-ზავ ნილ იქ ნა ომის შე დე გად და ზა რა ლე ბულ თა საქ მე ე ბი. გვითხ ა რით, რა პრინ ცი პით მოხ და საქ-მე თა შერ ჩე ვა?

­ ჩვენ თა ვი დან ვე და ვიწყ ეთ ამ მხრივ აქ ტი­უ რო ბა, ძი რი თა დად დავ დი ო დით კო ლექ ტი ურ ცენ ტრებ ში, თბი ლის ში, სა დაც დევ ნი ლე ბი იყ ვნენ და ინ ტერ ვი უ ებს ვარ თმევ დით, თუ რა მდგო მა­რე ო ბა ში მო უხ დათ გა და ად გი ლე ბა, ამ ადა მი ა ნე­ბის რა უფ ლე ბის დარ ღვე ვას ჰქონ და ად გი ლი და ა.შ. შემ დგომ ში, უკ ვე გა დავ წყვი ტეთ აგ ვერ ჩია სტრა ტე გი უ ლი საქ მე ე ბი, რომ ლე ბიც ევ რო პის სა სა მარ თლო ში გა იგ ზავ ნე ბო და. სტრა ტე გი ულ ში ვგუ ლის ხმობ იმას, ჰქონ და თუ არა ევ რო პის კონ­ვენ ცი ის ფუნ და მენ ტუ რი უფ ლე ბე ბის დარ ღვე ვას ად გი ლი. ასე ვე, ჩვე ნი მი ზა ნი იყო სხვა სა ინ ტე­რე სო საქ მე ე ბის მო ძი ე ბა. ჩვენ ძა ლი ან ბევ რმა ადა მი ან მა მოგ ვმარ თა, და ახ ლო ე ბით 1000­მდე ადა მი ანს გა ვუ წი ეთ კონ სულ ტა ცი ა, მაგ რამ საქ­მე ე ბის შერ ჩე ვა მოხ და იმის მი ხედ ვით, სა დაც დარ ღვე უ ლი იყო სი ცოცხ ლის უფ ლე ბა, წა მე ბა, არა ა და მი ა ნუ რი მოპყ რო ბა, უკა ნო ნო პა ტიმ რო ბის საქ მე ე ბი. პრინ ცი პი იყო ის, რომ რამ დე ნად შეგ­ვეძ ლო დაგ ვე დას ტუ რე ბი ნა ამა თუ იმ შემ თხვე ვა­ში, სა ხელ მწი ფოს პა სუ ხის მგებ ლო ბის სა კითხ ი. ეს არის მნიშ ვნე ლო ვა ნი, რამ დე ნად იყ ვნენ მოწ მე ე ბი, თვით მხილ ვე ლე ბი და ა.შ. ვთქვათ, თუ ჰქონ­და ად გი ლი სახ ლე ბის დაწ ვას, ამ შემ თხვე ვა ში, ორი ენ ტი რი გვქონ და, თუ ნა ხა ვინ მემ, ვინ დაწ ვა სახ ლი, რომ სა ხელ მწი ფოს პა სუ ხის მგებ ლო ბის სა კითხ ი, რამ დე ნად შე იძ ლე ბა დამ დგა რი ყო, ვი ნა­ი დან, რო გორც მო გეხ სე ნე ბათ, ევ რო პის სა სა მარ­თლო ში მო პა სუ ხე არის სა ხელ მწი ფო, ანუ ქვეყ ნის წი ნა აღ მდეგ შე დის სარ ჩე ლი და აუ ცი ლე ბე ლია რა ი მე კავ ში რი დად გინ დეს რო მე ლი მე და ნა შა ულ­თან, შე იძ ლე ბა ეს იყოს პო ზი ტი უ რი ან ნე გა ტი­უ რი ვალ დე ბუ ლე ბის კუთხ ით. ჩვენ არ გვქონ და ორი ენ ტი რი კონ კრე ტუ ლი სა ხელ მწი ფოს მი მართ. თუ და ნა შა უ ლის ფაქ ტებს აღ მო ვა ჩენ დით, საქ­მე ე ბი შე საძ ლე ბე ლია გაგ ზავ ნი ლი ყო, რო გორც რუ სე თის ფე დე რა ცი ის, ასე ვე სა ქარ თვე ლოს წი ნა აღ მდეგ. შე ტა ნი ლი გვაქვს და ახ ლო ე ბით 50 სარ ჩე ლი, აქე დან ერ თი საქ მე არის სა ქარ თვე ლოს წი ნა აღ მდეგ, რო მე ლიც ცხინ ვა ლის და ბომ ბვას შე ე ხე ბა, და ნარ ჩე ნი 49 სარ ჩე ლი, რუ სე თის წი­ნა აღ მდეგ არის შე ტა ნი ლი. აქ იყო ის მო მენ ტიც, რომ ვე კითხ ე ბო დით თვი თონ მო ქა ლა ქე ებს, ვის წი ნა აღ მდეგ სურ დათ სარ ჩე ლის შე ტა ნა და ამით ვხელ მძღვა ნე ლობ დით ძი რი თა დად. ასე ვე, დარ­ღვე ვე ბი რო მე ლი სა ხელ მწი ფოს მი ერ იყო ჩა დე­ნი ლი. ბუ ნებ რი ვი ა, ეს გა ნაცხ ა დე ბი მო ი ცავს კონ­ვენ ცი ის თით ქმის ყვე ლა უფ ლე ბის დარ ღვე ვას.

- რო გორ მიმ დი ნა რე ობს საქ მის გან ხილ ვა და რა პრო ცეს შია ამ ეტაპ ზე?

­ სარ ჩე ლი შე ვი ტა ნეთ თე ბერ ვლის და საწყ ის ში, და ახ ლო ე ბით 6 რიცხ ვი დან, და ვი ცა ვით 6­თვი ა ნი

ვა და ფაქ ტი დან. ასე თი სტრა ტე გია აირ ჩია ჩვენ მა ორ გა ნი ზა ცი ამ. ასე ვე ჩვე ნი უცხ ო ე ლი პარ ტნი ო­რი ორ გა ნი ზა ცი ის რჩე ვა იყო, დარ ღვე ვის დღი დან შეგ ვე ტა ნა სარ ჩე ლი. შე სა ბა მი სად, საქ მე ე ბი გაგ­ზავ ნი ლია და მი ე ნი ჭათ პირ ვე ლა დი სა რე გის ტრა­ციო ნომ რე ბი ამ გან ხცა დე ბებს, მაგ რამ ამას თა­ნა ვე დაგ ვე ნიშ ნა და მა ტე ბი თი ვა და გან ცხა დე ბის სრულ ყო ფი ლად წარ დგე ნი სათ ვის. ეს შე იძ ლე ბა იყოს და მა ტე ბი თი სა ბუ თე ბი წარ სად გე ნი, მა გა­ლი თად, მოწ მე თა ჩვე ნე ბა თა ვი სი და ნარ თე ბით, ვი ნა ი დან ჩვენ მი ერ გაგ ზავ ნი ლი საქ მე ე ბი იყო პირ ვე ლა დი, მოკ ლედ იყო აღ წე რი ლი ფაქ ტე ბი. საქ მე ე ბის სიმ რავ ლი დან გა მომ დი ნა რე, შე უძ ლე­ბე ლი იყო მი სი დე ტა ლუ რად აღ წე რა. ეს ვა და გვაქვს 26 მა ი სამ დე. ამ ვა და ში უნ და მოხ დეს და მა ტე ბი თი გან­ცხა დე ბის წარ დგე ნა.

- რო მე ლია ის ძი რი თა დი უფ ლე ბე ბი, რო მელ თა დარ-ღვე ვაც მოხ და აგ ვის ტოს მოვ ლე ნე ბის დროს?

­ საქ მე ე ბი გვაქვს, მა გა­ლი თად, გო რის რა ი ო ნის სოფ ლებ ში, ყო ფილ ბუ ფე­რულ ზო ნა ში, სი ცოცხ ლის უფ ლე ბის დარ ღვე ვის ფაქ­ტებ თან და კავ ში რე ბით. მო სახ ლე ო ბა, რომ ლე ბიც დარ ჩნენ სოფ ლებ ში, ძი­რი თა დად მა მა კა ცე ბი და მო ხუ ცე ბი, ად გი ლი ჰქონ­და სი ცოცხ ლის უფ ლე ბის ხელ ყო ფას, უმე ტეს შემ თხვე ვა ში, ოსუ რი დაჯ გუ ფე ბე ბის მხრი დან. იგი ვე სი ტუ ა ცია იყო ცხინ ვა ლის რა ი ო ნის ქარ­თუ ლი მო სახ ლე ო ბით და სახ ლე ბულ სოფ ლებ ში, რომ ლებ საც ჩვენ ვა კონ ტრო ლებ დით, მაგ რამ დღეს ჩვე ნი კონ ტრო ლის ქვეშ აღარ არის. ასე ვე, არის წა მე ბის ფაქ ტე ბი. წა მე ბა, არა ა და მი ა ნუ რი მოპყ რო ბა, ჩვენ, ხშირ შემ თხვე ვა ში, წა მე ბა საც ვამ ბობთ, მი ნი მა ლურ ზღვარს თუ მი აღ წი ა. ასე თი საქ მე ე ბი ბევ რი არ არის. ამ უფ ლე ბის დარ ღვე ვა ეხე ბა იმათ, ვინც და კა ვე ბუ ლი იყო ცხინ ვალ ში. მო გეხ სე ნე ბათ, იმ მო სახ ლე ო ბის და კა ვე ბა მოხ და, რომ ლე ბიც დარ ჩნენ ბუ ფე რულ ზო ნა ში კონ ფლიქ­ტის დროს, ისი ნი, ძი რი თა დად, ცხინ ვა ლის იზო­ლა ტორ ში გა და იყ ვა ნეს. მა თი და კა ვე ბა ხდე ბო და ოსუ რი პო ლი ცი ის და ასე ვე, გა ურ კვე ვე ლი შე ი ა­რა რე ბუ ლი დაჯ გუ ფე ბე ბის მი ერ. იქ ხდე ბო და ბი­ჭე ბის ცე მა. რამ დე ნი მე ადა მი ა ნი არის, რომ ლებ­საც ამუ შა ვებ დნენ მიც ვა ლე ბუ ლე ბის და მარ ხვა ში, ქა ლა ქის და სუფ თა ვე ბა ში და ა.შ. ად გი ლი ჰქონ და სიტყ ვი ერ და ფი ზი კურ შე უ რაცხ ყო ფას. ფი ზი­კური შე უ რაცხ ყო ფა არ იყო მასობრივი ხასიათის, მაგ რამ იყ ვნენ ადა მი ა ნე ბი, რომ ლე ბსაც სის ტე­მა ტუ რად სცემდნენ. ეს არის მე­3 მუხ ლის დარ­ღვე ვა, მო ნუ რი შრო მა, რო გორც უკ ვე აღ ვნიშ ნე, იყ ვნენ ადა მი ა ნე ბი, რომ ლებ საც მიც ვა ლე ბუ ლებს

ამარ ხვი ნებ დნენ, თუ არ წა ვი დოდ ნენ, შე იძ ლე ბო­და მათ სი ცოცხ ლე საც საფ რთხე შექ მნო და. გახ­რწნი ლი გვა მე ბის და მარ ხვა, ეს იყო სა ში ნე ლე ბა. რო გორც თვი თონ ყვე ბი ან, ცუ დად ხდე ბოდ ნენ. მათ ცა რი ე ლი ხე ლით უხ დე ბო დათ მიც ვა ლე ბუ­ლე ბის შეგ რო ვე ბა და და მარ ხვა. უკა ნო ნო პა ტიმ­რო ბა, თა ვის თა ვად, ყვე ლა ადა მი ა ნის მი მარ თ ი ყო დარ ღვე უ ლი, ვინც ცხინ ვალ ში და ა კა ვეს... და კა­ვე ბა მოხ და 10 აგ ვის ტო დან, ქა ლე ბი 22 აგ ვის ტოს გა მო უშ ვეს, ხო ლო მა მა კა ცე ბი 27 აგ ვის ტოს. სულ 170 ადა მი ა ნი იყო და კა ვე ბუ ლი.

- გაგ ზავ ნი ლი საქ მე ე ბი დან რო მე ლია ის უფ ლე-ბა, რომ ლის დარ ღვე ვა საც ყვე ლა ზე ხში რად ჰქონ-

და ად გი ლი?­ დი დი და პა ტა რა ლი­

ახ ვის სოფ ლებ ში, ყვე ლას მი მართ ად გი ლი ჰქონ და სა კუთ რე ბის უფ ლე ბის დარ­ღვე ვას, პი რა დი და ოჯა ხუ­რი უფ ლე ბის დარ ღვე ვას, ასე ვე გა და ად გი ლე ბის თა­ვი სუფ ლე ბას. 9 სოფ ლი დან ყვე ლა იძუ ლე ბით გა და ად­გი ლე ბუ ლი პი რი ა, ყვე ლამ და კარ გა საცხ ოვ რე ბე ლი. შე სა ბა მი სად, სა კუთ რე­ბის უფ ლე ბის დარ ღვე ვაა მა სობრივი, რო მე ლიც გან­გრძო ბი თი ხა სი ა თი სა ა, ვი­ნა ი დან ისი ნი დღემ დე ვერ სარ გებ ლო ბენ ამ უფ ლე ბით.

- ვინ იცავს ჩვე ნი ქვეყ ნის მო ქა ლა ქე ე ბის უფ ლე ბებს სტრას ბურ გსი?

­ ჩვე ნი ორ გა ნი ზა ცი ი დან 5 იუ რის ტი ვართ, ვინც ამ საქ მე ებ ზე ვმუ შა ობ დით უშუ ა ლოდ. ჩვენ წარ მო ვად გენთ მათ ინ ტე რე სებს სტრას ბურ გის სა სა მარ თლო ში.

- თუ არ სე ბობს მსგავ სი პრე ცენ დენ ტი და თუ შე გიძ ლი ათ გვითხ რათ, რა გა დაწყ ვე ტი ლე ბა იქ ნა გა მო ტა ნი ლი?

­ არის ასე თი რამ დე ნი მე პრე ცენ დენ ტი. პირ­ვე ლი საქ მე იყო Loizidou vs.Turkey, (1986, 18 თე ბერ ვა ლი) რო მე ლიც ეხე ბა ჩრდი ლო ეთ კვიპ­რო სის ოკუ პა ცი ას თურ ქე თის მი ერ. ეს არის ძა ლი ან ცნო ბი ლი საქ მე ევ რო პის სა სა მარ თლოს მი ერ გან ხი ლუ ლი. აქ ად გი ლი ჰქონ და სა კუთ­რე ბის უფ ლე ბის დარ ღვე ვას. ქალ ბა ტო ნი იყო იძუ ლე ბით გა და ად გი ლე ბუ ლი პი რი, თურ ქე თის მი ერ ჩრდი ლო კვიპ რო სის ოკუ პა ცი ის შემ დგომ და ვერ სარ გებ ლობ და თა ვი სი უძ რა ვი ქო ნე ბით ჩრდი ლო კვიპ როს ში. ამ საქ მე ში ევ რო პის სა სა­მარ თლომ და ად გი ნა სა კუთ რე ბის უფ ლე ბის დარ­ღვე ვა და თქვა, რომ ამ შემ თხვე ვა ში, თურ ქეთს ეკის რე ბო და პა სუ ხის მგებ ლო ბა. იგი ვე სი ტუ ა ცია იყო იქაც, რო გორც სამ ხრეთ ოსეთ ში გვაქვს, იმ თვალ საზ რი სით, რომ თურ ქეთ მა აღი ა რა ჩრდი ლო კვიპ რო სი, რო გორც და მო უ კი დე ბე ლი სა ხელ მწი­ფო, მაგ რამ სხვა სა ხელ მწი ფო ე ბის მი ერ დღემ დე

არ არის აღი ა რე ბუ ლი. თურ ქე თი ამ ბობ და, რომ მე არა ფერ შუ ა ში ვარ გა მომ დი ნა რე იქი დან რომ, ჩრდი ლო ეთ კვიპ რო სი არის და მო უ კი დე ბე ლი ქვე ყა ნა. გან სხვა ვე ბა არის იქ, რომ თურ ქე თის დი დი რა ო დე ნო ბით სამ ხედ რო ძა ლა, ჩრდი ლო ეთ კვიპ როს ში იდ გა წლე ბის გან მავ ლო ბა ში. ასე ვე არ სე ბობს სა ხელ მწი ფო თა შო რი სო გა ნაცხ ა დი Cypros vs. Turkey, (2001 წლის 10 მა ი სის გა­დაწყ ვე ტი ლე ბა) აქ უკ ვე სა ხელ მწი ფო უჩი ო და თურ ქეთს. სარ ჩე ლი შე ტა ნი ლი იყო მთე ლი რი გი გან მცხა დებ ლე ბის სა ხე ლით. აქაც და ად გი ნა დარ­ღვე ვა ევ რო პის სა სა მარ თლომ. უფ რო ახა ლი პრე­ცენ დენ ტიც არ სე ბობს, ეს არის ilascu and others vs. Moldova and Russia, (2004წ. 8 ივ ლი სი.) ევ რო­პის სა სა მარ თლოს მი ერ გან ხი ლუ ლი, რო მელ შიც დნეპ რის პი რე თი, რო მე ლიც მოლ დო ვას ნა წი ლი ა, ოკუ პი რე ბუ ლი არის რუ სე თის მი ერ. (ი ქაც იგი ვე სი ტუ ა ცია არის, რაც ვთქვათ, აფ ხა ზე თში, სამ­ხრეთ ოსე თში, რუ სე თსა და სა ქარ თვე ლოში.) იქ არ ვრცელ დე ბა დე­ ფაქ ტო იუ რის დიქ ცი ა, მოლ­დო ვის სა ხელ მწი ფო ში. ილაშ კუ და სხვე ბი და კა­ვე ბულ ნი იყ ვნენ დნეს პრის პი რეთ ში, ხე ლი სუფ­ლე ბის წარ მო მად გენ ლე ბის მი ერ, სხვა თა შო რის, რუ სე თის სამ ხედ რო ძა ლებ მა და ა კა ვეს ისი ნი. ეს პი რე ბი ამ ბობ დნენ, რომ რო გორც რუ სე თი, ასე ვე მოლ დო ვის სა ხელ მწი ფო იყო პა სუ ხის მგე ბე ლი მა თი უფ ლე ბე ბის დარ ღვე ვა ზე, მი უ ხე და ვად იმი­სა, რომ ფაქ ტობ რი ვად, რუ სე თი აკონ ტრო ლებ და მა შინ იმ ტე რი ტო რი ას, მოლ დო ვა საც უნ და და­კის რე ბო და პა სუ ხის მგებ ლო ბა მა თი და კა ვე ბის გა მო, იმი ტომ რომ, არ მი ი ღო სა ჭი რო ზო მე ბი მათ გა სან თა ვი სუფ ლებ ლად, პო ზი ტი უ რი ვალ დე­ბუ ლე ბის კუთხ ით. აქაც ძა ლი ან პრე ცე დენ ტუ ლი გა დაწყ ვე ტი ლე ბაა მი ღე ბუ ლი იმი ტომ, რომ ორი ვე სა ხელ მწი ფოს პა სუ ხის მგებ ლო ბის სა კითხი და­ად გი ნა ევ რო პის სა სა მარ თლომ. მათ გან მარ ტეს, რომ რუ სე თი არის პა სუ ხის მგე ბე ლი, ვი ნა ი დან მათ მი ერ იყო და კა ვე ბუ ლი და უშუ ა ლოდ მა თი მხრი დან ხდე ბო ბა უფ ლე ბე ბის დარ ღვე ვა, მოლ­დო ვა კი პა სუ ხის მგე ბე ლია იქი დან გა მომ დი ნა რე, რომ არ მი ი ღო ზო მე ბი, რა თა მა თი გათა ვი სუფ­ლე ბა მომ ხდა რი ყო.

- რას ფიქ რობთ, რამ დე ნად იქ ნე ბა გათ ვა ლის-წი ნე ბუ ლი ჩვე ნი მოთხ ოვ ნე ბი სტრას ბურ გში?

­ ჩვენ ვფიქ რობთ, რომ უნ და იყოს ეს საქ მე ე­ბი წარ მა ტე ბუ ლი. რაც ჩვენ ზეა და მო კი დე ბუ ლი, ყვე ლა ფერს გა ვა კე თებთ იმის თვის, რომ იუ რი დი­უ ლი თვალ საზ რი სით და სა ბუ თე ბუ ლი იყოს გან­ცხა დე ბე ბი და მი ვაღ წი ოთ წარ მა ტე ბას. რა თქმა უნ და, სა ბო ლო ოდ, ეს არის სა სა მარ თლოს გა და­საწყ ვე ტი და წი ნას წარ არა ვის შე უძ ლია თქვას, რა გა დაწყ ვე ტი ლე ბა იქ ნე ბა გა მო ტა ნი ლი, მაგ რამ არ სე ბუ ლი გა დაწყ ვე ტი ლე ბე ბი, პრე ცე დენ ტე ბი და ჩვენს მი ერ შე ფა სე ბუ ლი საქ მე ე ბი, გვაძ ლევს იმის სა შუ ა ლე ბას, რომ ვი ფიქ როთ ამ საქ მე ე ბის წარ მა ტე ბა ზე.

სამართალი

რას ელო დე ბა სა ქარ თვე ლო სტრას ბურ გის სა სა მარ თლოს გან?

9 ნე ბა, ნამ დვი ლად რთუ ლი სათ ქმე ლია და წარ მო უდ გე ნე ლიც, იმ დე ნად და ში ნე ბუ ლია მო სახ ლე ო ბა. ამას თან, ოფი ცი ა ლუ რი პრო პა­გან და ძა ლი ან უარ ყო ფი თად მუ შა ობს. თუმ ცა, უნ და ით ქვას ერ თი რამ, რომ ახალ გო რის შემ­თხვე ვა ში, ცო ტა სხვა ნა ი რი მდგო მა რე ო ბა ა. აქ ად გი ლობ რი ვი ად მი ნის ტრა ცია მაქ სი მა ლუ რად ცდი ლობს ქარ თვე ლე ბი სათ ვის ან გა რი შის გა წე­ვა ს, რათა რა მე ნა ი რად მსოფ ლი ოს და ა ნა ხოს, რომ ქარ თულ მო სახ ლე ო ბას უფ რთხილ დე ბა. მარ თლაც ასე ა. არის შექ მნი ლი და მა ტე ბი თი სა­მუ შაო ად გი ლე ბი, ისე თი, რო მე ლიც არ სჭირ დე­ბათ. მა გა ლი თად, ქა ლა ქის და სუფ თა ვე ბი სათ ვის თუ სა ჭი როა ბევ რი რა ო დე ნო ბის სა მუ შაო ად გი­ლი, მუ შა ობს სა ჭი რო ე ბის 200­ზე მე ტი ადა მი ა­ნი. ეს ადა მი ა ნე ბი, უბ რა ლოდ ხელ ფა სებს იღე­ბენ. პირ ველ რიგ ში, ეს ეხე ბათ ქარ თვე ლებს და საკ მა ოდ სო ლი დურ ხელ ფა სებს იღე ბენ მას წავ­ლებ ლე ბი და ა.შ. ყო ვე ლი ვე ეს იმ ფონ ზე, რო დე­საც ბო ლო 2 თვის გან მავ ლო ბა ში, ანაზღ ა უ რე ბა არ მი უ ღი ათ ცხინ ვალ ში არც მას წავ ლებ ლებს, ექი მებს და არც ჩი ნოვ ნი კებს. ჰუ მა ნი ტა რუ ლი დახ მა რე ბით დატ ვირ თუ ლი მან ქა ნე ბი ჩა უვ ლის ხოლ მე ცხინ ვალს და მი დის ახალ გორ ში, იმი­სათ ვის, რომ ახალ გო რი სა ნი მუ შოდ აქ ცი ონ. ასე ფიქ რობს ცხინ ვა ლის ამ ჟა მინ დე ლი ხე ლი სუფ­ლე ბა. ესეც მე ო რე უკი დუ რე სო ბა ში გა და ვიდ­ნენ, რაც მათ სიბ რიყ ვეს კვლა ვაც უს ვამს ხაზს. დღეს ახალ გო რის მო სახ ლე ო ბის 2/3 არის ქარ­თუ ლი და ყვე ლა ნა ი რად ცდი ლო ბენ, რომ მათ მო ა წო ნონ თავი.

- ბა ტო ნო მა მუ კა, სა ინ ტე რე სოა რო გო რი ვი თა რე ბაა კავ კა სი ა ში? სა ხე ზე გვაქვს ქარ თულ -რუ სუ ლი, რუ სულ -ჩეჩ ნუ რი, სომ ხურ -ა ზერ ბა ი-ჯა ნუ ლი კონ ფლიქ ტე ბი. რას გვეტყ ო დით?

­ კავ კა სი ა ში ახ ლა გა ზაფ ხუ ლი დგე ბა და ამას­თან და კავ ში რე ბით იწყ ე ბა მზა დე ბა ძა ლი ან სე­რი ო ზუ ლი ან ტი სამ თავ რე ბო გა მოს ვლე ბი სათ ვის. რა ტომ გა ზაფ ხუ ლი? იმი ტომ, რომ ტყე იმო სე ბა. იქ, ფაქ ტობ რი ვად, ყო ველ დღი უ რად ხდე ბა შე ტა­კე ბე ბი ად გი ლობ რივ ია ტაკ ქვე შა დაჯ გუ ფე ბებ სა და ფე დე რა ლებს შო რის. კავ კა სი უ რი ია ტაკ ქვე­შე თი იყო ფა რამ დე ნი მე ნა წი ლად ­ ის ლა მურ, ნა ცი ო ნა ლის ტუ რი ია ტაკ ქვე შე თი, კლა ნე ბი,

რომ ლე ბიც ერ თმა ნეთს ხე ლი სუფ ლე ბი სათ ვის ებ რძვი ან და ეს ძა ლე ბი ერ თმა ნეთ შია გა და ჯაჭ­ვუ ლი. ხშირ შემ თხვე ვა ში, ვერც გა ი გებ რო მე ლი რო მე ლი ა, მაგ რამ, პრინ ციპ ში, წი ნაღ მდე გო ბის ძა ლე ბი ძა ლი ან სე რი ო ზუ ლია კავ კა სი ა ში. გან სა­კუთ რე ბით, ჩრდი ლო ­აღ მო სავ ლეთ კავ კა სი ა ში. ესაა და ღეს ტა ნი, ჩეჩ ნე თი და ინ გუ შე თი. შე და რე­ბით ნაკ ლე ბია ჩრდი ლო­ და სავ ლეთ კავ კა სი ა ში, მაგ რამ იქა ცაა “ჯა მა ა თე ბის” ტი პის ორ გა ნი ზა ცი­ე ბი, ჩრდი ლო ეთ ოსეთ შიც კი. ხშირ შემ თხვე ვა ში, ია ტაკ ქვე შეთს იყე ნებს ხე ლი სუფ ლე ბის მი მართ ოპო ზი ცი უ რად გან წყო ბი ლი კლა ნე ბი თა ვი სი მიზ ნე ბი სათ ვის. ერ თი სიტყ ვით, ბრძო ლაა ასე თი ტი პის ­ “ყვე ლა ყვე ლას წი ნა აღ მდეგ!” გან სა კუთ­რე ბით, სამ ჩრდი ლო ­აღ მო სავ ლურ კავ კა სი ურ, ზე მოთხ სე ნე ბულ ქვეყ ნებ ში. უნ და ით ქვას, რომ არ სე ბობს კონ სო ლი დი რე ბუ ლი ია ტაკ ქვე შე თის ძა ლე ბი, რომ ლე ბიც გეგ მა ვენ ფარ ტო მას შტა ბი­ა ნი ბრძო ლე ბის გა ჩა ღე ბას გა ზაფ ხუ ლი სათ ვის ე.წ “მურ და ტე ბი სა” და “კა ფი რე ბის” წი ნა აღ მდეგ. “მურ და ტე ბი” ნიშ ნავს ად გი ლობ რივ “გამ ყიდ ვე­ლებს,” ანუ ად მი ნის ტრა ცი უ ლი და სა მარ თალ დამ­ცა ვი ორ გა ნო ე ბის თა ნამ შრომ ლებს და “კა ფი რი” ნიშ ნავს მო სულ მტერს, ამ შემ თხვე ვა ში, რუ სულ ში ნა გან ჯარს, სამ ხედ რო ად მი ნის ტრა ცი ის წარ­მო მად გენ ლებს და ა.შ.

­ ბა ტო ნო მა მუ კა, თქვენ რო გორ უყუ რებთ ერ თა ი ა ნი კავ კა სი ის იდე ას, მის როლს? რამ დე-ნად რე ა ლუ რად გე სა ხე ბათ? რო გორც ვი ცით, ამ თე მის შე სა ხებ დღეს ხში რად სა უბ რო ბენ...

- ერ თი ა ნი კავ კა სი უ რი სა ხელ მწი ფო არას­დროს შე იქ მნე ბა. ეს პო ლი ტი კუ რი თე მაა და გა­მო რიცხ უ ლი ა. სულ სხვა საქ მეა სუ ლი ე რი ერ თი­ა ნო ბა, რაც აუ ცი ლე ბე ლი ცა ა, რად გან ერ თა ნი სუ ლი ე რი და იდე უ რი სივ რცე ნიშ ნავს, რომ კავ­კა სი ე ლებს ერ თი ხედ ვა ექ ნე ბათ თა ვი სი რე გი ო­ნა ლუ რი პრო ლე მე ბის გა დაწყ ვე ტის სა კითხ ებ ში. ნე ბის მი ე რი ჩვე ნი მტე რი, რო მე ლიც სა უ კუ ნე თა გან მავ ლო ბა ში გებ რძო და, ეს იქ ნე ბო და სპარ სე­თი თუ ოს მა ლე თი, რუ სე თი და ა.შ, ისი ნი მუ დამ ერთ სა კითხ ზე იყ ვნენ ორი ენ ტი რე ბულ ნი, რომ რო გორ მე ჩა მო ეგ დოთ შუღ ლი კავ კა სი ე ლებს შო რის, რი თაც ასუს ტებ დნენ კავ კა სი ას კი დეც...

და ვით აღ მა შე ნებ ლის, თა მა რის, გი ორ გი

ბრწყინ ვა ლი სა და სხვა თა ზე ო ბის ხა ნა ში, სა­ქარ თველ იყო რე გი ო ნა ლუ რი მნიშ ვნე ლო ბის მქო ნე უძ ლი ე რე სი სა ხელ მწი ფო. რის ხარ ჯზე? სამ წუ ხა როდ, ხშირ შემ თხვე ვა ში, ის ტო რი კო­სე ბი ამას არ ამ ბო ბენ. ყვე ლა ამ დროს, სა ქარ­თვე ლო გახ ლდათ კავ კსი უ რი იმ პე რი ა. ის არ მო ი ცავ და მხო ლოდ სა ქარ თვე ლოს ტე რი ტო რი­ას, არა მედ ჩრდი ლო ეთ კავ კა სი ას და იმ ტე რი­ტო რი ებს, რო მე ლიც სა ქარ თვე ლოს სამ ხრე თით აკ რავ და. მა შინ შე დი ო და მას ში ალ ბა ნუ რი, აზერ ბა ი ჯა ნუ ლი, სომ ხუ რი და ჩრდი ლი კავ კა სი­უ რი მო სახ ლე ო ბა, ერ თი სიტყ ვით, ეს იყო ერ­თი ა ნი კავ კა სი უ რი სა ხელ მწი ფო. ამი ტო მაც იყო იგი ძლი ე რი. მე ფე ერეკ ლემ გა და ი ტა ნა 70­მდე ომი და აქე დან ბევ რი მო ი გო, მაგ რამ ვერ შექ მნა სა ქარ თვე ლოს სა ხელ მწი ფო, რად გან მის წი ნა­აღ მდეგ ყო ველ თვის იყე ნებ დნენ კავ კა სი ე ლებს. ას პინ ძის ბრძო ლის დროს, (რო მე ლიც მდე ბა­რე ობს სამ ხრეთ სა ქარ თვე ლო ში), რა ტომ ღაც ჰგო ნი ათ, რომ ერეკ ლე მხო ლოდ თურ ქებს ებ­რძო და. მას შერ კი ნე ბა უწევ და ლე კე ბის უზარ­მა ზარ ლაშ ქარ თა ნაც... ერეკ ლეს მხარს უჭერ­დნენ მხო ლოდ ბორ ჩა ლო ე ლი თათ რე ბი, ხუ დია ბორ ჩა ლო ე ლის მე თა უ რო ბით, მო წი ნა აღ მდე გის მხა რეს მყოფ ლე კებს ჩვენ თან ერ თად, რომ ებ­რძო ლათ, ერეკ ლე აუ ცი ლებ ლად გა ი მარ ჯვებ და და სტამ ბო ლამ დეც კი მი ვი დო და...

საქ მე სწო რედ ისა ა, რომ მტე რი ყო ველ თვის ახერ ხებ და შუღ ლის ჩა მოგ დე ბას. კავ კა სი ე ლე ბი ერ თმა ნე თი სა გან გან სხვავ დე ბი ან რე ლი გი ით, ენი თა და ა.შ, მაგ რამ მენ ტა ლი ტე ტი ყვე ლა კავ­კა სი ელს ერ თნა ი რი აქვს. აი ეს მენ ტა ლი ტე ტი უშ ლი და ხოლ მე ხელს ჩვენს მტერს კავ კა სი ის დაპყ რო ბის საქ მე ში. რო გორც კი ამას მოშ ლიდ­ნენ, და ა ნა წევ რებ დნენ, იმ წუთ ში ვე იყო შე საძ­ლე ბე ლი კავ კა სი ის ცალ ­ცალ კე დაპყ რო ბა.

დღეს ასეთ მდგო მა რე ო ბა ში ვართ. სა ქარ­თვე ლოს წი ნა და დღე ვან დე ლი ხე ლი სუფ ლე ბის და ნა შა უ ლებ რი ვი გულ გრი ლო ბის გა მო, ჩვენ კავ კა სი უ რი მი მარ თუ ლე ბით მუ შა ო ბა სა ე თოდ მი ვა ტო ვეთ. ვამ ბობ და ვი მე ო რებ, თქვე ნი, ამ თა ო ბის ამო ცა ნა ა, რომ ჩვენ თან ერ თად ეს მი­მარ თუ ლე ბა აღ დგეს!

- ამი ტო მაც, და სას რულ, მინ და გკითხ ოთ, თუ

რა რო ლი გვა კის რია ჩვენ, ახალ გაზ რდებს კონ-ფლიქ ტე ბის მოგ ვა რე ბის სა კითხ ში? რა შეგ ვიძ-ლია გა ვა კე თოთ სა ზო გა დო ებ რი ვი კონ სო ლი და-ცი ი სათ ვის ახ ლა გაზ რდა თა ო ბამ?

- უნ და მოხ დეს კონ სო ლი და ცი ა, კონ სო ლი და­ცია “თა ვი სუ ფა ლი აზ რის სახ ლის” გარ შე მო. მა­გა ლი თად, გა ვა ფორ მეთ ხელ შეკ რუ ლე ბა თა ნამ­შრომ ლო ბის თა ო ბა ზე ახალ გაზ რდულ ორ გა ნი­ზა ცია “დე მოკ რა ტი ულ ინ სტი ტუტ თან.” ეს არის უნი ვერ სი ტე ტის კურ სდამ თავ რე ბულ თა ერ თი ნა წი ლი, რო მე ლიც რო მე ლიც მუდ მივ ოპო ზი ცი­ა შია თქვენს ად გი ლობ რივ თვით მმარ თვე ლო­ბას თან, მათ მი ი ღეს ორ გა ნი ზა ცი უ ლი ფორ მა უმაღ ლე სი სას წავ ლებ ლის დამ თავ რე ბის შემ დეგ და ეს არაა მთა ვა რი. მთა ვა რია ის, რომ მოხ­დეს კვა ლი ფი ცი უ რი შეს წავ ლა ახალ გაზ რდუ ლი პრობ ლე მე ბი სა მათ თან ერ თად ჩვე ნი სახ ლის წი აღ ში, რად გა ნაც ჩვენ სახ ლთან გა ერ თი ა ნე ბუ­ლია სხვა დას ხვა დარ გის 300­მდე სპე ცი ა ლის ტი, დაწყ ე ბუ ლი ჯან დაც ვი დან, კულ ტუ რი თა და მეც ნი ე რე ბით დამ თავ რე ბუ ლი.

ბუ ნებ რი ვი ა, მარ ტო ახალ გაზ რდე ბი ვე რა­ფერს მო ა ხერ ხე ბენ და მარ ტო ჩვენ, ახალ გაზ­რდე ბის გა რე შე, ამ პრობ ლე მებს ვერ მო ვაგ ვა­რებთ. მე ო რე სა კითხია ის, რომ სა ზოგ დო ე ბის კონ სო ლი და ცი ა, თა ვის თავ ში გუ ლის ხმობს სო­ცი უ მის სხვა დას ხვა ფე ნე ბის, მი მარ თუ ლე ბე ბის, პრო ფე სი ე ბის სხვა დას ხვა თა ო ბის ერ თი ა ნო ბას. ჩვე ნი სახ ლის ამო ცა ნა სწო რედ ესა ა.

გარ და ამი სა, ძა ლი ან მნიშ ვნე ლო ვა ნი ა, რომ ახალ გაზ რდო ბა გა ერ კვეს რე გი ო ნა ლუ რი მას შტა­ბის და არა მარ ტო თბი ლის ში მიმ დი ნა რე პო ლი­ტი კურ პრო ცე სებ ში. ეს ახალ გაზ რდე ბი აუ ცი ლებ­ლად უნ და იყ ვნენ კონ ტაქ ტში თა ვის თა ნა ტოლ კავ კა სი ე ლებ თან, რო გორც კონ ფლიქ ტის ზო ნა ში, ისე ვე ჩრდი ლო ეთ კავ კა სი ა ში. აი ამ სა შუ ა ლე ბის მი ცე მას ვა პი რებთ ჩვენ. ამა ში მდგო მა რე ობს პი რა დად ჩე მი მუ შა ო ბის სპე ცი ფი კა. კავ კა სი ე­ლებ თან ურ თი ერ თო ბის გა რე შე ჩვენ ვე რა სო დეს, ვერ ცერთ პრობ ლე მას მო ვაგ ვა რებთ და აქაც შეგ­ვექ მნე ბა პრობ ლე მე ბი. ამ და სხვა მი ზე ზე ბი დან გა მომ დი ნა რე, ვფი რობ, რომ ესაა აუ ცი ლე ბე ლი და სას წრა ფო საქ მე.

როგორი მდგომარეობაა ამჟამად აფხაზეთსა და ცხინვალის რეგიონში

გვესაუბრება “საიას” იურისტი ნათია კაციტაძე

11TSU TIMESმაისი 2009 დიპლომატია

სა ბა ფი ფია

სა ქარ თვე ლოს ტე რი ტო რი ა ზე მომ ხდა რი ორი შე ი ა რა ღე ბუ ლი კონ ფლიქ ტის შემ დეგ, სა ერ თა­შო რი სო თა ნა მე გობ რო ბა აქ ტი უ რად ჩა ე ბა მათ მოგ ვა რე ბა ში და და პი რის პი რე ბულ მხა რე ებს პრობ ლე მის გა დაჭ რის სხვა დას ხვა გზე ბი და ალ ტერ ნა ტი ვე ბი და უ სა ხა. სა ერ თა შო რი სო ზე­დამ ხვე დე ლო ბა და მო ნი ტო რინ გი თა ვი დან ვე გან­ხი ლუ ლი იყო, რო გორც მიმ დი ნა რე პრო ცე სე ბის გამ ჭვირ ვა ლ ო ბის გა რან ტი, ობი ექ ტუ რი და მი უ­კერ ძო ე ბე ლი დას კვნე ბის გა კე თე ბის სა შუ ა ლე ბა. თუმ ცა, მოვ ლე ნე ბი არც ასე მშვე ნი ე რი მი მარ თუ­ლე ბით გან ვი თარ და.

როგ როც კი ქვე ყა ნა ში გაჩ ნდა ორი სე პა რა­ტის ტუ ლი რე გი ო ნი და შე სა ბა მი სად კავ კა სი­ურ მშვი დო ბას საფ რთხე შე ექ მნა, მსოფ ლი ო ში პირ ვე ლი მშვი დო ბის მყო ფე ლი ორ გა ნი ზა ცია გა ერ თი ა ნე ბუ ლი ერე ბი გა მო ვი და ინი ცი ა ტი ვით კონ ფლიქ ტურ რე გი ო ნებ ში სამ შვი დო ბო ძა ლე ბის (ე.წ. “ცის ფერ ჩაფ ხუ ტი ა ნე ბის”) კონ ტი ნგენ ტის გან თავ სე ბის შე სა ხებ. ამას, რა თქმა უნ და, და­დე ბით გავ ლე ნა უნ და მო ეხ დი ნა პრო ცე სე ბის სა მო მავ ლო გან ვი თა რე ბა ზე, რად გან მთე ლი სა­ერ თა შო რი სო სა ზო გა დო ე ბა სიტყ ვი ე რად მხარს უჭერ და სა ქარ თვე ლოს ტე რი ტო რი ულ მთლი­ა ნო ბას და აღი ა რებ და მას სა ერ თა შო რი სოდ მიჩ ნე ულ საზღ ვრებ ში. იდე ის თავ და პირ ვე ლი ვა რი ან ტი გუ ლის ხმობ და ინ ტერ ნა ცი ო ნა ლუ რი ძა ლე ბის დის ლო ცი რე ბას აფ ხა ზე თის პი რო ბით საზღ ვარ თან და ასე ვე სა მა ჩაბ ლოს გა მო ყო ფილ ტე რი ტო რი ა ზე, თუმ ცა, რო გორც ყო ველ თვის ხდე ბა ხოლ მე, საქ მე ში “დი დი დათ ვი” ჩა ერ თო და სა ბო ლო ოდ, სამ შვი დო ბო კონ ტინ გენ ტის გან თავ­სე ბის შე სა ხებ ხელ შეკ რუ ლე ბა ში ნათ ლად გა ი წე­რა, რომ აღ ნიშ ნულ ტე რი ტო რი ებს რუ სი სამ შვი­დო ბო ე ბი გა ა კონ ტრო ლებ დნენ, რომ ლებ საც ეს უფ ლე ბა მო სი ლე ბა დე ლე გი რე ბუ ლი ექ ნე ბო დათ სწო რედ გა ერ თი ა ნე ბუ ლი ერე ბის მი ერ და ამ ორ­გა ნი ზა ცი ის მან და ტით იმოქ მე დებ დნენ, რო გორც მშვი დო ბი სა და სტა ბი ლუ რო ბის გა რან ტი ერ თა­დერ თი სა შუ ა ლე ბა.

მი უ ხე და ვად იმი სა, რომ მა შინ არა ვინ მა ლავ და იმ ფაქტს, რომ მომ ხდარ კონ ფლიქ ტებ ში რუ სე­თი არა ო ფი ცი ა ლუ რი მხა რე იყო, სა ქარ თვე ლოს იმ დრო ინ დელ მა ხელ მძღვა ნე ლო ბამ მა ინც დი დი სი ხა რუ ლით მო ა წე რა (თუ დი დი ძა ლა დო ბით მო აწ რი ნეს?!) აღ ნიშ ნულ ხელ შეკ რუ ლე ბას ხე­

ლი, რო მე ლიც, ფაქ ტობ რი ვად, თვი თო კუ პა ცი ას ნიშ ნავ და ჩვე ნი ქვეყ ნის მხრი დან, რად გან იმ­თა ვით ვე ცხა დი იყო, რომ გა ე რო­ს სამ შვი დო ბო ძა ლე ბის ქვეშ აშ კა რად რუ სე თის დამ პყრო ბე ლი არ მია იმ ზი რე ბო და. სა ვა რა უ დო ა, რომ ეს ფაქ ტი ცნო ბი ლი თა ვად გა ერ თი ა ნე ბუ ლი ერე ბის თვი­საც იყო, თუმ ცა ისი ნი, რო გორც სტა ტუს ქვოს შე ნარ ჩუ ნე ბის მომ ხრე ნი დაკ მა ყო ფილ დნენ არ სე­ბუ ლი მდგო მა რე ო ბით.

ფაქ ტი ერ თი ა, დღეს დღე ო ბით აღ ნიშ ნუ ლი სამ­შვი დო ბო კონ ტი­გენ ტი ოფი ცი ა­ლუ რად ოკუ პანტ ჯა რად არის გა მოცხ ა დე ბუ ლი და ყო ველ მხრივ ცხა დი გახ და, რომ “ციხ ფე რი ჩაფ ხუ­ტე ბის” ქვე ში დან არც თუ ისე ღია ფე რის მზე რა იმა­ლე ბო და. გა ე რო­ს მი სი ამ ამ ოპე რა­ცი ით ამო წუ რა სა კუ თა რი თა ვი სა ქარ თვე ლო ში, მიმ დი ნა რე კონ ფლიქ ტებ ში, თუმ­ცა, თუ გა ვით ვა ლის წი ნებთ იმას, რომ ამ სამ ხედ რო კონ ტინ გენ ტში არ მო ნა წი ლე ობ დნენ მრა ვალ მხრი­ვი ძა ლე ბი, მა შინ შეგ ვიძ ლია და ვას კვნათ, რომ გა ერ თი ა ნე ბუ ლი ერე ბის მი ლი ტა რის ტულ მო ნი ტო­რინ გსა და კონ ტროლს სა ქარ თვე ლო ში რე ა ლუ რად არც არას დროს ჰქო ნია ად გი ლი, არა მედ ის მხო­ლოდ ფორ მა ლურ სა ხეს ატა რებ და.

სა ერ თა შო რი სო ჰუ მა ნი ტა რუ ლი სა მარ თლით გათ ვა ლის წი ნე ბუ ლი ომის კა ნო ნე ბის დაც ვას უზ­რუნ ველ ყოფ და წი თე ლი ჯვრის სა ერ თა შო რი სო კო მი ტე ტი, რომ ლის ძი რი თად ფუნ ქცი ებ შიც არა იმ დე ნად კონ ფლიქ ტე ბის გა მომ წვე ვი მზი ე ზე ბის ძი ე ბა შე დის, რამდენადაც ამ კონ ფლიქ ტე ბის გან ვი თა რე ბის შე დე გად დამ დგა რი ჰუ მა ნი ტა რუ­ლი პრობ ლე მე ბის აღ მოფ ხვრა.

ამ არა სამ თავ რო ბო ორ გა ნი ზა ცი ის წარ მო ამ­დგენ ლო ბა სა ქარ თვე ლო ში, 90­ი ა ნი წლე ბის შუა ხა ნე ბი დან ვე გა მოჩ ნდა, თუმ ცა რო გორც ჩანს, ის მხო ლოდ გრან ტე ბის მო ზიდ ვი თა და მა თი უმიზ ნო გან კარ გვით იყო და კა ვე ბუ ლი, რად გან

არ მო ი პო ვე ბა არა ნა ი რი ინ ფორ მა ცია მა თი ამ­დრო ინ დე ლი საქ მი ა ნო ბის შე სა ხებ. რაც შე ე ხე ბა აგ ვის ტოს ომს, უნ და აღი ნიშ ნოს, რომ წჯსკ­მა აქ ნამ დვი ლად დი დი საქ მე შე ას რუ ლა და მარ თლაც და სა ფა სე ბე ლია მი სი ღვაწ ლი ოკუ პი რე ბუ ლი ტე რი ტო რი ე ბი დან მიც ვა ლე ბულ თა ტრან სპორ­ტი რე ბის (ტრან სპორ ტი რე ბის და არა გად მოს ვე­ნე ბის შე სა ხებ შე თან ხმე ბის მიღ წე ვის, რად გან ეს უკა ნას კნე ლი მხო ლოდ მარ თლმა დი დებ ლუ რი

ეკ ლე სი ის დი დი ძა ლის ხმე ვით მო­ხერ ხდა) საქ მე ში. ხო ლო მას შემ დეგ, რაც სამ ხედ რო და პი რის პი რე ბას ად გი ლი აღარ აქვს ორ გან ზი ა­ცი აც და უბ რუნ და საქ მი ა ნო ბის “ჩვე­ულ” რიტმს.

კი დევ ერ თი სა ერ თა შო რი სო ორ გა ნი ზა ცი ა, რო მელ საც შე­საძ ლე ბე ლია ჰქონ დეს ამ ბი ცია იმი სა, რომ გა ა­

კონ ტრო ლოს სა ქარ თვე ლო ში მიმ დი ნა რე პრო ცე­სე ბი არის ევ რო პის უშიშ რო ე ბი სა და თა ნამ შრომ­ლო ბის ორ გა ნი ზა ცია (ე უ თო). ეუ თო­ს სამ ხედ რო ძა ლე ბი არას დროს გა მო უგ ზავ ნია კონ ფლიქ ტურ რე გი ო ნებ ში, არა მედ იგი შე მო ი ფარ გლე ბო და მხო ლოდ დამ კვირ ვებ ლე ბის გან თავ სე ბით, რომ­ლებ საც ობი ექ ტუ რი ინ ფორ მა ცია უნ და მი ე წო დე­ბი ნათ ორ გა ნი ზა ცი ის თვის და ზო გა დად მთე ლი სა ერ თა შო რი სო თა ნა მე გობ რო ბის თვის. ეუ თო­ს წარ მო ამ დგენ ლე ბის მუ შა ო ბა გან სა კუთ რე ბით გა აქ ტი ურ და აგ ვის ტოს ომის შემ დგომ, თუმ ცა კვლავ ამუ შავ და ნაც ნო ბი მან ქა ნა სა ხელ წო დე­ბით “დი დი დათ ვი” და სწო რედ მი სი წყა ლო ბით დღეს დღე ო ბით, სა ქარ თვე ლო ში, ეუ თო­ს წარ მო­მად გენ ლო ბის ოფი სი და ხურ ვის რე ჟიმ ზეა გა და­სუ ლი, რად გან მის თა ნამ შრომ ლებს ეკ რძა ლე ბათ ოკუ პი რე ბულ ტე რი ტო რი ა ზე შეს ვლა, რაც აუ­ცი ლე ბელ პი რო ბას წარ მო ად გენს ინ ფორ მა ცი ის უშუ ა ლო მო პო ვე ბის თვის.

ახ ლან დე ლი მდგო მა რე ო ბით, სა ქარ თვე ლოს კონ ფლიქ ტურ რე გი ო ნებ ში მუ შა ო ბენ მხო ლოდ

ევ რო გა ერ თი ა ნე ბის დამ კვირ ვებ ლე ბი, მათ მუ შა­ო ბას რუ სე თი ვერ ბლო კავს იმ მარ ტი ვი მი ზე ზის გა მო, რომ თა ვად არ არის ამ ორ გა ნი ზა ცი ის წევ რი და ვერ ახ დენს საკ მა რის ზე წო ლას მას ზე, თუმ ცა ევ რო მო ნი ტო რე ბის ფუნ ქცია მხო ლოდ ფო ტო გა და ღე ბე ბი თა და ვრცე ლი რე პორ ტე ბის წე რით შე მო ი ფარ გლე ბა. სა მა გი ე როდ, მათ სა­გულ და გუ ლოდ და ჯავ შნილ უცხ ო უ რი მარ კის ავ ტო მო ბი ლებს (რო მე ლიც საკ მა ოდ მარ ტი ვად გა მო ირ ჩე ვა სა ნომ რე ნიშ ნით EUMM) ხში რად შეხ ვდე ბით თბი ლი სის ქუ ჩებ ში სხვა დას ხვა და წე­სე ბუ ლე ბე ბის მიმ დე ბა რედ.

რო გორც და ვი ნა ხეთ, სა ერ თა შო რი სო ორ­გა ნი ზა ცი ე ბის მო ნა წი ლე ო ბა კონ ფლიქ ტე ბის მოგ ვა რე ბის სა კითხ ში საკ მა ოდ პა სი ურ ხა სი ათს ატა რებს და მო ი ცავს მხო ლოდ სიტყ ვი ერსა და მო რა ლურ თა ნად გო მას, ხო ლო რე ა ლუ რად სა­ქარ თვე ლო კვლავ დი დი რუ სე თის პი რის პირ მარ ტო რჩე ბა, რად გან ეს უკა ნას კნე ლი თა ვი სი პო ლი ტი კურ ­ე კო ნო მი კუ რი რე სურ სე ბის ხარ ჯზე ყვე ლა ნა ი რად ცდი ლობს გავ ლე ნა გა აძ ლი ე როს აღ მო სავ ლეთ ევ რო პა ზე და მი თუ მე ტეს კავ კა სი ა­ზე, რად გან მის სტრა ტე გი ულ ინ ტე რე სებს ხე ლი არ შე ე შა ლოს. სა ერ თა შო რი სო ორ გა ნი ზა ცი ე ბიც ყო ველ მხრივ ერი დე ბი ან რუ სეთ თან ურ თი ერ­თო ბის გამ წვა ვე ბას, რად გან მათ ში შე მა ვა ლი სუ ბი ექ ტე ბი (სა ხელ მწი ფო ე ბი) ნავ თო ბის თუ სხვა რე სურ სის გზით, თა ვად არი ან და მო კი დე­ბულ ნი რუ სეთ ზე და ცდი ლო ბენ შე ი ნარ ჩუ ნონ მას თან კე თილ გან წყო ბი ლი მდგო მა რე ო ბა. ისი ნი მოქ მე დე ბენ ქარ თუ ლი ან და ზის “არც მწვა დი დაწ ვა, არც შამ ფუ რი”­ს და მსგავ სი რუ სუ ლი გა მო ნათ ქვა მის “Не рыбо не мясо” პრინ ციპ ზე დაყ რდნო ბით და სა ქარ თვე ლო ში მიმ დი ნა რე უკა­ნო ნო ბა სა და თვით ნე ბო ბას მხო ლოდ შეშ ფო თე­ბით (ან უკი დუ რეს შემ თხვე ვა ში აღ შფო თე ბი თაც კი) პა სუ ხო ბენ. ეს მდგო მა რე ო ბა ძა ლა უ ნე ბუ რად გვა ფიქ რე ბი ნებს, რომ ჩვე ნი ბე დი უცხ ო ელ “მე­გობ რებს” ნაკ ლე ბად აღელ ვებთ და თა ვის თა ვად გვახ სენ დე ბა მ. მა ჭა ვა რი ა ნის ცნობ ლი ლექ სი დან ნაწყ ვე ტი: “საფ რან გეთს ვთხო ვოთ: გვიშ ვე ლო სო, ­ სა სა ცი ლო ა! შე ნი ვახ ტან გი ლუ დო ვი კოს ფეხ ზე ჰკი დი ა.”

გა და ტა ნი თი მნიშ ვნე ლო ბით, საფ რან გეთ ში, რა თქმა უნ და, ზო გა დად სა ერ თა შო რი სო თა­ნა მე გობ რო ბა და მათ შო რის ორ გა ნი ზა ცი ე ბიც მო ი აზ რე ბი ან, ხო ლო ვახ ტან გი კი დღე ვან დელ სა ქარ თვე ლოს გა ნა ზო გა დებს.

რო გო რია და რო გო რი უნ და იყოს სა ერ თა შო რი სო ორ გა ნი ზა ცი ე ბისრო ლი სა ქარ თვე ლოს კონ ფლიქ ტე ბის და რე გუ ლი რე ბის სა კითხ ში?!

სა ქარ თვე ლოს პატ რი არ ქი: “ამ ომ ში ვე რა ვინ იქ ნე ბა გა მარ ჯვე ბუ ლი”ლა ნა ჩა ხუ ნაშ ვი ლი

25 მარტს ივა ნე ჯა ვა ხიშ ვი ლის სა ხე ლო ბის თბი ლი სის სა ხელ მწი ფო უნი ვერ სი ტეტ ში გა­ი მარ თა სტუ დენ ტუ რი კონ ფე რენ ცია თე მა ზე “სარ წმუ ნო ე ბის გავ ლე ნა ორი ერ თმორ წმუ ნე ქვეყ ნის კონ ფლიქ ტში.” კონ ფე რენ ცია ჩა­ტარ და სა პატ რი არ ქოს თან ურ თი ერ თო ბის ცენ ტრის, კერ ძოდ კი მას თან არ სე ბუ ლი გა­ნათ ლე ბი სა და მეც ნი ე რე ბის დე პარ ტა მენ ტის ორ გა ნი ე ზე ბით. მას ში მო ნა წი ლე ობ და 15­მდე სტუ დენ ტი, მათ შო რის ორი მა გის ტრან ტი. ჟი უ რის წევ რე ბი იყ ვნენ: სრუ ლი პრო ფე სო რე­ბი კონ ფლიქ ტო ლო გი ის დარ გში, ქ­ნი გუ გუ­ლი მაღ რა ძე და ბ­ნი რე ზო ჯორ ბე ნა ძე, ასე ვე სა პატ რი არ ქოს ცენ ტრის გა ნათ ლე ბი სა და მეც ნი ე რე ბის დე პარ ტა მენ ტის წარ მო მად გენ­ლე ბი: ნი კო ლოზ ტა კი ძე და თეა კი კა ლიშ ვი­ლი. ჟი უ რი გა მო ირ ჩე ო და ობი ექ ტუ რო ბით და შე სა ბა მი სად, კრი ტი კუ ლო ბი თაც, ობი ექ ტუ­რო ბის ფარ გლებ ში.

სა უ კე თე სო თე მა თა შო რის იყო ნი ნი ჯა ჯა­ნი ძის, მა რი ხუ ხუ ნა იშ ვი ლის, (სხვა თა შო რის ჩვე ნი გა ზე თის თა ნამ შრომ ლე ბი არი ან და ნი ნის თე მა პირ ველ ად გილ ზეც კი გა ვი და და ჟი უ რის გან სა კუთ რე ბუ ლი მო წო ნე ბაც და იმ სა ხუ რა) ნი ნი კი კა ჩე იშ ვი ლის და ნა თია ფურ ცე ლა ძის ნაშ რო მე ბი. ამ უკა ნას კნელ მა სპე ცი ა ლუ რი სი გე ლი და იმ სა ხუ რა რე ლი გი უ­რო ბის წი ნა პლან ზე წა მო წე ვი სათ ვის.

“თსუ თა იმ სი” სადღ ე ი სოდ გთა ვა ზობთ გა მარ ჯვე ბუ ლი ავ ტო რე ბის თე მე ბი დან იმ ორი გი ნა ლუ რო ბი თა და ობი ექ ტუ რო ბით გა­მო ირ ჩე ულ აღ ნიშ ვნვებს, რაც ჩვე ნი მკითხ­ვე ლის თვი საც ინ ტე რესს მოკ ლე ბუ ლი არ იქ ნე ბა. დღეს ეს პა სა ჟე ბი ერ თი სა გა ზე თო სტა ტი ის სა ხი თაა მო წო დე ბუ ლი. მინ და დახ­მა რე ბის თვის მად ლო ბა გა და ვუ ხა დო თე მის ავ ტო რებს და წარ მა ტე ბე ბი ვუ სურ ვო მათ.

სა ქარ თვე ლო სა და რუ სეთს მრა ვალ სა უ­კუ ნო ვა ნი ის ტო რი უ ლი კავ ში რი აქვთ. დღეს, რო დე საც მათ შო რის ურ თი ერ თო ბა და ძა ბუ­ლი და გარ თუ ლე ბუ ლი ა, პო ლი ტი კუ რი კონ­კუ რენ ცი ის გა მო, სა ერ თო მემ კვიდ რე ო ბას, ის ტო რი ულ ფეს ვებ სა და ერ თობ ლივ რწმე ნას არ შე იძ ლე ბა ხა ზი გა და ეს ვას. ამ ორ ქვე ყა ნას შო რის არ სე ბულ სუ ლი ერ კავ შირს ძა ლი ან დი დი მნიშ ვნე ლო ბა აქვს, რო გორც ერ თი, ასე ვე მე ო რე ქვეყ ნი სათ ვის. სა ქარ თვე ლო და

რუ სე თი იყ ვნენ და კვლა ვაც არი ან ერ თი ა ნი სარ წმუ ნო ე ბის, მარ თლმა დი დებ ლუ რი სამ ყა­როს ნა წი ლი. მათ აკავ ში რებთ სა ერ თო რწმე­ნა და სუ ლი ე რი ერ თი ა ნო ბა. სწო რედ ამი­ტომ არ ნელ დე ბა ინ ტე რე სი ამ ორი ქვეყ ნის ეროვ ნულ კულ ტუ რა თა სიმ დიდ რე ე ბი სად მი. ამ სუ ლი ერ მა კავ შირ მა დი დი გავ ლე ნა მო ახ­დი ნა ქარ თველ წმი დან თა სა ხე ლე ბის რუ სულ მარ თლმა დი დებ ლურ კა ლენ დარ ში შე ტა ნა ზე, სა დაც დღეს, და ახ ლო ე ბით, სა მოც ზე მა თი წმი და ნი ა. ასე ვე, რუ სე თის სხვდას ხვა კუთხ ე­ში არ სე ბობს რამ დე ნი მე ქარ თუ ლი ტა ძა რი.

ქარ თულ და რუ სულ ეკ ლე სი ა თა მრა ვალ სა­უ კუ ნო ვა ნი არ სე ბო ბის გან მავ ლო ბა ში, შე იც­ვა ლა მრა ვა ლი პო ლი ტი კუ რი რე ჟი მი, მაგ რამ სუ ლი ე რი სა ფუძ ვე ლი უც ვლე ლი და ურ ყე ვი დარ ჩა. ქარ თვე ლი მე ფე ე ბი იმი ტომ ის წრაფ­ვოდ ნენ ერ თმორ წმუ ნე რუ სე თი სად მი, რომ ყო ვე ლი მათ გა ნის შეგ ნე ბა ში, მარ თლმა დი­დებ ლო ბა უძ ვე ლე სი დრო ი დან ეროვ ნუ ლო ბის გა ნუ ყო ფელ ნა წი ლად იქ ცა. ამი ტო მაც სა ხავ­და რუ სეთს ქარ თვე ლი ერი “შემ წედ,” მაგ რამ სამ წუ ხა როდ, იმე დი იმე დად დარ ჩა... იმ პე რია სარ წმუ ნო ე ბას სა თა ვი სოდ, პო ლი ტი კუ რი მიზ ნე ბის გან სა ხო ცი ე ლებ ლად იყე ნებ და... ბო ლო 400 წლის გან მავ ლო ბა ში, სა ქარ თვე­ლოს სხვა დას ხვა დრო ის ხე ლი სუფ ლე ბას, ხში რად აბ ნევ და ის, რომ ჩრდი ლო ე ლი მე­ზო ბე ლი მარ თლმა დი დე ბე ლია და არას წო რი დას კვნე ბის გა მო ტა ნი სა კენ უბიძ გებ და. ივ. ჯა ვა ხიშ ვი ლი წერს: “ქარ თვე ლებს შო რით გან გა გო ნი ლი ჰქონ დათ რუს თა სარ წმუ ნო ებ რი ვი გრძნო ბა და ეჭ ვი არ ება დე ბო დათ, რომ რუ­სე თი ქარ თველ თა სუ ლის კვე თე ბას ად ვი ლად გა ი გებ და და მათს თავ გან წი რულს ბრძო ლა­ში სპარ სე თი სა და ოს მა ლე თის წი ნა აღ მდეგ წრფე ლის გუ ლით ძლი ერს დახ მა რე ბას გა უ­წევ და.”

რა შე იც ვა ლა ორი სა უ კუ ნის შემ დეგ? რუ­სეთს იგი ვე სურ ვი ლი ამოძ რა ვებს ­ სა ქარ­თვე ლოს და ქუც მა ცე ბა, ოღონდ ამ ჯე რად ამის მიღ წე ვას სხვა ხერ ხე ბით, კერ ძოდ კი ძა ლა დო ბის გზით ცდი ლობს.

კონ ფლიქ ტი ორ ქვე ყა ნას შო რის, ძი რი თა­დად, პო ლი ტი კუ რი მიზ ნე ბი დან და მის წრა­ფე ბე ბი დან მომ დი ნა რე ობს. ასე თი მიზ ნე ბი კი, ძი რი თა დად, ტე რი ტო რი ებს უკავ შირ დე ბა. რო ცა კონ ფლიქ ტი ამის სა ფუძ ველ ზე იწყ­ე ბა და თან მას ში მო ნა წი ლე მხა რე თა გან, ერ თი უზარ მა ზა რი რუ სე თია და მე ო რე კი

მი სი ერ თრმორ წმუ ნე მე ზო ბე ლი, რო მელ საც მსოფ ლიო რუ კა ზე უმ ნიშ ვნე ლო, თუმ ცა გე ო­პო ლი ტი კუ რად ხელ საყ რე ლი ად გი ლი უკა ვია და მას თა ვი სი ტე რი ტო რი ე ბის ნა ხე ვარს ედა­ვე ბი ან, ამ ვი თა რე ბა ში რთუ ლია იმის მტკი­ცე ბა, რომ სარ წმუ ნო ე ბამ რა ი მე ზე გავ ლე ნა შე იძ ლე ბა მო ახ დი ნოს ორი ერ თმორ წმუ ნე ერის კონ ფლიქ ტზე, მით უმე ტეს მა შინ, რო ცა საქ მე გვაქვს აშ კა რა ჩაგ ვრას თან. რა თქმა უნ და, სა მარ თლი ა ნო ბი სა და ურ თი ერ თპა ტი­ვის ცე მის პი რო ბებ ში, სარ წმუ ნო ე ბის გავ ლე­ნით შე იძ ლე ბა მოგ ვა რე ბულ იქ ნეს მსგავ სი ვი თა რე ბა.

რუ სულ ­ქარ თუ ლი ურ თი ერ თო ბა უნ და გა­ნი ხი ლოს სამ ძი რი თა დად მი მარ თუ ლე ბად: პირ ვე ლი და უმ თავ რე სი, ეს არის ორი ვე ქვეყ­ნის გე ო პო ლი ტი კუ რი მდგო მა რე ო ბა, სწო რედ გე ო პო ლი ტი კურ ­სტრა ტე გი ულ მა მი მარ თუ­ლე ბებ მა გა ნა პი რო ბა სა ქარ თვე ლოს შე ერ­თე ბა რუ სეთ თან, რაც უმე ტეს წი ლად იყო იძუ ლე ბი თი არ ჩე ვა ნი. ერ თმორ წმუ ნე ო ბა და მარ თლმა დი დებ ლო ბა შე იძ ლე ბა გან ვი ხი ლოთ მე ო რე ფაქ ტო რად რუ სულ ­ქარ თულ ურ თი­ერ თო ბებ ში, ხო ლო მე სა მე ფაქ ტო რი არის ის, თუ რა გავ ლე ნა იქო ნია ის ტო რი ის მან ძილ ზე ამ მე ო რე ფაქ ტორ მა პო ლი ტურ თი ერ თო­ბებ ზე. მივ ყვეთ თან მიმ დევ რუ ლად: XVII­ის ბო ლოს, კავ კა სი ა ში შე იქ მნა ურ თუ ლე სი პო­ლი ტი კუ რი ვი თა რე ბა. სა მი უდი დე სი იმ პე რი ა: ირა ნი, ოს მა ლე თი და რუ სე თი ერ თმა ნეთს და­უ პი რის პირ და და მა თი და პი რის პი რე ბის ას პა­რეზს სა ქარ თვე ლო წარ მო ად გენ და. პო ლი ტი­კუ რად და სუს ტე ბუ ლი ქვეყ ნის მმარ თვე ლე ბი ცდი ლობ დნენ ამ სი ტუ ა ცი ა ში გა ნე ვი თა რე­ბი ნათ მათ თვის სა სარ გებ ლო პო ლი ტი კუ რი სტრა ტე გი ა, რაც სა ბო ლო ოდ დას რულ და “გე ორ გი ევ სკის ტრაქ ტა ტის” და დე ბით 1783 წლის 24 ივ ლისს. ეს გა დაწყ ვე ტი ლე ბა მი­ღე ბულ იქ ნა ერ თმორ წმუ ნე ო ბის პრინ ცი პის აღი ა რე ბით. მარ თლმა დი დე ბე ლი რუ სე თი ამ ტრაქ ტა ტის მი ხედ ვით, მფარ ვე ლო ბა ში ღე ბუ­ლობ და სა ქარ თვე ლოს და უნ და და ეც ვა იგი მაჰ მა დი ა ნუ რი ქვეყ ნე ბის შე მო ტე ვე ბი სა გან. ქარ თველ მე ფე თა ეს გა დაწყ ვე ტი ლე ბა, ად­ვი ლად ასახ სნე ლი ა, რად გან ჩვე ნი სა ხელ მწი­ფოს არ სე ბო ბის ის ტო რია წარ მო უდ გე ნე ლი იყო ქრის ტი ა ნულ ­მარ თლმა დი დებ ლუ რი მრწამ სის გა რე შე, მაგ რამ სამ წუ ხა როდ, რუ სე თის იმ პე რი ის პო ლი ტი კოს თა მზაკ­ვრულ გან ზრახ ვებ ში, ნაკ ლე ბი მნიშ ვნე ლო ბა

ჰქონ და სა ქარ თვე ლოს ერ თმორ წმუ ნე ო ბას. რუ სეთს საზღ ვრე ბის გა ფარ თო ე ბა ჰქონ და გა მიზ ნუ ლი და სწო რედ ამი ტომ გა ა უქ მა სა­ქარ თვე ლოს ეკ ლე სი ის ავ ტო კე ფა ლი აც.

რაც შე ე ხე ბა ახ ლო წარ სულს, საბ ჭო თა კავ­ში რის პე რი ოდს ­ მის მა ათე ის ტურ მა მო რალ­მა მთლი ა ნად დარ ღვე ვის პი რას მი იყ ვა ნა, რო გორც ქარ თუ ლი, ასე ვე რუ სუ ლი სუ ლი ე­რე ბა. XX სა უ კუ ნე ში, ჯერ კი დევ ბოლ შე ვი­კუ რი იმ პე რი ის შექ მნის საწყ ის ეტაპ ზე, რუ სი და ქარ თვე ლი ბოლ შე ვი კე ბის “ძა ლის ხმე ვით,” სა ქარ თვე ლო და ა ქუც მა ცეს ავ ტო ნო მი ე ბად: აჭა რა, აფ ხა ზე თი და სამ ხრეთ ოსე თი. ეს ყვე ლა ფე რი კეთ დე ბო და ქარ თუ ლი სა ხელ­მწი ფო ებ რი ვი ცნო ბი ე რე ბი სა და კავ კა სი ა ში სა ქარ თვე ლოს, რო გორც ის ტო რი უ ლი ლი დე­რის სა ხე ლის მო სას პო ბად. XX სა უ კუ ნის 80­ი ა ნი წლე ბი დან, რო დე საც საბ ჭო თა იმ პე რი ის დაშ ლა გარ და უ ვა ლი იყო და სა ქარ თვე ლო ში ეროვ ნულ ­გან მან თა ვი სუფ ლე ბე ლი მოძ რა­ო ბის აღ მავ ლო ბამ პიკს მი აღ წი ა, მოს კოვ მა აა მოქ მე და მოქ მე დე ბის ნაღ მე ბი აფ ხა ზე თი სა და სამ ხრეთ ოსე თის ავ ტო ნო მი ე ბის სა ხით. საბ ჭო თა წყო ბი ლე ბის არ სე ბო ბის მთელ პე­რი ოდ ში, აღ ნიშ ნულ რე გი ო ნებ ში ინერ გე ბო­და ის იდე ო ლო გი ა, რაც ქვეყ ნის და ყო ფა სა და ავ ტო ნო მი ე ბის იზო ლი რე ბას შე უწყ ობ და ხელს. XX სა უ კუ ნის 90­ი ან წლებ ში, სა ქარ­თვე ლო სა მო ქა ლა ქო ომის ქარცეცხ ლში იყო გახ ვე უ ლი. ამით ისარ გებ ლა რუ სეთ მა და თა ვი სი გავ ლე ნა გა ამ ყა რა ამ ავ ტო ნო მი ურ რე გი ო ნებ ში, თით ქოს მშვი დო ბის მყო ფე ლი, სი ნამ დვი ლე ში კი სა ო კუ პა ციო ჯა რის მეშ ვე­ო ბით.

ის ტო რი უ ლად, აფ ხა ზე თი ყო ველ თვის ქარ­თუ ლი სა ხელ მწი ფოს ნა წი ლი იყო, რო გორც ჩვენს წელ თაღ რიცხ ვამ დე, ისე ქრის ტე შო ბი­დან 2000 წლის მან ძილ ზე. ამ ფაქ ტის ნა თე ლი და დას ტუ რე ბაა აფ ხა ზეთ ში მო პო ვე ბუ ლი არ ქე ო ლო გი უ რი მა სა ლე ბი და მი სი ის ტო რი ა, მაგ რამ XVII­XVIII სა უ კუ ნე ებ ში, რო დე საც აღარ არ სე ბობ და ერ თი ა ნი ქარ თუ ლი სა ხელ­მწი ფო, და სავ ლეთ სა ქარ თვე ლოს ამ ნა წილ­ში, ჩრდი ლო კავ კა სი ი დან შე მო ვიდ ნენ უცხო ტო მე ბი, რო მელ თაც და ი სა კუთ რეს ეს ად გი­ლე ბი და მი ი ღეს აფ ხა ზო ბა, მაგ რამ იმ ხა ნად ვერ მო ხერ ხდა ქარ თულ სა ხელ მწი ფო ებ რივ სივ რცე ში მა თი ინ ტეგ რი რე ბა. დღე ვან დე ლი სი ტუ ა ცი ის სირ თუ ლე არაფ რით არ ჩა მო უ ვარ დე ბა გან ვლილ წლებს. 12

12 მაისი 2009TSU TIMES ქართული ეკლესია

ჩვენ უნ და და ვარ წმუ ნოთ აფ ხა ზე­ბი, რომ სა ქარ თვე ლოს შე მად გენ ლო ბა ში ისი­ნი უფ რო შე ი ნარ ჩუ ნე ბენ ტრა დი ცი ებ სა და სა კუ თარ კულ ტუ რას, ვიდ რე რუ სე თის ფე დე­რა ცი ის შე მად გენ ლო ბა ში შეს ვლით, რო მელ­მაც რე გი ონ ში სე პა რა ტიზ მი გა აღ ვი ვა.

აფ ხა ზე თი ყო ველ თვის იყო ქარ თუ ლი სა­ხელ მწი ფო ებ რი ო ბის ორ გა ნუ ლი, სის ხლხორ­ცე უ ლი ნა წი ლი და იქ მცხოვ რე ბი ქარ თუ ლი მო სახ ლე ო ბა, რო მე ლიც ეთ ნი კუ რი წმენ დის შე დე გად გა მო ა ძე ვეს სა ქარ თვე ლოს მტრებ­მა, არის ამ კუთხ ის ძირ ძვე ლი მკვიდ რი.

რო დე საც აფ ხა ზე თი და ოსე თი იყ ვნენ ავ­ტო ნო მი უ რი რე გი ო ნე ბი, სარ გებ ლობ დნენ უამ რა ვი უფ ლე ბით, მათ შო რის ჰქონ დათ უნი ვერ სი ტე ტი სა კუ თარ ენა ზე(!) და თუ Uი­სი ნი რუ სე თის შე მად გენ ლო ბა ში აღ მოჩ ნდე­ბი ან, და კარ გა ვენ თვით მყო ფა დო ბას და სხვა პრი ვი ლე გი ებს. ამას თა ნა ვე, სა ქარ თვე ლო დან აფ ხა ზე თი სა და ცხინ ვა ლის რე გი ო ნის გა მო­ყო ფა მე ტად სა ში შია თვი თონ რუ სე თის თვი­საც, რად გან ეს ბიძგს მის ცემს სე პა რა ტიზ მის გან ვი თა რე ბას და რუ სეთს მო მა ვალ ში შე იძ­ლე ბა უფ რო მე ტი პრობ ლე მა ჰქონ დეს, ვიდ რე ეს დღეს სა ქარ თვე ლოს აქვს.

სა ქარ თვე ლოს კა თა ლი კოს ­პატ რი არ ქმა, მის მა უწ მი დე სო ბა ილია II­მ, თა ვის თავ ზე აი ღო ის უდი დე სი მი სი ა, რო მე ლიც შე რი გე­ბას ემ სა ხუ რე ბა. მი სი აზ რით, თუ ყვე ლა ფე რი სა მარ თლი ა ნად წა რი მარ თე ბა, ერ თმურ წმუ­ნე ო ბამ და პი რის პი რე ბის გან მუხ ტვი სა და ურ თი ერ თო ბის და რე გუ ლი რე ბა ში, ერ თ­ერ თი მთა ვა რი რო ლი უნ და შე ას რუ ლოს. მით უმე­ტეს, რომ მომ ხდა რი კონ ფლიქ ტი ნამ დვი ლად არ გა დაზ რდი ლა ეთ ნი კურ სი ძულ ვილ ში. ამ ყვე ლა ფერ ზე მეტყ ვე ლებს რუ სი ჯა რის კა ცის და ტო ვე ბუ ლი წარ წე რა: “მრცხვე ნი ა, რომ აქ ვი ყა ვი”(!)

აღ სა ნიშ ნა ვია ისიც, რომ რუ სე თის ფე დე­რა ცი ის ხე ლი სუფ ლე ბის გან გან სხვა ვე ბით, რუ სე თის მარ თლმა დი დებ ლუ რი ეკ ლე სი ა, სა ქარ თვე ლოს სა პატ რი არ ქოს თან ერ თად, კავ კა სი ის კრი ზი სის მო საგ ვა რებ ლად, ერ­თობ ლი ვი მუ შა ო ბის გაგ რძლე ბა საც აპი რებს. ეს სა კითხი რუ სე თის ეკ ლე სი ის წმი და სი­ნოდ მა გა ნი ხი ლა და და დე ბი თად გა დაწყ ვი­ტა და ამას თა ნა ვე, ამ სხდო მა ზე რუ სე თის მარ თლმა დი დე ბელ მა ეკ ლე სი ამ და ა ფიქ სი რა თა ვი სი პო ზი ცი ა, იმის შე სა ხე ბაც, რომ არ აპი რებს რუ სუ ლი ეკ ლე სი ის შე მად გენ ლო ბა ში მი ი ღოს აფ ხა ზე თი სა და ე.წ. სამ ხრეთ ოსე თის ეპარ ქი ე ბი. სწო რედ მრა ვა ლი სა უ კუ ნის გან­მავ ლო ბა ში სა ერ თო მარ თლმა დი დებ ლუ რი ეკ ლე სია იყო ის მძლავ რი ფაქ ტო რი, რო მე­ლიც აერ თი ა ნებ და ქარ თველ და რუს ხალხს.

პო ლი ტი კურ ნი ა დაგ ზე აღ მო ცე ნე ბულ კონ ფლიქ ტთა გა დაჭ რი სას დიპ ლო მა ტი უ რი, კულ ტუ რუ ლი, ეკო ნო მი კუ რი და რე ლი გი უ რი ბერ კე ტე ბი შე საძ ლე ბელს ხდის “ჩა ტე ხი ლი ხი დის” აღ დგე ნას. გან სა კუთ რე ბით სამ წუ­ხა რო ა, რო დე საც ორი ერ თმორ წუ ნე ქვეყ ნის და პი რის პი რე ბა შე ი ა რა ღე ბულ კონ ფლიქ ტში გა და იზ რდე ბა. ამ დროს, რე ლი გი ის რო ლი და მნიშ ვნე ლო ბა გა ნუ ზო მე ლი ა, პრაქ ტი კუ ლად, სარ წმუ ნო ე ბა არის პრობ ლე მის მშვი დო ბი ა ნი და სა მარ თლი ა ნი გა დაწყ ვე ტის ერ თ­ერ თი სა­შუ ა ლე ბა. სარ წმუ ნო ე ბის გავ ლე ნა, ყვე ლა ზე ნათ ლად, წარ მო ჩინ და 2008 წლის 8 აგ ვის ტოს რუ სეთ ­სა ქარ თვე ლოს კონ ფლიქ ტში, მა შინ რო ცა ევ რა ზი ის შე სა ყარ თან მრა ვა ლი ქვეყ­ნის ბე დი წყდე ბო და, კავ კა სი უ რი ჩი ხი დან ერ თა დერთ გა მო სავ ლად და იმე დად გვე სა ხე­ბო და მარ თლმა დი დებ ლუ რი ეკ ლე სია და სა­ერ თა შო რი სო სა ზო გა დო ე ბის მხარ და ჭე რა.

2008 წლის მთე ლი აგ ვის ტოს ომის გან მავ­ლო ბა ში, პა რა ლე ლუ რად, რუ სულ სა ინ ფორ­მა ციო პორ ტა ლებ ზე და პრე სა ში აქ ტი უ რად მიმ დი ნა რე ობ და მე დი აო მი. რუ სულ სა ინ ფორ­მა ციო ელექ ტრო ნულ ვებ ­გვერ დზე “Русская Линия” გან თავ სე ბულ იქ ნა რუ სე თის ეკ ლე­სი ის წარ მო მად გენ ლე ბის “იმ პე რი ა ლის ტუ­რი” სუ ლის კვე თე ბით გაჟ ღენ თი ლი “ო ფი­ცი ა ლუ რი” ინ ტერ ვი უ, სა დაც დაგ მო ბი ლი იყო ქარ თუ ლი მხა რის ქმე დე ბა და საკ მა ოდ აგ რე სი უ ლი გან ცხა დე ბე ბი იქ ნა გა კე თე ბუ ლი სა ქარ თვე ლოს წი ნა აღ მდეგ. სტა ტი ა ში რუ სი სა სუ ლი ე რო პი რე ბი სა ქარ თვე ლოს მო უ წო­დებ დნენ “შე ეწყ ვი ტა აგ რე სია და გა ეხ სე ნე­ბი ნა ქრის ტი ა ნუ ლი ფა სე უ ლო ბა ნი.” რა ღაც მო მენ ტში, სა ერ თა შო რი სო სა ზო გა დო ე ბა და აბ ნია ორი ვე მხა რის გან ცხა დე ბებ მა, მაგ­რამ ყვე ლა ფერს ნა თე ლი მოჰ ფი ნა რუ სე თის ყო ფი ლი პატ რი არქის, ალექ სი II­ის გან ცხა­დე ბამ. მან დაგ მო რუ სე თის ფე დე რა ცი ის სა­ო მა რი მოქ მე დე ბა ნი და სა კუ თა რი პო ზი ცი ის და ფიქ სი რე ბით გა ა ბა თი ლა რუ სე თის ეკ ლე­სი ის სა სუ ლი ე რო პირ თა მო საზ რე ბე ბი და ბრალ დე ბე ბი სა ქარ თვე ლოს წი ნა არ მდეგ. მან სა ქარ თვე ლოს პატ რი არ ქი სათ ვის გა მოგ ზავ­ნილ წე რილ ში აღ ნიშ ნა: “ა მაოა სხვა დას ხვა ძა­ლის მცდე ლო ბა ქარ თვე ლებ სა და რუ სებს შო­

რის შუღ ლი ჩა მო აგ დონ. ამ ორ სა ხელ მწი ფოს შო რის ამ ჟა მად არ სე ბუ ლი ურ თი ერ თო ბე ბი არ შე ე ფე რე ბა ქარ თვე ლი და რუ სი ხალ ხე ბის მრა ვალ სა უ კუ ნო ვან მე გობ რო ბას. ჩვენს ხალ­ხებს შო რის ყო ველ თვის არ სე ბობ და მჭიდ რო კავ ში რი, რწმე ნის ერ თი ა ნო ბა და კულ ტუ რა­თა სი ახ ლო ვე.” ეს ნამ დვი ლად მნიშ ვნე ლო ვა­ნი იყო რუ სეთ ­სა ქარ თვე ლოს კონ ფლიქ ტის მოგ ვა რე ბი სას. რუ სე თის მარ თლმა დი დე ბელ­მა ეკ ლე სი ამ სა და ვო ტე რი ტო რი ე ბი აღი ა რა სა ქარ თვე ლოს კა ნო ნი ერ ტე რი ტო რი ე ბად და, ფაქ ტობ რი ვად, იგი აღ მოჩ ნდა რუ სე­თის ხე ლი სუფ ლე­ბის ოპო ზი ცი ა ში. ალექ სი II­ის სუ­ლის მო სახ სე ნე­ბელ პა ნაშ ვიდ ზე, სა ქარ თვე ლოს კა თო ლი კოს ­პატ­რი არ ქმა ილია მე­ო რემ გა ნაცხ ა და: “გარ და იც ვა ლა დი დი სა სუ ლი ე რო პი რი და სა ქარ თვე­ლოს ეკ ლე სი ის დი­დი მე გო ბა რი.”

უნ და გა ვიხ სე­ნოთ ილია II­ის მოს კოვ ში ვი ზი ტი და რუ სე თის ხე­ლი სუფ ლე ბას თან შეხ ვედ რა .ეს ორ და პი რის პი რე ბულ ქვეყ ნას შო რის დი ა ლო გის გა ნახ­ლე ბას ნიშ ნავ და. სწო რედ პა ტი­არ ქის ვი ზიტ მა გა ნა პი რო ბა მოგ ვი­ა ნე ბით რუ სულ ­ქარ თუ ლი დი ა ლო გის სამ თავ­რო ბო დო ნე ზეც გაგ რძე ლე ბა. სა ქარ თვე ლო ში დაბ რუ ნე ბულ მა პატ რი არ ქმა გა ნაცხ ა და, რომ სა ქარ თვე ლოს ხე ლი სუფ ლე ბამ უნ და გა მო­ი ყე ნოს მი სი იქ ყოფ ნა, აღ ნიშ ნუ ლი კურ სი გა აგ რძე ლოს და დიპ ლო მა ტი ურ ურ თი ერ­თო ბებ ში ჩა ე ბას. თა ვის მხრივ სა ქარ თვე ლოს პრე ზი დენ ტმა გა ნაცხ ა და, რომ სა ქარ თვე ლო მზად არის რუ სეთ თან ყვე ლა ნა ირ დიპ ლო მა­ტი ურ მო ლა პა რა კე ბა ზე, რო მე ლიც და ფუძ ნე­ბუ ლი იქ ნე ბა სა ქარ თვე ლოს თა ვი სუფ ლე ბი სა და ტე რი ტო რი უ ლი მთლი ა ნო ბის პა ტი ვის ცე­მა ზე. სწო რედ პატ რი არ ქის უდი დეს ის ტო რი­ულ დამ სა ხუ რე ბას წარ მო ად გენ და პე რე ვი დან რუ სუ ლი ჯა რის ჰაყ ვა ნა, თუმ ცა პო ლი ტი­კურ მა გან ცხა დე ბებ მა რუ სეთს კვლავ უბიძ გა ჯა რი პე რევ ში შე მო ებ რუ ნე ბი ნა.

ორი ვე მხა რის სა სუ ლი ე რო პი რე ბი არ წყვე ტენ კონ ფლიქ ტის მოგ ვა რე ბა ზე ფიქრს და რამ დე ნა დაც ცნო ბი ლი გახ და, სა ქარ თვე­ლოსა და რუ სე თის ეკ ლე სი ე ბი აპი რე ბენ ერ­თობ ლი ვი სა ერ თა შო რი სო კონ ფე რენ ცი ის ჩა­ტა რე ბას, სა დაც სხვა აქ ტუ ა ლურ სა კითხ ებ­თან და პრობ ლე მებ თან ერ თად, უმ თავ რე სად გან ხი ლუ ლი იქ ნე ბა რუ სეთ ­სა ქარ თვე ლოს სა მო მავ ლო სუ ლი ერ ­კულ ტუ რუ ლი და სხვა სა ხის ურ თი ერ თო ბე ბი.

სა ქარ თვე ლოს ეკ ლე სია ყო ველ თვის სა­ფუძ ველს უმაგ რებ და ჩვე ნი სამ შობ ლოს სიძ­ლი ე რეს. ეს კარ გად იცო და რუ სეთ მა და ამი­ტო მაც ყვე ლა ფე რი გა ა კე თა სა ქარ თვე ლოს ეკ ლე სი ის ავ ტო კე ფა ლი ის გა სა უქ მებ ლად. უფ ლის შე წევ ნით ყვე ლა ფერს გა ვუ ძე ლით, საბ ჭო ე თის უმ ძი მე სი წლე ბიც უკან მო ვი ტო­ვეთ და ამა ში უდი დე სი დამ სა ხუ რე ბა ქარ­თველ სა სუ ლი ე რო პი რებს მი უძღ ვით.

აფ ხა ზე თის ომის შემ დეგ, ჩვე ნი პატ რი არ­ქი ლოც ვი თა და და უ ღა ლა ვი შრო მით ცდი­ლობს რუ სეთ ­სა ქარ თვე ლოს ურ თი ერ თო ბის მოგ ვა რე ბას, მის თვის უდი დე სი ტკი ვი ლია და ნა წევ რე ბუ ლი სამ შობ ლო. მან ბევ რი რამ გა ა კე თა ამ კონ ფლიქ ტის მოგ ვა რე ბი სათ ვის, გა დავ ხე დოთ თუ გინდ მარ ტო 2008 წელს. იგი იან ვარ ში შეხ ვდა რუ სე თის სა გა რეო საქ მე თა მი ნისტრს, მარ ტში ევ რო პარ ლა მენ ტის დე­ლე გა ცია მი ი ღო ჟან მა რი ნეს კუს ხელ მძღვა­ნე ლო ბით. ცხა დი ა, რომ სა სა უბ რო თე მა სე­პა რა ტიზ მი და სა ქარ თვე ლოს ტე რი ტო რი ულ მთლი ა ნო ბის აღ დგე ნას თან და კავ ში რე ბუ ლი პრობ ლე მე ბი იყო. მი სი უწ მი დე სო ბა ფრან­გულ ჟურ ნალ “ლაკ რუ ა სათ ვის” მი ცე მულ ინ­ტერ ვი უ ში ამ ბობს, რომ “ყვე ლა, ვინც მხარს უჭერს სა ქარ თვე ლოს ტე რი ტო რი ულ მთლი­ა ნო ბას, ამა ვე დროს იცავს თა ვი სი ქვეყ ნის საზღ ვრებ სა და მშვი დო ბას.” პატ რი არ ქის თქმით, არ სე ბუ ლი მდგო მა რე ო ბა არ შე ე სა ბა­მე ბა ერ თმორ წმუ ნე ერე ბის სუ ლი ერ ძმო ბას და კე თილ მე ზობ ლურ სუ ლის კვე თე ბას... სა­ქარ თვე ლოს ეკ ლე სია მი უ ღებ ლად მი იჩ ნევს სე პა რა ტიზ მის ყო ველ გვარ გა მოვ ლი ნე ბას მსოფ ლი ოს ნე ბის მი ერ კუთხ ე ში და თვლის,

რომ მი სი გაღ ვი ვე ბა ხში რად წყა როა აგ რე სი­ი სა და ძა ლა დო ბი სა. ცხინ ვა ლის ომის დროს, პატ რი არ ქი მო უ წო დებ და რუ სეთს შე ეწყ ვი ტა საბ რძო ლო მოქ მე დე ბა და აღ ნიშ ნავ და, რომ პრობ ლე მის გა დაჭ რა შე იძ ლე ბა მხო ლოდ დი­ა ლო გითა და მშვი დო ბი ა ნი გზით. პატ რი არ­ქის წე რილ ში პრე ზი დენტ მედ ვე დე ვი სად მი, ვკითხ უ ლობთ: “სა ქარ თვე ლოს ეკ ლე სია ყო­ველ თვის იყო და არის პრობ ლე მის მშვი დო­ბი ა ნი გზით მოგ ვა რე ბის მომ ხრე. ჩვენ ად რეც ამის შე სა ხებ არა ერ თხელ ვაცხ ა დებ დით და

ახ ლაც იგი ვეს ვი­მე ო რებთ, თუმ ცა აუ ცი ლე ბე ლია აღი ნიშ ნოს ისიც, რომ სამ ხრეთ ოსე­თი არის ძირ ძვე ლი ქარ თუ ლი მი წა, სა დაც ოს თა ძი რი­თა დი ნა წი ლი XVII სა უ კუ ნე ში გად­მო სახ ლდა, ხო ლო ოსე თის ავ ტო ნო­მია გა სუ ლი სა უ კუ­ნის 20­ი ან წლებ ში კო მუ ნის ტე ბის მი ერ უკა ნო ნოდ შე იქ მნა. ამი ტო­მაც საზღ ვრე ბის მთლი ა ნო ბის აღ­დგე ნის მცდე ლო ბა არ შე იძ ლე ბა შე­ფას დეს, რო გორც თავ დას ხმა, ან და ეთ ნო კონ ფლიქ ტი. ეს იგი ვე ა, რაც მო უ ლოდ ნე ლად რუ სე თის რეს პუბ­ლი კას შე ექ მნას პრობ ლე მა ნოვ­

გო როდ თან ან სმო ლენ სკთან მი მარ თე ბა ში და მან და იც ვას თა ვი სი ტე რი ტო რი ა, მით უმე ტეს, რომ თქვენს ქვე ყა ნას აქვს მსგავ სი გა მოც დი ლე ბა ჩეჩ ნეთ ში.

ბა ტო ნო პრე ზი დენ ტო, მე იმე დი მაქვს თქვე ნი კე თილ გო ნი ე რე ბი სა, ამ ომ ში ვე რა­ვინ იქ ნე ბა გა მარ ჯვე ბუ ლი. რუ სულ ­ქარ თულ ურ თი ერ თო ბებ ში მძი მე პე რი ო დე ბი ყო ფი ლა, მაგ რამ სი ტუ ა ცია სა ო მარ მოქ მე დე ბე ბამ დე არა სო დეს არ მი სუ ლა, ამი ტო მაც ეს არის გან საც დე ლი არა მარ ტო სა ქარ თვე ლო სათ­ვის, არა მედ რუ სე თის თვი საც.

აღ ნიშ ნუ ლი სი ტუ ა ცი ის გაგ რძე ლე ბა კა­ტე გო რი უ ლად და უშ ვე ბე ლი ა. ჩვენ ყვე ლამ უნ და ვი ცო დეთ, რომ ვიდ რე სრუ ლად არ აღ დგე ბა სა ქარ თვე ლოს ტე რი ტო რი უ ლი მთლი ა ნო ბა, მუ დამ იქ ნე ბა და ძა ბუ ლო ბა და კონ ფლიქ ტის სა შიშ რო ე ბა. ერ თა დერ თი გა­მო სა ვა ლია ცეცხ ლის უს წრა ფე სად შეწყ ვე ტა და სამ შვი დო ბო მო ლა პა რა კე ბე ბის დაწყ ე ბა, რა თა აღ დგეს სა მარ თლი ა ნო ბა, სა დაც არ არის სა მარ თლი ა ნო ბა, იქ არ არის მშვი დო ბა. ვფიქ რობ, რომ ღვთის შე წევ ნით, დავ ძლევთ და პი რის პი რე ბას და ძმუ რი ურ თი ერ თო ბე ბი კვლავ გა ნახ ლდე ბა.” პატ რი არ ქის პო ზი ცი ა რომ სა მარ თლი ა ნი და ობი ექ ტუ რი იყო, ეს მსოფ ლიო სა ზო გა დო ე ბის მხარ და ჭე რა მაც და ა დას ტუ რა.

რუ სე თის ეკ ლე სი ა ზე რომ რუ სუ ლი პო ლი­ტი კა გავ ლე ნას ახ დენს, ეს უდა ვო ფაქ ტი ა. ამა ზე მეტყ ვე ლებს სტავ რო პო ლი სა და ვლა­დი კავ კა ზის ეპის კო პო სის, თე ო ფა ნეს გან ცხა­დე ბაც: “ჩვენ მა მშვი დო ბის მყო ფე ლებ მა შე ას­რუ ლეს პრე ზი დენ ტის მი ერ და სა ხუ ლი ამო­ცა ნა და სა ქარ თვე ლო აი ძუ ლეს, და თან ხმე ბუ­ლი ყო მშვი დო ბა ზე (!) აღიკ ვე თა ოსი ხალ ხის ტო ტა ლუ რი გა ნად გუ რე ბი სა და სამ ხრეთ ოსე თის ხალ ხის სა კუ თა რი ტე რი ტო რი ე ბი დან გან დევ ნის მცდე ლო ბე ბი... და სავ ლე თის სა­ინ ფორ მა ციო სა შუ ა ლე ბე ბის უმ რავ ლე სო ბა ყვე ლა ფერს პი რი ქით აშუ ქებს და რუ სე თი აგ­რე სო რად გა მოჰ ყავს... რო გორ უბ რუნ დე ბათ ენა ჟურ ნა ლის ტებს გა ნაცხ ა დონ, რომ რუ სე­თის ფე დე რა ცია და ეს ხა თავს სა ქარ თვე ლოს და ბომ ბავს ცხინ ვალს...” თუმ ცა ეპის კო პოს თე ო ფა ნეს რა დი კა ლუ რი და არა ო ბი ექ ტუ რი გან ცხა დე ბა გა ა ბა თი ლა რუ სე თის პატ რი­არ ქის და წმი და სი ნო დის გან ცხა დე ბამ იმის თა ო ბა ზე, რომ ისი ნი არ აღი ა რე ბენ ქარ თუ ლი მი წე ბის ანექ სი ას და სამ ხრეთ ოსე თის ეპარ­ქი ის შექ მნას.

მი უ ხე და ვად ამ ორ ქვე ყა ნას შო რის და ძა­ბუ ლი სი ტუ ა ცი ი სა, ის ერ თა დერ თი, რა მაც შე საძ ლოა აღად გი ნოს და და ა რე გუ ლი როს ქარ თულ ­რუ სუ ლი ურ თი ერ თო ბა, არის ერ­თმორ წმუ ნე ო ბა. ჩვე ნი პატ რი არ ქის დი დი ავ ტო რი ტე ტი სა წინ და რია ამ პრობ ლე მის გა დაჭ რი სა და მოგ ვა რე ბი სა. რე ლი გი ა რომ გარ კვე ულ გავ ლე ნას ახ დენს კონ ფლიქ ტის მოგ ვა რე ბა სა და სწო რი გა დაწყ ვე ტი ლე ბის მი ღე ბა ზე, ამას ის ფაქ ტიც მოწ მობს, რომ

პირ ვე ლი, ვი ნაც ნა ბი ჯი გა დად გა შე რი გე ბი­სა კენ და ჩა ტე ხი ლი ხი დის აღ დგე ნი სა კენ, იყო ქარ თუ ლი და რუ სუ ლი ეკ ლე სი ა. (მი უ ხე და ვად რუ სუ ლი ეკ ლე სი ის წი აღ ში არ სე ბუ ლი ან ტი­ქარ თუ ლი გან წყო ბის მქო ნე მღდელ მთავ რე­ბი სა).

ილია II­ს სა ო მა რი მოქ მე დე ბე ბის დას რუ­ლე ბის შემ დე გაც არ შე უწყ ვე ტი ას კონ ფლიქ­ტის მოგ ვა რე ბა ზე ზრუნ ვა და ფიქ რი. მის მა და უ ღა ლავ მა შრო მამ ბევ რი და დე ბი თი შე დე­გი გა მო ი ღო. ქარ თუ ლი დე ლე გა ცი ის მოს კოვ­ში ვი ზი ტის შემ დეგ, რო მელ საც პატ რი არ ქი ხელ მძღვა ნე ლობ და, რუ სე თის სა პატ რი არ ქოს სა გა რეო გან ყო ფი ლე ბის ხელ მძღვა ნელ მა, დე კა ნოზ მა ნი კო ლოზმა (ბა ლა შოვ ი) ასე თი გან ცხა დე ბა გა ა კე თა: “ჩვე ნი ორი ეკ ლე სი ის ძმუ რი ურ თი ერ თო ბის მტკი ცე ბუ ლე ბაა ის ფაქ ტი, რომ უწ მი დე სი ილია II რუ სე თის პატ­რი არ ქის დაკ რძალ ვა ზე პირ ვე ლი ჩა მო ვი და ად გი ლობ რი ვი ეკ ლე სი ე ბის მე თა უ რებს შო­რის. ჩვენ მო ხა რულ ნი ვართ, რომ მოს კოვ ში ჩა მობ რძა ნე ბამ მის უწ მი დე სო ბას სა შუ ა ლე ბა მის ცა შეხ ვდეს არა მხო ლოდ რუ სე თის ეკ­ლე სი ის იე რარ ქებს, არა მედ, ასე ვე რუ სე თის სა ხელ მწი ფო მე თა ურს. გვწამს, რომ მარ­თლმა დი დე ბე ლი სარ წმუ ნო ე ბა, რო მელ მაც ჩა მო ა ყა ლი ბა ჩვე ნი ორი ერის კულ ტუ რა და ის ტო რი ა, არის მთა ვა რი ფაქ ტო რი, რო მე ლიც ხელს შე უწყ ობს ჩვენს ორ ერს შო რის სრუ ლი ურ თი ერ თგა გე ბის ჩა მო ყა ლი ბე ბას.”

სამ შობ ლო ში დაბ რუ ნე ბულ მა პატ რი არ ქმა გა ნაცხ ა და: “ჩვენ მა ხე ლი სუფ ლე ბამ უნ და გა მო ი ყე ნოს ჩვე ნი იქ ყოფ ნა და ეს კურ სი გა­აგ რძე ლოს(!), ვფიქ რობ, რომ ეს კარგ შე დეგს მოგ ვი ტანს. საკ მა ოდ თბი ლი და და დე ბი თი შე თან ხმე ბე ბი იყო, მაგ რამ ამას გაგ რძე ლე ბა უნ და ფრთხი ლი და დიპ ლო მა ტი უ რი მიდ გო­მით(!)”

გან სა კუთ რე ბუ ლი აღ ნიშ ვნის ღირ სია ის ღო ნის ძი ე ბე ბი, რომ ლე ბიც უწ მი დეს მა და უნე ტა რეს მა აგ ვის ტოს მოვ ლე ნე ბის მე რე გა ნა ხორ ცი ე ლა სა ერ თა შო რი სო სა ზო გა დო­ე ბი სათ ვის სა ქარ თვე ლოს მდგო მა რე ო ბის გაც ნო ბი სა და ორი ერ თმორ წმუ ნე ქვეყ ნის ურ თი ერ თთან მშრომ ლო ბის სფე რო ში. 2008 წლის 9­10 ოქ ტომ ბერს ჩა ტარ და სა ერ თა შო­რი სო სამ შვი დო ბო ფო რუ მი, რო მე ლიც შედ გა მი სი უწ მი დე სო ბის ინი ცი ა ტი ვით. ასე ვე ფო­რუ მის ფორ მატ ში გა ი მარ თა მრგვა ლი მა გი და “სუ ლი ე რი და ზნე ობ რი ვი ღი რე ბუ ლე ბე ბი მშვი დო ბის სამ სა ხურ ში.” მა ლე ვე, 25 ოქ­ტომ ბერს, მი სი უწ მი დე სო ბა სა ქარ თვე ლოს ეკ ლე სი ის დე ლე გა ცი ას თან ერ თად, გა ემ გზავ­რა ევ რო პის ქვეყ ნებ ში და მას შეხ ვედ რე ბი ჰქონ და გერ მა ნი ის მთავ რო ბა სა და იქ მყოფ ქარ თუ ლი ეკ ლე სი ის მრევ ლთან. 5 ნო ემ ბრი­დან, სა ქარ თვე ლოს ეკ ლე სი ის დე ლე გა ცი ამ მო ნა წი ლე ო ბა მი ი ღო სამ შვი დო ბო ფო რუმ ში, რო მე ლიც გა ი მარ თა 5­7 ნო ემ ბერს ბას კო­ მა­ნერ გო ში. 14 ნო ემ ბერს, სტრას ბურ გში, ევ რო­პის კულ ტუ რის ფონ დის პრე ზი დენ ტმა, მის მა უდი დე ბუ ლე სო ბა და ნი ის პრინ ცმა, პატ რი­არქს გა დას ცა ფონ დის ჯილ დო მშვი დო ბის, ჰუ მა ნუ რო ბი სა და სა ქარ თვე ლო ში სა ეკ ლე­სიო ცხოვ რე ბის დამ კვიდ რე ბის საქ მე ში შე ტა­ნი ლი წვლი ლი სათ ვის.

რო გორც ხე დავთ, სა ქარ თვე ლოს ეკ ლე სი­ის და მი სი უწ მი დე სო ბის დი დი ძა ლის ხმე ვით და დამ სა ხუ რე ბით, ამ ორ ერ თმორ წმუ ნე ქვე ყა ნას შო რის კავ ში რი და დი ა ლო გი კვლავ გა ნახ ლა და, თუმ ცა, რე ლი გი ურ მა ბერ კეტ­მა სრუ ლად ვერ აღ მოფ ხვრა პო ლი ტი კუ რი კონ ფლიქ ტი, მაგ რამ მნიშ ვნე ლო ვა ნი რო ლი ითა მა შა რუ სეთ ­სა ქარ თვე ლოს შო რის და პი­რის პი რე ბის გან მუხ ტვა სა და ურ თი ერ თო ბის და რე გუ ლი რე ბა ში. გა ვიხ სე ნოთ პატ რი არ ქის სიტყ ვე ბი, რო მე ლიც უდი დე სი ავ ტო რი ტე ტია მთე ლი მსოფ ლი ო სათ ვის და არა მარ ტო მარ­თლმა დი დებ ლუ რი სამ ყა რო სათ ვის: “ეშ მა კი ჰყოფს, ღმერ თი კი აერ თი ა ნებს”.

სა ერ თოდ, რუ სუ ლი და ქარ თუ ლი ეკ ლე­სი ის ავ ტო რი ტე ტი ორი ვე ქვე ყა ნა ში ძა ლი ან მა ღა ლია და რად გა ნაც ამ ბო ლო დროს პო ლი­ტი კურ მა ამ ბი ცი ებ მა უფ რო მნიშ ვნე ლო ვა ნი ად გი ლი და ი კა ვეს, ვიდ რე სუ ლი ერ მა ფა სე უ­ლო ბებ მა, სწო რედ ამი ტომ სამ შვი დო ბო­ დიპ­ლო მა ტი ურ მო ლა პა რა კე ბებ ში უნ და მო ნა­წი ლე ობ დნენ, რო გორც რუ სე თის ეკ ლე სი ის, ასე ვე სა ქარ თვე ლოს ეკ ლე სი ის წარ მო მად­გენ ლე ბი, რად გა ნაც მათ ძა ლუძთ იტ ვირ თონ მთა ვა რი სამ შვი დო ბო ძა ლის ფუნ ქცია მთელს კავ კა სი ა ში.

საბ ჭო თა კავ ში რის დაშ ლის შემ დეგ, ეს ორი სა ხელ მწი ფო პირ ვე ლად დგას ერ თმა­ნე თის წი ნა შე, რო გორც თა ნას წო რი ქვეყ ნე­ბი. სა ხელ მწი ფო თა შო რი სო პრობ ლე მე ბის გა დაჭ რის ორი გზა არ სე ბობს: ეს არის ომი და დი ა ლო გი. ჩვენ დი ა ლო გი სა კენ მი მა ვალ გზა ზე უნ და დავ დგეთ და სწო რედ ამ გზა ზე მი მა ვა ლი ერ თ­ერ თი ბი ლი კი რუ სე თი სა და სა ქარ თვე ლოს ერ თმორ წმუ ნე ო ბა ა.

სა ქარ თვე ლოს პატ რი არ ქი: “ამ ომ ში ვე რა ვინ იქ ნე ბა გა მარ ჯვე ბუ ლი”11

13TSU TIMESმაისი 2009 ახალგაზრდული პოზიცია

ახალ გაზ რდე ბის რო ლი ნდო ბის აღ დგე ნის პრო ცეს ში

ჩვენ ჯერ აფ ხა ზე ბი უნ და და ვიბ რუ ნოთ და შემ დეგ აფ ხა ზე თი

კო ტე ჩო კო რა ი ა

“ა ხალ გაზ რდუ ლი ორ გა ნი ზა ცია პირ ვე­ლე ბის” თავ მჯდო მა რე, თსუ ­ის იუ რი დი უ­ლი ფა კულ ტე ტის IV კურ სის სტუ დენ ტი.

მსოფ ლი ო ში უამ რა ვი კონ ფლიქ ტი ა, მათ შო რის ჩვე ნი რე გი ო ნი გა მორ ჩე უ ლი ა. “ა­ხალ გაზ რდუ ლი ორ გა ნი ზა ცია პირ ვე ლე­ბის” ერ თ­ერ თი მი ზა ნი ა, რე გი ონ ში არ სე­ბუ ლი კონ ფლიქ ტე ბის მშვი დო ბი ა ნი გზით გა დაჭ რი სა კენ მი მარ თუ ლი ქმე დე ბე ბის გან ხორ ცი ე ლე ბა. ეს მო ი ცავს: ქარ თულ ­აფ ხა ზუ რი ახალ გაზ რდუ ლი ურ თი ერ თო­ბე ბის ხელ შეწყ ო ბას, ერ თობ ლი ვი პრო ექ­ტე ბის გან ხორ ცი ე ლე ბას.

“ა ხალ გაზ რდუ ლი ორ გა ნი ზა ცია პირ ვე­ლე ბი” თა ნამ შრომ ლობს, რო გორც სამ თავ­რო ბო, ისე არა სამ თავ რო ბო სექ ტორ თან; ყვე ლა იმ ჯგუფ თან, რო მე ლიც საქ მი ნობს კონ ფლიქ ტის მხა რე ებს შო რის ნდო ბის აღ­დგე ნი სათ ვის, მშვი დო ბი ა ნი თა ნაცხ ოვ რე­ბი სათ ვის, უშუ ა ლო ურ თი ერ თო ბე ბი სა და ერ თობ ლი ვი პრო ექ ტე ბის გან ხორ ცი ე ლე­ბი სათ ვის, რო გორც ქვეყ ნის შიგ ნით, ასე ვე მის ფარ გლებს გა რეთ.

ჩვე ნი მი ზა ნი ა, სა მო ქა ლა ქო სა ზო გა­დო ე ბის რო ლის გაზ რდით, და ვა ახ ლო ვოთ ქარ თულ ­აფ ხა ზუ რი ახალ გაზ რდო ბა. მო­ვაწყ ოთ სხვა დას ხვა შეხ ვედ რა, კონ ფე რენ­ცი ა, რო მე ლიც არ სე ბუ ლი კონ ფლიქ ტე ბის გა ა ნა ლი ზე ბა სა და მო მა ვა ლი კონ ფლიქ ტე­ბის პრე ვენ ცი ას შე ე ხე ბა.

2008 წლის 6­14 დე კემ ბერს მო ნა წი ლე ო­ბა მი ვი ღე ქ. ლონ დონ ში ბრი ტა ნუ ლი არა­სამ თავ რო ბო ორ გა ნი ზა ცი ა “Councilation Resources” მი ერ ორ გა ნი ზე ბულ ქარ თულ ­აფ ხა ზურ ახალ გაზ რდულ დი ა ლოგ ში.

2008 წლის დე კემ ბერს დი ა ლოგ ში მო­ნა წი ლე ო ბამ კი დევ ერ თხელ და მარ წმუ­ნა, რომ კონ ფლიქ ტის და რე გუ ლი რე ბის სა კითხ ში, მშვი დო ბას ალ ტერ ნა ტი ვა არ აქვს. მი მაჩ ნი ა, რომ და მიგ როვ და მცი რე გა მოც დი ლე ბა, რა მაც გარ კვე უ ლი პა სუ­ხის მგებ ლო ბა და მა კის რა. ეს ვალ დე ბულს მხდის ვი ყო უფ რო აქ ტი უ რი და ხე ლი შე­

ვუწყო ქარ თულ ­აფ ხა ზურ ახალ გაზ რდულ ურ თი ერ თო ბებს. კონ ფლიქ ტის მო უგ­ვა რებ ლო ბა მთა ვარ პრობ ლე მად რჩე ბა ჩვენს სა ზო გა დო ე ბა ში, დი დი სურ ვი ლის და მი უ ხე და ვად, შე დე გი სამ წუ ხა როდ არა­სა სურ ვე ლი ა. დრო ის სვლა არ თუ ლებს პრო ცესს და გვა შო რებს აფ ხა ზე თის გან. შე ი რა ღე ბუ ლი და­პი რის პი რე ბი დან 16 წე ლი გა ვი და და უამ რა ვი ადა მი ა ნი იქ ცა დევ ნი ლად. ადა მი ნებს მხო ლოდ პო ლი ტი კო სე ბის იმე დი აქვთ, მაგ რამ გა სათ ვა ლის წი ნე­ბე ლია ისიც, რომ პრობ ლე მის გა­დაწყ ვე ტა თი თო ე უ­ლი ადა მი ა ნის მო ნა­წი ლე ო ბის გა რე შე, შე უძ ლე ბე ლი ა.

სა ჭი როა გა ნი­საზღ ვროს, რა არის დღეს ჩვენ თვის მთა ვა რი ამო ცა ნა, მხო ლოდ ტე რი ტო რი უ ლი მთლი ა ნო ბის აღ დეგ ნა თუ სხვა რამ? ჩე მი აზ რით, ტე­რი ტო რი უ ლი მთლი ა ნო ბის აღ დგე ნა ზე ფიქ რის გარ და, თი თო ე უ ლის საზ რუ ნა ვად უნ და იქ ცეს ქარ თვე ლე ბი სა და აფ ხა ზე ბის მშვი დო ბი ა ნი თა ნაცხ ოვ რე ბის უზ რუნ ველ­ყო ფის ხელ შეწყ ო ბა. აგ რეთ ვე იმ პი რე ბის უფ ლე ბე ბის დაც ვა, რომ ლე ბიც იძუ ლე­ბულ ნი გახ დნენ და ე ტო ვე ბი ნათ სა კუ თა­რი სახ ლე ბი და დევ ნი ლე ბად იქ ცნენ. რა თქმა უნ და, ძნე ლია აღ ნიშ ნუ ლი მიზ ნე ბის მიღ წე ვა, რა დაგნ ის კომ პლექ სუ რი ღო ნის­ძი ე ბე ბის გან ხორ ცი ე ლე ბას გუ ლის ხმობს. ისე თი, რო გო რი ცაა სა გა რეო პო ლი ტი­კუ რი ფაქ ტო რე ბის გა მო ყე ნე ბა, ქვეყ ნის ში და გან ვი თა რე ბა, სა მო ქა ლა ქო სა ზო გა­დო ე ბის აქ ტი უ რო ბა.

შე ვეც დე ბი მოკ ლედ ვი სა უბ რო სა მო ქა­ლა ქო სა ზო გა დო ე ბის როლ ზე ნდო ბის აღ­დგე ნის პრო ცეს ში. ქარ თვე ლებ სა და აფ­

ხა ზებს შო რის ნდო ბის აღ დგე ნის გა რე შე, არა თუ კონ ფლიქ ტის მოგ ვა რე ბა, არა მედ უბ რა ლო მო ლაპ რა კე ბაც შე უძ ლე ბე ლი გახ დე ბა. დევ ნი ლე ბის უფ ლე ბე ბის დაც ვა და მათ თვის ღირ სე უ ლი დაბ რუ ნე ბის უზ­რუნ ველ ყო ფა შე საძ ლე ბე ლია აფ ხა ზებ თან ურ თი ერ თო ბის და რე გუ ლი რე ბის გზით.

სა მო ქა ლა ქო სა ზო­გა დო ე ბის ერ თ­ერთ მთა ვარ რგოლს ახალ გაზ რდე ბი წარ მო ვად გენთ. შე ი ა რა ღე ბუ ლი და პი რის პი რე ბის შემ დეგ, კონ ფლიქ­ტის მშვი დო ბი ა ნი გზით გა დაწყ ვე ტის პრო ცეს ში, უდი დე­სი რო ლი სწო რედ ჩვენ გვე კის რე ბა. სა მო ქა ლა ქო სა ზო­გა დო ე ბა ხომ აქ ტი­ურ სა ზო გა დო ე ბას გუ ლის ხმობს, რო­

მე ლიც კარ გად იაზ რებს სა კუ თარ პა სუ­ხის მგებ ლო ბას.

ახალ გაზ რდას ყვე ლა ზე უკეთ შე უძ­ლია სა ერ თო ენის გა მო ნახ ვა, კონ ტაქ ტის დამ ყა რე ბა. მით უფ რო, რომ კონ ტაქ ტის უმ თავ რე სი სა შუ ა ლე ბა დღეს ინ ტერ ნე ტი ა.

სამ წუ ხა როდ, წლე ბის სვლას თან ერ თად, იზ რდე ბა ახალ გაზ რდებს შო რის გა უცხ­ო ე ბა: გე ნე ტი კურ მეხ სი ე რე ბა ში თა ნაცხ­ოვ რე ბის, მშვი დო ბი ა ნი ურ თი ერ თო ბე ბის გა მოც დი ლე ბის ად გილს, ომის შემ დეგ წარ მო შო ბი ლი ქსე ნო ფო ბი ა, ზიზღი იკა­ვებს. გა ვიხ სე ნებ, ლონ დონ ში შეხ ვედ რის დროს, ერ თ­ერ თი აფ ხა ზის ნათ ქვამს, რომ მას გა უ ჭირ დე ბა ქარ თვე ლებ თან ერ თად ცხოვ რე ბა, მათ თან, ვინც მას ორი ბი ძა მო უკ ლა. ეს მა გა ლი თი ა, კონ ფლიქ ტის მე ო რე მხა რეს მყო ფი ადა მი ა ნე ბის მი ერ “ქარ თვე ლის” ცნე ბის აღ ქმი სა. აუ ცი ლე ბე­ლია პირ და პი რი და უშუ ა ლო ურ თი ერ თო­ბა აფ ხა ზებ თან და ამ პრო ცეს ში, ერ თ­ერთ

მთა ვარ თე მად მი მაჩ ნი ა” კო მუ ნი კა ცი ის ენა”. სამ წუ ხა როდ, მხო ლოდ რუ სუ ლი რჩე ბა ჩვე ნი ურ თი ერ თო ბე ბის მთავრ სა­შუ ლე ბად, მაგ რამ უფ რო სამ წუ ხა რო იქ ნე­ბა ის, თუ რუ სულს სხვა ენა, მა გა ლი თად ინ გლი სუ რი ჩა ა ნაც ვლებს. იმ მეხ სი ე რე­ბა ში, სა დაც ჩვე ნი ერ თად თან ცხოვ რე­ბის ის ტო რია ჯერ კი დევ შე მო ნა ხუ ლი ა, ქარ თუ ლი და რუ სუ ლი ენის გარ და, სხვა ენა არ არ სე ბობს. ნე ბის მი ე რი სხვა ენით ჩა ნაც ვლე ბა, ეს კი დევ უფ რო გა ა უცხ ო ებს ადა მი ნებს ერ თმა ნეთ თან.

აფ ხა ზებ თან ურ თი ერ თო ბის კარგ სა შუ­ა ლე ბად ყო ველ თვის რჩე ბო და ნა თე სა უ რი კავ ში რე ბი, რომ ლე ბიც წლე ბის სვლას თან ერ თად, ნელ ­ნე ლა იკარ გე ბა.

ნდო ბის აღ დგე ნის პრო ცე სი მო ი ცავს ერ თობ ლი ვი ეკო ნო მი კუ რი, კულ ტუ რული, სა გან მა ნათ ლებ ლო პრო ექ ტე ბის გან ხორ­ცი ე ლე ბას, თუმ ცა, პირ და პი რი კო მუ ნი კა­ცი ე ბის დამ ყა რე ბის გა რე შე, ეს ჯერ შე უძ­ლე ბებ ლი ა. დღეს დღე ო ბით, რამ დე ნი მე სა­შუ ა ლე ბა გვრჩე ბა კო მუ ნი კა ცი ე ბის თვის: ­ ინ ტერ ნე ტი, ისე თი პროგ რა მე ბის გა მო­ყე ნე ბა, რო გო რი ცაა skype, odnoklassniki.ru, yahoo.com, facebook, და ასე შემ დეგ. ­ სა ინ ტე რე სო ა, ვი დეო კონ ფე რენ ცი ე­ბის მოწყ ო ბა, ტე ლე ხი დე ბის სა შუ ა ლე ბით მნიშ ვნე ლო ვან და აქ ტუ ა ლურ თე მებ ზე სა­უ ბა რიც შე საძ ლე ბე ლი ა. ეს დაგ ვეხ მა რე ბა გავ ცვა ლოთ აზ რე ბი, გა ვი გოთ ერ თმა ნე­თის ცხოვ რე ბის, მის წრა ფე ბე ბის შე სა ხებ. შეხ ვედ რე ბის ორ გა ნი ზე ბა კი, მხო ლოდ ქვეყ ნის გა რეთ შე საძ ლოა მოხ დეს. დღეს­დღე ო ბით, თბი ლის სა და სო ხუმ ში ამის გან ხორ ცი ელ ბა წარ მო უდ გე ნე ლი ა.

სწო რე დაც, რომ აღ ნიშ ნუ ლი ამო ცა ნე­ბი უნ და გახ დეს და სა ბა მი ერ თმა ნეთ თან ნორ მა ლუ რი სა უბ რი სა და მო მა ვალ ურ­თი ერ თო ბებ ზე ფიქ რი სა. რა სცე ნა რი თაც არ უნ და გა დაწყ დეს კონ ფლიქ ტი, ჩვენ და აფ ხა ზებს მა ინც მოგ ვი წევს ერ თმა ნეთ თან ურ თი ერ თო ბა, ხო ლო მშვი დო ბის გა რან­ტად ურ თი ერ თნდო ბა უნ და იქ ცეს.

ანა ქო ჩუა

რაც დრო გა დის, მოვ ლე ნებს ვცდი­ლობთ გან სხვა ვე ბუ ლი თვა ლით შევ ხე­დოთ... ზუგ დიდ ში, ჩე მი სახ ლის აი ვან ზე, რო ცა მზე გა ა ნა თებს ყვე ლა ფერს, და­სავ ლე თით თუ გა ი ხე დავთ, და ი ნა ხავთ სა თა ან ჯოს მთა ზე, რო გორ ბრღვი ა ლებს ის...…

რო ცა პირ ვე ლად აფ ხა ზე თი შე მო ვი და ჩემს ცნო ბი ერ ში, ხუ თი წლის ვი ყა ვი. 1992 წე ლი 12 აგ ვის ტო სა მუ და მოდ ჩა მე ბეჭ და გო ნე ბა ში. ფსო უ ზე მდგა რი რუ სი ჯა რის­კა ცის სა ხე, რო მელ მაც წა მარ თვა აფ ხა ზე­ბი და აფ ხა ზე თი, ომი კი 14­ში და იწყ ო... ხო ლო რო ცა წლე ბი გა ვი და და სე ნაკ ში, მენ ჯში, კომ პაქ ტურ ჩა სახ ლე ბა ში აფ ხა­ზე თი დან დევ ნი ლე ბი ვნა ხე, ჩემს თავს შევ პირ დი ­ მე უნ და შე ვე ცა დო შევ ცვა ლო ის, რა საც რე ა ლო ბა ქვი ა. რე ა ლო ბა კი იყო შიმ ში ლის გან ბავ შვე ბის სიკ ვდი ლი, ორ სან ტი ა სა (ზუგ დი დი) და ოტო ბა ი ას (გა ლი) საზღ ვარ ზე, შუა ხიდ ზე ქარ თვე ლი ბავ შვის და ბა დე ბა...

…ადვილი რო დია ჩემ თვის და ჩე მი მე­გობ რე ბის თვის ჩვენ სა ვე სა ზო გა დო ე ბა ში არ სე ბუ ლი კედ ლე ბის დან გრე ვა. და მერ­წმუ ნეთ, თა ო ბებს შო რის ცნო ბი ე რის გარ დაქ მნა გვჭირ დე ბა, რა თა და ვი ნა ხოთ, რომ წარ სუ ლის ცუ დი სტე რე ო ტი პე ბი ნა­ცი ო ნა ლიზ მზე, სახ ლემ წი ფო ებ რივ წყო ბა­ზე და ამ პარ ტავ ნე ბა ზე, რაც პრობ ლე მებ­თან გვა ჯა ხებს, სა ბო ლო ოდ შე იც ვა ლოს.

აფ ხა ზებ თან ჩე მი პი რევ ლი შეხ ვედ რა,

სა ქარ თვე ლო დან შორს შედ გა. თი თო ე­უ ლი ჩე მი მე გობ რის თვის და ნაც ნო ბის­თვის, რო მე ლიც ამ პრობ ლე მას იც ნობს, აფ ხა ზის იდენ ტო ბა პა ტივ სა ცე მი და დარ წმუ ნე ბუ ლი ვარ, გან ხვა ვე ბუ ლი რე ა­ლო ბის და ფა სე ბის შეგ ძნე ბა ა. ნე ბის მი ე რი ადა მი ა ნი, რო მე­ლიც იდენ ტი ფი­კა ცი ას ქარ თვე­ლი სას გრძნობს, აფ ხაზ თათ ვის მტე რია და და­მერ წმუ ნეთ, რომ ეს არ არის მა თი ბრა ლი. ვი ცი, ბევ რი და მიწყ ებს მტკი ცე ბას, რომ ჩვენ მათ სრუ ლი ნე ბის თა ვი სუფ­ლე ბა მი ვე ცით და პრობ ლე მა მათ თან კი არა, რუ სებ თა ნა ა ო, მაგ რამ და აკ ვირ დით, დღემ დე გვაქვს ამ ხალ ხი სად მი ეთ ნი კუ რად უარ ყო ფი თი და­მო კი დე ბუ ლე ბა და “გა დაგ ვა რე ბულ ქარ­თვე ლებს” ვე ძა ხით. ხში რად ვა პე ლი რებთ, მეგ რუ ლი გვა რე ბით გვღა ლა ტო ბე ნო, ხო ლო რო ცა ჩვენს კონ კრე ტულ პო ლი­ტი კურ სი ბე ცეს და ვუკ ვირ დე ბით, ვცდი­ლობთ, აგ რე სია ჩვენ სა ვე სა ზო გა დო ე ბის წევ რებ ზე ვან თხი ოთ. მა გა ლი თად, ხში­რად მსმე ნია ჩვენ გან, რომ აფ ხა ზე ბი არ არ სე ბო ბენ და რომ მათ თან ლა პა რა კი შე­

უძ ლე ბე ლი ა?! პირ ვე ლი შეხ ვედ რა აფ ხა ზე ბის თვის,

აბ სო ლუ ტუ რად, არას რულ ფა სოვ ნე ბის კომ პლექ სით იყო მო ცუ ლი. არც ქარ თვე­ლე ბის თვის ყო ფი ლა ად ვი ლი. გამ წა რე ბუ­ლი ვუმ ტკი ცებ დი ­ ისე თი ვე ქარ თვე ლე ბი

ხართ, რო გო რიც მეგ რე ლე ბი, სვა­ნე ბი, აჭარ ლე ბი და სხვა ერ თი ა ნი სა ქარ თვე ლოს ხალ ხი­ თქო... მაგ რამ ბო ლოს დავ დუმ დი, რად­გან მივ ხვდი, რომ ჩვე ნი ნა წი­ლი ჩვენ ვე გა ვას­ხვი სეთ.

ეთ ნოს ი, რო მელ მაც საქ რთვე ლოს გა ერ თი ა ნე ბა­ში უზარ მა ზა რი

წვლი ლი შე ი ტა ნა, სა ქარ თვე ლოს სახ ლემ­წი ფომ და კარ გა.

ჩვენ ვინ ვართ? ­ უბ რა ლო, ლე გი ტი მა­ცი ის არ მქო ნე სტუ დენ ტე ბი, რომ ლე ბიც ვცდი ლობთ და ვა ნა ხოთ აფ ხა ზებს, რომ ვხე დავთ მათ, რომ ისი ნი არ სე ბო ბენ და რომ სა ქარ თვე ლოს სა ხელ მწი ფო ყვე ლა­ფერს გა ა კე თებს, რომ არ მო ატყ უ ოს აფ­ხა ზე ბი...

აგ ვის ტო, ომი, რუ სე თი, 26 რიცხ ვი, ჩა­მოშ ლი ლი ქარ თუ ლი სა ხელ მწი ფო და ახ­

ლად გაღ ვი ვე ბუ ლი მტრო ბა... ვიბ რძო ლოთ ღირ სე ბის თვის ია რა ღით

თუ ლო გი კით?! 6 დე კემ ბე რი, 2008 წე ლი, ლონ დო ნი,

ახალ გაზ რდუ ლი ქარ თულ ­აფ ხა ზუ რი შეხ­ვედ რა, დამ შვი დე ბუ ლი და გა წო ნას წო რე­ბუ ლი აფ ხა ზე ბი... ალი ლუ ი ა... ჩვენ ზე “გა­ი მარ ჯვეს...” გა ვოგ ნდით, რო ცა სრუ ლი ად მშვი დად, არა ლო ზუნ გე ბითა და ტრა ფა­რე ტე ბით და იწყ ეს დი ა ლო გი ჩვენ თან... მშვი დად გვძი ნავ სო, ქარ თვე ლე ბი გა ვა ნე­იტ რა ლე თო რუ სე ბით, მად ლო ბაც კი გა­დაგ ვი ხა დეს კო დორ ში ნა შოვნ ალაფ ზე.

დავ კარ გეთ ყვე ლა ფე რი, ეს ბრძო ლა კი ინ დი ვი დე ბის ომ ზე გა და ვი და, ვიდ რე ეთ ნი­კურ ნი ა დაგ ზე წარ მო შო ბილ კონ ფლიქ ტზე.

რა უნ და ვქნათ? მე გეტყ ვით, რომ და კარ გუ ლი ჯერ კი­

დევ არ გვყვა ნან აფ ხა ზე ბი, თუმ ცა, არ ვართ იმის თვის მზად, რომ ისი ნი მოგ ვე­ნატ რონ. “ჩვენს” მშობ ლებს ენატ რე ბათ მზე, ცა და ზღვა... დრო გვინ და, დრო, რომ ლის ათ ვლა, ამ შეხ ვედ რე ბის შემ დეგ მიხ ვდი, რომ ჯერ არ დაწყ ე ბუ ლა...

ჩვენ უნ და ვებ რძო ლოთ სტი ქი ას და არა ადა მი ა ნებს...

რო გორც ჩე მი ერ თ­ერ თი უფ რო სი მე­გო ბა რი მეტყ ვის ხოლ მე ­ სტი ქი ა ზე ადა­მი ა ნი ყო ველ თვის იმარ ჯვებს... ჩე მი სახ­ლი დან მათ სახ ლამ დე 95 კი ლო მეტ რი ა. მე და ჩე მი მე გობ რე ბი გა ვა კე თებთ ყვე ლა­ფერს, რა თა აფ ხა ზე ბი და ვიბ რუ ნოთ და შემ დეგ აფ ხა ზე თი.

14 მაისი 2009TSU TIMES სტუდენტური აზრი

მა ნუ ჩარ გუნ ცა ძე

თსუ­ის ჰუ მა ნი ტა რუ ლი ფა კულ ტე ტის III კურ სის სტუ დენ ტი (ის ტო რი ის მი მარ თუ ლე ბა)

1877 წლის 12 აპ რილს და იწყო რუ სეთ ­ოს მა ლე თის ომი. ამ ომის ძი რი თა დი მი ზა ნი იყო ბალ კა ნე თი დან ოს მა ლე თის გან დევ ნა, თუმ ცა მე ო რე ფრონ ტი კავ კა­სი ა ში იყო გახ სნი ლი. ამ ომ მა ქარ თველ ხალხს იმე დი გა უ ჩი ნა, რომ აჭა რა და სამ ხრეთ და სავ ლეთ სა ქარ­თვე ლო და უბ რუნ დე ბო და სამ შობ ლოს.

მი უ ხე და ვად იმი სა, რომ აჭა რა ში გავ რცე ლე ბუ ლი იყო მაჰ მა დი ა ნო ბა, მათ და კარ გუ ლი არ ჰქონ დათ ქარ თვე ლო ბა. გი ორ გი წე რე თე ლი, რო მე ლიც იმ­ყო ფე ბო და აჭა რა ში წერ ს: “მე ხში რად დავ დი ო დი ქო ბუ ლეთ ში და ბა თუმ შიც. იქ ვხე დავ დი ბე გებს, უფ­როსკა ცებს, სიტყ ვა­ პა სუ ხით, ყო ფაქ ცე ვით, ზრდი­ლო ბით, კე თი ლი გუ ლით, პურ მა რი ლით ნამ დვილ ქარ თვე ლებს. ჩემ და ნახ ვა ზე იმათ მოღ რუბ ლულ სა ხეს სი ნათ ლე გა დაჰ კრავ და ხოლ მე. მე ვი ყა ვი ქრის ტი ა ნი, ისი ნი მაჰ მა დი ა ნე ბი, მაგ რამ ჩვენ მა ინც ნა თე სა ო ბის და ტო მო ბის სისხლს ვგრძნობ დით, ერ­თმა ნე თის ნახ ვა თით ქო იმ ღრმა გუ ლის ჭრი ლო ბას აჩენ და, მეც ხომ მტან ჯავ და და იმა თაც კი დევ ერ­თი ა ნად უფ რო აწუ ხებ და, თით ქოს იმ ერთ წუთს აუ­ტა ნე ლი მწუ ხა რე ბის ცეცხ ლი ორივეს გვიქ რე ბო და”. აჭარ ლებ შიც დი დი სურ ვი ლი იყო სა ქარ თვე ლოს თან შე მო ერ თე ბის. ივა ნე კე რე სე ლი ძე, რო მე ლიც 1870 წელს ჩა ვი და აჭა რა ში, შეხ ვდა აჭა რელ თა თავ კაცს შე რიფ ­ბეგ ხიმ ში აშ ვილს, რო მელ მაც უთხ რა: “ღმერ­თმა ქნას, რომ მა ლე და იწყ ოს ომი, მე მზად ვარ, რომ მა ში ნათ ვე ჩე მი ქვე ყა ნა ქარ თველთ შვი ლებს შე ვუ ერ თო და რო გორც ად რე ყო ფი ლა სა ქარ თვე ლო დღე ის შემ დე გაც ისევ გახ დე სო”. 1875 წელს აჭა რა ში მოხ და აჯან ყე ბა, რად გან მათ არ მო ინ დო მეს ჯარ ში წას ვლა, ბალ კა ნეთ ზე აჯან ყე ბე ბის ჩა სახ შო ბად.

ძი რი თა დი სამ ხედ რო ძა ლე ბი ბალ კა ნეთ ში იყო მო ბი ლი ზე ბუ ლი. არ მი ის რიცხ ვობ რი ვი უპი რა ტე­სო ბა ოს მა ლე თის მხა რეს იყო (კავ კა სი ის ფრონ ტზე ოს მა ლეთს 70 ათა სი ა ნი, ხო ლო რუ სეთს 55 ათა სი ა ნი ჯარ ბი ჰყავ დათ). კავ კა სი ის ჯა რე ბის სარ დლად რუ­სეთ მა გე ნე რა ლი მი ხე ილ ლო რის ­მე ლი ქო ვი და ნიშ ნა. კავ კა სი ის ფრონ ტზე რუ სებ თან ერ თად დიდ ნა წილს

შე ად გენ დნენ ქარ თვე ლი მო ლაშ ქრე ე ბიც. ომ ში წას­ვლის გან სა კუთ რე ბუ ლი სურ ვი ლი გა მოთ ქვეს გუ­რუ ლებ მა. კავ კა სი ის ფრონ ტზე უნ და მომ ხდა რი ყო შე ტე ვა ოთხი მი მარ თუ ლე ბით: ოზურ გე თი დან ბა თუ­მი სა კენ უნ და შე ე ტია გე ნე რალ ოკ ლობ ჟი ოს, ახალ­ცი ხი დან არ ტა ა ნი სა კენ გე ნე რალ დე ველს, ალექ­სან დრო პო ლი დან ყარ სი სა კენ გე ნე რალ გე ი მანს და ერევ ნი დან ბა ი ა ზე თი სა კენ გე ნე რალ ტერ ­გუ კა სოვს. რუ სე ბი შე ტე ვა წარ მა ტე ბით და იწყ ო, მათ თა ვე დან ვე და ი კა ვეს ქ. ბა ი ა ზე თი. მძი მე ბრძო ლის შემ­დეგ რუ სებ მა და ი კა ვეს კარ გად გა მაგ რე ბუ ლი ქა ლა ქი არ ტა ა ნი. თურ­ქე ბის ზა რა ლი დი დი იყო, რუ სე ბის თვის ­ დი­დი გა მარ ჯვე ბა, რად გან არ ტა ა ნის აღე ბით მათ გზა ეხ სნე ბო დათ არ ტა­ნუ ჯი სა და არ თვი ნის გავ ლით ბა თუ მის კენ.

ამ წარ მა ტე ბებ მა გან სა კუთ რე ბით გა აძ­ლი ე რა აჭა რის დაბ რუ­ნე ბის იმე დი ქარ თვე­ლებ ში. ილია ჭავ ჭა ვა ძე წერ და: “არ გვა ში ნებს ჩვენ ის გა რე მო ე ბა, რომ ჩვენს ძმებს, ოს მა ლოს სა ქარ თვე ლო ში მცხოვ რებ თა, დღეს მაჰ მა დი ა ნის სარ წმუ ნო ე ბა უჭი რავთ, ოღონდ მო ვი დეს კვლავ ის ბედ ნი ე რი დღე, რომ ჩვენ ერ­თმა ნეთს კვლავ შე ვუ ერ თდეთ, ერ თმა ნე თი ვიძ მოთ, და ქარ თვე ლი, ჩვენ და სა სი ქა დუ ლოდ, კვლავ და­უმ ტკი ცებს ქვე ყა ნას, რომ იგი არ ერ ჩის ადა მი ა ნის სინ დისს, და დი დი ხნის გან შო რე ბულს ძმას ძმად ვე შე ით ვი სებს, თა ვის პა ტი ო სანს და ლმო ბი ერს გულ­ზედ ძმას ძმუ რად ვე მი იყ რდენს, თვალ ში სი ხა რუ ლის ცრემ ლმო რე უ ლი ქარ თვე ლი”. რუ სეთ მა არ ტა ა ნის აღე ბის შემ დეგ ბა თუმს არ შე უ ტი ა, მან ბა თუმ ზე შე ტე ვა ოზურ გე თი დან და იწყ ო, არ ტა ა ნი დან კი ყარ­სის ცი ხეს შე უ ტი ა. ეს იყო სტრა ტე გი უ ლი შეც დო მა, რად გან ყარ სის ცი ხე მი უ ვალ ად გილ ზე მდე ბა რე ობ­

და და სა არ ტი ლე რიო შე ტე ვაც შე უძ ლე ბე ლი იყო. ეს შე ტე ვა რუ სე თის მარ ცხით დამ თავ რდა და რუ სებ მა შე ტე ვა ერ ზრუ მის მი მარ თუ ლე ბით გა აგ რძე ლეს. ყარ სის ალ ყა ზე შე ტე ვის დროს მუხ თარ ფა შამ შეძ­ლო ჯა რე ბის შეგ რო ვე ბა და შე ტე ვა წა მო იწყო ბა ი ზე­თის მი მარ თუ ლე ბით. თავ და პირ ვე ლი წა რუ მა ტე ბე ლი შე ტე ვის მი უ ხე და ვად, რიცხ ვობ რივ მა უპი რა ტე სო ბამ შე დე გი გა მო ი ღო და ერევ ნის რაზ მი ტერ ­გუ კა სო ვის მე თა უ რო ბით და მარ ცხდა. ყუ რადღ ე ბის გა და ტა ნის მიზ ნით გე ნე რალ მა ლო რის ­მე ლი ქოვ მა შე ტე ვა წა მო­იწყო ზი ვი ნის მი მარ თუ ლე ბით, ამან შე დე გი გა მო ი­ღო და მუხ თარ ფა შა ზი ვინ თან და ბა ნაკ და.

ოს მა ლე ბი შე რიფ ­ბეგ ხიმ ში აშ ვი ლის გა ნაც მო­ითხ ოვ დნენ რუ სებ ზე შე ტე ვას, მაგ რამ ის გან გებ

აჭი ა ნუ რებ და რუ სებ ზე შე ტე ვას. 25 ივ ნისს ზი ვინ თან ბრძო ლა ში რუ სებ მა დი დი მარ ცხი გა ნი ცა დეს და უკან და ხე ვა და იწყ ეს. მათ და კარ გეს თა ვი დან მო პო ვე ბუ ლი ტე რი­ტო რი ე ბი და ერევ ნის გუ ბერ ნი ის ნა წი ლიც. ეს წა რუ მა ტებ ლო ბე ბი გან პი რო ბე ბუ ლი იყო იმით, რომ რუ სეთს შავ ზღვა ში სამ ხედ რო ფლო ტი არ ჰყავ და. იქ ბა ტო ნობ დნენ თურ ქე­თის სამ ხედ რო გე მე ბი, რომ ლე ბიც ბომ ბავ დნენ

რუ სე თის სა ნა პი რო სი მაგ რე ებს, ახალ ­ა ხა ლი ნა წი­ლე ბი გად მოჰ ყავ დათ ბრძო ლის ველ ზე და შე უ ფერ­ხებ ლად ამა რა გებ დნენ არ მი ას ია რა ღით და სურ სათ ­სა ნო ვა გით.

1877 წლის ივ ნის ში მძი მე მარ ცხი გა ნი ცა დეს რუ სებ მა ცი ხის ძირ თან, მა ი სის და საწყ ის ში კი თურ­ქებ მა საზღ ვაო ჯა რე ბი გა დას ხეს გუ და უ თას თან და და ი კა ვეს სო ხუ მი. თურ ქე ბის ბრძო ლა აფ ხა ზეთ ში წარ მა ტე ბით მიმ დი ნა რე ობ და. მათ და ი კა ვეს აფ ხა­ზე თის დი დი ნა წი ლი. გე ნე რა ლი კრავ ჩენ კო თურ­ქებს არ ებ რძო ლე ბო და, სა ნამ დამ ხმა რე ჯა რი არ მო უ ვი და გე ნე რალ ალ ხა ზიშ ვი ლის მე თა უ რო ბით. ახა ლი ჯა რე ბის მოს ვლის შემ დეგ, ოს მა ლე ბი და მარ­ცხდნენ და მა ლე და ტო ვეს აფ ხა ზე თი. ოქ ტომ ბერ ში და იწყო რუ სე ბის ძლი ე რი შე ტე ვა, რო მე ლიც ავა ლა­

რი ის მი და მო ებ ში მოხ და. ბრძო ლა რამ დე ნი მე დღე გაგ რძელ და და რუ სე ბის გა მარ ჯვე ბით დამ თავ რდა. რუ სე თის ჯა რე ბი ერ ზრუ მის კენ მი ი წევ დნენ და ახალ ­ა ხალ გა მარ ჯვე ბებს აღ წევ დნენ.

მუხ თარ ფა შამ კვლავ მო უ ყა რა ძა ლებს თა ვი დე­ვე ბო ი ნის მთას თან და ბრძო ლა გა უ მარ თა რუ სებს, თუმ ცა კვლავ და მარ ცხდა. რუ სე ბი უფ რო ახ ლოს იყ ვნენ ერ ზრუმ თან და ამა ვე დროს წარ მა ტე ბით მიმ დი ნა რე ობ და ალ ყა ყარ სზე. ნო ემ ბრის შუა რიცხ­ვებ ში რუ სებ მა აი ღეს ყარ სი, რა საც ომის მსვლე ლო­ბის თვის დი დი მნიშ ვნე ლო ბა ჰქონ და. 1877 წლის დე­კემ ბერ ში მათ აი ღეს სოფ ლე ბი: ხე ვი, ხერ თვი სი და ბა ცა, ასე ვე ქ. არ ტა ნუ ჯი. შე რიფ ­ბე გი რუ სებს წერ­და, რომ და ეჩ ქა რე ბი ნათ აჭა რის აღე ბა. ოს მა ლე ბი მი უხ ვდნენ, შე რიფ ­ბეგს, რომ რუ სე ბის მხა რეს იყო. იგი იძუ ლე ბუ ლი გახ და ახალ ცი ხე ში გა ხიზ ნუ ლი ყო. 1878 წლის 30 აპ რილს შე რიფ ­ბეგს სახ ლ­კა რი გა და­უწ ვეს სხალ თა ში. ამის შე სა ხებ შე რიფ ­ბეგ ხიმ ში აშ­ვი ლი წერ და: “რო გოც შე იტყ ვეს ჩე მი წა მოს ვლა, მე­ო რე დღეს ვე მო სუ ლან სხალ თას და ჩე მი სახ ლ­კა რი და ყვე ლა ფე რი გა და უწ ვი ათ. შე მიტყ ვეს რომ თვა ლი აქეთ კენ მე ჭი რა და ძა ლი ან გან ზე მი ყუ რებ დნენ...” 1878 წლის 19 იან ვარს ად რი ა ნო პოლ ში რუ სეთ სა და ოს მა ლეთს შო რის და ი დო დრო ე ბი თი ზა ვი. 19 თე­ბერ ვალს და ბა სან ­სტე ფა ნო ში და ი დო ახა ლი ზა ვი, რომ ლის თა ნახ მა დაც კავ კა სი ა ში არ ტა ა ნი, ყარ სი, ბა ი ა ზე თი, აჭა რა ბა თუ მი თურთ რუ სე თის შე მად­გენ ლო ბა ში შე დი ო და. 1 ივ ნისს ბერ ლინ ში ოტო ფონ ბის მარ კის თავ მჯდო მა რე ო ბით გა ი მარ თა კონ გრე სი. 1 ივ ლისს ხე ლი მო ა წე რეს ტრაქ ტატს. რუ მი ნე თი, სერ ბე თი და ჩერ ნო გო რია და მო უ კი დებ ლად იქ ნა აღი ა რე ბუ ლი, ბულ გა რე თი ორ ნა წი ლად გა ი ყო, ერ თი ნა წი ლი გა მოცხ ად და ოს მა ლე თის ვა სა ლურ სამ თავ­როდ, ხო ლო მე ო რე ავ ტო ნო მი ურ პრო ვინ ცი ად. მა კე­დო ნია გა და ე ცა ოს მა ლეთს, ბოს ნია და ჰერ ცო გო ვი ნა კი ავ სტრი ა ­უნ გრეთს. ყარ სი, არ ტა ა ნი და აჭა რა ბა­თუ მი თურთ რუ სე თის შე მად გენ ლო ბა ში შე ვი და.

სა ქარ თვე ლოს თვის ეს ომი იყო თა ვი სი ის ტო რი­უ ლი ტე რი ტო რი ის დაბ რუ ნე ბის თვის წარ მა ტე ბუ ლი ბრძო ლა. სა ქარ თვე ლომ შეძ ლო თა ვი სი ის ტო რი უ ლი ტე რი ტო რი ის აჭა რის დაბ რუ ნე ბა, სა დაც მო სახ ლე ო­ბის უმე ტეს ნა წილ ში გავ რცე ლე ბუ ლი იყო მაჰ მა დი­ა ნო ბა. თუმ ცა, აჭა რის მო სახ ლე ო ბამ ერ თმორ წმუ ნე ოს მა ლეთს სა ქარ თვე ლო არ ჩი ა, რად გან მი უ ხე და ვად გან სხვა ვე ბუ ლი სარ წმუ ნო ე ბი სა, მათ არ ჰქონ დათ და კარ გუ ლი ეროვ ნუ ლი თვით შეგ ნე ბა და თავს სა­ქარ თვე ლოს შვი ლე ბად თვლიდ ნენ.

ჩვენ უნ და აღ ვად გი ნოთ და კარ გუ ლი ნდო ბა

როგორ დაუბრუნდა აჭარა დედა-საქართველოს...

ქრის ტი ნე ბე ბია

თსუ ჰუ მა ნი ტა რუ ლი ფა კულ ტე ტის II კურ სის სტუ დენ ტი:

“დღეს დღე ო ბით, ყვე ლა ზე აქ ტუ ა ლუ რი თე მა ქარ­თველ ხალ ხში რუ სეთ თან კონ ფლიქ ტია და ასო ცი ა­ცი უ ად გვახ სენ დე ბა აფ ხა ზე თი და ოსე თი. რო დე საც ვსა უბ რობთ კონ ფლიქ ტის შე სა ხებ აფ ხა ზებ სა და ოსებ თან, პირ ველ რიგ ში, უნ და და ის ვას კითხ ვა, თუ ვინ გა მო ა ძე ვა ქარ თვე ლე ბი აფ ხა ზე თი დან და ოსე­თი დან. იქ ნებ ჩვენ კონ ფლიქ ტი გვაქვს არა აფ ხა ზებ­სა და ოსებ თან, არა მედ რუ სეთ თან.

ვფიქ რობ, რუ სე თი ზედ მე ტის უფ ლე ბას აძ ლევს სა კუ თარ თავს, რო ცა ასე ღი ად ერე ვა სა ქარ თვე ლოს საქ მე ებ ში. კვლავ “ინ ტე რეს დე ბა” ქარ თვე ლე ბის აფ ხა ზებ სა და ოსებ თან ურ თი ერ თო ბით. ეს ის პრობ­ლე მა ა, რომ ლის მოგ ვა რე ბი სათ ვის სა ქარ თვე ლოს ყვე ლა ზე ნაკ ლე ბად შე უძ ლია რა მე იღო ნოს. ჩვენ უშუ ა ლოდ აფ ხა ზებსა და ოსებ თან უნ და მო ვაგ ვა­როთ ურ თი ერ თო ბა.

ქარ თვე ლე ბი და აფ ხა ზე ბი გან სხვა ვე ბუ ლად აღიქ ვა მენ და აფა სე ბენ წარ სუ ლის ერ თსა და იმა ვე პე რი ოდს. ქარ თულ ­აფ ხა ზუ რი კონ ფლიქ ტის წარ­

მო შო ბა ში მნიშ ვნე ლო ვა ნი რო ლი ქარ თვე ლე ბი სა და აფ ხა ზე ბის მი ერ ის ტო რი ის გან სხვა ვე ბულ მა აღ ქმამ შე ას რუ ლა. ორი ვე მხა რე თა ვად წყვეტს, თუ რა ჩათ ვა ლოს და მახ სოვ რე ბის ღირ სად და რა ­ არა. ცდი ლობს, რაც შე იძ ლე ბა შო რე ულ წარ სულ ში გა და ი ტა ნოს თა ვი სი ის ტო რი ის და საწყ ი სი, რა თა მო წი ნა აღ მდე გე მხა რეს თან შე და რე ბით, სა კუ თა რი უპი რა ტე სო ბა და ამ ტკი ცოს. სა ჭი როა ქარ თულ და აფ ხა ზურ მხა რე ებს შო რის სა ერ თო ნა რა ტი ვე ბის მო ძი ე ბა, ხე ლი უნ და შე ეწყ ოს ქარ თვე ლებ სა და აფ ხა ზებს შო რის თა ნაცხ ოვ რე ბის გა მოც დი ლე ბის პრო პა გან დას და მოხ დეს ნე გა ტი უ რი ნა რა ტი ვე ბის ნე იტ რა ლი ზე ბა.

მო დის ახა ლი თა ო ბა, რო მე ლიც არ ყო ფი ლა ამ ომის მოწ მე და მის შე სა ხებ ინ ფორ მა ცია უფ რო სი თა ო ბი სა გან აქვს. დი დი სიფ რთხი ლეა სა ჭი რო, რომ სწო რად და დაუ მა ხინ ჯე ბ ლად მი ე წო დოს ამ ახალ­გაზ რდო ბას ის ტო რი ა. უნ და გა ირ კვეს ჭეშ მა რი ტე ბა, ვის ეკუთ ვნის მემ კვიდ რე ო ბით აფ ხა ზე თის ტე რი­ტო რი ა. აქ ვე დავ სვამ დი კითხ ვას: რი სი დაბ რუ ნე ბა გვინ და ქარ თვე ლებს ­ ტე რი ტო რი ისა თუ ხალ ხის? ჩვენ უნ და და ვუმ ტკი ცოთ აფ ხა ზებს, რომ ქარ თვე­ლე ბი სათ ვის მთა ვა რი აფ ხა ზებ თან მე გობ რუ ლი და მშვი დო ბი ა ნი თა ნაცხ ოვ რე ბა ა.

ოსე ბი, დღეს დღე ი სო ბით, გა ურ კვე ველ მდგო მა­

რე ო ბა ში არი ან ­ გა ო რე ბუ ლე ბი და შე ში ნე ბუ ლე ბი. აფ ხა ზე თი და ოსე თი ორი არ ჩე ვა ნის წი ნა შე დგას ­ შე მო უ ერ თოს სა ქარ თვე ლოს ტე რი ტო რია და იცხ­ოვ როს “სხვის” ტე რი ტო რი ა ზე თუ იყოს და მო უ კი დე­ბე ლი რეს პუბ ლი კა ­ სა კუ თარ მი წა ზე.

იმი სათ ვის, რომ აფ ხა ზებ მა და ოსებ მა ქარ თვე­ლებ თან ერ თად აირ ჩონ ცხოვ რე ბა, მათ დი დი ნდო ბა უნ და ჰქონ დეთ ქარ თვე ლე ბი სა. ჩვენ უნ და აღ ვად გი­ნოთ ნდო ბა. ამი სათ ვის სა ჭი როა მათ თან გვქონ დეს მე გობ რუ ლი ურ თი ერ თო ბა და არა ქედ მაღ ლუ რი ტო ნი. ისი ნი თა ნას წორ პარ ტნი ო რე ბად უნ და აღ­ვიქ ვათ. მივ მარ თოთ უშუ ა ლოდ მათ და არა “შუ­ამ დგომ” რუ სებს. დღეს დღე ი სო ბით, აფ ხა ზე თი და ე.წ. სამ ხრეთ ოსე თი ინ ფორ მა ცი ას სა ქარ თვე ლო ზე რუ სე თის გავ ლით იღებს, ეს კი სა სი კე თოს არა ფერს გვი ქა დის. ამი ტომ ეს არ უნ და და ვუშ ვათ. აუ ცი ლებ­ლია აფ ხა ზებ სა და ოსებ თან დი ა ლო გი. უნ და მო ეწყ­ოს კულ ტუ რუ ლი ღო ნის ძი ე ბე ბი, დე ბა ტე ბი და ა.შ. ერ თმა ნე თის შე სა ხებ უფ რო მე ტი ინ ფორ მა ცია უნ და გვქონ დეს, არ უნ და ვი ყოთ ერ თმა ნე თი სა გან გა უცხ­ო ე ბუ ლე ბი. მხა რე ე ბი უნ და შე თან ხმდნენ, ერ თმა ნე­თის ტე რო ტო რი ა ზე უპ რობ ლე მოდ უნ და მო ა ხერ ხონ ადა მი ა ნებ მა გა და ად გი ლე ბა და არ ეში ნო დეთ, რომ სა კუ თარ სახ ლ­კარს მო შო რე ბუ ლებს რა ი მე პრობ­ლე მა შე ექ მნე ბათ, დას ცი ნე ბენ, უდი ე რად მო ეპყ რო­

ბი ან, შე ხე და ვენ, რო გორც უცხ ოსა და ა.შ. ქარ თვე­ლებ მა უნ და და ვუმ ტკი ცოთ აფ ხა ზებ სა და ოსებს, რომ თა ნაცხ ოვ რე ბა შე საძ ლე ბე ლი ა.

არ სე ბობს სა მი კონ ფლიქ ტი: აფ ხა ზეთ თან, ოსეთ­სა და რუ სეთ თან. რაც შე ე ხე ბა რუ სეთ თან კონ ფლიქ­ტის გა დაჭ რას, ეს უფ რო რთუ ლი სა კითხ ი ა. რუ სე­თის მთავ რო ბას თან სა ერ თო ენის გა მო ნახ ვა არც თუ ისე იო ლი ა.

რუ სე თი ჩვენ თან შე და რე ბით უფ რო დიდ ძა ლას წარ მო ა დენს. სწო რედ ამი ტო მა ა, დახ მა რე ბი სათ ვის სხვებს რომ მივ მარ თავთ. ერ თ­ერთ მთა ვარ დამ ხმა­რე ძა ლად კი “ნა ტო” მიგ ვაჩ ნი ა. შე იძ ლე ბა “ნა ტო” ­ში გა წევ რი ა ნე ბამ მარ თლაც მოგ ვიგ ვა როს ურ თი ერ თო­ბა აფ ხა ზებ სა და ოსებ თან, თუმ ცა, შე საძ ლოა პი რი­ქით მოხ დეს და ისი ნი გა ა ღი ზი ან დნენ. ყვე ლა ზე კარგ სა შუ ა ლე ბად უშუ ა ლოდ აფ ხა ზებ სა და ოსებ თან დი ა­ლო გი ა. ჩვენ თუ აფ ხა ზე თი სა და ოსე თის დაბ რუ ნე ბა გვსურს, მათ უნ და მო ვე ლა პა რა კოთ და არა რუ სებს ან სხვას. ჩვენ უნ და მო ვა ხერ ხოთ მა თი დარ წმუ ნე ბა, რომ ამ ეთ ნო სის ად გი ლი მხო ლოდ ერ თი ან ქარ თულ სა ხელ მწი ფო ში ა.

ვა ლე რი ოთხ ო ზო რია

თსუ, იუ რი დი უ ლი ფა კულ ტე ტი, IV კურ სი.

ვინც აფ ხა ზეთ სა და სა მა ჩაბ ლოს მხო ლოდ მო­უგ ვა რე ბელ ტე რი ტო რი ულ პრობ ლე მად აღიქ ვამს, ის სა თა ნა დოდ ვერ აფა სებს ვი თა რე ბას. სა ქარ­თვე ლოს სა ხელ მწი ფო ებ რი ო ბის წი ნა შე სა კითხი დგე ბა ორ პუნ ქტად: (1) სა ქარ თვე ლოს სა ხელ­მწი ფო ებ რი ვი ერ თი ა ნო ბა და (2) ტე რი ტო რი უ ლი მთლი ა ნო ბა (სა ხელ მწი ფო ებ რი ვი ერ თი ა ნო ბა, რაც ნიშ ნავს სუ ვე რე ნულ სი ნამ დვი ლეს (სუ ვე რე ნი­ტე ტის მოთხ ოვ ნას), არ იგივ დე ბა ტე რი ტო რი ულ მთლი ა ნო ბას თან, თუმ ცა უმე ტეს წი ლად, ეს უკა­ნას კნე ლი ხსე ნე ბუ ლის ატ რი ბუ ტი ა.) ამას თან, თი­თო ე უ ლის პრობ ლე მა ტუ რო ბა დგე ბა ცალ ­ცალ კე.

ე.წ. “ტე რი ტო რი უ ლი კონ ფლიქ ტე ბი” არის არა მარ ტო ქვეყ ნის ტე რი ტო რი უ ლი მთლი ა ნო ბის რღვე ვის, არა მედ ის ტო რი ულ ჰო რი ზონ ტში სა­ხელ მწი ფო ებ რი ვი თვით გა უცხ ო ე ბის მაჩ ვე ნე ბე ლი. სა ხელ მწი ფო ებ რი ვი თვით გა უცხ ო ე ბის ში ნა გა ნი სე ნი ვლინ დე ბა ტე რი ტო რი უ ლი რღვე ვის ში და სიმ­პტო მად. შემ ფა სებ ლე ბი ექ სპერ ტე ბი ში ნა გა ნო ბას ხში რად ში ნა ო ბასთან აი გი ვე ბენ, თვი სე ბა შეც დო­მით რა ო დე ნო ბა ში გა დაჰ ყავთ; შე დე გად, იქ მნე ბა სი ტუ ა ცი ა, თით ქოს, აფ ხა ზეთ სა და სა მა ჩაბ ლოს სა ქარ თვე ლოს თან მხო ლოდ სა მარ თლებ რი ვი აღებ ­მიმ ცემ ლუ რი შე უ თან ხმებ ლო ბა ჰქონ დეს და ყო ვე ლი ვე ამის გან რჩე ბო დეს არა თავ სე ბად იგი­ვე ო ბა ში. აღ ნიშ ნუ ლის ვულ გა რუ ლო ბა არა მარ ტო გა უ მარ თლებ ლად აყალ ბებს სი ნამ დვი ლეს, არა მედ მას გა მოს წო რე ბი დან უკუ­ მი მარ თუ ლე ბით წარ­

მარ თავს. პრობ ლე მა იწყ ე ბა სა ქარ თვე ლოს სა ხელ მწი ფო­

ებ რი ვი თვით გა უცხ ო ე ბის გა მოვ ლე ნით. თვით გა­უცხ ო ე ბა, რო გორც ში ნა გა ნი იდენ ტო ბის ის ტო­რი ულ ­კულ ტუ რუ ლი მი მარ თუ ლე ბა, რამ დე ნა დაც არის ის ტო რი უ ლი, ­ ხე ლოვ ნუ რია (გა რე დან, დრო ი თი გა რე მო ე ბი დან ძა ლით თავ სმოხ ვე უ ლი ა) და რამ დე ნა დაც კულ ტუ რუ ლად უბი რი ა, ­ არა ის­ტო რი უ ლი ა.

აფ ხა ზე თი და სა მა ჩაბ ლო დღე ვან დე ლი ქარ­თუ ლი (სა ხელ მწი ფო) ცნო ბი ე რე ბის მოჩ ვე ნე ბე ბია (­ჰა ლუ ცი ნა ცი ე ბი), რო მელ თა გაქ რო ბი სათ ვის, უნ და გა ნამ დვილ დეს. აქე დან გა მომ დი ნა რე, აუ ცი­ლე ბე ლი ა, სა თა ნა დოდ გა ნი მარ ტოს კონ ფლიქ ტის არ სი და სა ფუძ ვლი ა ნად გაცხ ად დეს მხა რე ე ბის ვი ნა ო ბა. აქ, რა თ ქმა უნ და, არაფ რის მომ ცე მია იმის თქმა, რომ ერთ მხა რეს დგას სა ქარ თვე ლო, მე ო რე მხა რეს კი ­ არა ღი ა რე ბუ ლი თით ქოს ­სა­ხელ მწი ფო ე ბი არა მედ სა კითხი შუქ დე ბა, რო გორც იმ პე რა ტი ვი, სა ქარ თვე ლოს ის ტო რი უ ლი სუ ვე რე­ნი ტე ტის ­გან სა ქარ თვე ლოს სა ხელ მწი ფო ებ რი ვი ერ თი ან ­მთლი ა ნო ბის აღ დგე ნი სა. სა ქარ თვე ლოს სა ხელ მწი ფოს სუ ვე რე ნო ბა დგას ის ტო რი ულ ჰო­რი ზონ ტში, სუ ვე რე ნუ ლი არა ო ბე ბის (ის ტო რი უ ლი მოჩ ვე ნე ბე ბის) მი მართ. სა ქარ თვე ლოს ის ტო რი უ­ლი სუ ვე რე ნუ ლო ბა გან საზღ ვრავს სა ქარ თვე ლოს, რო გორ ერ თი ან ­ნა ცი ო ნა ლურ სა ხელ მწი ფოს, რაც მას (სა ქარ თვე ლოს) ანი ჭებს ში ნა გან თა ვი სუფ ლე­ბას ში და მოქ მე დე ბი სათ ვის. ამ დე ნად, კონ ფლიქ­ტის ბუ ნე ბა წარ მოდ გე ბა, რო გორც სა ქარ თვე ლოს ის ტო რი უ ლი სუ ვე რე ნი ტე ტის სიტყ ვა.

სუ ვე რე ნი ტე ტი არის ის ტო რი ულ სიღ რმე ში ჩა­ძი რუ ლი თვით მყო ფა დო ბა. ტე რი ტო რი უ ლი მთლი­ა ნო ბა ის ტო რი უ ლი სუ ვე რე ნო ბის ზე და პი რი ა. კონ ფლიქ ტის მოგ ვა რე ბა გუ ლის ხმობს, სა ხელ მწი­ფო ებ რი ვი პირ ველ ­ფუ ძის სუ ვე რე ნუ ლი მო ხაზ­ვით, ტე რი ტო რი უ ლი მთლი ა ნო ბის ხდო მი ლე ბას. სა ხელ მწი ფო ებ რი ვი პირ ველ ­ფუ ძის სუ ვე რე ნუ ლი მო ხაზ ვა კი სხვა არა ფე რი ა, თუ ა რა მო ნა ნი ე ბა. მო ნა ნი ე ბა არ ნიშ ნავს ვინ მეს წი ნა შე თა ვის დამ ცი­რე ბას: სი ნა ნუ ლი არის სა ხელ მწი ფო ებ რი ვი ცნო­ბი ე რე ბის გახ სნა და სუ ვე რე ნი ტე ტის ის ტო რი უ ლი მოხ ვე ჭა პირ ველ ­ფუ ძე ში, მის გან და შო რე ბუ ლო­ბის გა მო კვლავ დაბ რუ ნე ბით. მო ნა ნი ე ბა არ არის სი ნა ნუ ლის გა მოთ ქმა ხალ ხის ან ხე ლი სუფ ლე ბის მი ერ. სუ ვე რე ნუ ლი სიტყ ვა და ვის სარ ბი ელ ში თვით გა უცხ ო ე ბის მოხ სნით დგე ბა სი ნა ნუ ლით.

ამ დე ნად, და ვის წი აღში გაცხ ად და ერ თა დერ თი უფ ლე ბა მო სი ლი (ნამ დვი ლი) და სა ბო ლოო (უ და­ო) ნე ბა ­ მი სი უდი დე ბუ ლე სო ბა, სა ერ თა შო რი სო სა მარ თლის სუ ბი ექ ტი, სა ქარ თვე ლოს ის ტო რი უ­ლი სუ ვე რე ნი ტე ტი. სუ ვე რე ნუ ლი სიტყ ვა არ არის რო მე ლი მე (სა ქარ თვე ლოს ან აფ ხა ზეთ ­სა მა ჩაბ­ლოს) ხე ლი სუფ ლე ბის ან ხალ ხის, ნე ბა­ სურ ვი ლი; ის ტო რი უ ლი სუ ვე რე ნო ბა არის კონ ფლიქ ტის მოგ­ვა რე ბის შე საძ ლებ ლო ბის გახ სნის სარ ბი ე ლი. მას შემ დეგ, რაც გა ირ კვა შე რი გე ბის შე საძ ლებ ლო ბის რაგ ვა რო ბა, აღ ნიშ ნუ ლი დან გა მომ დი ნა რე, ყო ვე­ლი ვე შე იძ ლე ბა გა და ტა ნილ იქ ნეს სა მარ თლებ რი­ვი მსჯე ლო ბის კონ ტექ სტში.

დას კვნა: რო გორც ჩანს, გა ირ კვა კონ ფლიქ ტის პირ ვე ლა დი ბუ ნე ბა და მხა რე თა უფ ლე ბა მო სი ლი

უუ ნა რო ბის ფონ ზე სა ქარ თვე ლოს ის ტო რი უ ლი სუ ვე რე ნი ტე ტის ნამ დვი ლი და გა დამ წყვე ტი მნიშ­ვნე ლო ბა. ვიდ რე აღ ნიშ ნუ ლი გაცხ ად დე ბო და, სა მარ თლებ რი ვი მსჯე ლო ბა ემ სგავ სე ბო და სპე­კულ ტუ რი გან სის და არა რე ა ლუ რი შე დე გის მომ­ცემ სა შუ ა ლე ბას. ახ ლა კი, რო დე საც დად გინ და სა მარ თლებ რი ვი მსჯე ლო ბის სწო რი მი მარ თუ ლე­ბა, გა ირ კვა მი სი მე ო რა დო ბაც, ­ მომ წეს რი გე ბე ლი რო ლი, რო მე ლიც ეფუძ ნე ბა წი ნა სა მარ თლებ რივ პი რო ბებს, რო გო რიც არის ის ტო რი უ ლი სუ ვე რე ნი­ტე ტი. ის ტო რი უ ლი

ის ტო რი უ ლი სუ ვე რე ნი ტე ტი არის “ა ხა ლი” ცნე ბა, მო ტა ნი ლი ჩემს მი ერ, რო მე ლიც გა მო ხა­ტავს სა ერ თა შო რი სო მდგო მა რე ო ბის სა ფუძ ველს. მსოფ ლიო დგას ის ტო რი უ ლი სუ ვე რე ნუ ლო ბის ველ ში. მას ზე მყა რი საწყ ი სი არ არ სე ბობს. ამ­დე ნად, რო დე საც ვცდი ლობ დი სა ქარ თვე ლოს ამ ავად სახ სე ნე ბე ლი კონ ფლიქ ტე ბის მოგ ვა რე ბის გზებ ზე, ბუ ნებ რი ვი ა, ვცდი ლობ დი გა მერ კვია უფ ლე ბა მო სი ლე ბის სა ერ თა შო რი სო სივ რცე, რო­მელ შიც უნ და გა და სუ ლი ყო (სა მარ თლებ რი ვი მსჯე ლო ბის შემ თხვე ვა ში) კონ ფლიქ ტის ბუ ნე ბის გან ხილ ვა და, სწო რედ, ამ ძი ე ბი სას “აღ მო ვა ჩი ნე” ის ტო რი უ ლი სუ ვე რე ნი ტე ტი. შემ დგომ ში, იმე დი მაქვს, მექ ნე ბა სა შუ ა ლე ბა უფ რო ვრცლად და კონ­კრე ტუ ლად გან ვმარ ტო, თუ რას ნიშ ნავს “უ ნებ­ლი ედ” მო ტა ნი ლი ეს უმ ნიშ ვნე ლო ვა ნე სი ცნე ბა, მაგ რამ მი უ ხე და ვად ამი სა, ვფიქ რობ, მკითხ ველს შე უძ ლია მიხ ვდეს ჩემს გუ ლის ხმას, მი თუ მე ტეს, რომ აღ ნიშ ნუ ლი პრობ ლე მა ორი ვეს თვის ეგ ზომ ში ნა გა ნი ა.

ისტორიარედაქტორისაგან: ჩვე ნი დღე ვან დე ლი ნო მე რი, სულ სხვა ქარ თულ კონ ფლიქ ტურ რე გი ო ნებს ეხე ბა,

თუმ ცა სა ქარ თვე ლოს ის ტო რი ის გახ სე ნე ბა, მე ტად რე დღე ვან დე ლო ბა ში, უად გი ლო რო დი იქ ნე ბა. აჭა რა ის კუთხ ე ა, რო მე ლიც 300 წლის განმავლობაში თურ ქუ ლი აგ რე სი ის ქვეშ იმ ყო ფე ბო და, მაგ რამ არა სო დეს წა უშ­ლია აქა ურ კაცს ის ტო რი უ ლი სამ შობ ლოს კენ შე ერ თე ბის სურ ვი ლი და მა მუ ლის სიყ ვა რუ ლიც. რო დე საც “სა­მუს ლი მა ნო სა ქარ თვე ლო,” (ა სე უწო დებ და დი დი ილია ამ მხა რეს) დე და­ სა ქარ თვე ლოს და უბ რუნ და, ეს იქ ცა თი თო ე უ ლი ქარ თვე ლის ცნო ბი ე რე ბა ში იმის კონ ტუ რად, რომ ერ თი ა ნი სა ქარ თვე ლოს იდეა ისევ აქ ტუ ა ლუ რი და აუ ცი ლებ ლო ბით გან პი რო ბე ბუ ლი მდგო მა რე ო ბა იყო. ამი ტო მაც ვი გო ნებთ წარ სულს, რა მე თუ ჩვენს ის ტო­რი ას არა ნაკ ლებ მნიშ ვნე ლო ვა ნი დატ ვირ თვა ენი ჭე ბა დღეს. დღეს აჭა რა ავ ტო ნო მი უ რი რეს პუბ ლი კაა — თა ვი­სი უფ ლე ბე ბი თა და ატ რი ბუ ტი კით. იმედს ვი ტო ვებთ, რომ სა ქარ თვე ლოს ეს რე გი ო ნი მა გა ლი თი უნ და იყოს იმ ჩვე ნი კუთხ ე ე ბის თვი საც, რომ ლი ს გარეშეც ხვა ლინ დელი ერ თი ა ნი ქარ თუ ლი სა ხელ მწი ფოს იდეა მნიშ ვნე ლო­ბას და კარ გავ და.

15TSU TIMESმაისი 2009

ყვე ლა ქარ თულ არ ხზე გა დი ო და ცნო ბე ბი იმის შე სა ხებ, თუ რო­

გორ წარ მა ტე ბით მიმ დი ნა რე ობს ბრძო­ლა, თუ რა დი დი და ნა კარ გე ბი გა ნი ცა და მო წი ნა აღ მდე გემ და რა მცი რეა ქარ თუ­ლი მსხვერ პლი. გა სა გე ბი ა, რომ სა ხელ­მწი ფოს მო სახ ლე ო ბა ში პა ნი კის ატეხ ვა არ სურ და, მაგ რამ არც ისაა გა მარ თლე­ბუ ლი, ხალხს უთხ რა, რომ ყვე ლა ფე რი დი დე ბუ ლად მი დის, მა შინ რო დე საც ბრძო ლას ბრძო ლა ზე აგებ. ტე ლე ვი ზია ამ შემ თხვე ვა ში გან სა კუთ რე ბით მნიშ ვნე­ლო ვა ნია იმის გა მო, რომ მი სი სა შუ ა ლე­ბით ყვე ლა ზე სწრა ფად ხდე ბა ინ ფორ მა­ცი ის ად რე სა ტამ დე მის ვლა. მარ თა ლი ა, პრე სამ “ჭი რი არ და მა ლა” და რე ა ლო ბა მა ლე ვე გა მო აშ კა რავ და, მაგ რამ ისიც გა სათ ვა ლის წი ნე ბე ლი ა, რომ პრე სას ძი რი თა დად ქარ თვე ლი მო სახ ლე ო ბა გა­ეც ნო, მა შინ რო დე საც სა ტე ლე ვი ზიო გა და ცე მე ბი მთელ მა მსოფ ლი ომ ნა ხა. რა მი ვი ღეთ შე დე გად? გა მო ვი და, რომ ჩვე ნი მო წი ნა აღ მდე გე ქვეყ ნის მსგავ სად, ჩვენც სი მარ თლის და მალ ვა ავირ ჩი ეთ და მა შინ, რო დე საც რუ სულ ქარ თვე ლე ბის აგ რე სო­რე ბად გა მოცხ ა დე ბი სა და ოსე ბი “და ჩაგ­ვრის” შემ ცვე ლი ინ ფორ მა ცი ე ბი ვრცელ­

დე ბო და, ქარ თუ ლი არ ხე ბი “ბრწყინ ვა ლე ქარ თუ ლი გა მარ ჯვე ბე ბის” ცნო ბებს ავ რცე ლებ დნენ და რუ სე თის მთავ რო ბის მი მართ რბი ლად რომ ვთქვათ, უხეშ გა მოთ ქმებს არ იშუ რებ დნენ. რო ცა აგ ვის ტოს ომის დროს გაშ ვე­ბუ ლი სა ინ ფორ მა­ციო გა და ცე მე ბის ჩა ნა წე რებს უყუ­რებ, ისე თი შეგ­რძნე ბა გრჩე ბა, თით ქოს ორი ქვე­ყა ნა ერ თმა ნეთს არა მარ ტო ბრძო­ლა ში, არა მედ სი მარ თლის და­მალ ვა სა და ურ­თი ერ თლან ძღვა ში ეჯიბ რე ბო და. მთელ ამ სა გა ში სა სი ხა რუ ლო მხო ლოდ ის გა მოდ­გა, რომ რუ სებ მა სიც რუ ე ში “გვა ჯო ბეს”. თუმ ცა, ფაქ ტი ფაქ ტად დარ ჩა: მსოფ­ლი ომ რუ სუ ლი სიც რუ ის კი დევ ერ თხელ მოს მე ნას თან ერ თად ისიც ნა ხა, რომ თურ მე არას წო რი ინ ფორ მა ცი ის გა და­

ცე მა არც ქარ თუ ლი ტე ლე არ ხე ბი სათ ვის ყო ფი ლა უცხო ხი ლი. მარ თა ლი ა, მოკ ლე ვა და ში დახ მა რე ბაც მი ვი ღეთ და ომიც

შეწყ და, მაგ რამ შე დე გე ბი შე საძ­ლოა სა ვა ლა ლო აღ მოჩ ნდეს. ა რა მგო ნი ა, სა ხარ­ბი ე ლო იყოს ის ფაქ ტი, რომ ქარ­თუ ლი მას მე დია “ა რა სან დო თა” სი­ა ში აღ მოჩ ნდეს.

ეს ყვე ლა ფე რი სა ერ თა შო რი სო დო ნე ზე. ახ ლა იმ გან წყო ბა ზე ვთქვათ, რო მე­ლიც ომის დღე­ებ ში ქარ თულ

მო სახ ლე ო ბა ში სუ ფევ და. პატ რი ო ტუ ლი რეკ ლა მე ბის, სიმ ღე რე ბი სა და ლო ზუნ­გე ბის გა და ცე მა ნამ დვი ლად არაა ცუ დი გან წყო ბის ამაღ ლე ბი სათ ვის, მაგ რამ რო­დე საც მსგავ სი გა და ცე მე ბი დან ორი ო დე სა ა თის შემ დეგ კად რში ხე დავ სა კუ თარ პრეზი დენტს, რო მე ლიც აშ კა რად შე ში­

ნე ბუ ლია და მის გან ის მენ ინ ფორ მა ცი ას, რომ თურ მე ომს ვა გებთ, ბუ ნებ რი ვია გა გიჩ ნდე ბა შე კითხ ვა: ჩვენ ხომ ვი გებ­დის ამ ომს? გა ნა რა მოხ და ამ რამ დე ნი მე სა ათ ში ასე თი? ამ დროს გა გე ბა და და ჯე­რე ბა იმ მწა რე სი მარ თლი სა, რომ თურ მე მთე ლი ამ დრო ის გან მავ ლო ბა ში გატყ­უ ებ დნენ გა ცი ლე ბით დამ თრგუნ ვე ლი ა, ვიდ რე სი მარ თლის თა ვი დან ვე ცოდ ნა და მის თვის თვა ლის გას წო რე ბა.

სა ბო ლო ოდ: დახ მა რე ბა მი ვი ღეთ, ომი გა და ვი ტა ნეთ, ვამ ბობთ რომ ვერ გაგ ვტე­ხეს, მაგ რამ აგ ვის ტოს მოვ ლე ნებს რომ ვუკ ვირ დე ბი, ისე თი შეგ რძნე ბა მრჩე ბა, რომ ჩვენ სა ინ ფორ მა ციო ომის წარ მო ე ბა გა ცი ლე ბით უკეთ შეგ ვეძ ლო, ვიდ რე ეს გა ვა კე თეთ. ეს ომი ჩვენ არ მოგ ვი გი ა, ის რუ სეთ მა წა ა გო, რად გა ნაც ყვე ლა ფერ­თან ერ თად, არას წო რი ინ ფორ მა ცი ის გავ რცე ლე ბა ში გა დაგ ვა ჭარ ბა. თუმ ცა ის ფაქ ტი, რომ ვი ღა ცამ სიც რუ ე ში გა ჯო ბა, სა ა მა ყო არა ა. იმე დი ა, წარ სუ ლის შეც­დო მებს აღარ გა ვი მე ო რებთ, თო რემ ერთ დღე საც ეს შე საძ ლოა ძვი რად დაგ ვიჯ­დეს: სას წორ ზე ჩვე ნი ქვეყ ნის და მო უ კი­დებ ლო ბა თუ ისევ და ი დო, ვა ი თუ სიც რუ­ემ იგი დაგ ვა კარ გვი ნოს.

ადამიანური ისტორიები

“ა მაღ ლე ბულ გო რაკ ზე ვის ხე დით და ვხე დავ დით, რო გორ იწ ვო და მთე ლი ქა ლა ქი”

“სა ში ნე ლი სის ხლის სუ ნი ვიგ რძე ნი, მე რე ეს სუ ნი არა ერ თხელ და მიბ რუნ და”

სა ლო მე ჩი ქო ვა ნი

მა რი ნა შენ გე ლი ა: ალ ბათ, არც არა ფე რი მოხ დე ბო და, ედუ არდ შე ვად რნა ძეს სო ხუმ ში დაბ რუ ნე ბა რომ არ გა მო ეცხ ა დე ბი ნა. მე უკ ვე სო ფელ ში ვი ყა ვი წა მო სუ ლი, მაგ რამ რო დე საც გა მო აცხ ა დეს, რომ სო ხუ მი დან ჯა რი გა დი ო­და და დაბ რუ ნე ბა შე იძ ლე ბო და, მეც მა შინ ვე უკან მივ ბრუნ დი. თუმ ცა, ეს ილუ ზია სულ რამ დე ნი მე დღეს გაგ რძელ და. იმ პე რი ოდ ში, ეშე რას სკო ლა ში ვმუ შა ობ დი და სულ რამ­დე ნი მე დღე ში სწავ ლა უნ და დაწყ ე ბუ ლი ყო, მაგ რამ სკო ლა ში სა მუ შა ოდ ნამ დვი ლად არ მე­ცა ლა. ერ თხელ წა ვე დი ეშე რა ში გან ცხა დე ბის და სა წე რად და მე ო რე ჯერ, რო ცა მო ვინ დო მე, აღ მოჩ ნდა, რომ ეს უკ ვე შე უძ ლე ბე ლი იყო. გზა გა და კე ტი ლი იყო და აფ ხა ზე ბი არა ვის ატა რებ დნენ. მეც, რა თქმა უნ და, უკან მო მაბ­რუ ნეს. ქა ლაქ ში სა ში ნე ლი არე უ ლო ბა დიწყ ო, ყო ველ ღა მე ბომ ბავ დნენ აფ ხა ზე ბი, ქარ თვე­ლებს კი ია რა ღი არ ჰქონ დათ და რას იზამ­დნენ?... შინ სამ ნი ვი ყა ვით, მე ბი ცო ლა და ჩე მი ბი ძაშ ვი ლი, რო მე ლიც მხო ლოდ მე ხუ თე კლას ში იყო. ოჯა ხის მე გო ბარ მა მოგ ვა კითხა და ბი ცო ლასა და პა ტა რა ნი ნოს ქა ლა ქი დან გაყ ვა ნა შეს თა ვა ზა. ბი ცო ლამ ნი ნო გა ა ტა ნა, მაგ რამ თვი თონ არაფ რით არ გაყ ვა, მე ამათ ვერ დავ ტო ვე ბო და დავ რჩით ერ თად — მე, ბი ცო ლა და რამ დე ნი მე მე ზო ბე ლი. სა ბო ლო­ოდ კი ხუ თი ქა ლი გა ვუ დე ქით გზას სამ შვი­დო ბო სა კენ ფე ხით. ერ თ­ერთ მე ზო ბელს, რო მე ლიც ჩვენ თან ერ თად მო დი ო და, იქ ვე სო ხუმ თან ახ ლოს მა მი და ყავ და სო ფელ ში და

გა დავ წყვი ტეთ რამ დე ნი მე დღე მას თან გაგ ვე­ტა რე ბი ნა, რად გან ჯერ კი დევ გვქონ და იმე დი, რომ ყვე ლა ფე რი დაწყ ნარ დე ბო და და გაქ ცე­ვა არ მოგ ვი წევ და. ზუს ტად აღარც მახ სოვს იქ რამ დე ნი დღე დავ ყა ვით. იმ ღა მეს, რო ცა სო ხუ მი და ე ცა, ამაღ ლე ბულ გო რაკ ზე ვის ხე­დით და ვხე დავ დით რო გორ იწ ვო და მთე ლი ქა ლა ქი. იქ გა ჩე რე ბა სა ბო ლო ოდ სა ხი ფა თო გახ და და და ვა დე ქით გზას სვა ნე თის კენ. უბ­რა ლო მო ქა ლა ქე ე ბი და ჯა რის კა ცე ბი ერ თად გავ რბო დით... თა ვი დან, არც ისე ძნე ლი იყო, მაგ რამ მე რე რე ლი ე ფი შე იც ვა ლა, გზა სულ უფ რო და უფ რო მაღ ლა მი ი წევ და და სი ცი ვე იმა ტებ და. მარ თა ლი ა, ნელ ­ნე ლა, მაგ რამ შე უ­ჩე რებ ლად მი ვი წევ დით წინ, რად გან გა ჩე რე ბა და ღუპ ვის ტოლ ფა სი იყო. ხალხს უამ რა ვი ბარ გი მოჰ ქონ და, მაგ რამ გზა დაგ ზა მძიმ დე­ბო და ტვირ თი და ყვე ლა ფერს ყრიდ ნენ, თა­ნაც ცდი ლობ დნენ ხრამ ში ან სად მე ისეთ ად­გი ლას გა და ე ყა რათ, რომ დამ ტვრე უ ლი ყო და გა მო უ სა დე გა რი გამ ხდა რი ყო, არა ვის უნ დო და მა თი ნივ თე ბით შემ დგომ აფ ხა ზებს ესარ გებ­ლათ. ხალ ხის მთე ლი ზღვა მო ე მარ თე ბო და... ბი ცო ლა ჩე მი ხან შე სუ ლი ქა ლი იყო და კუ ჭის წყლუ ლი სჭირ და, რო გორც კი გზა გარ თულ­და და აცივ და, დე ნა და ეწყ ო. ერ თი მო ნაკ ვე თი იძუ ლე ბუ ლე ბი გავ ხდით შევ ჩე რე ბუ ლე ბი­ყა ვით და ხის ფოთ ლე ბის ა და დამ ტვრე უ ლი კე ტე ბის გან რა ღაც პა ტა რა კა ბი ნისმაგ ვა რი ავა გეთ და ბი ცო ლა იქ და ვაწ ვი ნეთ, რომ ცო­ტა მა ინც მო ეს ვე ნა და ოდ ნავ მა ინც გამ თბა­რი ყო. მახ სოვს, მე რე სვა ნე თის რო მე ლი ღაც სო ფელ ში გავ ჩერ დით, სა ი და ნაც მომ დევ ნო

სოფ ლამ დე ვინც ერთ ღა მე ში ვერ გა და ვი დო­და, აუ ცი ლებ ლად გზა ში გა ი ყი ნე ბო და. არც კი ვი ცი, რა სას წა ულ მა გა დაგ ვარ ჩი ნა... პირ ვე ლი ნა კა დი, რო მელ მაც გზა გა ნაგ ძო, სულ გზა ში გა ი ყი ნა, რად გან სა მან ქა ნო გზას და ად გნენ, რო მე ლი გზი თაც და ღა მე ბამ დე ვე რაფ რით ჩა­აღ წევ დნენ მომ დევ ნო სოფ ლამ დე, არ სე ბობ და უფ რო მოკ ლე გზა, რო მე ლიც ტყე ზე გა დი ო და და მხო ლოდნ იმ გზით შე იძ ლე ბო და მე ო რე მხა რეს დრო ზე გას ვლა. რომ არა ეს შემ თხვე­ვა, ალ ბათ, ჩვენც იმა ვე გზით წა ვი დო დით და გზა ში გა ვი ყო ნე ბო დით. სა ში ნე ლე ბა იყო ის, რა საც გზა ში ვხე დავ დი. ერ თმა ქალ მა ბავ შვი და კარ გა და გი ჟი ვით ეძებ და, მი სი კი ვი ლი თით ქოს ახ ლაც ჩა მეს მის. ახ ლაც არ ვი ცი იპო ვა თუ არა, ჩვენ გზა უნ და გაგ ვეგ რძე ლე­ბი ნა... ვნა ხე ახალ გაზ რდა კა ცი, რო მელ საც მო ხუ ცი დე და მოჰ ყავ და, ქა ლი ევედ რე ბო და მი ე ტო ვე ბი ნა და წა სუ ლი ყო, მაგ რამ დე დას ხომ არ და ტო ვებ და... ვნა ხე ბავ შვე ბის დი­დი ჯგუ ფი, რომ ლე ბიც მგო ნი ა, რომ ალ ბათ რო მე ლი მე ობოლ თა თავ შე საფ რის აღ საზ­რდე ლე ბი იყ ვნენ, მათ ერ თი ქა ლი ხელ მძღვა­ნე ლობ და და მი თი თე ბებს აძ ლევ და, სა ით და რო გორ წა სუ ლიყ ვნენ. საჭ მე ლი სა ერ თოდ არ გვქონ და, ხან და ხან რო მე ლი მე თა ნამ გზავ რი თუ გვი წი ლა დებ და მჭა დის ნა ტეხს, რო მელ­საც ბი ცო ლა კუ ჭის წყლუ ლის გა მო მა ინც ვერ ჭამ და. გზა ში ორ ჯერ შეს თა ვა ზეს ბი ცო ლას თვით მფრი ნა ვით წაყ ვა ნა, მაგ რამ პირ ვე ლი თვით მფრი ნა ვი, რო მელ ში ჩაჯ დო მა ზეც უა რი თქვა, ჩა მო ვარ და და მე ო რე შიც აღარ ჩაჯ და, რად გან არა ვინ იყო დაზღ ვე უ ლი ხელ მე ო რე

კა ტას ტრო ფის გან. ბევ რჯერ მი ფიქ რია თა რი­ღე ბი და დე ტა ლე ბი აღ მედ გი ნა იმ დღე ე ბის და ჩე მე წე რა, მაგ რამ რა ტომ ღაც ეს აქამ დე არ გა მი კე თე ბი ა. ახ ლა კი ვე ღარც ვიხ სე ნებ, უკ ვე ზუს ტად სად რამ დე ნი დღე გა ვა ტა რეთ. უკ ვე თით ქმის გად მო სუ ლე ბი ვი ყა ვით, რო­დე საც დი დი მან ქა ნით ჩე მი მე უღ ლე და მი სი მა მი დაშ ვი ლი შე მოგ ვე გებ ნენ და მე რე უკ ვე ისი ნი დაგ ვეხ მარ ნენ სი ა რულ ში. ბი ცო ლა მან­ქა ნას ჩა ვა ბა რეთ და ჩვენ ფე ხით ამო ვე დით სვა ნეთ ში, სა დაც ჩე მი მე უღ ლის კურ სელ მა შეგ ვი ფა რა. ის, რაც ჩემ მა ქმარ მა და მის მა მა მი დაშ ვილ მა ნა ხეს გზა ზე, ჩვენი ძებ ნისას გა ცი ლე ბით სა ში ნე ლი იყო, ვიდ რე რაც ჩვენ ვნა ხეთ... იქ ალ ბათ მთე ლი კვი რა ვე ლო დე ბო­დით ბი ცო ლას მოს ვლას, რად გან მან ქა ნებს ძა ლი ან უჭირ დათ გზებ ზე სი ა რუ ლი... ჩვენს ძებ ნა ში ჩე მი მე უღ ლე და მა მი დაშ ვი ლი გზა­ზე ყვე ლა გარ დაც ვლილს ამოწ მებ დნენ, სინ­ჯავ დნენ... იმის ში შით, მათ შო რის ჩვენ არ აღ მოვ ჩე ნი ლი ყა ვით... გზა ზე თუ ცოცხ ლებს პო უ ლობ დნენ, პურს ური გებ დნენ და ერ თ­ერ­თი ასე თი შემ თხვე ვის დროს, ჩემს მე უღ ლეს ბავ შვი ხელ ში ჩა აკ ვდა, რო ცა მის თვის პუ რის მი ცე მას ცდი ლობ და... სა ბო ლო ოდ, ჩა მო ვე­დით ზუგ დიდ ში და ბი ცო ლა სა ა ვად მყო ფო ში და ვაწ ვი ნეთ, მე კი ჩემ ბავ შვებ თან წა ვე დი სო­ფელ ში... ნი ნო კი, ჩე მი ბი ძაშ ვი ლი, რო მე ლიც ახ ლო ბელს უნ და გა მო ეყ ვა ნა, თურ მე სო ხუმ ში ჩარ ჩა და ის, თუ რო გორ წა მო იყ ვა ნეს იქი დან, კი დევ ერ თი ტრა გე დი ა ა... მაგ რამ ეს უკ ვე ცალ კე ის ტო რი ა ა.

სა ლო მე ჩი ქო ვა ნი

ქე თი ნო კო პა ლი ა ნი: ალ ბათ, ძნე ლი წარ მო სად გე ნი არა ა, რა არე უ ლო ბა ატყ­დე ბო და ქა ლაქ ში ომის გა მოცხ ა დე ბის თა­ნა ვე. იმ წუ თას ჩე მი ბავ შვე ბი მე ზობ ლის ეზო ში თა მა შობ დნენ და სა შინ ლად შე შინ­დნენ, რო დე საც ყვე ლამ გი ჟი ვით და იწყო აქეთ ­ი ქით სირ ბი ლი. არ იცოდ ნენ რა ექ­ნათ. უფ როს ბიჭს, იმ დღის მე რე, დი დი ხნის განმავლობაში ის ტე რია ეწყ ე ბო და მან ქა ნის ან ტან კის ხმის გა გო ნე ბა ზე. მა­შინ ხომ ორი ვე სულ პა ტა რე ბი იყ ვნენ...

მე და ბავ შვე ბი მა ლე ვე წა მოგ ვიყ ვა ნეს ახ ლობ ლებ მა თბი ლის ში და, მი უ ხე და­ვად იმი სა, რომ არა ერ თხელ მო ვინ დო მე უკან მიბ რუ ნე ბა იმ სა ში ნე ლი დღე ე ბის განმავლობაში, არ გა მოშ ვეს და ამით გა­დაგ ვარ ჩი ნეს კი დეც, მეც და ბავ შვე ბიც, მაგ რამ იქ ჩე მი მე უღ ლე, ძმის შვი ლი და ბევ რი სხვა ახ ლო ბე ლი დარ ჩა, რო მელ თა გა დარ ჩე ნა მარ თლაც უფ ლის სას წა უ ლი ა. სა ნამ წა მო ვი დო დით, ჩე მი ძმის შვი ლი იმ პირ ვე ლი ვე რაზ მში შე ვი და, რო მელ საც ყა რა უ ლო ბა და ქა ლა ქის დაც ვა ევა ლე­ბო და. ისი ნი სო ხუ მი დან მო შო რე ბით, ამაღ ლე ბულ ად გი ლას იყ ვნენ გა მაგ რე­ბულ ნი და მო რი გე ო ბის გან რი გი ქონ დათ

დად გე ნი ლი. სწო რედ ჩე მი ძმის შვი ლი იყო პირ ვე ლი, ვინც და იჭ რა. მა შინ ომი ჯერ მხო ლოდ იწყ ე ბო და და ეს პირ ვე ლი შემ თხვე ვა იმ დე ნად თავ ზარ დამ ცე მი და შე მაძ რწუ ნე ბე ლი იყო ყვე ლას თვის, რომ გო ჩას მო სა ნა ხუ ლებ ლად მა შინ დე ლი მი­ნის ტრე ბი მო რი გე ო ბით მო დი ოდ ნენ. გო­ჩა თა ვი სი მო რი გე ო ბის ღა მეს ფეხ ში დაჭ­რეს. კარ გად მახ სოვს, იმ ღა მეს მას რომ პოს ტზე ვა ცი ლებ დი, თით ქოს ვი ცო დი, რომ რა ღაც შე ემ თხვე ო და, ის სა ში ნე ლი წი ნათ რგძნო ბა არას დროს და მა ვიწყ დე ბა. თით ქოს სა ში ნე ლი სის ხლის სუ ნი ვიგ რძე­ნი, რო ცა ვუ ყუ რებ დი რო გორ გა ვი და ში­ნი დან. თუმ ცა მე რე ეს სუ ნი, არა ერ თხელ და მიბ რუნ და, რად გან სო ხუ მის პო ლიკ­ლი ნი კა ში ვმუ შა ობ დი და წა მოს ვლამ დე არა ერ თი დაჭ რი ლის მი ღე ბა მოგ ვი წი ა. სა ბედ ნი ე როდ, გო ჩა ცოცხ ა ლი გა დარ ჩა. იმ შემ თხვე ვი დან საკ მა ოდ მა ლე მე და ბავ შვე ბი თბი ლის ში წა მოგ ვიყ ვა ნეს. კა­ცე ბი კი სო ხუმ ში დარ ჩნენ.

მე რე ხდე ბო და ნამ დვი ლი სა ში ნე ლე­ბე ბი. ქარ თვე ლე ბის მოჭ რილ თა ვებს სამ სა ხურ ში უგ დებ დნენ ჩვე ნი ა ნებს და მა თი ნა წი ლე ბით თა მა შობ დნენ... გა ნურ­ჩევ ლად სვამ დნენ ბავ შვე ბის, ქა ლე ბი სა და მო ხუ ცე ბის სისხლს... ჩემ მა მე უღ ლემ,

ძმის შვილ მა და მათ თან ერ თად სვა ნე თის გზით მო მა ვალ მა კი დევ რამ დე ნი მე ჩვენ­მა ახ ლო ბელ მა, რაც გზა ში ნა ხა, იმის აღ­წე რა, უბ რა ლოდ, შე უძ ლე ბე ლი ა. თა ნაც, იმ დროს, რო დე საც ისი ნიც დარ წმენ­დნენ, რომ დარ ჩე ნას აღა რა ნა ი რი აზ რი აღარ ჰქონ და და წა მო ვიდ ნენ, სვა ნე თის გა და სას ვლელ ზე ნამ დვი ლი სა ში ნე ლე ბე­ბი ხდე ბო და... გარ და მთე ლი იმ უბე დუ­რო ბე ბი სა, რა საც აფ ხა ზე ბი უწყ ობ დნენ ლტოლ ვი ლებს, თვი თონ სვა ნე ბიც არა ვის გა ა ტა რებ დნენ ისე, რომ რა ი მე ძვირ ფა­სი ნივ თი არ წა ერ თმი ათ, ვი საც არა ფე რი მოჰ ქონ და, ხე ლე ბი დან ბეჭ დებს აძ რობ­დნენ და ხან და ხან ტან საც მელ საც ხდიდ­ნენ, რაც მათ თვის სას კვდი ლო გა ნა ჩე ნის გა მო ტა ნის ტოლ ფა სი იყო, რად გან ისე­დაც ათა სო ბით იყი ნე ბო და ხალ ხი გზა ზე იმ თოვ ლსა და გა უ საძ ლის ყინ ვა ში.

გო ჩას თურ მე ძვე ლე ბუ რი ჩე მო და ნი მოჰ ქონ და, სა დაც ერ თა დერ თი რაც ედო, ეს იყო სუ რა თე ბის ორი ალ ბო მი და ძვე ლი მაგ ნი ტო ფო ნი, რო მე ლიც გა ფუ ჭე ბუ ლი იყო, მხო ლოდ რა დიო მუ შა ობ და და მარ ტო იმის თვის წა მო ი ღეს, რომ გზა ში ინ ფორ­მა ცია მა ინც მო ეს მი ნათ. ერთ ად გი ლა საც, თურ მე და სას ვე ნებ ლად შე ჩერ დნენ, და სა შინ ლად დაღ ლი ლე ბი წა მო წო ლი ლან კი­

დეც. გო ჩამ თურ მე ეს ჩე მო და ნი თავ ქვეშ ამო ი დო, უფ რო გე მო ზე ვიქ ნე ბიო და ჩა ე­ძი ნა კი დეც. სულ ცო ტა ხან ში ვიგ რძე ნით, რო გორ ერ თი ხე ლის კვრით მოწყ ვე ტით გა მო მა ცა ლაო ვი ღა ცამ ჩე მო და ნი და რომ მო ი ხე და, და ი ნა ხა ვი ღაც ად გი ლობ რი ვი სვა ნი მო სახ ლე რო გორ გი ჟი ვით და ვარ­და და და იწყო მი სი ჩე მოდ ნის შიგ თავ სის თვა ლი ე რე ბა და იმით გამ წა რე ბულ მა, რომ შინ მხო ლოდ მაგ ნი ტო ფო ნი იდო და ისიც გა ფუ ჭე ბუ ლი. თურ მე ფო ტო ალ ბო­მე ბი გა რეთ გად მო ყა რა და სულ ფე ხე ბით შედ გა ზედ, სუ რა თებს სა თი თა ოდ იღებ და და თოვ ლსა და მი წა ში ყრი და იმით გამ­წა რე ბუ ლი, რომ ვე რა ფე რი იშო ვა... მე რე კი წა მოს ვლის წინ, ტა ლახ სა და თოვ ლში ამოს ვრილ და ხე ულ, დაჭ მუჭ ნილ და გა უ ბე­დუ რე ბულ სუ რა თებს კრეფ დნენ მი წი დან უხ მოდ ჩე მე ბი. შე წი ნა აღ მდე გე ბას ვინ გა­ბე დავ და...

ღმერ თმა აშო როს ის სა ში ნე ლე ბა ყვე­ლას და იმ შეგ რძნე ბის გა ნაც და იც ვას უფალ მა ხალ ხი, რო ცა ფან ჯა რას თან დგა ხარ და ელო დე ბი, რო დის მო გი ტა­ნენ ამ ბავს შე ნი ახ ლო ბე ლი ადა მი ა ნის ად გილ სამ ყო ფე ლის თუ სი ცოცხ ლის შე­სა ხებ.

წა ვა გეთ თუ მო ვი გეთ რუ სეთ თან სა ინ ფორ მა ციო ომი?!5

TSU TIMES გაზეთის ელექტრონული ვერსია იხილეთ / ht tp: / /edu.ar is.ge

ცოცხალი ჯაჭვისაქართველოსთვის

ჩვენ აღარ გვინდა ვიყოთ კიდევ ერთი “დაკარგული თაობა,” ვისაც საქართველო უაფხაზეთოდ და უსამაჩაბლოდ გვეგულება.

ჩვენ აღარ გვინდა ვიყოთ კიდევ ერთი თაობა, ვინც თანატოლ აფხაზ და ოს მეგობრებთან გაუცხოება და ხიდჩატეხილობა დაგვაკავშირებს.

ჩვენი წარმატება ჩვენს ერთიანობაშია.ჩვენი ერთიანობა ერთმანეთის დაბრუნებასა და პატიებაშია.ჩვენი დაბრუნება ჩვენს სიყვარულშია, ჩვენი სიყვარული კი ჩვენი საერთო მიწის ფესვებია...სხვა საქართველოს მეტი გზა არ ააქვს...

მიმართვა ჩვენს აფხაზ და ოს მეგობრებს!